FILOZOFIJA ŽIVOTA

1. Filozofija u bitnom jeste kritika koja se bazira na: ?

Filozofija u bitnom jeste kritika, ali ne kritika koja je bez pokrića, već kritika
koja pokriće traži u argumentima. Njena zadaća jeste dati razlog.

2. Grčki naziv za čovjeka je?

Grčki naziv za čovjeka je anthropos.
Antrophos, kaže Sokrat, znači da budući da su sve ostale zvjeri nesposobne
da o viđenom razmišljaju i natenane razglabaju (anathoreo), a čovjek čim
nešto ugleda (opope, znači vidio je), odmah i razglaba, rasuđuje i zaključuje
o tome što je vidio. Dakle, samo ime sve potvrđuje.

3. Forma pitanja šta je nesšto traži?

Forma pitanja šta je nešto traži šta je biće ako ono bivstvujući jeste.
Sama forma filozofskog pitanja šta je to...? duboko je grčka, ali nije svako
pitanje šta je nešto filozofsko. Najčešće se odgovor sastoji u tome da nekoj
stvari koju ne poznajemo tačno nađemo njeno ime ili da nepoznato
dovedemo do poznatog, tj. do identifikacije. Obično se tu sa pitanjima staje,
ali upravo na tom mjestu filozofija treba da otpočne.
Platon postavlja mnoga pitanja kao što su šta je to lijepo, šta je to vrlina itd.
Ovim pitanjem se ne traži samo razgraničenje oblasti onoga šta je ljepota i
vrlina, već se tim pitanjima usredsređuje i cilja na ono „šta“ te ljepote i
vrline. Svaka filozofija, sve do dana današnjeg, jeste svojevrsna
interpretacija onoga šta znači „šta“. Dakle, sa „šta“ pitamo o esenciji, biti,
suštini toga što pitamo.

4. Šta je predmet filozofije?

Predmet filozofije je cjelokupnost svega što jeste, biće u cjelini, bitak bića.
Jaspers kaže da je njen predmet ono sveobuhvatno.

5. Svrhovito objašnjenje se drugačije naziva ( navedite kako)?

Svrhovito objašnjenje se drugačije naziva funkcionalnim ili teleološkim.
Funkcionalna ili teleološka (teleološki – svrhoviti, od grčkog telos što znači
kraj, granica, svrha) objašnjenja su naročito prisutna u biologiji i
objašnjavanju ljudskog ponašanja. Objašnjenjima se ukazuje na jednu ili
više funkcija koje jedinka ima u stvaranju određenih karakteristika sistema
kojem pripada, ili se takvim objašnjenjima opisuje instrumentalna funkcija
akcije u ostvarenju nekog cilja. U tim objašnjenjima se tipično
upotrebljavaju izrazi kao što su „da bi“ , „u cilju“ i sl.
6. Šta je svrha „Mehanističkog objašnjenja“?
Svrha mehanističkog objašnjenja jeste da bude uzročno i da omogućava
predviđanja.
U evropskom svijetu su dominantna dva stanovišta o prirodi objašnjenja.
Jedno se vezuje za Galileja, mada su mu izvori mnogo dublji, a drugo za
Aristotela. Prvo stanovište je poznato pod raznim imenima, najviše pod
nazivom „mehanističko“, a sastoji se od tvrdnje da objašnjenja treba da budu
uzročna i da omogućavaju predviđanja. Drugo stanovište je poznato pod
imenom „finalističko“ i sastoji se od tvrdnje da objašnjenja treba da
omoguće teleološko razumijevanje činjenica, tj. razumjevanje s obzirom na
svrhu. Prvo stanovište se vezuje za prirodne nauke, a u drugo za nauke o
društvu i istoriji.

7. Šta znači termin apstrakcija?

Apstrakcija (lat. apstractio) jeste misaono izdvajanje nekih osobina i
svojstava predmeta od samog predmeta, ili apstraktan pojam koji je izdvojen
od nečega konkretnog za šta je vezano.

8. Pretpostavke u logici zovemo ( navedite kako)? PREMISA

Pretpostavke o logici nazivamo premisima.

9. Naučni metod je?

Naučni metod (grč. meta – poslije, iza + grč. hodos – način, put, kretanje =
methodos) jeste proces kojim naučnici dolaze do spoznaja o određenim
fenomenima putem postavljanja pretpostavki, te njihovog provjeravanja kroz
eksperimente. Da bi se nazivao naučnim, metod mora biti zasnovan na
prikupljanju primjetnih, empirijskih ili mjerljivih dokaza. Naučni metod
istovremeno provjerava i/ili ispravlja prethodne procedure i integriše
postojeća predznanja.

10. Metodologija je?

Metodologija je logička disciplina koja proučava metod, razvija njegova
logička načela, nastoji da sistematizuje i ocjeni istraživačko sudstvo jedne
nauke i mnogo je samostalnija u odnosu prema osnovnoj istraživačkoj
djelatnosti određene nauke. Kad ne bi bila u znatno većoj mjeri samostalna
prema tome, ona ne bi mogla uspješno obavljati svoju primarnu funkciju.
Metodologija proučava i naučni sistem, tj. način na koji su sređena utvrđena
naučna znanja i naučno značajne pretpostavke.
11. Po čemu se razlikuje naučni metod od svakodnevnog pojma metoda?
Svakodnevni pojam metod se odnosi na smišljeni tj. planski postupak za
postizanje cilja na nekom teorijskom ili praktičnom području, ili ustaljen
način obavljanja djelatnosti, dok naučni metod podrazumjeva postavljanje
pretpostavki, njihovo provjeravanje kroz eksperimente, pronalaženje
primjetnih, empirijskih ili mjerljivih dokaza, provjeravanje i/ili ispravljanje
procedura i integrisanje postojećih predznanja.

12. Navedite četiri Dekartova pravila metode.

1-Treba prihvatiti samo one istine koje saznajemo potpuno jasno i
razgovjetno.
2-Složenije probleme treba razložiti na jednostavne i lakše shvatljive
dijelove.
3-Ono što ostane neobjašnjeno treba objasniti pomoću ovih prostijih stvari.
4- Na kraju treba još jednom proći cijeli proces da bi se izbjegle moguće
greške.

13.Epistemologija je?
Riječ epistemologija je nastala od dviju grčkih riječi, a to su episteme
(saznanje, znanje, nauka) i logos (nauka). Epistemologija je nauka o
saznanju, a još se naziva gnoseologijom. Naziv sugeriše da je riječ o jednom
višem nivou svjesti-znanje o znanju, spoznaja o spoznaji.
Epistemologija je uži dio teorije saznanja, tj.ona se ograničava na ispitivanje
naučnog saznanja, a poznato je da nauka nije jedini oblik ljudskog
saznavanja, jer do toga dolazi i u filozofiji i umjetnosti, kao i u
svakodnevnom životu pomoću onog što se naziva zdravim razumom. U tom
širem području ljudskog saznavanja epistemologija ispituje logičke osnove,
mogućnosti i osnovna načela naučnog saznanje. Prema tome, epistemologija
je teorija naučnog saznavanja.

14. Metod i naučna teorija su: (kakvi)?

Metod i naučna teorija su najtješnje srasli.
Metod je način istraživanje koji se primjenjuje u nekoj nauci. On je
nerazdvojni sastavni dio njenje istraživačke djelatnosti. Kao takav, metod je
gotovo prirodno srastao sa teorijskim shvatanjima te nauke i razvija se u
najtješnjem dodiru sa onim zadacima koje nauka treba treba da rješi u
jednom periodu. Osnovna shvatanja o metodu su jedan od bitnijih elemenata
osnovnog pojma neke nauke.Mnoge nauke proučavaju iste djelove stvarnosti
i mogu se razgraničiti samo na osnovu svojih različitih saznajnih ciljeva i, u
zavisnosti od njih, različitih istraživačkih pristupa.
15. Navedite razliku između prirodnih i duhovnih (društvenih) nauka.
Osnovna razlika izmeđuprirodnih i duhovnih (društvenih) nauka jeste u
različitoj prirodi iskustva na kojem se one zasnivaju. Prirodne nauke imaju
spoljašnji odnos prema svom predmetu, odnosno priroda je čovjeku data kao
nešto spoljašnje, što ostaje pojavno, jer čovjek ne može da prodre u
unutrašnju bit prirodnih pojava. Prirodnim naukama cjelina nije poznata na
početku, već je one uspostavljaju konstruktivnim putem, odnosno
izdvajanjem i kvantifikacijom nekih osobina određenih vrsta prirodnih
pojava, gdje potom ispituju odnose između tih osobina i nastoje ih izraziti u
obliku matematičkih obrazaca, a zatim nastoje da pomoću teorijskih
hipoteza povezuju prirodne zakone u šire teorijske sisteme. Prirodne nauke
ne mogu da razumiju prirodne pojave, već ih mogu samo objasniti izvodeći
ih iz nekih utvrđenih opštih zakona.
Sa druge strane, društvene nauke se temelje na unutrašnjem iskustvu koje je
u svom izvornom obliku intuitivno.
Drugi razlog zbog kojeg se prirodne i društvene nauke razlikuju jeste
onotološka razlika koja postoji između njih. U prirodi vlada mehanička
uzročnost, dok se u društvu, odnosno u svijetu duha, istoriji, javlja sloboda,
svrsishodnost i vrijednosti. Diltaj je objašnjavao da je svijest o suverenoj
volji, odgovornoj za svoja djela, obično razlog zbog kojeg se društvene
nauke odvajaju od prirodnih, i da su postupci koji su nastali slobodnom
voljom, odnosno koji se ne mogu objasniti mehaničkom uzročnošću,
pokretači razvoja i ličnosti čovječanstva.

16.Hermeneutika je metoda koja počiva na pojmu?

Hermeneutika ili egzegeza je metoda koja počiva na pojmu tumačenja
izvornog smisla istorijskih izvora.

17. Pozitivizam u nauci znači?

Pozitivizam je pravac u filozofiji, odnosno učenje, koje se zasniva na
„pozitivnom“ tj. provjerenim činjenicama, odnosno na naučnim osnovama.
Pozitivizam negira metafiziku i izbjegava objašnjenje i stvaranje hipoteza,
odnosno pokušava predmet opisati onakvim kakav on jeste, bez stvaranja
hipoteza i pretpostavki kakav bi on mogao biti. Ovaj pristup može da se
nazove i opisnim ili deskriptivnim, a smatrano je da je takav pristup bliži
metodi prirodnih nauka.

18. Po Vilhelmu Diltaju u prirodi vlada (šta)?

Po Vilhemu Diltaju u prirodi vlada mehanička uzročnost.
19. Po Vilhelmu Diltaju na čemu se temelje prirodne nauke a na čemu
duhovne (društvene)?
Prema Vilhelmu Diltaju, prirodne nauke se temelje na izdvajanju i
kvantifikaciji nekih osobina određenih vrsta prirodnih pojava, gdje potom
ispituju odnose između tih osobina i nastoje ih izraziti u obliku
matematičkih obrazaca, a potom nastoje da pojedine prirodne zakone
povezuju u šire teorijske sisteme pomoću teorijskih hipoteza. Prirodne nauke
ne mogu razumjeti prirodne pojave, vrć ih samo mogu objasniti izvođenjem
iz utvrđenih opštih zakona. Priroda je čovjeku data kao nešto spoljašnje,
nešto što ostaje pojavno, jer čovjek ne može da prodre u unutrašnju bit
prirodnih pojava. Prirodnim naukama cjelina nije poznata na početku pa je
one zato uspostavljaju konstruktivnim putem.
Sa druge strane, društvene (duhovne) nauke se temelje na unutrašnjem
iskustvu, koje je u svom izvornom obliku, po Diltaju, intuitivno.
Društvene činjenice su čovjeku razumljive jer ih on može neposredno
doživjeti, osjetiti, proizvesti, dok mu je priroda uvijek tuđa jer u njoj može
razumjeti samo ono što je nastalo kao rezultat ljudske prakse, tj. samo
očovječenu prirodu.

20. Intuicija je pojam koji je sastavni dio metode kojih nauka?

Intuicija je pojam koji je sastavni dio metode društvenih (duhovnih) nauka.

21. Na čemu se zasniva Novokantonstvo?

Novokantonci se mogu opravdano smatrati predstavnicima istorizma kao
opšte epistemološke struje, samo zbog toga što smatraju da je osnovno
saznanje o društvu istorijske, a ne teorijske prirode. Oni ovu metodološku
razliku ne objašnjavaju načinom dolaženja do izvornih obavještenja o
ispitivanim pojavama, već različitim saznajnim interesovanjem i ciljevima.

22. Osnovne zamisli Maksa Vebera o metodu društvenih nauka su:

U Veberovim shvatanjima metode društvenih nauka, a posebno sociologije,
preovladava nekoliko ključnih problema, a to su: shvatanje načela izbora
predmeta istraživanja, stav nauke prema kulturnim vrijednostima, način
objašnjavanja društvenih pojava i pojmnovna struktura idealnih tipova i
njihova uloga u istraživanju i objašnjavanju društvenih pojava.
Veber je smatrao da ne postoje objektivni kriteriji po kojima bi naučnik
mogao da odabere predmet svog istraživanja. Takođe je smatrao da
vrijednosne ideje koje vladaju istraživačem i u njegovom vremenu određuju
šta postaje predmetom istraživanja i koliko daleko će se istraživanje
protezati u beskonačnost uzročnih veza.
23. Kultura prema shvatanju Maksa Vebera je?
Ako je neka kultura izradjena na drukcijem sistemu vrednosti, na primer
jedna izrazito tradicionalna ili ratnicka kultura, u njoj se nauka možda uopšte
neće pojaviti, ili se neće šire razviti izvan užeg područja koje je neposredno
podređeno osnovnom cilju kulture. Veber ne vjeruje u objektivnost
vrijednosti i mogućnost stvaranja jedinstvenog hijerarhičnog vrednosnog
sistema, u kome bi se iz opštijih viših vrednosti izvodile sve konkretnije i
sve određenije vrijednosti. Zbog dubokih unutrašnjih suprotnosti ne može
postojati jedinstvena kultura.

24. Nauka prema shvatanju Maksa Vebera može da utiče na vrijednosne

stavove: (kako)?
Prema shvatanju Maksa Vebera, nauka iz dva osnovna razloga ne može da
utiče na osnovne vrijednosne stavove. Prvi razlog jeste taj što je ona
izgrađena na određenom vrjednosnom stanovištu i zbog toga nije u stanju da
ga kritikuje, a drugi razlog je iracionalnost osnovnih vrijednosnih
opredjeljenja, zbog čega nauka ima ograničen uticaj na vrijednosnom planu.
Ipak, Veber nije smatrao da je uticaj nauke na vrijednosne stavove
beznačajan, i to iz tri razloga. Prvi razlog jeste taj što ona može pojmovno
razraditi izabrano vrijednosno stanovište i na taj način objasniti njegov pravi
smisao, pokazati šta ono u svojim pojedinostima znači i šta treba da se čini
da bi se neko osnovno vrijednosno stanovište do kraja oživotvorilo. Drugi
razlog je taj što nauka može na području vrijednosti da ispita objektivne
mogućnosti i društvene troškove ostvarivanja usvojenog vrijednosnog
stanovišta. Treći razlog jeste taj što nauka može pronalaziti racionalna
sredstva za ostvarenje izabranog vrijednosnog stanovišta.

25.Vrijednosna neutralnost društvenih nauka prema shvatanju Maksa

Vebera znači?
Maks Veber, koji se odlikovao izuzetnom čvrstinom i samostalnošću etičkih
ubjeđenja, iznio je izvanredno snažnu ideju da je usvajanje vrijednosne
neutralnosti nauke neophodno da bi se, u uslovima društvenog pritiska na
slobodu istraživanja i pedagoškog djelovanja, spasilo dostojanstvo i čast
naučnika i nastavnika.

26. Strukturalna metoda je postupak u kojem se kako predstavljaju dijelovi?

Najopštija definicija strukture jeste da je to cjelina koju tvore solidarne pojave,
tako da svaka zavisi od drugih i može biti ono što jeste samo po odnosu prema
njima. To znači da je strukturalna metoda postupak u kojem se dijelovi
predstavljaju kao međusobno zavisne i usko povezane složene pojave.
27. Kakva je metoda analize sadržaja?
Analiza sadržaja se razvila kao način sređivanja kvantitativnih podataka o
najrazličitijim vrstama simboličkog društvenog opštenja, koje se u nauci obično
naziva društvenom komunikacijom. Analiza sadržaja je nastala kao rezultat
praktičnih i teorijskih potreba da se o pojedinim oblicima društvenog
simboličkog opštenja dobiju objektivniji i potpuniji podaci. Analiza sadržaja je
sredstvo za proučavanje simboličkog društvenog opštenja. Analiza sadržaja je
metoda u društvenim naukama koja služi za proučavanje sadržaja
komunikacije.

28. Navedite šta znači pojam scientizam.

Scientizam (lat. Scientia-znanje) je filozofska pozicija i ideologija koja izdiže
nauku iznad ostalih tumačenja života, a zagovara i izdizanje prirodnih nad
društvenim naukama. Scijentizam tvrdi i da društvene nauke i nisu prave nauke
jer ne mogu strogo i dosljedno slijediti metodu prirodne nauke, pa prema
nekima uopšte ni ne dolaze do naučne istine, već samo do mišljenja, stajališta i
vjerovanja.

29. Po čemu se razlikuju pojmovi naučnog zakona i pojam tipa?

Treba se podsjetiti da je naučni zakon definisan kao opšti i konstantan odnos
medju pojavama; zatim da se razvijeno naučno objašnjenje sastoji u otkrivanju
neophodnih i dovoljnih uslova objašnjavanja pojava. Stoga je sasvim
razumljivo da središno mjesto u naučnoj slici o stvarnosti ima otkrivanje i
objašnjavanje njenih determinističkih odnosa. Tom cilju treba da slute sve faze
istraživanja.