Professional Documents
Culture Documents
კეჟერაძეები (მოთხრობათა კრებული)
კეჟერაძეები (მოთხრობათა კრებული)
com/groups/ellib
კაცი: რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა
- გავალ, გიშოვნით...
- დიახ.
- როგორ არა.
- ხოლო რაც შეეხება იმ კითხვებს, რომლებიც თქვენ უნდა დაუსვათ თქვენს მიერ
არჩეული პროფესიის ადამიანებს, ესე იგი, რესპონდენტებს, აი ამ ხუთ გვერდზეა
მოცემული. მათი პასუხები უნდა იყოს მკაფიო, მოკლე და ამოწურული.
- ერთდროულად?
- კი.
- როგორ ჩაიარა?
- ისე, ჩვეულებრივად.
ასე იყო თუ ისე, მშვენივრად აეწყო საქმე, მაგრამ მომდევნო დღეს, ხუთშაბათს,
დილაადრიან, სწორედ იმას გადავაწყდი, ვინც გამამწარა და რაღა გადავაწყდი -
ჩემივე ფეხით შევაბიჯე იმ დასაწვავ ფოტოკაბინეტში, არც გაუგია ჩემი შესვლა,
სადღაც შორს, გადაკარგულში იცქირებოდა. თვალები უელავდა, მინის მაგიდას
დაყრდნობოდა და წინგადახრილი, ისე დაჟინებით იყურებოდა ჩემი სხეულის
გავლით, სადღაც, ძალიან, ძალიან შორს, თითქოს მეც მინისა ვიყავ და მაშინვე ტანმა
მიგრძნო, რაღაც ხიფათს რომ შემამთხვევდა, მაგრამ მაინც ჩავახველე და რომ
გამოერკვა, დაბნეულმა გამიღიმა და მითხრა: - მობრძანდით, მობრძანდით,
პასპორტისათვის თუ...
- ა... არა.
- და... კორტასარი?
- ეეე... არა.
- რატომ?
- რა ბედნიერებაა?
- ვისაც ეკითხებიან.
- კი ბატონო, მკითხეთ.
- გვარი!
- კეჟერაძე.
- სახელი:
- ვასიკო.
- ვასილი?
- ოცდაცხრა.
- რასაკვირველია.
- სქესი!
ჩავწერე, „მამრ...“
- პროფესია...
- მხატვრული ფოტოგრაფი.
აქ კი უგულოდ მიპასუხა:
- ისე, რა...
- რატომ?
იმან კი დაკვირვებით, ოდნავ ნაღვლიანად შემათვალიერა, მიყურა, მიყურა და თქვა:
- სპეციალური?
გაეღიმა და თქვა:
- რა?
- ეს როგორ?
- არა.
- რატომ?! - გავვოცდი.
- დაფინანსებული კონკურენტია.
- ვისი?..
იმან კი მითხრა:
- ტიტრებიანი. გასაგებია?
ჩემზე ნაკლებად არც იმას სცოდნია გაბრაზება. გული მომივიდა, მაგრამ აქ კვლავ
შემოვიდა მუშტარი, კაცი კი, რომელმაც თქვა, რომ ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა,
განრისხებული ჩანდა და უნებურად მუშტარზე იყარა მცირეოდენი ჯავრი - დაჯექ,
დაჯეო, ასე უთხრა, და ისეთი ძლიერი სინათლე ჩართო, ნათურები გაბმით
აზმუვლდნენ, მერე ნიკაპი მკაცრად აუწია და უცებ მოლბა, თავზე გადაუსვა ხელი,
„თქვენ რა შუაში ხართ, ბოდიში, თმა აგწეწიათ ცოტა...“ იმანაც, ერთხანს
შემკრთალმა, გულიანად გაუღიმა, შეხმატკბილდნენ, ერთი - გაქვავებული იჯდა,
მეორე - აპარატს უტრიალებდა, „ჰოჰ“, თქვა რესპონდენტმა, პალტოს ჩაცმაში
დაეხმარა, მაგრამ მუშტარი იძახდა: „არა, არა, ჩემით...“ ღიმილითვე გაუწოდა
ქვითარი და მუშტარმა ფრთხილად რომ მიიხურა კარი, შევცბი - სულ სხვა კაცი
შემომცქეროდა, გამომწვევი, უნდო...
- აი, ეს დაგრჩათ.
ჰალსტუხი იყო.
- ვნახოთ თუ არა...
- რა იცით!
- ვნახოთ, - გაეღიმა.
ჰალსტუხი იყო.
ფეხები უკან მრჩებოდა, მაგრამ რა მექნა, ასე იყო საჭირო - მივდიოდი კაცთან,
რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა. დაღმართში ჩავდიოდი, ქუჩა მოყინული
იყო და, კიდევ კარგი, ნახერხი მოეყარათ და ისე ძალიან აღარ მისხლტებოდა ფეხი.
მაინც ფრთხილად ჩავდიოდი, და ხანდახან ისე უეცრად წამომივლიდა: „ვისთან
მივდივარ! რა ჯანდაბა მინდა!..“ უგუნებოდ ვიყავო, რა სათქმელია - გამწარებული
ვიყავ... და ვიღაც ქალი რომ წაიქცა, ცოტათი გამომიკეთდა გუნება - გავიღიმე. მაგრამ
ნაცნობ ფოტოკაბინეტს რომ მივადექი, ისევ ავწრიალდი, გავნერვიულდი, მთქნარება
ამიტყდა. ოთახში სინათლე ენთო, ღონე მოვიკრიბე, ენერგიულად შევაღე კარი და
შევცბი - არავინ იყო. პატარა ხანს გაოცებული ვიდექ, სანამ მოგუდული ხმა არ
შემომესმა: „ახლავე გამოვალ, სურათებს ვბეჭდავ...“ მივაყურე და ვიწრო კარი
დავინახე, სწორედ იქიდან მომესმა ხმა. სავარძელზე ჩამოვჯექი, ვიცდიდი. ცუდია,
როცა იმას ელოდები, ვისი დანახვაც არ გსიამოვნებს, კედლებს მოვავლე თვალი,
სურათებიდან უმთავრესად მე მიმზერდნენ, ზოგს კი განზე ექცია პირი, ანდა თავი
ნაზად დაეხარა, ყველაზე მეტად სათვალიანი ბავშვის დაჟინებული მზერა არ
მესიამოვნა, მერე მკერდმოღლეტილ ქალს მივაპყარი თვალი, ის კი განზე
გულგრილად იხედება, თვალთმაქცი, აჰ, საცაა რესპონდენტი გამოვა, ვღელავ,
ძალიან ვღელავ, სიმძიმე, მძიმე, ქალი ახლა ჩემკენ იყურება, მაგრამ აღარაფრის თავი
აღარა მაქვს, დავმძიმდი, დავმძიმდი, მძიმდი... ვმძიმდები, მდები, თავი გამანებეთ,
ვამბობ, თუ ვფიქრობ, აღარც კი ვიცი, ვდუნდები, ის კი არ მეშვება, მხარზე მსუბუქად
მადებს ხელს, და ნაზი, შემპარავი ხმა: „იანო, იანო...“ „არა, არა, მცირე ნალექი“,
ვამბობ, თუ ვფიქრობ, მძიმეა, მძიმე, ისევ მოვეშვი, ვეშვები, ვეშვები, ვეშვი... და ისევ
ჩემი მხარი, იგივ შემპარავი: „ლიანო, ლიანო...“ თავი დამანებეთ, აღარაფერი მინდა,
ოღონდ მომეშვით, მაცალეთ, მაცალეთ, ტროლეიბუსი მსუყედ მისრიალებს
ნაწვიმარზე, მცირე ნალექი, ის კი ისევ, ისევ, ოღონდ უფრო ღონივრად და მისი
შემპარავი, ეშმაკური „რელიანო, რელიანო“, და ტაშის შემოკვრა, ოღონდ იისფერ
ფოკუსში გაორებული და ბუნდოვანი ჩანს, მაგრამ მკაფიოდ მესმის „ურელიანო,
ურელიანო...“ და ცხადად ვხედავ, რა ქალი, რის ქალი - რესპონდენტია! ჩამძინებია,
უნებურად, რა თქმა უნდა და ის კი მხარს მინჯღრევდა თურმე და მაღვიძებდა:
„აურელიანო... მოხვალ-მეთქი, აკი გითხარი, აურელიანო!“
მპასუხობს:
- იოტისოდენაც არა.
მიკვირს:
- ეს როგორ?!
იმასაც უკვირს:
ვღიზიანდები:
- რატომ?
- ჰეე, - ეღიმება, - სწორედ მაშინ უფროა საჭირო, როცა ხასიათზე არა ხარ.
- რატომ?
რაებს მიბედავს!
მზერას ვარიდებ.
„ადამიანს ერთი გასაოცარი თვისება აქვს“, - ყოველგვარი შესავლის გარეშე,
ჩაფიქრებული იწყებს და ვამჩნევ, იცვლება - თვალები ისე ეშმაკურად აღარ
უციმციმებს, სულ სხვა კაცია ჩემს წინ, რაღაცნაირად ღრმად მოწყენილი,
დაფიქრებული, ჩემს მიღმა იყურება, და რაღაც უცნაურ ამბავს მიყვება,
წარმოგიდგენიათ? - გომბეშოზე. თურმე გომბეშო უმოძრაო მწერს ვერა ხედავს, და
მხოლოდ მაშინ შენიშნავს, თვალწინ თუ ჩაუფრენს და მაშინვე გადასანსლავს, და თუ
შორიახლოს მწერი არაა, გომბეშოს თვალწინ ნაცრისფერი ეკრანი აქვს, და მხოლოდ
მაშინ გაუცოცხლდება მზერა, მწერი რომ ჩაუფრენს. და თურმე ასე იმიტომაა,
ყოველთვის რომ უყურებდეს გარემოს და ფერებს აღიქვამდეს, დაღლილობას ვერ
გაუძლებს და მოკვდება, რადგან ტვინი ძალიან მარტივადა აქვს მოწყობილი...
- არა.
- არა.
- აბა, დაიძაბეთ.
- ხომ გესმით?
- კი.
- ინებეთ, წესრიგშია.
- როდის?..
- თვალდახუჭულმა...
- კი - აპარატი.
- ჰოო, აი, ხომ ხედავთ, აპარატიც კი ჩაგრჩათ გულში და... - ისევ დაფიქრებული
მიმზერს. - და ქვეყნად რამდენი რომანია ისეთი, რომელიც გაცილებით საინტერესოა,
ვიდრე ყოველნაირი აპარატი დედამიწის ზურგზე, აი, მაგალითად, თუ
წაგიკითხავთ... რომელი ერთი გკითხოთ, უცებ დავიბენი... რომელი ვკითხოთ, კლიმ?
- ეეე... არა, - ვეუბნები, მაგრამ ვაი ამ პასუხს, ისე შემომცქერის და მეკითხება, - მაგ
პასუხისათვის რომ შეგაქოთ, ხომ არ ვიქნები გულწრფელი?
- არა.
- აუცილებლად წავიკითხავ.
- ოო, - ამბობს და მხარზე მადებს ხელს, ახლა სულ სხვა კაცია, ალერსით მიყურებს,
შემომღიმის, მოკლედ, შევაყვარე თავი.
7
და რადგან სასწრაფოდ უნდა დაებეჭდა ათი წლის წინათ კურსდამთავრებულ ვიღაც
ენერგეტიკოსთა სურათები, სწორედ იმ ვიწრო კარში შევედით, და მქრქალ
სიბნელეში, ბაც წითელ შუქზე, თან ვსაუბრობდით და თანაც სურათებს ამჟღავნებდა.
მპასუხობდა მოკლედ, მკაფიოდ, აუღელვებლად, ვისარგებლე და ძალიან რთული
შეკითხვა დავუსვი, რომელზედაც უცებ, ერთბაშად ვერავინ პასუხობს: „მოგწონთ
ცხოვრება?“ იმან კი მაშინვე მომიგო: „გააჩნია, იმ დღეს როგორი ავტორი შემხვდება...“
ვსაუბრობდით, და რაღაც ხსნარში ჩაგდებულ ქათქათა ფოტოქაღალდზე ვიღაცის
წარბი ამოიზნიქებოდა. მერე - ტუჩები, თვალები, თმა, „იბადებიან, - იხუმრა
რესპონდენტმა, - ხანდახან ისეთი საინტერესო პერსონაჟი შემხვდება, მაპატიეთ,
მაგრამ, აი, თქვენსავით, აჰ, როგორ ჰგავხართ აურელიანოს, ოღონდ გასქელებამდე,
თამაზი ჩემო, როგორ, აი, ეს კი, მაგალითად, - პინცეტი დაადო რომელიღაც
ახლადშობილს, - უწყინარი კაცი უნდა იყოს: თქვენ წარმოიდგინეთ, არიან
ბოროტებიც, და გაბღენძილს რა გამოლევს, გვხვდებიან სათნოებიც, გამოვდივარ თუ
არა კრებებზე? არა, არა, ჯერ ერთი, ფოტოგრაფებს იშვიათად გვიწვევენ კრებებზე, და
გინდაც, ყოველდღე გვქონდეს, მაინც არ გამოვალ სიტყვით - არ შემიძლია
ერთნაირად მივმართოთ სხვადასხვა განათლებისა და ხასიათის ადამიანებს, როგორ
შეიძლება მიმართო ორ კაცს ერთნაირად, მაშინ, როდესაც ერთს წაკითხული არა
აქვს... რომელიმე დიდი მწერალი დაასახელე, კლიმ... ჰო, აი თუ ერთს არ წაუკითხავს
სტენდალი, მეორეს კი გადაბულბულებული აქვს, განა შეიძლება, ამ ორ კაცს ერთი
და იგივე სიტყვებით მიმართო? ახლა ეს ფირი დავბეჭდოთ, კლიმ... ხოლო რაც
შეეხება მომდევნო შეკითხვას, თუ რომელი მეცნიერება მიტაცებს, ესე იგი მიყვარს -
არა? მიძნელდება პასუხის გაცემა. მეცნიერებაში საკმარისად ვერ ვერკვევი და, ეე...
შეიძლება, ჯერ ისა ვთქვა, რომელი არ მიყვარს? აი თუნდაც, მათემატიკა... ეს ვისი
სახეა, ღმერთო ჩემო, კლიმ, ეს რა თვითკმაყოფილი გამომეტყველება აქვს,
წარმოუდგენელია, - ნედლ სურათს დასცქერის, - ახლა, ამ კაცის რა უნდა ირწმუნო,
ნეტავ ვინაა, ან როგორ იქცევა სამსახურში, ოჯახში, ეს სურათი ერთხელაც დაბეჭდე,
კლიმ, კაბინეტში ჩამოვკიდოთ, თვალნათლივ ადგილას - მაგის შემხედვარე, ყველა
მიხვდება, თვითკმაყოფილება როგორი ცუდია, იმას ვამბობდი, ხომ ცნობილია, რომ
მათემატიკა ზუსტი მეცნიერებაა, მაგრამ ყოველთვის არაა ასე, ერთ უხეშ მაგალითს
მოგიყვანთ... ბავშვობისდროინდელი ნაცნობი მყავს, ფუფუნებაში იზრდებოდა,
საბრალო, და რომ დაკაცდა, მშობლიური ფუფუნება მერეც არ მოკლებია და საწყალს,
ზეთი ჩამოსდიოდა სახეზე, და ახლაც ერთთავად მშიერის გამომეტყველება აქვს
სწორედ იმიტომ, რომ მუდამ მაძღარია და განა შეიძლება, როდისმე დანაყრდე, თუ
მუდამ მაძღარი ხარ, და იცით, რა მოინდომა? ტრაბახა გახდა, დასვენებულ ტვინზე
და სწორედ ამ კაცისთანა თვითკმაყოფილი იერიც დაირტყა...
„ცოლ-შვილი თუ მყავს? არა, არა მყავს, საცოლე კი, გაგიხარია, მყავდა. მაგრამ მე იმის
შემდეგ ცოლს ვერ მოვიყვან, ისე კი, რა დაგიმალოთ და ქალებში კი დავდივარ
ხანდახან, ორგანიზმი მაინც თავისას ითხოვს, ცოლის მომყვანი კი... არა, აღარ ვარ.
გინდა, გიამბო? ყველაფერს გეტყვით - ისე ვუყვარდი, ისე მიყვარდა... ვისზედაც
უნდოდა, იმაზე გავეცვალე, ნებისმიერ ადამიანზე - იქნებოდა ეს ტანმორჩილი,
გამხდარი ინტელიგენტი თუ დიდხელება გლეხი, სათვალიანი მუსიკოსი თუ მუშა,
ალალი ღიმილით სახეზე, ანდა, თუნდაც ფიზიკოს-ლირიკოსი, ბოლო დროს გაჩნდა
ადამიანთა ასეთი კატეგორიაც, არ ვიცი, რა აქვთ საერთო ერთმანეთთან, რითმის
გარდა და, მოკლედ, ვინც გინდა, ის ყოფილიყო, მაგრამ არა, აარა, სწორედ იმას
მანაცვალა, რასაც ყველაზე, ყველაფერზე მეტად ვერ ვიტან - თვითკმაყოფილს და
თვითკმაყოფილებას... ჩამოიარა იმან, ერთ დროს საცოლემ, ეჰ, საიდუმლონარევი,
შორეული სილამაზით აღსავსემ, როგორიცაა სიტყვა... „მოიისფრო“, გვერდით კი
მოჰყვებოდა კაცი, ისეთი უსიამო გამომეტყველებით სახეზე, როგორიცაა სიტყვა...
„გავძეხი“, და მე კი განზე ვიდექ, ზედმეტი, როგორც სიტყვა „მაშასადამე...“ ოო,
ამოიღე, ამოიღე, კლიმ, ძლივს არ გამოვიდა?“
ვიდექით, ვსაუბრობდით...
- დიახ, დიახ...
- არა, არა...
- აბა?
- ვინ მარშალი...
- რა...
- პაპა!
- ეს როგორ?..
- ეეე.. არა,
- და კორტასარი?
- მმუ... არა.
- რა სიამოვნებაა?
კაცი კი ამბობს:
- პირველად წაკითხვის.
და კლიმს ეუბნება:
10
და ხელმძღვანელი ამბობს:
აქ კი რესპონდენტი აწყვეტინებს:
- კი ბატონო, მკითხეთ...
- რა გკითხოთ?!. - განცვიფრებულია ხელმძღვანელი, ოდნავ ღიზიანდება, არ უყვარს,
როცა აწყვეტინებენ, - ჯერ ეს ერთი, რა იცით, რა უნდა გკითხოთ...
- რა თქმა უნდა, შესავალი - ეს ხომ თამაზმა ჩაატარა უკვე. და ისიც ვიცი, რომ მე -
რესპონდენტი ვარ, და ინტერვიუერი - თქვენ.
- რა დასამალია და ძლიერ.
მერე კი ჰკითხა:
ასეთ პასუხს არ მოველოდით, ვიბნევით, კლიმი კი: „კარგი ხართ, მაესტრო“, - ამბობს.
- ვის, გრიშას? არა... სიყვარულით როგორ არ უყვარს, მაგრამ ჩემსავით ძლიერ - არა.
ეეჰ, იმასაც ჰქონდა თავისი პრობლემა - გატაცება, მაგრამ უკიდურესობაში ჩავარდა,
რადგან ყველას ემუსაიფებოდა, განურჩევლად, მერე კი გადაწყვიტა ჩუმად იყოს, ეეჰ,
ახლა პიანინოებს აწყობს და ჩუმადაა.
სიჩუმეა, ვიცდით.
- ჩემსას, საკუთარს?
- როგორ თუ ლუქსი?!.
- მერე მოდის სადილობის დროც... პირველი თავი, მეორე, მესამე, სალათა როგორი
გნებავთ, ზეთით, ძმრიანი თუ უძმრო, უძმრო, რატომ დამიჭირეთ, ა! არაა შენი საქმე
- რომელიმე კლიმი - და აქ თუ ღრიალი და ხელ-ფეხის ქნევა ატეხა, უნდა უთხრათ:
„თუთ!..“ - და ისადილებს. მერე ისევ ახედავს ჭერს, ჭერზე - ანბანია, და ამ დროს
ნებისმიერი კლიმი დაუდევრად ეტყვის - თუ გინდა, გადაფურცლე რამე, აი იქ,
კარადაში, წიგნებია... გამოაღებს, ჯერ საბავშვო წიგნები იქნება, დიდასოებიანი,
ნახატებიანი, „თხა და გიგო“, „მელია და მწყერჩიტა“, ვთქვათ... და თუ თავისი ნება-
სურვილით გადაიკითხავს, ხომ კარგი და თუ კითხვას გულს ვერ დაუდებს,
რომელიმე კლიმი კატეგორიულად ეტყვის: „იქამდე არ გაგანთავისუფლებთ, სანამ ამ
კარადაში მოთავსებულ წიგნებს არ წაიკითხავთ...“
11
- როგორ?
- სიტყვით.
- როგორ თუ სიტყვით?!.
- ახლავე აგიხსნით. აი, ვთქვათ, აი... ჰო, აი თუნდაც თამაზი ავიღოთ, ჩვენი. რა
თანამდებობა აქვს?
- უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელია.
- ადრე - ლაბორანტი.
- აჰაა... და დააწინაურეთ?
- დიახ.
- დიახ.
- მოკლედ!
- ლაბორანტად ჩამომაქვეითეს.
- უფრო მოკლედ!
- ჩამომაქვეითეს.
- რატომ?
კაცი ამბობს:
- როგორ მიხვდებით?..
- გამომეტყველებით.
- ვისგან?..
- თქვენი ჯეელისაგან?..
- სცადეთ, - მე გისმენთ.
აჰ - სიჩუმეა.
12
- იყო ტომარაში.
- რატომ ინება?..
მერე კი ამბობს:
13
- არის რაღაც საერთო ღვინის სმასა და კითხვას შორის, მე მგონი ის, რომ ორივეს
ეგრეთ წოდებულ პიროვნების თავისუფლებასთან მივყავართ, ოღონდ ერთი -
მიშვებული. აგდებული და ულამაზო თავისუფლებაა, უპასუხისმგებლობით
გამოწვეული, მეორე კი - შემართული, გამოცდილი და ყოვლისშემძლე,
ამამაღლებელი, გესმით? ოო, რა სიამოვნებით გამოვამწყვდევდი ლოთებს ჩემს
კარცერ-ლუქსში, რადგან თავისუფლებისადმი გარკვეული მისწრაფება აქვთ, იმათ კი
მსხვილ-მსხვილ ვაჭრებს მივაყოლებდი, პატარა ვაჭრუკანებს კი არა, არამედ
მსხვილებს, მსხვიილებს, და თუ იცით, რატომ? აჰ, რარიგ მიყვარს ისინი, და როგორი
გულშემატკივარი ვარ მათი, თქვენ ხომ არ იცით. ნუ მიგაჩნიათ ისინი ბედნიერებად,
და რაც მთავარია, ძვირფასებო, ნუ გშურთ იმათი - რაც არ უნდა მაღლა ასწიონ
ცხვირი, რაგინდ თავხედნი და გაბღენძილნი იყვნენ, მაინც ყოველი დღე
ჩაშხამდებათ ხოლმე, რადგან დაწოლისას, დაძინებამდე, არის ერთი რაღაც პატარა,
გარდამავალი წამი, როცა საკუთარი თავი ყველამ ვიცით... ნუ გშურთ იმათი ნურც
იშვიათი სასმელ-საჭმელი, როცა, საფუძვლიანად დანაყრებულთ, ბუნდოვნად ხახვი
და პური ენატრებათ, და ვერ კი ხვდებიან; და ჩვენ, მკითხველებს, არც იმათი
ქონებისა შეგვშურდება, რადგან დონ კიხოტი უფრო რეალურია, ვიდრე ყველა
ბეჭედი და შკაფი-მაფი დედამიწის ზურგზე, რადგან დონ-კიხოტი - იდეალურია...
ისე კი, სხვათა შორის, სიტყვამ მოიტანა და ფიზიკოსები თუ ვერასოდეს შექმნიან
„პერპენტუუმ მობილეს“, ლიტერატურამ უკვე შექმნა - ეს სწორედ „დონ კიხოტია...“
იმიტომ კი არა, რომ უფრო ადვილია, არა - უბრალოდ, ლიტერატურას
შესაძლებლობა აქვს მეტი, ვიდრე ათასნაირ ლაბორატორიებსა და დანადგარებს,
ჰოდა, იმას მოგახსენებდით, მოვათავსებდი მსხვილმან-მსხვილმანებს ჩემს კარცერ-
ლუქსში, სულ ანა-ბანათი დავაწყებინებდი - იმიტომ კი არა, რომ არც იციან, არა,
თანმიმდევრულ მეთოდშია საქმე - და იქამდე მეყოლებოდნენ გამოკეტილნი, სანამ
„შვლის ნუკრის ნაამბობის“ კითხვისას შვლის მწვადი კი არ გაახსენდებოდათ,
არამედ სულ სხვა რამ, უფრო მთავარი... და არ გეგონოთ, რომ კარცერ-ლუქსთა
ფინანსური საკითხი არ მაქვს გადაწყვეტილი - სხვადასხვა „დოსააფებთან“ და
საწევროებთან ერთად შემოვიღებდი გადასახადს კარცერ-ლუქსთათვის, ეს იქნებოდა
ჭეშმარიტად ნებაყოფლობით, თვეში - მანეთი, და ერთის მხრივ ეს არც ისე ბევრია,
რადგან თვეში მხოლოდ ერთ ბოთლ ცუდ ღვინოს უდრის - ქართველი კაცისთვის,
დიდი ამბავი... და შეიცნობდნენ, ბოლოს და ბოლოს, ნამდვილ, დიდ მწერლებს...
fb.com/groups/ellib
ჩახუჭუჭებულ, ყელბაფთიან ძაღლებს, და არიან სხვა, ჭეშმარიტი
მომთვინიერებლებიც - მგლის გახედნა, უბრალოდ, შეუძლებელია, და ისიც საქმეა,
მგელს პატარა ხნით კუდზე სტაცო ხელი, ვიდრე ლომს ხახაში თავი შეუყო და მერე
რა, მგელს შეჭიდებული კაცი ხანდახან ჩამოფლეთილი, მათხოვარივით
ჩამოძენძილი და გაძევებულიც რომ ყოფილა და ძაღლის გამწვრთნელებს კი მამაც
ჰუსართა ბრჭყვიალა ტანსაცმელი აცვიათ ხოლმე, და თუ მწერლის ჩემეული
იდეალიც გაინტერესებთ, გეტყვით, რომ ესაა მგელზე ამხედრებული ამაყი გლახა,
არწივით მხარზე - ისიც არ იწვრთნებაო, ამბობენ... დაბოლოს, მარტივად და
გასაგებად გეტყვით, რომ დიდი მწერალი ისაა, ვინც დიდ ნაწარმოებებს წერს.
ჩამომალაბორანტეს.
1974 წ.
ერთი რამის სიყვარული, დაფარვა რომ სჭირდება ანუ მესამე ძმა კეჟერაძე
„სათავგადასავლო მოთხრობა“
„პროლოგის მაგიერ“
- მე ძველი არ ვარ.
- აბა, რა გქვია?
- სიმა.
ბედშავი ყელი ჩემი, გადამწვარი - ოჰოჰო, ჰუჰუ, ლუდი მინდოდა, და კიდევ უფრო -
ნაღდი ჰაერი, აბარბაცებულმა გადავაბიჯე ვიღაცის ჩანთას, ვიწრო გზას დავადექი,
რელსების ღრჭიალი ამომესმა და გვერდითა თაროს შევეხალე, გავსწორდი ისევ, და
პატარა ხანში ვაგონის გამოღებულ კართან ვიდექ, სახელურზე თითებჩაჭიდებული,
ნიავს ვუშვერდი წყალშესხმულ სახეს, ოდნავ შევფხიზლდი, და ადგრიალებულ
შავეთს რიდით გავცქეროდი, - კი, თენდებოდა თითქოს, კი... ისეც მომეჩვენა, თითქოს
მხარი მექცა, ასე მეგონა, თბილისისაკენ ვბრუნდები-მეთქი, ანდა - კახეთში, სულაც:
ასე პირველად კი არ მომსვლია, ბადენ-ბადენში, მოგზაურობისას, მატარებლიდან
კინაღამ ჩავხტი... აქ მხარზე ფრთხილად დამიკაკუნეს, ელდანაკრავი მოვცილდი
გრიალით მიმავალი, განრისხებულ მატარებლის კარს, მივიხედე და - ისევ ის კაცი,
ოღონდ ახლა ხელრუკზაკიანი, ღიმილით მკითხა:
- აბდარაუდუ?
ყურში ჩამყვირა:
დაინტერესდა:
- არა!
- და... წყალგამძლეა?
- ცეცხლგამძლეც თუა?
- არის, მე მგონი.
- ლუდი - რა...
- აგენცვალე.
მივიყუე და, ვსვამდი, აჰ, ვსვამდი, ყელი ლბებოდა, გადამწვარი, გადახრუკული, ქაფი
მალამოდ ედებოდა და, თავგადაწეულს რომ შემომესმა: „ცოტაც მოითმინე, გერასიმე,
და ჭიათურაში ღვინოსაც დავლევთ“, ჯერ არაფრად ჩავაგდე ნათქვამი, გავმხნევდი
კიდეც... და სწრაფად მოვიცილე პირიდან ბოთლი, გაკვირვებული შევაცქერდი:
- ადლერში რა გვინდა...
- რა უნდა მახსოვდეს...
- რა!..
- რა... - დავიძაბე.
გაეღიმა და:
- აჰ!
დაინტერესებულმა ამათვალიერა:
ძლიერ გავმკაცრდი:
- ნებისმიერი!
- ლიეპასათვის?
დალაქულ კედელს აზიზად მოვშორდი, მაგრამ შარვალზე დავიხედე და... აჰ, ჩემს
მტერს, მტრისას - ირგვლივ სულ კირით მქონდა მოთხვრილი. ავდექი და,
უსუსურობისაგან, ვაგონის კიბეზე დავჯექ.
ჭიათურაში, დავითარსე.
ყურიც არ გაუბარტყუნებია:
გავღიზიანდი:
თავი იმართლა:
ელაპარაკე ამას...
მერე, განაგრძო:
- აქ, უნივერმაღში, ვერც თქვენს საკადრისს იშოვნი რამეს - ხელათ გეტყობა, მზა-
ტანსაცმლისათვის დაბადებული რომ არ ხარ.
- ასე რომ, გერასიმე, - დამაჯერებლად განაგრძო, - ქიმწმენდის გარდა სხვა გზას ვერ
ვხედავ, იმის გახსნა-გაღებამდე კი ორსაათ-ნახევარია და, აგერ აქავე, ყურისძირში,
სასადილოა ადრეული ერთი და, შევიდეთ ვაჟკაცურად შიგ.
- არა, არ მინდა...
- კაი ბატონო. აბა, მაშინ ახლა შენ თქვი, რა ვქნათ და - ჩემი კისერი.
სალათი მოგვიტანეს, პური, ყველი - ფიჰ... იგი მადიანად შეექცეოდა. ორიოდ ჭიქა
ყოველგვარი სადღეგრძელოს გარეშე აჟრჟოლებულმა „ძალიან მჟავე იყო“ შევსვი,.
თავის ტკივილმა საბოლოოდ გამიარა, გავმხნევდისავით და ბოთლი განზე მივდგი -
გათავდა, მორჩა, ისედაც მეყო ამდენი სმა. იმას ჭიქისთვის პირი არ დაუკარებია, მერე,
ანგარიშის მოლოდინში, ამათვალიერა და მკითხა:
ამიხსნა:
- მეპანაშვიდემ - ცოლს.
და დააყოლა:
მაგრამ მომიგო:
- დადე ეგ შლაპა სკამზე, რომ ჩაგიბღუჯია ხელში. არსად გაგექცევა... სხვათა შორის,
გრიშაც და ვასიკოც უცოლშვილოებია.
ის მებუფეტე აღარა ჩანდა, თუმცა, სად გვეჩქარებოდა, ცხრაც არ იყო ჯერ, და სწორედ
აქედან, ცხრას რომ უკლდა ოცი წუთი, ის მიკიბულ-მოკიბული ლაპარაკი წამოიწყო,
მის პიროვნებას თურმე მუქ წითელ ხაზად რომ გასდევდა, როგორც იტყვიან. მკითხა:
- სპორტი თუ გიყვართ?
- აარა, კაცო, ეგ წესი არაა. რომელი და, გამარჯვებულს რომ უთვლიან მოგებას.
- ეს როგორ... - დავიბენი.
- როგორ და, გერასიმე, ერთხელ, ერთადერთხელ, შევესწარი სამართლიან
გადაწყვეტილებას: გამოვიდა რინგზე ორი კაცი, გამოწყობილები ისე, როგორც ისეთი
წესი და რიგია, და ჯერ ერთმანეთს დასცხეს, მერე კი ერთმა დაჯაბნა და ურტყა,
მაგრამ რა ურტყა - თურქის ბარაბანს არ მოხვედრია იმდენი. მაგრამ მერე, მსაჯმა იმ
მეორეს, დასიებულს, ცხვირპირდასისხლიანებულს რომ აუწია ხელი, ატყდა სტვენა
დარბაზში, მაგრამ რა ატყდა, მაგრამ, მე თუ მკითხავთ, ძალიანაც სწორი
გადაწყვეტილება იყო...
- ეს როგორ...
- როგორ და, კოხტად - აბა, თან უნდა გირტყან და თან უნდა წააგო? - არა, ბატონო,
არა... როგორი ამბავია, წარმოიდგინე შენ - ვიღაცამ სულ ცხვირპირში გირტყას და
ამისათვის ბროლის თასიც უნდა მიანიჭონ? არა ბატონო, არა, მე აქეთურის მომხრე
ვარ, უნდა შეიცვალოს კრივში ეს წესი.
ურევდა, ურევდა...
- ჩვენ, სამ ძმა კეჟერაძეს, მხოლოდ ერთი და გაგვაჩნია, გერასიმე და, დისშვილებიც
გვყავს, აცოცხლოს ღმერთმა. ორი მშვენიერი, წესიერი ბავშვია, მესამე კი - უჰუჰუ,
მტრისას... მსგავსი ახირებული ეკრანზეც არ მინახავს, ცოტათი მე მამსგავსებენ...
სახით. გრიშა და მე ძალიან ვეხმარებით ჩვენს დას ბავშვების აღზრდაში, ვასიკო ისე
არა, სულ წიგნებშია ჩაფლული, და ნათესაურ კრებასავით მოვაწყვეთ რაღაც და, რა
ვუშველოთ ამ ბავშვსო, ვთათბირობდით და სიძემ ჩვენმა, კაი ხვითოა ჩვენი არ იყოს
ისიც, წამოაყენა წინადადება, ჭადრაკზე შევიყვანოთ ბავშვიო, ჭადრაკი - სპორტიცაა,
ხელოვნებაც, ფილოსოფიაც, მელიორაციაცო და მე ვითავე ეს საქმე -
ხელჩაკიდებული დამყავდა. ვარჯიშებზე არა უგავდა რა, შედარებით წესიერად
იქცეოდა, ნიჭიც აღმოაჩნდა, მაგრამ, პირველსავე შეჯიბრებაზე, არ მომჭრა თავი?
როგორ თუ აფიცერი მომიგეო და, ვიღაცა სათვალიან მოწინააღმდეგეს გაუშალა და
არ გაარტყა ხელი? აბა... იმ სათვალიანს მაშინვე გამარჯვება მიაკუთვნეს...
და დააყოლა:
ნამდვილად ურევდა!..
- რის წინაშე?
- რატომ... - გავოცდი.
- რატომ, წესია...
გამოჩურჩუტდა, მთლად...
- ინგლისური ტრიკოა.
- აჰ, ტრიკოზოლი არ გვაქვს.
- თუმანს, შე კაცო...
- კი.
რა თავს იგდებდა!
- ორ საათში-მეთქი, ადამიანო!
- რატომ...
- სიმართლე გითხრა?
- თქვი.
- საჩივრის წიგნის მადლი გამიწყრეს, ჰიჰ... - ჩაეცინა: და გაუმკაცრდა ხმა, - შენ ხომ არ
დაგავიწყდება, - თითები შემოჰყო ფარდაში.
- არა, კაცო, არა... სიტყვა სიტყვაა, ხომ გით... - დავბარბაცდი, შარვლის ტოტში ფეხი
გამებლანდა.
- კაი დაგემართოთ.
გამოვედი და, მოგრძო სარკეში ჩავიხედე, არა მიშავდა რა, ჭიათურის პირობაზე...
შლაპა დავიხურე, ვუსურვე:
- კარგად იყავით.
- თქვენ ნამდვილი ქართველები იყოთ, მეტი არაა ჩემი მტერი, - თქვა შალვამ, ქუჩაში
რომ გამოვედით.
- ისემც...
უზრდელი! ხეპრე...
- რა ყველაფერი...
- იცი ის შენ.
- რითი...
- ეტყობათ, კოჭებში.
აღვშფოთდი:
- მაგ ფილმზე?
- არა, თეატრში.
ელაპარაკე ამას...
- ეკრანზე - კი...
- სად და ცხოვრებაში.
- რა იცი შალვა შენ! - გაცხარებულს, „თქვენობის“ თავი აღარა მქონდა, - რაზე შეატყვე
მაინც!
- სად მაქვს თქვენს იქით გზა... - არხეინად მომიგო, კიდევ კარგი, „თქვენ“ -ობითში
რომ მაინც ამყვა, მაგრამ მაშინვე გააბათილა, - ხომ გადავწყვიტეთ მე და შენ, ერთად
მოგვევლო ჭიათურის რაიონი.
- დიახ!
- ძალიან ცუდი. ვერ ხედავთ, რა დღეში აღმოვჩნდი? სად უნდა ვყოფილიყავ და...
დავინტერესდი აქ:
სხვა გზა არ იყო - რაღაცით უნდა დამემტკიცებინა ჩემი უპირატესობა, სულ აიგდო
თავი, და გამოსავალს ვეძებდი. საათზე დამეხედა? არა, ეს ხომ უკვე ვცადე და,
უშედეგოდ, სხვა რამ იყო საჭირო, და მსუბუქად ჟრჟოლადავლილმა კუჭმა მიხსნა -
დილით რა ვჭამე, არაფერი და, ცოტათი მშიოდა, და მისი პირველხარისხოვან
რესტორანში დაპატიჟება განვიზრახე, თუკი მსგავსი რამ არსებობდა აქ. ჭიათურაში,
სადმე. თურმე, ყოფილა და იქით გავწიეთ, იმან - რუკზაკმოკიდებულმა, მე -
ჩემოდნით ხელში, და რადგან გარდერობი ზაფხულობით არ მუშაობდა, ფეხებთან
დაიდო იმან თავისი ბარგი, მე - ჩემი მოწყობილობა, მომცრო კაბინაში ვისხედით,
ზედ რომელიღაც ამღვრეული მდინარის პირას. აქ, რესტორანში, შალვასთან
დაძაბული თამაშისას, თავს საკუთარ მოედანზე ვგრძნობდი, რადგან რესტორნების
მაქვს გარკვეული გამოცდილება, დიახ, და ოფიციანტთან მსწრაფლ ხელში ვიგდე
ინიციატივა, რადგან არცთუ ისე ქათქათა სუფრა გამოვაცვლევინე, მართალია უარესი
მოიტანა, მაგრამ მაინც... ცივი შამპანური დაუდევრად, თითქოსდა უგულისყუროდ
ვიკითხე, მოვატანინე ორი, მერე ერთი უკან გავატანე, მაცივრის უმაღლეს თაროში
შესადებად, შევუკვეთე ხბოს მწვადი, სუკი „ხიზილალას არ ვენდე“ და ორი წიწილა,
ერთიც - დედალი; სალათა, კუჭმაჭი, ბორჯომ-ლიმონათი და ყველი რა სახსენებელია,
ანდა - მჟავეული. ბაზარში ოხრახუშისთვის გავაგზავნინე დამლაგებელი, წუთში
მობრუნდა, და ოხრახუშს ოსტატურად ვურევდი შამპანურით სავსე ჭიქაში, გაზი რომ
გასცლოდა - მძიმეა ისე სასმელად, დალოცვილი... მერე ქართულ პურზედაც
პროტესტი გამოვთქვი, გასაცხელებლად გავატანე ქუხნაში „კ“ -უხნას კი არ ვამბობ
ზოგზოგებივით, ჩვენ, ზოგიერთმა ქართველმა, თუკი საჭიროა, ვიცით მშობლიური
ენის ფასიც“,: და რომ გაივსო მშვენიერი, სხვათა შორის, ჭიათურის პირობაზე,
საჭმელ-სასმელ-სანოვაგით სუფრა, შალვამ შემაქო:
- კი.
- რა მაინც...
- რატომ...
- ჰა, ორით იყოს, - ვთქვი და მეორე ჭიქაშიც ქაფის უნაზესი ვულკანი ამოვიყვანე,
კარგია შამპანური, ვენაცვალე მას.
მადა გამეხსნა. სუკი ჩავკბიჩე, აჰ, ოდნავ ძნელად მნებდებოდა, მე რომ მიყვარს, ისე;
ხბოც კარგი იყო, ნაზი, ცვრიანი, და წიწილაც კურტუმიდან რომ მივადექი, შალვამ
იკითხა:
მაგრამ შამპანურს, ამხანაგებო, თავისი გააქვს. ასე იყო ახლაც, რასაც მეტს ვსვამდი,
ვმსუბუქდებოდი უფრო, და მსიამოვნებდა,. ისიც, სულელი, ღვინოს წრუპავდა და
შევსვით სხვადასხვა სადღეგრძელო, ამჩატებული, მეტის პატივით მექცეოდა, მეტი
ზრდილობით, ძლივს არ გაიგო ჩემი ფასი? მაგრამ რაღაცას აპირებდა, მგონი;
ეტყობოდა, რაღაცნაირად, მისივე გამოთქმისა არ იყოს, კოჭებში, თუმცა ფეხები
მაგიდის ქვეშ სულ არ უჩანდა - გამჭრიახი ვარ - ძალიან დატკბა, სულ თვალებში
შემომციცინებდა, ბატონო სიმაც მიწოდა ორჯერ... შვება ვიგრძენი, მჭიდროდ
მივეყრდენი სკამის ზურგს, მიდამოს გავხედე, საბაგირო გზები ჰქონდათ ჭიათურაში,
თურმე, კარგია, ყოჩაღ, მომეწონა ეს. მაგრამ რაღაცა გაბრაზება, მთელი დღე გონებაში
რომ მიღიტინებდა, სწორედ ახლა არ გამახსენდა? წამსვე ვიფეთქე:
- როგორ თუ ასათვისებელი...
- აჰ, ეგ არა თქვათ, საპასუხისმგებლო საქმეა ტყვილა რაიმეს გადაყრა, თქვენ კი უნდა
მოგეხსენებოდეთ ეს.
გამომიჭირა, ოხერმა და, ეს მდგომარეობა რომ განმემუხტა, მესამე ბოთლი ჩემით
გავხსენი, გამოზომილი, დახვეწილი მოძრაობით და, სანამ ჭიქაში ქაფი ჩადიოდა და
სითხე კი პირიქით, ამოდიოდა, უეცრად ჩემკენ გადმოიხარა და მითხრა:
ერიჰაა! აჰა - თავიდან ვგრძნობდი, რაღაცის გამორჩენა რომ უნდოდა ჩემგან, მაინც
გულთბილად, შედარებით, ვთქვი:
- მითხარი, შალვა.
- რა და, ბატონო სიმა, ღამე მაინც აქ გვაქვს გასათევი და, სასტუმროში ოთახის ძებნას,
აგერ, აქავე, ერთი საათის სავალია ავტობუსით სულ, ბიცოლა ცხოვრობს მკვიდრი
ერთი ჩემი და, მივიდეთ ბარემ, სულ მეხვეწება, წერილობით, ეე, ამოდი ერთი, რა
იქნება, ამხანაგებით, შალვაო და, კაი ქართულად დაგვიხვდება, მშობლიურ-
ტკბილად, ბატონო სიმა, ბევრს კი ვერაფერს შეგპირდებით, მაგრამ სიმინდზე
გაზრდილ ქათამს დაგიკლავთ, ჭყინტი ყველი და პრასი ექნება, ქოთნის ლობიო,
კეცის ჭადი და ნამდვილი ღვინო, ქვევრიდან მცირე ზვირთებად ამოლიკლიკებული,
- და საცოდავად დამეღრიჯა, - ავიდეთ, რაა?
- რა უჭირს მერე...
- არა. - ვთქვი კვლავ მე, შეუვალი ვარ, როდესაც ამას საჭიროება მოითხოვს, მაგრამ
განაგრძო:
- ჩვენ სამნი ძმა ვართ, კეჟერაძეები, და ერთი დაც გვყავს, გაგვიმარჯოს ჩვენ. ერთი
გვყავს კიდევ, ბიძაშვილი, დედის მხრიდან და, დედაჩემი კი სანაძის ქალია, ბატონო
სიმა, დედმამიშვილებში არ გვერჩევა ბიძაშვილი ის.
- ჩვენ, სამნი ძმანი კეჟერაძე და ბიძაშვილი ჩვენი, სულ სხვადასხვა გზით წავედით
ცხოვრებაში: აგერ, მიხეილი ჩვენი, სანაძე, წავიდა ადამიანთა შორის უკეთესი
ურთიერთობის დამყარების გზით, ხოლო მეორე ღვიძლი ძმა, ვასიკო, წავიდა
ლიტერატურის სიყვარულის გზით.
- კი მაგრამ, რატომ?
- აჰ, ლიეპაში რა მინდა, კაცო... ლიეპაში კი არა, აქ ვერ ავსულვარ, ბიცოლას სოფელში,
სადაც...
გავაწყვეტინე:
- კიბეზე არ მითხარით?
- რომელ კიბეზე...
- თბილისის ვაგზლის.
და, ლაპარაკი რომ მსწრაფლ სხვა რამეზე გადამეტანა, ჭიქას წამოვავლე ხელი: -
დედმამიშვილებს გაუმარჯოს.
მაშინვე დავუჯერე:
- აგრე იყოს, ამინ, - და გამამხნევა, - ოო, ეგრე სჯობს, მასე, ბატონო სიმა, ბოლომდე
დაცლა - ვაჟკაცურია.
- ძალიანაც კარგი.
იგი კი, შალვა, აღარ იშლიდა: „მოსახვევია ახლა, გერასიმე,. გამაგრდი იცოდე
კაჟივით!“, „ორმოა აქ მოსალოდნელი მკვეთრად გადამხრელი, გერასიმე, არ
შემარცხვინო!“, „ვინმეს ტომარა ხომ არ მოგედო, გერასიმე, იმ ნაღრძობ ფეხზე!“,
იმდენი იძახა, შემომეცალა ხალხი, თანაც ჩავიდნენ ზოგ-ზოგები და, უფრო უცხოდ
და ყასიდად ვიდექ... მერე, გაჩუმდა, როგორც იქნა და, სიმთვრალეს, თუნდაც
გაბზარულს, მაინც თავისი გააქვს - სულ ცოტათი წინ გადავინაცვლე და ვიღაც
ბავშვიან ახალგაზრდა ქალს, თავთით დავადექი, გულისპირი ჰქონდა შემთხვევით
მოღეღილი, წამძლია სულმა და თვალი დავადგი, და რომ ვერ შეემჩნია ჩემი მზერა,
აქამდე ხელში ჩაბღუჯული, დაჭმუჭვნილი შლაპა გავასწორე და ჩამოვიფხატე, და
თუმც დაჟინებით, მაინც შენიღბვით ჩავცქეროდი, მაგრამ ქალი საერთოდ ალღოიანია
ხანდახან ოხერი, მაინც მიმიხვდა და, რა ქნა, თუ იცით? - არ დამიჯერებთ - მთლად
ამოიღო ცალი ძუძუ, ბავშვს პირში ჩაუდო და, ხალხის გასაგონად - წარმოგიდგენიათ?
- მიმართა: ჭამე, გენაცვალე, თორემ ბიძია წაგართმევს... და ამომხედა, აჰ, ჩემი ბედი!
მაინცდამაინც ასეთს უნდა გადავყროდი? ატყდა სიცილი ავტობუსში, მაგრამ რა
ატყდა... იმანაც, შალვამ, წამსვე გამომძახა: „რაშია საქმე, გერასიმე, შენზე ხომ არ
იცინიან, ხომ არ მომჭერი თავი!“ ხედავდა ალბათ, ყველაფერს, ოხერი, მაგრამ რა
დავაშავე მაინც ასეთი, დასაცინ-მასხრად რომ ამიგდეს, გამექცა ისე, უბრალოდ,
თვალი, აკი თქვა კიდეც ცნობილმა პოეტმა აკაკიმ - „საამო არის საცქერლად, დიაცის
უბესავითა...“ ექსპონატივით ვიდექ, სიცილით ცრემლმორეული მთელი ხალხი
დიაცის უბესავით ახლა მე შემომყურებდა, კიდევ კარგი რომ, ის ქალი სადღაც ახლოს
ჩავიდა, თუმცა კიდევ კარგი კი არა, პირიქით, უარესი გამოდგა ეს, რადგან მტკიცედ
მქონდა გადაწყვეტილი ავტობუსის დატოვება და ჭიათურაში დაბრუნება, ლიეპა
თითქმის აღარ მახსოვდა, ჭიათურაზე ვოცნებობდი, წარმოგიდგენიათ? - მაგრამ იმ
ქალს ხომ ვერ ჩავსდევდი, შემდეგი სოფლისთვის გადავდე ჩემი ეს განზრახვა, და
გადაუხვია კიდეც ავტობუსმა, რაღაც დანჯღრეულ, საცალფეხო გზაზე ახრიგინდა.
ვაჰ, ჩემი ბედი, და საბოლოოდ იმან გამომაფხიზლა, რაღაც ტომარა რომ შეხტა უცებ
და ჩემკენ გადმოხტა, და სანამ შექანავებული გული დამიმშვიდდებოდა, კიდევ
კარგი რომ, მივხვდი - გოჭი ეყოლებოდათ შიგ, თანაც, ფუიჰ, ცოცხალი.
მსწრაფლ შევიცხადე:
- ძლიერ შორსაა?
- გამარჯობათ თქვენი?!
- არა!
- შენ იცი შენი საქმე... - სწრაფად დათმო და, კვლავ იაგრესიულა, - მაგრამ შენ შენი
საქმე იცოდე, მეტი არაა ჩემი მტერი...
საცა არა სჯობს, გაცლა სჯობსო, უთქვამს ბრძენს, გაჩუმება ვამჯობინე. მაგრამ
მთლიანად ვერ გავეცლებოდი, დედმამიშვილების სადღეგრძელოს გადამკიდე, იმის
ტერიტორიაზე ვიყავ.
- არა! - გავძახე.
- კარგი, შალიკო!
როგორც იქნა და, გავაღწიე იმ ყანას თავი, და შემომესმა წყლის რაკრაკი, როგორც
იტყვიან. მომცრო ღელესთან შალვა იდგა, დაფიქრებული დასცქეროდა წყალს. მერე
მე მიყურა ერთხანს , და გულით მთხოვა:
- რაშია... საქმე...
- ვიპკურო მინდა, გერასიმე, წყალი...
მხრები ავიჩეჩე, შალვა კი იქვე, მაღალ ბუჩქნარში შეიმალა და, პატარა ხნის მერე
საცურაო ტრუსში გამოწყობილი წარმოსდგა ღელის პირას. რად უნდოდა ასეთი
საგანგებო აღჭურვილობა, კოჭებამდე თუ მისწვდებოდა წყალი; ფეხი რომ შედგა,
იმის მაგივრად მე გამაჟრჟოლა, მაგრამ შალვა მხნედ დაიხარა, ორთავ პეშვით ამოიღო
წყალი, გაიმართა და, ისე გემრიელად შეისხა მკერდზე, გული დამწყდა და,
გაკვირვებული, თანაც შურით შევცქეროდი, როგორ გრილდებოდა ამ პაპანაქებაში -
მთელი ეშხით... მერე ღელეში საერთოდ გაწვა, ხელ-ფეხს იქნევდა, კოტრიალობდა,
მზეზე და წყალში ნებივრობდა, ოხერი, და რომ შემომხედა, თითქოს მიმიხვდა შურსა
და სურვილს, ნელა წამოდგა, ხელით მოიჩრდილა მთლად სველი სახე, დაკვირვებით
მათვალიერებდა, და მერე მკითხა:
- არა, მე მგონი.
10
ვინ თქვა, წინათგრძნობა არ არისო, ნამდვილად არის, რაღაცა ცუდი მაშინვე მიგრძნო
გულმა.
- რა სიმართლეს... კაცო?
ღელის პირას წამოვჯექი და, მოლოდინით მივაპყარ მზერა, იმან კი განზე გაიხედა,
თითქოს ცოტათი დამორცხვებულმა, თითით აჩიჩქნა მიწა, და მითხრა მერე:
- როგორ თუ...
- ის გასაღები რომ მაჩვენე? არა, არა, კი გყავს, გყავს, როგორ არა, - ათრთოლებული,
თავს ვიმხნევებდი, - კი გყავს ბიცოლა აქ შენ, ეე...
- შალვა ბატონო.
გაკვირვებულმა, დამანამუსა:
11
- არ გეწყინება, გამოგიტყდე?
შევხედე:
- არა.
- კარგი ადამიანი ხარ შეიძლება შენ, გერასიმე, მაგრამ უნდა გაგაადამიანურო უფრო.
fb.com/groups/ellib
- გამა... ამამადამიანო? - ავიბენი, რაებს ამბობდა, - ისეთი რა მჭირს...
- რადავიწყებული?
- გაიგე, კოხტად.
- ეტყობათ ხოლმე კოჭებზე, გერასიმე, თანაც, ისე ამაყად, ისე ქედმაღლურად გაუშვი
მძღოლი...
- ეს მაინც როგორ...
- დიახ.
- კი მაგრამ, როგორ!
- კი!
- სად, დაკარგულო...
- აბაზანაში, სად...
- რატომ, ვითომ...
- კი მაგრამ, რატომ!
- რა სიმწვანეა, რა უცნაური...
მსწრაფლ გაიკვირვა:
დავანამუსე:
- ამ მიდამოში, კი.
- და მე - შეგირდი?
- რას მოგიწყენია, რომ მოგიწყენია, ა, გერასიმე, რასაა რომ მოგიწყენია, შე კაი კაცო, -
მცირედ შემაჯანჯღარა და, ვითომც გამამხნევა, თავისი ჭკუით, მერე: - ეგ არაფერი,
სიმა-ბატონო, ნამდვილად ვიცი, ორი-სამი საუკუნის შემდეგ შესაძლოა სულერთი
იყოს, მე ამ სოფელში ბიცოლა მყავდა თუ არ მყავდა, აბაა, გერასიმე.
12
ჯერ ის იყო და, შემოგვაბნელდა, სახლები შუქად გადაიქცა, პატარა ხანში მაგრად
ბნელოდა. მე ჩემი თხელი სვიტერი გადავიცვი, მერე - ნაქსოვი პერანგი, მერე -
ჩვეულებრივი იშვიათად კარგი პერანგი „სად ვაფუჭებდი?“ და, ისე ძალიან აცივდა,
გაჭირვებულმა, მაისურიც კი წვალებით ჩამოვიჭიმე, მაკანკალებდა მაინც, მუხლებზე
ხელებშემოხვეული, მოკუნტული და უმძრახად ვიჯექ. იგი კი, შალვა, რაღა თქმა
უნდა, ახლა - ჩაცმული, მუქშავ აჩრდილად მიმოდიოდა და, მე, ზაფხულის სუსხით
ათრთოლებულს, თავისი ჭკუით, ჭკუას მარიგებდა. მეუბნებოდა ასე:
- იცოდე, თუ გსურს, გაიგო, შენს ირგვლივ მყოფთაგან ვინ როგორია, რაიმე ცუდი
ჩაიდინე, ოღონდ ისეთი კი არა, ქვეყანა რომ დააქციო, არა, მცირედი, გაგიჭირდება
თუ რა შენ ეს, გერასიმე - ხანდახან განგებ რაიმე სისულელე წამოროშე, მოკლედ,
ილაპარაკე მოფიქრებულად და ვინც ყველაზე სულელია, ყველაზე მეტად გაიცინებს
ის, წავა, მოჰყვება ათასგან შენსას, თავისი თავი რომ აღიმაღლოს.
ბჰ!-რრ, ბუჰრრ... როგორ ციოდა, ციოდა როგორ... იგი კი აგრეთვე მეუბნებოდა ასე:
- ... რადგან საერთო ტრანსპორტსაც აქვს თავისი კარგი მხარეები, გერასიმე. კი, კი
ბატონო, გეთანხმები, არაა კარგი, ავტობუსში ვინმე მტკივან ფეხზე რომ დაგაბიჯებს,
მაგრამ გაჭედილ ტრანსპორტში, სამაგიეროდ, ადამიანები უნებურად ახლოვდებიან
და ერთმანეთის გულისცემა ესმით, თანაც, საერთო ტრანსპორტში, გერასიმე,
ადამიანები ერთ ჭერქვეშ არიან...
- არა, კეთილო, მხოლოდ შენ ფიქრობ ასე, გერასიმე, და გეჩვენება, რომ მართალი ხარ.
- დიახ!
13
- არ გძინავს, გერასიმე?
- არაჰ! - აღმომხდა.
- რატომ სჭირდება...
- უხერხულია გამჟღავნება, იმდენად ნაღდია... - და იდუმალის ხმით დააყოლა, -
გულში სათუთად უნდა ატარო...
- რაა ასეთი...
კარგა ხანს ისევ ჩუმად ვისხედით. ის ღელე თითქოს ტანზე მდიოდა, ისევ დავიხედე
მაჯაზე, საათი ადამიანის მეგობარია, ოღონდ - პირშიმთქმელი, რა ნელა გადიოდა
დრო, სამის ნახევარი ძლივს ხდებოდა. თუმც მაკანკალებდა, მაინც ერთგვარად
გავიტრუნე, შეწუხებული, მაგრამ შალვა მხნედ წამოდგა უცებ, მხარზე დამკრა ხელი:
- რა შევძახოთ რო...
- რა და - მასპინძელოო...
- მასპინძელოო!
- რომელი ხარ... რას მიბრძანებთ, ბატონო... ხომ მშვიდობაა... კაი გამარჯობა თქვენი...
- აუჰ!.. - შეიცხადა კაცმა და ისე ღონივრად გამოაღო კარი ცალი ხელით, „მეორეთი
შარვალი ეჭირა“, კინაღამ საერთოდ მოაძრო: - თუ შემოგვიკედლებთო, რა
საკადრისია... მობრძანდით, აგერ... აქეთ, ბატონო...
რა ბიცოლა, რის ბიცოლა, თურმე... მაგიდაზე კი უკვე იდო ყველი, ლობიო, პრასი...
მასპინძელი მონდომებულად დაფაცურობდა, მხოლოდ ერთხელ შედგა, როცა ჩემს
მაისურს, ცოტა არ იყოს, გაკვირვებული შეაცქერდა: - სპორცმენები ხართ?
- რატომ არაა, კია, კია, შე კაცო... - გაამხნევა მასპინძელმა, ესეც - ბიცოლაა... ულვაშიც
ედო. რაღაცა მრგვალ ბუხართან ჩაიჩოქა, შეშა ერთმანეთზე კოხტად დააწყო, ასანთი
ყურთან გაიჩხაკუნა.
- დიახ, სევერიონე-ბატონო.
- თქვენ გქონიათ ვეფხვის გული. ახლავე მოვალ მე და, მეზობლის ქალს მოვიხმარ, არ
მოიწყინოთ.
14
რომ გამაღვიძეს, ჩემი საათი ხუთის თხუთმეტ წუთს აჩვენებდა, არა მიშავდა რა,
ცოტათი მაინც ხომ წავუძინე. მხნედ წამოვდექი, ამტანი ვარ მე, ხელებიც კი ერთი-
ორჯერ გავიქნ-გამოვიქნიე, მაგიდისაკენ გავეშურე, იქ კი, შემწვარი ქათამი
დაემატებინათ, ხაჭაპური, ნადუღი, გეენაცვალეე, ტყემალი, თონის პური, ღვინოც, აბა
რა, რა ასმევს ამ ხალხს ამდენს. კარგად არც მეყურებოდა, რა სადღეგრძელოები ითქვა
- შემწვარ ქათამს მივადექი და, გაუმარჯოს-მეთქი, ამას ვამბობდი მხოლოდ და ოდნავ
ვყლუპავდი - კიდევ დათრობა მინდოდა? აარა, ბატონო, აღარ შევცდებოდი, მეყო
ისედაც, ამ ორ თუ სამ დღეში ამდენი, ისე კი, სევერიონემ მგონი ჯერ ჩვენი
მობრძანებისა შესვა, იძახა ვითომ გულითადი რაღაც-რაღაცეები, არა უშავდა რა, არ
სცოდნია აქეთ მთლად ურიგო ქათმები, ნადუღიც მესიამოვნა. ისევ ხალისიანად
ლაპარაკობდნენ, ის - სევერიონი და, ეს - შალვა, ყური მივუგდე, ღვინოს აქებდნენ.
ჰეჰ, ბითურები - კანიაკი ქვეყნად იყოს და... მაგრამ აიმ კაცს ვიპოვნიდი ვითომ,
ადლერში რომ უნდა დამხვედროდა? - ვინ იცის... ჩვენ, ადამიანებმა, ხანდახან არ
ვიცით, რა მოხდება... თუნდაც, აი, ეს ფაქტი - სევერიონემ სამი თუ ოთხი ჭიქის
შემდეგ თქვა:
ჰმ, რა გამოჰყავდა? უშუალობა ცუდი ყოფილა, ესე იგი. გავბრაზდი აქ, მაგრამ
სევერიონემ წამოიწყო:
- რა ეკეთა? - გამეღიმა.
- რადიოთი სულ მუსიკებს უსმენდა და, თვითონაც იცოდა პიანინოზე დაკვრა, ცალი
ხელით...
აქ სევერიონი დაინტერესდა:
- შენ რომ იცოდე, გერასიმე, აქ, ზემო იმერეთში, როგორ თენდება... ცხონდები კაცი!
- ამისთვის ამოგიყვანე აქ, გერასიმე, და ახლა, საქმე საქმეზე რომ მიდგა, უარს
მეუბნები?
ყური არ ვათხოვე:
- კვინტუს კურიუსს რომ არ წამოეყრანტალებინა შეთქმულების ამბავი ქალთან,
უარყოფითად იქნებოდა სენატის საქმე.
- აბა, ერთი სადღეგრძელო მაქვს და, - ფეხზე წამოდგა შალვა, - ერთი, ერთადერთი და,
უნდა გამოვცალოთ ეს ჭიქა ბოლომდე ყველამ.
- ერთადერთს, კი.
15
კი, მეტი საქმე არა მქონდა, ისედაც გაჭყეპილი ვიყავი აქაურობით, ის არ მერჩია,
დაბლა მეცქირა, ორმოში რომ არ ჩამცდენოდა ფეხი? მაგრამ სერი რომ ავიარეთ,
მჭახედ გაისმა:
- გერასიმე, სდექ!
მე სერზე ვიდექი.
ვიდექი მე სერზე.
მე ვიდექი სერზე.
სერზე მე ვიდექი.
- ნახვამდისკო, სიმიკოო!
ბოლოთქმის მაგიერ
1978 წელი
იგი სიყვარულისთვის იყო გაჩენილი, ანუ გრიშა და მთავარი
სერგო, საერთოდ, მორიდებული ყმაწვილი იყო, ახლა კი, ზღვისპირა ქალაქში რომ
ჩავიდა, ამ გარუჯულ, მზით გამაძღარ ხალხში თავისი სითეთრისა რცხვენოდა და
სანამ შემოღობილ, ეგრეთწოდებულ „სამედიცინო“ პლაჟზე გასვლას გაბედავდა,
საცურაო მოწყობილობა ჩანთაში ჩაალაგა და ქალაქგარეთ წავიდა. თავისი ჭკუით
მიყრუებული ადგილი შეარჩია და ერთბაშად ძალიან ცივი ეჩვენა ზღვა;
აკანკალებული მიარღვევდა წყალს, სხეული დაებურძგლა, სუნთქვაშეკრული,
ფეხისწვერებზე დგებოდა. მკერდამდე რომ შევიდა, რაც არის არისო და თავით
გადაეშვა. ხელ-ფეხი გაიქნია თუ არა, მაშინვე გათბა და ზურგზე გადატრიალდა. სახე
სასიამოვნოდ აეწვა, სველ წამწამებში მზემ იფეთქა, კარგი იყო ზღვა, გახალისდა
სერგო, ატეხა ხელების ქნევა, თამაში, წყალი ააშხეფა. მერე ღრმად შეისუნთქა ჰაერი
და პირქვე განერთხო ზღვაზე. ბეჭებზე წყალი გადასდიოდა, თან მზე აცხუნებდა,
გადიდდა სერგო, გაფართოვდა. სამ წელიწადს არ ყოფილა ზღვაზე და ახლა,
ნეტარებით აღვსილი, უზომოდ მადლიერი, თბილ წყალზე პირქვე იწვა და
სიამოვნებისაგან თავისთვის გმინავდა. მერე ჩაყვინთა კიდეც და თავით რომ ამოხტა,
მაშინვე შემოესმა გაუგებარი: „იო მოდო დელფინა!“
- მე ვცურაობ!
სერგო ვერ მიხვდა, გულწრფელად თქვა ეს კაცმა თუ დასცინა, მაგრამ ამ ეჭვმა რაღაც
გამბედაობა მაინც შემატა და მცირედი სიამაყით, ბრასის სტილით გამოსცურა
ნაპირისაკენ, დინჯად ამოვიდა წყლიდან, უცნობს თვალი აარიდა და შხეფები
ჩამოიფერთხა.
- ბოდიში, თქვენ ქართველი ხართ, არა? - ჰკითხა კაცმა და ზურგზე გადაირტყა ხელი -
ბუზი მოიგერია.
- დიახ.
- მე სერგო.
- წავალ მაშინ.
- არა, მე წავალ.
- რას ბრძანებთ, სად უნდა წახვიდე, დელფინას სტუმარი გვეწვია, მოდი აქ!
- სერგო.
- ოო, მომენტო, ახლავე გაჩვენებ, - თქვა გრიშამ და სილის ბორცვი გადაქექა, იქიდან
ჩანთა და ტანსაცმელი ამოიღო და გაკვირვებულ სერგოს გაუღიმა:
- და ფეხით დაბრუნდით?
- იო მოდო - ფეხშიშველი.
- არა, თუ გიყვართ-მეთქი.
- რა ვიცი.
- არ იცით?
და შესვა:
- მე?
- აბა მე? შენ, შენ, მე ხომ უკვე ვთქვი. რაიმე ნაცნობი, თუნდაც გაცვეთილი, ოღონდ
მოიტალიურო, თამამად, თამამად სერგო!
- ქალი ხარ, რა ქალი, - გაიმეორა გრიშამ და სილაზე მძიმედ დაჯდა, - ზღვის პირას
დგახარ, ზღვისკენ იცქირები. ჯერ ისევ სველი ხარ, ზღვასავით გრილი, ციცქნა
წვეთებზე მზე დაგდგომია... ვინა ხარ, რა ხარ - ასეთი მშვიდი, ასე ამაყი და მაინც
გლახასავით მომლოდინე, მაგრამ... გიხდება - ქალი ხარ, რა ხარ, რა მაგრად დგახარ ამ
ცხელ სილაზე ორივე ფეხით, ღონიერი ფეხები გაქვს, გამძლე და სანდო, მხრები კი
ნამდვილი სუსტი, ნაზი ქალისა - ვიწრო და თხელი... ახლა არ იცი, ამ უცხო კაცთან
როგორ მოიქცე, თავი როგორ დაიჭირო, დევნილი ნადირის უნებური სიამაყით
დაგბერვია თხელი ნესტოები, ზღვისაკენ იცქირები... მე კი არაფრის არ მერიდება -
იმასაც ვიტყვი ამ უცხო კაცთან, რომ, როს განვშორდებით და ოდესმე ახლად
გადახნულ, ძალუმად ოხშივარადენილ მიწაზე გავივლი, შენი ტუჩების გემო
გამახსენდება... და მთელი შენი მომლოდინე სხეული. ანდა, როგორ უნდა
განვშორდეთ, სად უნდა წახვიდე, რომ დამემალო - მე დაგინახავ, როგორ ზიხარ
ფანჯარასთან, სარკეში როგორ იცქირები... და, დაფიქრებული, წაწვეტებული
თითებით ივარცხნი კუპრის ჩანჩქერივით მძიმედ ჩამოშლილ თმას... ანდა, როგორ
მიაბიჯებ გაზაფხულის წვიმაში, რა კარგად გხედავ, ეგ თმა სველი გაქვს, სახეზე
წვეთები ჩამოგდის, გალუმპული კაბაც შემოგტმასნია და მადლიან ნაკვთებს გიჩენს,
წვიმს, როგორ გაწვიმს... ანდა, მაშინ როგორ დადიხარ, ღონიერი ქარით წაქეზებული
დიდი ხეები რომ აცახცახდებიან და ერთმანეთზე საჩხუბრად იწევენ - ვერაფერს
ხედავ. თავი ამაყად მოგიღერებია, ყელ-ნიკაპით მიაპობ ჰაერს და, თვალმოჭუტული,
მხოლოდ ქარს უსმენ, ის კი... ჩაგწივის, ქალი ხარ, ქალი... ვერ დაგივიწყებ, ყველგან
გიპოვი, თვით ვენეციაშიც რომ წახვიდე, ჩვეულებისამებრ ფანჯარასთან დაჯდები,
წელამდე გამოჩნდები და იქვე, წყალშიც, წელამდე უკუღმა აირეკლები და მე
დაგინახავ, აგურის ქალივით ჩაფიქრებულსა და გახევებულს. ვერსად წამიხვალ -
ყინვაში, სუსხში, შორეულ მხარეს ქურქში შეფუთვნილს, სახეალეწილს,
თავშალმოხვეულს, მხოლოდ ეგ მომწვანო თვალები გამოგიშუქდება და მაინც
გიცნობ... ახლა კი, ზღვის პირას გატრუნულს, როცა ჩემი სიტყვები ძალიან
გსიამოვნებს და თავად მეც მსიამოვნებს ასეთი ლაპარაკი და მხოლოდ ეს უცხო კაცია
ცოო-ტათი გაკვირვებული, იძულებული ვარ თავი გავანებოთ ამ უცნაურ სიტყვების
სამყაროს და ისევ ჩვეულებრივ საუბარზე გადავიდე, რადგან ყოველნაირი
შელამაზებული გამოთქმა მათრობს, მაბრუებს და სინამდვილეს მაცილებს, ეს კი
ცუდია... ასე რომ, გადავდივარ ყოველდღიურობაში, თავისუფლად, დელფინა,
შეგიძლია შემსუბუქდე, - და მოულოდნელად იკითხა: - სერგო, სტვენა იცით?
- მე?
- ჩამოსული.
- დამსვენებელი, არა?
- კი, დამსვენებელი.
- ღიღინიც არ იცით?
- არა. არც ისე...
სერგო მთლად დაიბნა, ასეთი რამ ჯერ არ ენახა - გრიშამ ქალს წელზე ხელი შემოხვია,
ლოყა ლოყაზე მიადო, დაბალის ხმით სიმღერა წამოიწყო და ზედ ზღვის ნაპირას,
სველ სილაზე აცეკვდნენ. გრიშა თან უცნობ სიმღერას ღიღინებდა:
ოდესას მოადგა-ა
ახალი გემი-ი,
არგენტინიდან მოიტანა
სიმღერაა ძველი,
სიმღერა ცნობილია,
მოტივი დაპყრობილია,
სარკეებთან დარბაზში-ი,
ცეკვავენ წყვი-ლე-ბი!
კვნესიან სიმე-ბი,
გიტარის შვი-ლე-ბი!
და მერე დასძახა:
- სიგარეტი გაქვთ?
- დიახ.
- იცით რა, - და უცებ ქალური ბრაზი დაეტყო ხმაში, ძლიერი და უმიზეზო, - თქვენ
შეიძლება იგი გიჟიც გეგონოთ, მაგრამ ეს ასე არაა - გასაგებად ვლაპარაკობ? თქვენ
შეგიძლიათ ყველაფერი გაიფიქროთ, თქვენი ნებაა, მაგრამ, როგორც გითხარით, ეს
ასე არაა.
- და თუ რომელიმე ადამიანი სხვებს არა ჰგავს, ეს არც ისე ცუდია, როგორც შეიძლება
ერთის შეხედვით ვინმეს მოეჩვენოს. ამასაც მიხვდებით?
- დიახ.
- დიახ, - ხმადაბლა თქვა სერგომ, თავი ჩაღუნა და პატარა ხნის შემდეგ ქალისაკენ
მიიხედა: „ეს რა ხალხში მაქვს საქმე...“ და უცებ შესძახა: - ჰახ!
- მმუ...
- ახლა შენ ჩადი ზღვაში, დელფინა, იცი, რა კარგია?! - ხალისიანად ურჩია გრიშამ და
სერგოს ფერხთით პირქვე გაწვა, უცებ წამოხტა, წამოიძახა: „ჰუუ, რა ცხელია?! - და
ისევ დაწვა.
- სერგო, - თავი არ აუწევია, ისე იკითხა გრიშამ, - თქვენ გაქვთ რამე პრობლემა?
- მე პრობლემა... არა.
- ა-არა.
- ეს ცუდია, - თქვა გრიშამ. იქვე იწვა და თავი სილაში ჩაერგო, - აი მე, მაგალითად,
მაქვს...
ჩუმად იყვნენ.
- მაგრამ ეს რთულია, - განაგრძო მერე გრიშამ, - ჰეე, როგორი რთული. ხანდახან იმის
დადგენაც კი ჭირს, ვინ ცუდია და ვინ კარგი. რამდენჯერ მოგვსვლია: შეხედავ კაცს, -
მოგეწონება, გაიცნობ - მოგეწონება, დაგელაპარაკება, მოგეწონება, დაგელაპარაკება
ისევ, უიმე, მტრისას... შემოიკრავ თავში ხელს - როგორ შევცდი, ვინ მეგონა და...
პირიქითაცაა - შეხედავ, აგბურძგლავს, გაიცნობ - დაგბურძგლავს, დაილაპარაკებს -
დაგთუთქავს, მერე კიდევ მოუსმენ, შეხედავ, ახედავ, დახედავ და... არც ისე ცუდი
კაცია. და მერე სულ ერთია - არაა ცუდი, მაგრამ მესამენიც არიან, სერგო ჩემო,
ყველაზე ძნელი ხალხი: შეხედავ - კარგია, - გაიხედავ - ცუდი, გაივლი, გამოივლი,
შეხედავ - ისევ კარგია, წახვალ, წამოხვალ - მაინც ცუდი... წარმოგიდგენია? - ხან
კარგი, ხან ცუდი, ხან კარგი, ხანაც... და სულ ასე. საერთოდ კი, რომ აღინიშნოს, ამ
მესამე კატეგორიაში რაოდენობრივად ყველაზე მეტი შედის, ასეთებისათვისაა,
რაღაცას რომ ვცდილობ... ისე, ცხოვრებაში ძალიან ძნელია, კაცი რომ გამოიცნო,
ლიტერატურაში კი იცოცხლე, გაგიხარია - გმირი ან ცუდია, ან კარგი. მაგრამ მე მაინც
მგონია, რომ უმცირესობაა მხოლოდ კარგი ან მხოლოდ ცუდი, უმრავლესობა კი ცუდ-
კარგია... ასეთია შინაარსობრივად ჩემი აზრი, ამ ცუდ-კარგებს კი, სერგო ჩემო,
მოფერება უნდა, გაგება უნდა, დაყვავება; გაწყრომაც კი უნდა ხანდახან, დარიგებაც -
მთავარია, უშუალო იყო. გაპრანჭულ ხალხს ვერ ვიტან, ის რა კაცია, სანამ პასუხს
გაგცემს, ჯერ გუნებაში რომ აწონ-მოწონის და მერე ვერცხლის ლანგარით ჭკვიანურ
პასუხს მოგართმევს - იმისი სიტყვა სხვაა, ის არაა ნამდვილი სიტყვა. რაღაც
სულელური ანდაზაა - ღვინო და ლუდი ერთნაირად არ უნდა სვაო და პირზე რომ
სიტყვა მოგადგება, კი არ უნდა თქვაო - უნდა თქვა, სერგო, უნდა თქვა, რაღაცას თუ
გინდა მიაღწიო, მაგრამ ამასთანავე, რაოდენი სიფრთხილე და გაგებაა საჭირო - ამ
სხაპასხუპით ლაპარაკში ფაქიზი უნდა იყო. ახლა, ამ წუთს ასე რომ გებაასები,
სილაში თავჩარგული, თუ იცი, რატომ? რატომ და ჩემმა დაკვირვებულმა მზერამ რომ
არ აგაბნიოს, რომ არ დაიძაბო, არ აიბნე, ასე იმიტომ ვლაპარაკობ, უფრო ბუნებრივად
რომ მისმინო, უფრო დალაგებულად, თავისუფლად; მშვიდად დაფიქრდები, აწონ-
დაწონი, განსჯი, გაიაზრებ... ხომაა ასე? თანაც, ჩემს პრობლემას დიდის
გულისყურით მოსმენა უნდა, რადგან რთულია, როგორც უკვე გითხარი, ნაცნობი
შესცვალო უკეთესისაკენ - რა უნდა იყოს ამაზე რთული? ასე რომ, პრობლემა
სერიოზულია, აკი ვთქვი - ხანდახან ცუდისა და კარგის დადგენაც ჭირს ხოლმე.
მაგრამ მთავარია ძიება, დაკვირვება და პირდაპირობა. ახლა მე ერთი შეკითხვა მინდა
დაგისვა და კაცმა რომ თქვას ძალიან მაგარი შეკითხვაა, რადგან უაღრესად
პირდაპირია, მაგრამ მაინც ჩემსას უნდა ვეცადო - აი შენ, როგორ გგონია, როგორი ხარ
- კარგი თუ ცუდი? როგორი ხარ, ა, სერგო - თუ კარგი ხარ, რატომ და თუ ცუდი, მაინც
რატომ? ნუ გერიდება, ხმა ამოიღე, პასუხი გამე, თამამად, თამამად, სერგო... - და
გრიშამ თავი ასწია.
- მოდი ახლა, დათა, - რბილად ამბობდა გრიშა, - კარგ და ჭეშმარიტ პოეზიას თავი
გავანებოთ, და ხშირი, წყალწყალა პოეზია გავაანალიზოთ. განვიხილოთ თუნდაც
სიმღერებად მოარული ზოგიერთი ცუდი ნიმუში. აი, ვთქვათ არსებობს ადამიანი და
მოსწონს არც თუ ისე ჭკუიდან შესაშლელი სიმღერა, რომელსაც აქვს ცუდი ტექსტი -
ესე იგი, წარმოადგენს მარტივი მელოდიისა და ცუდი პოეზიის სინთეზს. და მაინც
მოსწონს. ახლა მე გეკითხები შენ - კარგია ეს თუ ცუდი?
- სწორი ხარ - რა თქმა უნდა. აი, მე დათა, ვაღიარებ, რომ ხანდახან ცუდი პოეზიაც კი
მოქმედებს ჩემზე და მათრობს. განა ეს კარგია? არ არის კარგი - მთავარი გავიწყდება
და კოხტად მორგებული რითმა, შეწყობილი სტრიქონები გაბრუებს, აი, თუნდაც
წარსულში ჩემი უსაყვარლესი ლექსი სახელოვან ჯონ გრეიზე - სისულელეა თავიდან
ბოლომდე, მაგრამ... - მხრები აიჩეჩა გრიშამ, - მათრობდა.
- მართლა?
- აბა რა - თანხა კაცის ცხოვრებაში გარკვეულ როლს თამაშობს. ერთ ეპიზოდს
გიამბობ და შენ თავად განსაჯე... ეს მოხდა კიკეთში, ზუსტად ორი წლის წინათ. იქ
ჩემს დას გავყევი, რომელმაც შვილები აგარაკზე წაიყვანა და ცოტა-ცოტას ბავშვების
აღზრდაში ვეხმარებოდი. იდგა შუა ზაფხული, ივლისის თვე. ჩვენი ქუჩა, ღობე-ღობე
აყოლებული, ხეხილიანი, ბავშვებით იყო სავსე. ისინი უდარდელად დახტოდნენ,
დარბოდნენ, ჟრიამულობდნენ, ქუჩა ოდნავ დაქანებული, ასფალტიანი იყო, შენ მერე
დაინახავ, დათა, რომ ამას ექნება მნიშვნელობა და უცებ ქუჩის თავში გამოჩნდა
სქელი კაცი, რომელსაც ხელში უზარმაზარი საზამთრო ეჭირა და ძალიან კმაყოფილი
სახე ჰქონდა, რადგან საზამთრო ახალთახალი შემოსული იყო - სწორედ ისე
მოჰქონდა, ბირთვის მკვრელებს რომ უკავიათ თავიანთი ინსტრუმენტი. და
წარმოგიდგენია, დათა? - ქუჩაში სიჩუმე ჩამოვარდა. ბავშვები შესცქეროდნენ
მონატრებულ ხილს, კაცმა კი ამაყი, გამარჯვებული სახით ჩაუარა ყველას და თავის
ოჯახში შევიდა. და აი მაშინ, დათა, სწორედ მაშინ იყო საჭირო თანხა. მე რომ მაშინ
იმდენი თანხა მქონოდა, თუნდაც ჯონ გრეის რომ ჰქონდა, ტაქსით ჩავგრიალდებოდი
თბილისში, დავიქირავებდი საბარგო მანქანას, ვიყიდდი უამრავ საზამთროს,
ჩამოვიტანდი კიკეთში, მძღოლის დახმარებით გადმოვალაგებდი, გორად
დავაწყობდი, მერე ერთ ცალს დავწვდებოდი ორივე ხელით და დავიძახებდი: ეჰე,
შენ, პატარა გოგო, წითელკოპლებიანი კაბა რომ გაცვია, ეს შენია, დაიჭირე... და
საზამთროს დაღმართიან ქუჩაზე ფრთხილად დავაგორებდი. მერე მეორეს
მოვიმარჯვებდი და ისევ გავძახებდი: ეჰეე, შენ, თავხოტორა ბიჭო, ეს შენია,
დაიჭირე... და დავაგორებდი და სულ ასე, სანამ ყველა ბავშვს არ ჩამოვურიგებდი,
მერე კი ჩემს მკვიდრ დისშვილებსაც მივუტანდი, ხომ სწორედ მოვიქცეოდი?
- სწორედ მოიქცეოდი.
- არა.
- პიანინოების ამწყობი ვარ. დაკვრა არ ვიცი, სმენა კი, იცოცხლე, სამი კაცისა მაქვს,
სხვათა შორის, ძალიან დაუფასებელი პროფესიაა, გულმოდგინედ უკრავენ ტაშს
შემსრულებელს და იმას კი ვერავინ გაიფიქრებს, ნეტავ ვინ მადლიანმა ააწყო ეს
ინსტრუმენტიო. ეჰ, მე კი არა, ხანდახან კომპოზიტორიც კი არ ახსოვთ, იმის
ნაწარმოების შემსრულებელს კი მიხაკებს ესვრიან. ასეა, ვისაც თვალნათლივ ხედავენ,
იმას აფასებენ, წინა პირობა კი, ესე იგი, კომპოზიტორი და სუულ ცოტათი მე, არავის
ახსოვს... ეეჰ, არც ღირს სალაპარაკოდ. ახლა, თუ გინდა, პირდაპირობის პრობლემაც
გადავსინჯოთ, - შეცვალა თემა გრიშამ, - ზოგიერთი არაა პირდაპირი, ესე იგი,
უშუალო და სახეს განგებ ჭმუხნის - ვითომ მაგარია. სხვათა შორის, ხშირად
უმართლებთ კიდეც, ესაა გასაოცარი. აი, ვთქვათ არსებობს ორი ადამიანი - ბ და ც.
- ვის?
- ბ-ს.
- რატომ?
- ნამდვილად ცუდია.
- არა!
- რა - ფულია?
***
- მიყვარხარ და იმიტომ.
- მართლა?
- რა არის... ახლობელია?
- და სხვა არაფერი?
- რა ვიცი... არ ვიცი.
- ახლავე აგიხსნი, - თქვა გრიშამ და მიმოიხედა, - არის ერთი გამოთქმა, რომ ადამიანი
ადამიანისათვის მგელია, მაგრამ მე, ამ შემთხვევაში შენი ახლობელი, სულ სხვა
თვალსაზრისისა ვარ. და თუ გინდა, რომ აგიხსნა, აბა, თვალები დახუჭე და დინჯად,
ნებისყოფიანად დაითვალე ათამდე.
- არა.
- აბა?!
- ჰო.
- ერთი, ორი, სამი... - დაიწყო ქალმა და ბოლოს განგებ გააგრძელა, - ცხრა-ა, და-ა, აა-
ათი... ათი! მითხარი ახლა... გრიშა, სადა ხარ?
ძალიან ბნელოდა.
- გრიშა! მოდი ჩემთან, გრიგოლ! ხმას აღარ გაგცემ, იცოდე, გრიგოლ!.. - და ქალმა
სილაზე დაჰკრა ფეხი.
- ეს მე ვარ, მე.
***
- კი, კაია.
- ხელათ.
- აი, ხომ ასეთია, არა?! - მიუბრუნდა სუფრის წევრებს გრიშა, - მაინც მიყვარს. ეს
იმიტომ, რომ ბავშვობის ამხანაგია. ბარაქალა, ჯიბო!..
- კაცს ტყუილად არ გავაფუჭებ, - ძალიან მოულოდნელად გამოაცხადა გიგლამ, -
ამდენი ხანია, ჩემს ადგილას ვმუშაობ, მაგრამ კაცი არ გამიფუჭებია.
- კი.
- რაო? - გაუკვირდა გრიშას, - უფრო ზუსტად ხომ ვერ გამოხატავდით თქვენს აზრს?
- რა ქნას?
- ძალიან თავისუფლად.
- მაინც?
- რაც გაინტერესებთ.
- სუყველაფერი?
- ესე იგი, - გაბრაზდა გრიშა და გამომწვევად მიაჩერდა, - თქვენ იცით ყველაფერი ის,
რაც აქამდე მოხდა და, ამასთანავე, მსხვილმანი?
- ჰო, ჰო!
- ფოტონი.
- ეს როგორ!
- თავისით არის.
- თავისით არის.
- ჰე... და თქვენ ყველაფერი იცით, არა?
- ადვილიც?
- მე რა მქვია, აბა?
- თქვენ? - გრიშა.
- დიახ.
- მერე?
სადღეგრძელო რომ შეისვა, გრიშამ ისე მოულოდნელად აიქნია ხელი. ყველა შეკრთა.
დამფრთხალნი მიაჩერდნენ, გრიშა კი ახალგაზრდას ჯიქურ შესცქეროდა:
- კარგი ჰო! - შეუძახა გრიშამ, - ეგრე იყოს, შენებურად. ახლა კი აგერ ფანჯარაში
გაიხედე - ცას თუ ხედავ?..
- რა თქმა უნდა.
- ვარსკვლავებს?
- ვარსკვლავებსაც.
- აი ეს კი, ბოლო წრეხაზი ისაა, თქვენ რომ გაინტერესებთ - ესაა სამყაროს ზღვარი.
- შვიდი.
- აგაშენა ღმერთმა, - გულზე მოეშვა გრიშას, - მე ახლა უკვე ნამდვილად ვიცი, რომ
თქვენ არაფერი იცით.
- როგორ გამოიყურებოდა?
- არ ვიცით, ბნელოდა.
- ეს კარგია, კარგი ყოფილა, მართლა კარგი რამე ხარ, გრიშა! - იხრჩობოდა ჯიბო.
- რა ხარ, გრიშა, რა ხარ, შენ რა გითხარი, რანაირი ხარ, იცი? - კისკისებდა ქალი.
- შენ ხომ კიდევ ერთ კვირას უნდა დარჩენილიყავი, რა იყო, გრიშა, სხვამ თუ
გაწყენინა, მე რატომ მიბრაზდები?
- ყველანი ერთი ხართ, - თქვა გრიშამ, - ორ-ორი ხელი და ფეხი გაქვთ და ერთი ჭკუა.
თავი გამანებეთ, ყველანი ერთი ხართ, მე ჩემს ქალაქში წავალ, სადაც ახლა ბენზინის
სუნია.
- თქვენთვის უნდა დავიკარგო, თქვენთვის, აბა ჩემთვის კი არა. დიდი ბოდიში, რომ
გაწუხებდით - ან მე არა ვარ თქვენი ღირსი, ანდა - პირიქით.
- რა გეჩქარება, ბაბაჩი?
„უუხ... ჯიუტია, ბებერი!!“ - გაიფიქრა გრიშამ და კიბეზე დაეშვა. უგანეს და მერე ისევ
გასდიეს. გრიშას მიჰქონდა თავისი თეთრი ჩემოდანი და პიჯაკი მხარზე მოეგდო,
უკან ქალი მისდევდა, მერე ჯიბო და დათა, ბოლოს კი გიგლა და ახალგაზრდა.
ასეთივე თანმიმდევრობით მიადგნენ ვაგზლის სალაროს და სანამ გრიშა ბილეთს
აიღებდა, მცოდნეს ვიღაცა ძალიან გამხდარი ქალი ამოუდგა უკან. ის ქალი
ეკუთვნოდა ადამიანთა იმ კატეგორიას, მატარებელზე დაგვიანების პანიკური შიში
რომ აწუხებთ, და უცებ გრიშას ხუთივემ რომ გასდია და გზა სალაროსაკენ
თავისუფალი აღმოჩნდა, შვებით ამოისუნთქა.
„ცხოვრებაში ყველგან ნაღდია თითო ასეთი კაცი, - გაიფიქრა გრიშამ, - ხელს რომ
გიშლის, ისეთი...“ და ისეთ ვაგონის კართან დადგა, გამცილებლებს სახეში მიაჩერდა
და იგრძნო, შამპანური რომ მოეკიდა.
და ხმამაღლა გასძახა:
fb.com/groups/ellib
გიგლა კი ჩაფიქრებული წავიდა. ჯერ დაბნეული მიაბიჯებდა, მაგრამ მერე ისევ
მოიღუშა; თავიც ასწია და მრისხანედ მიაჩერდა პირველსავე შემხვედრს, რომელიც
სწრაფად და აშკარა ქალი აღმოჩნდა, სალაროსთან უკან რომ ამოუდგა და ახლა კი
ასეთ უმიზეზოდ განრისხებულ მამაკაცს ფრთხილად აუარა გვერდი.
- იძახე კი-კი და სულ წინ წახვალ, - გაბრაზდა გრიშა და დათას დაემანჭა - შენ
ყველაზე ვარესი ხარ, იცოდე. წადი ახლა სახლში.
ქალიღა დარჩა.
- ხომ მომწერ?
- აბა რა...
- არა.
- მაშინ მოკითხვამდე მომწერე - მთავარი ფოსტა, მოკითხვამდე... სახელი და გვარი,
იმედია, გახსოვს.
- ყველანი ერთი ხართ, - ისევ იფეთქა გრიშამ, ქალსაც ნაწყენი მიაჩერდა და ოდნავ
შებარბაცდა, რადგან მატარებელი დაიძრა.
- კი, კი.
„დათა ხომ არ იყო?“ - გაიფიქრა გაბრუებულმა გრიშამ, - „აჰ, არა, არა“. მატარებელი
ისევ რომ დაიძრა, თანაბარი რწევა ესიამოვნა, თვალი მილულა და უეცრად რკინის
ხიდზე ადგრიალებელმა ბორბლების ხმამ საბოლოოდ გამოაფხიზლა. იწვა გრიშა ხის
თაროზე, შეჰყურებდა ვაგონის ჭერს. რიონს რომ გასცდნენ, წამოდგა და პირსაბანში
წყალი დალია, მერე ისევ დაწვა. ჭერში ლურჯად აციაგებულ შუქს შესცქეროდა,
ლურჯი სინათლე ფარფატებდა კუპეში.
„კი მაგრამ, - შემოესმა გრიშას სადგურ შორაპნამდე, - სხვა? სხვამ რაღა ქნას?“
„სულელო, სხვას რას დაეძებ, შენს თავს მიხედე, - გაუჯავრდა გრიშა დათას, - მე ხომ
გარკვევით ვთქვი, რომ თვითონ უნდა იყო კარგი, და სხვაც ხომ თვითონაა, სხვაც ხომ
„თვითონაა“ ამ შემთხვევაში, თუკი ისაა მთავარი, რომ თვითონ უნდა იყოს კარგი?
ამიტომ სხვაც თვითონ უნდა იყოს კარგი. შენ იჯექი შენთვის ჩუმად და...“
და ისევ ჩაეძინა.
გრიშა მიაბიჯებდა თავის ქალაქში, სადაც ჯერ ძალიან არ ცხელოდა, რადგან დილა
იყო, მაგრამ იგრძნობოდა, ნაშუადღევს მართლა რომ დადნებოდა ასფალტი. გრიშა
თეთრი ჩემოდნით ხელში მიაბიჯებდა მშობლიურ ქალაქში და ყოველ ნაბიჯზე
ეცვლებოდა გუნება - ხან ფიქრობდა, რომ მართალი იყო, ხან კი ეჭვი ეპარებოდა ამაში.
მაინც გემრიელად ისუნთქავდა ბენზინის სუნით გაჟღენთილ ჰაერს და დასადნობ
ასფალტზე ისე მიაბიჯებდა.
მერე გრიშამ მაღაზიაში იყიდა პური, ყველი, კარაქი, დაბალი შადრევნიდან კიდევ
დალია წყალი და გაიმართა თუ არა, ვიღაცა უცნობი კაცი მივარდა.
- გაუმარჯოს!
- ჰოდა, მერე?
- რა - მერე!
- აღარ გახსოვს?
- რა უნდა მახსოვდეს?!
- დღეს რომ ჩემთან უნდა მოხვიდე, აღარ გახსოვს, არა? ესაა ჩვენი მეგობრობა?
- ოო, მასე, ყოჩაღ, - შეაქო კაცმა და მხარზე დაჰკრა ხელი, - რვაზე შევიკრიბებით
ზუსტად, აბა შენ იცი, სულ შინაურები ვიქნებით.
1969 წ.
მიხეილი და ალექსანდრე
ალექსანდრე ჯერ ხუთი წლისაც კი არ იყო, ყველა ნიჭიერს რომ ეძახდა. ბავშვმა არ
იცოდა, რაში გამოიხატებოდა მისი ნიჭი. რატომღაც არ სიამოვნებდა, მოურიდებლად
რომ აქებდნენ და სტუმრებს ემალებოდა. მხრებზე ტვირთად აწვა მახლობელთა ქება
და იმედები.
ყველასათვის აშკარა გახდა, რომ ახალ დირიჟორს აბსოლუტური სმენა ჰქონდა - მის
მიერ აღებული ნოტი როიალზე შემოწმდა.
- ფორტისიმო.
- დიდი ხნის წინათ, - დაიწყო მაესტრომ, - ცხოვრობდა ერთი კაცი - სამსონი. იგი
ძალიან ღონიერი და ამასთანავე სამართლიანიც იყო. მისი ძალა მისივე თმაში
იმყოფებოდა, - მაესტრომ თავზე გადაისვა ხელი - და აი, ერთხელ, მას მიეპარა
ბოროტების მოციქული და თმა მაკრატლით შესჭრა, გამოეღვიძა თუ არა კეთილ
სამსონს, მაშინვე დიდი ხის გადატეხვა მოუნდა, ხელი წაჰკრა, მაგრამ თვითონვე
წაიქცა. შემდეგ წამოდგომაც კი გაუჭირდა.
- რაშია-მეთქი საქმე?
- რომელს?
- მე თქვენთან გამომაგზავნეს.
- ვიოლინოზე.
- რა დაამთავრეთ?
- მუსიკალური ტექნიკუმი.
- ალექსანდრე.
- დიახ.
- ვუკრავთ ბიზეს!
- აბა, დავიწყოთ!
- ვის ვეკითხები?
- ჩავფიქრდი... უნებურად.
- აჰა! ჩაფიქრდი, არა? ოო, მოაზროვნე ხარ? შენი ჭირიმე... რა დროს ფიქრია,
თავხედო!
„კლარნეტი“ ოცი წლის ჯეელი იყო. ფეხზე წამოდგა და საკმაოდ უკმეხად უთხრა:
- ბოდიში, მაესტრო.
- დიახ.
- მეც.
- დიახ.
- თქვენ რა გქვიათ?
- მე? ალექსანდრე.
- სანდრო?
- არა, ალექსანდრე.
ტრამვაი გაჩერდა.
- აბა, დავიწყოთ! ვუკრავთ „დაისის“ შესავალს. ჰობოი არ არის, არა? არა უშავს, მეორე
ციფრიდან დავიწყოთ. ააწყეთ ინსტრუმენტები? ძალიან კარგი, აბა, ყურადღება...
ერთი, ორი, სამი, ოთხი, ერთი, ორი, სამი... კლარნეტ! რომელი ნოტები წერია მეორე
ციფრის მეორე ტაქტში?
- მაპატიეთ, მაესტრო.
არც ახლა ამოუღია არავის ხმა. ალექსანდრემ ვიოლინო მუხლებზე დაიდო, შემდეგ
თითი ფრთხილად გამოჰკრა სიმებს.
- დიახ.
- მაშინ, დავიწყებ... ესე იგი, ასე - მისი სახელია ჯოაკინო, გვარი როსინი. იგი
დაიბადა 1792 წლის 29 თებერვალს; მაინცდამაინც 29 თებერვალს, წარმოგიდგენიათ?
იგი დაიბადა აპენინის ნახევარკუნძულზე, მშვენიერ იტალიაში. ბავშვობა და ყრმობა
გაატარა თვალწარმტაც ქალაქში, რომლის სახელია პეზარო. დიდი როსინი
პატარაობაში ცელქი და მოუსვენარი ბიჭი იყო. იგი ფეხშიშველი დარბოდა მწვანე
ბალახზე, ზეთისხილის ხეებზე აძვრებოდა ხოლმე და ალბათ აღტაცებით
შესცქეროდა იტალიის კრიალა ცას. მშვენიერი სმენა მემკვიდერობით მიიღო,
დედისაგან - ანნა გვიდარინი მეტად მუსიკალური ქალი იყო. პატარა როსინი ყურს
უგდებდა ადრიატიკის ზღვის ფშვინვას, ყინულოვანი ჩანჩქერების ხმაურს,
ფოთლების შრიალს, წისქვილის საამო გუგუნს და ყოველივე ამისა და ვინ იცის,
კიდევ რის გამო, მშვენიერ ხასიათზე დგებოდა და ლაღად, თავისუფლად
სუნთქავდა. ეს ის სუნთქვაა - გენიოსის სუნთქვა. ასეთი იყო იგი ბავშვობაში და
შემდეგაც, მთელი სიცოცხლის მანძილზე. მან ყოველთვის იცოდა, როგორ უნდა
ესუნთქა. რამდენიმე წლის შემდეგ კი მუსიკა მისთვის ჰაერი გახდა, ყველა
ხვდებოდა ამას, დიდი მაესტროც ასე ამბობდა თავის თავზე: „მუსიკა ჩემთვის
ჰაერია, რომლითაც ვსუნთქავ“. ასე ამბობდა იგი. ხომ არ მოგწყინდათ ჩემი
ლაპარაკი?
- გამარჯობათ, ალექსანდრე.
ბაღში გრილოდა. დაბალი კაცი ხეებს რწყავდა და სასიამოვნო სიგრილე იდგა. სკამზე
დასხდნენ, გოგონამ თმა შეისწორა, მერე ხელი მუხლზე დაიდო და ფეხსაცმლის
წვერით წითელ მიწაზე რაღაცა გაჩხაპნა.
- ისე.
- როგორ არა.
- მაინც?
- ეს რა ხეა?
- ეს, მგონი ცაცხვია... შეიძლება ცაცხვი არ იყოს, მაგრამ არც მუხაა. მუხას უფრო
სხვანაირი ფოთლები აქვს და საერთოდაც სხვანაირია.
- რკოცა აქვს.
- დიახ, რკოც.
- როგორც გნებავთ.
- არ გიყვარს კევი?
- წამოდი ვიყიდოთ.
- ა, ჭირიმე.
- გავიყოთ, გინდა?
- კი.
- რატომ იცინი?
- კევი... გყვარებია.
- დიახ.
- რატომ გააცდინე ბოლო რეპეტიცია?
- არ გამიცდენია, მაესტრო.
- ალექსანდრე.
- აი, მაესტრო.
კონდუქტორმა ჩაიკისკისა.
- აბა რა არი?
- ოქროსფერია, ყმაწვილო.
ალექსანდრემ დაიმორცხვა.
- არა, არსად.
- დიახ.
- არ გეგონოს, ასე რომ ვლაპარაკობ, თითქოს ბევრს ვმუშაობდე. არა, ჩემო კარგო,
ჩემდა საუბედუროდ, ზარმაცი ვარ. ამაშია ჩემი უბედურება. ნიჭი კი არ მაკლია,
მაგრამ... ეეჰ, ალექსანდრე, ალბათ, ისედაც იცოდი, ზარმაცი რომ ვარ, შენ საზრიანი
გამომეტყველება გაქვს.
- მართლა?
- არა, ახლა ისეთმა კარგმა ადამიანებმა აქეს, რომ ნამდვილად კარგი იქნება.
- მეც.
- მართლა?
- მეც...
- იცი, ალექსანდრე, შენ რომ ჯარისკაცი იყო და უცებ ტყვე მოგიყვანონ და გითხრან,
დახვრიტეო, რას იზამ?
- მაშინ მოვკლავ.
- მართლა?
- არა გჯერა?
- კი მჯერა.
- კი.
- წავიდეთ, ალექსანდრე.
- ოო, ამას ვის ხედავს ჩემი თვალები, მობრძანდი, მობრძანდი, ჩემო ალექსანდრე,
მოგწონს ჩემი ოთახი?
- დიახ, მაესტრო.
- მე ვიცი, რისთვისაც მოხვედი, მაგრამ ჯერ მიმოიხედე, ჩემო კარგო, მარტოხელა
კაცის პირობაზე ოთახი დამაკმაყოფილებლადა მაქვს მოწყობილი, არა? თუმცა, მე
მგონი, ქალის ხელი აქაურობას მაინც აკლია.
- არა, რატომ...
- დიახ.
- არა, ეგ არ მიფიქრია.
- არა, მაესტრო...
- ცოტათი კი.
- ჰოდა, მეც მანდა ვარ... ალექსანდრე, მე შენ აგიხსნი, რატომ არა მყავს ცოლი. ხომ
ხარ უკვე თვრამეტი წლისა?
- დიახ.
- მაშინ, დიდი როსინიდან პირდაპირ ჩემზე რომ არ გადმოვიდეთ, ცოტა ხანს სხვა
რამეზე ვილაპარაკოთ.
- სიამოვნებით, მაესტრო.
- დიახ.
- ამოიხედა! იმან...
- იმ კაცმა?
- ხო.
- მართლა?
- არა, ტყუილა. რა ვქნა, რას ვხტებოდი უკან, რამე არ იფიქროს, ვინმეში არ ამრიოს.
არა, მაინც რა მომივიდა, რატომ გადმოვხტი?
- მითხარი რამე!
- ვითომ?
- ხომ არ იცნობდით?
- დიახ.
... იცი რას გეტყვი, ალექსანდრე? თუმცა ქალი და კაცი თანასწორია, კაცი მაინც უფრო
ძლიერია, ქალი კი სუსტი. როცა ქალი კაცს მიანდობს თავს, ამას კიდევ არა უშავს,
ხოლო თუ პირიქით მოხდა, ეს უკვე... ეს უხერხული იქნება, არა? ქალს უყვარს, როცა
მამაკაცში ჭკუას, გონებასა და თვითდაჯერებულებას ხედავს. იბადება კითხვა -
როგორ უნდა მოიქცეს კაცი, რომ ქალმა მასში დაინახოს სწორედ ეს ჭკუა, ეს გონება
და თვითდაჯერებულება? პასუხი ასეთია - უპირველეს ყოვლისა, კაცს არ შეშვენის
ბევრი ლაპარაკი. მისი სიტყვა მოკლე უნდა იყოს, მაგრამ ქვასავით მაგარი და
დამაჯერებელი. ქალთან ბევრს თუ ილაპარაკებ, წასულია შენი საქმე. თავი ამაყად
უნდა დაიჭირო, უნდა თქვა მხოლოდ: ხო, არა, შესაძლებელია. ათასი სიჭკვიანისა და
სისულელის გაფიქრება შეგიძლია, მაგრამ ზედმეტი სიტყვა არ უნდა დაგცდეს. მე კი,
ალექსანდრე, რაც პირზე მომადგება, ყველაფერს ვამბობ. აი, ახლაც გულახდილი ვარ,
გულგადახსნილი, როგორც იტყვიან... ჰო. ჩემდა საუბედუროდ, თავდაპირველად
ზედმეტად ეფექტური ვარ - არ ვიბნევი, საინტერესოდ ვლაპარაკობ,
ენამოსწრებულიცა ვარ. ქალს აშკარად ეტყობა, რომ სიამოვნებს ჩემთან ყოფნა.
შემდეგ გადის დრო, ჩემი ეფექტურობა არ მატულობს და მოსაწყენი ხდება. თანაც...
აქ პატარა გადახვევა უნდა გავაკეთო, ალექსანდრე. ყველას ჰყავს თავისი კერპი, ადრე
თუ გვიან, ყველას ეყოლება. ჩემი კერპი როსინია, დიდი მაესტრო. როცა ქალს
გვერდით მივყვები, მისი დიდებული სუნთქვა მახსენდება, მეც მინდა, რომ ისე
ვსუნთქავდე, მაგრამ კარგად ვიცი, რომ ეს არ შემიძლია და გულში ნაღველი
მეპარება, მაგრამ არ ვიმჩნევ. პირიქით, ამის დასამალავად ვლაპარაკობ ყველაფერს,
რაც კი ენაზე მომადგება. ბუნებრივია, სისულელეებს ვიძახი და ერთ მშვენიერ დღეს
მივიღებ წერილს, სადაც ნაჩქარევი ხელით წერია: „ჩვენი შეხვედრა შეცდომა იყო.
ლ.ვ.“. ანდა ხელს აწერს თ.მ., ან ზ.ნ., ან ჯ.ლ. ეჰ, ასეთები ბევრნი იყვნენ. ერთხელ ერთ
ქალს შევხვდი, გავიცანი, დავუახლოვდი და კინოში წავედით. გადაწყვეტილი
ჰქონდა, სიყვარული ამეხსნა მისთვის. ამისათვის საჭირო გახდა, მაესტრო როსინზე
არ მეფიქრა. როგორც იყო, ჩემს თავს დავძლიე. იმ ქალის სახელს არ გეტყვი, ცოტათი
უხერხული სახელი აქვს, თუმცა ამას არა აქვს მნიშვნელობა, კინოდან რომ
გამოვედით, გარეთ წვიმდა. გავიფიქრე, ტრამვაიში ვეტყვი-მეთქი, მაგრამ ვაგონში
ერთი მოხუცი კაცი ისე მომჩერებოდა პირში, რომ ვერაფერი ვუთხარი. რაღაცა
მნიშვნელოვანის თქმა რომ მინდოდა, ამას, მე მგონი, ფისოც გრძნობდა. უჰ, მაინც
წამომცდა მისი სახელი. არავის არ უთხრა, კარგი?
- დიახ.
ვიღაცამ დააკაკუნა.
- რა ვიცი, კი.
არჩილი ისმენდა. ცალი ყურით ისმენდა, რადგან ძალიან ეჩქარებოდა. გული ვერ
დაუდო მუსიკას, მხოლოდ ერთხელ მოეჩვენა, რომ მოხდენილი ჭაბუკი და ლამაზი
ქალიშვილი მაღალ ბალახში დარბოდნენ და ცაც კრიალებდა. მეტი არაფერი.
მუსიკა შეწყდა. მაესტრო გაოგნებული იჯდა სავარძელში, ალექსანდრეც. სიჩუმე
გაგრძელდა, მერე არჩილმა თქვა:
- მე წავალ, მაესტრო.
- რატომ?
- რა ვიცი.
- მითხარი, რა...
- რა დაამთავრე?
- ტექნიკუმი.
- კარგი გიქნია.
- რა ვიცი. იცი რაშია საქმე, - თქვა ალექსანდრემ და... მხარზე ჩამოადო ხელი; რაღაც
საშინელის მოლოდინში გაინაბა, მაგრამ თამუნას ხმა არ ამოუღია და შვებით
ამოისუნთქა. საოცარი სიხარული მოაწვა და ანგარიშმიუცემლად ალაპარაკდა: -
შეიძლება არც გვატყუებს, შეიძლება ჩვენი გამხნევება უნდა. ისეთი კარგი კაცია, რომ
გულს არ გაგვიტეხს. იმას ძალიან უყვარს როსინი, დიდი მაესტრო. როსინი მისი
კერპია, ყველას ჰყავს კერპი...
- რას ამბობთ, - ცხარობდა ერთი ვაჟი, - ჯერ მხოლოდ მისი დიალოგები რადა ღირს,
რა შეედრება მის მოკლე ფრაზებს, მის ცხოვრებისეულ გამოცდილებას.
- მით უმეტეს - პასუხი უნდა გამოეძებნა. სწორი ვარ თუ არა? გვჭირდება თუ არა ჩვენ
პასუხი?
- რა ვიცი...
- მე კი ვიცი - გვჭირდება!
- ალბათ, მაესტრო.
- ეეჰ, მე ძალიან პატარა მაესტრო ვარ, ჩემო... დირიჟორისაგან ძალიან შორსაა
უკვდავება, მაგრამ მაინც გამორიცხული არ არის. დირიჟორის უპირატესობა ისაა,
რომ მას ისე შეუძლია ორკესტრის ამეტყველება, როგორც მოესურვება. მე
პირველხარისხოვან ორკესტრს ვგულისხმობ, რა თქმა უნდა. რა სჯობია
დირიჟორობას - გამოდიხარ სცენის შუაგულში, თავს ზრდილობიანად დაუკრავ
ხალხს, შემდეგ ორკესტრისაკენ შეტრიალდები, ჯოხს დააკაკუნებ და მთელი
ორკესტრი სულგანაბული შემოგვაცქერდება. ხელებს შემართავ, მერე დაიქნევ და
ყველაფერი დაგემორჩილება, ყოველი ინსტრუმენტი - ემოციური ვიოლინოები,
ნაღვლიანი ჩელოები, მშრალი და უდარდელი კლარნეტები, რომანტიული ჰობოი,
ზედაპირული, ჰაეროვანი ფლეიტა, მრისხანე საყვირები და ტრომბონები, ჩუმი და
მორიდებული ვალტორნები, ეშმაკური ტემბრის ფაგოტები, მგრგვინავი დოლები და
თეფშები, მეოცნებე არფები, დინჯი და დარბაისელი კონტრაბასები, იდუმალი
ინგლისური საყვირი... მე მიყვარს ჩემი საქმე, ალექსანდრე, ძალიან მიყვარს, მაგრამ
მე ძალიან პატარა მაესტრო ვარ. მე რომ დიდი მაესტრო ვიყო, სიკვდილის შემდეგ არ
დავიკარგებოდი - რომელიმე ქუჩას ჩემს სახელს დაარქმევდნენ, უფრო სწორად -
გვარს. რა უნდა იყოს ამაზე კარგი, ვთქვათ, ბიჭი ეუბნება გოგოს: „ხვალ სად
შევხვდეთ?“ - „სადაც გინდა“. -„მაესტრო სანაძის ქუჩის კუთხეში მოდი, 8 საათზე,
კარგი?“ - „დიახ“, - უპასუხებს მორიდებული გოგონა, რა უნდა იყოს ამაზე კარგი, ჰა?
ხომ არ შევტოპე, ალექსანდრე?
- დიახ.
- მაშინ საჭირო აღარ არის მისი აღწერა. მერე ვუკრავთ ბეთჰოვენის მესამე სიმფონიას,
შემდეგ საოპერო ორკესტრი ასრულებს ჰენდელის მეთორმეტე კონცერტს. შენ
მოგისმენია ეს კონცერტი, ალექსანდრე?
- არა.
- დიახ.
- სრული პასუხი!
- სავსებით შესაძლებელია.
- მერედა, რას უყურებ?
- დამიჯერებს კი?
- იცი რა, თამუნა? შენ მართალს ამბობ, ხვალ, რეპეტიციის შემდეგ, შეიძლება
მოველაპარაკო. მე მგონი, ყველაფერი რიგზე იქნება.
სანამ დაიძინებდა, მას უხაროდა, რომ მეორე დილით ქალაქი იქნებოდა ძალიან
თეთრი, სუფთა, ქათქათა.
- მობრძანდით! ოო, ალექსანდრე, რა კარგია, რომ მოხვედი. იცოდი, ავად რომ ვარ?
- დიახ.
- მაპატიეთო? რას ამბობ, ალექსანდრე, მე ისე მიყვარს, თოვლი ძლივს ვიგრძენი მისი
სუნთქვა შენი ტანსაცმლის წყალობით. ეეჰ, უკვე გათბა პალტო, შეგიძლია გაიხადო...
ახლა კი დაბრძანდი.
- ვერა.
- რატომ?
- აბა, ვინ იფიქრებს, გუშინ რომ თოვლი იყო. ნამდვილი გაზაფხულის დღეა.
ბავშვმა ღრმად შეისუნთქა ჰაერი, სახე მოეღრიცა და ყველა მიხვდა, რომ ჩქარა
ღრიალს ამოუშვებდა.
- მიწამ გატკინა ფეხი, - არა? - უთხრა ალექსანდრემ. - აბა შენც ატკინე მიწას, აბა,
დაარტყი; დაარტყი.
- მოდი, შვილო, ახლა ნამცხვარი ვჭამოთ, - ალერსიანად უთხრა ქალმა, - აჰა, პირი
გააღე.
ბავშვი გაჯიუტდა.
- ჩაყლაპე, თორემ ბიძია შეჭამს (ალექსანდრეს პირველად უწოდეს „ბიძია“), აი, აი,
ჩაყლაპა, ჩაყლაპა, - ქალმა ალექსანდრეს პირთან მიუტანა ნამცხვარი.
- მეც შევჭამ, მეც შევჭამ, - თქვა თამუნამ და ნამცხვრისაკენ მიიწია. ბავშვმა საჩქაროდ
გააღო პირი.
ალექსანდრე წამოდგა, ზევიდან დააცქერდა ბიჭუნას.
- სალამი, მაესტრო.
- ისე, საშუალოდ.
- წავალ, კი.
- მაესტრო, მაპატიეთ, მაგრამ... თქვენ ერთი ახირებული ჩვევა გაქვთ. რაც არ უნდა
სამწუხარო ამბავი შეგხვდეთ, მაინც ისე შეალამაზებთ, რომ ბოლოს კმაყოფილი
რჩებით. ეს „შელამაზება“ პრაქტიკულად რომ ხორციელდებოდეს, რა თქმა უნდა,
კარგი იქნებოდა, მაგრამ მთელი უბედურება ისაა, რომ სინამდვილეში საქმეს ვერ
შველით.
- დიახ, ჩემია. თქვენ ასე იქცევით და ვერცა გრძნობთ, რომ შეიძლება სხვასაც
გადასდოთ ეს მავნე ჩვევა. ვინ იცის, რამდენი ადამიანი გააუბედურეთ.
- რა - კიდევ კარგი?
- რა და...
- გაეთრიე აქედან! - უთხრა მიხეილმა. - სადაც გინდა, წადი, ოღონდ შენი „საკმარისი
გონება“ სადმე არ დაგრჩეს!
- უთხარი?
- რატომ, ჩემო?
1965 წ.
ცალ-ცალკე და ერთად
„თანამედროვე ზღაპარი“
- რომელი ისრების?
- გაგიმარჯოს.
- გაუმარჯოს.
პატარა ხნით დადუმდნენ, რადგან ლამაზმა ქალმა, ანუ როგორც გრიშა უწოდებდა,
„კარგმა ადამიანმა“ ჩაიარა.
- სწორი ხარ, - აღიარა ვასიკომ, რადგან მას ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა, ისე კი
მხატვრული ფოტოგრაფი იყო.
- რატომ, მაინც.
- გადმოცემით ვიცი.
- ჯაშუშებზეა წიგნი.
- მხატვრული, ჩიტო?
ორი ძმა ადგილზე სდუმდა, მესამე, შალვა, მოკლე ბოლთასა სცემდა, ორ-სამ
ნაბიჯით მიმოდიოდა და, სდუმდა ასე.
შეჩერდა, შალვა:
- ვაჟ-სამანიშვილისაგან განსხვავებით?
- მართლა? - გაეხარდა საიმისო ქალს; აშკარად მოეწონა გრიშა და იმისი პასუხი, - აი,
ვთქვათ, მაგალითად, თუ მოგეძევებათ... მაინც რა და რა მოგეძევებათ?
„ახლა თათბირი არა გვქონდეს, მე ვიცი შენთვის ერთი ისეთი ქოლგაა...“ - ქალს
მიადევნა ფიქრი გრიშამ.
- მართლა?
- როგორ?
- კი კაცო.
-თუ იქნა. აბა, წავედი, აქა ვარ დროზე, ზუსტად ორმოც წუთში გრინვიჩის დროით.
როგორც დათქვეს, ისე მოიქცნენ. გრიშა მფრინავი საკნით დროზე ამოფრინდა კარგა
გაძიძგინებულ ხურჯინიანა, შალვამ ისეთი ბუჩქები შეარჩია, ავ თვალს არ
დაენახვებოდა, ვასიკომ თვალის დახამხამებაში იქაურობა მიაწკრიალა, ისეთი
გაზეთ-სუფრა გაიშალა, ჩიტის რძეც არ აკლდათ - ძეხვი, კონსერვი, ვაფლი და რამე....
ღმერთს ჩვენთვის კარგი ბედი ურგუნებიაო, გაიფიქრეს, დახსნეს ბოთლები,
დახვდათ შიგ ღვინო, დაგლიჯეს პური, ხელმწიფის ქალის გამომცხვარსა ჰგავდა,
გრიშას მარილი დავიწყნოდა, „შენ კი რა გითხარიო“, მოსჭრა ვასიკომ თავი, მაგრამ
შალვამ რაღაც ბალახ-ბულახი იპოვა, მიუსვ-მოუსვა და გააცოცხლა: „რა მოხდა მერე,
მარილმა აკი დავიწყება იცისო“ მადიანად შეექცნენ ნატვრის სუფრას, ისეთი
კონსერვები იყო, რომ ზღვასა და ხმელეთზე იმგვარი არსად იქნებოდა, მზე მაღლა
იდგა, ისე მძლავრი და ისეთი ლამაზი, რომ კაცი თვალს ვერ გაუსწორებდა, ქართულ
ბუჩქებში ჩამსხდარიყვნენ, მააშ. თამადად შალვა დააყენეს, თუ დასჭირდებოდა, იმას
სმა შეეძლო? - სხვა რომ ჭიქობით თვრებოდა, ის ორჭიქობით ვერა თვრებოდა, კარქა
გაუძღვათ: უმძრახი პურიჭამა ჩვენში აბა სად გაგონილა, და რაც ამ ძმებმა
ილაპარაკეს? აიმდენ სიტყვებს ზღვაში ქვიშად ვერ იპოვნიდი, ქართული სიტყვები
ჰხარჯეს, ჰხარჯეს და ვერ დახარჯეს, ილაპარაკეს, სვეს, სვეს, ილაპარაკეს, იბაასეს,
უმცროსი ძმა, გრიშა, მღელვარებისაგან, შარვალს მუხლთან ხელისგულით ცრეცდა,
დაალაგეს გეგმა, მოდით და და ძმებო, ასე და ასეო, ძირითად საკითხებში
შეთანხმდნენ, მხოლოდ ერთ საკითხს ძვრა ვერ უყვეს, მაინც კარგ ხასიათზე
დადგნენ, გულზე მოეშვათ, და ერთხელაც რომ ასწიეს ხუთკაპიკიანი წყლის
ავტომატიდან უბოროტოდ აწაპნილი ჭიქა, და ესრეთ ყოფაში რომ იყვნენ, ძრიალ
უხაროდათ, მაგრამ ორი ცალთავა დევი ზეწამოადგათ და საზოგადოებრივი
წესრიგის დარღვევისათვის იქაურ მაღლივ სადევოში წააბრძანეს, ცოტათი უფროს
ორვარსკვლავიან დევს მიჰგვარეს იქა. გზად, გაქცევა არც ერთს არ უცდია, წიქარა
სადღაც შორს ბალახობდა, იქ კი ორვარსკვლავიანმა ისეთი რამეები მიახალათ?! - ჰაი
იმან პირადობის მოწმობებიო, ჰაი იმან სახლმმართველობის დევის დახასიათებებიო,
ჰაი იმან ვინ სადა ჰფლანგავთ დროსაო, ჰაი იმან ბუჩქებში ჰლოთობთ და
რესპუბლიკას არცხვენთო, ჰაი იმან თხუთმეტი სუტკა უკან დაგრჩებათო და,
მოკლედ, იმან იმდენი ჰაი, და სამნი ძმანი იქამდე აყურყუტეს, სანამ ორ
რესტორნობანას რომ ეყოფოდა, იმდენი ვერცხლი არ დააყრევინეს.
-მოაზროვნე ხალხია.
ბოთლის ჭინკებმა ჯერ ჭიქაში გადაინაცვლეს, მერე ძმათა სხეულში, და წინ კიდევ
გრძელი, ადვილი და გამოსაფიტი გზა ედოთ.
- კი, კი, აბა, - დაემანჭა გრიშა, - ღამღამობით შენი ატელიეა თუ რაღაცაა იმის
გასაღებს რომ მაძლევ, არაა დარღვევა ეს?
- ეგღა გვაკლია...
- არაფერი, აჰ.
- რა!
- კი. იტალიურია?
ეგ კი, ეგ კი. მაგრამ საერთოდ ხომ მაინც არის, მაგრამ სადღაცას მაინც ხომ ხდება...
- დაგვიჯერებენ, მთელ ჩვენს ძალ-ღონეს თუ ამა საქმეში ჩავდებთ... რა, არა გჯერათ?
გინდაც არ გჯეროდეთ, ძმა არ ვარ თქვენი? - აიღეთ და დამითმეთ ერთი ღერი თვე,
დიდი ამბავი... მე ის უფრო მადარდებს, სიტყვა კლოუნს ქართული შესატყვისი რომ
ვერ მოვუძებნე, რაზე არ შევჩერდი - მასხარა, ჯამბაზი, ოინბაზი, ბერიკა - მაგრამ
ჯერჯერობით ვერაფერი მივუსადაგე, დროებით ისევ საერთაშორისო ტერმინი -
კლოუნი ვიხმაროთ. სიტყვა ძალიან გამიგრძელდა და, მთავარ რაღაცეებს ორიოდ
სიტყვით გეტყვით, ალფაბეტურად გადმოგილაგებთ, ანი! - კლოუნი ძირითადად
ოთხნაირია, მაგრამ მუსიკალურ კლოუნებად ვერ გამოვდგებით, ეეჰ, დედაჩვენო და
მამაჩვენო, რად არ გვატარეთ მუსიკაზე ყურით, თუმცა სად გქონდათ ამის
შესაძლებლობა და თავი... მომთვინიერებლობას ვერ ვიტანთ ვერაფერში, რაღა დროს
ჩვენი აკრობატიკაა და ნუგეშად გვრჩება მეოთხეგვარი, ანუ პირველი და მთავარი -
მოლაპარაკე კლოუნობა, სწორედ ამ დარგისა ვიქნებით დიახაც და ფრიად, ბანი! -
მხოლოდ ჩვენი ლაყაფისათვის არ შეგვიგროვდებიან და, გრიშა, ხომ გეგულება ვინმე
ცირკის მსახიობი მეგობარი ქალი?
- კი, კაცო.
- სახალინზედაც.
- არა, შე კაცო, აქვე ავიყვანთ, სადმე, ზემო იმერეთში, ჩემო ბატონო. და ერთი
ჟონგლიორი და -- ქალიც წამაყვანინე.
- არის.
და აი სწორედ აქ, ამ ყოფაში რომ იყვნენ, წამოადგათ თავთ ორი მოულოდნელი დევი
და, სამთავე, ბოთლებდამამტკიცებელ-საბუთიანა, საზოგადოებრივი წესრიგის
დარღვევისათვის, სადაც ჯერ არს, ესე იგი, იქაურ მაღლივ სადევოში მიაბრძანეს. ეჰ...
აი, ხომ თითქოს ჩვეულებრივად უნდა მიდენილიყო მისი ცხოვრება - ზომიერი სმა-
ჭამა, ძილი, გაღვიძება, ავტობუსი, ანგარიში, ოჯახი, დაძინება, რამე, მაგრამ გაიოზ
ჯაშს ერთი უცნაური რამ ფრინველი სჭირდა. არავინ იცოდა იმა ფრთოსნის ასავალ-
დასავალი, როდის რა მოეგუნებებოდა, ამისა ვერავინ უწყოდა რა. დაუბარებლად
გამოგიცხადდებოდა: აი, ზის, ვთქვათ, მთელი დღის ანგარიშით
თვალებაჭრელებული გაიოზ ჯაში ტელევიზორთან და სასარგებლო გადაცემას
უყურებს; ან, ვთქვათ, არანაკლებ სასარგებლო გაზეთს კითხულობს, არა? - უეცრად,
დააფრინდებოდა ზედ ქეჩოზე ის წყეული, აღარც კითხვას ანებებედა, აღარც ცქერას,
თავიდან ნელი-ნელ, ჩუმჩუმელურად ჰკორტნიდა აღარ და აღარ მოეშვებოდა, ხან
ტაშიტუშს დასძახოდა, ხანაც ვაიმე-ვუიმეს, თავის ოთახში შეიპარებოდა გაიოზ
ჯაში, მორცხვად ლუღლუღებდა დამეხსენ, დამეხსენ, ქაღალდის მადლმა, აბა
რომელი ჩემი საქმე შენა ხარო, იხვეწებოდა. აბაა... გაგიგონია?.. ხვეწნა კი არა, ხმლით
და მუგუზლით ვერ მოიშორებდი - უხილავი და აბეზარი იყო. თანაც, თვალთმაქცი-
ჩასჩიჩინებდა: აი, აი დამიჯერე და აი ნახავ, თუ არ მოიგებ, მიჯექ, მიჯექ მაგ
მაგიდასთან, ეგრე, მიდი-მიდი მოიმარჯვე ეგ ბატის ფრთა, ჩააწე, ბიჭო, სამელნეში,
რა გეშინია, კი არ გიკბენს, მიდი ჰა, ეგრე, და აი ნახავ, თუ არ მოიგებ, და თუ არ
მოიგებ, მაინც ხომ არას წააგებო... ვაჰ, წაგება არ იყო განა ის მიგდებული გაზეთი?
ანდა, წაგება არ იყო, სხვებს რომ ტახტრევანზე არხეინად უნდა ეკოტრიალნათ,
გაიოზ ჯაში მაგიდასთან უნდა მჯდარიყო და სულ გიჟმაჟური სიტყვები ეძებნა..
წაგება იყო, მა რა ჯანდაბა, სხვები რომ დომინოს ატყაპუნებდნენ და კარტაობდნენ,
იმას იმ ანც-მანც სიტყვების ძებნაში სულ თავ-პირი უნდა ემტვრია... ისე, ეს, ცოტათი
თვითონაც უნდოდა.. შემოიჩვია, რაღა.
აი, ხო ვითომ ვერაფერია, არა? აი, ხომ ვითომ დიდი ვერაფერიშვილია, არა? ვნახოთ.
ერთხელაც, აბა;
აი, ხო ისევ ვერაფერია, არა? რაღაცა მაინც არი. რა და, ცოტათი შორიდან მოვუაროთ,
კარგი დედ-მამის შვილებო:
აგერ, ქვეყანა ხომ დიდია ქვეყანაზედ კი ადამიანები დადიან - ერთი, ორი, ერთი,
ორი, ჰაიდააა, მიდიი... მაგრამ ვის საით გაუწევია, ან რას აპირებს, ერთიმეორისა
ნაკლებად უწყიან. მით უმეტეს რომ, ზოგმა თავადაც არ იცის, საით მიჩინდრიკობს.
მაგრამ სუყველას რაღაცა გვინდა... აი, ზოგ-ზოგებს რომ რაღაცეები გვინდა, აის
ცუდია, ზოგიერთებს რომ გვსურს - ის კიდე, კარგი. მაგრამ რა რაა და ვინ როგორი,
მიდი, გაიგე... ლამის ძნელია. რაღაც-რაღაცებს რადგან ძლიერ ესწრაფვიან, კარგი
ჰგონიათ და შიგადაშიგ ისე არიან ფუჰკუდიანის ხელით დაქოქილ-გაფაციცებულნი,
ქვეყნის საცქერელად, დრო აღარ რჩებათ, მააშ. ქვეყანა კი სავსეა, კარგი. სულ
შენთვინა დგას, სხვები არას გიშლიან, ყველამ უცქირეთ რამდენიც გინდათ, ვერ
აიტანს თუ რა.
აბა, საქმეა - უშენოდ თენდება, უშენოდ ბინდდება, არაფერ შუაში ხარ; სულაც არ იცი
და მამალი ჰყივის, წვიმა სველია, სხვა არაფერი, აეს, საქმეა? ზოგნი არიან, არც
დაიჯერებთ, სხვისა კარგი ჰშურთ და, სულ იმისი დარდი არ ექნებათ, როგორ
ამოდის მარიხ-ვარსკვლავი? ან, მე რომ ვქაქანებ, განა მე ვიცი... ეგეთები ვაართ. ისე
კი, გვეკუთვნის თუ არა, მაინც რო სუ ხვავი და ბარაქა გვინდა? ვნატრობთ და
ვისურვილებთ კიდეც: ჭირი იქა, ლხინი აქა, ქატო იქა - ნეტავი სად იქა - ფქვილი აქა,
მთას ურემი ავაგორე, წამოვიდა გორებითა, აქ სიცოცხლით გამოძეხით, საიქიოს -
ცხონებითა, ვიშ! ტაშიი!! ფანდური!!! რამე... მერედა, ამას რით ვიმსახურებთ - წავიდა,
მოვიდა, მოიტანა-თი? მაშინ მეც წავალ, მოვალ და მეც მოვიტან, თხა თხაზე ნაკლები
რა ვთქვი, ის თუ წავიდა, მობრუნდა და მოიტანა, მე ვეღარ წავალ და ვერ მოვიტან?
მაგრამ რას... აეგ ხანდახან არ ვიცით ხოლმე.
ჰოდა, მივდივართ, და სად მივდივართ, მოგვაქვს, მაგრამ რა, გვინდა, გვაქვს კიდეც
და აბა სად არი; ერთი თაგვი იყო, ბევრი ოქრო ჰქონდა, ძლიერ მალავდა, ათასში
ერთხელ ჩუმ-ჩუმად თუ ამოამზეურებდა, ბრჭყვიალზედ შიშიანა სტკბებოდა, მიწაში
ღრმად, შიგნი-შიგან დამალავდა ისევ, ბოლოს სხვასავით მოკვდა და ოხრად დარჩა,
მე თუკი მკითხავთ, სიცოცხლეში სულ ტყუილ-უბრალოდ ღელავდა ისა, ვწვალობთ,
ვჯახირობთ, ნეტა, სწორნი ვართ? ეგებ თავს სულ მეტ-მეტობით ვიტკიებთ და, არ
დაგვაღონოს ამდენმა ფიქრმა; გამოსავალი? - საბრალო დედაბრისასაც კი,
დიპლიპიტო. ადგილობრივები ვაართა. სხვა რაღა უნდა გვინდოდეს ნეტავი, ჰა?:
თრახ! - ირგვლივ კედლები, ჭიშკარზედ შიგნიდან მსუყე ბოქლომი, მოხერხებულ
თავზედ ჭერი, მუცელზედ ღიპი და თრახ! - ჯიბეზედ თანხა, კაცოუ, კაცოვ, ეს მაინც
რამდენს გადავახტით ნაკლულ თავზე, მაგრამ ერთი ეჭვი მაინც, მაინცა გვაქვს -
რაგინდ გავდიდდეთ, გავიბეროთ და გავიბღინძოთ, ეგებ ზემოდან ცოტათი უფრო
პატარები მოვჩანვართ, ჰაა? რა იცი, აბა, ქვეყნად რაები აღარა ხდება...
გაიოზ ჯაშო,
სხვა რომ ოხრობას ჩაიფიქრებს და იყინება, შენ იმ დროს უცნაური შუქით გითბება
კუმშვადი გული, თქვენ ლექსებსა ჰსწერთ. თანაც მალვით,
პატივცემულო გაიოზ,
ვგონებ, არა აქვს გადამწყვეტი მნიშვნელობა იმას, თქვენი ლექსები ძლიერ კარგია,
ნამეტურ სუსტი თუ მეტისმეტად საშუალო. მთავარი მაინც ისაა, ადამიანი სამელნეს
რომ შეავსებს, ახლოს მიიჩოჩებს და მოძიებულ ბატის ფრთასაც წამოავლებს ოდნავ,
ცოტათი ათრთოლებულ ხელს, უკვე კარგია. რაღაცა ხდება! არცთუ ისე
ჩვეულებრივი,
გაიოზ ბატონო,
ბატონო გაიოზ,
რა მოხდა მერე, სუსტ ლექსებს რომ წერთ, მთავარი მაინც ისაა, უცხო ნაკვერჩხლები
რომ გიღვივით გულში, სულშთასაბერი; ისიც არაფერი, ხანდახან ჩუმად თავი რომ
მოგაქვთ, დიდი ამბავი, ცოტ-ცოტას ყველანი ვიპრანჭებით, ეს პოეზიის და-ქალია -
შიგადაშიგა არტისტიზმი, სამაგიეროდ ეჭვებიც ხომ გღრღნით, ეჭვებზე - შემდგომ,
საქართველოში ძალზედ ძნელია ლექსების წერა, და მაინც, მაგრამ, რა უჭირს მერე,
ხანდისხანობით,
მაგრამ არ იყო ვასილ ჯაბანი, „ერთი ღილის ოხერი ფოლაქის დედაც ვატირეო,“
გაიფიქრა.
კარ-გია საქართველო, რა თქმა უნდა საჩხერეც. მიმოიხედ-აიხედეს და დაინახეს
მთები, მთის დანახვას რა უნდა საქართველოში, არაფერი, თვალი, თუმც თვალი
როგორ თუ არაფერი, თან მთები აქ რაღაცნაირად სხვა იყო, ზემოიმერული სითბოთი
გამსჭვალული, აქ რბილი იყო თითქოს ყოველივე, დამყოლი თავაზით გაჟღენთილი,
ადამიანები, ცაც, და ერთი სული კი ჰქონდათ, დამდგარიყვნენ და ეცქირნათ, მაგრამ
ურჩი სხეული რადგან თავისას ითხოვდა, გაიკითხეს და პირველსავე „კაფე-თესე“-ში
შევიდნენ და ისაუზმეს და გადარჩნენ, არც დაწამლულან და არაფერი, მართლა ისე
კი არაა საქმე, ძიძის რძისა და მამის ჩაივით შეერგოთ გულიაში და ქაბაბი.
მაგრამ ხელოვნება თუ რაღაც ამგვარიც რომ თავისას ითხოვს? იმათაც, სხვა რომ
ვერაფერი შეირჩიეს, აიღეს და კულტურისა და დასვენების პარკში შევიდნენ, ვეება
ზურგჩანთები ახლაღა მოიხსნეს, წინ დაილაგეს, მერხზე ჩამოსხდნენ, და თავიდან
კეთილგანწყობით კი ათვალიერებდნენ მოცემული ბაღის ფლორას, მაგრამ გრიშამ
ბოლოს მაინც ვეღარ მოითმინა:
- ჭადრაკს ვთამაშობთ, ბატონო, აქ, ისე კი არაა ის... მიმოიხედეს, არავინ ჩანდა.
ზღაპარი იყო...
- აბა რა ვარ, - გაიკვირვა კაცმა, - თქვენ მარტო თქვენი თავი გგონიათ საჭირო? - და,
შეაპარა: - როგორ, ბატონო, თქვენი ამბისათვის სულ არ გჭირდებათ გაკვრითი
პერსონაჟი?
- კაი იქნებიან, აბა რატომ არ იქნებიან ვითომ კაი ქალები ამათი ქალები, ტანი ამათ
არ აკლიათ და ფეხი.
- რა უჭირს ვითომ...
- მამასხარავებ, კოლია?
- რაო, რააიო...
- ხომ მოვილაპარაკეთ და, - ისე თქვა გრიშამ, ვითომც დიდი სიტყვის კაცი იყო, - აკი
დავთქვით რომ, მთელ ღონეს იმ სოფლისათვის შემოვინახავდით და რატომ უნდა
ავყოლოდით ვიღაც...
- რა...
- ეს ვითომ, რატომ?
- და ჰექტორიც... მოკვდა?
- მაგას ვინ ამბობს... - უთხრა შალვამ და ისევ ვასილს მიუბრუნდა, - რაღაცა მკითხე?
- და ჰექტორიც-მეთქი... მოკვდა?
- იმ ვენეციელისთვის, კი.
- სხვა არის ბიჭო, ძმა? - გაიკვირვა გრიშამ და მერე სიცელქემ დარია ხელი, - ახლა, მე
რომ ქალი მოვიტაცო და დიდი შეხლა-შემოხლა ატყდეს, ჩემთვის არ გამოიღებ
ხელს?
... ავიღოთ საქართველო, კერძოდ, მისი საჩხერე, მოდი - ვნახოთ იქაური ბაღი,
ჩავდგათ მერხი შიგ, დავსვათ ზედ სამივე ძმა კეჟერაძე და ვიყოთ პატარა ხანს ასე.
აი, ხომ წყნარად ყოფნა დათქვეს, არა? მაგრამ კაცი ბჭობდა, ღმერთს ეღიმებოდაო...
დაუდგრომელი გრიშას გამოისობით, შემდეგნაირი ამბავი ჩატარდა და მოხდა:
ხომ არც ერთი არ იყო დიდი დალაგებული, მაგრამ გრიშა მაინც, უფრო კვიმატი
გახლდათ. თან, ვითარებაცა და შემთხვევითობაც რომ უნებლიე დანაშაულისკენ
უბიძგებდა და ხელს უწყობდა? დაიხედა და, რას ხედავს - შურდული, კაცო. ეგერ ე,
იქვე, ფეხებთან არ გდია? გაეხარდა გრიშას, ბალღობა გაახსენდა, აუჩქროლდა გული,
დასწვდა შურდულს, შეათვალიერა - წესრიგზე იყო. მიმოიხედა, კონსერვის ცარიელა
ქილას რა გამოლევს კულტურის პარკში, ხელად მოიძია გრიშამ ერთ-ერთი, კერძოდ -
fb.com/groups/ellib
ნაშპროტალი და დადო კიდეც სამიზნედ ღობეზე. ძევს გაღმით ცარიელა ქილა, დგას
გამოღმით გრიშა, შუაში არც მდინარე ჩაუდით და არც არაფერი, მხოლოდ სუფთა
ჰაერია, გაჰკრა გრიშამ შურდული, მოარტყა კოხტად მიზანს, აისრულა საწადელი,
ღობის იქით გაადენინა ცარიელა ქილას ბლუმპ-ი. გაეხარდა გრიშას წარმატება,
გათამამდა, მოიძია ახლა უფრო რთული სამიზნე - პენიცილინის პაწაწკინტელა
ბოთლი, დადგა ისიც ღობეზე, გაჰკრა შურდული მეორედ და, არ ააცილა? ეწყინა
გრიშას წარუმატებლობა, მაგრამ რისი გრიშა იყო, იხტიბარი არ გაიტეხა, კენჭის
მცირეწონიანობას გადააბრალა ყველაფერი, შეირჩია თავისი მოსაწონი ქვა, მოათავსა
კუთვნილ ალაგას, ძმებიც გაფაციცებით შესცქეროდნენ, გაჰკრა ღონივრად გრიშამ
მესამედაც შურდული და, აცდენას ვიღა დაეძებდა - არ ჩაამტვრია რომელიღაც
დაწინაურებული დევის ორსართულიანი სახლის ბროლის შუშა?
აი, ხო ერთმა ძმამ დააშავა, არა? მაგრამ სამივენი ისე გარბოდნენ როო? - ქუსლებს
სულ ზურგჩანთაზე იბრაგუნებდნენ. მსწრაფლ გადაირბინეს საჩხერის მიმზიდველი
სანახები, გადაასწრეს ჭიათურისაკენ კუსავით მფრინავ სარაიცენტრთაშორისა
ტროლეიბუსს, დროდადრო შიშით იხედებოდნენ, ვაითუ დევი მოგვდევსო; დევიც
ემზადებოდა, რაღა: ჩაიცვა კარგი სპორტული ფეხსაცმელები, ჩაისხა შიგ ბენზინი
ერთში ცოტათი მეტი, რადგან იმ ფეხით ცოტათი ჰკოჭლობდა; დახვეტა, რაც კი რამ
ჯარიმის ქვითრები და სასტიკი გამათრახების ორდერები ჰქონდა; ახალი ნასაუზმევი
გახლდათ და ბარე ეზარებოდა კიდეც დევნა, მაგრამ დევი აბა რისი დევია, რა შვილი
იყო ვინმესთვის რამე შეერჩინა? თანაც იურიდიულად მართალი გახლდათ,
შეისუნთქა ღიპი, ძლივას მოიკაკვა და გამოაჩოჩა ტახტქვეშ საიდუმლოდ შენახული
მფრინავი ხალიჩა, წვალებით გაიმართა და სიზარმაცემ დარია ხელი, მაგრამ
დამსხვრეული შუშა რომ დაინახა დევურად გაბრაზდა ისევ, გაიწია ღონივრად,
გამოაღო წითელი როიალის თავსახურავებით აწყობილი ჭერამდე კარი, მაგრამ
შემოევლო თავთ ძმების მფართველი ანგელოზი, აბა რომელი მოსაფერებელი ის
დევი გვყვანდა მაგრამ მოეფერა, დაუყვავა: აბა რათ გინდა, გენაცვალე რო დაედევნო,
გაუშვი, გენაცვალე, წავიდნენ თავიანთ გზაზე, ამ რაღაცა ერთი შუშის გულისთვის
უნდა შეჰ-სწუხდეო? ხომ დამიჯერებ, ჩემი ბიჭი, დაეხსენ მაგ საქმეს, ბენზინის ფული
უფრო მეტი დაგიჯდებაო. ის მე ვიცი, რაც დამიჯდებაო, გაიფიქრა დევმა, იმათ
ყველაფერს ერთი-ათად ვაზღვევინებო, თქმით კი ასე თქვა: მაშ რად დამჩაგრეს,
რათა, უსამართლობას ვერ ვიტან, მაჟრიალებს, სამართლიანი ვაარო. სამართლიანი
კი არა, ქოფაკზედ ავი და ძუნწზე წუწკი იყო, დაავლო კეტს ხელი, დახვავდა იმ
თავის ხალიჩაზე და აბაა, ჰაო- კინაღამ დასძახა კიდეც და ვაი და ვუი პატარა ხანში
იმ ჩვენი ძმების ბრალი, მაგრამ, ბედად, ცა მოიღრუბლა, წარბი შეიკრა, შავი
ღრუბლების ზეწარი გადაიფარა, დაიქუხა, დაიგრიალა, გააგრიალ-გამოაგრიალა
თავისი რკინის ბურთები ცაზე და, კოკისპირულად დაუშვა წვიმამ. მოიქექა
კინკრიხო დევმა, დაეზარა ფრენა იმ თავსხმაში, ვერ იყო მაინცდამაინც საფრენოსნო
ამინდი, მთქნარებაც მოუვიდა, დაუზარელი კი ვაარ, მაგრამ ერთ შუშას ხომ ვერ
გადავყვები, ერთი შუშის ოხერი პატრონი ჩემი მტრის სუყველაფერიცაო,
აბდაუბდად გაიფიქრა, თქმით კი ასე თქვა: კეთილი ვაარო, შებრუნდა უცხოდ
ძვირფას, მაგრამ თავისი გემოვნებით მორთულ კაბინეტში, გაგორდა ეს ქართული
დევი რუმინულ ტახტზე და მაშინვე ისეთი ხვრინვა ამოუშვა, რომ თავთით
დადებული საამაყო წიგნი - ცრურაინდ ვაშალომიას მეოთხე ტომი პირველსავე
მიხვრინვით №439 გვერდზე გადაშალა.
- ორიანია.
- ქირა რად მინდა, პატივცემულო, მაგრამ ერთი ხელი ლოგინი მაქვს ჩემთვის მარტო,
დროებითა ვარ.
- მობრძანდით ბატონო.
- იახშიოლ...ეე, - მადლობთ.
- არა, გენაცვალე, ქალები არიან, რადგან თვალის სეირისათვის კომედია დელ არტეს
მიმზიდველობაც უნდა ახლდეს და თანაც ერთი მანდილოსანი კარგად დადის
თოკზე.
-აა.
გახსოვთ?
5
ზედიზედ გათენდა კიდენ სამი მშვიდობის დილა.
რაღაცები მოხდა:
ჯერ ის იყო და, მხოლოდ ერთი ქალი ჩამოუვიდათ: გრიშა ადრე ადგომასთან თუმც
ძალიან უკაცრავად იყო, სხვა რა გზა ჰქონდა - კეთილინება და უთენია დახვდა
რაიცენტრ ჭიათურის ქებულ სადგურზე, იმან კი დაქალისგან არაბერძნულად აი
ასეთი ცუდი უსტარი გადასცა: „სიმაღლის შიში გამიჩნდა, თოკზე ვეღარ ვიმუშავებ,
არტისტობის მერე ვერც გამყიდველად და დამლაგებლად ვიმუშავებ, შენ მაინც არ
იყავი ჩემი შემრთველი, არამედ ავიღე და ფულიანს გავყევი, სიყვარული არ არის, კ--
---ა.“ თავმოყვარეობაშელახულმა გრიშამ მეორე ქალიც გაუშვა - მარტოს აქ რა გინდა,
ცოდო ხარო; ერთ-ერთ მიჯნურდაკარგულს, ჯერ ისე ეგონა, ცას და ქვეყანას
მიმოდალეწდა, მაგრამ ავტობუსში, ნავარძეთთან, უკვე „მოხევის ქალო თინაო“-ს
ღიღინებდა. ცოტათი შალვას რიდი ჰქონდა, დანაპირები რომ ვერ შეუსრულა, მაგრამ
შალვამ - ძალიანაც კარგი, ქალებით შეღავათი სულაც არ გვჭირდებაო. ასე ტყუილ-
უბრალოდ და დაუნანებლად აწოწიალეს მატარებლით დედაქალაქიდან
რაიცენტრამდე ის ერთი-ერთგული ქალი.
ეეეს-ერთი.
მაგრამ შალვას რა შეაჩერებდა. იგი ჰყვებოდა, თუ როგორი იყო კომედია დელ არტეს
კიდევ ერთ-ერთი გმირი, სწავლულ-იურისტი დოქტორი გრაციანო.
მიუახლოვდნენ ძმები.
- ვინ გიყვარს.
ახედეს, დახედეს.
- ძალიან გიყვარს?
- კი, - ჰ!
- იმას უყვარხარ?
- რავი.
- ქალი ძალიან როცა უყვართ, მარტო დაღვრემილობით ვერ იოხებენ გულს, ტირიან
კიდეც.
- აბა რა გქვია.
- ავთო.
უფრო ახედ-დახედეს.
„ეგება მართლა უტოპისტი ვარ, - გაიფიქრა ჯიგარჩამწვარმა ვასიკომ, ოთხი
კედლიდან გამოსული, საუბარშიაც კი ვერ ვერევი.
- ეგ სულ ტყუილად გიქნია, სულ, - შეიჭმუხნა გიშა, - რადგან ისე გატყობ რომ,
მაინცდამაინც არ გიყვარს ეგ ქალი და სხვა ვინმე რომ დაისვა ცოლად, ვთქვათ,
ახმეტური პატარძალი, ანდა წყაროს გზის ზედმიწევნით მცოდნე თებრონე, ანდა
კარკუჩით თუ გადმოიყვან ქალსა მაიკოს ლამაზთმიანსა, ვეღარ მაიშლის მაიკო შავი
თვალების ბრიალსა, რადგან ეგ სვირინგი წამდაუწუმ ცუდ მოსაზრებებს აღუძრავს
და სიცოცხლეს გაგიმწარებს.
აივანზედ კი გაიოზ ჯაში დახვდათ; გაიოზ ჯაში ჩუმად იყო, ხმას არ იღებდა,
მოგვიცდინეს კი, ხოლო შალვა ჰყვებოდა რომ, რომ არლეკინი სულელი კი არა,
ბრიყვი კი არა, არც ხეპრე, არც რეგვენი, არცა ბოთე და ტუტრუცანა, არც შტერი და
დოყლაპია, არც გამოთაყვანებული, არცა ბენტერა და ცეტი, არც აბდალი და ბითური,
წარმოიდგინეთ, ჩერჩეტიც კი არ, - არამედ ყველაფერი ეს ერთად - ჩურჩუტი იყო.
რაღა თქმა უნდა, ბრიგელასხელა არც ჭკუა ჰქონდა, არც საზრიანობა და სიმარჯვე,
მაგრამ მაყურებლებს მაინც ძლიერ უყვარდათ იგი, რადგან მხიარული და
გულუბრყვილო გახლდათ. და როგორც ჭეშმარიტ ბავშვს, ყოველთვის რომელიმე
კოლომბინა უყვარდა. ამა ქვეყანას თითქოს არც ეკუთვნოდა, მუდამ ღრუბლებში
ჰქონდა აყოფილი თავი. ბრიგელასაგან განსხვავებით, არასოდეს დაგეგმავდა, როგორ
უნდა გადაედგა პირველი ნაბიჯი, ეგრევე მეოთხე ნაბიჯს გადადგამდა ხოლმე და,
რასაკვირველია, თამამ განზრახვებში ჩაფლავდებოდა ხოლმე. არადა, უკვირდა - წინა
ნაბიჯები ხომ ისე მშვენივრად წარსდგა ოცნებაში... სინამდვილე - ეს თავი და თავი
მტერი იყო არლეკინისა, როდი შეეძლო რაიმესი აწონ-დაწონა, არამედ პირდაპირ,
თრახ, მიდი, - და დღენიადაგ აქოთაქებდნენ. მაგრამ იმისი უმწეობაც, რაღაცნაირად,
მომხიბვლელი იყო. ძალიან ცუდი მსმენელი გახლდათ, მუდამ თავისას ფიქრობდა;
და იმ სასარგებლო რაღაც-რაღაცეებიდან, ბრიგელას რომ არაფრისდიდებით
გამოეპარებოდა, ეს არლეკინი ვერაფერს იღებდა, სარგებლიანობისა ვერა უწყოდა,
მოგებას ვერსად ნახულობდა, გამორჩენაო, გამოტყუებაო - ამაებისა არა იცოდა რა.
მაგრამ ყოველივესი ერთგული იყო: ერთი ბატონი სურდა; ოცნებებში თითო ცოლი
დედოფლად ესვა, თუმც სადედოფლოებს იმათივე უარყოფისა გამო ხშირად
იცვლიდა - რა უნდა ამას ოცნებაში; არავის მოტყუებას განიზრახავდა, კეთილი იყო,
მიმნდობი, და ცუღლუტ ბრიგელას წაბმული ჰყავდა, იმისა გამო წუხელ გალახულ
არლეკინს, მარტივ სიცრუეთა წყალობით ისევ კეთილგანაწყობდა, მერე ბრიგელა
ბაზრობისკენ დაადებდა თავს და არლეკინსაც კუდში აიდევნებდა, საღამოობით კი
სხვადასხვა გზით ბრუნდებოდნენ, ბრიგელა - ქისადამძიმებული, არლეკინი კი -
უპეებამოლურჯებული, დაღვრემილი ჩამოჯდებოდა პანტალონესა თუ დოქტორის
სახლის კიბეზე და, უცებ, მთლად ბავშვს, მთლად ბედნიერს, თავის თავზე გულიანი
სიცილი აუტყდებოდა და, როგორ უყვარდა მაყურებელს... არლეკინისთვის მთელი
ქვეყანა ცისფერებით და ვარდისფერებით იყო შემობურვილი, გამოხვეული,
სიკეთისა და სიმართლის თუმცა მარტივად, მაგრამ ძალიან ღრმადა სწამდა, მაგრამ
ბნელ ღამეობით ძილგამტყდარი, არ შეიძლებოდა სადმე ცივ ქვაზე არ
ჩამომჯდარიყო და, თუ იმ დღეს განსაკუთრებით მძიმე ხელი მოხვდებოდა,
დანაღვლიანებული, ალბათ ფიქრობდა რომ, რომ რატომაა ესე ქვეყანა ასე
მოწყობილი, სხვებისათვის ხომ მუდამ მხოლოდ კარგი უნდოდა, ისინი - სცემდნენ,
ქალი უყვარდა ისე ძლიერ რომ, იმისთვის არაფერი ეშურებოდა, მაგრამ დასცინოდა
ის, ნეტავ რადაა ძალიან ასე... ანდა, სხეულზე წამოსკუპებული აეს თავი ადამიანის
ნეტა რა ისეთი განსხვავებული ნაწილია, რომ იმის წყალობით ზოგიერთნი
ფუფუნებაში ცხოვრობენ, მას კი, არლეკინს, ძალიან ხშირად ხმელა პური და ხახვი
ენატრება... ანდა, რატომაა რომ...
ჰყვება ამაებს შალვა და, მოესმათ უცებ სახლის უკნიდან რაღაცა კვნესა, ოხვრა,
ტყაპანი, მიწას სულ ბაგაბუგი გააქვს... ჩადიან ფრთხილად კიბეზე, შემკრთალან
ოთხივენი, სუნთქვაშეკრული აისუსებიან კედელთან, გაიხედავენ, რასა ჰხედავენ:
დაუჭერია სამთავიან დევს ეს ჩვენი კიკოლი და, რაღაცისთვის, რაღაცდარატომ,
ბუბნის და ჰბუბნის, სულ ტკაცატკუცი გააქვთ ბეჩავი კიკოლის ძვლებსა.
მობეზრდება მერე დევს ამაო გარჯა, რადგან კიკოლი ვეღარაფერსა გრძნობს,
ხაშხაშნაჭამივით გდია, შეშურდება დევს იმისი ყოფა, წამოწვება არხეინად, ხვრინავს,
ეს კიკოლი კი ჯერ ისეთია, მკვდარი გეგონება, მაგრამ მოუვა მერე ცოტაოდენი ფერი,
წაისვამს თურმანიძეების მალამოს, დაიდებს კარსანიძეებისა და გიორგაძეების
არტაშანებს, ჩაიწვეთებს ცოტა ღვინოს პირში, მოღონიერდება თითქოს,
მიუახლოვდება იმ ახვრინებულ დევს და, არ სტკიცავს უცებ კარგა ჭახუნა სილას შიგ
შუა ყბაში? გამოეღვიძება დევსა, გაბრაზდება ძრიალ, დაიჭერს ისევ ამ ჩვენს
კიკოლის, დაუწყებს ბუბნვას, ხან ისე აუწევს ყურებს, ზედ კინკრიხოზე შეუტყუპებს,
ხან ისეთ წკიპურტს დაჰკრავს, იმ ადგილიდან კიკოლის სულ ნაპერწკლები სცვივა,
ააგდებს მაღლა, აღარ დაიჭერს, დასწვდება ისევ, ჩააგდებს მერე ხაროში, მიწას
დააყრის აბურდულ თმაზე, წამოწვება მერე, დაიძინებს, ახვრინდება. როდის-როდის,
მოეგება ისევ გონს კიკოლი, წაისვამს მალამოს, დაიდებს არტაშანებს, ცოტათი
მოჩიტდება, მიივლ-მოივლის ხაროს, იპოვის რაღაც ღვინიან დოქს, მიიყუდებს,
ხასიათზე მოვა, სულ ჰარიჰარალეს დასძახის, მიმოიხედავს, ხაროს პირობაზე კარგა
მოზრდილი ალაგი ჩანს, მიდგება, მოდგება კიკოლი, მივა ღორთან, ყვავთან,
კრუხთან, თაგვთან, კატასთან, ძროხასთან, იცოდვილებს, იცოდვილებს და
გამოართმევს ბოლოს ღორსა ჯაგარსა, დაგრეხს თოკსა ბაწარსა, მოაბამს კაუჭს,
აისვრის ზევით, დამაგრდება კაუჭი, აჰყვება ცოცვა-ცოვით კიკოლი თოკსა, ხედავს,
დევს სძინავს, და არ მიუახლოვდება ისევ? ისევ არ შემართავს ხელსა? ისევ არ
მოუქნევს და იმ ჩვენს დევსა, აკი ისევ - ტყლაშ? გამოეღვიძება დევს, შალვა კი
ჰყვებოდა, რომ კომედია დელ არტემ თავის მხრივ მშვენიერი როლი შეასრულა ისეთ
დიდ შემოქმედთა ნაწარმოებებში, როგორებიც იყვნენ... და სახეგაბრწყინებულმა
ჩამოთვალა ჯერ მხატვრები - კალლო და ვატო, მერე - ჩიმაროზა, მოცარტი, როსინი,
მაგრამ აქ აღფრთოვანებულმა გრიშამ, პიანინოების ამწყობმა, წაართვა სიტყვა, ლამის
დასჭექა, რომ ჩვენს წყალობად არსებობენ ისეთი დიდი ოპერები, როგორიცაა
„ფიგაროს ქორწინება,“ „სევილიელი დალაქი,“ და რომ იქ ასახული ბრიგელის
მსგავსი მსახურები და პანტალონეს კოპიო მეურვეები ნაღდად, ნამდვილად კომედია
დელ არტედანაა... აქ კი ვასიკომ, ლიტერატურისმოყვარე და მცოდნე კაცმა,
გააწყვეტინა, თავის მხრივ იმანაც სახეგაბადრულმა ჩამოთვალა შექსპირისეული
ლაღად და ორაზროვნად ალაპარაკებული მსახურები, ახსენა გოლდონი, ლოპე დე
ვეგა, მოლიერი, დოდე, რასპე, და კიდევ ბევრს ვისმე ჩამოთვლიდა, მაგრამ ახლა ისევ
შალვამ დაიბრუნა სიტყვა და, ჰოიი, რა თქვა: რომ იტალიურ კომედიას მოვლილი
ჰქონდა ევროპის ბევრი ქვეყანა, და რომ კაპიტან სპავენტოს ისეთი მსახური ჰყავდა,
ჯერაც დაუბადებელ სანჩო პანსასავით მორჩილად რომ იტანდა პატრონის მთელ რიგ
დაუჯერებელ გამონათქვამებს, და ეგებ სანჩოსაც კი შეჰხებოდა ოდნავი სიო კომედია
დელ არტეს მსახურთა მოუხეშავ-ეშმაკური სიბრძნეებისა; და ასეთი თამამი აზრის
გამგონენი, შეშინებულები მიყუჩდნენ, მერე კი უცებ ერთხმად დაასკვნეს, რომ ამ
ორიოდ დღის განმავლობაში აუცილებელია გონებისა და სხეულის განუწყვეტელი
დაძაბვა და ვარჯიში, რათა აქ, ზემო იმერეთშიც როგორმე დამაჯერებლად დაიდგას
კომედია დელ არტეს ნაირსახეობა, და რომ ეს უნდა მოხდეს სულ რაღაც სამი კაკალი
დღის შემდეგ, როდესაც მათთვის, ძმებ კეჟერაძეებისათვის, მოვა და გათენდება
მშვიდობის მთავარი დილაა...
- რა...
- პოემად?
- პოემა არაა... პოემას, გენაცვალე, ოსტატობა უნდა, ისე კი არაა ის. აბა, თუნდაც ჯონ-
გრეის შემთხზველია ეეგ? უპასუხისმგებლო!
- დაწყნარდი, კარგი...
- შენ შენი თავი დაიწყნარე! - აქ უფროს ძმასაც შეუწყრა გრიშა, - და, მეორეც რომ, ხომ
არ გგონია, შენი საქმე კარგადაა - შენც კაი აცუნდრუკებული გამოგიყვანა, ნუ გეშინა
შენ! გამოექომაგე, გამოექომაგე! ეგრე გინდა შენ, ვენაცვალე ხელებში!
- ხელებში რა - შეშას კი არ აპობს, ცალი ხელით წერს, ცალი ხელით უნდა გეთქვა, -
ვეღარ მოითმინა ვასიკომ.
- კარგია, კმარა, - ხმას აუწია მედგარმა შალვამ, - დღეს მხოლოდ ჩვენი საქმით უნდა
ვიყოთ...
- აბა რა... ნაცნობი მყავს ერთი იმ სოფლად, სევერიონე, კარგი კაცია სხვათა შორის
ძალიან, ის შეგვიგროვებს ხალხს.
- და ჩვენ სწორედ იმიტომ ამოვედით აქ, რადგან ზემო იმერეთი, ჩემის ღრმა
რწმენით, ყველაზე მეტად საქართველოა, ჩვენი, - თავი ამაყად შემართა შალვამ, -
რადგან აქ, ქართლის ამოყოლებაზე, მშვენივრად ერწყმის ერთმანეთს ჩვენ-ჩვენი
აღმოსავლური და დასავლური... იმას ვამბობდი, ჩვენ, სამთა ძმათა და
პატივცემულმა და გაიოზ ჯაშმა, გადავწყვიტეთ რომ, სწორედ თქვენთვის
გვეჩვენებინა ის კომედია, რომელიც ჯერ კიდევ თქვენი პაპის პაპათა პაპების და
კიდევ უფრო, დაბადებამდე, იდგმებოდა და ახლაც იდგმება მთელ რიგ შორეულ
ქვეყნებში და, რა დავაშავეთ ჩვენ, ახლომახლო ქართველებმა - ჩვენც კი უნდა
ვიგემოთ, თუ რა ხილია..
- აგაშენა ღმერთმა, - გულით წამოიძახა ერთ-ერთმა ბესარიონმა.
- ნუ აწყვეტინებ..
- რა უჭირს მერე!..
- ხომ ნებასა გვრთავთ? - გაიხარა შალვამ, - ძალიან კარგი. მით უმეტეს რომ, ნიღბებსა
და ტანსაცმელს შევიცვლით ხოლმე და, და გაგიადვილდებათ მიხვედრა, ვინ
რომელი ვართ. მსახიობები სულ კაცები გახლავართ, მაგრამ ზოგიერთები, ბატონო, -
გაუღიმა ხალხს შალვამ, - ქალებსაც კი განვასახიერებთ. ხომ დაგვიჯერებთ?
- ძალიან კარგი! - დიდად კმაყოფილმა წამოიძახა, - აი, სწორედ ასე მშვენივრად უნდა
ჩავერთოთ ხოლმე, - და მაღლა შემართა მაჯვენა ხელი, - ააბა, ვიწყებთ!
და ვასიკომაც, წამოიწყო:
fb.com/groups/ellib
მეშვეობით ხნავენ, ხარებს აქვთ აგრეთვე ტყავი, ტყავისგან კი ფეხსაცმელები იკერება,
რომელთაც ფეხებზე ვიცვამთ, ფეხები სიარულისთვისაა საჭირო, სიარულისას
წავფორხილდი და მოვედი აქ, რათა მოგესალმოთ, - გამარჯობათ.
„რეებს ბჟუტურობს აგი კაცი,“ - გაიფიქრა ერთ-ერთმა ჟორიამ, მაგრამ არც იმას
უთქვამს ხმამაღლა ეს - იმერლები ხომ, სტუმრისადმი ძირითადად მომთმენი
ხალხია.
- სსუთ!
- მოდი, ბრიგელა!
სხვა რა გზა იყო; ვასიკომ მოსასხამი დააგდო, ნიღაბიც მოიცილა, სქელი ულვაში
დაიკრა, პლასტმასის ხმალი იშიშვლა და:
- მე ვარ მაიორი გრატიაშვილი, - თქვა უცებ ვასიკომ და შალვას უცნაური რეჩხი უყო
გულმა, - ვარ არტილერისტთა ქვეგანყოფილების სიამაყე, და ზარბაზანით მძალუძს
გაფრენილი ბეღურის ჩამოგდება, იქნება ეს ბეღურა დედალი თუ მამალი, ჩემთვის
სულ ერთია, და ამიტომაც, - ულვაშზე ამაყად გადაისვა ხელი. - და ამიტომაც
მოვწონვარ ქალებს.
ხალხმა რატომღაც მატყუარა ვასიკოს მხარე დაიჭირა: - კარგი ხარ, კარგი... ხოლო
შალვასკენ ზედიზედ გაისმა: - ჩაჯინება არ იყოს... ჩაჯინება არ იყოს...
- არაფერი არ ვიცი მე! - გაგულისდა პანტელეიმონი, - ფლამინიას... ეე, მარგალიტას
აღზრდა-განათლება ოცი ათასი დამიჯდა მე ახალი ფულით და, თუ გადამიხდი,
წაიყვანე და შენი იყოს. მშვიდობით.
- რატომ, შე კაცო..
„მგონი არა ვარ უტოპისტი! - გაიფიქრა ბედნიერმა ვასილმა, - მგონი, არა ვარ:.:“
ამ დროს, სად იყო და სად არა, გამოვიდა ეს ჩვენი გრიშა, და, ოხერმა, მაშინვე მოიგო
ხალხის გული - ვითომ უცაბედად წაიქცა და სულ ყირამალაზე გადაკოტრიალდა.
ატყდა სიცილი, მაგრამ რას ატყდა, რადგანაც, ისე, საერთოდ, კეთილები კი ვაართ,
მაგრამ რა ვქნათ, მაინც გვიხარია კაცის წაქცევა, - ქართველები ვაართა, ქართვე-ლები
ვაარ-თააააა, ტაშ!...
- თქვე ქართველებოოო!!!
- ქართველებოოო, სდექ!!!
- სასაცილოდ გაქვთ, არა, საქმე?- გრგვინავდა შალვა, -ჩვენ, სამმა ღვიძლმა ძმამ, და
კიდევ ერთმა, მომხიარულო წვითა და დაგვით ამოგიტანეთ აქ, ამ სოფელში შორს
ამოსული თავისუფლების უცხო ყვავილი, თავად სილაღე, იტალიური კომედია დელ
არტე, და რომ გაგეგოთ იმისი მადლი, სახელდახელოდ გადმოგიქართულეთ კიდეც
და, მაგრამ, ბოდიში! - სიცილ-კისკისის მეტს ვერაფერს მიგაღწევინეთ, იმ სილაღეში,
სახარხაროს გარდა, სხვა ვერაფერი შენიშნეთ, არა? - შეგირცხვათ თავი!!
კიკოსავით დგას, ირგვლივ სხვა აღარავინ მოჩანს, მხოლოდ ცალი კალოშიღა გდია.
რა იყო, კიკოლი, რამ დაგაღონაო, შალვამ. რავიო, იმან. არა, არა, მაინც რამ
დაგაღონაო, შალვამ. კომედიაზედ, ვიცინოდი და აი ამან დამაღონაო, იმან. ბიჭოო,
შალვამ, არ გირჩევნია, სხვებს რომ არ მოგვაჩერდე, შენით იპოვო გამოსავალიო,
შალვამ. ჩემით როგორღა ვიპოვოო, კიკოლიმ, როგორ და, წადი და მიიარე, მოიარე,
ეგებ შენს ბედს შენც ეწიოო, შალვამ.
დააპირა შებრუნება კიკოლიმ, მაგრამ ჯერ დაიცაო, შალვამ. გახედა მერე იმ თავის
კომედიელებს, აათვალიერა, ჩაათვალიერა, სულ ერთი წუთით მოაცილა კიკოლის
თვალი, მაგრამ რომ მიუბრუნდა, რასა ჰხედავს: გადაჟღლართულა არხეინად ეს
ჩვენი კიკოლი მხარ-თეძოზე და, მოსვენებაშია.
გაბრაზდაა, შალვა: ადექ, ადექ შე მცონარაო, უთხრა, რამ წამოგაწვინა ასე უცბადაო,
უთხრა, ასე რამ გაგაზარმაცაო, უთხრა, როგორ არა გრცხვენიაო, უთხრა, რად
წამოწექიო, ბოლოს ჰკითხა.
დაფიქრდა შალვა, კარგა დაფიქრდა, და, აიღო უცებ და, დაავლო ამ ჩვენს გრიშასა
ხელი და, გამეტებით მიანარცხა კიკოლის. ეს ჩვენი გრიშა - ფაფუუ, მაგრამ
სხვანაირად დააჭყიტა კიკოლიმ თვალები, ძალი და ღონე მიეცა, დაიწყო უცებ ცეკვა-
თამაში, ისე ცეკვავს და ისე თამაშობს, სულ ფეხის წვერზე დგებაო... იმის ცეკვაზედ
უკეთესს, რასა ნახავდა თვალი, მაგრამ გრიშას აკი სმენაც ხომ კარგი ჰქონდა და,
დააღო კიკოლიმ პირი, ამოსდის და ამოსდის ცალი ხახიდან სულ ორ, სამ, და კიდევ
უფრო მეტხმიანი სიმღერები, „ზამთარია“ გინდა, ოდოია,“ „კრიმანჭული“, „ბერი კაცი
ვარ,“ „ლილე,“ რა გინდა, მოკლედ, სულო და გულო... მღერის და მღერის ჩვენი
კიკოლი, საიდან, როგორ ამ კიკოლისა ამდენის თავი და ხახა...
ეგრე არ უნდა თავის კანტურიო, შალვამ, და აიღო ეს ჩვენი... რა გვარი იყო, სულ
დამავიწყდა, აი, ტვიშივით გვარი რომ ჰქონდა...ჰო, აიღო შალვამ ეს ჩვენი გაიოზ
ჯაში და შესტყორცნ-შეჰჟღინთა კიკოლის, მოკუმა იმანაც პირი, გაელმებული მზერა
სადღაც შორს მიაპყრო, რაღაცას ეძებს, წვალებაშია, იცდის.
მიდი-მიდიო, შალვამ.
- მიდი.
და კიკოლიც მივიდა:
ამღერებულნო დილითა,
უკვდავებისა წყაროო,
სიფხიზლითა და ძილითა...
- მჯერა კიკოლი.
იარებოდა დედაი
ტირილით თვალცრემლიანი:
გაჯავრებული...“
- მაგრამ ჩემი შოთა, ჩემი ილია, ბარათაშვილი და გურამიშვილი, აკაკი და ვაჟა, ვაჟა, -
თავს მირჩევნია! - წამოიძახა აღელვებულმა კიკოლიმ, - ეს იმიტომ რომ, ძლიერ
ჩემია... ძლიერ ჩემია! და ერთი რამის სიყვარულიც ხომ... - და შალვას მიუბრუნდა,
მაგრამ გაიხედა და, რასა ჰხედავს - სულმთლად მარტოა, აკი ის შალვაც არ
შეჰჟღენთია?
რა ვუყო ახლა, ახლა რაღა ვქნაო, კიკოლიმ, გაიხედა გარეთ - ბნელაა, რას ბნელაა...
თავიდან კი შეკრთა, მაგრამ რაღაც-რაღაცეები შემატებოდა, არ გაიტეხა გული,
გაიტეხა კი არა და, გამხნევდა, ეგებ ჩემს ბედს მეც ვეწიოო, დაადგა გზასა, წამოვიდა
და დასცხო წვიმამ, მიდის კიკოლი მაინც, სწყურია, ჰშია, სცივა, მაგრამ გაიხედა და,
რაღაცა ბჟუტამს...
ტაშ?!
1983-84 წ.
fb.com/groups/ellib