KONYADı HANI

.Erol ALTINSAPAN •
Canan PARLA ••

Banisine izafeten Kadın Hanı adıyl anıl ve yer aldığ ilçeye adın
veren yapı, Konya-Akşehir yolunda bulunur.
Kitabesine göre 620/1223 tarihinde 1. Alaeddin Keykubad dönemine
tarihlenen yapı, bir kadın bani tarfınd inşa etirlmş. Portal niş
basık kemerinin altınd bulunan beş satırlk kitabeden; " Alahım, bu hanı
sahibesi olan Mahmud kız Raziyye Hatun'a rahmet eyle. 620 yıl aylrınd
..." yazıs okunmatdır'.
Devlet Hatun olarak bilinen, Danişmedoğulrı Sivas kolunun
dördüncü hükmdarı Yağıbsn-olu Sinanüddin Yusfoğlu Mahmud'un kız
ve 1. nid esayıG Keyhüsrev'in eşi Raziyye Hatun'un hanı 2
bitrldğ tarihte
öldüğ kitabeden anlşımktdr. Konya Hatuniye Mescidi'nin de banisi
olan Devlet Hatun'un ilki 1213 yılnda düzenlenen, ikincisi 1224 yılnda
tescil edilen iki vakfiyesi mevcuttur'.

• Yard. Doç. Dr., Anadolu Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü Öğretim
Üyesi.
"Dr.
1 İ.Hakl Konyalı, "Hatuniye Medresesi ve Danişmedoğulrı Kayseri'deki Eserleri", Konya,
Ankara, 1984, s.86
2 H.Grant Crane, "Notes on Saldjuq Architectural Patronage in Thirteenth Century Anatolia",
Journal of the Economic and Social History of the Orient, XXXVIII, 1993, s. 49 ve
İ.Hakl Konyalı.gm, s.86
3 l.Had<IKonyı, Abideleri ve Kltabeleriyle Konya .Tarihi, Konya, 1964, s.382c84 ve
İ.Hakl Konyalı, a.g.m., s.86-87 .

31
 Kaplı ve açık avlulu bölümleri olan karma tipteki hanı açık avlulu
bölümü günümüze gelm iştr. Vakıfl r Genel Müdrlğ Arşiv'nde
bulunan 1986 yılnda çekilmş fotğralın göre cephelerinin saçak kısm
bulunmayan yapın , portal kemeri üzerinden yıkldğ anl şı m kt d r.
1987 yılnda onarım progamın alınrk cephelerin üst bölümleri
tamamlanarak saçak silme ryapıln, portal kemerinin üstündeki yıklmş
duvarl ı örülen yapın, çatıs betonarme döşemyl kapl nmışt r.
Zeminine taş döşenrk, portaline kapı takıl n yapın iç duvarlın
sıva ve badanalart 'yapıl rak, dükkan olarak kulanım amcıyl yan
sahınlr tonzlaı taşıyn kemerlerin altın ince birer duvar örülerek yan
sahınlrd altışr bağımsz birim oluştrm.
Belediye tarfında kuyumcular çarşı sı olarak değrlnimk
istenen hanı yine Belediyenin isteğyl doğu cephe eksenine bir kapı
açılrk bu cephe önündeki dış zemin kotunun yapın zemin kotundan daha
alçak olması nedeniyle kapın önüne iki kollu bir merdiven yapılmştr.
Çevresine tretuar döşenrk çevre düzenlemesi gerçklştiren yapı,
günümüzde mobilya dükanı olarak kulanımktadır.
Karma tiptedir. Açıkavlu bölüm bugün tamamen yıklmştır.Kaplı
avlulu bölüm doğu-batı doğrult s nda dikdörtgen planıdr (Çiz. 1)4.
ıtaB ,nı ravud kuzey ve güneyköşlrid dışa taşn duvarlı
bugün mevcut olmayan açıkvlu bölüme aittir (Res.2). Kaplı avlulu
bölümün doğu duvarı kuzey, güney ve batı duvarlın daha incedir. Batı
duvarın, eksende iki yandan dışa taşkın portal yer alır. Aynı eksende, doğu
duvarın günümüzde açılmş bir kapı bulnmaktdır (Çiz.l,4)(Res.3).
Yapı karşıl k simetrik yerlşti m dikdörtgen kesitli kaidelere
oturan kare kesitli beşr payenin doğu-batı doğrult s nda atıl n sivri
kemerlerie birbirlerine ve duvarlara bağlnm arıyl aynı doğrult da üç
sahınd oluşmaktdır(Çiz.,5) Busahınlrd ortadaki, yanıdkilern
daha geniştr. Yapın tüm sahınlr doğu-batı doğrultsna sivri tonozla
örtülüdür;

4 C.Parla, "I.AHıedin Keykubad Dönemi Yapılrnd Biçim ve Estetik", Yayınlmş

Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, c.ı, 1997, 8.626-
630

32
 Payelerden kuzey ve güney duvarlara atıln kuzey-güney
doğrultsnaki kemerler yan sahınlr tonozunu destekleyen birer takviye
kemeri vazifesini görürler. Payelerin orta sahna bakan ön yüzlerine
yerlştin dikdörtgen kesitli kaideler üzerine oturlmş ikinci payeleri
kuzey-güney doğrultsna birbirlerine bağlyn sivri kemerler ise orta
sahnı tonozunu desteklerler (Çiz.S).
Yan sahınlrd doğu ve batı köşedilr hariç takviye kemerleri
arsınd kalan tonoz yüzeylerinin eksenlerinde, birer pencemin bulndğ
yapın , yan sahınlr tonzları destekleyen takviye kemerleri altın
günümüzde örülen ince duvarlarla sahınlr içine orta sahna açıln altışr
mekan oturlmş, güneybatı köşe mekanı batı duvarın paralelörülen
ince bir duvarla da çatıy çıkan merdiven boşluğ sınrlamşt. Yapın tüm
cepheleri saçak altında kademeli iki düz silme ile nihayetlenir (Res.2-3).
Doğu ve batı cephe duvarlın eksenlerindeki yüksek duvarlın arksınd
orta sahın örten tonoz genişlğ ve yükseliğnd yine kademeli iki düz silme
ile nihayetlenen birer kalkan duvar bulnmaktdır (Çiz.2,4) (Res.3).
Yapın dışa taşkın portalinin yer aldığ batı cephduvarı diğer
cephelerden farklı olarak eksende, iki yanda birer kademe ile yükseltimşr
(Çiz.2). Sivri kemerli portal niş üç yönden dikdörtgen çerçeve içerisine
alınmştr. Portalin sivri kemerli kapısn üzerine, düşey eksende dikdörtgen
bir pano içerisine yazılmş beş satırlk sülüs kitabe yerlştim (Res. I).
Portal niş yan yüzleri sağırd. Güney ve kuzey cephelerde saçak
altında simetrik olarak yerlştim "U" biçiminde dörder çörten
bulnmaktdır (Çiz.3) (Res.2).
Hanı kaplı bölümünün, kuzey ve güney cepheleri sağırd.
Kuzeybatı ve güneybatı köşelrind, açık avlulu bölümün doğu duvarın
kalıntr mevcuttur (Çiz.l ) (Resim.2). Doğu cephede, eksende zemin
kotundan daha yüksekte olmasınd kaynlı, kuzey-güney yönlerinden
yediş r bas m klı merdivenle çıklan bir sahnlık ulaşın dikdörtgen
biçimli günümüz kapıs yer alır. Kapın üzerinde eksende ve eksenin iki
yanıd dikdörtgen biçiminde birer üst pencere bulunur (Çiz.4) (Res.3).
Yapın dikdörtgen biçimindeki payelerinin orta sahna bakan duvar
eksenlerine dikdörtgen prizma biçimli kaideler üzerine birer duvar

33
payesi eklnmiştr. Bu payelerinher birinin üzerinde, alttakinin ince, üstteki
ikisinin eşit kahnlıt olduğ üç düz silmenin oluştrdğ kademeli dışa
taşkın konsollar yer alır (Çiz.5-6). Kemerler bu konsollar üzerinden
başlr.Ypıdki tüm kemerler sivridirler.
Hanı batı duvar eksenindeki portal kapıs, sivri kemerli bir niş
içerisinde yer alır. Kapın sivri kemeriyle, niş arsındki kotta devşirm
malzemeden düz bir lento yer alır(Res.3)
Orta salın örten tonozun doğuan ikinci ve üçüncü kemerleri
arsınd kalan bölümünün kuzey ve güney yalrın eksenlerinde birer,
üçüncü ile dördüncü kemerleri arsınd kalan bölümünün kuzey yaı
ekseninde bir olmak üzere bu sahnı diğer sağır bölümlerinden farklı olarak
dikdörtgen biçimli pencerelerle aydınltkr görülür (Çiz.1).
Yapın tüm cepheleri ve kemerleri düzenli örgü kesme taşl
kaplnmış (Res.1-3), örtüde düzenli örgü moloz taş kulanımştr. Portal
nişde (Res.I), doğu cephedeki sonradan açılmş kapın üzerinde (Res.3),
paye ve paye kaideleriyle yer yer olmak üzere tüm cephelerde (Res.2) bolca
devşirm malzeme kulanımştr. Devşirm malzemeleri dışna yapıd
süsleyici unsur bulnmaktdır.

34
 i i 1111 III ! ii i iii!
± i i

, 1\ 'L!.. /
i I· 1\ \

'.......... t- ~_ i~ -,.._
.__.. _Lı: - = ~·:ı : _- IJ

il T· Y il

J "'-=r: J
il r~ --·H:
.:c=-..r.
~­
.-
._--
_
.. ..

il
rı
"'
IJf·

ı~
u" . ı
-;J' - .- . _.
;ro
'A ,ı.
,'-- ---J. .. - . ..ll
~

il ,-- il

-: -rJ1:- '
ı

L.
.,... J[ ..... .0_'.
..
.
ı
r"
i
. H ~
r- r-ı.,
__i -
L
L i 1 ıJ o, ı ı
,, ın.

D<ıL
Çiz.I- Konya Han, rölöve planı,
Kadın (1996)
Rölöve: Canrı Parla-Erol Altınsap-Dilşd Kırc
Çizen : Canan Parla-Hülya Çetin, (1996)

o 1 2 3 4 Sm.

Çiz.2- Konya Kadın Han, batı cephe rölövesi, (1996)

Rölöve: Canrı Parla-Erol Altınsap -Dilşad Kırc
Çizen: Can rı Parla-Hülya Çetin, (1996)
35
- -1=
i . ... ... . ~

o1 2 3 , Sm.

Çiz.3- Konya Kadın Han, kuzey cephe rölövesi, (1996)

Rölöve: Canan Parla-Erol Altınsap -Dilşad Kırc
Çizen : Canan Parla-Hülya Çetin, (1996)

D o o

o 1 2 3· & 5m:
ÇizA- Konya Kadın Han, doğu cephe rölövesi, (1996)
Rölöve: Canan Parla-Erol Altınsap-Dilşd Kırc
Çizen : Canan Parla-Hülya Çetin, (I 996)

o1 2 3 , Sm

Çiz. 5- Konya Kadın Han, A-A rölöve kesidi, (1996)

Rölöve: Canan Parla-Erol Altınsap -Dilşad Kırc
Çizen : Canan Parla- Hülya Çetin, (1996)

36
 012345m.

Çizim 6: Konya Kadın Han, B-B Rölöve Kesidi (1996)

Rölöve : Canan Parla - Erol Altınsap - Dilşad Kırc
Çizen: Canan Parla - Hülya Çetin (1996)

Resim 1: Konya Kadın Han, Portal Niş, Kitabe

37
Resim 2: Konya Kadın Han, Kuzey Cephe

Resim 3: Konya Kadın Han, Doğu Cephe

38