FIL TG Akad v4 Final 060816

Filipino
sa Piling Larang
Akademik
Patnubay ng Guro
Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at

sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong
paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang
mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-
email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng
Edukasyon sa action@deped.gov.ph.
Mahalaga sa amin ang iyong mga puna at mungkahi.
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
i
Filipino sa Piling Larang- Akademik
Patnubay ng Guro
Unang Limbag 2016
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa

Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng
Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng
pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa
pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga gawin ng nasabing ahensiya o
tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.
Ang mga akda/materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng
produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.)
na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon.
Pinagtibay sa isang kasunduan ng Kagawaran ng Eduaksyon at Filipinas Copyright
Licensing Authority (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ng
pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit ditto. Hindi
inaangkin ni kinakatawan ng tagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang
karapatang-aring iyon.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD
Mga Bumuo ng Patnubay ng Guro

Corazon L. Santos, PhD
Gerard P. Concepcion, PhD
Ronel O. Laranjo, MA
Tagasuri ng Sining ng Pagtuturo : Salvador Biglaen
Tagasuri ng Wika: Wilma B. Bitamor
Pabalat: Teresa Bernadette L. Santos
Tagapamahala ng Pagbuo ng Patnubay ng Guro

Bureau of Curriculum Development
Bureau of Learning Resources
Inilimbag sa Pilipinas ng __________________________
Department of Education – Bureau of Learning Resources (DepEd – BLR)

Office Address: Ground Floor Bonifacio Bldg., DepEd Complex
Meralco Avenue, Pasig City
Philippines 1600
Telefax: (02) 634 – 1072; 634 – 1054; 631 – 4985
Email Address: blr.lrqad@deped.gov.ph * blr.lrpd@deped.gov.ph
ii
TALAAN NG NILALAMAN
INTRODUKSYON
I. KABANATA 1: Ang Kahulugan at Katuturan ng Akademikong Pagsulat

Panimulang Pagsusulit …………………………………………………………………………….. 1
Aralin 1.1: Ang Kahulgan at Katuturan ng Pagsulat ………………………………….. 3
Aralin 1.2: Ang Kahulugan at Katuturan ng Akademikong Pagsulat ………… 10
Aralin 1.3: Etika at Responsibilidad sa pagsulat ……………………………………… 17
Panghuling pagsusulit …………………………………………………………………………….. 21
II. KABANATA 2: Pagbabalangkas at Pagbubuod
Panimulang Pagsusulit …………………………………………………………………………... 23
Aralin 2.1: Pagsulat ng Balangkas ……………………………………….………………….. 24
Aralin 2.2: Pagsulat ng Buod ……………………………………………….…………………. 29
Panghuling Pagsusulit …………………………………………….................………………. 33
III. KABANATA 3: Mga Akademikong Sulatin Batay sa Anyo at Layunin
Panimulang Pagsusulit ………………………………………………………….……………….. 34
Aralin 3.1: Pagsulat ng Katitikan ng Pulong ………………………….…………………. 37
Aralin 3.2: Pagsulat ng Talumpati …………………………………………………………… 45
Aralin 3.3: Pagsulat ng Posisyong Papel ……………………………….………………… 57
Panghuling pagsusulit ……………………………………………………………………………. 68
IV. KABANATA 4: Sanaysay
Panimulang Pagsusulit …………………………………………………………….…………….. 71
Aralin 4.1: Lakbay-Sanaysay ……………………………………………………….………... . 73
Aralin 4.2: Replektibong Sanaysay ……………………………………………….……….. 85
Panghuling Pasusulit …………………………………………………………………………… .. 96
V. KABANATA 5: Mga Akademikong Sulatin Sa Iba’t ibang Disiplina
Panimulang Pagsusulit …………………………………………………………………………. . 98
Aralin 5.1: Akademikong Sulatin sa Humanidades ………………………………. 102
Aralin 5.2: Akademikong Sulatin sa Agham Panlipunan.…………….……….... 111
Aralin 5.3: Akademikong Sulatin sa Agham ………………….…....................... 120
Panghuling Pagsusulit …………………………………………………………………..……… 129
VI. Paggawa ng Portfolio…………………………………………………………………..…….134
iii
Introduksiyon
Bilang wikang pambansa, kinakailangang lumagpas ang wikang Filipino
bilang wika lamang ng komunikasyon sa iba’t ibang mga sektor sa lipunang
Pilipino. May pangangailangang mapaunlad ito bilang wika ng kaalaman at wika
sa produksiyon mismo ng kaalaman. Kapag nasa wikang Filipino ang pagdukal at
pagdiskurso ng iba’t ibang mga akademikong disiplina, mas nailalapat ito sa
pagkatao, karanasan, at kalinangan ng mga Pilipino. Sa pagbuo at pagbalangkas
ng isang makabayang edukasyon, mas napalilitaw ang ganitong tunguhin,
habang napauunlad ang paggamit at pag-iintelektuwalisa ng wikang Filipino.
Bagaman hindi pinakauna, nananatiling bukas ang mga tinipong

babasahin sa seryeng ito hinggil sa lalong pagdaragdag at pagbubuo ng
mahuhusay na mga exemplar para sa kalinangan ng mga mag-aaral. Ang mga
tinipong babasahing ito ay isang inklusibong pagsisikap upang maisama ang ilan
sa mga anyo ng teksto na may tuon sa akademikong diskurso ng iba’t ibang mga
napapanahong usapin. Mula sa balangkas ng Kagawaran ng Edukasyon, ginamit
ang mga teknikal at malikhaing teksto habang naipakikilala sa mga mag-aaral
ang iba’t ibang mga paksa na nagmumula sa iba’t ibang mga akademikong
disiplina. May pagsasaalang-alang din na nararapat na maging popular pa rin ang
mga ito, nang sa gayon ay maging kawili-wili sa mga mag-aaral ang pagbabasa.
Sisimulan sa Unang Bahagi ang mga batayang kaalaman at katangian ng

pagsulat, partikular sa akademikong larangan. Ipaliliwanag ng mga babasahin
ang tuon at layunin ng akademikong pagsulat, lalo na sa tipo ng mga
mambabasang tatangkilik nito. Isa sa pinakamalahalagang gampanin ng
akademikong pagsulat ay ang tungkulin at responsibilidad ng iskolar na siyang
lumulubog sa proseso ng pananaliksik. Hindi lamang nararapat na maunawaan
niya ang daynamiks ng mismong pagsulat, ngunit nararapat rin niyang mailapat
ang mga ito sa isang makabuluhang proseso ng pagsulat. Bilang isang Pilipinong
iskolar, kinakailangan niyang matutunan ang pananaliksik at pagsulat hinggil sa
kultura at lipunang Pilipino, ugnay sa iba’t ibang mga akademikong disiplina sa
antas ng unibersidad.
Sa Ikalawang Bahagi, ilan sa mga anyo ng pagsulat na masasabing

propesyonal at/o teknikal ang isinama sa mga babasahin. Ang ilan sa mga ito’y
katitikan ng pulong, panukalang proyekto, posisyong papel, bionote, abstrak, at
buod. May dalawang pangunahing mga layunin ang mga babasahin sa bahaging
ito. Una, upang tumugon sa pangangailangan ng mga mag-aaral na makilala at
maunawaan ang ilang prominenteng mga indibidwal at ang kanilang mga milyu,
adbokasi, at ambag sa lipunang Pilipino. Pagkilala ito sa nagawa at ginagawa ng
iv
mga iskolar na ito, habang napayayaman ng mag-aaral ang kaniyang kaalaman
hinggil sa mga ito, na ugnay sa kaniyang binabasa at pinag-aaralan. Ikalawa,
upang tumugon sa pangangailangan ng mag-aaral na makasulat ng mga
mahahalagang ulat at impormasyon mula sa mga lumitaw na diskusyon, at
gayundin naman sa gagawing pagdiskurso. Walang mag-aaral ang hindi lulubog
sa isang pulong halimbawa, ito man ay sa pagitan ng kaniyang mga kamag-aral, o
kaya ay sa mga magiging katrabaho; at ang pagbuo ng isang makabuluhang
talumpati o presentasyon na ihaharap sa isang panel hinggil sa isang ulat,
bubuuing proyekto o pananaliksik.
Katangian ng propesyonal na pagsulat ang pagpapasimple ng mga

komplikadong pahayag. Kinakailangan ang mainam na pagsasala at paggamit ng
mga salita, nang sa gayon ay hindi magkaroon ng maling pag-unawa sa babasa
ng teksto. Ang estilo ng manunulat ay kinakailangang objektiv, direkta, maikli, at
malinaw, partikular sa mga nais niyang sabihin. Kaiba halimbawa sa pagsusulat
ng mga kuwento o tula na kung saan may mga pagkakataong kailangang
palalimin at pabulaklakin pa ang mga pahayag, ang propesyonal na pagsulat ay
nangangailangan ng malinaw na direksiyon at pagpapaliwanag, sa isang hindi
emosyonal na paraan.
Hindi nakukuha nang agaran ang mga kasanayang kinakailangan sa

propesyonal na pagsulat subalit, mahalaga ang masteri sa iba’t ibang mga
katangian na maaaring paglubugan ng mga mag-aaral. Ilan sa mga ito ay ang
pagpapalawig ng mga katotohanan, pagsisintesis ng mga impormasyong
kinakailangan, at pagbuo ng mga objektiv na pagpapahayag. Kadalasan, ang
propesyonal na pagsulat ay ginagawa sa ekspositoring pamamaraan, na
nagbibigay ng impormasyon na may kinalaman sa trabaho o pagtatrabaho.
Dalawa sa mga pinakagamiting mga anyo ng propesyonal na pagsulat na

masasabing generic sa anumang propesyon ay ang katitikan ng pulong at
panukalang proyekto. Sa sinumang bahagi ng isang organisasyon o kompanya,
ang pag-upo sa pulong sa pulong ay bahagi ng pakikiisa hindi lamang sa usapin
ng pakikipag-ugnayan, maging sa pakikisangkot sa iba’t ibang mga usapin ng
mga katrabaho at ng misong organisasyon o kompanya. Mahalagang matutunan
kung paano sasalaain ang lahat ng mga pinag-usapan sa isang maikli at malinaw
na paraan. Sa ganitong pagtingin, mauunawang mabigat ang kahalagahan at
responsibilidad ng gumagawa ng katitikan sapagkat nasa kaniyang atentibong
pakikinig at pagsulat ang muling pag-uulat ng esensya ng anumang pulong:
ginawang mga desisyon, mga gagawing plano, at pagtiyak sa mga aksyon na
nabuo. Sa pamamagitan ng isang mahusay na pagsulat ng katitikan ng pulong,
magsisilbi itong pormal na rekord sa pulong na ginawa ng mga dumalong
indibidwal, at impormatibong dokumento sa mga hindi nakadalo.
v
Sa isang banda, mahalaga naman ang panukalang proyekto sa paglatatag
at pagpaplano ng gagawing proyekto. Hindi lamang ito simpleng paglalahad
upang ipaunawa ang gagawing proyekto; bagkus, kinakailangan nitong maging
mapanghikayat, nang sa gayon ay pahintulutan ang pagsasagawa ng partikular
na proyekto. May tatlong pangunahing layunin ito: angpagtitiyak sa kung anong
proyekto ang kinakailangang gawin, pagpapaliwanag kung bakit ito kailangang
gawin, at panghihikayat sa mambabasa (o panel) na mayroong sapat na plano,
metodo, pinansya, at panahon upang isagawa ang proyekto.
Bagaman may kani-kaniyang format ang bawat organisasyon at

kompanya sa pagsulat ng katitikan ng pulong at panukalang proyekto, generic
naman ang kinakailangang lamanin ng mga ito. Mahalaga ang mga kasanayang
ito sa isang mag-aaral, sapagkat pagsasanay ito sa karanasang susuungin nila
paglabas ng paaralan.
Ipakikita rin ng mga piniling babasahin na maaari pa rin namang gamitin

ang mga kinagisnan nang anyo ng pagsulat sa mas mataas na pagtalakay at
diskurso. Sa pagsulat ng buod halimbawa, kinakailangang makalabas na sa
kahon ng maikling kwento, nobela, at pelikula ang binubuod ng mga mag-aaral.
Habang sa pagsulat naman ng posisyong papel, kinakailangang masanay ang mga
mag-aaral na bumuo ng sariling mga argumento hinggil sa isang napapanahong
isyu, habang isinasalang-alang ang iba’t ibang mga katotohanang ugnay dito.
Lampas sa minimum competencies na inihanda ng DepEd ang pagsulat ng papel
pananaliksik, subalit iminumungkahing ito ang maging panghuling gawain ng
mga mag-aaral nang sa gayon ay maisulat nila ang isang akademikong diskurso
na bunga ng kanilang pananaliksik, bilang paghahanda na rin sa kalikasan ng
pagsulat sa antas ng unibersidad. Kasama na ang abstrak bilang bahagi ng pag-
uulat sa papel-pananaliksik, kinakailangang matutunan ng mga mag-aaral ang
ganitong anyo ng akademikong pagsulat, nang sa gayon ay maipasa at mailathala
nila sa hinaharap ang mga pananaliksik na ito. Maraming journal sa Filipino ang
nag-aabang lamang sa mga artikulo na nagmumula sa iba’t ibang mga disiplina.
Habang sa Kabanata 3, apat sa mga anyo ng malikhaing pagsulat ang

isanama sa mga babasahin: talumpati, lakbay-sanaysay, replektibong sanaysay,
at piktoryal na sanaysay. May iisang layunin ang mga tekstong ito: ang
makagbigay ng impormasyon sa isang masidhing pamamaraan. Masasabing
emosyonal ang ganitong anyo ng pagsulat. May kalayaan ang manunulat sa
pagpili ng mga salitang sasabihin o isusulat, nang sa gayon ay mas makapukaw
ng atensyon at emosyon sa tagapakinig o mambabasa. Hindi na iba ang ganitong
gawain sa mga kabataan ngayon, lalo’t sila ay kabilang sa tinatawag na milenyal
na edad. Halos lahat na lamang ng kanilang nasasaisip at nararamdaman ay
iniuulat sa lahat. Gamit ang teknolohiya ng new media, partikular ang internet at
Social Networking Sites, malaya nilang ipinamamalita sa mundo kung ano man
ang nais nilang sabihin. Popular halimbawa sa blogosphere ang pagpapaskil ng
vi
mga lakbay-sanaysay, replektibong sanaysay, at piktoryal na sanaysay. Bagaman
lubog at babad na ang mga mag-aaral sa ganitong mga anyo ng pagsulat,
ipamamalas ng mga babasahin na hindi lamang nararapat na makulong sa
kalungkutan, hinaing, at pag-ibig ang mga paksa ng mga ito, bagkus
kinakailangang umangat pa ito sa mga isyung pangkultura’t panlipunan. Kahit pa
seryoso o masaya/malungkot ang tinig, hindi nawawala ang tali ng emosyon
upang mailugar ang kanilang mga sarili sa mundo na kanilang ginagalawan.
Sa kaso ng malikhaing pagsulat, ang hamon ay kung paano ipapakita nang

bago ang mga dati nang naipakita. o kaya’y kung paano ipapakita ang hindi pa
naipapakita ng iba. Kadalasan, ekstensyon ng sarili ang anumang nabubuong
malikhaing sulatin. Interpretasyon ng manunulat ang mundo na kaniyang
ipinapakita sa kaniyang mga sulatin. Kung gayon, ang isang mananaliksik ay
nakauunawa na ang isang malikhaing akda ay binuo ng mga salitang pinili ng
manunulat. Makatagpo man sa akda ng sensitibong salita sa paningin ng iba,
higit pa dito, ito’y dapat tingnan sa pagka-akda at pagka-likhang sining nito.
Matutunghayan sa mga talumpating isinama sa mga babasahin, ang

pagbanggit at paggigiit sa mga personal na karanasan bilang panghabambuhay
na aral. Mababasa ang mga pinagdaanang karanasan sa buhay na tinitingnan
bilang resipi sa tagumpay. Pinatutunayan ng mga talumpating ito na kaya ng
bawat isang maging matagumpay, anuman ang kalagayan sa buhay.
Wala rin namang pinag-iba ito sa mga lakbay-sanaysay na nagpapakita ng

mga pampersonal na karanasan bilang lunsaran sa pagkatuto. Ang paksa ng
“ako,” “siya/sila,” “Pilipinas/Pilipino” at “ibang bansa,” ay mailalantad na
masasabing normal na diskurso lamang ng higit pa sa pampersonal na motibo.
Lagpas pa sa mga larawan ng lugar at pagkain ang pag-unawa sa sarili, bagkus
ito ay produkto ng pagbasa at pag-alam matapos ang mga hindi malilimutang
karanasan ng paglalakbay.
Samantala, ang mga replektibong sanaysay ay nakabalangkas sa talabang

sarili-pagkabansa. Paglulugar ang mga sanaysay na ito ng mga manunulat hinggil
sa problematisasyon ng uri, identidad, at pagkabansa. Sentral sa mga ito ang
kani-kanilang mga karanasan bilang tao, at bilang iskolar na bahagi at
nakikibahagi sa mas malawak na mundo ng tunggalian.
Habang ang mga piktoryal na sanaysay ay nakatuon sa ilang mga isyung

panlipunan, at sa paglulugar ng sarili sa usapin ng pagkabansa. Aktwal ang mga
larawang ginamit nang sa gayon ay makaugnay ito sa mismong mga karanasan
ng sangkot na mga indibidwal. Ito ang pinakamalapit sa sinasabing “paglubog”
ng sarili, sa karanasan ng iba.
vii
Bilang mga Pilipino, mahalaga sa mga mag-aaral ang makisangkot sa ba’t
ibang isyung pumapaloob sa pagiging Pilipino, at pagbubuo ng bansa. Inaasahan
na sa pamamagitan ng mga babasahing ito, mas mapalalawak at mapalalalim pa
ang paraan at antas ng repleksyong ginagawa ng bawat isa. Lagpas pa sa awit,
tula, nobela, o pelikula ang kailangang bigyan ng repleksyon at pag-unawa.
Bagaman magkakaibang kabanata, iisa lamang ang tunguhin ng kabanata

4, 5, at 6. Maipakita at maipaunawa sa mag-aaral ang paggamit sa wikang
Filipino partikular sa pagsulat ng mga pananaliksik sa iba’t ibang disiplina.
Tinipon ang ilang mga akademikong journal na gumagamit ng wikang Filipino sa
mga paksang may kinalaman sa Humanidades, Agham Panlipunan, at Agham.
Patunay at hamon ang mga babasahin sa mga kabanatang ito sa lalong pag-
iintelektwalisa ng wikang Filipino. Hamon din naman ito sa mga mag-aaral na
kung ano man ang disiplina na kanilang kukunin sa unibersidad, kinakailangang
magamit nang sa gayon ay mapagyaman pang lalo ang pambansang wika.
May ilang mga anyo ng pagsulat ang nangangailangan pa talaga ng

masidhing pagpapaunlad. Sa katunayan, sa panahon ng pangangalap ng mga
exemplar na babasahin para sa seryeng ito, sinubukang kumalap sa mga
akademikong institusyon sa labas ng Maynila, dahil sa ang karamihan ng mga
limbag na sanggunian ay pinatatakbo ng malalaking unibersidad sa Metro.
Napatunayan din naman na may kakulangan pa sa paggamit at pagsulat sa
wikang Filipino, partikular sa mga propesyonal na pagsulat.
Samakatuwid, inspirasyon at hamon ang seryeng ito para sa lahat ng mga

mag-aaral na Pilipino, upang lalo pang pag-ibayuhin ang pagpapaunlad sa
wikang Filipino bilang wika ng kaalaman at wika sa produksyon ng kaalaman.
viii
ix
x
xi
xii
xiii
KABANATA 1
PANIMULANG PAGSUSULIT
I. Piliin ang titik ng wastong sagot sa bawat pangungusap. (2 puntos bawat isa)
1. Ito ay artikulasyon ng mga ideya, konsepto, paniniwala, at nararamdaman sa

paraang nakalimbag.
A. Pakikinig
B. Pagbabasa
C. Pagsasalita
D. Pagsusulat
2. Anyo ng Pagsulat na nagbibigay-linaw sa mga pangyayari, sanhi at bunga, at

pagbibigay ng mga halimbawa.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
3. Anyo ng Pagsulat na nakapokus sa pagkakasunod-sunod ng daloy ng mga

pangyayaring aktwal na naganap.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
4. Anyo ng Pagsulat na nagpapahayag ng katwiran o opinyon o argumentong

pumapanig o sumasalungat sa isang isyung nakahain sa manunulat.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
5. Anyo ng Pagsulat na na nagsasaad ng obserbasyon, uri, kondisyon, palagay,

damdamin ng isang manunulat hinggil sa isang bagay, tao, lugar, o pangyayari.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
1
II. Isulat ang TAMA kung wasto ang ipinahahayag ng mga pangungusap; kung
hindi naman, isulat ang MALI. (2 puntos bawat isa)
_____ 6. Matapat ang isang mananaliksik na nagsusulat ng impormasyon sa notecard

hinggil sa mga impormasyon na kaniyang nakuha sa mga aklat.
_____ 7. Sistematiko ang isang mananaliksik na nagbabanggit hinggil sa limitasyon

ng kaniyang ginagawang pag-aaral.
_____ 8. Maparaan ang isang mananaliksik na hindi gumagamit ng mga datos na

kwestiyonable.
_____ 9. Ginagamit ang akademikong pagsulat sa pagbabalita ng mga pangyayari

hinggil sa mga paboritong artista sa telebisyon.
_____ 10. Mahalaga ang naidudulot ng akademikong pagsulat, partikular sa pag-uulat

ng mga pananaliksik na ginawa ng iba’t ibang mga iskolar hinggil sa iba’t
ibang mga disiplina.
III. Sagutin ang mga tanong nang hindi lalagpas sa 10 pangugusap. (10 puntos
bawat isa)
1. Bakit isang proseso ang akademikong pagsulat? Patunayan.

2. Ano ang etika sa pagsulat? Magbigay ng ilang katangian.
3. Paano masasabing may oryentasyong Pilipino ang isang pananaliksik? Talakayin.
MGA SAGOT
I.
1. D
2. A
3. C
4. D
5. B
II.
6. MALI
7. MALI
8. MALI
9. MALI
10. TAMA
2
ARALIN 1.1
ANG KAHULUGAN AT KATUTURAN NG AKADEMIKONG PAGSULAT
ARALIN 1.1 Ang Kahulugan at Katuturan ng Pagsulat
Linggo: 1
Deskripsyon: Pagbibigay ng panimulang kaalaman at pag-unawa sa mga mag-aaral

hinggil sa kahulugan, kalikasan, at katangian ng pagsulat ng sulating akademik
I. Tuklasin
Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang

Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto
Kumustahin ang mga mag-aaral. Itanong Ibigay ang
kung ano-ano nang mga sulatin ang panimulang
kanilang naranasang isulat na (tula, blog, pagsusulit.
diary, atbp.).
Magsagawa ng isang maikling talakayan o

pagbabahagi hinggil sa mga personal na
karanasan kung bakit sila nagsusulat at
paano sila magsulat.
Tumawag ng ilang mga volunteer na

tatayo at magbabahagi sa harap ng mga
mag-aaral.
Magpakita sa mga mag-aaral ng iba’t

ibang halimbawa ng mga teksto gaya ng
journal entry, balita sa dyaryo, editoryal,
blog, iskrip, komiks, at iba pa.
Magpapanood ng bidyo ng interbyu sa

mga totoong awtor o magpabasa ng
mga transkripsiyon ng interbyu sa
kanila.
Itanong sa mga mag-aaral kung ano kaya

ang dahilan ng mga indibidwal na awtor
kung bakit sila nagsusulat (?), depende sa
mga halimbawang teksto na ipinakita.
Ilista sa pisara ang mga sagot na nalikom
sa bawat anyo ng teksto. Upang mas
3
maging malinaw, isulat sa pisara nang
pahalang ang iba’t ibang mga
halimbawang teksto na ipinakita sa klase,
at sa ilalim nito, ilagay ang mga isasagot
ng mga mag-aaral.
Pag-usapan kung may pagkakaiba o

pagkakapareho ang mga dahilan ng
pagsulat batay sa bawat tekstong
ipinakita.
Takdang-aralin: Magsaliksik at magbasa

ng mga sanaysay tungkol sa larangan ng
pagsulat.
II. Linangin
Pamantayang Pamantayan sa Mga

Pangnilalaman Pagganap Kasanayang
Pampagkatuto
Batay sa mga nabasang Itanong sa mga mag-aaral kung
sanaysay, pabuuin ang mga naunawaan ba nila ang mga
mag-aaral ng sarili nilang kahulugan ng pagsulat na
kahulugan ng Pagsulat na ugnay kanilang nalikom. Sabihing
sa layunin nito. Tumawag ng maging handa silang matalakay
mga mag-aaral na magbabahagi ito.
ng kanilang kahulugan.
Basahin ang tekstong Makrong
Pag-usapan sa klase ang Ilang Kasanayan sa Pagsulat.
layunin sa pagsulat Bigyang-pansin ang (mga)
IMPORMATIB NA kahulugang ibinigay para sa
PAGSULAT Kilala rin sa tawag Pagsulat.
na expository writing.Ito ay
naghahangad na makapagbigay Maaaring pag-usapan sa klase
impormasyon at mga ang ilang mga batayang
paliwanag.Ang pokus nito ay kaalaman ng pagsulat:
ang mismong paksang
tinatalakay sa teksto. Ayon kina Xing at Jin: “ang
Halimbawa: Pagsulat ng report pagsulat ay isang
ng obserbasyon,mga istatistiks komprehensibong kakayahan na
na makikita sa mga libro at naglalaman ng wastong gamit,
ensayklopidya, balita, at talasalitaan, pagbubuo ng
teknikal o businesss report kaisipan, retorika at iba pang
4
mga elemento.”
MAPANGHIKAYAT NA
PAGSULAT Kilala sa tawag na Sinabi ni Badayos: “ang
persuasive writing. Ito ay kakayahan sa pagsulat nang
naglalayong makumbinsi ang mabisa ay isang bagay na
mga mambabasa tungkol sa totoong mailap para sa
isang katwiran, opinyon o nakararami sa atin maging ito'y
paniniwala. Ang pangunahing pagsulat sa unang wika o
pokus nito ay ang mambabasa pangalawang wika man.”
na nais maimpluwensyahan ng
isang awtor. Halimbawa: Ayon kay Keller: “ang pagsulat
editoryal, sanaysay, talumpati, ay isang biyaya, isang
pagsulat ng proposal at pangangailangan at isang
konseptong papel kaligayahan ng nagsasagawa
nito.”
MALIKHAING PAGSULAT
Ito ay ginagawa ng mga Ayon kay Donald Murray:
manunulat ng mga akdang “Writing is rewriting”.
pampanitikang tulad ng Paglalarawan ni Murray sa
maikling katha, nobela, tula, mabuting manunulat – “A good
dula at iba pang malikhain o writer is wasteful”. Metapora ni
masining na akda. Kadalasan Murray: He saws and shapes
ang pangunahing layunin ng and cuts away, discarding
awtor dito ay magpahayag wood… The writer cannot build
lamang ng kathang-isip, a good strong piece of writing
imahinasyon, ideya, damdamin unless he has gathered an
o kumbinasyon ng mga ito. abundance of fine raw materials.
Ayon kay Donald Murray: “ang

PANSARILING pagsulat ay isang eksplorasyon-
PAGPAPAHAYAG pagtuklas sa kahulugan,
Pagsulat o pagtatala ng mga pagtuklas sa porma at ang
bagay na nakita, narinig, nabasa manunulat ay gumagwa nang
o naranasan. Sa layuning ito, pabalik- balik nagtutuon sa isa
ginagawa ang pagsulat bunga ng sa mga batayang kasanayan sa
paniniwalang ito’y bawat panahon nang kanyang
mapapakinabangan. Ilan pa sa matuklasan kung ano ang
mga halimbawa nito ang kanyang isusulat at kung paano
pagsulat ng dyornal, plano ng niya iyon maipapahayag nang
bahay, mapa at iba mahusay.”
Bumuo ng isang sintesis hinggil Ang paglalarawan naman nina

sa mga layunin ng Pagsulat. Peck at Buckingham sa
pagsulat: “Ang pasulat ay
Bago tapusin ang sesyon, ekstensyon ng wika at
5
sabihin sa mga mag-aaral na: karanasang natamo ng isang tao
“ngayong alam na natin ang mula sa kanyang
mga layunin sa Pagsulat, ano pakikinig,pagsasalita at
kayang mga kahulugan ang pagbabasa.”
maaaring mabuo hango o batay
sa mga layuning napag-usapan Pangkatin ang mga mag-aaral na
natin?” Ito ang ating susunod na may tig-limang miyembro.
layunin sa ating susunod na Ipabahagi sa bawat pangkat ang
pagkikita.” mga impormasyong nakuha ng
bawat miyembro hinggil sa
Bilang takdang-aralin: kahulugan at katuturan ng
paghanapin ang mga mag-aaral pagsulat na kanilang kinuha
ng iba’t ibang mga kahulugan mula sa Internet.
ng pagsulat na matutunghayan
sa internet. Ipasulat/Ipatala ang Magtatala ang bawat miyembro
website, tao o artikulong ng pangkat ng mga
pinagkunan. impormasyong makukuha nila
sa mula sa pagbabahagi ng mga
Siguraduhing mailista nila ang kapangkat / kapangkat.
mga sanggunian na kanilang
pinagkunan ng mga kahulugan Bubuo ang bawat pangkat ng
ng pagsulat. sintesis hinggil sa kahulugan at
katuturan ng Pagsulat.
Maaring puntahan ang link na
ito: http://www.academia.edu Pipili ng magiging tagapag-ulat
/5641061/PAGSULAT ang pangkat na magbabahagi ng
kanilang napag-usapan tungkol
sa kahulugan at katuturan ng
Pagsulat.
III. Pagnilayan at Unawain

Gamit ang ginabayang talakayan at concept tree,
isulat sa pisara ang iba’t ibang salita o
konseptong may kinalaman sa:
1) proseso
2) anyo
3) gamit ng pagsulat.
Magpagawa ng sintesis sa mga mag-aaral

tungkol sa sariling pagpapakahulugan ng
pagsulat mula sa isinagawang concept tree.
6
Tumawag ng ilang mag-aaral na magbabahagi
ng kanilang mga nabuong sintesis tungkol sa
pagsulat.
Bago tapusin ang sesyong ito, sabihin sa mga

mag-aaral na: “Ngayon naunawaan na natin ang
kahulugan at katuturan ng pagsulat, titingnan
naman natin ang isang uri ng Pagsulat, ang
Akademikong Pagsulat.
Bilang takdang-aralin: Humanap, basahin, at

magdala ng tig-iisang halimbawa ng
akademikong artikulo (pumunta sa
http://www.philjol.info/philjol/index.php), na
nakasulat sa wikang Filipino. Maaaring kumuha
sa Internet o sa mga limbag na journal ang mga
mag-aaral hinggil sa isang paksang interesante
para sa kanila.
IV. Ilapat

Basahin ang personal na sanaysay na Bakit ako Ipasulat sa isang
Nagsusulat, at ihambing ito sa akademikong sanaysay ang
artikulo na kanilang pinili at dinala sa klase. mga sagot ng
mga mag-aaral.
Itanong sa mga mag-aaral kung may
natatanging: Tapusin ang
1) paggamit sa antas ng wika (pormal o di aralin sa
pormal) pagsasabi ng:
2) pagkakaiba sa layunin ng mga awtor “Sa susunod
3) paraan ng pananaliksik nating sesyon,
hinggil sa akademikong artikulo na kanilang mas bibigyang-
dala. pansin pa natin
ang
Pag-usapan: Paano natatangi ang pagsulat sa akademikong
mga akademikong artikulo? Ano-ano ang mga pagsulat”.
katangian nito bilang pang-akademiko? Paano
sila naghahanda bago sumulat?
7
Gabay sa Pagmamarka ng Pagsulat
Pangalan ng mag-aaral: ____________________________________________
Gawain sa Pagsulat:________________________________________________
Katangian 10 6 3 1
May isang May isang May isang Hindi malinaw

malinaw at malinaw at paksa. Hindi ang paksa at
tiyak na paksa, tiyak na paksa, gaanong ang mga argu-
na ngunit hindi malinaw ang mento.
Pokus at sinusuportahan detalyado ang mga suportang
Detalye ng mga mga suportang impormasyon
detalyadong impormasyon o argumento.
impormasyon o argumento.
o argumento.
Kawili-wili May May Hindi malinaw

ang introduksyon, introduksyon, ang
introduksyon; mahusay na pagtalakay, at introduksyon,
naipakilala pagtalakay, at pagtatapos o pagtala-
nang mahusay may kongklusyon. kay sa paksa,
ang paksa. karampatang at ang pagtata-
Mahalaga at pagtatapos o pos o
nauukol sa kongklusyon. kongklusyon.
Organisasyon paksa ang mga
impormasyon
na ibinahagi sa
isang maayos
na paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
kongklusyon.
Malinaw ang May intensyon May kaunting Hindi malinaw

intensyon at at layunin ang kalinawan sa ang inten-syon
layunin ng manunulat. intensyon at at layunin ng
manunulat. May kaalaman layunin ng manunu-lat.
Tinig ng Kapansin- ang manunulat manunulat.
Manunulat pansin ang sa paksa. Limitado ang
kahusayan ng kaniyang
manunulat sa kaalaman sa
paksa. paksa.
8
Katangian 10 6 3 1
Malinaw ang Malinaw ang Nasasabi ng Limita-do ang

paggamit ng paggamit ng manunulat ang pagga-mit sa
mga salita; mga salita, nais sabihin, mga salita.
Pagpili ng Angkop at bagaman sa bagaman
mga angkop natural at hindi ilang walang
na salita pilit. pagkakataon baryasyon sa
ay hindi paggamit sa
angkop at mga salita.
natural.
Mahusay ang Mainam ang Nakagagawa Hindi maayos
pagkakaayos pagkakaayos ng mga ang mga
ng mga salita ng mga salita pangungusap pangungusap
at pangugusap. at na may saysay. at hindi
Estruktura,
Walang pangungusap. Maraming mauna-waan.
Gramatika,
pagkakamali May kaunting mga Lubhang
Bantas,
sa gramatika, pagkakamali pagkakamali mara-ming
Pagbabaybay
bantas, at sa gramatika, sa gramatika, pagka-kamali
baybay. bantas, at bantas, at sa grama-tika,
baybay. baybay. bantas, at
baybay.
Mga Komento
at Mungkahi
9
ARALIN 1.2: Ang Kahulugan at Katuturan ng Akademikong Pagsulat
Linggo: 2
Deskripsyon: Pag-unawa sa Akademikong Pagsulat bilang pagpapahayag ng

iskolarling kaalaman.
I. Tuklasin

Bilang panghikayat sa
gamit ng Akademikong
Pagsulat, ikukuwento ng
guro ang kanyang
karanasan bilang mag-aaral
sa unibersidad partikular sa
paggawa ng pananaliksik,
at sa pagsulat nito.
Bigyang-pokus ang mga
akademikong paghahanda
at pananaliksik na ginawa
bilang bahagi ng proseso
ng akademikong pagsulat.
Itanong sa mga mag-aaral

kung ano-ano ang kurso na
kanilang kukunin sa
unibersidad.
Ipaisip sa kanila ang ilang

mga paksa na maaaring
gawan ng pananaliksik
partikular sa kurso na
kanilang napili.
Itanong sa mga mag-aaral:

“Ano ang maitutulong ng
pananaliksik at
Akademikong Pagsulat sa
disipilina/kurso na inyong
kukunin sa unibersidad? Sa
paanong paraan?
10
II. Linangin

Magkaroon ng malayang Tumawag ng ilang mag-
talakayan sa pagkaunawa aaral na magbabahagi ng
ng mga mag-aaral hinggil kaniyang reaksyon tungkol
sa: sa napili niyang
MAHAHALAGANG akademikong artikulo.
KONSEPTO NG
AKADEMIKONG Sabihin sa mga mag-aaral:
PAGSULAT AYON KAY “Tingnan natin kung paano
KAREN GOCSIK (2004) nagpahayag ng mga ideya
1. Ginagawa ng mga ang inyong mga
iskolar at para sa mga akademikong artikulo.”
iskolar. Itanong sa mga mag-aaral
2. Nakalaan sa mga paksa kung paano ipinahayag sa
at mga tanong na pinag- kanilang mga teksto ang
uusapan ng o interesante sa mga impormasyong
akademikong komunidad. nasusulat dito?
3. Nararapat na maglahad
ng importanteng Tumawag ng ilang mag-
argumento. aaral at ilista sa pisara ang
mahahalagang salita na
Balikan ang akademikong may kinalaman sa:
artikulo na kinuha ng mga 1) Paglalahad
mag-aaral noong 2) Paglalarawan
nakaraang sesyon. 3) Pagsasalaysay
Ipatukoy sa kanila ang: 4) Pangangatwiran
1) paksa
2) mga layunin
3) at kahalagahan
ng partikular na
akademikong artikulo.
Gawin ang Think-Pair-

Share. Hahanap ang bawat
mag-aaral ng kapareha at
iuulat ang kani-kanilang
mga sagot.
Bago tapusin ang sesyon,

sabihin sa mga mag-aaral:
“Bawat paksa, layunin, at
kahalagahan ng
11
akademikong sulatin ay
tinutugunan ng isang
mainam na paraan kung
paano ito ‘iuulat’ o
“sasabihin” sa
mambabasa.”
Bilang takdang-aralin,
alamin ang paraan kung
paano ipinahayag o iniulat
sa inyong akademikong
journal ang ginawa nitong
pananaliksik.

Matapos ang isinagawang
gawain, itanong sa mga
mag-aaral ang mga
partikular na katangian
kapag:
1) Naglalahad
2) Naglalarawan
3) Nagsasalaysay
4) Nangangatwiran
ang isang teksto?
Bumuo ng sintesis at
ihambing ang mga ito base
dito:
1) Paglalahad (ekpositori)
– kung ang teksto ay
nagbibigay-linaw o
nagpapaliwanag hinggil sa
proseso, isyu, konsepto, o
anumang paksa na
nararapat na alisan ng pag-
aalinlangan.
2) Paglalarawan
(deskriptiv) – kung ang
teksto ay bumubuo ng
12
isang imahe sa
pamamagitan ng
paglalantad ng mga
katangian nito.
3) Pagsasalaysay (narativ)
– kung ang teksto ay
nagkukwento ng mga
magkakaugnay na
pangyayari.
4) Pangangatwiran
(argumentativ) – kung ang
teksto ay may layuning
manghikayat at
magpapaniwala sa
pamamagitan ng
pagbibigay ng mga rason at
ebidensya.

“Sa inyong palagay, may
malaking pagkakaiba ba
ang paraan ng
pagpapahayag sa
akademikong pagsulat sa
malikhaing pagsulat
(halimbawa, maikling
kwento, tula, nobela, na
inyong binasa noong grade
10)? Tumawag ng ilang
mga mag-aaral na
magbabahagi ng kanilang
mga sagot.
Sabihin sa mga mag-aaral

na: Bagaman may iba’t
ibang paraan ng
pagpapahayag na
ginagamit sa akademikong
pagsulat, ito ang mga
karaniwang layunin ng
mismong mga teksto:
1. Manghikayat-
nagbibigay ng posibleng
13
sagot, dahilan at
ebidensiyang maaari mong
paniwalaan o hindi.
2. Mag-analisa kung
nagbibigay ng posibleng
sagot sa pamamagitan ng
paliwanag at ebalwasyon.
Ito rin ay nag-aanalisa ng
iba’t ibang varyabol at ang
kaugnayan ng mga ito sa
isa’t isa.
3. Magbigay ng
impormasyon- kung
nagpapalawak at
nagpapalalim sa kaalaman
ng mambabasa.
<http://www.vsm.sk/Curric
ulum/academicsupport/aca
demicwritingguide.pdf>
Takdang-aralin. Magdala
ng tig-iisang halimbawa ng
mga teksto, at uriin ang
mga ito kung naglalahad,
naglalarawan,
nagsasalaysay, o
nangangatwiran, at
humandang patunayan
kung bakit. Alamin din
kung ano ang (mga)
layunin ng bawat teksto:
kung ito ba ay
nanghihikayat, nag-
aanalisa, o nagbibigay ng
impormasyon.
14
IV. Ilapat

Gamit ang mga lumang
kartolina o mga scratch na
bond paper, pipili ang guro
ng 16 na mga mag-aaral na
tatayo sa apat na sulok ng
silid-aralan. Tatalakayin nila
ang:
1) paksa
2) layunin
3) nilalaman (kahit buod
lamang o gist)
4) uri ng pagpapahayag na
ginamit sa teksto.
Pipiliin ng guro ang apat na

mag-aaral na magkakasama
sa bawat sulok:
unang sulok - Naglalahad
ikalawang sulok -
Naglalarawan
ikatlong sulok -
Nagsasalaysay
ikaapat na sulok –
Nangangatwi-ran
Gamit ang estilong Poster

Presentation, isusulat ng
bawat kalahok ang:
1) paksa
2) layunin
3) nilalaman (kahit buod
lamang o gist)
4) uri ng pagpapahayag na
ginamit sa teksto, at ito’y
ididikit nila sa sulok na
kanilang kinabibilangan.
Ang iba pang miyembro ng

pangkat ay iikot sa apat na
sulok ng silid-aralan upang
makinig at magbigay ng
15
reaksyon, tanong, o komento
sa mga nag-uulat. Upang
mapanatili ang kaayusan,
pangkatin ang mga mag-
aaral sa apat, nang sa gayon
sa bawat 10 minuto ay
makapunta, makalipat, at
makaikot sila sa bawat sulok
ng silid-aralan.
Matapos ang gawain, bigyan

ng 3-5 minutong pahinga
ang mga mag-aaral upang
makapagproseso sila hinggil
sa mga impormasyong
napakinggan nila.
Bago matapos ang sesyon,

itanong sa mga mag-aaral:
“Sa inyong palagay, posible
bang magkaroon ng
kombinasyon sa mga uri o
paraan ng pagpapahayag sa
iisang teksto lamang?
Patunayan ang inyong
sagot.” Tumawag ng ilang
mag-aaral na magbabahagi
ng kanilang mga sagot.
Magkaroon ng isang
malayang talakayan.
Takdang-aralin: Pumili ng
mahuhusay na pahayag o
yaong mga tumatak sa isip
(at puso) ng mga mag-aaral
mula sa kanilang mga
dinalang teksto. Maaaring
ang mga ito ay tesis na
pahayag, argumento, o
kongklusyon. Salungguhitan
ng mga mag-aaral ang mga
ito, o kaya’y markahan ng
highlighter.
16
ARALIN 1.3: Etika at Resposibilidad sa Pagsulat
Linggo: 3
Deskripsyon: Pag-alam at pag-unawa sa etika at responsibilidad sa pagsulat bilang

mga mahahalagang pamantayan sa Akademikong Pagsulat, partikular na ang usapin
ng Plagiarism.
I. Tuklasin
Bilang pangganyak, itanong sa mga
mag-aaral ang etika at responsibilidad
sa:
1) paglalaro ng basketbol
2) paghahanap ng trabaho
3) pakikipag-ugnayan sa bagong kakilala
Tumawag ng ilang mag-aaral upang

magbahagi ng kanilang mga ideya.
Sabihin sa mga mag-aaral na: “Kahit sa

proseso ng pananaliksik at pagsulat ay
may tiyak na etika at resposibilidad. Sa
inyong palagay, ano-ano kaya ang mga
etika at responsibilidad na ito?”
Maaaring pag-usapan ang mga

sumusunod na senaryo:
1) Isa kang journalist, ilalabas mo ba sa
publiko ang isang balitang may
kaugnayan sa “pagkasira” ng imahe ng
Pangulo ng Pilipinas?
2) May nakita kang impormasyon sa
internet na nagsasabing “walang kultura
ang mga Pilipino bago dumating ang
mga Kastila sa Pilipinas.” Paano mo ito
gagawan ng repleksyon sa iyong blog?
3) Isa kang manunulat ng inyong campus
paper. Paano mo ipaaabot nang may
paggalang sa administrasyon ang mga
sirang pasilidad sa inyong paaralan?
Tumawag sa mga mag-aaral, at

ipatalakay ang kanilang mga ideya
tungkol dito.
17
II. Linangin
Basahin ang Etika at Balikan ang ilang mga puntos
Responsibilidad ng sa kahalagahan ng etika at
Mananaliksik, at pag-usapan responsibilidad sa pananaliksik
ang mga puntos dito hinggil sa: at pagsulat. Bigyang-linaw na
1) pagkilala sa mga ginamit na sa isang akademikong
ideya konteksto, mahalagang
2) paggamit o pagkuha ng mga matutunan ang iba’t ibang
datos nang walang pahintulot. karaniwang anyo ng plagiarism
3) paggawa ng mga nang sa gayon ay maiwasan ang
pampersonal na obserbasyon. mga ito.
4) paggawa ng short cut
5) pandaraya o plagiarism Talakayin ang mga
impormasyong nakita ng mga
Talakayin kung paano iiwasan mag-aaral hinggil sa mga
ang mga ito ng isang etikal at karaniwang anyo ng plagiarism.
responsableng manunulat o Bigyang puntos ang
mananaliksik. Gamitin ang mga sumusunod:
pahayag mula sa takdang- 1) tahasang pag-angkin sa
aralin, at banggitin kung pananaliksik ng iba
kaninong manunulat o iskolar 2) hindi pagkilala sa sinabi o
nanggaling ang mga pahayag na ideya ng awtor
ito. 3) pag-angkin o panggagaya sa
gawa o pananaliksik ng iba
Takdang-aralin: Magsaliksik sa
Internet tungkol sa usapin ng Basahin ang Tuwid na Landas
plagiarism. Alamin ang mga ang Tinahak ni Rizal.
gawaing maituturing na Suriin kung naging etikal ang
plagiarism. Humandang talumpati ng pangulo at pag-
talakayin ang mga ito sa usapan kung bakit/bakit hindi
susunod na sesyon. naging etikal.
Pag-usapan kung paano naging

etikal si Pangulong Aquino sa
pagbanggit ng mga ideya ni
Rizal hinggil sa kaniyang
talumpati.
18

Sabihin sa mga mag-aaral: “ Isa sa
mahahalagang kasanayan ang paggawa
ng bibliograpiya o sanggunian para sa
mga pinagkunan ng datos o
impormasyon.”
Gawain: ipalista sa mga mag-aaral ang

mahahalagang pahayag na kanilang
pinili mula sa akademikong artikulo
noong nakaraang linggo:
1) buong pangalan ng awtor.
2) taon kung kailan ito naisulat
3) pamagat ng teksto
4) pamagat ng pinagkunang libro o
sanggunian
5) adres at pangalan ng palimbagan.
Ipahanda ang mga tekstong ginamit ng

mga mag-aaral sa Aralin 2, at
magpagawa ng note card para sa mga
ito. Maaaring gumamit ng 1/4 pirasong
papel o 1/8 index card. Sundin ang
sumusunod na format:
1) paksa
2) pinagkunan
3) pahayag, impormasyon, kaalaman, o
konsepto
4) pahina
Gamitin ang halimbawang bionote sa
ibaba.
Takdang-aralin: Mag-isip ng isang tiyak

na paksa na maaaring may kinalaman sa:
a) kursong kukunin sa unibersidad
b) kultural na usapin na ugnay sa
kasalukuyan
c) lugar na kinalakihan
d) interesanteng paksa para sa mag-aaral.
19
IV. Ilapat

Para sa sesyon na ito,
magtungo sa silid-aklatan
na makikitaan ng mga
limbag na sanggunian na
may kinalaman sa paksang
napili ng mag-aaral. Kung
posible, maaari ring
gumamit ng Internet upang
makakuha ng mga online
na sanggunian.
Papiliin ang mga mag-aaral

ng tig-sampung
sanggunian, at ito ay
gagawan nila ng note card.
Gawing sampol ang nasa
ibaba.
Gabayan ang mga mag-

aaral sa paggawa ng mga
note card.
Ibigay ang panghuling

pagsusulit.
Halimbawang Notecard
Silapan, Ofelia at Melecio Fabros III. 1997. Kasanayan sa Komunikasyon 1.

Quezon City: UP Open University.
Filipino bilang Lingua Franca
“Pambansang lingua franca ang wikang Filipino dahil ito ang ginagamit mo sa
iyong kausap kapag magkaiba ang inyong mga katutubong wika.”
pahina 22
20
KABANATA 1
PANGHULING PAGSUSULIT
I. Piliin ang titik ng wastong sagot sa bawat pangungusap. (2 puntos bawat isa)
1. Ito ay artikulasyon ng mga ideya, konsepto, paniniwala, at nararamdam sa

paraang nakalimbag.
A. Pakikinig
B. Pagbabasa
C. Pagsasalita
D. Pagsusulat
2. Anyo ng Pagsulat na nagbibigay-linaw sa mga pangyayari, sanhi at bunga, at

pagbibigay ng mga halimbawa.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
3. Anyo ng Pagsulat na nakapokus sa pagkakasunod-sunod ng daloy ng mga

pangyayaring aktwal na naganap.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
4. Anyo ng Pagsulat na nagpapahayag ng katwiran o opinyon o argumentong

pumapanig o sumasalungat sa isang isyung nakahain sa manunulat.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
5. Anyo ng Pagsulat na na nagsasaad ng obserbasyon, uri, kondisyon, palagay,

damdamin ng isang manunulat hinggil sa isang bagay, tao, lugar, o pangyayari.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
21
_____ 6. Matapat ang isang mananaliksik na nagsusulat ng impormasyon sa notecard

hinggil sa mga impormasyon na kaniyang nakuha sa mga aklat.
_____ 7. Sistematiko ang isang mananaliksik na nagbabanggit hinggil sa limitasyon

ng kaniyang ginagawang pag-aaral.
_____ 8. Maparaan ang isang mananaliksik na hindi gumagamit ng mga datos na

kwestiyonable.
_____ 9. Ginagamit ang akademikong pagsulat sa pagbabalita ng mga pangyayari

hinggil sa mga paboritong artista sa telebisyon.
_____ 10. Mahalaga ang naidudulot ng akademikong pagsulat, partikular sa pag-uulat

ng mga pananaliksik na ginawa ng iba’t ibang mga iskolar hinggil sa iba’t
ibang mga disiplina.
III. Sagutin ang mga tanong nang hindi lalagpas sa 5 pangugusap. (10 puntos
bawat isa)
1. Bakit isang proseso ang akademikong pagsulat? Patunayan.

2. Ano ang etika sa pagsulat? Magbigay ng ilang katangian.
3. Paano masasabing may oryentasyong Pilipino ang isang pananaliksik? Talakayin.
MGA SAGOT
I.
1. D
2. A
3. C
4. D
5. B
II.
6. MALI
7. MALI
8. MALI
9. MALI
10. TAMA
22
KABANATA 2
I. Isulat ang P, kung pangunahing ideya; at isulat naman ang S, kung suportang
ideya ang ipinahihiwatig ng mga sumusunod na paksa. (2 puntos bawat isa)
_____ 1. Hudeo-Kristiyanong tradisyon ng paggamot

_____ 2. Katutubong tradisyon ng paggamot
_____ 3. Paggamot sa kasaysayang Pilipino
_____ 4. Siyentipikong tradisyon ng paggamot
_____ 5. Luma at bagong tradisyon ng paggamot
_____ 1. Nagsisilbing giya o padron ng isusulat na pag-aaral ang balangkas.

_____ 2. Bagaman maikli, kinakailangang malinaw at direkta ang pagbubuod.
_____ 3. Sa pagbabalangkas, mas mainam ang pasaklaw (deductive) na pag-aayos ng
mga ideya.
_____ 4. Sa pagbabalangkas, maaaring gumamit ng mga parirala o pangungusap
bilang paksa ng bawat aytem.
_____ 5. Sa pagbabalangkas, kinakailangan ng mga sumuportang ideya ang bawat
pangunahing paksa.
III. Ilahad ang pagkakaiba at pagkakapareho ng balangkas at buod. (20 Puntos)
MGA SAGOT
I.
1. P
2. S
3. S
4. S
5. S
II.
6. TAMA
7. TAMA
8. TAMA
9. TAMA
10. TAMA
23
KABANATA 2
Pagbabalangkas at Pagbubuod
ARALIN 2.1: Pagsulat ng Balangkas
Linggo: 4
Deskripsyon: Pag-alam at pag-unawa sa proseso ng pagbabalangkas bilang

mahalagang bahagi ng akademikong pagsulat.
I. Tuklasin
Itanong sa mga mag-aaral Ibigay ang
kung bakit mahalaga ang Panimulang
isang gabay para sa mga pagsusulit.
arkitekto, inhinyero, pintor,
manunulat, at iba pa.
Tumawag ng mga mag-
aaral na magbabahagi ng
kanilang mga ideya.
Itanong: “Ano-ano ang

mga maaaring kahinatnan
kung sila ay hindi susunod
sa mga gabay na kanilang
inihanda? Ano kaya ang
epekto nito sa kanilang
mga proyektong
ginagawa?” Tumawag ng
ilang mga mag-aaral na
mga ideya.
Itanong: “Paano iniuugnay

ang pagbuo ng gabay,
partikular ang
pagbabalangkas sa proseso
ng akademikong pagsulat?
Patunayang mahalaga ito
24
sa proseso ng pagsulat.”
Tumawag ng ilang mga
mag-aaral na magbabahagi
ng kanilang mga ideya.
Sabihin sa mga mag-aaral:

“Matapos nating patunayan
ang kahalagahan ng
pagbabalangkas bilang
gabay, ating pag-uusapan
kung ano-ano ang mga
katangian nito.”
II. Linangin

Pag-usapan sa klase: Kumustahin ang mga mag-
1) Kapag ikaw ay gumawa aaral tungkol sa kanilang
ng balangkas, mas mapag- mga karanasan sa paggawa
ng balangkas. Itanong:
iisipan mong mabuti kung
“Nahirapan ba kayo sa
paano mo sisimulan o paggawa nito? Kung oo, ok
tatapusin ang iyong lang yan at huwag mag-
sanaysay. alala, iyan ang kagandahan
2) Kapag ikaw ay gumawa ng pagbabalangkas –
ng balangkas, mapipili mo maaari pa itong baguhin at
ang mga ideya o konsepto paghusayin!”
na nais mong isama sa
Ipahanda sa mga mag-aaral
sanaysay. Dapat lahat ng ang kanilang ginawang
ito ay magkakaugnay. balangkas mula sa
3) Kapag ikaw ay gumawa nakaraang sesyon. Itanong
ng balangkas, mas kung sino sa kanila ang
magiging madali sa iyong gumamit ng:
ayusin ang mga ideya sa 1) parirala
2) pangungusap
iyong sanaysay. Mapipili
3) paksa
mo kung ano ang mga sa kanilang mga balangkas.
ideyang nais mong ilagay
sa panimula, katawan at Sabihing: Tandaan lamang
25
katapusan ng iyong na kung ano ang ginamit sa
sanaysay. simula pa lang, ay ganoon
4) Kapag ikaw ay gumawa din dapat ang kabuuan ng
balangkas.”
ng balangkas, maiiwasan
mong mawala sa pokus Maglaan ng 10 minuto
habang nagsusulat ng upang maayos pa ng mga
sanaysay dahil para itong mag-aaral ang kanilang
mindmap. Gagabayan ka isinulat na balangkas.
nito para maisulat ng Baguhin ito ung
malinaw ang iyong mga kinakailangan gamit ang
paraang:
ideya.
1) parirala
5) Kapag ikaw ay gumawa 2) pangungusap
ng balangkas, maiiwasan 3) paksa
mong maging paulit-ulit
ang mga ideya sa iyong Bumuo ng pangkat na may
sanaysay, dahil sa simula tig-limang mga miyembro.
pa lang ay nakaplano na Pag-usapan kung ang
kanilang binuong mga
kung ano ang mga ideyang
balangkas ay mayroong:
isasama mo at hindi. 1) angkop na pagbabahagi
ng mga ideya
(https://alstutor.wordpress. 2) angkop na
com/category/sample-als- pagkakasunod-sunod ng
outlinebalangkas/) mga ideya
3) kawastuhan at kasapatan
ng mga pantulong na paksa
Takdang-aralin: sa ilalim ng bawat paksa
na: “Bago matutunang Paghambingin ang sagot ng
sumulat ng sariling bawat isa, talakayin ito sa
balangkas hinggil sa pangkat. Alamin at ilista
gagawing pananaliksik, ang mga nakitang
kalakasan at kahinaan ng
matutunan munang
mga ginawang balangkas.
balangkasin ang gawa ng
iba.” Pumili ng isang tagapag-
ulat sa pangkat na
Basahin ang Buod ng magbabahagi ngkanilang
SONA 2015, at gawan ito mga napag-usapan at
ng balangkas na may natuklasan sa kanilang
ginawang talakayan.
26
ganitong format:
I. Paksa 1 Isulat sa pisara ang mga
A. Paksa 1.1 katangian ng isang
mahusay na balangkas,
1. ideya
mula sa ginawang
2. ideya talakayan ng mga mag-
B. Paksa 1.2 aaral.
1. ideya
2. ideya Takdang-aralin:
II. Paksa 2 Magsaliksik sa Internet
A. Paksa 2.1 tungkol sa mga paksang
may kinalaman sa
1. ideya
Pilipinas. Pumili lamang
2. ideya ng isa sa mga paksa:
B. Paksa 2.2 1) Simbahan sa Quiapo
1. ideya 2) Mga Katutubong pag-
2. ideya unawa sa sakit o
III. Paksa 3 karamdaman
A. Paksa 3.1 3) Kultura ng Milenyal na
kabataan
1. ideya
4) Industriya ng call center
2. ideya sa Pilipinas
B. Paksa 3.2 5) Masamang epekto ng
1. ideya paglalaro ng Video Games
2. ideya 6) Facebook sa Pilipinas
(maaari pang dagdagan at iba pa.
kung kulang) 7) (Kahit anong paksa na
may pahintulot at pagsang-
ayon ng guro)

Itanong sa mga mag-aaral Gumawa ng isang
ang kanilang natutuhan o balangkas na may 3 antas
naunawaan sa ng ideya (I, A, 1) hinggil sa
pagbabalangkas gamit ang isang partikular na paksa
grapikong presentasyon. na nakaugnay sa kahit na
anong malalaking paksa
mula sa ibinigay na
takdang-aralin.
27
na “ang layunin ng
balangkas ay
makapagbigay ng isang
mahusay na “imahe” sa
anumang isusulat na
teksto.”
Gumamit ng papaksang
paraan para sa pagbuo ng
balangkas sa gawaing ito.
Maglaan ng 15 minuto para
rito.
Pangkatin ang mga mag-

aaral na may
magkakaugnay na paksa.
Ibabahagi nila ang mga
balangkas na inihanda sa
bawat isa. Pag-usapan
kung malinaw o hindi ang
“imahe” na ibinibigay ng
balangkas.
Magbigay ng mga
mungkahi sa bawat isa,
upang mas mapahusay pa
ang mga balangkas na
ginawa.
Pag-usapan ang
mahuhusay na balangkas
upang gawing halimbawa
at/o gabay sa klase, at
ihandang ibahagi ito at
talakayin sa harap ng klase.
Maging gabay ang guro sa

talakayan.
28
ARALIN 2.2: Pagsulat ng Buod
Linggo: 5
Deskripsyon: Pag-alam at pag-unawa sa proseso ng pagbubuod bilang mahalagang

bahagi ng akademikong pagsulat.
I. Tuklasin

Tanungin ang mga mag-
aaral kung ano ang
kanilang paboritong
pelikula. Itanong kung
ilang oras ang haba ng mga
ito.

“Kapag pinakukwento sa
inyo ang paborito ninyong
pelikula, hindi ba mas
maikli na lamang ito? Sa
ganitong konsepto rin
umiikot ang pagbubuod.
Ngunit, paano ba
ginagamit ang pagbubuod
sa akademikong pagsulat?”
Tumawag ng ilang mga
mag-aaral upang sagutin
ang tanong. Tandaang
walang maling sagot dito.
Tumawag ng ilang mag-

aaral na magbabahagi ng
kanilang palagay tungkol
sa gamit ng pagbubuod sa
akademikong larangan.
Itanong: “bakit kaya ito...”

1) nagpapahusay ng
kasanayan sa pagbabasa? –
pagtiyak sa mga
pangunahing ideya sa
29
binabasang teksto.
2) nagpapaunlad ng kritikal
na pag-isip? – paghatol o
pagpapasya sa
mahahalagang ideya ng
teksto na isasama sa buod.
3) nagpapahusay ng
kasanayan sa pagsulat? –
dumaraan sa masusing
pagpili ng sariling mga
salita at pagbuo ng mga
pangungusap ang isang
pagbuod.
II. Linangin

Pag-usapan sa klase: Kumustahin ang paggawa
“Paano masasabing buod ng buod ng mga mag-aaral.
ang mga bionote nina Tanungin ang ilang
Virgilio Almario at problema na kanilang
Bienvenido Lumbera na pinagdaanan sa pagsulat.
makikita sa inyong Tumawag ng ilang mag-
babasahin?” Tumawag ng aaral na magbabahagi ng
ilang mga mag-aaral na kanilang mga sagot.
ideya. Talakayin ang mga paraan
na kanilang ginawa upang
Sabihin sa mga mag-aaral: malagpasan ang mga
“Upang mas maunawaan problemang kinaharap.
natin ang pagbubuod, Bilang gabay, ikakategorya
ang mga ito ng guro na
basahin ang akademikong
maaaring may kinalaman
journal na pinamagatang sa:
Ekonomiks sa Diwang 1) paghanap ng
Pilipino: Halo-Halo, Tingi- mahahalagang ideya
Tingi at Sari-Sari, at 2) pagsulat gamit ang mga
salungguhitan ang sariling salita at
mahahalagang ideya rito. pangungusap
3) angkop na
pagkakasunod-sunod ng
Mula sa natutunan at mga ideya batay sa orihinal
30
naunawaan sa naunang na teksto.
aralin:
1) gawan muna ng Sabihin sa mga mag-aaral:
“Bumuo ng triad. Sa loob
balangkas,
ng 15-20 minuto,
2) Paalalahanan ang mga kinakailangang mabasa ng
mag-aaral. Sabihin ito: iyong mga kapangkat ang
“Bago sumulat ng isang buod na iyong isinulat.
buod para sa nasabing Samakatuwid, ang bawat
artikulo, tandaang dapat ay isa sa inyo ay makababasa
maging 1/4 o 1/3 lang ito ng dalawang buod mula sa
sa kabuuang haba ng iyong mga kapangkat.”
orihinal na artikulo.”

Matapos ang itinakdang
oras, kinakailangang pag-
usapan nila sa triad kung
kaninong buod ang
pinakamahusay, gamit ang
ganitong pamantayan:
1) Tamang pagkakasunod-
sunod ng mga pangunahing
ideya.
2) Angkop na paggamit ng
mga salita at wastong
pagkakabuo ng mga
pangungusap
3) Gaan at dali ng pagbasa.
Para sa mga mapipiling

pinakamahusay na buod,
ipapaskil ang mga ito sa
apat na haligi ng silid-
aralan. Sa loob ng 20-30
minuto, kinakailangang
mabasa ang mga ito ng
mga mag-aaral.
Bilang pagtatapos ng
sesyong ito,
kinakailangang
31
mapagbotohan kung anong
buod para sa kanila ang
pinakamahusay sa lahat.
Magsisilbi itong exemplar
o padron para sa lahat.
Maaari ring mag-usap ang

buong klase hinggil sa
isang alternatibong padron,
nang sa gayon ay hingi
naikakahon ang isip nila sa
isang “mahusay” na
padron.
Takdang-aralin: Basahin
ang
Ang Himagsik ni Amanda
Bartolome: Isang
Pagbasang Ideolohikal sa
DEKADA ’70. Gawan ito
ng balangkas ayon sa mga
pangunahing ideya ng
artikulo.
IV. Ilapat

Para sa sesyong ito, gamit
ang ginawang balangkas
hinggil sa Ang Himagsik ni
Amanda Bartolome: Isang
Pagbasang Ideolohikal sa
DEKADA ’70 ay susulat
ang mga mag-aaral ng
buod nito.
Ibigay ang panghuling

pagsusulit.
32
KABANATA 2
I. Isulat ang P, kung pangunahing ideya; at isulat naman ang S, kung suportang
ideya ang ipinahihiwatig ng mga sumusunod na paksa. (2 puntos bawat isa)
_____ 1. Hudeo-Kristiyanong tradisyon ng paggamot

_____ 2. Katutubong tradisyon ng paggamot
_____ 3. Paggamot sa kasaysayang Pilipino
_____ 4. Siyentipikong tradisyon ng paggamot
_____ 5. Luma at bagong tradisyon ng paggamot
_____ 1. Nagsisilbing giya o padron ng isusulat na pag-aaral ang balangkas.

_____ 2. Kadalasan,1/4 hanggang 1/3 ng kabuuang teksto ang buod nito.
_____ 3. Sa pagbabalangkas, mas mainam ang pasaklaw (deductive) na pag-aayos ng
mga ideya
_____ 4. Sa pagbabalangkas, maaaring gumamit ng mga parirala o pangungusap
bilang paksa ng bawat aytem.
_____ 5. Sa pagbabalangkas, kinakailangan ng mga suportang ideya ang bawat
pangunahing paksa.
III. Ilahad ang pagkakaiba at pagkakapareho ng balangkas at buod. (20 Puntos)
MGA SAGOT
I.
1. P
2. S
3. S
4. S
5. S
II.
6. TAMA
7. TAMA
8. TAMA
9. TAMA
10. TAMA
33
KABANATA 3
I. TAMA O MALI. Suriin ang mga pangungusap sa ibaba. Kung tama ang
buong pangungusap, isulat ang TAMA; kung may bahagi namang mali sa
pangungusap, isulat ang MALI. (2 puntos bawat isa)
_____1. Isang mahalagang rekord ang katitikan ng pulong hinggil sa mga napag
usapan at napagtibay ng isang partikular na organisasyon.
_____2. Ang ulat ng mga napag-usapan at mga aksyong gagawin ay ang siyang
pinakamahalagang impormasyon na makikita sa katitikan ng pulong.
_____3. Agenda ang tawag sa mga paksa o aksyong gagawin na makikita sa katitikan
ng pulong.
_____4. Maaaring magbigay ng enumerasyon ng mga bagay na inilalahad o di kaya’y
suriin ito batay sa bahagi o uriin ayon sa kategorya kapag sumusulat ng
tekstong naglalahad.
_____5. Ang tekstong naglalarawan ay nagkukwento ng isang pangyayari o mga
pangyayaring magkakaugnay at may karakterisasyon o pag-unlad ng tauhan.
_____6. Ang mga tekstong naglalahad at naglalarawan ay nagpapahayag ng mga
katangian batay sa limang pandama: paningin, pandinig, pang-amoy,
panlasa at panalat.
_____7. Nanghihikayat pumanig sa opinyon ng tagapagsalita ang akademikong
sulating nangangatwiran.
_____8.Ang talumpati ay isang akademikong teksto na binibigkas sa harap ng mga
tagapakinig.
_____9.Sapat na ang matitibay na argumento sa posisyong papel kahit walang
ebidensya.
_____10.Mas epektibo ang posisyong papel kung mabulaklak ang pananalita upang
maitago ang tunay na kahulugan ng mga pahayag.
II. PAGPILI NG SAGOT. Piliin ang titik ng tamang sagot. (2 puntos bawat isa)
1. Alin sa mga sumusunod ang hindi nararapat na ilagay sa unang pahina ng katitikan
ng pulong?
A. lugar ng pulong
B. pangalan ng organisasyon
C. oras ng pagtatapos ng pulong
2. Alin sa mga sumusunod ang kadalasang makikita sa katawang bahagi ng katitikan

ng pulong?
A. Mga Dumalo
B. Ikatlong Agenda
C. Oras ng pagsisimula ng pulong
34
3. Alin sa sumusunod ang hindi kailangan habang kumukuha ng tala para sa
gagawing katitikan ng pulong?
A. audio recorder
B. bolpen at papel
C. katitikan ng nakaraang pulong
4. Alin sa sumusunod na pangungusap ang naglalahad?
A. Matangos ang ilong ng babae.

B. Pulang-pula ang labi ng babae.
C. May dugong Hapones ang babae.
5. Alin sa sumusunod na pangungusap ang HINDI nangangatwiran?
A. Dapat wakasan na ang korapsyon sa bansa.

B. Hindi talaga mawakasan ang korapsyon sa bansa.
C. Mahalagang wakasan ang korapsyon para umunlad ang bansa.
6. Ano ang pagkakatulad ng paglalarawan at pagsasalaysay?
A. Hindi maaaring gamitin sa posisyong papel.

B. Gamitin bilang mga ebidensya sa argumento.
C. Ginagamit sa pagkukwento ng mga pangyayari.
7. Ano ang pagkakaiba ng talumpati at posisyong papel?
A. Ang talumpati ay isinulat upang bigkasin samantalang ang posisyong papel

ay isinulat upang basahin lamang.
B. Ang talumpati ay gumagamit ng pagsasalaysay habang ang posisyong
papel ay gumagamit naman ng pangangatwiran.
C. Ang talumpati ay dapat makahikayat, pero ang posisyong papel ay dapat
maglarawan ng isang partikular na isyu.
8. Alin sa sumusunod ang maaaring gamiting matibay na ebidensya para sa

argumento?
A. narinig na kwento
B. balitang napanood
C. sariling karanasan
9. Batay sa binigkas na talumpati ni Dr. Bienvenido Lumbera sa 2009 Carlos Palanca

Awards Night, “Ano ba ang naging batayan sa pagpaparangal sa nagwaging likha?
Galing sa akademya ang karaniwang hinihirang na hurado, kaya’t ang mga propesor
at manunulat ay naghahanap ng mga katangiang kinikilala sa unibersidad at kolehiyo
35
bilang makabuluhan at makasining.” Ano ang mahihinuha sa mga pahayag na ito
tungkol sa pagpili ng mga paparangalang likha?
A. kinikilala at batikang mga manunulat ang nagdedesisyon sa mananalo

B. mga mahuhusay at tanyag na propesor ang pumipili ng mga mananalo
C. mataas na uri ng sining at pagpapahalaga sa lipunan ang pinipiling
mananalo
10. Batay sa Posisyong Papel ng Kagawaran ng Filipinolohiya ng PUP hinggil sa

Pagtatanggal ng Filipino sa mga Kolehiyo at Unibersidad, “Sa halip na alisin, hindi
ba't nararapat na lalo pang patatagin ang disiplinang Filipino sa kurikulum ng
kolehiyo sa pamamagitan ng mga asignaturang Filipino na magiging pundasyon
nito.” Ano ang pangunahing argumento sa nasabing pahayag?
A. pagkilala ng sariling wika

B. intelektwalisasyon ng wika
C. pagtakwil sa dayuhang wika
MGA SAGOT
I.
1.Tama
2.Tama
3.Tama
4.Tama
5. Mali
6. Mali
7. Tama
8. Mali
9. Tama
10. Mali
II.
1. C
2. B
3. C
4. C
5. B
6. C
7. A
8. B
9. B
10. B
36
KABANATA 3
MGA AKADEMIKONG SULATIN BATAY SA ANYO AT LAYUNIN
ARALIN 3.1: Pagsulat ng Katitikan ng Pulong
Linggo: 6
Deskripsyon: Pag-alam at pag-unawa sa proseso ng pagsulat ng katitikan ng pulong

bilang isang mahalagang pangangailangan sa industriya o trabaho
I. Tuklasin

Ipasagot sa mga mag-aaral Ibigay ang panimulang
ang paunang pagsusulit. pagsusulit.
Tanungin ang mga mag-

aaral sa kahalagahan ng
mga pulong o pagpupulong
sa isang pangkat o
organisasyon. Tumawag ng
ilang mga mag-aaral na
mga ideya.
Isulat sa pisara ang

mahahalagang puntos
tungkol sa kahalagahan ng
pagpupulong, at pag-
usapan sa klase kung paano
nangyayari ang mga
sumusunod. (Maaaring
magbigay ng mga
partikular na karanasan ng
mga mag-aaral)
1) Paggawa ng mga
desisyon, mosyon, o boto
2) Pagpaplano ng mga
hakbang na kailangang
gawin
37
3) Pagtukoy at
pagsubaybay ng mga
problema at aksyon

“Paano malalaman at
mauunawaan ng mga hindi
nakadalo ng pulong ang
mga napag-usapan at
napagkaisahan sa mismong
pulong?” Tumawag ng
ilang mag-aaral na
mga ideya.
II. Linangin

“Matapos ninyong maranasan ang
pagkuha ng tala, mayroon ba
kayong mga suliraning kinaharap?”
Isa-isahin at iproseso ang mga tugon

ng mga mag-aaral, sa pamamagitan
ng pagsasagawa ng isang malayang
talakayan. Isulat sa pisara ang mga
lumitaw na sagot ng mag-aaral, at
tumawag ng iba pang mga mag-
aaral kung alin sa mga ito ang
kanilang mga naranasan, at ano-ano
ang kanilang mga ginawa upang
masolusyonan ang mga ito.
Sabihin sa klase: “Upang mas

maunawaan at mas maranasan ang
pagsulat ng katitikan ng pulong,
isasakatuparan natin ito sa
pamamagitan ng pagsasatao ng
isang pulong. Bumuo kayo ng
38
pangkat na may 7-8 miyembro, na
magpupulong hinggil sa isang
proyekto, isyu, o problemang
kinakaharap ngayon ng mga
Pilipino. Ang bawat miyembro ay
kikilos, magsasalita, at mag-iisip
bilang isang tunay na indibidwal na
nakalubog sa isang konteksto.
Halimbawa, maaaring gumawa ng
pulong tungkol sa isang proyektong
gagawin ng Sanggunian Kabataan
sa inyong lugar. Sa ganitong
konteksto, kinakailangang
magkaroon ng mga magsasatao ng:
mga kinatawan ng SK, mga
magulang, mga mismong sangkot na
residente, at iba pa. Kinakailangang
makabuo sila ng pagpupulong na
tatalakay sa:
1) paggawa ng mga desisyon,
mosyon, o pagboto
2) pagpaplano ng mga hakbang na
kailangang gawin
3) pagtukoy sa pagsubaybay ng mga
problema at aksyon
Bigyan ang mga mag-aaral ng 15-25

minuto upang makapagplano ang
pangkat tungkol sa kanilang
gagawing pulong. Mas mainam
kung ipapakita ng pangkat ang
kanilang pulong sa harap ng klase,
nang sa gayon ay makita ng mga
mag-aaral ang pinagmulang
kaligiran ng isusulat na katitikan ng
pulong.
Matapos makapagplano, isa-isang

ipapakita ng mga mag-aaral sa loob
ng 15-20 minuto ang kanilang mga
pulong.
Habang nagpupulong,
39
kinakailangang mairekord ang
kabuuan ng pulong sa pamamagitan
ng pagsulat ng tala at pagrekord nito
sa pamamagitan ng smart phone o
audio recorder ng ibang pangkat.
Samakatuwid, ang magsisilbing
tagasulat ng katitikan ng pulong ay
ang ibang mga pangkat. Itatalaga ng
guro kung aling pangkat ang
magiging tagasulat ng katitikan ng
pulong ng ibang pangkat. Maaaring
gamitin ang ganitong iskena:
-Pangkat 2 ang susulat ng katitikan
ng pulong na ginawa ng Pangkat 1.
Sa pagsulat ng katitikan ng pulong,
gawin ang ilang paalala:
1) Maging objektiv, tiyak, at
malinaw sa mga isusulat.
2) Gumamit lamang ng isang
pamanahunan, tandaang ang
isinusulat na mga puntos sa pulong
ay nataspos nang pag-usapan.
3) Ilagay ang mga pangalan ng
sangkot na mga indibidwal kung
kinakailangan.
4) Basahin ang katitikan, at i-edit ito
kung kinakailangan.
5) Gamitin ang template sa ibaba.
40

Matapos maisulat ang Ilapat ang mga naunawaan
katitikan ng pulong; i-save at natutunan ng mga mag-
at itago ang soft copy at aaral sa araling ito. Ilan sa
hard copy ng mga ito. mga posibleng senaryo ay:
1) pagsulat ng katitikan ng
Magbigay ng kopya sa mga pulong sa loob ng kanilang
sangkot na pangkat, at pag- kinabibilangang
usapan sa klase kung may akademikong organisasyon
nakaligtaang mga puntos, sa paaralan.
may paglilinaw. 2) pagsulat ng katitikan ng
Isakatuparan ito sa pulong sa mga gagawing
pamamagitan ng isang ekstra kurikular na
palihan. Magiging gabay aktibidad o proyekto ng
ang guro sa pagpoproseso paaralan.
ng mga inihahaing punto Ipagawa ang katitikan ng
ng bawat pangkat. pulong bilang output, at
maaaring bigyan ag mga
mag-aaral ng kopya, nang
sa gayon ay mapag-usapan
at matalakay ito sa klase.
41
Katitikan ng Pulong sa _______________________
Pangalan ng Organisasyon/Departamento/Institusyon
Petsa
Lugar ng Pulong
Mga Dumalo Mga Hindi Nakadalo
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
6 6
7 7
1 Nagsimula ang pulong sa ganap na _________

2
3
4 (Paksa/Agenda 1)
5
6
7
8 (Paksa/Agenda 2)
9
10
11
12
13
14 (Paksa/Agenda 3)
15
16
17
18
19
20 (Paksa/Agenda 4)
21
22
23
24
25
26
27
28
42
29 (Paksa/Agenda 5)
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39 Nagtapos ang pulong sa ganap na _________
40
41 Inihanda ni: __________
42
43 (Sa paggawa ng line numbers gamit ang MSWord, iklik ang
44 Page Layout >Line Numbers)
43
Gawain sa Pagsulat: Katitikan ng Pulong
Pangalan ng mag-aaral: _____________________________________________
Katangian 10 6 3 1
May isang May isang May isang Hindi

malinaw at malinaw at paksa. Hindi malinaw
tiyak na paksa, tiyak na gaanong ang paksa at
na paksa, ngunit malinaw ang ang mga
Pokus at sinusuportahan hindi mga argumento.
Detalye ng mga detalyado ang suportang
detalyadong mga impormasyon
impormasyon suportang o argumento.
o argumento. impormasyon
o argumento.
Kawili-wili May May Hindi
ang introduksyon, introduksyon, malinaw
introduksyon, mahusay na pagtalakay, at ang
naipakilala pagtalakay, at pagtatapos o introduk-
nang mahusay may konklusyon. syon,
ang paksa. karampatang pagtalakay
Mahalaga at pagtatapos o sa paksa, at
nauukol sa konklusyon. ang
Organisasyon
paksa ang mga pagtatapos o
impormasyon konklusyon.
na ibinahagi sa
isang maayos
na paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.
Malinaw ang May May kaunting Hindi
intensyon at intensyon at kalinawan sa malinaw
layunin ng layunin ang intensyon at ang
manunulat. manunulat. layunin ng intensyon at
Kapansin- May manunulat. layunin ng
Tinig ng
pansin ang kaalaman ang Limitado ang manunulat.
Manunulat
kahusayan ng manunulat sa kaniyang
manunulat sa paksa. kaalaman.
paksa.
44
Malinaw ang Malinaw ang Nasasabi ng Limitado
paggamit ng paggamit ng manunulat ang
mga salita. mga salita ang nais paggamit sa
Pagpili ng mga Angkop at bagaman sa sabihin, mga salita.
angkop na natural at hindi
ilang bagaman
salita pilit. pagkakataon walang
ay hindi baryasyon sa
angkop at paggamit ng
natural. mga salita.
Mahusay ang Mainam ang Nakagagawa Hindi
pagkakaayos pagkakaayos ng mga maayos ang
ng mga salita ng mga salita pangungusap mga
at pangugusap. at na may pangungusa
Walang pangungusap. saysay. p at hindi
Estruktura,Gr
pagkakamali sa May kaunting Maraming maunawaan.
amatika,
gramatika, pagkakamali mga Lubhang
Bantas,
bantas at sa gramatika, pagkakamali maraming
Pagbabaybay
baybay. bantas at sa gramatika, pagkakamal
baybay. bantas at i sa
baybay. gramatika,
bantas at
baybay.
Mga Komento
at mungkahi
45
Aralin 3.2: Pagsulat ng Talumpati
Linggo: 7
Deskripsyon: Pagsulat at pagbigkas ng talumpating naglalahad, nangangatwiran,

nagsasalaysay o naglalarawan sa isang partikular na okasyon o pagtitipon.
I. Tuklasin

Magparinig sa mga mag-aaral ng

isang talumpati ni Pangulong
Benigno Aquino III. Maaaring
gamitin ang bidyo ng Pambansang
Kongreso ng wika: Talumpati ni
Pangulong Benigno S. Aquino III
https://www.youtube.com/watch?v=
cANB8bMTuiM
Kung walang kompyuter, babasahin

ng guro nang malakas sa mga mag-
aaral ang babasahing Tuwid na
Landas ang Tinahak ni Rizal
Bago magparinig o magbasa,

sabihin sa mga mag-aaral na
pakinggang mabuti ang talumpati.
Hindi kailangang magtala ng mga
impormasyon.
Pagkatapos mapakinggan nang

mabuti ng mga mag-aaral ang
talumpati, itanong sa mga mag-aaral
kung ano ang paksa at tungkol saan
ang talumpati.
Itanong din sa mga mag-aaral ang

naging epekto sa kanila ng
talumpating napakinggan.
Tanggapin ang lahat ng sagot ng
mag-aaral.
Kailangang ipaliwanag ng mag-
46
aaral ang sagot.
Sabihin sa klase na ang napakinggan

ay isang talumpati na isang tekstong
binibigkas sa harap ng maraming
tao at ito ay isang uri ng
akademikong teksto/sulatin na
maaaring gamitan ng paglalarawan,
pagsasalaysay, paglalahad at
pangangatwiran.
Sabihin sa mga estudyante na pag-

aaralan sa araling ito ang katangian
ng isang mabisang talumpati at kung
paano sumulat nito.
Takdang-aralin: Ipabasa sa mga

mag-aaral ang Tuwid na Landas ang
Tinahak ni Rizal ni Pangulong
Benigno Aquino III
II. Linangin

Bago magsimula ng klase, Itanong sa klase kung
magdrowing ng concept naunawaang mabuti ang
web sa pisara. katangian ng paglalahad,
pangangatwiran,
pagsasalaysay at
paglalarawan.
Upang mas malinang pa ang

pag-unawa ng mga mag-aaral,
pangkatin ang klase. Batay sa
talakayan at binasang tekstong
Tuwid na Landas ang Tinahak
ni Rizal
Sabihin sa klase na
tatalakayin sa araw na ito Ipasagot sa mga mag-aaral
47
ang tungkol sa paggamit ng ang worksheet na naglalaman
paglalahad, ng mga katanungan sa ibaba:
pangangatwiran,
pagsasalaysay at Paglalahad
paglalarawan sa talumpati. 1. Sino ang tagapagsalita ng
talumpati at sino ang
Gamit ang concept web, tagapakinig?
tumawag ng mga mag- 2. Kailan binigkas ang
aaral at ipasulat sa pisara talumpati at ano ang okasyon?
kung anong mga salita ang 3. Ano ang usaping inilahad
maaari nilang iugnay sa ng tagapagsalita?
paglalahad, 4. Naging mabisa ba ang
pangangatwiran, paglalahad? Ipaliwanag ang
pagsasalaysay at sagot.
paglalarawan.
Pangangatwiran
Isa-isahin ang mga salitang 1. Isa-isahin ang mga inihaing
isinulat ng mga mag-aaral argumento ng tagapagsalita
at talakayin ang katangian batay sa usaping inilahad.
ng paglalahad, 2. Magbigay ng 1-2 ebidensya
pangangatwiran, na sumuporta sa bawat
pagsasalaysay at argumento.
paglalarawan batay sa mga 3. Naging mabisa ba ang
salitang ito. pangangatwiran? Ipaliwanag
Mahalagang matalakay sa ang sagot.
mga mag-aaral ang mga
sumusunod na katangian:
Paglalarawan
Para sa paglalahad, ang 1. Ibigay ang mga katangian
susing salita ay ni Rizal na inilarawan ng
pagpapaliwanag na tagapagsalita.
sumasagot sa mga tanong 2. Ilarawan ang tuwid na daan
na Sino, Ano, Bakit, Saan, batay sa talumpati.
Kailan at Paano. Sa 3. Naging mabisa ba ang
paglalahad, maaaring paglalarawan? Ipaliwanag ang
magbigay ng enumerasyon sagot.
ng mga bagay na inilalahad
o di kaya’y suriin ito batay Pagsasalaysay
sa bahagi o uriin ayon sa 1. Isalaysay ang buod ng isang
kategorya. kwentong ginamit ng
Nagpapaliwanag din ito ng tagapagsalita sa talumpati.
kahulugan at kahalagahan 2. Naging mabisa ba ang
ng isang konsepto o salita. pagsasalaysay? Ipaliwanag
48
ang sagot.
Para sa pagsasalaysay, ang
susing salita naman ay Bigyan ng 10-15 minuto ang
pagkukuwento. mga mag-aaral upang pag-
Pagkukuwento ito ng isang usapan at sagutin ang
pangyayari o mga worksheet.
pangyayaring ugnay-ugnay
at may karakterisasyon o Pagkatapos ng pangkatang
pag-unlad ng tauhan. gawain, tumawag ng isang
pangkat upang sagutin ang
Para sa paglalarawan, ang isang partikular na
susing salita dito ay katanungan sa itaas. Isa-isahin
pagpapakita ng katangian. ang mga pangkat hanggang
Nagpapahayag ito ng mga maubos ang lahat ng tanong.
katangian batay sa limang Siguraduhing makakasagot
pandama: pangingin, ang lahat ng pangkat.
pandinig, pang-amoy, Tumawag lamang ng isang
panlasa at panalat. mag-aaral na magsasalita para
sa isang pangkat.
Para sa pangangatwiran,
ang susing salita ay Susumahin ng guro ang
panghihikayat. talakayan batay sa mga sagot
Nanghihikayat itong ng mga mag-aaral. Muling
pumanig sa opinyon ng bigyang-diin ang katangian ng
tagapagsalita. Binubuo ito paglalahad, pangangatwiran,
ng mga matitibay na paglalarawan at pagsasalaysay
argumento o mga dahilan at ang naidudulot na epekto
upang mapasang-ayon ang nito sa talumpati.
mga tagapakinig.
Sinusuportahan naman ng Takdang aralin: Ipabasa ang
mga ebidensya ang mga mga tekstong
argumento upang 1. Talumpati sa Pagtatapos
mapatibay ito at mas 2015 ni Keith Andrew D.
makumbinsi ang mga Kibanoff
tagapakinig.
2.Dangal at Parangal ni
Bienvenido Lumbera
49

Balik-aralan ang mga katangian ng
paglalahad, pangangatwiran,
paglalarawan at pagsasalaysay na
tinalakay noong nakaraang sesyon.
Batay sa mga katangiang ito, itanong
sa mga mag-aaral kung alin sa
dalawang talumpating ipinabasa sa
kanila bilang takdang-aralin ang mas
nagustuhan nila at ipaliliwanag din ang
kanilang sagot. Tumawag lamang ng
dalawa o tatlong mag-aaral.
Ipakuha sa mga mag-aaral ang kopya

nila ng Talumpati sa Pagtatapos 2015
ni Keith Andrew D. Kibanoff at
Dangal at Parangal ni Bienvenido
Lumbera.
Papiliin ang mga mag-aaral kung
anong talumpati ang mas nagustuhan
nila at humanap ng kaklase na may
kaparehong piniling talumpati.
Magpagawa ng dalawang lebel na
balangkas na pangungusap ng
talumpating pinili. Ipaalala sa mga
mag-aaral ang mga dapat isaalang-
alang sa paggawa ng isang balangkas.
Magbigay ng 5-10 minuto para
matapos ang gawain.
Pagkatapos ng gawain, tumawag ng

tig-isang magkapareha upang ipresenta
ang ginawang balangkas para sa
Talumpati sa Pagtatapos 2015at
Dangal at Parangal. Ipasulat ito sa
pisara at pagkumparahin ang mga
balangkas.
Itanong sa mga mag-aaral kung paano

sinimulan (introduksyon) ang
dalawang talumpati. Ipabasa sa isang
mag-aaral ang introduksyon ng bawat
50
talumpati. Pagkatapos basahin, itanong
sa mag-aaral kung naging madulas ba
ang pagbigkas ng bahaging iyon ng
talumpati.
Itanong din sa klase kung ano sa apat

na paraan (paglalahad,
pangangatwiran, paglalarawan at
pagsasalaysay) ang ginamit sa gitnang
bahagi ng talumpati. Ipabasa ang
bahaging nagpapakita ng paglalahad,
pagsasalaysay. Pagkatapos basahin,
itanong sa mag-aaral kung naging
madulas ba ang pagbigkas ng bahaging
iyon ng talumpati.

naman tinapos (konklusyon) ang mga
talumpati. Ipabasa sa isang mag-aaral
ang konklusyon ng bawat talumpati.
Pagkatapos basahin, itanong sa mag-
aaral kung naging madulas ba ang
pagbigkas ng bahaging iyon ng
talumpati.
Batay sa naging talakayan, bigyang-

diin na ang talumpati ay isang tekstong
binibigkas kaya dapat madulas
bigkasin ang mga salita at angkop ang
haba ng mga pangungusap.
Ito rin ay nangangailangan ng

nakakapukaw ng interes na
introduksyon. Sa gitnang bahagi nito,
maaaring gamitin ang paglalahad,
pagsasalaysay. At dapat ito ay may
konklusyon o pagtatapos na
naglalagom ng pangunahing punto ng
talumpati.
51
IV. Ilapat

Balik-aralan ang mga katangian
ng isang talumpati batay sa mga
nakaraang talakayan.
Sabihin sa mga mag-aaral na

gagawa sila ng talumpati at
maaaring pumili sa mga
sumusunod:
1. Kinatawan ng mga mag-aaral

sa Grade 12 na magbibigay ng
talumpati para sa mga bagong
pasok na mag-aaral sa Grade 11
sa pag-uumpisa ng klase sa
senior high school.
2. Kinatawan ng mga mag-aaral

sa Grade 12 na magbibigay ng
talumpati para sa araw ng
pagtatapos ng klase sa senior
high school na may temang
“Kabataang Mula K to 12,
Tagapagdala ng Kaunlaran sa
Bansang Pilipinas.”
3. Kinatawang mag-aaral ng
paaralan na magbibigay ng
talumpati sa isang paaralan sa
junior high school upang
himuking pumasok sa inyong
paaralan para mag-aral sa senior
high school.
4. Kinatawang mag-aaral ng
paaralan na magbibigay ng
talumpati sa lahat ng mga
papasok na mag-aaral sa senior
highschool upang himuking
kumuha ng Academic Track.
Matapos pumili ng mga mag-
52
aaral, magpasulat sa isang buong
papel ng dalawang lebel na
balangkas na pangungusap ng
talumpati.
Ipaalala sa mga mag-aaral na

dapat lagyan ng pamagat, may
introduksyon, may lohikal na
pagkakasunod-sunod ang
katawan at may konklusyon ang
isusulat na talumpati.
Umikot sa silid-aralan habang

gumagawa ng balangkas ang mga
mag-aaral upang magabayan sila.
Sa oras na matapos ang paggawa
ng balangkas ng mag-aaral,
kailangang tsekan ng guro kung
sapat na ito. Kapag natapos na ng
mag-aaral ang balangkas, maaari
nang umpisahang isulat ang
talumpati. Kailangang maipakita
muna ang balangkas sa guro
bago umpisahang gumawa ng
borador ng talumpati. Kapag
hindi natapos ang pagsusulat ng
talumpati, maaari itong ipauwi sa
mga mag-aaral bilang takdang-
aralin na ipapasa sa susunod na
sesyon.
Mga kahingian sa pagsulat ng

talumpati:
1. Bibigkasin sa loob ng 3-5
minuto.
2. 5-8 pahina na laktaw-laktaw o
double space (maaaring
kompyuterisado o computerized
o sulat kamay)
3. May pamagat, introduksyon,
katawan at konklusyon.
4. Gumawa ng 4 na kopya ng
talumpati.
53
Maaaring gawing gabay ng mag-

aaral ang mga talumpati na
tinalakay sa klase.
Ipakuha ang kopya ng isinulat na

talumpati sa mga mag-aaral.
magkakaroon ng pagki-kritik ng
isinulat na talumpati ng kaklase
upang mas mapaganda pa ang
talumpati.
Ilahad sa mga mag-aaral ang
magiging proseso ng worksyap.
1. Basahin sa harap ng mga
kapangkat ang talumpati.
Kailangang pakinggan ng mga
tagapakinig ang talumpati upang
makapagbigay sila ng komento
pagkatapos magtalumpati ng
kaklase. Huwag munang ibigay
ang kopya ng talumpati.
2. Magbigay ng kopya ng
talumpati sa mga kapangkat at
ipabasa ito sa kanila upang
matingnan ang kamalian sa
ispeling, gramatika at iba pa.
Maaari na rin itong sulatan ng
mga positibo at negatibong
komento na makakapagpaayos
ng talumpati.
3. Pumili ng isang
tagapagpadaloy sa pangkat
ngunit hindi dapat ang nagsulat
ng talumpati.
4. Itatanong ng tagapagdaloy ang
mga komento ng mga kapangkat
tungkol sa napakinggan at
nabasang talumpati ang mga
sumusunod: a. Mayroon bang
interesanteng introduksyon ang
talumpati?
b. Naging lohikal ba ang daloy
54
ng katawan?
c. Nagamit ba nang mahusay ang
paglalarawan/ pagsasalay/
paglalahad/ pangangatwiran?
Magbigay ng mga ispesipikong
halimbawa sa teksto. d. Naging
akma ba ang binigay na
konklusyon/ pagtatapos?
e. Kung may bahaging hindi
malinaw, maaari rin itong
itanong sa nagsulat na kaklase.
4. Ulitin ang proseso hanggang
matapos ang lahat ng miyembro
ng pangkat.
Hatiin sa pangkat ang mga mag-

aaral na may 3-4 na miyembro
bawat pangkat. Siguraduhing iba-
iba ang piniling paksa/okasyon
ng mga mag-aaral sa isang
pangkat.
Pagkatapos ng worksyap, sabihin

sa mga mag-aaral na irebisa ang
kanilang talumpati batay sa mga
komento ng kanilang kaklase.
Ipapasa ito sa guro sa susunod na
sesyon.
Mga kahingian sa sulatin:

1. Lagyan ng pangalan, baitang
at seksyon.
2. 6-10 pahina na laktaw-laktaw
(maaaring kompyuterisado o
sulat kamay)
3. May pamagat, introduksyon,
katawan at konklusyon.
55
Gawain sa Pagsulat: Talumpati
Katangian 10 6 3 1

malinaw at malinaw at paksa. Hindi malinaw ang
tiyak na paksa, tiyak na gaanong paksa at ang
na paksa, ngunit malinaw ang mga
detalyadong mga impormasyon
impormasyon o suportang o argumento.
argumento. impormasyon
o argumento.
Kawili-wili ang May introduk- May Hindi
introduksyon, syon, introduksyon, malinaw ang
naipakilala nang mahusay na pagtalakay, at introduksyon
mahusay ang pagtalakay, at pagtatapos o pagtalakay sa
paksa. may konklusyon. paksa, at ang
Mahalaga at karampatang pagtatapos o
nauukol sa pagtatapos o konklusyon.
Organisasyon paksa ang mga konklusyon.
impormasyon
na ibinahagi sa
isang maayos
na paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.
intensyon at intensyon at kalinawan sa malinaw ang
layunin ng layunin ang intensyon at intensyon at
manunulat. manunulat. layunin ng layunin ng
Kapansin- May manunulat. manunulat.
Tinig ng
pansin ang kaalaman ang Limitado ang
Manunulat
paksa.
56
Katangian 10 6 3 1
Nasasabi ng Limitado ang

Malinaw ang Malinaw ang manunulat paggamit sa
paggamit ng paggamit ng ang nais mga salita.
mga salita. mga salita sabihin,
Pagpili ng Angkop ang bagaman sa bagaman
mga angkop gamit ng mga ilang walang
na salita salita, natural at pagkakataon baryasyon sa
hindi pilit. ay hindi paggamit ng
natural.
pagkakaayos ng pagkakaayos ng mga maayos ang
mga salita at ng mga salita pangungusap mga
pangugusap. at na may pangungusap
Estruktura, Walang pangungusap. saysay. at hindi
Gramatika, pagkakamali sa May kaunting Maraming maunawaan.
Bantas, gramatika, pagkakamali mga Lubhang
Pagbabaybay bantas at sa gramatika, pagkakamali maraming
baybay. bantas at sa gramatika, pagkakamali
baybay. bantas at sa gramatika,
baybay. bantas at
baybay.
Mga Komento
at mungkahi
57
ARALIN 3.3: Posisyong Papel
Linggo: 8
Deskripsyon: Pagsulat ng isang posisyong papel tungkol sa isang napapanahong
isyu.
I. Tuklasin
Magpaskil sa pisara ng mga isyung

panlipunan tulad ng
1. Patuloy na pangingibang bansa ng mga
Pilipino para magtrabaho: nakatutulong o
nakasasama sa bansa?
2. Internet: nakabubuti o nakasasama para
sa mga kabataan?
3. Bitay: dapat bang ibalik o hindi?
Pumili ng isang isyu at hatiin ang klase sa

dalawang pangkat.
Magkakaroon ng debate ang klase. Ang
isang panig ay ipagtatanggol ang positibo
habang ang kabilang panig naman ay para
sa negatibo. Sa loob ng 10 minuto,
magbabatuhan lang ng argumento ang
magkabilang panig. Isang beses lamang
maaaring tumayo ang isang mag-aaral.
Ang guro ang magdedesisyon kung sinong
panig ang mananalo batay sa mga
argumentong inilahad ng mga mag-aaral.
Mahalagang bigyan diin ng guro na ang
magiging pamantayan sa pagkapanalo ay
hindi lamang ang dami ng argumentong
ibinato ngunit maging ang bigat nito.
Sasabihin ng guro kung sino ang nanalo sa

debate at ang dahilan nito. Iuugnay ng
guro ang debate sa magiging aralin para sa
sesyong ito.
Sasabihin ng guro na ang debate ay isang

uri ng pangangatwiran at sa araling ito,
lilinangin ang kasanayan sa
pangangatwiran upang makasulat ng isang
posisyong papel tungkol sa isang isyu.
58
II. Linangin

Batay sa naging talakayan Balik-aralan ang mga
noong mga nakaraang sesyon, katangian ng pangangatwiran
balik-aralan ang katangian ng at posisyong papel.
pangangatwiran.
Itanong sa mga mag-aaral
Ang pangangatwiran ay isang kung ano ang kaugnayan ng
uri ng panghihikayat. pangangatwiran at ng
Nanghihikayat itong pumanig posisyong papel.
sa opinyon ng manunulat.
Binubuo ito ng mga matitibay Itanong sa mga mag-aaral
na argumento o mga dahilan kung binasa nila ang mga
upang mapasang-ayon ang posisyong papel at ano ang
mga mambabasa. pangunahing isyung sinasagot
Sinusuportahan naman ng ng mga ito.
mga ebidensya ang mga
argumento upang mapatibay Ipaliwanag na inilabas ang
ito at mas makumbinsi ang dalawang posisyong papel na
mga mambabasa. Ang mga ito kaugnay ng Commission
ebidensya sa mga argumento on Higher Education (CHED)
ay maaaring kunin sa Memorandum Order Blg. 20
obserbasyon, mga pahayag noong 2013 na nagsasaad ng
mula sa awtoridad (pulis, pag-aalis ng Filipino bilang
abogado, dalubhasa, doktor, asignatura sa kolehiyo.
propesor, atbp.), istatistiks o
kaya’y mga Hatiin sa pangkat ang mga
mapagkakatiwalaang datos at mag-aaral. Ipasagot sa mga
pag-aaral. mag-aaral ang worksheet na
naglalaman ng sumusunod:
Iugnay ang pangangatwiran sa
pagsulat ng posisyong papel. Pamagat: Posisyong Papel ng
Ipaliwanag na ang posisyong Kagawaran ng Filipinolohiya
papel ay isang akademikong ng PUP hinggil sa
sulatin na naglalahad ng mga Pagtatanggal ng Filipino sa
katwiran ukol sa panig sa mga Kolehiyo at Unibersidad
isang isyu. Naglalaman ito
nang malinaw na tindig sa Pangunahing posisyon:
isyu, mga argumento at
ebidensya. Argumento 1:
Ebidensya 1:
Takdang-aralin: Ipabasa sa Ebidensya 2:
mga mag-aaral ang Posisyong
59
Papel ng Kagawaran ng Argumento 2:
Filipinolohiya ng PUP hinggil Ebidensya 1:
sa Pagtatanggal ng Filipino Ebidensya 2:
sa mga Kolehiyo at Ebidensya 3:
Unibersidad at Pagtatanggol
sa wikang Filipino, tungkulin Aksyon kaugnay ng isyu:
ng bawat Lasalyano
Pamagat: Pagtatanggol sa
wikang Filipino, tungkulin ng
bawat Lasalyano
Pangunahing posisyon at
argumento:
Ebidensya 1:
Ebidensya 2:
Ebidensya 3:
Ebidensya 4:
Ebidensya 5:
Ebidensya 6:
Ebidensya 7:
Aksyon kaugnay ng isyu:
Bigyan ng 10-15 minuto ang

mga mag-aaral upang sagutin
ang worksheet.
Pagkatapos ng pangkatang
gawain, tumawag ng isang
pangkat upang sagutin ang
isang partikular na aytem sa
itaas. Isa-isahin ang mga
pangkat hanggang maubos
ang lahat ng tanong.
Siguraduhing makakasagot
ang lahat ng pangkat.
Tumawag lamang ng isang
mag-aaral na magsasalita para
sa isang pangkat.
Pagkatapos ng talakayan,
itanong sa mga mag-aaral
kung alin sa dalawang
60
posisyong papel ang mas
nakapagkumbinsi sa kanila
tungkol sa isyu ng pag-aalis
ng asignaturang Filipino sa
klase. Ipataas ang kamay ng
mga mag-aaral. Bilangin kung
anong teksto ang mas marami.
Muling itanong sa klase kung
bakit.
Susumahin ng guro ang

talakayan batay sa mga sagot
ng mga mag-aaral. Muling
bigyang-diin ang katangian ng
pangangatwiran, at ang
naidudulot na epekto nito sa
pangungumbinsi sa
mambabasa.

Ipakuha sa mga mag-aaral ang kopya nila
ng Posisyong Papel ng Kagawaran ng
Filipinolohiya ng PUP hinggil sa
Pagtatanggal ng Filipino sa mga
Kolehiyo at Unibersidad at Pagtatanggol
sa wikang Filipino, tungkulin ng bawat
Lasalyano
Papiliin ang mga mag-aaral kung anong

posisyong papel ang mas nagustuhan nila
at humanap ng kaklase na may
kaparehong piniling teksto.
Magpagawa ng dalawang lebel na
balangkas na pangungusap ng posisyong
papel na pinili. Ipaalala sa mga mag-aaral
ang mga dapat isaalang-alang sa paggawa
ng isang balangkas. Magbigay ng 5-10
minuto para matapos ang gawain.
61
Pagkatapos ng gawain, tumawag ng tig-
isang magkapareha upang ipresenta ang
ginawang balangkas para sa Posisyong
Papel ng Kagawaran ng Filipinolohiya ng
PUP hinggil sa Pagtatanggal ng Filipino
sa mga Kolehiyo at Unibersidad at
Pagtatanggol sa wikang Filipino,
tungkulin ng bawat Lasalyano.
Ipasulat ito sa pisara at pagkumparahin
ang mga balangkas.

sinimulan (introduksyon) ang teksto.
iprinesenta ang mga argumento at
ebidensya.

naman tinapos (konklusyon) ang mga
posisyong papel.
Batay sa naging talakayan, bigyang-diin

na ang posisyong papel ay isang
akademikong teksto/ sulatin na
nangangatwiran at nagbibigay ng
paninindigan sa isang partikular na isyu.
Inilalahad nang malinaw ang mga
argumento at pinapatibay ito ng mga
malalakas na ebidensya. Kailangang
manaliksik upang makakuha ng mga
ebidensya. At bilang pangwakas, may
aksyong ginagawa ang sumulat sa isyung
inihain.
IV. Ilapat

Balik-aralan ang mga katangian ng isang
posisyong papel batay sa mga nakaraang
talakayan.
62
Tanungin ang mga mag-aaral kung ano sa
tingin nila ang mainit na isyu ngayon sa
Pilipinas.
Maglista sa pisara ng 5 isyung panlipunan
batay sa sagot ng mga mag-aaral.
Mula sa limang isyu, papiliin ang mag-

aaral ng isang isyu na nais niyang gawan
ng posisyong papel.
Matapos pumili ng mga mag-aaral,

magpasulat sa isang buong papel ng
dalawang lebel na balangkas na
pangungusap para sa isusulat na
posisyong papel.
Ipaalala sa mga mag-aaral na dapat lagyan

ng pamagat, may kawili-wiling
introduksyon, lohikal na pagkakasunod-
sunod ang mga argumento at mga
ebidensya at may tiyak na aksyon bilang
konklusyon ang isusulat na posisyong
papel.
Umikot sa silid-aralan habang gumagawa

ng balangkas ang mga mag-aaral upang
magabayan sila. Sa oras na matapos ang
paggawa ng balangkas ng mag-aaral,
kailangang tsekan ng guro kung sapat na
ito. Kapag natapos na ng mag-aaral ang
balangkas, maaari ng umpisahang isulat
ang posisyong papel. Kailangang
maipakita muna ang balangkas sa guro
bago umpisahang gumawa ng borador ng
posisyong papel. Kapag hindi natapos ang
pagsusulat ng posisyong papel, maaari
itong ipauwi sa mga mag-aaral bilang
takdang-aralin na ipapasa sa susunod na
sesyon.
Mga kahingian sa pagsulat ng posisyong

papel:
1. 3-5 pahina na laktaw-laktaw (maaaring
63
kompyuterisado o sulat kamay)
3. May pamagat, introduksyon, may 3-5
argumento at ebidensya at konklusyon.
4. Gumawa ng 4 na kopya ng posisyong
papel.
Maaaring gawing gabay ng mag-aaral ang
dalawang posisyong papel na tinalakay sa
klase.

posisyong papel ng mga mag-aaral.

magkakaroon ng pagki-kritik ng isinulat
na posisyong papel ng kaklase upang mas
mapaganda pa ang papel.
Ilahad sa mga mag-aaral ang magiging

proseso ng worksyap.
1. Magbigay ng kopya ng posisyong papel

sa mga kapangkat at ipabasa ito sa kanila
upang matingnan ang kamalian sa
ispeling, gramatika at iba pa. Maaari na
rin itong sulatan ng mga positibo at
negatibong komento na makakapagpaayos
ng posisyong papel.
2. Pumili ng isang tagapagpadaloy sa
pangkat ngunit hindi dapat ang nagsulat
ng posisyong papel. 3. Itatanong ng
tagapagdaloy ang mga komento ng mga
kapangkat tungkol sa nabasang posisyong
papel ang mga sumusunod:
a. Mayroon bang malinaw na tindig ang
posisyong papel?
b. Naging malinaw ba ang mga
argumento?
c. Napatibay ba ng mga ebidensyang
inihain ang mga argumento?
d. Naging konkreto ba ang aksyong
gagawin bilang konklusyon?
e. Kung may bahaging hindi malinaw,
maaari rin itong itanong sa nagsulat na
64
kaklase.
4. Ulitin ang proseso hanggang matapos
ang lahat ng miyembro ng pangkat.
Hatiin sa pangkat ang mga mag-aaral na

may 3-4 na miyembro.
Siguraduhing iba-iba ang piniling paksa

ng mga mag-aaral sa isang pangkat.
Pagkatapos ng worksyap, sabihin sa mga

mag-aaral na irebisa ang kanilang
posisyong papel batay sa mga komento ng
kanilang kaklase. Ipapasa ito sa guro sa
susunod na sesyon.

1. Lagyan ng pangalan, baitang at
seksyon.
3. May pamagat, introduksyon, 3-5
argumento at ebidensya at konklusyon.
Ipasagot ang panghuling pagsusulit.
65
Gawain sa Pagsulat: Posisyong Papel
Katangian 10 6 3 1

malinaw at tiyak malinaw at paksa. Hindi malinaw ang
na paksa, na tiyak na paksa, gaanong paksa at ang
sinusuportahan ngunit hindi malinaw mga
Pokus at
ng mga detalyado ang ang mga argumento.
Detalye
detalyadong mga suportang suportang
impormasyon o impormasyon impormasyo
argumento. o argumento. no
argumento.
Kawili-wili ang May May Hindi
introduksyon, introduksyon introduk- malinaw ang
naipakilala nang mahusay na syon, introduksyon
mahusay ang pagtalakay, at pagtalakay, pagtalakay sa
paksa. Mahalaga may at paksa, at ang
at nauukol sa karampatang pagtatapos o pagtatapos o
Organisasyon paksa ang mga pagtatapos o konklusyon. konklusyon.
impormasyon na konklusyon.
ibinahagi sa
isang maayos na
paraan. Mahusay
ang pagtatapos o
konklusyon.
Malinaw ang May intensyon May Hindi
intensyon at at layunin ang kaunting malinaw ang
layunin ng manunulat. kalinawan intensyon at
manunulat. May kaalaman sa intensyon layunin ng
Kapansin-pansin ang manunulat at layunin manunulat.
Tinig ng
ang kahusayan sa paksa. ng
Manunulat
ng manunulat sa manunulat.
paksa. Limitado
ang
kaniyang
kaalaman.
Malinaw ang Malinaw ang Nasasabi ng Limitado ang
Pagpili ng
paggamit ng mga paggamit ng manunulat paggamit sa
mga angkop
salita. Angkop at mga salita ang nais mga salita.
na salita
natural at hindi bagaman sa sabihin,
66
Katangian 10 6 3 1
pilit. ilang bagaman

pagkakataon walang
ay hindi baryasyon
angkop at sa paggamit
natural. ng mga
salita.
Mahusay ang Mainam ang Nakagagaw Hindi
pagkakaayos ng pagkakaayos a ng mga maayos ang
mga salita at ng mga salita pangungusa mga
pangugusap. at p na may pangungusap
Estruktura,G Walang pangungusap. saysay. at hindi
ramatika, pagkakamali sa May kaunting Maraming maunawaan.
Bantas, gramatika, pagkakamali sa mga Lubhang
Pagbabaybay bantas at baybay. gramatika, pagkakamal maraming
bantas at i sa pagkakamali
baybay. gramatika, sa gramatika,
bantas at bantas at
baybay. baybay.
Mga Komento
at mungkahi
67
KABANATA 3
buong pangungusap, isulat ang TAMA, kung may bahagi namang mali sa
_____1. Isang mahalagang rekord ang katitikan ng pulong hinggil sa mga napag
usapan at napagtibay ng isang partikular na organisasyon.
_____2. Ang ulat ng mga napag-usapan at mga aksyon gagawin, ay ang siyang
pinakamahalagang impormasyon na makikita sa katitikan ng pulong.
_____3. Agenda ang tawag sa mga paksa o aksyong gagawin na makikita sa katitikan
ng pulong.
_____4. Maaaring magbigay ng enumerasyon ng mga bagay na inilalahad o di kaya’y
suriin ito batay sa bahagi o uriin ayon sa kategorya kapag sumusulat ng
tekstong naglalahad.
_____5. Ang tekstong naglalarawan ay nagkukuwento ng isang pangyayari o mga
pangyayaring ugnay-ugnay at may karakterisasyon o pag-unlad ng tauhan.
_____6. Ang mga tekstong naglalahad at naglalarawan ay nagpapahayag ng mga
katangian batay sa limang pandama: pangingin, pandinig, pang-amoy,
panlasa at panalat.
_____7. Nanghihikayat pumanig sa opinyon ng tagapagsalita ang akademikong
sulating nangangatwiran.
_____8.Ang talumpati ay isang akademikong teksto na binibigkas sa harap ng mga
tagapakinig.
_____9.Sapat na ang matitibay na argumento sa posisyong papel kahit walang
ebidensya.
_____10.Mas epektibo ang posisyong papel kung mabulaklak ang pananalita upang
maitago ang tunay na kahulugan ng mga pahayag.
II. PAGPILI NG SAGOT. Piliin ang titik ng tamang sagot. (2 puntos bawat isa)
1. Alin sa mga sumusnod ang hindi nararapat na ilagay sa unang pahin ng katitikan ng
pulong?
A. oras ng pagtatapos ng pulong

B. lugar ng pulong
C. pangalan ng organisasyon
2. Alin sa mga sumusonod ang kadalasang makikita sa katawan na bahagi ng

katitikan ng pulong?
A. Mga Dumalo
B. Ikatlong Agenda
C. Oras ng pagsisimula ng pulong
68
3. Alin sa mga sumusunod ang hindi kailangan habang kumukuha ng notes para sa
gagawing katitikan ng pulong?
A. audio recorder
B. katitikan ng nakaraang pulong
C. bolpen at papel
4. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ang naglalahad?
A. Matangos ang ilong ng babae.

B. Pulang-pula ang labi ng babae.
C. May dugong Hapones ang babae.
5. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ang HINDI nangangatwiran?
A. Dapat na wakasan na ang korapsyon sa bansa.

B. Hindi talaga mawakasan ang korapsyon sa bansa.
C. Mahalagang wakasan ang korapsyon para umunlad ang bansa.
6. Ano ang pagkakatulad ng paglalarawan at pagsasalaysay?
A. Hindi maaaring gamitin sa posisyong papel.

B. Gamitin bilang mga ebidensya sa argumento.
C. Ginagamit sa pagkukwento ng mga pangyayari.
7. Ano ang pagkakaiba ng talumpati at posisyong papel?
A. Ang talumpati ay isinulat upang bigkasin samantalang ang posisyong papel

ay isinulat upang basahin lamang.
B. Ang talumpati ay gumagamit ng pagsasalaysay habang ang posisyong
papel ay gumagamit naman ng pangangatwiran.
C. Ang talumpati ay dapat makahikayat, pero ang posisyong papel ay dapat
maglarawan ng isang partikular na isyu.
8. Alin sa mga sumusunod ang maaaring gamiting matibay na ebidensya para sa

argumento?
A. narinig na kwento
B. balitang napanood
C. sariling karanasan
9. Batay sa binigkas na talumpati ni Dr. Bienvenido Lumbera sa 2009 Carlos Palanca

Awards Night, “Ano ba ang naging batayan sa pagpaparangal sa nagwaging likha?
Galing sa akademya ang karaniwang hinihirang na hurado, kaya’t ang mga
propesor at manunulat ay naghahanap ng mga katangiang kinikilala sa unibersidad
69
at kolehiyo bilang makabuluhan at makasining.” Ano ang mahihinuha sa mga
pahayag na ito tungkol sa pagpili ng mga paparangalang likha?
A. kinikilala at batikang mga manunulat ang nagdedesisyon sa mananalo

B. mga mahuhusay at tanyag na propesor ang pumipili ng mga mananalo
C. mataas na uri ng sining at pagpapahalaga sa lipunan ang pinipiling
mananalo
10. Batay sa Posisyong Papel ng Kagawaran ng Filipinolohiya ng PUP hinggil sa

Pagtatanggal ng Filipino sa mga Kolehiyo at Unibersidad, “Sa halip na alisin,
hindi ba't nararapat na lalo pang patatagin ang disiplinang Filipino sa kurikulum
ng kolehiyo sa pamamagitan ng mga asignaturang Filipino na magiging
pundasyon nito.” Ano ang pangunahing argumento sa nasabing pahayag?
A. pagkilala ng sariling wika

B. intelektwalisasyon ng wika
C. pagtakwil sa dayuhang wika
III. MAIKLING SANAYSAY. Gumawa ng maikling sanaysay nang hindi

bababa sa limang (5) pangungusap. (10 puntos)
Ilahad ang pagkakaiba at pagkakapareho ng katitikan ng pulong, talumpati at

posisyong papel.
a. Nilalaman- 7 puntos
b. Organisasyon- 2 puntos
c. Wika- 1 puntos
MGA SAGOT
I. II.
1.Tama 1. C
2.Tama 2. B
3.Tama 3. C
4.Tama 4. C
5. Mali 5. B
6. Mali 6. C
7. Tama 7. A
8. Mali 8. B
9. Tama 9. B
10. Mali 10. B
70
KABANATA 4
____1. Ang sanaysay ay akademikong sulatin na nagsasaad ng sariling damdamin,

kuru-kuro o
kaisipan ng isang manunulat kaugnay ng kanyang nakikita o naoobserbahan.
____2. Seryoso at personal ang paksa ng pormal na sanaysay.
____3. Kalimitang ginagamit ang patalinhagang sanaysay sa mga impormal na
sanaysay.
____4. Maituturing na lakbay-sanaysay ang programang Biyahe ni Drew.
____5. Ang programang pampaglalakbay ay nakasulat na tekstong naglalarawan at
nagsasalaysay tungkol sa lugar, tao, aktibidad at pagkain sa isang partikular na
lugar.
____6. Ang lakbay-sanaysay ay mapanuri o kritikal na uri ng sanaysay na tungkol sa
mga naiisip ng manunulat kaugnay sa kanyang nakikita o naoobserbahan.
____7. Ang replektibong sanaysay ay personal na sanaysay na tungkol sa mga
nararamdaman, kaugnay ng mga nakikita o naoobserbahan ng manunulat.
____8.Maaaring lamanin ng replektibong sanaysay ang mga kalakasan at kahinaan ng
manunulat.
____9.Mas naglalahad at nangangatwiran ang replektibong sanaysay kaysa
nagsasalaysay at naglalarawan.
____10.Parehong may introduksyon, katawan at wakas ang replektibong sanaysay at
lakbay-sanaysay.
II. SANAYSAY. Sumulat ng sanaysay batay sa hinihingi sa ibaba. (40 puntos)

1. Pumili ng isang lugar na napuntahan.
2. Pumili ng isang paksa sa ibaba:
a. pag-ibig
b. kahirapan
c. edukasyon
3. Batay sa napiling lugar at paksa sa itaas, sumulat ng isang sanaysay na
nagsasalaysay at naglalarawan ng paglalakbay at repleksyon kaugnay ng paksa.
(Halimbawa: paglalakbay sa Boracay at repleksyon tungkol sa pag-ibig)
4. Gumawa ng dalawang lebel na balangkas na pangungusap. Lagyan ng pamagat,
introduksyon, katawan at wakas.(5 puntos)
5. Magsulat ng sanaysaysay na HINDI BABABA sa 15 pangungusap. (45 puntos)
Pamantayan sa Pagmamarka
c. Wika- 15 punto
71
MGA SAGOT
I.
1.Tama
2. Mali
3. Mali
4.Mali
5. Mali
6. Mali
7. Mali
8. Tama
9. Mali
10. Tama
72
KABANATA 4
SANAYSAY
ARALIN 4.1: Lakbay-Sanaysay
Linggo: 9
Deskripsyon: Pagsulat ng isang lakbay-sanaysay batay sa isang programang

pampaglalakbay na napanood.
I. Tuklasin

Isulat ang salitang sanaysay sa pisara ng Ipasagot ang

pababa tulad nito: panimulang
pagsusulit.
S
A
N
A
Y
S
A
Y
Magtanong sa klase ng mga salita, parirala
o pangungusap na pumapasok sa isipan
nila kapag naririnig ang salitang sanaysay
na nagsisimula sa letrang S at itanong
kung bakit.
Isunod ang letrang A, N, A, Y, S, A, at Y.
Tanggapin ang lahat ng sagot ng mga
mag-aaral.
Itanong sa klase kung sino na sa kanila

ang nakasulat na ng sanaysay at kung
tungkol saan ito.
Ipapaliwanag ng guro na ang tatalakayin

sa araling ito, ang pagsulat ng sanaysay at
ang mga uri nito partikular na ang
Lakbay-Sanaysay at Replektibong
Sanaysay.
73
II. Linangin

Itanong sa mga mag-aaral Isulat sa pisara ang salitang

kung nakasulat na na sila LAKBAY-SANAYSAY. Itanong sa
ng sanaysay at kung ano klase kung ano ang pagkakaunawa
ang naging paksa nila. nila sa sanaysay batay sa talakayan
Tanggapin ang lahat ng noong nakaraang sesyon.
sagot ng mga mag-aaral.
Sabihin na mayroon pang isang
Iugnay ang mga sagot na salitang nakadugtong sa sanaysay,
ito sa kahulugan at ang salitang lakbay. Itanong sa mga
katangian ng sanaysay. mag-aaral kung ano ang kahulugan
ng salitang lakbay. Mga inaasahang
Talakayin na ang sanaysay sagot 1.pagpunta sa ibang lugar
ay isang akademikong 2. paglalakwatsa, pagliliw-aliw
sulatin na nagsasaad ng 3. suroy-suroy
sariling damdamin, kuru- 4. pagtuklas
kuro o kaisipan ng isang
manunulat kaugnay ng Itanong sa mga mag-aaral kung sino
kanyang nakikita o sa kanila ang mahilig maglakbay at
naoobserbahan. kung saan-saang lugar na sila
nakarating.
May tatlong uri ng
sanaysay. Sabihin sa klase na maglalakbay sila
1. Ang Personal na ngayon sa Palawan partikular sa
sanaysay ay tungkol sa Coron sa pamamagitan ng panonood
mga nararamdaman, ng programang pampaglalakbay o
kaugnay ng mga nakikita o travel show na pinamagatang
naoobserbahan. Biyahe ni Drew (maaaring maakses
dito:
2. Ang Mapanuri o Kritikal https://www.youtube.com/watch?v=
na sanaysay ay tungkol sa tDPM91TqoHg)
mga naiisip ng manunulat 40 minuto ang haba ng video.
kaugnay sa kanyang
nakikita o naoobserbahan. Habang nanonood ipatala sa mga
mag-aaral ang mga sumusunod:
3. Ang Patalinhagang 1. Mga lugar na pinuntahan ni Drew
sanaysay ay tungkol sa 2. Mga pagkaing kinain ni Drew
mga kasabihan o sawikain. 3. Mga taong nakasalamuha ni
Drew o ininterbyu sa bidyo
Maaari ring maging pormal 4. Mga ginawa ni Drew (mas
o impormal ang sanaysay. nakatutok sa mga pandiwa tulad ng
74
Sa pormal, mas seryoso umakyat sa bundok, lumangoy,

ang paksa atbp.)
habang sa impormal mas
magaan ang paksa. Matapos ang bidyo, hatiin sa apat na
pangkat ang mga mag-aaral batay sa
Itanong sa mga mag-aaral mga ipinalista habang nanonood.
kung naunawaan nila ang
kahulugan at pangunahing Ipasagot sa pangkat ang tanong
katangian ng sanaysay. batay sa napili nila:
1. Saan-saang lugar pumunta si
Sabihin sa mga mag-aaral Drew sa Coron? Paano ilalarawan
na inaasahan silang ang mga ito batay sa nakita sa
makakapagsulat ng isang video? Paano siya nakapunta sa mga
lakbay sanaysay na isang lugar na nabanggit?
uri ng personal at 2. Ano-ano ang kinain ni Drew sa
impormal na sanaysay sa Coron? Paano ilalarawan ang mga
pagtatapos ng aralin. ito batay sa nakita sa bidyo at
paglalarawan ni Drew? Magkano
ang halaga ng mga pagkain?
3. Sino-sino ang nakasalamuha ni
Drew sa paglilibot sa Coron? Sino-
sinong mga tao ang nagpakilala sa
Coron batay sa bidyo? Paano
ilalarawan ang mga taong ipinakita
batay sa pinanood?
4. Ano-ano ang mga ginawa ni
Drew habang nasa Coron siya?
Isalaysay o ikwento ang mga ito.
Magkano ang ginastos niya upang
magawa ang mga iyon?
Bigyan ng 10-15 minuto ang mga
pangkat upang matapos ang gawain.
Matapos nito, tumawag ng isang
kinatawan ng bawat pangkat na
mag-uulat ng kanilang mga sagot.
Bigyang-diin na ang mga
elementong bumubuo sa
programang pampaglalakbay ay
paglalarawan at pagsasalaysay ng
mga lugar, tao, aktibidad at pagkain
sa isang partikular na lugar. Kasama
rin dito ang maaaring magastos sa
75
paglalakbay.
Itanong sa mga mag-aaral kung sino

ang gustong pumunta sa Coron
batay sa napanood sa bidyo.
Sa panonood ng programang
pampaglalakbay, naeengganyo nito
ang mga manonood na pumunta sa
nasabing lugar.
Takdang-aralin:
Ipabasa sa mga mag-aaral ang Solo
sa
Oslo ni Will Ortiz at
Mga Pagsasanay sa Paggalugad sa

Siyudad ni Eugene Evasco

Balikan ang pinanood na episode ng

“Biyahe ni Drew,” at ihambing ito sa
mga sanaysay nina Will Ortiz at Eugene
Evasco.
Itanong sa mga mag-aaral kung ano-ano
ang pagkakapareho ng dalawang tekstong
nabasa at sa programang
pampaglalakbay. Inaasahang sagot:
1. parehong tungkol sa paglalakbay
2. parehong nagsasalaysay sa mga
karanasan sa isang lugar
3. parehong naglarawan ng kanilang mga
nakita at naramdaman
Itanong din sa mga mag-aaral ang

pagkakaiba ng tatlo. Inaasahang sagot
1. ang programang pampaglalakbay ay
bidyo habang ang dalawa ay nakalimbag
76
na teksto 2. ang isa ay tumalakay sa isang

lugar sa Pilipinas habang ang dalawa ay
tumalakay sa ibang bansa
Ipakuha sa mga mag-aaral ang kopya nila
ng Solo sa
Papiliin ang mga mag-aaral kung anong

lakbay-sanaysay ang mas nagustuhan nila
at humanap ng kaklase na may
kaparehong piniling teksto. Ipasagot ang
worksheet na naglalaman ng mga
sumusunod. Sagutin ng isang
pangungusap o parirala o ilang salita
lamang sa loob ng 10-15 minuto.
A. Pamagat ng akda:
B. Pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari
Pangyayari 1:
Pangyayari 2:
Pangyayari 3:
Pangyayari 4:
Pangyayari 5:
C. Mga Lugar na pinuntahan

Lugar 1:
Paglalarawan:
Ginawa:
Lugar 2:
Paglalarawan:
Ginawa:
Lugar 3:
Paglalarawan:
Ginawa:
D. Mga Taong nakasalamuha
Tao 1:
Katangian:
Tao 2:
77
Katangian:
Tao 3:
Katangian:
E. Mga Kinain
Pagkain 1:
Paglalarawan:
Pagkain 2:
Paglalarawan
Pagkain 3:
Paglalarawan:
E. Mga Ideyang naisip o napagtanto ng

awtor sa paglalakbay
Ideya 1:
Ideya 2:
Ideya 3:

mga sagot para sa Solo sa
Ipasulat ito sa pisara at pagkumparahin

ang mga sagot. Hindi na kailangang isa-
isahin ang mga sagot ng mga mag-aaral.
Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang
pangkalahatang obserbasyon nila sa
dalawang teksto batay sa sagot sa
worksheet.
Mga inaasahang sagot:
1. may maayos na daloy ng mga
pangyayari
2. may malinaw na paglalarawan sa mga
lugar, tao at pagkain
3. gumamit ng maraming pandiwa at
pang-uri upang mailarawan at maikwento
ang mga pangyayari, tao at lugar
4. may mga ideyang napagtanto sa
paglalakbay
78
Sa pangkalahatan, itanong sa klase kung

pormal ba o impormal ang naging paraan
ng mga manunulat at bakit kaya nila
nasabi ito.
Batay sa naging talakayan, bigyang-diin

na ang lakbay-sanaysay ay isang
akademikong teksto na nagsasalaysay at
naglalarawan ng mga karanasan ng may-
akda sa pinuntahang lugar,
nakasalamuhang tao at pagkain at
maging ang kanyang mga naisip o
napagtantong ideya. Kadalasan mas
personal at impormal ang pagkakasulat
nito.
IV. Ilapat

Balik-aralan ang mga katangian ng isang

lakbay-sanaysay batay sa mga nakaraang
talakayan.
Tanungin ang mga mag-aaral kung saan-

saang mga lugar na sila nakapunta.
Maaaring ito ay lugar sa Pilipinas o sa
ibang bansa.
Sabihin sa mga mag-aaral na pumili ng

isang lugar kung saan sila nakapaglakbay
na at ito ang gagawing paksa sa isusulat
na lakbay-sanaysay. O kaya’y sa lugar
nila kung saan maaaring mamasyal ang
mga kaklase.
Magpasulat sa isang buong papel ng

pangungusap para sa isusulat na lakbay-
79
sanaysay.

ng pamagat, may maayos na daloy o
pagkakasunod-sunod na mga pangyayari,
at paglalarawan ng mga taong
nakasalamuha, lugar na pinuntahan at
pagkaing kinain at sa huli maaari ring
maglagay ng mga ideyang napagtanto sa
paglalakbay.

ng balangkas ang mga mag-aaral upang
magabayan sila. Sa oras na matapos ang
paggawa ng balangkas ng mag-aaral,
kailangang tsekan ng guro kung sapat na
ito. Kapag natapos na ng mag-aaral ang
balangkas, maaari ng umpisahang isulat
ang lakbay-sanaysay. Kailangang
maipakita muna ang balangkas sa guro
bago umpisahang gumawa ng borador ng
lakbay-sanaysay. Kapag hindi natapos ang
pagsusulat ng lakbay-sanaysay, maaari
itong ipauwi sa mga mag-aaral bilang
takdang-aralin na ipapasa sa susunod na
sesyon.
Mga kahingian sa pagsulat ng lakbay-

sanaysay:
3. May pamagat, panimula, 2-5
pangyayari, 2-5 taong nakasalamuha, 2-5
pagkaing kinain, 1-2 ideyang napagtanto
at katapusan.
4. Gumawa ng 4 na kopya ng lakbay-
sanaysay.
Maaaring gawing modelo ng mag-aaral

ang dalawang lakbay-sanaysay na
tinalakay sa klase.
80
Ipakuha ang kopya ng isinulat na lakbay-

sanaysay ng mga mag-aaral.

magkakaroon ng pagki-kritik ng isinulat
na lakbay-sanaysay ng kaklase upang mas

1. Magbigay ng kopya ng lakbay-

sanaysay sa mga kapangkat at ipabasa ito
sa kanila upang matingnan ang kamalian
sa ispeling, gramatika at iba pa. Maaari na
rin itong sulatan ng mga positibo at
negatibong komento na makakapagpaayos
ng lakbay-sanaysay.
ng lakbay-sanaysay.
3. Itatanong ng tagapagdaloy ang mga
komento ng mga kapangkat tungkol sa
nabasang lakbay sanaysay ang mga
sumusunod:
a. Mayroon bang interesanteng panimula
ang lakbay-sanaysay?
b. Naging maayos ba ang daloy o
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari?
c. Nailarawan bang mabuti ang mga lugar,
tao at pagkain?
d. Naging malinaw ba ang ideyang
napagtanto sa paglalakbay?
e. Kung may bahaging hindi malinaw,
kaklase.

may 3-4 na miyembro bawat pangkat.
81

mag-aaral na irebisa ang kanilang lakbay-
sanaysay batay sa mga komento ng
kanilang kaklase. Ipapasa ito sa guro sa
susunod na sesyon.
seksyon.
pangyayari, 2-5 taong nakasalamuha, 2-5
pagkaing kinain, 1-2 ideyang napagtanto
at katapusan.
82
Gawain sa Pagsulat: Lakbay-sanaysay
Katangian 10 6 3 1

tiyak na paksa, tiyak na gaanong paksa at ang
na paksa, ngunit malinaw ang mga
detalyadong mga impormasyo
impormasyon o suportang no
argumento. impormasyon argumento.
o argumento.
introduksyon, introduksyon, introduk- malinaw ang
naipakilala nang mahusay na syon, introduksyon,
mahusay ang pagtalakay, at pagtalakay, pagtalakay sa
paksa. may at pagtatapos paksa, at ang
Mahalaga at karampatang o pagtatapos o
nauukol sa pagtatapos o konklusyon. konklusyon.
Organisasyon paksa ang mga konklusyon.
impormasyon
na ibinahagi sa
isang maayos
na paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.
Malinaw ang May May Hindi
intensyon at intensyon at kaunting malinaw ang
layunin ng layunin ang kalinawan sa intensyon at
manunulat. manunulat. intensyon at layunin ng
Kapansin- May layunin ng manunulat.
Tinig ng pansin ang kaalaman ang manunulat.
Manunulat kahusayan ng manunulat sa Limitado ang
manunulat sa paksa. kaniyang
paksa. kaalaman.
83
Katangian 10 6 3 1

paggamit ng paggamit ng manunulat paggamit sa
mga salita. mga salita ang nais mga salita.
Pagpili ng Angkop at bagaman sa sabihin,
mga angkop natural at hindi ilang bagaman
na salita pilit. pagkakataon walang
pagkakaayos ng pagkakaayos ng mga ang mga
mga salita at ng mga salita pangungusap pangungusap
pangugusap. at na may at hindi
Estruktura,
Walang pangungusap. saysay. maunawaan.
Gramatika,
pagkakamali sa May kaunting Maraming Lubhang
Bantas,
gramatika, pagkakamali mga maraming
Pagbabaybay
bantas at sa gramatika, pagkakamali pagkakamali
baybay. bantas at sa gramatika, sa gramatika,
baybay. bantas at bantas at
baybay. baybay.
Mga Komento
at mungkahi
84
ARALIN 4.2: Replektibong Sanaysay
Linggo: 10
Deskripsyon: Pagsulat ng isang replektibong sanaysay batay sa sariling karanasan.
I. Tuklasin

Iparinig sa mga mag-aaral ang
kantang “Kanlungan” ni Noel
Cabangon.
Maaaring gamitin ang video na ito:
https://www.youtube.com/watch?v=g
FDuZ_xs7AE
Sabihin sa mga estudyante na

pakinggang mabuti ang kanta at
intindihin ang mensahe.
Itanong sa mga mag-aaral kung ano

ang ibig sabihin ng “Kanlungan” sa
pinakinggang kanta? Mga inaasahang
sagot
1. lugar kung saan nagkita ang mga
tauhan sa kanta
2. paraiso
3. magandang lugar
Sabihin o kantahin sa mga mag-aaral

ang linyang paulit-ulit sa kanya,
“Pana-panahon ang pagkakataon.
Maibabalik ba ang kahapon?”
Itanong sa mga mag-aaral kung

mayroon silang gusto o maaaring
balikan mula sa kanilang nakaraan,
ano ito? Tanggapin ang lahat ng
sagot.
Sabihin sa mga mag-aaral na sa

araling ito, tatalakayin ang tungkol sa
replektibong sanaysay. Ang gawain
ay may kaugnayan sa pagre-reflek o
pagninilay-nilay tungkol sa mga
karanasan.
85
II. Linangin

Itanong sa mga mag-aaral Balik-aralan ang

kung anong katangian ng lakbay sanaysay
pagpapakahulugan nila sa at replektibong sanaysay.
salitang REPLEKTIBO o Magdrowing ng Venn
REPLEKSYON. diagram upang ipakita ang
Mga inaasahang sagot pagkakapareho at
1. pagbabalik-tanaw at pagkakaugnay ng lakbay at
pagsusuri sa mga pangyayari replektibong sanaysay.
batay sa personal na Itanong kung ano ang
karanasan pagkakapareho at pagkakaiba
2. pag-iisip ng mga naging ng dalawa. Inaasahang sagot
epekto sa sarili ng personal na 1. pagkakaiba: lakbay
karanasan sanaysay- tungkol sa
paglalakbay, mas nakatuon sa
Iugnay ang mga sagot na ito mga nakita at naranasan,
sa kahulugan at katangian ng personal
replektibong sanaysay. replektibong
sanaysay- tungkol sa
Talakayin na ang replektibong kalakasan at kahinaan batay sa
sanaysay ay isang karanasan, personal at kritikal
akademikong sulatin na 2. pagkakatulad: may
nagsasalaysay ng mga panimula, katawan at
personal na karanasan at katapusan, impormal, batay sa
sinusuri ang naging epekto ng karanasan, naglalarawan at
mga karanasang iyon sa nagsasalaysay
manunulat. Maaaring lamanin
nito ang kalakasan ng Itanong sa mga mag-aaral
manunulat at maging ang kung ano ang gusto nilang
kanyang mga kahinaan. maging silbi o maiambag sa
Isinasalaysay at inilalarawan pamilya at bayan nila
din ng manunulat kung paano pagkatapos ng senior high
napaunlad ang kanyang mga school? Tanggapin ang lahat
kalakasan at kung paano niya ng sagot ng mga mag-aaral.
naman napagtagumpayan o
balak pagtagumpayan ang
kanyang mga kahinaan.
Balik-aralan ang tatlong uri ng

sanaysay (personal,
86
kritikal/mapanuri at
patalinhaga).
Itanong sa mga mag-aaral Itanong sa mga mag-aaral

kung saan nabibilang ang kung nabasa ba nila ang mga
replektibong sanaysay. nila ang mga akdang Bakit
Inaasahang sagot 1.personal at Ako naging Manunulat? at
mapanuri/kritikal Hindi Ngayon ang Panahon
2. May pagka-impormal din Itanong sa klase kung ano ang
ito dahil sa tumatalakay ito sa pangunahing paksa ng mga
personal na karanasan ng manunulat.
manunulat.
Papiliin ang mga mag-aaral
Itanong sa mga mag-aaral kung anong replektibong
kung naunawaan nila ang sanaysay ang mas nagustuhan
kahulugan at pangunahing nila at humanap ng 2-3
katangian ng replektibong kaklase na may kaparehong
sanaysay. piniling teksto.
Sabihin sa mga mag-aaral na Pangkatin ang mga mag-aaral

inaasahan silang na binubuo ng 3-4 na
makakapagsulat ng isang estudyante bawat pangkat.
replektibong sanaysay na
isang uri ng personal, Ipasagot ang worksheet na
mapanuri/kritikal at impormal naglalaman ng sumunusunod:
na sanaysay sa pagtatapos ng
aralin. A. Pamagat ng sanaysay
B. Ano ang pangunahing
Takdang-aralin: Ipabasa sa pinagnilayan ng may-akda?
mga mag-aaral ang Bakit Ako C. Mga pangyayaring
naging Manunulat? ni Rene nagpapakita ng kalakasan ng
Villanueva. may-akda
1.
2.
3.
4.
5.
87
D. Mga pangyayaring
nagpapakita ng kahinaan ng
may-akda
1.
2.
3.
E, Hakbang na ginawa upang

mapagtagumpayan ang
kahinaan.
1.
2.
3.
F. Mga napagtanto/ pagsusuri

sa karanasan
1.
2.
3.
Bigyan ng 10-15 minuto ang

mga pangkat. Matapos nito,
tumawag ng isang kinatawan
bawat pangkat upang mag-
ulat ng kanilang mga sagot.
Sumahin ang talakayan sa

pagbibigay-diin sa katangian
ng sanaysay batay sa
nabasang mga halimbawa.
Bigyang-diin na ang
replektibong sanaysay ay
nagsasalaysay at naglalarawan
ng mga personal na karanasan
at sinusuri ang naging epekto
ng mga kahinaan at kalikasan
ng manunulat sa kanyang
isinulat.
88

Muling ipakuha sa mga mag-aaral ang

kopya nila ng Bakit Ako naging
Manunulat? ni Rene Villanueva.
Pahanapin ng kapareha ang mga mag-

aaral. Ipasagot ang worksheet na
naglalaman ng mga sumusunod:
A. Paano sinimulan ng manunulat ang

sanaysay? Naging kawili-wili ba ito?
B. Mayroon bang kaisahan ang katawan at

may lohikal na daloy ito? Gumawa ng
balangkas ng katawan ng sanaysay.
C. Paano tinapos ng may-akda ang

sanaysay? Naging maayos ba ito?

iisang magkapareha upang sagutin ang
bawat katanungan.
Isulat sa pisara ang balangkas ng sanaysay

batay sa sagot ng mga mag-aaral.
A. Introduksyon
B. Katawan
1. Unang
pangyayari
2. Ikalawang
pangyayari
3. Ikatlong
pangyayari
C. Konklusyon
Batay sa mga kasagutan ng mga mag-

aaral, itanong sa klase kung ano ang
pangkalahatang obserbasyon nila sa
teksto.
1. may kawili-wiling introduksyon
89
2. may maayos na daloy ng mga

pangyayari
3. may malinaw na pagsasalaysay at
paglalarawan sa mga karanasan.
4. gumamit ng mga pandiwa at pang-uri
upang mailarawan at maisalaysay ang
mga pangyayari, tao at lugar
5. may malinaw na pagsusuri sa mga
karanasan sa buhay
6. may maayos na pagtatapos.
Sa pangkalahatan, itanong sa klase kung

pormal ba o impormal ang naging paraan
ng mga manunulat at ipapaliwanag ito.
Bigyang-diin sa pagtatapos ng klase na

ang replektibong sanaysay ay mayroon
kawili-wiling introduksyon, mga
karanasang sumusuporta dito at malinaw
na pagtatapos na nagsusuma ng
karanasan.
IV. Ilapat


isang replektibong sanaysay batay sa
mga nakaraang talakayan.
Tanungin ang mga mag-aaral kung

ano ang balak nila pagkatapos ng
senior high school at ano ang
maiaambag ng kanilang gawain o
trabaho sa Pilipinas.

kumpletuhin ang pangungusap na
90
ito: (Pangalan ng mag-aaral) bilang

(gawain o trabaho) ng Pilipinas. Ito
ang magiging pamagat ng kanilang
isusulat na sanaysay.
Magpasulat sa isang buong papel ng

pangungusap para sa isusulat na
replektibong sanaysay.
Ipaalala sa mga mag-aaral na dapat

lagyan ng pamagat, may kawili-
wiling panimula, maayos na
pagsasalaysay at paglalarawan ng
mga pangyayari,
malalim na pagsusuri sa mga
pangyayari at malinaw na pagtatapos
o konklusyon.

gumagawa ng balangkas ang mga
mag-aaral upang magabayan sila. Sa
oras na matapos ang paggawa ng
balangkas ng mag-aaral, kailangang
tsekan ng guro kung sapat na ito.
Kapag natapos na ng mag-aaral ang
balangkas, maaari ng umpisahang
isulat ang replektibong lakbay.
Kailangang maipakita muna ang
balangkas sa guro bago umpisahang
gumawa ng borador ng replektibong
sanaysay. Kapag hindi natapos ang
pagsusulat ng replektibong
sanaysay, maaari itong ipauwi sa
mga mag-aaral bilang takdang-aralin
na ipapasa sa susunod na sesyon.
Mga kahingian sa pagsulat ng

lakbay-sanaysay:
(maaaring kompyuterisado o sulat
kamay)
91

pangyayari, 2-5 pagsusuri sa mga
pangyayari, at katapusan.
4. Gumawa ng 4 na kopya ng
replektibong sanaysay.
Maaaring gawing modelo ng mag-

aaral ang dalawang replektibong
sanaysay na tinalakay sa klase.
replektibong sanaysay ng mga mag-
aaral.

magkakaroon ng pagki-kritik ng
isinulat na replektibong sanaysay ng
kaklase upang mas mapaganda pa
ang papel.

1. Magbigay ng kopya ng lakbay-

sanaysay sa mga kapangkat at
ipabasa ito sa kanila upang
matingnan ang kamalian sa ispeling,
gramatika at iba pa. Maaari na rin
itong sulatan ng mga positibo at
negatibong komento na
makakapagpaayos ng replektibong
sanaysay.
2. Pumili ng isang tagapagpadaloy
sa pangkat ngunit hindi dapat ang
nagsulat ng replektibong sanaysay.
tungkol sa nabasang replektibong
sanaysay ang mga sumusunod:
a. Mayroon bang interesanteng
panimula ang replektibong
sanaysay?
b. Naging maayos ba ang daloy o
92
pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari?
c. Nakapagbigay ba ng pagsusuri o
repleksyon sa mga pangyayari?
d. Naging malinaw ba ang
pagtatapos?
e. Kung may bahaging hindi
malinaw, maaari rin itong itanong sa
nagsulat na kaklase.
matapos ang lahat ng miyembro ng
pangkat.
Hatiin sa pangkat ang mga mag-

aaral na may 3-4 na miyembro
bawat pangkat.
Pagkatapos ng worksyap, sabihin sa

mga mag-aaral na irebisa ang
kanilang replektibong sanaysay
batay sa mga komento ng kanilang
kaklase. Ipapasa ito sa guro sa
susunod na sesyon.

seksyon.
(maaaring kompyuterisado o sulat
kamay)
pangyayari, 2-5 pagsusuri sa mga
pangyayari, at katapusan.
93
Gawain sa Pagsulat: Replektibong Sanaysay
Katangian 10 6 3 1

malinaw at tiyak malinaw at paksa. malinaw ang
na paksa, na tiyak na Hindi paksa at ang
sinusuportahan ng paksa, ngunit gaanong mga
Pokus at
mga detalyadong hindi malinaw argumento.
Detalye
impormasyon. detalyado ang ang mga
mga suportang
suportang impormasy
impormasyon. on.
introduksyon, introduksyon, introduk- malinaw ang
naipakilala nang mahusay na syon, introduksyon
mahusay ang pagtalakay, at pagtalakay, , pagtalakay
paksa. Mahalaga at may at sa paksa, at
nauukol sa paksa karampatang pagtatapos ang
Organisasyon ang mga pagtatapos o o pagtatapos o
impormasyon na konklusyon. konklusyon konklusyon.
ibinahagi sa isang .
maayos na paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.
intensyon at intensyon at kaunting malinaw ang
layunin ng layunin ang kalinawan intensyon at
manunulat. manunulat. sa layunin ng
Kapansin-pansin May intensyon manunulat.
Tinig ng ang kahusayan ng kaalaman ang at layunin
Manunulat manunulat sa manunulat sa ng
paksa. paksa. manunulat.
Limitado
ang
kaniyang
kaalaman.
Pagpili ng Malinaw ang Malinaw ang Nasasabi Limitado ang
mga angkop paggamit ng mga paggamit ng ng paggamit sa
na salita salita. Angkop at mga salita manunulat mga salita.
94
Katangian 10 6 3 1
natural at hindi bagaman sa ang nais

pilit. ilang sabihin,
pagkakataon bagaman
ay hindi walang
angkop at baryasyon
natural. sa
paggamit
ng mga
salita.
Mahusay ang Mainam ang Nakagagaw Hindi
pagkakaayos ng pagkakaayos a ng mga maayos ang
mga salita at ng mga salita pangungus mga
pangugusap. at ap na may pangungusap
Estruktura,G Walang pangungusap. saysay. at hindi
ramatika, pagkakamali sa May kaunting Maraming maunawaan.
Bantas, gramatika, bantas pagkakamali mga Lubhang
Pagbabaybay at baybay. sa gramatika, pagkakama maraming
bantas at li sa pagkakamali
baybay. gramatika, sa gramatika,
bantas at bantas at
baybay. baybay.
Mga Komento
at mungkahi
95
KABANATA 4
____1. Ang sanaysay ay akademikong sulatin na nagsasaad ng sariling damdamin,

kuru-kuro o kaisipan ng isang manunulat kaugnay ng kanyang nakikita o
naoobserbahan.
____2. Seryoso at personal ang paksa ng pormal na sanaysay.
____3. Kalimitang ginagamit ang patalinhagang sanaysay sa mga impormal na
sanaysay.
____4. Maituturing na lakbay-sanaysay ang programang Biyahe ni Drew.
____5. Ang programang pampaglalakbay ay nakasulat na tekstong naglalarawan at
nagsasalaysay tungkol sa lugar, tao, aktibidad at pagkain sa isang partikular na
lugar.
____6. Ang lakbay-sanaysay ay mapanuri o kritikal na uri ng sanaysay na tungkol sa
mga naiisip
ng manunulat kaugnay sa kanyang nakikita o naoobserbahan.
____7. Ang replektibong sanaysay ay personal na sanaysay na tungkol sa mga
nararamdaman,
kaugnay ng mga nakikita o naoobserbahan ng manunulat.
____8.Maaaring lamanin ng replektibong sanaysay ang mga kalakasan at kahinaan ng
manunulat.
____9.Mas naglalahad at nangangatwiran ang replektibong sanaysay kaysa
nagsasalaysay at
naglalarawan.
____10.Parehong may introduksyon, katawan at wakas ang replektibong sanaysay at
lakbay-anaysay.
96
II. SANAYSAY. Sumulat ng sanaysay batay sa hinihingi sa ibaba. (40 puntos)
1. Pumili ng isang lugar na napuntahan.

2. Pumili ng isang paksa sa ibaba:
a. pag-ibig
b. kahirapan
c. edukasyon
3. Batay sa napiling lugar at paksa sa itaas, sumulat ng isang sanaysay na
nagsasalaysay at naglalarawan ng paglalakbay at repleksyon kaugnay ng paksa.
(Halimbawa: paglalakbay sa Boracay at repleksyon tungkol sa pag-ibig)
4. Gumawa ng dalawang lebel na balangkas na pangungusap. Lagyan ng pamagat,
introduksyon, katawan at wakas.(5 puntos)
5. Magsulat ng sanaysaysay na HINDI BABABA sa 15 pangungusap. (45 puntos)
c. Wika- 15 puntos
MGA SAGOT
I. 1.Tama
2. Mali
3. Mali
4.Mali
5. Mali
6. Mali
7. Mali
8. Tama
9. Mali
10. Tama
97
KABANATA 5
____1. Ang abstrak ay buod ng papel-pananaliksik na naglalaman ng kaligiran,

layunin,
metodolohiya, resulta at konklusyon ng pag-aaral.
____2. Maaaring hindi na isama sa abstrak ang konklusyon dahil makikita na ito sa
mismong
papel-pananaliksik.
____3. Layunin ang pinakamahalagang bahagi ng papel-pananaliksik kaya ito ang
dapat mauna sa pagsulat ng abstrak.
____4. Ginagamit na ang wikang Filipino sa mga akademikong sulatin sa
humanidades, agham
panlipunan at agham kaya masasabing ito ay isang intelektwal na wika.
____5. Batay sa mga mananaliksik, ang Sillag Festival ay maikukumpara sa isang
sinag na kakikitaan ng kultura at identidad ng mga Ilokano.
____6. Nakuha ng Sillag Festigal ang pangalan nito sa sil-lag na nangangahulugang
sinag ng buwan.
____7. Batay kay Samuelson, ang ekonomiks ay isang sangay ng agham panlipunan
na natutungkol sa pamamahagi ng iba’t iba ngunit limitadong yaman upang
tugunan ang
paparami at walang hanggang hilig ng tao.
____8. Ang tingi, halo-halo at sari-sari ay mga katutubong konsepto ng ekonomiks sa
lipunang Pilipino.
____9. Sa tradisyong Hudeyo-Kristiyano, ang tao ay binubuo ng katawan at kaluluwa
lamang.
____10. Tradisyong Awstronesyano o katutubo ang pinakamatatag at pinakatamang
tradisyon ng paggamot sa Pilipinas.
II. PAGPILI NG SAGOT. Piliin ang titik ng tamang sagot.(2 puntos bawat isa)
1. Ano ang pagkakapareho ng buod at abstrak?

A. may iisang talata lamang
B. binubuo ng 200-300 salita
C. nagsusuma ng akademikong sulatin
2. Alin sa mga sumusunod na kurso ang nabibilang sa Humanidades?

A. biolohiya
B. linggwistiks
C. heograpiya
98
3. Alin sa mga sumusnod na kurso ang HINDI nabibilang sa Agham Panlipunan?
A. Panitikan
B. Sikolohiya
C. Arkeolohiya
4. Saang mga disiplina nabibilang ang pag-aaral na may pamagat na “Wika,

Astronomiya, Kultura: Kulturang Pilipino sa mga Katawagang Astronomiko”?
A. Agham at Humanidades
B. Agham at Agham Panlipunan
C. Agham Panlipunan at Humanidades
5. “Nais ng pag-aaral na ito na makapag-ambag sa pagpapaunlad ng wikang Filipino

upang lalong mapabilis ang intelektwalisasyon nito.” Anong bahagi ng papel
pananaliksik ang isinasaad sa itaas na hango sa abstrak ni Tereso Tullao, Jr.?
A. Layunin
B. Metodolohiya
c. Kaligiran ng pag-aaral
6. Alin sa mga sumusunod ang naglalahad ng konklusyon?

A. Ang pag-aaral ay isang pangunahin o eksploratoryong pag-aaral sa
ugnayan ng wika at ang mga tradisyon/pamamaraan ng paggamot o
medisina.
B. Tunay ngang mayaman ang festival bilang pagkukunan ng mahahalagang
impormasyon bilang daluyan ng kultura at identidad ng anumang wika,
lahi at kultura.
C. Marapat lamang sundan, hamak man, ang mga katangi-tanging
pinasimulan ng mga
Pilipino propesor na gumamit ng wikang Filipino bilang instrumento sa
pagsusuri.
7. Alin sa mga sumusunod ang HINDI kaugnay ng ekonomiks na nakaugat sa

lipunang Pilipino?
A. pagbibigay ng pasa load
B. panonood ng mga telenobela
C. pagmamano sa mga nakatatanda
8. Alin sa mga sumusunod ang masasabing may kahulugan sa Sillag Festival bilang
pagkakakilanlan ng La Union?
A. adobo
B. bulalo
C. pinakbet
99
9. Ano ang pagkakaiba ng tradisyong katutubo at tradisyong siyentipiko sa
paggagamot?
A. Mga katutubong Pilipino ang manggagamot sa tradisyong katutubo habang

mga prayle naman ang manggagamot sa tradisyong siyentipiko.
B. Sa tradisyong katutubo, ang sakit ay maaring sa katawan, ginhawa at
kaluluwa habang sa tradisyong siyentipiko ang sakit ay sa katawan lamang.
C. Ginagamit ang mga halaman at orasyon sa tradisyong Awstronesyano
bilang gamot habang bakuna lamang ang itinuturing na gamot sa
tradisyong siyentipiko.
10. Ano ang pinatutunayan ng paggamit ng wikang Filipino sa iba’t ibang disiplinang
pang-akademya?
A. pambansang wika ang wikang Filipino

B. intelektwalisado na ang wikang Filipino
C. marami na ang nakakaunawa ng wikang Filipino
II. PAGSULAT NG ABSTRAK. Sumulat ng abstrak na 5-7 pangungusap na

naglalaman ng kaligiran, layunin, metodolohiya, resulta at konklusyon ng pag-
aaral. (30 puntos).
c. Wika- 10 puntos
Direksiyong Historikal ng mga Pag-aaral Panggramar ng mga Wikang Timog

Bisaya Kalakip ang Parsiyal na Anotasyon ng Ilang Sulatin sa Gramatika mula 1960
– 2015Francisco B. Bautista, Jr.
Sa papel na ito, may pagtatangkang ilahad ang direksiyong historikal ng

mga gramatikal na pag-aaral sa mga wikang Timog Bisaya (i.e. Sebwano, Tausug,
Surigaonon, Butuanon) mula sa taong 1900 hanggang kasalukuyan. Gamit ang
freymwurk ni Gonzales-Garcia (2011) sa pagkaklasipika ng mga meyjor na trend
sa Filipino/Tagalog, dinalumat ang kalakhan ng mga lawas ng teksto upang
matiyak na ang mga representatibong teksto sa bawat panahon ay maitatampok.
Sa mga wikang nakapaloob sa sangay na pinagaralan, lumalabas na

malaki ang diperensya ng mga sulatin ukol sa Sebwano kumpara sa mga kapatid
nitong wika. Magkagayunman, kahit ang Sebwano ay nakapagtala rin ng mas
kaunting bilang ng pag-aaral kung ihahanay sa mga pangunahing wika sa bansa
base sa imbentaryong isinagawa nina Blake (1920), Asuncion-Landé (1971),
atbp. kung saan ito ay bumubuo lamang sa 1 hanggang 7 porsiyento ng lahat ng
mga nasarbey na sulatin.
100
Ipinakita ng paglalahad ng progresong historikal na malinaw ang
pagkakasalin-salin ng interes pagdating sa pag-aaral ng wika. Ang naging
direksiyon ay mula sa masidhing kagustuhan ng mga misyonero na ipalaganap
ang Kristiyanismo tungo sa mas akademikong lapit ng mga katutubo at
dayuhang iskolar. Mayroong iba’t ibang motibasyon ang paglalathala ng mga
papel katulad ng pagbuo ng politikal na impluwensiya sa komunidad pangwika
at ng komersiyal nitong halaga lalo na kung ang target na mambabasa ay mga
dayuhang nag-aaral ng katutubong wika.
Upang maging katuwang ng kapwa mananaliksik, isang parsiyal na

anotasyon ng mga piling kontemporaneong sulatin sa gramatika (mula 1960
hanggang kasalukuyan) ang inilakip sa tekstong ito.
Sanggunian: Bautista, Francisc Jr. “Direksiyong Historikal ng mga Pag-aaral

Panggramar ng mga Wikang Timog Bisaya Kalakip ang Parsiyal na Anotasyon ng
Ilang Sulatin sa Gramatika mula 1960 hanggang 2015.” Daluyan: Journal ng
Wikang Filipino 21.1 (2015): 7-31.
MGA SAGOT
I.
1. Tama
2. Mali
3. Tama
4. Tama
5. Tama
6. Tama
7. Tama
8. Tama
9. Mali
10. Mali
II
1. C
2. B
3. A
4. A
5. A
6. B
7. C
8. C
9. B
10. B
101
KABANATA 5
MGA AKADEMIKONG SULATIN SA IBA’T IBANG DISIPLINA
ARALIN 5.1: Akademikong sulatin sa Humanidades

Linggo: 11
Deskripsyon: Pagbasa ng isang akademikong sulatin sa larang o disiplina ng
Humanidades at pagsulat ng abstrak ng nabasang papel-pananaliksik.
I. Tuklasin

Isulat sa pisara ang salitang Akademya. Ipasagot ang

Itanong sa mga mag-aaral kung anong panimulang
mga salita ang maaari nilang iugnay sa pagsusulit.
salitang akademya. Tanggapin ang lahat
ng kasagutan ng mga estudyante.
Sabihin sa mga mag-aaral na sa

kabanatang ito, tatalakayin ang iba’t ibang
akademikong sulatin o papel-pananaliksik
na nakasulat sa wikang Filipino sa tatlong
disiplina o larangan: Humanidades,
Agham Panlipunan at Agham. Ang mga
papel-pananaliksik na ito ay mas nakatuon
sa lipunang Pilipino at nakasulat sa
wikang Filipino. Sabihin na makikita rin
sa bahaging ito na ang wikang Filipino ay
dumadaan na sa yugto ng
intelektwalisasyon. Ang
intelektwalisasyon ay ang paggamit ng
wika sa mas matataas na diskurso
partikular sa akademya. Ibig sabihin
nagagamit na rin ang wikang Filipino sa
iba’t ibang disiplina.
102
II. Linangin

Sabihin sa klase na sa araling ito,

magbabasa at magsusuri sila ng isang
akademikong sulatin o papel-pananaliksik
sa larang o disiplina ng Humanidades na
nakasulat sa wikang Filipino.
Ang Humanidades ay mga akademikong

disiplina na nakatutok sa pag-aaral
kaugnay sa wika, panitikan, sining,
linggwistiks, pilosopiya, atbp. Sa pagbasa
at pagsusuri ng mga akademikong sulatin,
inaasahang makakapagsulat ang mga
mag-aaral ng isang abstrak.
Talakayin na ang abstrak ay isang uri ng

buod na karaniwang makikita sa unang
bahagi ng isang papel-pananaliksik o
akademikong papel na nalathala sa isang
dyornal. Ito ay karaniwang isang pahina
lamang at may haba na 200-300 mga
salita. Kailangang lamanin ng abstrak ang
mga sumusunod:
1. Kaligiran o background ng pag-aaral 2.
Layunin ng pag-aaral
3. Metodolohiyang ginamit
4. Mga natuklasan/ resulta ng pag-aaral
5. Konklusyon

naunawaan nila ang kahulugan,
pangunahing katangian at nilalaman ng
abstrak.
Takdang-aralin: Ipabasa sa mga mag-aaral

ang Ang Wika ng Sillag Festival Bilang
Daluyan ng Kultura at Identidad ng mga
Ilokano nina John Amtalao at Jane Lartec
103

Ipanood sa mga mag-aaral ang isang

pagtatanghal sa Sillag Festival sa La
Union. Maaaring ipakita ang unang 2
minuto lang ng bidyong ito mula sa
youtube:
https://www.youtube.com/watch?v=qx
S2V1JvP8U
Itanong sa mga mag-aaral kung ano

ang napansin nila sa mga kasuotan,
kagamitan at galaw ng mga kalahok.
1. makulay na kasuotan
2. masiglang galaw ng katawan
3. gumamit ng mga ilaw sa
pagtatanghal
4. may mga katutubong kagamitan
tulad ng banga
5. may krus at dasal sa pag-uumpisa
ng pagtatanghal
Itanong sa klase kung ano kaya ang

sinisimbulo ng mga gamit, galaw at
kasuotang napanood sa bidyo. Hindi
kailangang sagutin. Sabihin sa mga
mag-aaral na sila ang maghahanap ng
sagot batay sa ginawang pananaliksik
nina John Amtalao at Jane Lartec na
pinamagatang Ang Wika ng Sillag
Festival Bilang Daluyan ng Kultura at
Identidad ng mga Ilokan. Huwag
ipabasa sa mga mag-aaral ang unang
pahina ng papel-pananaliksik dahil
nilalaman nito ang abstrak. Magsimula
sa PANIMULA.
Pangkatin ang mga mag-aaral na
binubuo ng 3-4 na estudyante.
Ipasagot ang worksheet na naglalaman

ng sumusunod. Kailangang sagutin
104
ang bawat tanong ng isang

pangungusap lamang:
A. Pamagat ng akademikong sulatin/

papel-pananaliksik
B. Bakit isinagawa ng mga

mananaliksik ang pag-aaral?
C. Ano ang kahalagahan ng

pananaliksik?
D. Paano isinagawa ng mga

mananaliksik ang pag-aaral?
E. Ano ang Sillag Festival?
F. Batay sa pananaliksik, ano-ano ang

winiwika ng Sillag Festival?
E. Batay sa nabuong dayagram ng

mga mananaliksik, ipaliwanag ang
relasyon ng Sillag Festival, Kultura at
Wika.

pangkat. Matapos nito, tumawag ng
isang kinatawan sa bawat pangkat
upang mag-ulat ng kanilang mga
sagot.
Ipabasa sa mga mag-aaral ang unang

pahina ng papel-pananaliksik. Sabihin
sa mga mag-aaral na pagkumparahin
ang sagot nila sa ginawang abstrak ng
mga mananaliksik.
Sumahin ang talakayan sa

pamamagitan ng pagbibigay-diin na
ang abstrak ay buod ng papel-
pananaliksik na naglalaman ng
kaligiran, layunin, metodolohiya, mga
105
resulta at konklusyon ng pag-aaral.
Takdang-aralin:
Pahanapin ang mga mag-aaral ng
isang artikulo na nakasulat sa wikang
Filipino na saklaw ng disiplina ng
humanidades (wika, panitikan, sining,
linggwistiks, at pilosopiya) na galing
sa mga nalathalang dyornal.
Kailangang basahin ito nang mabuti at
isama rin ang abstrak ng artikulo.
Maaaring sumangguni sa mga

sumusunod na dyornal:
1. Humanities Diliman Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/h
umanitiesdiliman
2. Malay Journal
http://ejournals.ph/index.php?journal=
malay
3. Daluyan Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/d
jwf
Kung walang akses sa internet o sa

kahit anumang dyornal ang mag-aaral,
maaaring ipabasa ang papel-
pananaliksik na Matagal nang Patay
ang Babae: Bawal sa Panitikang
Bayan
IV. Ilapat


abstrak batay sa mga nakaraang talakayan.

nakapaghanap ba sila ng mga papel-
106
pananaliksik o artikulo mula sa mga

dyornal. Tumawag ng 2 o 3 mag-aaral
upang ibahagi ang pamagat ng nakuhang
artikulo.
Magpasulat sa isang buong papel ng 200-

300 salitang abstrak.

ng pamagat, ilahad ang kaligiran, layunin
ng pag-aaral, metodolohiya, mga
natuklasan/ resulta at
konklusyon ng pag-aaral. Maaaring
gamiting gabay ang abstrak na kasama ng
artikulong nahanap.

ng abstrak ang mga mag-aaral upang
magabayan sila. Bigyan ng 20-30 minuto
ang mga mag-aaral upang matapos ang
abstrak.
Kapag natapos na ang mag-aaral sa

pagsulat, magkakaroon ng pagki-kritik ng
isinulat na abstrak ng kaklase upang mas

1. Ipabasa ang abstrak nang malakas sa

nagsulat. Kailangang makinig ng mga
kapangkat upang malaman kung may
kamalian sa gramatika, gamit ng salita at
iba pa.
ng abstrak.
nabasang abstrak ang mga sumusunod:
a. Malinaw ba ang kaligiran ng pag-aaral?
107
b. Nailahad ba ang layunin ng pag-aaral?

c. Natukoy ba ang metodolohiyang
ginamit sa pag-aaral?
d. Natiyak ba ang (mga) kinalabasan ng
pag-aaral?
e. Malinaw ba ang ibinigay na
konklusyon?
f. Kung may bahaging hindi malinaw,
kaklase.

may tatlong miyembro.

mag-aaral na irebisa ang kanilang abstrak
kaklase. Ipapasa ito sa guro sa susunod na
sesyon kasama ang abstrak ng artikulong
nahanap at ang mismong artikulo.
Kahingian sa sulatin:
seksyon.
2. 1 pahina na laktaw-laktaw (maaaring
pangungusap tungkol sa kaligiran ng pag-
aaral, 1-2 pangungusap tungkol sa
layunin, 1 pangungusap tungkol sa
metodolohiya, 3-4 pangungusap na
naglalahad ng mga natuklasan sa pag-
aaral at 1 pangungusap na nagsasaad ng
konklusyon.
108
Gawain sa Pagsulat: Abstrak (Humanidades)
Katangian 10 6 3 1

tiyak na tiyak na gaanong paksa at ang
paksa, na paksa, ngunit malinaw ang mga
Pokus at
sinusuportaha hindi mga impormas-
Detalye
n ng mga detalyado ang suportang yon.
detalyadong mga impormasyon.
impormasyon. suportang
impormasyon.
ang introduksyon, introduksyon, malinaw ang
introduksyon, mahusay na pagtalakay, at introduksyon,
naipakilala pagtalakay, at pagtatapos o pagtalakay sa
nang mahusay may konklusyon. paksa, at ang
ang paksa. karampatang pagtatapos o
Mahalaga at pagtatapos o konklusyon.
nauukol sa konklusyon.
paksa ang
Organisasyon mga
impormasyon
na ibinahagi
sa isang
maayos na
paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.

Tinig ng Kapansin- May manunulat. manunulat.
Manunulat pansin ang kaalaman ang Limitado ang
paksa.
109
Katangian 10 6 3 1

paggamit ng paggamit ng manunulat paggamit sa
mga salita. mga salita ang nais mga salita.
Pagpili ng mga Angkop at bagaman sa sabihin,
angkop na natural at ilang bagaman
salita hindi pilit. pagkakataon walang
at at na may at hindi
Estruktura,Gr
pangugusap. pangungusap. saysay. maunawaan.
amatika,
Walang May kaunting Maraming Lubhang
Bantas,
pagkakamali pagkakamali mga maraming
Pagbabaybay
sa gramatika, sa gramatika, pagkakamali pagkakamali
bantas at bantas at sa gramatika, sa gramatika,
baybay. baybay. bantas at bantas at
baybay. baybay.
Mga Komento
at mungkahi
110
ARALIN 5.2: Akademikong sulatin saAgham Panlipunan
Linggo: 12
Deskripsyon: Pagbasa ng mga akademikong sulatin sa larang o disiplina ng agham
panlipunan at pagsulat ng abstrak batay sa nabasang papel-pananaliksik.
I. Tuklasin


mas tinatangkilik nila sa mga larawang
ipapakita at bakit.
Magpakita ng mga larawan o magdala ng
mga sumusunod:
1. Isang paketeng shampoo at isang
boteng shampoo
2. Prepaid card (PhP 300-500) o pagloload
ng tingi (PhP 1-200)
3. Imitation o pekeng produkto tulad ng
sapatos/damit/bag/relo/ selfon at tunay na
produkto (Halimbawa Adidas vs Abidas/
Nike vs Niek)
4. Mais con yelo at halo-halo

tatalakayin ang isang akademikong sulatin
na kaugnay ng larang o disiplinang
Agham Panlipunan. Ilan sa mga
disiplinang nakapaloob sa Agham
Panlipunan ay ang antropolohiya,
arkeolohiya, ekonomiks, heograpiya,
agham pampulitika, sikolohiya,
sosyolohiya, atbp. Aalamin sa araling ito
ang kaugnayan ng mga larawan kanina sa
larang ng ekonomiks.
Ipabasa sa mga mag-aaral ang artikulong

Ekonomiks sa Diwang Pilipino: Halo-
Halo, Tingi-Tingi at Sari-Sari ni Tereso
Tullao, Jr.
111
II. Linangin

Ipalabas sa mga mag-aaral ang kopya

ng artikulong Ekonomiks sa Diwang
Pilipino: Halo-Halo, Tingi-Tingi at
Sari-Sari
Ipasagot ang worksheet na naglalaman

ng sumusunod:

papel-pananaliksik
B. Bakit isinulat ng mananaliksik ang
artikulo?
C. Ano ang kahalagahan ng artikulo?
D. Ano ang limang pangunahing
konsepto sa ekonomiks?
E. Paano inilarawan ng mananaliksik
ang konsepto ng ekonomiks sa
lipunang Pilipino?
F. Ano-ano ang patunay na inilahad ng
mananaliksik sa paglalarawan ng
konsepto ng ekonomiks sa diwang
Pilipino?
E. Ano ang naging rekomendasyon ng
mananaliksik sa kanyang artikulo?

pangkat. Matapos nito, magtawag ng
tig-iisang kinatawan ng pangkat upang
mag-ulat ng kanilang mga sagot.
Matapos ang talakayan, itanong sa mga

mag-aaral kung ano ang kaugnayan ng
mga ipinakitang larawan sa naunang
diskusyon. Mga inaasahang sagot:
1. may kaugnayan sa ekonomiks ang
mga larawan
2. kaugnay ito ng mga konseptong
tingi, sari-sari at hilig na nakapaloob pa
rin sa ekonomiks
112
Bigyang-diin na ang pag-aaral na

isinasagawa sa akademya ay hindi
nalalayo sa mga pang-araw-araw na
pamumuhay ng mga Pilipino tulad ng
nakita sa Sillag Festival ng
Humanidades at ngayon sa ekonomiks
ng agham panlipunan.

Balik-aralan ang katangian at nilalaman ng

abstrak.
Sabihin sa mga mag-aaral na humanap ng

kapareha.
Ipalabas ang abstrak ng Ekonomiks sa

Diwang Pilipino: Halo-Halo, Tingi-Tingi at
Sari-Sariat Ang Wika ng Sillag Festival
Bilang Daluyan ng Kultura at Identidad ng
mga Ilokano.
Pagkukumparahin ang dalawang tinalakay

na mga artikulo at punan ng sagot:

mga sagot.
113

nagkapareho at nagkaiba ang dalawang
artikulo.
Bigyang-diin na ang
abstrak ay pare-pareho sa kahit anong
disiplina at nagkakaiba-iba lamang batay sa
nilalaman ng papel-pananaliksik o artikulo.
Takdang-aralin:
Pahanapin ang mga mag-aaral ng isang
artikulo na nakasulat sa wikang Filipino na
saklaw ng disiplina ng Agham Panlipunan
(antropolohiya, arkeolohiya, ekonomiks,
heograpiya, agham pampulitika, sikolohiya,
sosyolohiya, atbp.) na galing sa mga
nalathalang dyornal. Kailangang basahin ito
nang mabuti at isama rin ang abstrak ng
artikulo.
Maaaring sumangguni sa mga sumusunod

na dyornal:
1. Social Science Diliman Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/socials
ciencediliman/index
2. Philippine Social Science Review Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/pssr/in
dex
3. Malay Journal
http://ejournals.ph/index.php?journal=malay
4. Daluyan Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/djwf
Kung walang akses sa internet o sa kahit

anumang dyornal, maaaring ipabasa ang
papel-pananaliksik na Ang Pagiging
Deboto Bilang Pakikipagkapwa: Isang
Panimulang Pagsusuri sa mga Liham
Pasasalamat ng mga Deboto
114
Ipalahad sa mag-aaral ang

mga konseptong natutuhan
at naunawaan sa mga
gawain at pagsasanay
IV. Ilapat



artikulo.

artikulong nahanap.

abstrak.

115

iba pa.
ng abstrak.
pag-aaral?
konklusyon?
kaklase.

may tatlong miyembro bawat pangkat.

seksyon.
116

konklusyon.
117
Gawain sa Pagsulat: Abstrak (Agham Panlipunan)
Katangian 10 6 3 1

tiyak na tiyak na gaanong paksa at ang
paksa, na paksa, ngunit malinaw ang mga
Pokus at
sinusuportaha hindi mga suportang impormasyon.
Detalye
n ng mga detalyado ang impormasyon.
detalyadong mga suportang
impormasyon. impormasyon.
Kahali-halina May May Hindi

ang introduksyon, introduksyon, malinaw ang
introduksyon, mahusay na pagtalakay, at introduksyon,
naipakilala pagtalakay, at pagtatapos o pagtalakay sa
nang mahusay may konklusyon. paksa, at ang
ang paksa. karampatang pagtatapos o
Mahalaga at pagtatapos o konklusyon.
nauukol sa konklusyon.
paksa ang
Organisasyon mga
impormasyon
na ibinahagi
sa isang
maayos na
paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.

Tinig ng
Kapansin- May kaalaman manunulat. manunulat.
Manunulat
pansin ang ang manunulat Limitado ang
kahusayan ng sa paksa. kaniyang
manunulat sa kaalaman.
paksa.
118
Katangian 10 6 3 1

paggamit ng paggamit ng manunulat ang paggamit sa
mga salita. mga salita nais sabihin, mga salita.
Pagpili ng Angkop at bagaman sa bagaman
mga angkop natural at ilang walang
na salita hindi pilit. pagkakataon baryasyon sa
ay hindi paggamit ng
natural.
at at na may at hindi
Estruktura,G
pangugusap. pangungusap. saysay. maunawaan.
ramatika,
Walang May kaunting Maraming Lubhang
Bantas,
pagkakamali pagkakamali mga maraming
Pagbabaybay
sa gramatika, sa gramatika, pagkakamali pagkakamali
bantas at bantas at sa gramatika, sa gramatika,
baybay. baybay. bantas at bantas at
baybay. baybay.
Mga Komento
at mungkahi
119
ARALIN 5.3: Akademikong Sulatin sa Agham
Linggo: 13
Deskripsyon: Pagbasa ng mga akademikong sulatin sa larang o disiplina ng afhamat
pagsulat ng abstrak batay sa nabasang papel-pananaliksik.
I. Tuklasin

Magpakita ng iba’t ibang salita at itanong

sa mga mag-aaral kung ano ang
kahulugan nito o di kaya’y magsabi ng
sitwasyon kung kailan ito nagaganap:
1. usog (hindi magandang pakiramdam
kapag may bumating hindi kakilala)
2. kaluluwa (humihiwalay sa katawan
kapag namamatay)
3. orasyon (mga dasal o mga inuusal ng
mga albularyo kapag nanggagamot o
nagpapaalis ng sakit)
4. apotekaryo (gumagawa ng halamang
gamot o herbalist)
5. bakuna (pagpapaineksyon para
maiwasan o magamot ang sakit)

tatalakayin ang isang akademikong sulatin
na kaugnay ng larang o disiplinang
Agham. Ilan sa mga disiplinang
nakapaloob sa Agham ay ang biolohiya,
kemistri, pisika, agham pangmundo o
earth science, matematika, agham
pangkompyuter, inhenyeriya, medisina
atbp.
Ipabasa sa mga mag-aaral ang artikulong

Paggamot, Medisina, at Wika ni Enrico
Azicate
120
II. Linangin

Ipalabas sa mga mag-aaral ang kopya ng

artikulong Paggamot, Medisina, at Wika.
Ipasagot ang worksheet na naglalaman ng

sumusunod:

papel-pananaliksik
B. Bakit isinagawa ng mga mananaliksik

ang pag-aaral?
C. Ano ang kahalagahan ng pananaliksik?
D. Paano isinagawa ng mga mananaliksik

ang pag-aaral?
E. Ano-ano ang tradisyon ng paggamot sa

Pilipinas?
F. Batay sa pananaliksik, ano ang

pagkakaiba ng mga tradisyon ng
paggamot sa Pilipinas?
E. Batay sa mananaliksik, ipaliwanag ang

relasyon wika, kultura at paggamot/
medisina.

pangkat. Matapos nito, magtawag ng tig-
iisang kinatawan ng pangkat upang mag-
ulat ng kanilang mga sagot.
Bigyang-diin na ang pag-aaral na

isinasagawa sa akademya at pinapaksa sa
akademikong sulatin ay hindi nalalayo sa
mga pang-araw-araw na pamumuhay ng
mga Pilipino tulad ng nakita sa
humanidades at agham panlipunan.
121

Balik-aralan ang katangian at nilalaman

ng abstrak.
Sabihin sa mga mag-aaral na humanap ng

kapareha.
Ipalabas ang abstrak ng kopya ng

Paggamot, Medisina, at Wika ni Enrico
Azicate at Wika, Astronomiya, Kultura:
Kulturang Pilipino sa mga Katawagang
Astronomikoni Dante Ambrosio, at
Paggamot, Medisina, at Wika ni Dante
Ambrosio.
Pumili lamang ng isang artikulo at

gagawan ito ng abstrak.
Bigyan ng 10-15 minuto para

makapagsulat ng abstrak ang mga mag-
aaral.

dalawang magkapareha para sa isang
artikulo upang ipresenta ang nabuong
abstrak. Unang babasahin ang tungkol sa
abstrak ng Paggamot, Medisina, at Wika.
Itanong sa mga mag-aaral kung nasabi na
ng dalawang magkapareha ang dapat
lamanin ng abstrak.
Tumawag naman ng tig-dalawang

magkapareha para sa Wika, Astronomiya,
122
Kultura: Kulturang Pilipino sa mga

Katawagang Astronomiko.
Pagkumparahin ang sagot ng mga
magkapareha at itanong sa klase kung
nasabi na ang dapat lamanin ng abstrak.
Bigyang-diin na ang paggawa ng abstrak

ay hindi lamang nakalimita sa mga papel-
pananaliksik kundi maging sa mga
artikulo na nalathala sa mga libro.
Takdang-aralin:
Pahanapin ang mga mag-aaral ng isang
artikulo na nakasulat sa wikang Filipino
na saklaw ng disiplina ng agham
(biolohiya, kemistri, pisika, agham
pangmundo o earth science, matematika,
agham pangkompyuter, inhenyeriya,
medisina atbp.)
na galing sa mga nalathalang dyornal.
Kailangang basahin ito nang mabuti at
isama rin ang abstrak ng artikulo.
Maaaring sumangguni sa mga sumusunod

na dyornal:
1. Social Science Diliman Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/socia
lsciencediliman/index
2. Humanities Diliman Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/huma
nitiesdiliman
3. Philippine Social Science Review
Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/pssr/i
ndex
4. Malay Journal
http://ejournals.ph/index.php?journal=mal
ay
5. Daluyan Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/djwf
Kung walang akses sa internet o sa kahit
123
anumang dyornal, maaaring ipabasa ang

hindi ginawan ng abstrak na papel-
pananaliksik .
Ipalahad sa mag-aaral ang mga konsepto

na dapat naintindihan at naunawaan.
IV. Ilapat



artikulo.

artikulong nahanap.

abstrak.

124


iba pa.
ng abstrak.
pag-aaral?
konklusyon?
kaklase.

may tatlong miyembro bawat pangkat.

125
seksyon.
konklusyon.
126
Gawain sa Pagsulat: Abstrak (Agham)
Katangian 10 6 3 1

malinaw at malinaw at paksa. Hindi malinaw
tiyak na tiyak na gaanong ang paksa
paksa, na paksa, ngunit malinaw ang at ang mga
sinusuportaha hindi mga impormasy
Pokus at Detalye
n ng mga detalyado suportang on.
detalyadong ang mga impormasyo
impormasyon suportang n.
. impormasyo
n.
ang introduksyon introduksyon malinaw
introduksyon, , mahusay na , pagtalakay, ang
naipakilala pagtalakay, at pagtatapos introduksyo
nang at may o n,
mahusay ang karampatang konklusyon. pagtalakay
paksa. pagtatapos o sa paksa, at
Mahalaga at konklusyon. ang
nauukol sa pagtatapos
Organisasyon paksa ang o
mga konklusyon
impormasyon .
na ibinahagi
sa isang
maayos na
paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.
intensyon at intensyon at kaunting malinaw
layunin ng layunin ang kalinawan sa ang
manunulat. manunulat. intensyon at intensyon at
Tinig ng Manunulat
Kapansin- May layunin ng layunin ng
pansin ang kaalaman manunulat. manunulat.
kahusayan ng ang Limitado
manunulat sa manunulat sa ang
127
paksa. paksa. kaniyang
kaalaman.
Malinaw ang Malinaw ang Nasasabi ng Limitado
paggamit ng paggamit ng manunulat ang
mga salita. mga salita ang nais paggamit sa
Angkop at bagaman sa sabihin, mga salita.
Pagpili ng mga
natural at ilang bagaman
angkop na salita
hindi pilit. pagkakataon walang
pagkakaayos pagkakaayos ng mga maayos ang
ng mga salita ng mga salita pangungusap mga
at at na may pangungusa
pangugusap. pangungusap saysay. p at hindi
Estruktura,Gramatik Walang . May Maraming maunawaan
a, Bantas, pagkakamali kaunting mga . Lubhang
Pagbabaybay sa gramatika, pagkakamali pagkakamali maraming
bantas at sa gramatika, sa gramatika, pagkakamal
baybay. bantas at bantas at i sa
baybay. baybay. gramatika,
bantas at
baybay.
Mga Komento at
mungkahi
128
KABANATA 5
____1. Ang abstrak ay buod ng papel-pananaliksik na naglalaman ng kaligiran,

layunin, metodolohiya, resulta at konklusyon ng pag-aaral.
____2. Maaaring hindi na isama sa abstrak ang konklusyon dahil makikita na ito sa
mismong papel-pananaliksik.
____3. Layunin ang pinakamahalagang bahagi ng papel-pananaliksik kaya ito ang
dapat mauna sa pagsulat ng abstrak.
____4. Ginagamit na ang wikang Filipino sa mga akademikong sulatin sa
humanidades, agham panlipunan at agham kaya masasabing ito ay isang
intelektwal na wika.
____5. Batay sa mga mananaliksik, ang Sillag Festival ay maikukumpara sa isang
sinag na kakikitaan ng kultura at identidad ng mga Ilokano.
____6. Nakuha ng Sillag Festigal ang pangalan nito sa sil-lag na nangangahulugang
sinag ng buwan.
____7. Batay kay Samuelson, ang ekonomiks ay isang sangay ng agham panlipunan
na natutungkol sa pamamahagi ng iba’t iba ngunit limitadong yaman upang
tugunan ang paparami at walang hanggang hilig ng tao.
____8. Ang tingi, halo-halo at sari-sari ay mga katutubong konsepto ng ekonomiks sa
lipunang Pilipino.
____9. Sa tradisyong Hudeyo-Kristiyano, ang tao ay binubuo ng katawan at kaluluwa
lamang.
____10. Tradisyong Awstronesyano o katutubo ang pinakamatatag at pinakatamang
tradisyon ng paggamot sa Pilipinas.
II. PAGPILI NG SAGOT. Piliin ang titik ng tamang sagot.(2 puntos bawat isa)
1. Ano ang pagkakapareho ng buod at abstrak?
A. may iisang talata lamang

B. binubuo ng 200-300 salita
C. nagsusuma ng akademikong sulatin
2. Alin sa mga sumusunod na kurso ang nabibilang sa Humanidades?
A. biolohiya
B. heograpiya
C. linggwistiks
129
3. Alin sa mga sumusnod na kurso ang HINDI nabibilang sa Agham Panlipunan?
A. panitikan
B. sikolohiya
C. arkeolohiya
4. Saang mga disiplina nabibilang ang pag-aaral na may pamagat na “Wika,

Astronomiya, Kultura: Kulturang Pilipino sa mga Katawagang Astronomiko”?
A. agham at humanidades
B. agham at agham panlipunan
C. agham panlipunan at humanidades
5. “Nais ng pag-aaral na ito na makapag-ambag sa pagpapaunlad ng wikang Filipino

upang lalong mapabilis ang intelektwalisasyon nito.” Anong bahagi ng papel
pananaliksik ang isinaad sa itaas na hango sa abstrak ni Tereso Tullao, Jr.?
A. layunin
B. metodolohiya
c. kaligiran ng pag-aaral
6. Alin sa mga sumusunod ang naglalahad ng konklusyon?
A. Ang pag-aaral ay isang pangunahin o eksploratoryong pag-aaral sa

ugnayan ng wika at ang mga tradisyon/pamamaraan ng paggamot o
medisina.
B. Tunay ngang mayaman ang festival bilang pagkukunan ng mahahalagang
impormasyon bilang daluyan ng kultura at identidad ng anumang wika,
lahi at kultura.
C. Marapat lamang na sundan, hamak man, ang mga katangi-tanging
pinasimulan ng mga Pilipinong propesor na gumamit ng wikang Filipino
bilang instrumento sa pagsusuri.
7. Alin sa mga sumusunod ang HINDI kaugnay ng ekonomiks na nakaugat sa

lipunang Pilipino?
A. pagbibigay ng pasa load

B. panonood ng mga telenobela
C. pagmamano sa mga nakatatanda
8. Alin sa mga sumusunod ang masasabing may kahulugan saSillag Festival bilang
pagkakakilanlan ng La Union?
A. adobo
B. bulalo
130
C. pinakbet
9. Ano ang pagkakaiba ng tradisyong katutubo at tradisyong siyentipiko sa
paggagamot?
A. Mga katutubong Pilipino ang manggagamot sa tradisyong katutubo habang

mga prayle naman ang manggagamot sa tradisyong siyentipiko.
B. Sa tradisyong katutubo, ang sakit ay maaring sa katawan, ginhawa at
kaluluwa habang sa tradisyong siyentipiko ang sakit ay sa katawan
lamang.
C. Ginagamit ang mga halaman at orasyon sa tradisyong Awstronesyano
bilang gamot habang bakuna lamang ang itinuturing na gamot sa
tradisyong siyentipiko.
10. Ano ang pinatutunayan ng paggamit ng wikang Filipino sa iba’t ibang disiplinang
pang-akademya?
A. pambansang wika ang wikang Filipino

B. intelektwalisado na ang wikang Filipino
C. marami na ang nakakaunawa ng wikang Filipino
II. PAGSULAT NG ABSTRAK. Sumulat ng abstrak na binubuo ng 5-7

pangungusap na naglalaman ng kaligiran, layunin, metodolohiya, resulta at
konklusyon ng pag-aaral. (30 puntos).
Pamantayan sa Paggrado
c. Wika- 10 puntos
Direksiyong Historikal ng mga Pag-aaral Panggramar ng mga Wikang Timog Bisaya

Kalakip ang Parsiyal na Anotasyon ng Ilang Sulatin sa Gramatika mula 1960 –
2015Francisco B. Bautista, Jr.
Sa papel na ito, may pagtatangkang ilahad ang direksiyong historikal ng

mga gramatikal na pag-aaral sa mga wikang Timog Bisaya (i.e. Sebwano, Tausug,
Surigaonon, Butuanon) mula sa taong 1900 hanggang kasalukuyan. Gamit ang
freymwurk ni Gonzales-Garcia (2011) sa pagkaklasipika ng mga meyjor na trend
sa Filipino/Tagalog, dinalumat ang kalakhan ng mga lawas ng teksto upang
matiyak na ang mga representatibong teksto sa bawat panahon ay maitatampok.
Sa mga wikang nakapaloob sa sangay na pinagaralan, lumalabas na

malaki ang diperensya ng mga sulatin ukol sa Sebwano kumpara sa mga kapatid
nitong wika. Magkagayunman, kahit ang Sebwano ay nakapagtala rin ng mas
kaunting bilang ng pag-aaral kung ihahanay sa mga pangunahing wika sa bansa
base sa imbentaryong isinagawa nina Blake (1920), Asuncion-Landé (1971),
131
atbp. kung saan ito ay bumubuo lamang sa 1 hanggang 7 porsiyento ng lahat ng
mga nasarbey na sulatin.
Ipinakita ng paglalahad ng progresong historikal na malinaw ang

pagkakasalin-salin ng interes pagdating sa pag-aaral ng wika. Ang naging
direksiyon ay mula sa masidhing kagustuhan ng mga misyonero na ipalaganap
ang Kristiyanismo tungo sa mas akademikong lapit ng mga katutubo at
dayuhang iskolar. Mayroong iba’t ibang motibasyon ang paglalathala ng mga
papel katulad ng pagbuo ng politikal na impluwensiya sa komunidad pangwika
at ng komersiyal nitong halaga lalo na kung ang target na mambabasa ay mga
dayuhang nag-aaral ng katutubong wika.
Upang maging katuwang ng kapwa mananaliksik, isang parsiyal na

anotasyon ng mga piling kontemporaneong sulatin sa gramatika (mula 1960
hanggang kasalukuyan) ang inilakip sa tekstong ito.
Sanggunian: Bautista, Francisc Jr. “Direksiyong Historikal ng mga Pag-aaral

Panggramar ng mga Wikang Timog Bisaya Kalakip ang Parsiyal na Anotasyon ng
Ilang Sulatin sa Gramatika mula 1960 hanggang 2015.” Daluyan: Journal ng
Wikang Filipino 21.1 (2015): 7-31.
132
MGA SAGOT
I. 1.Tama
2. Mali
3. Tama
4. Tama
5. Tama
6. Tama
7. Tama
8. Tama
9. Mali
10. Mali
II. 1. C
2. C
3. A
4. A
5. A
6. B
7. C
8. C
9. B
10. B
133
PAGGAWA NG PORTFOLIO
Linggo: 19 at 20
Deskripsyon: Pagtitipon ng iba’t ibang akademikong sulatin ng mag-aaral sa isang
portofolio at pagsulat ng bionote o tala tungkol sa awtor.
I. Tuklasin
Magpaikot sa mga mag-aaral ng mga

portfolio na naglalaman ng iba’t ibang
akademikong sulatin.

napansin nila sa mga portfolio. Tanggapin
ang lahat ng sagot.
II. Linangin

Sabihin sa mga mag-aaral na tapos na ang

talakayan sa iba’t ibang mga akademikong
sulatin. Kailangang tipunin ang mga
sulating ito sa isang portfolio.
Ang mga bahagi ng portfolio ay ang mga

sumusunod:
1. Bionote o Tala tungkol sa awtor
2. Talaan ng Nilalaman
3. Buod
4. Balangkas
5. Katitikan
6. Talumpati
7. Posisyong Papel
8. Lakbay-sanaysay
9. Replektibong sanaysay
10. Abstrak 1 (Humanidades)
11. Abstrak 2 (Agham Panlipunan)
12. Abstrak 3 (Agham)
Sabihin sa mga mag-aaral na natalakay na
134
ang lahat ng mga uri ng akademikong

pagsulat maliban sa isa, ang bionote o tala
tungkol sa awtor.
Ipaliwanag na ang bionote o tala tungkol

sa awtor ay maikling pagpapakilala sa
manunulat. Nilalaman nito ang
kapanganakan, karaniwan itong nasa
ikatlong panauhan. Naglalaman ng
mahahalagang tala tungkol sa pinag-
aralan ng manunulat, mga karangalang
natamo at mga interes sa buhay o pag-
aaral. Hindi ito lumalampas sa isang
pahina.

Ipakuha ang kopya ng bionote o tala

tungkol sa awtor na sina Bienvenido
Lumbera at Virgilio Almario.
Sabihin sa mga mag-aaral na humanap

ng kapareha at suriin kung ano-ano ang
nilalaman ng dalawang bionote.
Batay sa nilalaman, sumulat ng sariling

bionote. Isusulat ito sa isang buong
papel at isasama sa portfolio. Maaari
din itong kompyuterisado at hindi
lalagpas ng isang pahina. Hindi na
kailangan ikritik ito. Maaari itong
ipauwi sa mag-aaral kung hindi
natapos.
Takdang-aralin: Magdala ng mga

kagamitan para sa portfolio (maaaring
lumang magasin o folder, pandikit at
gunting)
135
IV. Ilapat

Ibalik sa mga mag-aaral ang mga

akademikong sulatin na isinulat sa
isang buong semestre.
Sabihin sa mga mag-aaral na tingnan

ang komento ng mga guro ukol sa
isinulat na akademikong sulatin.
Maaari nilang irebisa ang mga
akademikong sulatin batay sa
komento ng guro.
Tipunin ang mga sulatin sa isang

portfolio. Sabihin sa mga mag-aaral
na maging malikhain sa paggawa ng
portfolio at dapat ito ay kaaya-aya sa
paningin ng babasa.
Ipaalala sa mga mag-aaral na dapat
ang pagkakasunod-sunod nito ay:
1. Bionote o Tala tungkol sa awtor
2. Talaan ng Nilalaman
3. Buod
4. Balangkas
5. Katitikan
6. Talumpati
7. Posisyong Papel
8. Lakbay-sanaysay
9. Replektibong sanaysay
10. Abstrak 1 (Humanidades)
11. Abstrak 2 (Agham Panlipunan)
12. Abstrak 3 (Agham)

gumagawa ng portfolio ang mga
mag-aaral upang magabayan sila.
mag-aaral upang matapos ang
portfolio.

paggawa ng portfolio, magkakaroon
136
ng pagki-kritik ng portfolio ang

kaklase upang mas mapaganda ito.

1. Ipakita ang portfolio sa mga

kaklase.
pangkat ngunit hindi dapat ang
gumawa ng portfolio.
tungkol sa portfolio:
a. Maayos ba ang pagkakasunod-
sunod ng nilalaman?
b. Narebisa ba ang nilalaman batay sa
komento ng guro?
c. Naging malikhain ba ang ginawang
portfolio?
d. Kaaya-aya ba para sa mambabasa
ang kabuuang hitsura ng portfolio?
e. Kung may iba pang komento,
maaari rin itong sabihin sa gumawa
ng portfolio.
matapos ang lahat ng miyembro ng
pangkat.
Hatiin sa pangkat ang mga mag-aaral

na may tatlong miyembro bawat
pangkat.
Pagkatapos ng worksyap, sabihin sa

mga mag-aaral na ayusin ang
kanilang portfolio batay sa mga
komento ng kanilang kaklase.
Ipapasa ito sa guro sa susunod na
sesyon.
Kahingian sa portfolio:
1. Malikhain
137
2. Kumpleto ang nilalaman (Bionote

o Tala tungkol sa manunulat, Talaan
ng Nilalaman, Buod, Balangkas,
Katitikan, Talumpati, Posisyong
Papel, Lakbay-sanaysay,
Replektibong sanaysay, Abstrak 1
(Humanidades), Abstrak 2 (Agham
Panlipunan), Abstrak 3 (Agham))
3. Narebisa batay sa mga komento ng
guro at kaklase.
Kolektahin ang portfolio ng mga

mag-aaral.
138
Gabay sa Pagmamarka ng Porftolio
10 8 6 4
NILALA-  Mahusay at  Epektibong  Maayos na  May
MAN epektibong nailalahad ang nailalahad ang kakulangan
nailalahad ang mga ideya mga ideya sa mga ideya
(Daloy ng mga ideya  Nasunod ang  Nasunod ang  Hindi
ideya at  Nasunod ang karamihan ng ilan sa mga nasunod ang
pagrerebisa sa lahat ng mga mga mungkahing mga
iba’t ibang uri mungkahing mungkahing rebisyon mungkahing
ng rebisyon rebisyon rebisyon
akademikong
sulatin)
ORGANI-  Lohikal at  Masinop ang  May  Hindi

SASYON masinop ang pagkakaayos pagtatangkan naisaayos
pagkakaayos sa iba’t ibang g maging nang mabuti
(pagkakasuno sa iba’t ibang akademikong masinop sa ang iba’t
d-sunod at akademikong sulatin pagkakaayos ibang
elementong sulatin sa iba’t ibang akademikong
nag-uugnay sa  May malinaw  May akademikong sulatin
akademikong na elementong sulatin  Walang
sulatin ) elementong nag-uugnay sa  May pagkakaugna
nag-uugnay sa iba’t ibang pagtatangkan y-ugnay ang
iba’t ibang akademikong g maglagay iba’t ibang
akademikong sulatin ng akademikong
sulatin elementong sulatin
 Kumpleto ang  Kumpleto ang nag-uugnay sa  Hindi
lahat ng lahat ng iba’t ibang kumpleto
akademikong akademikong akademikong ang mga
sulatin sulatin sulatin akademikong
 Kumpleto ang sulatin
lahat ng
akademikong
sulatin
MALIK-  Kaaya-ayang  Malikhaing  May  Hindi naging
HAIN at malikhaing naipresenta pagtatakang kaayaya at
naipresenta ang mga maging malikhain sa
(kabuuang ang mga akademikong malikhain sa pagpepresent
anyo ng akademikong sulatin pagpepresenta a ng mga
portfolio) sulatin ng mga akademikong
akademikong sulatin
sulatin
139

FIL TG Akad v4 Final 060816

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

FIL TG Akad v4 Final 060816

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Filipino

Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at

Mahalaga sa amin ang iyong mga puna at mungkahi.

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Mga Bumuo ng Patnubay ng Guro

Tagapamahala ng Pagbuo ng Patnubay ng Guro

Inilimbag sa Pilipinas ng __________________________

Department of Education – Bureau of Learning Resources (DepEd – BLR)

I. KABANATA 1: Ang Kahulugan at Katuturan ng Akademikong Pagsulat

Bagaman hindi pinakauna, nananatiling bukas ang mga tinipong

Sisimulan sa Unang Bahagi ang mga batayang kaalaman at katangian ng

Sa Ikalawang Bahagi, ilan sa mga anyo ng pagsulat na masasabing

Katangian ng propesyonal na pagsulat ang pagpapasimple ng mga

Hindi nakukuha nang agaran ang mga kasanayang kinakailangan sa

Dalawa sa mga pinakagamiting mga anyo ng propesyonal na pagsulat na

Bagaman may kani-kaniyang format ang bawat organisasyon at

Ipakikita rin ng mga piniling babasahin na maaari pa rin namang gamitin

Habang sa Kabanata 3, apat sa mga anyo ng malikhaing pagsulat ang

Sa kaso ng malikhaing pagsulat, ang hamon ay kung paano ipapakita nang

Matutunghayan sa mga talumpating isinama sa mga babasahin, ang

Wala rin namang pinag-iba ito sa mga lakbay-sanaysay na nagpapakita ng

Samantala, ang mga replektibong sanaysay ay nakabalangkas sa talabang

Habang ang mga piktoryal na sanaysay ay nakatuon sa ilang mga isyung

Bagaman magkakaibang kabanata, iisa lamang ang tunguhin ng kabanata

May ilang mga anyo ng pagsulat ang nangangailangan pa talaga ng

Samakatuwid, inspirasyon at hamon ang seryeng ito para sa lahat ng mga

1. Ito ay artikulasyon ng mga ideya, konsepto, paniniwala, at nararamdaman sa

2. Anyo ng Pagsulat na nagbibigay-linaw sa mga pangyayari, sanhi at bunga, at

3. Anyo ng Pagsulat na nakapokus sa pagkakasunod-sunod ng daloy ng mga

4. Anyo ng Pagsulat na nagpapahayag ng katwiran o opinyon o argumentong

5. Anyo ng Pagsulat na na nagsasaad ng obserbasyon, uri, kondisyon, palagay,

_____ 6. Matapat ang isang mananaliksik na nagsusulat ng impormasyon sa notecard

_____ 7. Sistematiko ang isang mananaliksik na nagbabanggit hinggil sa limitasyon

_____ 8. Maparaan ang isang mananaliksik na hindi gumagamit ng mga datos na

_____ 9. Ginagamit ang akademikong pagsulat sa pagbabalita ng mga pangyayari

_____ 10. Mahalaga ang naidudulot ng akademikong pagsulat, partikular sa pag-uulat

1. Bakit isang proseso ang akademikong pagsulat? Patunayan.

ANG KAHULUGAN AT KATUTURAN NG AKADEMIKONG PAGSULAT

ARALIN 1.1 Ang Kahulugan at Katuturan ng Pagsulat

Deskripsyon: Pagbibigay ng panimulang kaalaman at pag-unawa sa mga mag-aaral

Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang

Magsagawa ng isang maikling talakayan o

Tumawag ng ilang mga volunteer na

Magpakita sa mga mag-aaral ng iba’t

Magpapanood ng bidyo ng interbyu sa

Itanong sa mga mag-aaral kung ano kaya

Pag-usapan kung may pagkakaiba o

Takdang-aralin: Magsaliksik at magbasa

Pamantayang Pamantayan sa Mga

Ayon kay Donald Murray: “ang

Bumuo ng isang sintesis hinggil Ang paglalarawan naman nina

III. Pagnilayan at Unawain

Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang

Magpagawa ng sintesis sa mga mag-aaral

Bago tapusin ang sesyong ito, sabihin sa mga

Bilang takdang-aralin: Humanap, basahin, at

Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang

May isang May isang May isang Hindi malinaw

Kawili-wili May May Hindi malinaw

Malinaw ang May intensyon May kaunting Hindi malinaw

Malinaw ang Malinaw ang Nasasabi ng Limita-do ang

Deskripsyon: Pag-unawa sa Akademikong Pagsulat bilang pagpapahayag ng

Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang