Professional Documents
Culture Documents
Kumumana‘o Nui
2002–2010
A D ER
ADERSHIP L E A
DERSHI L E
L E P
EX
CELLENCE
O V A T
EXC
I
ELLENC
E
E XCELLENC E
N ON
IN N O VAT
ION
IN
N O VAT
IN
www.uhm.hawaii.edu/vision
I nā Hoa o ke Kulanui ‘ōlelo Mua
Papa Kuhikuhi Ua hau‘oli nō au i ka ho‘opuka aku “‘O ka ho‘olaālā ‘ana, he
i ke kumumana‘o nui o ke kulanui, mana‘olana ia.” He hō‘ike kēia
2 ‘Ōlelo Mua ka mea i kūkulu ‘ia i ke au ‘ana o palapala i ka mana‘olana a me nā
3 Ke Kuhikuhi ‘ana i ke Ala
kēlā makahiki aku nei ma ke ‘upu o nā po‘e he nui o ke Kulanui
kūkākūkā laulā ‘ana o nā po‘e he o Hawai‘i ma Maānoa i hō‘ike‘ike
4 Ka Noi‘i ‘ana nui hewahewa, ‘o nā haumāna, nā mai ai i ko lākou mau mana‘o no
kumu kula, nā limahana, nā man- ka hō‘oi ‘ana i ke kulanui ma kona
6 Kūpono no nā Haumāna
‘A‘ole i Puka akia, a me ko nā kaiāulu. He ‘ano he wahi hoihoi, ho‘okō
kumumana‘o ko‘iko‘i nō kēia nāna kuleana, a ho‘ohana ‘ia no ka
8 Kaulike no ka Lehulehu e kuhikuhi i ke ala e ne‘e ai ke ho‘opa‘a ha‘awina ‘ana, ka hana
9 He Kikowaena
kulanui me ka hō‘ike‘ike pū aku i ‘ana, a me ka launa pū ‘ana. He
kona mau ikaika a me kāna mau ho‘aākāka kēia kumumana‘o i nā
10 Paipai i ka Ho‘okele ‘ōlelo pa‘a ma kona ‘ano he kulanui mana‘o kia, ka mākia, nā ‘ōlelo
Waiwai
puni noi‘i. Ma ko‘u ‘ao‘ao he po‘o pa‘a kumu, a me nā kuleana nui o
11 Ka Nohona Kanaka, Puni nui o ka pā kula kumu o ka kākou a mākou e mana‘o‘i‘o nei
Akeakamai, Hana No‘eau ‘oihana Kulanui o Hawai‘i, ‘o ko‘u nāna e hō‘oi i ko kākou kulanui.
kuleana a hanohano nō ia e He hō‘ike pū ‘ia he mau māka
12 ‘Ike Loea
ho‘opuka i kēia papa hana, a pēlā e ho‘ohālike nui nāna e ana i ka
13 Ka Wā e Hiki mai ana pōmaika‘i ai nā haumāna a me nā ho‘okō ‘ia o nā pahu hopu. ‘O ke
kumu kula o Mānoa, a pēia pū ko kūkulu ‘ana i kumumana‘o, he
14 Ka Ho‘okō ‘ana i ka Hana
ka pae ‘aāina holo‘oko‘a. E māhele ia o kekahi papa hana nui
15 He Ho‘omaika‘i pōmaika‘i auane‘i kākou ma o ka a‘e e komo nei nā pā kula a pau he
ho‘ona‘auao ‘ana o ke kulanui. E ‘umi o ke Kulanui o Hawai‘i. Ua
16 Nā Kōmike ho‘omau nō kākou i ke alu like kāpili ‘ia he kope o kēia palapala
‘ana ma ke kūkulu ‘ana i kulanui i ma luna o ko kākou ‘ao‘ao
‘oi aku kona ikaika. pūnaewele puni honua:
www.uhm.hawaii.edu/vision. Ua
Aloha,
‘āpono ‘ia kēia kumumana‘o e ka
Papa Kahu Kula ma ka lā 22 o
Nowemapa 2002.
Peter Englert
Po‘o Nui
2 KUMUMANA‘O NUI
K E K U H I K U H I ‘ A N A I K E A L A
Ko Kākou Mākia
He kikowaena noi‘i kūpono loa ‘o Maānoa kahi e alaka‘i ai kona po‘e
puni ho‘ona‘auao ma ko lākou mau kumuhana pono‘ı̄ a he maākaukau
kona po‘e haumaāna no ka ho‘okō i nā ‘oihana alaka‘i. Ke nokenoke mau
nei ko Maānoa i ka hō‘oi i ke a‘o ‘ana, ka noi‘i ‘ana, a me ka lawelawe ‘ana
i ka lehulehu. He wahi hana akamai ‘o Mānoa, he ‘olu‘olu i ka loli ‘ana.
Hau‘oli ko Mānoa i ka like ‘ole a me kona ‘ano kū ho‘okahi he kikowae-
na ho‘ona‘auao Hawai‘i maoli. Ke kūkulu nei kākou ma luna o ko kākou
mau ikaika e like me ko kākou ‘āina a puni kū ho‘okahi a me ka maika‘i
o nā māhele ha‘awina ‘Āsia-Pākı̄pika.
KUMUMANA‘O NUI 3
K A N O I ‘ I ‘ A N A
KUMUMANA‘O NUI 5
K Ū P O N O N O N Ā H A U M Ā N A ‘A ‘ O L E I P U K A
“I Mānoa, he mea
nā papa hana
ho‘ona‘auao kū
ho‘okahi, ke a‘o
‘ana, nā hana
lawelawe, a me nā
papa hana noi‘i a
ho‘ona‘auao e
ho‘ā‘o nui ai, a he
wahi nō ho‘i kēia o
He wahi ‘o Mānoa e nā ‘ano like ‘ole o
ka nohona.”
‘ike ai i ka holomua Pū‘ulu Hana Ho‘ona‘auao
KUMUMANA‘O NUI 7
K A U L I K E N O K A L E H U L E H U
Hō‘ihi ko Mānoa i ka
waiwai kū‘i‘o o nā po‘e a pau
8 KUMUMANA‘O NUI
H E K I K O W A E N A
He wahi Hawai‘i
maoli ‘o Mānoa i
ho‘opili ‘ia me ko
ke ao holo‘oko‘a
Nā Māka Ho‘ohālike:
Pālua ka nui o nā hale noho haumāna ka‘awale.
Ho‘olilo ‘ia he $20 miliona o ka makahiki no ka ho‘oponopono a me ka mālama mau.
Ho‘ēmi ‘ia ka ho‘olilo ‘ia o ka ikehu he 20%.
KUMUMANA‘O NUI 9
PA I PA I I K A H O ‘ O K E L E W A I W A I
10 KUMUMANA‘O NUI
KA NOHONA KANAKA, PUNI AKEAKAMAI, HANA NO‘EAU
He ulu ka mana‘o i
ka nohona hoihoi
ma Mānoa
Nā Māka Ho‘ohālike:
Pi‘i nā ha‘awina a ka po‘e i puka ‘ē he 20% o ka MH.
Pi‘i ka nui o ka po‘e hele i nā hanana hō‘ike‘ike a ‘ālapa he 10% o ka makahiki.
Pi‘i ka nui o ke komo ‘ana o ka po‘e i puka ‘ē i nā hanana kulanui he 20% o ka makahiki.
KUMUMANA‘O NUI 11
‘ I K E L O E A
12 KUMUMANA‘O NUI
K A W Ā E H I K I M A I A N A
H
e wahi Hawai‘i lua ‘ole ‘o māhele ‘āina me nā
Mānoa i ho‘opili ‘ia me ko ho‘onui kākou i ko kaākou mau ‘ao‘ao kualono pali i mau
palena ma waena o kēlā
ke ao holo‘oko‘a. He kula ikaika a me nā pōmaika‘i e like me me kēia ahupua‘a. ‘O ka
kēia o nā ‘ano like ‘ole, he wahi ko kākou mau kumu waiwai kū po‘e a pau e noho ana
ma luna o ke ahupua‘a,
ho‘okipa i nā nohona kanaka o nā ho‘okahi o ko kākou ‘aāina, nā ‘ano he mālama i kekahi i
like ‘ole o ka nohona, ke aloha kekahi ma ke ‘ano he
‘āina like ‘ole a he wahi holomua o nā ‘ohana.
hana akeakamai. He kūlana ‘ihi‘ihi kaiāulu, a me ko kākou inoa maika‘i ‘O ka ‘āina, ka lewa, a
kaākou ma waena o nā kulanui o nā no nā hana po‘okela. Na kākou e me ke kai, he po‘e
kūpuna kēia a he pono e
‘āina ‘ē ma nā hana noi‘i. He wahi ‘o ho‘omākaukau i nā ala e pono ai nā mālama a hānai a hō‘ihi
haumaāna, nā kumu kula, nā lima- ‘ia. Ma ka noho
Mānoa no ka ho‘oulu ‘ia ‘ana o ka ho‘omakauli‘i ‘ana ma ke
mana‘o kahi e launa like ai nā po‘e hana, nā luna ho‘omalu, a me ko nā ahupua‘a, ka mālama
‘ana i ka ‘āina, a ma ka
hana no‘eau, ‘ālapa, akeakamai, a me kaiāulu o ka po‘e puni ho‘ona‘auao. E mālama ‘ana ho‘i i nā
lilo kākou he kumu ho‘ohālike o ka ha‘awina o ka ‘āina, ke
nā puni ho‘ona‘auao me ke ohohia. kai, a me ka lewa, pēlā
puni hō‘oi ‘oihana ho‘ona‘auao e like kākou e mālama a hō‘ihi
‘O ka hana o ko kākou kulanui, ‘o ia ai ko ke ao holo‘oko‘a a i mea e ai i nā kūpuna. E hō‘ihi
‘ia kēlā me kēia māhele o
ka paipai i ke kūka‘i mana‘o ‘ana a me mahalo ai ko Hawai‘i nei ho‘i. ka ‘āina a me nā puni.
ke ka‘ana like ‘ana aku i ka ‘ike. Ma Pēia pū me ka ‘ohana.
muli o ia hana, he wahi ‘o Mānoa no Ke mālama kamali‘i i nā
kūpuna, e hānai a
ka ho‘ōla ‘ia ‘ana o ka lehulehu. Ma ho‘olako nā kūpuna i
kamali‘i i nā mea e pono
muli o ko kākou wahi kū ka‘awale loa, ai. ‘A‘ole e ho‘okikina ‘ia
ua kū ho‘okahi ko kaākou mau ho‘ā‘o, ka mālama like ‘ana, akā
na‘e, he hana ia na ke
pōmaika‘i, a me nā hana i ke au e hiki aloha. ‘O ke kaulike, ‘o ia
mai ana. He kū ho‘okahi ko kākou ho‘i, ka ho‘okō ‘ia ‘ana o
ke aloha, ‘o ia ka mea nui
kuleana e hana a ‘oi a‘e i ka hana a e pono ai kēia noho ‘ana.
He kōkua like ka po‘e a
kekahi kulanui. Ua pa‘a ko kākou mau pau a e hānai like ‘ia ho‘i
mana‘o e ho‘olako i nā pono o ka ma luna o ke ahupua‘a.”
KUMUMANA‘O NUI 13
K A H O ‘ O K Ō ‘ A N A I K A H A N A
U
a ho‘omaka ‘ia kēia ho‘olālā
‘ana i ke Kau Hā‘ule Lau o kūkākūkā ‘ana o ke kōmike ho‘okele,
2001 i ka wā i ho‘omaopopo nā pū‘ulu hana, a me nā po‘e hou aku i
mai ai nā hana nui o ke ao iā kākou komo i kēia hana.
no ka mea nui o ka nohona kaiāulu.
“‘O ka Ua ho‘omaka ‘ia he mau ‘aha
Ma kekahi ‘ano, ua ho‘omaka ‘ē akula
ka ho‘okō ‘ia ‘ana o kēia kumumana‘o.
ho‘olālā ‘ana, kūkākūkā ma ‘ō a ma ‘ane‘i o ka pā Ma muli o nā mana‘o kōkua o ka Papa
kula e pili ana i ka wā e hiki mai ana
he mana‘olana a me ko kākou mau makemake no
Hana Ho‘olohe, ua waiho ‘ia a hemo
nā hale noho haumāna i loko o ka pule
ia.” Mānoa. Ua ho‘okumu ‘ia kekahi Papa ho‘omaha kupulau, ua ho‘okumu ‘ia
Hana Ho‘olohe i mālama ‘ia ai nā he mākeke mahi ‘ai, a nui hou aku (e
Kōmike A‘oa‘o ‘Ike Loea
hālāwai, nā palapala ninaninau, nā nānā iā Fast Track Initiatives ma kahi
papa ho‘olaha, a me ka ‘ao‘ao http://www.uhm.hawaii.edu/vision)
pūnaewele puni honua i mea e
ho‘oka‘a ‘ia ai ka ‘ike mai ‘ō a ‘ō o ka E noi ‘ia ana kēlā me kēia ke‘ena
pā kula a i waho o nā kaiāulu. Ua ho‘ona‘auao, māhele noi‘i, a ke‘ena
ho‘okohu ‘ia nā ‘elele no kēlā me kēia hana ma ka pā kula e nānā i kēia
pū‘ulu ho‘omalu i kōmike ho‘okele a kumumana‘o a hāpai i ko lākou mau
me ‘ekolu pū‘ulu hana (nā hana mana‘o pono‘ı̄.
ho‘ona‘auao, ka ‘āina a puni, a me ka
He ho‘omaka hou ‘ana ‘o ka Mānoa
pono lehulehu, nohona kanaka, a
Strategic Plan 2002–2010. Pēia e
ho‘oulu mana‘o). Ua kōkua pū mai
ho‘omaka ai e ho‘okō aku i ko kākou
nā kumu kula a me nā limahana ma
hana, a he hana ia e puka pono auane‘i
ka ho‘olālā a me ke kūkulu kaiaāulu
a pōmaika‘i loa inā e naue like kākou a
‘ana a hana lākou ma ke kōmike
hiki i ka loa‘a aku o ka lanakila.
a‘oa‘o ‘ike loea.
‘O ka hana nui loa a ka Papa Hana
Ho‘olohe, ‘o ia ka mālama ‘ana he
‘aha nui ma ka lā 1 o Pepeluali, 2002
kahi i ‘ākoakoa maila he 1,400 a ‘oi
po‘e a komo i ka Defining Our
Destiny: Planning Workshop. Ua hiki
maila nā haumāna, nā kumu, nā
limahana, nā mākua, a me nā po‘e o
ke kaiāulu no ka hō‘ike mai i ko
lākou mau mana‘o no ka hō‘oi ‘ana i
ke kulanui alaka‘i o ka moku‘āina nei.
14 KUMUMANA‘O NUI
He Ho‘omaika‘i Nā Kōmike
Mahalo iā ‘olua e Pelekikena Evan Kōmike Ho‘okele: Pū‘ulu Hana Pono Lehulehu,
Dobelle a me ke Po‘o Nui Pani David McClain (Chair) Nohona Kanaka, a Ho‘oulu
Deane Neubauer no ko ‘olua Barry Baker Mana‘o
alaka‘i ‘ana mai a me nā mana‘o Kawika Baker Mamo Kim (Chair)
ho‘opaipai! Mahalo a nui i nā Judy Chow Richard Dubanoski
kumu kula, nā haumāna, nā lima- Jim Dator Victor Kobayashi
hana, a me nā po‘e o nā kaiaāulu no Judith Hughes Jeff Brooks-Harris
ko ‘oukou kāko‘o mau ‘ana. Kalvin Kashimoto W. M. Foltz
Kris Kaupalolo Mike Manu
Nā Kāko‘o Ho‘omalu: Leimomi Kawakami Marla Acosta
Administrative, Professional, and Mamo Kim Gay G. Reed
Technical Bargaining Unit 8 Roger Lukas
Associated Students of the A. Keikilani Meyer
University of Hawai‘i Joan Peters Kōmike A‘oa‘o ‘Ike Loea:
Clerical Association C. Barry Raleigh Joanne Cooper
Graduate Student Organization Georgette Sakumoto Karen Cross
Helene I. Sokugawa Tom Dinell
Mānoa Academic Deans and
Directors Dolores Foley
Lori Ideta
Mānoa Chancellor’s Office
Pū‘ulu Hana Ho‘ona‘auao: Kem Lowry
Mānoa Faculty Senate Jon Matsuoka
Mona K. Chock (Co-Chair)
Kathie Kane (Co-Chair) Gabor Mocz
Nā Mea ‘Ē a‘e: Simone Bosco Jaishree Odin
Avis Morigawara Steve Brennan Ruth Marie Quirk
Accord Group Ronald Cambra
American Institute of Architects Sewell Chan
Mark Heberle Mea Haku Ki‘i:
American Planning Association Michael Tamaru
Justin Loy
Hawai‘i Chapter
Merle Kataoka-Yahiro
Campus Center Events Office Melissa May
City and County of Honolulu Joseph O’Mealy Mea Kūkulu Kumumana‘o:
Department of Urban and Christopher Measures Karl Kim
Regional Planning Joan Peters Denise Eby Konan
Faculty Retirees Association, UHM Sarita Rai Wendy Pearson
Lorna Ramiscal
Golden Key International Honor
Society
The Haunt
Pū‘ulu Hana ‘āina a Puni:
Information Technology Services
Scott Handler (Co-Chair)
Information and Computer Science
Mary Tiles (Co-Chair)
Club
Maribel Apuya
Ka Leo O Hawai‘i Wiwik Bunjamin
Kaimukı̄ Neighborhood Board Jean Ehrhorn
Mānoa Neighborhood Board Wallace Gretz
McCully/Mō‘ili‘ili Neighborhood Randy Hitz
Board Amelia Jenkins
William J. King
Mō‘ili‘ili Community Center
Spencer Leineweber
Parking Office Jenn Martin
Program on Conflict Resolution Helene I. Sokugawa
School of Architecture Raymond Yeh
University and Community
Relations
Urban Land Institute KUMUMANA‘O NUI 15
University of Hawai‘i at Mānoa
Office of the Chancellor
2444 Dole Street
Honolulu, HI 96822
www.uhm.hawaii.edu/vision
The University of Hawai‘i at Mānoa is an equal opportunity/affirmative action institution