‫عنوان طرح‪ :‬اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫نویسنده‪ :‬تهمینه بهرام‌علیان‬

‫مدیر طرح‪ :‬جواد شعرباف‬
‫ناظر‪ :‬سیدروح اهلل حسینی‬

‫این طرح بر اساس قرارداد همکاری مشترک دانشگاه تهران(دانشکده مطالعات جهان)‬
‫و سازمان امور سینمایی(‪ )1393-1394‬انجام شده است‪.‬‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي‬
‫مختلف جهان‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫تهمینه بهرام‌علیان‬
 ‫به‌نام‌خدا‬

‫سینما به عنوان یکی از مهم‌ترین عرصه‌های تولید فکر و فرهنگ‪ ،‬در میان همه جوامع پیشرفته‬
‫و در حال پیشرفت‪ ،‬در سده اخیر جایگاه ویژه‌ای یافته است‪ .‬از بدو پیدایش این صنعت‪-‬هنر‬
‫تاکنون‪ ،‬ادوار و اطوار مختلفی بر این پدیده گذشته و فراز و نشیب‌های بسیاری را به خود دیده‬
‫است‪ .‬محوریت این مقوله در بازنمایی واقعیت‌ها و آفرینش فضایی مجازی برگرفته از دنیای واقعی‬
‫و ترکیب واقعیت و خیال و آمیزش حقیقت و مجاز و بازآفرینی هرچه که در خیال و تخیل بشر‬
‫طراز نوین رقم می‌خورد از مختصات این جادوی دوران جدید است‪ .‬به مدد این سحر جدید‪،‬‬
‫تاثیرگذاری و تاثیرپذیری انسان و سینما به عنوان مقوله‌ای عمیق‪ ،‬دوسویه و جذاب‪ ،‬مورد توجه‬
‫جوامع بشری اعم از روشنفکر و عامی‌قرار گرفته است‪ .‬با این حال و علیرغم پیشرفت‌های سینمای‬
‫جهان‪ ،‬به‌ویژه ایران‪ ،‬منابع مطالعاتی و پژوهشی در هر دو حوزه تالیف و ترجمه به آثار اندکی‬
‫محدود می‌شود که ارزیابی آنها نشانگر کمبودهای بسیار در این حوزه و نیازهای فراوان و برآورده‬
‫نشده مشتاقان و عالقه‌مندان این عرصه است‪.‬‬
‫مباحث نظری سینما در حوزه‌هایی نظیر زیبایی‌شناسی‪ ،‬نشانه‌شناسی‪ ،‬مباحث شکلی‪،‬‬
‫نظریه‌های واقع‌گرایانه‪ ،‬پدیدارشناسانه‪ ،‬سبک‌شناسانه و مانند آن؛ بررسی‪ ،‬نظریه‌پردازی و حتی‬
‫آموزش فیلمنامه‌نویسی و فیلمسازی؛ شناخت ابزار و عناصر نوین و روزآمدشده آن؛ معرفی تاریخی‬
‫سینمای ایران و جهان و داده‌ها و ستانده‌های سینمای ایران چه به صورت گزارش توصیفی یا‬
‫تحلیلی؛ معرفی فیلمسازان ایران و جهان و نقد آثارشان در جهت نفوذ به الیه‌های معنایی فیلم‌ها‬
‫و ارائه الگوهای نظری‪ ،‬بصری و عملی مبتنی بر آموزه‌های دینی و انقالبی‪ ،‬همچنان از عرصه‌های‬
‫نیازمند به تولید محتوای دقیق و علمی‌اند‪ .‬هرچند از سویی آثاری در سال‌های گذشته توسط‬
‫پژوهشگران و استادان عرصه سینما تالیف یا ترجمه شده‌اند و تعداد و کیفیت آنها به‌ویژه در دهه‬
‫اخیر امیدوارکننده است و از سوی دیگر نیز مطبوعات‪ ،‬سایت‌ها و همایش‌هایی نیز مترصد تولید‬
‫آثاری معتبر بوده و هستند‪ ،‬لیکن همچنان فقدان برنامه پژوهشی مدون و منسجمی‌که پاسخگوی‬
‫تشنگی مخاطبان و عالقه‌مندان باشد‪ ،‬به خوبی احساس می‌شود‪.‬‬
‫ورود سینما به ایران همانند همه پدیده‌های متجددانه دیگری که پا به این خاک گذاشته‬
‫محاسن و معایب خویش را داشته است‪ .‬از سویی همانند همه وجوه تجدد‪ ،‬گریز و گزیری از‬
‫مواجهه با آن نبود و از طرف دیگر سویه‌های اومانیستی حاکم بر این پدیده‪ ،‬زمینه را برای‬
‫بهره‌برداری‌های زمینی و خویش‌بنیاد مبتنی بر غفلت و تغافل و سرگرمی‌فراهم می‌ساخت‪ .‬واضح‬
‫است که چنین سینمایی به خوبی می‌توانست اهداف کوتاه و درازمدت حکومت سلطنتی در‬
‫دوران پهلوی اول و دوم را برآورده سازد‪ .‬اما وقوع انقالب اسالمی‌زمینه را برای تحول معنایی در‬
‫این صنعت‪-‬هنر فراهم آورد و سینما به عنوان هنری گرانمایه و فاخر که می‌بایست در خدمت‬
‫تعالی بشر قرار گیرد‪ ،‬قدر دید و بر صدر نشست‪ .‬سینمایی که وجه غالب آن سرگرمی‌مبتنی بر‬
‫درون‌مایه‌های سخیف و متکی بر انواع و اصناف تصاویر و صحنه‌ها و چهره‌پردازی‌ها و مضامین و‬
‫گزاره‌های گزنده‪ ،‬مبتذل و به شدت دنیوی شده بود‪ ،‬به تدریج مایه‌های معنوی و متعالی یافت و‬
‫توانست در چرخشی عمیق و دقیق به تولید پیام‌هایی در گستره قابل قبول انسانی و طراز جهانی‬
‫دست یازد‪.‬‬
‫بدون تردید نمی‌توان بررسی سینمای ایران قبل و پس از انقالب را‪ ،‬بدون توجه به بافت و‬
‫ساختاری که سینما در آن شکل گرفته‪ ،‬به خوبی دریافت‪ .‬بر این مبنا و به منظور بررسی دقیق و‬
‫عمیق برخی وجوه مسائل و مشکالت حاکم بر سینمای ایران و نیز کمک به تولید و تقویت ادبیات‬
‫دانشگاهی در این حوزه‪ ،‬طرح همکاری مشترکی میان دانشگاه تهران و سازمان امور سینمایی در‬
‫این زمینه شکل گرفت‪ .‬پیرو درخواست ریاست محترم سازمان امور سینمایی از دانشگاه تهران‬
‫برای توسعه همکاری‌های علمی‌و تقویت ادبیات دانشگاهی در این حوزه‪ ،‬نخستین گام‌ها برای این‬
‫تعامل دانشگاهی در قالب پروژه حاضر برداشته شد‪ .‬با توجه به وجوه چندگانه درخواست سازمان‬
‫و ابعاد مختلف طرح در حوزه‌های داخلی و خارجی؛ بررسی سینمای ملل و بهره‌گیری از تجارب‬
‫مفید دیگر کشورها؛ بازخوانی و بازبینی و آسیب‌شناسی در برخی حوزه‌ها از منظری آکادمیک و‬
‫نیز ترجمه متون فاخر‪ ،‬معتبر‪ ،‬قابل اعتنا و دانشگاهی‪ ،‬دانشکده مطالعات جهان به عنوان بستر‬
‫اجرای طرح در نظر گرفته شد‪.‬‬
‫به منظور عملیاتی کردن پروژه‪ ،‬در گام نخست جمعی از استادان دانشگاه و کارشناسان‬
‫برجسته این حوزه برای بررسی نیازها و اولویت‌های مورد نظر و نیز تبیین چارچوب کاری و طرح‬
‫کالن پروژه در جلسات متعددی به بررسی وجوه و ابعاد مختلف طرح پرداختند‪ .‬پروژه مذکور در‬
‫مراحل اولیه به دو بخش تولیدی و ترجمه‌ای تقسیم شد و در هر دو بخش از نظرات کارشناسان‬
‫و فعاالن این حوزه در راستای عملیاتی کردن دعوت به عمل آمد و در این باب رایزنی‌های مکرری‬
‫انجام شد‪ .‬گام بعدی طرح‪ ،‬فراخوان دعوت از اساتید‪ ،‬دانشجویان مقطع تحصیالت تکمیلی‪،‬‬
‫کارشناسان و فعاالن این رشته برای همکاری بود‪ .‬حاصل این فراخوان عام و دعوت خاص‪ ،‬دریافت‬
‫ده‌ها طرح و پروژه در موضوعات مختلف بود که در جلسات متعدد شورای راهبری پروژه‪ ،‬مطرح‬
‫و بر اساس اولویت‌بندی‌های ارائه‌شده از سوی سازمان‪ ،‬درباره آنها تصمیم‌گیری به عمل آمد‪ .‬از‬
‫میان ده‌ها پروژه و طرح پیشنهادی رسیده‪ ،‬شورای مذکور تعدادی از طرح‌ها را مناسب تشخیص‬
‫داد و اجرای آن در دستور کار قرار گرفت‪.‬‬
‫از سوی دیگر و در بخش مرتبط با پروژه‌های ترجمه درگام نخست حدود هزار کتاب تولید‬
‫شده طی سال‌های ‪ 2000‬تا ‪ 2014‬در حوزه هنر انتخاب شد‪ .‬در مراحل بعدی و از میان کتب‬
‫مذکور‪ ،‬بر اساس شاخصه‌هایی نظیر فایده‌مندی‪ ،‬عدم ترجمه‪ ،‬ربط وثیق با اهداف پروژه‪ ،‬محتوای‬
‫اثر‪ ،‬اعتبار ناشر و قابلیت استفاده برای گروه‌های مختلف مرتبط هنر سینما‪ ،‬تعدادی از کتاب‌های‬
‫مذکور انتخاب و برای ترجمه در اختیار مترجمان باسابقه و آشنا به موضوع قرار گرفت‪ .‬حاصل‬
‫این تالش دوسویه در قالب ترجمه و تولید آثار مهم‪ ،‬تولید بیش از چهل اثر در حوزه سینما شد‬
‫که در اختیار سازمان امور سینمایی قرار گرفته است‪.‬‬
‫در خاتمه ضمن تقدیر و تشکر از مدیر محترم سازمان امور سینمایی‪ ،‬جناب آقای دکتر‬
‫حجت‌اهلل ایوبی‪ ،‬که با حسن ظن و اعتماد به همکاران دانشگاهی خود در دانشگاه تهران زمینه‬
‫را برای تعامالت بعدی گشوده‌اند تقدیر و تشکر وافر خود را تقدیم می‌دارم‪ .‬نیز مایلم از مدیر کل‬
‫محترم وقت دفتر مطالعات‪ ،‬توسعه دانش و مهارت‌های سینمایی‪ ،‬جناب آقای دکتر حسینی‪ ،‬که‬
‫وظیفه نظارت بر این پروژه و ارزیابی عملکرد و تولیدات آن را بر عهده داشته و با راهنمایی‌ها و‬
‫ارشادات خود‪ ،‬این‌جانب را رهین منت خویش کرده‌اند‪ ،‬سپاس‌گزاری کنم‪ .‬بی‌تردید نقش شورای‬
‫راهبری پروژه متشکل از ریاست محترم دانشکده جناب آقای دکتر مرندی و آقایان دکتر قهرمانی‪،‬‬
‫دکتر سمیعی و سایر همکاران دانشگاهی‌ام در ارائه نقشه راه برای این پروژه و کوشش پیوسته‬
‫در جهت انطباق طرح با نیازمندی‌های کارفرما را نمی‌توان نادیده گرفت‪ .‬در حقیقت اجرایی‬
‫کردن این طرح بزرگ‪ ،‬بدون مشورت‪ ،‬راهنمایی و مساعدت مستمر این عزیزان از بدو دریافت‬
‫پیشنهاده‌های واصل‌شده تا ارزیابی نهایی و تکمیل و ارائه کامل کار‪ ،‬ممکن نبود‪ .‬نیز می‌بایست از‬
‫همکاران شاغل در دبیرخانه به‌ویژه خانم‌ها زهرا امامزاده و فرناز نوری که از ابتدا تا انتهای طرح‬
‫وظیفه پیگیری امور جاری و اجرایی و اداره کامل و شایسته دبیرخانه را برعهده داشته‌اند‪ ،‬تشکر و‬
‫قدردانی نمایم‪ .‬بی‌تردید مدیریت این حجم عظیم و قابل توجه پروژه‌های انجام شده‪ ،‬خالی از عیب‬
‫و نقص و خلل و کاستی نیست‪ .‬بر خواننده هوشمند این نکته آشکار است که محاسن و مدایح را‬
‫نثار نویسندگان و مولفان طرح می‌بایست کرد و کم و کاستی‌های آن ناگزیر بر عهده مجری است‪.‬‬

‫جواد شعرباف‬
‫مدیر پروژه‬
 ‫فهرست‬

‫فصل اول‪ :‬کلیات پژوهش‬

‫‪ -1‬مقدمه‪17...................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬سینمای کوتاه‪22.....................................................................................................................................................‬‬
‫تعریف فیلم کوتاه از دید سینماگران کوتاه ایران‪24...............................................................................................‬‬
‫‪ -3‬تاریخچه سینمای کوتاه‪27.....................................................................................................................................‬‬
‫پیدایش فیلم‌های کوتاه کمدی‪30............................................................................................................................‬‬
‫فیلم کوتاه در انگلستان‪32...........................................................................................................................................‬‬
‫پیدایش فیلمسازان مستقل کوتاه‪34..........................................................................................................................‬‬
‫افول فیلم‌های کوتاه در سینماها‪34..........................................................................................................................‬‬
‫‪ -4‬معرفی سینمای کوتاه دنیا و کشورهای پیشرو‪39...........................................................................................‬‬
‫جشنواره فیلم ساندنس‪39...........................................................................................................................................‬‬
‫جشنوراه فیلم اوبرهاوزن آلمان‪43..............................................................................................................................‬‬
‫درباره جشنوراه کلرمون فرانسه‪47.............................................................................................................................‬‬
‫حفاظت از تاریخ فیلم کوتاه‪57...................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5‬فیلم کوتاه در ایران‪61...........................................................................................................................................‬‬
‫تاریخچه سینمای کوتاه در ایران‪61...........................................................................................................................‬‬
‫جشنواره جهانی سوپر هشت‪ ،‬فدراسیون جهانی سوپر هشت‪75........................................................................:‬‬
‫حامیان فیلم کوتاه‪82....................................................................................................................................................‬‬
‫آمار فیلم‌های ارسالی به هفت دوره از جشنواره فیلم کوتاه تهران‪94.............................................................‬‬
‫‪ -6‬مخاطبان فیلم کوتاه در ایران‪98..........................................................................................................................‬‬
‫مخاطبان فیلم کوتاه از نظر صاحبنظران‪99.............................................................................................................‬‬
‫اطالعات پرسشنامه مخاطبان سینماهای تهران‪100................................................................................................‬‬
‫اطالعات پرسشنامه جشنواره فیلم کوتاه تهران‪102.................................................................................................‬‬
‫سیمای کلی مخاطبان جشنواره‪109...........................................................................................................................:‬‬
‫‪ -7‬رابطه و تعامل سینمای کوتاه و بلند‪111............................................................................................................‬‬
‫فیلم کوتاه عرصهای مستقل یا محلی برای کسب تجربه‪111................................................................................‬‬
‫سینماگران مطرح و فعالیت آنها در عرصه فیلم کوتاه‪116......................................................................................‬‬
‫‪ -8‬مقایسه روشهای تهیه و توزیع فیلم کوتاه در ایران و جهان‪128..................................................................‬‬
‫روش‌های تهیه (حامیان فیلم کوتاه)‪128..................................................................................................................‬‬
‫حمایت‌های دولتی‪130................................................................................................................................................‬‬
‫تولیدات سفارشی (حمایت مالی صنایع‪ ،‬شرکت‌ها‪ ،‬نهادهای اجتماعی و‪131..............................................)...‬‬
‫روش‌های توزیع و نمایش فیلم کوتاه‪133.................................................................................................................‬‬
‫پخش تلویزیونی‪136.....................................................................................................................................................‬‬
‫ارزیابی روش های تهیه و توزیع‪143...............................................................................................................................:‬‬
‫‪ -9‬جمعبندی و ارائه راهکارهای ارتقای سطح کیفی تولیدات کوتاه‪144...........................................................‬‬
‫ضرورت بررسی جایگاه سینمای کوتاه‪144..............................................................................................................‬‬
‫نقش و تعامل فیلم کوتاه و سینما‪145..........................................................................................................................‬‬
‫مطالعه کشورهای پیشرو‪146......................................................................................................................................‬‬
‫فیلم کوتاه ایران‪148......................................................................................................................................................‬‬
‫مخاطبان فیلم کوتاه در ایران‪149..............................................................................................................................‬‬
‫آسیبهای سینمای کوتاه‪150.......................................................................................................................................‬‬
‫راهکار بهبود وضعیت سینمای کوتاه‪158.................................................................................................................‬‬
‫‪ -10‬منابع‪166..............................................................................................................................................................:‬‬

‫پیوست‌ها‪169.................................................................................................................................................................‬‬
 ‫تقدیم به‪:‬‬
‫پدر و مادرم که الفبای زندگی را به من آموختند‬
‫به اساتید علم و ادب و هنر‬
‫به سرزمین جاویدانم ایران‬
 ‫تشکر و قدردانی‬

‫این پژوهش حاصل همکاری و مساعدت عزیزانی است که برای دوام و بهبود سینمای کوتاه‬
‫کوشیده اند و شرایط انجام و ارتقائ کیفیت این پژوهش را فراهم کرده‌اند که شایسته است در‬
‫اینجا نامی‌از آنها برده شود‪:‬‬
‫جناب آقای دکتر جواد شعرباف‪ ،‬آقای سعید پوراسماعیلی‬
‫بزرگوارانی نیز درتکمیل اطالعات این پژوهش و در قسمت مصاحبه‌ها من را یاری کردند‬
‫و تجربیات خود را در اختیار تیم پژوهش گذاشتند که عبارتند از آقایان‪:‬‬
‫امیرشهاب رضویان‪ ،‬سعید عقیقی‪ ،‬شهرام مکری و مسعود امینی‪.‬‬
‫همکاران عزیزم که در بخش‌های مختلف پژوهش یاری رسان بوده‌اند عبارتند از‪:‬‬
‫مشاور عالی ‪ :‬امیرشهاب رضویان‬
‫مطالعات مخاطب‌شناسی و همکار اصلی پژوهش‪ :‬افشین خاکی نجف‌آبادی‬
‫مطالعات تطبیقی و ترجمه‪ :‬فهیمه شرفی‪ ،‬زینب بویه‬
‫جمع‌آوری اطالعات میدانی‪ :‬فراز انصاری‪ ،‬پیمان انوشه‪ ،‬سحر باقری‬
‫همچنین از سرکار خانم امامزاده که هماهنگی‌های اداری را بر‌عهده داشتند و بقیه افرادی که‬
‫در این پژوهش یاری رسان بوده‌اند و در اینجا نام آنها از قلم افتاده است تشکر می‌کنم‪ ،‬و امیداوارم‬
‫این پژوهش اطالعات مناسبی در اختیار برنامه‌ریزان سینمای کشور و خصوصا سینمای کوتاه قرار‬
‫دهد و زمینه‌ساز تغییرات مناسب در این عرصه شود و همچنین با توجه به کم بودن مطالعات در‬
‫حوزه سینمای کوتاه توانسته باشد پایه‌ای برای پژوهش‌های آینده و دیگر پژوهشگران فراهم کند‪.‬‬

‫تهمینه بهرام‌علیان‬
‫مهرماه ‪1394‬‬
 ‫‪1 -1‬مقدمه‬
‫فیلم کوتاه و تجربی پیشتاز و پشتوانه سینمای هر کشور است و راه‌های نوینی را برای سینمای‬
‫حرفه‌ای هموار می‌کند و بدون تردید پش��توانه‌ای بزرگ برای س��ینمای هر کش��وری به حس��اب‬
‫می‌آید‪ .‬امروزه جایگاه فیلم کوتاه آن‌قدر برجس��ته و س��ترگ است که نمی‌توان آن را سیاه‌مشقی‬
‫برای یک فیلم‌ساز دانست‪ ،‬چرا که عرصه سینمای کوتاه دارای هویتی مستقل است که بدون نیاز‬
‫به س��ینمای حرفه‌ای و بلند به حیات خود ادامه می‌دهد‪ .‬بنا به تعبیری برای درک مناس��ب این‬
‫حوزه از هنرمی‌توان س��ینمای کوتاه را در مقایسه با هنر ادبیات همچون رباعی یا دوبیتی دانست‪.‬‬
‫اگر فیلم بلند را غزل بدانیم فیلم کوتاه یک رباعی یا دوبیتی محس��وب می‌ش��ود که در کوتاه‌ترین‬
‫زمان به گونه‌ای موجز‪ ،‬حرفه‌ایش را بازگو می‌کند‪.‬‬
‫این حوزه از سینما با توجه به نیازمندی سینما به ابزار و هزینه تولید عرصه‌ای چابک­ در سینما‬
‫اس��ت که امکان خالقیت‪ ،‬نوآوری و جس��ارت بیشتری را در اختیار فیلم‌ساز قرار می‌دهد و همین‬
‫موضوع باعث می‌شود که سینمای کوتاه محل بروز ایده‌های نو و خالقیت برای سینماگران باشد‪.‬‬
‫ناگفته نماند که در عین حیات مس��تقل س��ینمای کوتاه‪ ،‬این عرصه برای برخی از فیلم‌سازان‬
‫محل کس��ب تجربه‪ ،‬مهارت و دانش الزم برای ورود به عرصه سینمای حرفه‌ای محسوب می‌شود‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫حت��ی برخی از س��ینماگران ایده‌های نوی خود را قبل از س��ینمای بلن��د در عرصه کوتاه به بوته‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫آزمایش می‌گذارند‪ .‬با این رویکردمی‌توان عرصه فیلم‌سازی کوتاه را گلوگاه ورود به عالم فیلم‌سازی‬
‫در سینما و تلویزیون نیز به حساب آورد‪ .‬در این رویکرد آزمون و خطا در این چرخه‪ ،‬برای‌ جوانان‬
‫امری ضروری است؛ زیرا از این طریق نوجوانان و جوانان عالقه‌مند ب ‌ه سینمای بلند پتانسیل فکری‬
‫و اجرایی خود را در عرصه تجربه می‌آزمایند‪ ،‬نقاط ضعف و قوتشان را می­شناسند و مهارت­های خود‬
‫را تکمیل می‌کنند‪.‬‬
‫امروزه سینمای کوتاه در دنیا جایگاه و مخاطب خاص خود را بدست آورده است و جشنواره‌های‬
‫سینمای کوتاه‪ ،‬س��ینماهای نمایش‌­دهنده فیلم‌های کوتاه و همچنین برنامه‌های تلویزیونی که به‬
‫ای��ن عرصه اختصاص داده‌اند‪ ،‬محلی برای عرضه و نقد این آثار را فراهم کرده‌اند که به این عرصه‬
‫سر و سامان می‌دهد‪ .‬در ایران نیز این عرصه‌ها برای سینمای کوتاه به عناوین مختلف وجود دارد‬
‫و جشنواره‌های مختلفی برای ارائه فیلم کوتاه در کشور برگزار می‌شوند که هر کدام در جهت رشد‬
‫و ش��کوفایی این نوع از فیلم‌س��ازی مثمر ثمر بوده و جدا از بخش رقابتی میدانی برای به نمایش‬
‫درآمدن این آثار و تعامل مخاطبان و تولید­کنندگان این عرصه به حس��اب می‌آیند‪ .‬به این ترتیب‬
‫همان‌طور که یک فیلم بلند‪ ،‬س��رگرم کننده‪ ،‬آموزش دهنده و حتی فعال کننده چرخه اقتصادی‬
 ‫است‪ ،‬فیلم کوتاه هممی‌تواند در محدوده مخاطبانش همین اتفاقات را رقم بزند‪.‬‬
‫ب��ه همی��ن دلیل بس��یاری از کش��ورهای صاحب س��ینما‪ ،‬در ح��وزه‌ی فیلم کوتاه و مس��تند‬
‫س��رمایه‌گذاری‌های اساس��ی دارند و از دریچه سینمای کوتاه و مس��تند به اشاع ‌ه و جهانی کردن‬
‫فرهنگ خود اقدام کرده‌اند‪ .‬این موضوع باعث ش��ده است که فیلم کوتاه از جایگاهی تاثیرگذار در‬
‫صنعت سینمای جهان برخوردار شود‪ .‬در همین راستا اگر کشوری بخواهد دارای سینمایی فعال و‬
‫پویا باشد‪ ،‬باید با حفظ جایگاه فیلم‌های کوتاه‪ ،‬تولیدات هدفمند کوتاه داشته باشد چراکه سینمای‬
‫حرفه‌ای بدون این تکیه‌گاه پس از مدتی از رمق می‌افتد‪ .‬فیلم کوتاه بهترین ویترینی است کهمی‌تواند‬
‫پتانسیل بالقوه استعدادهای جوان را به نمایش بگذارد‪ .‬در ایران ساالنه بیش از ‪ 2500‬فیلم کوتاه‬
‫س��اخته می‌ش��ود که در مقام مقایسه‪ ،‬دو برابر کشور فرانسه اس��ت‪ 1.‬این درحالی است که تعداد‬
‫جشنواره‌های ایران برای عرضه این تولیدات یک سوم فستیوال‌های سالیانه فرانسه است‪ ،‬همچنین‬
‫بر خالف فرانس��ه در ایران س��ینماهایی برای نمایش فیلم‌های کوتاه به ش��کل جدی وجود ندارد‪.‬‬
‫حال اگر از منظری منتقدانه به موقعیت فیلم کوتاه نگاه کنیم طرح و بررس��ی یک سوال بیش‬
‫از هر سوالی ضروری به نظر می‌رسد و آن اینکه «اصوال برای چه فیلم کوتاه می‌سازیم»‪.‬‬
‫به نظر می‌رسد دیدگاه‌های متفاوتی در مورد چرایی فیلم کوتاه وجود دارد‪ .‬از سویی فیلم کوتاه‬
‫ماهیتی مس��تقل دارد‪ .‬به یک معنا فیلم کوتاه قصد زدن حرفی متفاوت و جدای از دیگر حرف‌ها‬
‫را دارد که باید در ظرف خودش بیان ش��ود و منظر فیلم کوتاه همچون بس��یاری دیگر از مدیوم‌ها‬
‫نتیجه یا حاصل چیزی نیس��ت‪ .‬مدیومی‌‌است که خود صاحب دیدگاه و اندیشه و سامان است‪ .‬در‬ ‫‪18‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫واقع تنها زمان کوتاه مالک آن نیست بلکه فیلم کوتاه جایگاه موجزگویی‪ ،‬خالقیت و تجربه گرایی‬
‫اس��ت‪ .‬اما اینکه آیا این مدیوم در ایران به عنوان گونه‌ای مس��تقل و با هدف توسعه و تثبیت فیلم‬
‫کوتاه پیگیری می‌شود یا نه‪ ،‬محل بحث است‪.‬‬
‫به نظر می‌رسد در جرگه فیلم‌سازان کوتاه بسیاری به شوق ساخت فیلم بلند و انجام تجربه‌ای‬
‫برای ورود به س��ینمای حرفه‌ای آن را پی می‌گیرند‪ .‬از این رو پاس��خ به این س��وال که فیلم کوتاه‬
‫برای چه ساخته می‌شود کمی‌پیچیده است و این پیچیدگی حتی محصول خود فیلم کوتاه نیست‬
‫و به نظر می‌رسد بیشتر به ماهیت سینمای ایران‪ ،‬سیاست گذاری سینمایی و نگرش حاکم بر آن‬
‫و حتی به روابط متنی و فرامتنی حاکم بر این سینما مربوط است‪.‬‬
‫به ش��کل طبیعی فردی وارد سینمای کوتاه می‌ش��ود چون گمان می‌کند اینجا عرصه‌ای برای‬
‫حرف‌ها و نگرش‌هایی اس��ت که در جای دیگر نمی‌توان مطرح کرد‪ .‬چنین شخصی فیلم می‌سازد‬
‫چون فیلم کوتاه را دوس��ت دارد و عاش��ق آن است‪ .‬حرفه‌ای کوتاه جذابی دارد که او را به هیجان‬

‫‪ 1‬مهدی غالم حیدری‪ ،1387 ،‬ایران رکورد دار تولید فیلم کوتاه‪ ،‬نشریه سوره اندیشه‪ ،‬شماره ‪38‬‬
 ‫می‌آورد‪ .‬این حرف‌ها با تمهیدات فنی و بصری متفاوتی ش��کل می‌گیرند؛ معنای ش��ان دگرگون‬
‫می‌ش��ود یا کامل می‌ش��ود و در عین حال به پاالیش و تجربه‌اندوزی س��ازنده اش می‌انجامد اما‬
‫گذش��ت زمان‪ ،‬دغدغه و هدف فیلم‌ساز را تغییر می‌دهد و او احساس نیاز به ظرف بزرگتری برای‬
‫زدن حرف بزرگتری دارد‪ .‬پس با هدفی متفاوت به س��راغ ساخت فیلم بلند می‌رود‪ .‬چنین روندی‬
‫طبیعی است اما این روند در سال‌های اخیر به شکل یک رویه درآمده است و از همان ابتدا تبدیل‬
‫به محلی برای تکمیل نمونه کار جهت ورود به سینمای بلند شده است‪.‬‬
‫به نظر می‌رس��د عوامل متعددی در ایجاد این نگرش و روند رو به رش��د آن در سال‌های اخیر‬
‫موثر بوده اند‪ .‬عواملی چون نبود جایگاه مش��خص و ثابتی برای پخش و نمایش فیلم کوتاه‪ ،‬س��هم‬
‫اندک حمایتی مراکز دولتی و تلویزیون از فیلم کوتاه‪ ،‬کم توجهی سازمان‌های مختلف به ظرفیت‬
‫فیلم کوتاه به عنوان مدیومی‌برای شناخت اهداف سازمانی و یا حتی تبلیغات‪.‬‬
‫از همین رو سازنده فیلم کوتاه پس از ساخت‪ ،‬امکان نمایش فیلمش را ندارد و یا امید روشنی‬
‫به نمایش ندارد بنابراین برای دیده ش��دن و ارتباط با مخاطب به سراغ جشنواره‌ها می‌رود و بیش‬
‫از آنکه بخواهد به ش��کلی مس��تقل به دنبال یافتن س��بک فیلم‌س��ازی و بیان دغدغه‌هایش باشد‬
‫بیش��تر به دنبال پس��ندیده ش��دن می‌رود‪ .‬اما حتی اگر فیلم‌س��از خیلی هم درگیر رعایت قواید‬
‫جش��نواره‌ها نباشد باز این س��وال مطرح است که آیا شرایط پخش و ارس��ال فیلم کوتاه از کانال‬
‫انجمن‌های سینمایی به سهولت امکان پذیر است یا آیا همین انجمن‌ها شناخت و آگاهی مناسبی‬
‫‪19‬‬ ‫به فیلم‌سازان جوان برای ارائه آثارشان در سطح بین‌المللی می‌دهند؟‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫به نظر می‌رس��د موارد مطرح ش��ده مهمترین دغدغه فیلم‌س��ازان کوتاه است که طی مراحل‬
‫مختلف پیش تولید‪ ،‬تولید‪ ،‬نمایش و پخش با آن مواجه هس��تند و بس��یاری از آس��یب‌ها و موانع‬
‫پیش روی س��ینمای کوتاه نیز از دل همین س��وال‌ها بیرون می‌آید که پاسخ به آنهامی‌تواند مسیر‬
‫روشنی برای سینمای کوتاه باز کند‪.‬‬
‫ش��ناخت جایگاه و هدایت درس��ت این پتانس��یل‪ -‬که با توجه به حجم باالی جمعیت جوان‬
‫کش��ور ما می‌توان آن‌را مانند سیل عظیم دانس��ت‪ -‬خودمی‌تواند یکی از وظایف خطیر مسئوالن‬
‫وبرنامه‌ریزان س��ینمایی کشور باشد‪ .‬انجام این پژوهش در این راستا بوده است‪ .‬در این راه نخست‬
‫فیلم کوتاه در جایگاه یک حرکت مستقل و پویا بدون آنکه قرار باشد به چیز دیگری تبدیل شود‪،‬‬
‫پذیرفته ش��ده اس��ت‪ .‬بنابراین سینمای کوتاه کش��ور به عنوان حوزه‌ای مستقل در سینمای ایران‬
‫مورد مطالعه قرار گرفته و با کش��ورهای مهمی‌که در این حوزه فعال هس��تند مقایسه شده است‪.‬‬
‫پس از آن نقش س��ینمای کوتاه در هنر س��ینما و همچنین صنعت سینما بررسی شده و مسائل و‬
‫چالش‌های عمده س��ینمای کوتاه در ایران معرفی شده است که در نهایت می‌تواند در چشم انداز‬
‫توسعه اسالمی‌و ایرانی صنعت سینمای ایران کمک کند‪.‬‬
‫ب��ه این ترتیب در این پژوهش محقق تالش کرده اس��ت که با توجه ب��ه منابعی که در اختیار‬
‫داشته است و همچنین محدودیت­هایی که داشته است به پاسخ پرسش­های زیر نزدیک شود‪:‬‬
‫ • چه کشورهای در سینمای کوتاه در جهان پیشرو هستند؟‬
‫ •فیلم کوتاه در صنعت سینمای کشورهای پیشرو چه جایگاهی دارد؟‬
‫ •مخاطبان سینمای کوتاه در این کشورها چه کسانی هستند؟‬
‫ •جایگاه فیلم کوتاه در سینمای ایران چست ؟‬
‫ •مخاطبان سینمای کوتاه در ایران چه کسانی هستند؟‬
‫ •شرایط سینمای کوتاه ایران و کشورهای پیشرو چه شباهت‌ها و چه تفاوت­‌هایی دارد؟‬
‫ •تعامل و تاثیرپذیری متقابل سینمای کوتاه و سینمای بلند در ایران چگونه بوده است؟‬
‫ •چه راهکارهایی در جهت ارتقای سطح کیفی و کمی‌تولیدات کوتاه در ایرانمی‌توان ارئه کرد؟‬

‫از آنج��ا که پژوهش با تاکید بر مخاطب‌شناس��ی فیلم کوتاه ص��ورت می‌گیرد لذا از روش‌های‬
‫کتابخانه‌ای‪ ،‬پیمایش و مصاحبه اس��تفاده شده اس��ت‪ .‬مطالعات اسنادي با بررسي منابع موجود و‬
‫تحقیقات انجام ش��ده و از آن مهمتر گزارش­��ها و مقاالت توصیفی و تحلیل موجود درباره سینمای‬
‫کوت��اه ایران و جهان مورد اس��تفاده قرار گرفته‌اند‪ .‬همچنین مصاحبه‌هايي اكتش��افي با محققان‪،‬‬
‫تولیدکنندگان‪ ،‬مدیران وبرنامه‌ریزان عرصه س��ینمای کوتاه ایران انجام شده که در کنار مطالعات‬
‫اس��نادی اطالعات و ش��اخص­‌های الزم برای تحلیل و پاسخگویی به س��واالت فوق را فراهم کرده‬ ‫‪20‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫اس��ت‪ .‬قسمتی از مصاحبه‌های استفاده شده از این پژوهش‪ ،‬مصاحبه‌هایی بوده است که افراد این‬
‫ح��وزه با پایگاه‌های خبری و اطالع‌رس��انی مختلف انجام داده‌اند که ب��ه عنوان منبع اطالعاتی در‬
‫تحلیل‌­ه��ا مورد اس��تفاده قرار گرفته‌اند‪ .‬متن این مصاحبه‌ه��ا و همچنین مصاحبه‌های تحقیق در‬
‫پیوست این گزارش آورده شده است‪.‬‬
‫در بخش مخاطب‌­شناسی سینمای کوتاه نیز از تکینک‌­های پیمایشی و پرسشنامه برای بررسی‬
‫مخاطبان سینمای کوتاه استفاده شده که به این منظور پرسشنامه‌هایی در بین مخاطبان جشنواره‬
‫فیلم کوتاه تهران و همچنین پردیس س��ینمایی کوروش‪ ،‬ملت و آزادی تکمیل ش��ده و نتایج این‬
‫یافته‌ها مورد تحلیل قرار گرفته است‪.‬‬
‫روش تجزيه و تحليل يافته‌ها در مطالعات‪ ،‬مصاحبه‌ها‪ ،‬ديگر قسمت­‌هاي كيفي تحليل محتوي‬
‫بوده اس��ت و در تحلیل داده‌های بدست آمده از پرسشنامه‌های تحقیق نیز از مبانی آمار توصیفی‬
‫و استنباطی استفاده شده که با کمک نرم‌­افزار اس­‌پی‌اس‌اس‪ 1‬تحلیل­ها انجام شده است‪ .‬جدول زیر‬

‫‪1 spss‬‬
 ‫ابزار مورد استفاده در پژوهش برای پاسخ دهی به هر یک از سواالت را نشان می‌دهد‪.‬‬

‫جدول ‪ :1‬موضوعات مورد بررسي و روش­های مورد استفاده در آن‬

‫روش‌ها و ابزارهاي تحقيق‬

‫موضوعات مورد بررسي‬
‫کمی‪-‬پیمایش‬ ‫کیفی‪ -‬مصاحبه‬ ‫مطالعه اسنادي‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫شناسایی کشورهای پیشرو در سینمای کوتاه جهان‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫تعیین جایگاه فیلم کوتاه در صنعت سینمای کشورهای پیشرو‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫شناسایی مخاطبان سینمای کوتاه در کشورهای پیشرو‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫تعیین جایگاه فیلم کوتاه در سینمای ایران‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫شناسایی مخاطبان سینمای کوتاه در ایران‬

‫شناسایی مشابهت­ها و تفاوت­هایی سینمای کوتاه ایران و‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬
‫کشورهای پیشرو‬

‫بررسی تعامل و تاثیرپذیری متقابل سینمای کوتاه و سینمای‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬
‫بلند در ایران‬

‫ارائه راهکارهایی جهت ارتقای سطح کیفی و کمی‌تولیدات‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪21‬‬ ‫کوتاه در ایران‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫‪1 -1‬سینمای کوتاه‬
‫آغاز تاریخ سینمای جهان مصادف با فیلم کوتاه است‪ .‬هنگامی‌که برادران لومیر نخستین حلقه‬
‫فیلم خود را درون دوربین گذاش��تند و دس��ته آن را چرخاندند تا جهان مرئی پیرامون خود را بر‬
‫روی نگاتی��و ثبت کنند مجموع��ه‌ای از دالیل در کنار هم قرار گرفت تا فیل��م کوتاه هویت یابد‪.‬‬
‫‪1‬‬

‫طبیعتا هنوز درک و دریافتی از کوتاهی و بلندی تصاویری که ضبط ش��ده بود وجود نداش��ت اما‬
‫این نکته از ارزش‌های زیبایی شناس��انه این اس��ناد تاریخی نمی‌کاهد‪ .‬گرچه در فیلم کوتاه «ورود‬
‫قطار به ایستگاه» با مولفه‌های یک فیلم کوتاه به معنای دقیق آن روبرو نیستیم و این فیلم ابتدا‪،‬‬
‫میانه و پایان معینی بر حسب تعاریفی که بعدها درباره فیلم کوتاه شکل گرفت‪ ،‬ندارد و تنها یک‬
‫قطعه از یک رویداد اس��ت اما همین س��ازمان نیافتگی در فیلم کوتاه نیز خیلی کوتاه بود چون با‬
‫فاصله کوتاهی از اختراع س��ینما و قطعی شدن حضور آن به عنوان یکی از مظاهر تکنولوژیک‪ ،‬هر‬
‫کس بر اساس درک و دریافت خود از این ابزار نوظهور‪ ،‬رویکرد تازه‌ای در آن یافت‪.‬‬
‫خ��ود لومیرها هم با وقوف بر این نکته به س��مت خلق آث��اری رفتند که در آن‌ها درون مایه از‬
‫پیش فکر ش��ده بیشتری وجود داشت‪ .‬از سوی دیگر همان فیلم‌های اولیه که فیلمبرداران آنها بر‬
‫حسب عالیق شخصی یا غیرشخصی دوربین شان را رو به سوی موضوعی قرار می‌دادند و تصاویر‬
‫آن رویداد را بی واسطه ثبت می‌کردند‪ ،‬نخستین فیلم‌های کوتاه مستند را به وجود آوردند‪ .‬آثاری‬
‫کهمی‌توانند به روشنی تصاویر دقیقی از پوشش‪ ،‬جغرافیا‪ ،‬فرهنگ و رفتار جاری در جلوی دوربین‬
‫را به ما منتقل کنند‪.‬‬ ‫‪22‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫مطابق آنچه در تاریخ س��ینمای جهان اتفاق افتاد‪ ،‬س��ابقه فیلم کوتاه در س��ینمای ایران نیز‬
‫طوالنی است و به نظر می‌رسد خرید دوربین توسط ابراهیم میرزا خان عکاس باشی بنا به دستور‬
‫‪2‬‬
‫مظفرالدین شاه در ‪ 1279‬هجری شمسی تاریخ دقیق و روشنی از این اتفاق است‪.‬‬
‫فیلم کوتاه به گواهی تاریخ سینمای ایران و دهه‌های مختلف آن‪ ،‬حضوری در خور داشته است‪.‬‬
‫گرچه پدیده فیلم کوتاه دچار فراز و فرودهایی شده است‪ ،‬اما با بررسی آن در سال‌های قبل و بعد‬
‫از انقالب روند رو به رشدی داشته است‪ .‬در این عرصه عده‌ای پس از ساخت فیلم‌های کوتاه وارد‬
‫فضای سینمای بلند شده و عده‌ای هم پس از ساخت چند فیلم کوتاه از این حوزه کنار رفته اند‪.‬‬
‫اما در تعریف فیلم کوتاه به لحاظ ظاهری فیلم کوتاه رامی‌توان به لحاظ زمانی بس��تری کوتاه‬
‫تعریف کرد که در زمان محدود پیامی‌موجز را به بیننده منتقل می‌کند‪.‬‬
‫اما فیلم کوتاه فارغ از زمان و ایجاز انواعی را در بر می‌گیرد‪ .‬فیلم کوتاه ش��امل کوتاه داس��تانی‪،‬‬

‫‪ - 1‬اریک رد‪ ،1365 ،‬تاریخ سینما‪ ،‬وازریک درساهاکیان‪ ،‬نشر پاپیروس‬

‫‪ - 2‬جمال امید‪ ،‬تاریخ سینمای ایران‪ ،1377 ،1279-1357‬نشر روزنه‬
 ‫کوتاه مس��تند و کوتاه پویانمایی (انیمیش��ن) اس��ت‪ .‬فیلم‌های کوتاه داستانی در زمان محدود و با‬
‫لوکیش��ن‪ ،‬آدم‌ها و فضای محدود‪ ،‬داس��تانی را ش��رح می‌دهند که البته این داستان‌سرایی کوتاه‬
‫دارای مؤلفه‌های یک داس��تان س��امان‌یافته نیز اس��ت‪ .‬کوتاه پویانمایی (انیمیشن) غیر از کارتون‪،‬‬
‫ش��امل کوتاه عروس��کی و کوتاه زنده بوده و کوتاه مستند از نظر موضوعی شامل مستند آموزشی‪،‬‬
‫مس��تند آیینی‪ ،‬مستند بوم‌شناسانه‪ ،‬مستند تاریخ‌نگار‪ ،‬مس��تند تبلیغی‪ ،‬مستند پژوهشی‪ ،‬مستند‬
‫ش��کل‌گرا‪ ،‬مس��تند جنگی‪ ،‬مستند سیاحتگر‪ ،‬مستند شاعرانه‪ ،‬مستند ش��رح حال‪ ،‬مستند علمی‪،‬‬
‫مس��تند قوم‌نگار‪ ،‬مستند گزارشی‪ ،‬مستند مردم‌شناسانه‪ ،‬مس��تند واقعه‌نگار‪ ،‬مستند وضعیت‌نگار‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫مستند هنرشناسانه و‪ ...‬است‪.‬‬
‫در تعریف س��ینما به‌طور کلی فیلم کوتاه به‌گونه‌ای مس��تقل از هنر س��ینما اطالق می‌شود که‬
‫فیلم‌ساز را قادر می‌سازد با الهام از تکنیک‌های سینمایی به القای مطلب‪ ،‬ارائه معنا و تاثیرگذاری‬
‫بپردازد‪ .‬بنا بر تعریف آکادمی‌هنرهای سینمایی‪ ،‬آثار زیر ‪ ۶۰‬دقیقه‪ ،‬فیلم کوتاه محسوب می‌شوند‬
‫ام��ا طبق یک تعریف نانوش��ته‪ ،‬این‌گونه آثار تصویری‪ ،‬زمان میانگینی ح��دود ‪ ۱۵‬دقیقه دارند‪ .‬از‬
‫لحاظ گونه و تکنیک‌های سینمایی نیز این دسته آثار‪ ،‬مستقل و با شیوه‌های گوناگون روایی همراه‬
‫هس��تند‪ ،‬چنان‌که در حال حاضر در گونه‌های مس��تند‪ ،‬داس��تانی‪ ،‬تجربی و پویانمایی در سراسر‬
‫جهان ش��اهد خلق آثار کوتاه ارزش��مندی هس��تیم‪ ،‬زیرا متاثر از ادبیات جهانی و حاکمیت عصر‬
‫دیجیتال و امکانات س��خت افزاری گس��ترده و همچنین قیمت مناسب امکانات‪ ،‬در اغلب کشورها‬
‫‪23‬‬ ‫فضای نسبتا ایده‌آلی در اختیار عالقه‌مندان به این نوع هنری قرار گرفته است‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫اما بنا به تعریف تکنیکی‪ ،‬فیلم کوتاه به فیلمی‌اطالق می‌شود که در قطع نگاتیو ‪ ۳۵‬میلیمتری‬
‫که اس��تاندارد سینما ش��ناخته می‌ش��ود‪ ،‬از ‪ ۱۶۰۰‬متر‪ ،‬که نمایش آن ‪ ۵۹‬دقیقه طول می‌کشد‪،‬‬
‫بیش‌ت��ر نباش��د‪ .‬پیش از این‪ ،‬ان��دازه ‪ ۱۳۰۰‬متر ‪ -‬برابر با ‪ ۴۸‬دقیقه نمای��ش ‪ -‬بود‪ .‬طبق تعریف‬
‫بین‌المللی‪ ،‬فیلم کوتاه نباید از یک ساعت نمایش بیش‌تر طول بکشد‪.‬‬
‫‪2‬‬

‫فیلم‌های کوتاه اصوالً با پرداختی خالصه‌وار و موجز روبه‌رو هس��تند‪ .‬فیلم کوتاه و فیلم مستند‬
‫هر کدام تعریفی جداگانه برای خود دارند اما مرزهای تحول آن دو بس��یار به هم نزدیک است‪ .‬در‬
‫طول زمان‪ ،‬س��ینمای مستند از فیلم کوتاه فاصله‌ی الزم را گرفت و کاربرد فیلم کوتاه نیز محدود‬
‫به فیلم‌های خبری‪ ،‬گزارشی و نقاشی متحرک و پویانمایی (انیمیشن) شد‪ .‬همچنین وجوه اختالف‬
‫و جدایی فیلم کوتاه و فیلم بلند در اقتصاد این دو سینما نیز جلوه‌گر است‪ ،‬از آنجا که فیلم کوتاه‬
‫بازار جداگانه‌ای دارد که س��رمایه‌ی آن بازگشت‌پذیر نیس��ت در حالی که فیلم بلند سرمایه‌اش با‬

‫‪ - 1‬گیتی‪ ،‬حسین‪ ،‬فیلم کوتاه در زمانی کوتاه‪ :‬ایجاز در فضا‪،‬مکان و داستان‪ ،1388 ،‬ماهنامه نقد سینما‪ ،‬شماره‌های‪ 64‬و ‪65‬‬
‫‪ - 2‬اکبر محمودی شریعت‪ ،‬مقاله فیلم کوتاه چیست؟‪ ،1382 ،‬مجله نقد سینما‪ ،‬شماره ‪44‬‬
‫اکران‌هایش برمی‌گردد‪ ،‬ماهیت هنری و روشنفکران ‌ه در فیلم کوتاه آشکار است و در واقع جنبه‌ی‬
‫تجربی آن برای سینماگران جزء ویژگی‌های اصلی محسوب می‌شود‪.‬‬
‫به نظر می‌رس��د فیلم کوتاه مانند داس��تان کوتاه می‌ماند‪ .‬یک داستان کوتاه قدرتمند در چند‬
‫صفحه چنانمی‌تواند خواننده را مسحور خویش سازد که شاید یک رمان چندجلدی قادر به انجام‬
‫آن نباش��د‪ .‬فیلم کوتاه به همین نس��بتمی‌تواند اثرگذار باشد و قطع به یقین پرورش‌دهنده نیروی‬
‫خالقه فیلم‌ساز است‪ .‬فیلم کوتاه فرصتی برای گزافه گویی ندارد و با کوچک‌ترین لغزشی به اثری‬
‫بی‌محتوا تبدیل می‌ش��ود‪ ،‬بنابراین دقتی چندین برابر بیش��تر را می‌طلبد و استفاده از مضامین و‬
‫داس��تان‌هایی که در عین س��ادگی عمیق باش��ند تا در این فرصت کوتاه‪ ،‬بیننده را با خود درگیر‬
‫کنند‪ .‬فیلم کوتاه به س��بب ذات مستقل خود‪ ،‬ثقل عوامل واسطه‪ ،‬مداخله گر و ایجادکننده فضای‬
‫غیرطبیعی را با گرد آوردن مهارت‌های جمعی در خود از بین می‌برد و این موجب آزاد شدن فضا‪،‬‬
‫طبیعی‌تر شدن محیط کار برای فیلم‌ساز و رشد و امکان تماس بهتر با کنش طبیعی عوامل انسانی‬
‫و رویدادهای جاری خواهد بود؛ به‌خصوص که فیلم‌سازی کوتاه با دوربین‌های دیجیتال دردسرها و‬
‫هزینه‌های کار با نگاتیو را نداشته و فیلم کوتاه رشد و گسترش بیشتری پیدا کرده است‪.‬‬
‫به طور کلی فیلم کوتاه مفهوم خلوت هنری را برای فیلم‌ساز معنی می‌بخشد‪ ،‬فیلم‌سازمی‌تواند‬
‫بدون دخالت تهیه‌کننده و عوامل سرمایه‌گذار فیلم و امر و نهی‌های مرسوم دست به آفرینش بزند‬
‫و این فراغ بال در صورت حمایت‪ ،‬تبدیل به نبوغ و خلق آثار حیرت آور خواهد شد‪.‬‬
‫‪24‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫تعریف فیلم کوتاه از دید سینماگران کوتاه ایران‬
‫در مصاحبه‌های استفاده شده در این پژوهش سینماگران تعاریف و تعابیر مختلفی درباره فیلم‬
‫کوتاه ارائه کرده‌اند‪ .‬در البالی این تعاریف‪ ،‬س��ینماگران ویژگی­ها هنری فیلم کوتاه و فیلم‌س��ازان‬
‫کوتاه را نیز برمی‌­ش��مارند‪ .‬اولین ویژگی فیلم کوتاه در دید س��ینماگران مصاحبه شده‪ ،‬زمان فیلم‬
‫و تناس��ب مولفه‌های فیلم با زمان محدود آن اس��ت‪" .‬اساسا اولین نکته که از اسمش (فیلم کوتاه)‬
‫پیداس��ت زمان است و بعد مشخصه‌های س��اخت‪ ،‬اجرا‪ ،‬نکات فیلمنامه‌ای در فیلم کوتاه متفاوت‬
‫است‪ .‬به نوعی فیلم کوتاه چه از دید کسی که آن را می‌سازد و چه از دید تماشاگر‪ ،‬برای کسانی‬
‫است که دوست دارند یک وضعیت مشخص را در یک زمان کوتاه دنبال کنند"‪.1‬‬
‫عالوه بر زمان‪ ،‬خاصیت تجربی بودن و ش��خصی بودن فیلم کوتاه نیز مورد توجه قرار می­گیرد‪.‬‬
‫" فیلم کوتاه به‌خاطر اس��تقالل فکری که به سازنده می‌دهد‪ ،‬همیشه یک حالت پیشتاز در سینما‬
‫داش��ته و دارد‪ ،‬مش��روط بر اینکه از اصول خود عدول نکند‪ .‬یعنی در مرحله اول ایجاز را به نهایت‬

‫‪ 1‬سعید عقیقی‪ ،‬فیلمنامه نویس و فیلم‌ساز‬

 ‫برس��اند وب��ه نوعی‪ ،‬مس��یری را که قصه کوت��اه در ادبیات پیمود‪ ،‬برود و به هیچ وجه زیر س��لطه‬
‫س��ینمای حرفه‌ای به‌خاطر بازگشت سرمایه‪ ،‬از هرگونه نوآوری و حرکت انقالبی تصویری وحشت‬
‫دارد و بر مبنای شگردهای تجزیه شده و موفقی که بازگشت سرمایه را ضمانت می‌کند‪ ،‬پایه‌ریزی‬
‫ش��ده اس��ت‪ .‬در حالی که فیلم کوتاه این اجازه را به سازنده می‌دهد که با آزادی کامل به نوآوری‬
‫و کند و کاو برای کش��ف زوایای ناشناخته این هنر بپرازد‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬فیلم‌سازمی‌تواند میزان‬
‫قدرت گیرندگی مغز بشر را دریافت و تجزیه و تحلیل بکرترین و پیچیده‌ترین تصاویر تجربه کند"‪.‬‬
‫‪1‬‬

‫"فیلم کوتاه برای گفتن یک حرف یا جمله در زمان کوتاه اس��ت و به لحاظ بودجه کم بیش��تر‬
‫به روابط س��اده انسانی می‌پردازد‪ .‬فیلم‌س��از کوتاه بیش از آنکه باید صاحب اندیشه باشد باید یک‬
‫مدیر باش��د تا بتواند یک گروه را مدیریت کند‪ .‬فیلم کوتاه جدای اینکهمی‌تواند دس��ت فیلم‌ساز را‬
‫آماده کند‪ ،‬اندیش��ه‌هایش را صیقل دهد‪ ،‬به فیلم‌س��از مدیریت یاد می‌دهد و محکی برای سنجش‬
‫فیلم‌ساز است‪ .‬فیلم کوتاه به لحاظ مالی و اندیشه‪ ،‬قائم به فرد است و این گریزناپذیر است‪ ،‬یعنی‬
‫در ابتدا فیلم‌س��از با حمایت ش��خصی باید خودش را ثابت کند‪ .‬همین شهرام مکری که امروز از او‬
‫‪2‬‬
‫تجلیل می‌شود به خاطر تالش و ممارست خودش به این مرحله رسیده است"‪.‬‬
‫"فیلم کوتاه هم وجوهی دارد همچون کوتاه بودن زمان فیلم‪ ،‬داش��تن ایجاز در بیان سینمایی‪،‬‬
‫سرعت در انتقال پیام‪ ،‬توانایی زدن ضربه‌ای کوتاه و نتیجه‌ای در بلند مدت داشتن‪ ،‬استفاده بسیار‬
‫موجز از امکانات س��ینمایی‪ ،‬هر چه چکیده‌تر بودن اش��ل معماری در ساخت و نکته بسیار مهم و‬
‫‪25‬‬ ‫‪3‬‬
‫جالب‪ ،‬داشتن محتوایی آرمان‌گرایانه است"‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫عالوه بر این برخی از افراد‪ ،‬تعریف فیلم کوتاه را در نسبت کلیت هنر سینما و یا سینمای بلند‬
‫به این ترتیب معرفی می‌کنند‪" .‬فیلم کوتاه منبع و سرچش��مه آفرینش در س��ینمای بلند است و‬
‫به نوعی پشتیبان س��ینمای حرفه‌ای است‪ .‬تمام سینماگران حرفه‌ای که حرفی برای گفتن دارند‬
‫س��ابقه و ریش��ه‌ای در فیلم کوتاه دارند‪ .‬فیلم کوتاه به دلیل اینکه وابسته به سرمایه و بازگشت آن‬
‫نیس��ت‪ ،‬نگاه آزاد و غیر مقید در آن بسیار دیده می‌ش��ود‪ .‬در بسیاری موارد اتفاقات خوبی که در‬
‫فیلم‌های کوتاه می‌افتد در فیلم بلند دیده نمی‌ش��ود‪ .‬سینماگر کوتاه که ممکن است بعدها جذب‬
‫فیلم بلند ش��ود در مدیوم کوتاه ضمن نش��ان دادن دغدغه‌های ش��خصی خودش شیوه‌های بیانی‬
‫‪4‬‬
‫خودش را هم کشف می‌کند‪ .‬فیلم کوتاه جریان‌ساز و فرهنگ‌ساز است‪".‬‬
‫"اگر ش��ما در اینترنت عبارت‌های فیلم کوتاه یا جش��نواره فیلم مس��تند را به زبان انگلیس��ی‬

‫مسعود جعفری جوزانی‪ ،‬فیلم‌ساز‬ ‫‪1‬‬

‫محمد کارت‪ ،‬فیلم‌ساز‬ ‫‪2‬‬
‫اسماعیل براری‪ ،‬فیلم‌ساز‬ ‫‪3‬‬
‫امیرشهاب رضویان‪ ،‬فیلم‌ساز‬ ‫‪4‬‬
‫جست‌وجو کنید‪ ،‬با بیش از ‪ 5‬هزار فستیوال مواجه می‌شوید که برگزارکنندگان آن حتی کشورهای‬
‫فقی��ر ب��ه لحاظ اقتصادی هس��تند‪ .‬دنیا به لزوم توجه به این نوع س��ینما ب��اور دارد‪ .‬فیلم کوتاه و‬
‫مس��تندمی‌تواند جامعه‌ای را از زوال فرهنگی نجات دهد و با تزریق تفکر‪ ،‬جامعه را به بالندگی و‬
‫ش��کوفایی فرهنگی برساند‪ .‬تریبون‌های پخش همگانی این نوع سینما در جهان طیف وسیعی را‪،‬‬
‫از پخش در هواپیمایی‌ها و مترو گرفته تا سالن‌های پیشرفته و اختصاصی سینما شامل می‌شود‪".‬‬
‫‪1‬‬

‫"تشخیص و متمایز دانستن فیلم کوتاه رامی‌توان ناشی از دو جنبه دانست‪ .‬جنبه‌ی اول‪ ،‬زمان‬
‫کوتاه آن اس��ت که نوعی س��اختار و خصوصیات زیبایی‌شناس��ی خاصی را به فیلم تزریق می‌کند‪.‬‬
‫جنبه‌ی دوم‪ ،‬جایگاه فیلم کوتاه در جامع ‌ه و در مجموعه‌ی نهاد اجتماعی سینماست که فرم موجز‬
‫و فش��رده‌ی آن اس��ت که توجه زیاد و متمرکزی از تماش��اگر می‌طلبد‪ .‬اگر در کار سینمای بلند‬
‫بتوانیم تعریف و محدودیتی بگذاریم در حوزه فیلم کوتاه هیچ محدودیتی نمی‌توانیم قائل شویم‪».‬‬
‫‪2‬‬

‫جمع‌بندی تعاریف ارائه شده توسط سینماگران در مورد فیلم کوتاه که در دو صفحه قبل ارائه شد‬
‫نشان می‌دهد از نظر این صاحب­نظران این نوع فیلم‪:‬‬
‫‪ -1‬زمان کوتاهی دارد‪.‬‬
‫‪ -2‬منبع و سرچشمه آفرینش است‪.‬‬
‫‪ -3‬پشتیبان سینمای حرفه‌ای است‪.‬‬
‫‪ -4‬فرهنگ ساز و جریان ساز است‪.‬‬
‫‪ -5‬دارای نگاه آزاد و بی تقید است‪.‬‬ ‫‪26‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫‪ -6‬امکان کشف شیوه‌های بیانی را فراهم می‌کند‪.‬‬
‫‪ -7‬اندیشه را صیقل می‌دهد‪.‬‬
‫‪ -8‬محکی برای سنجش فیلم‌ساز است‪.‬‬
‫‪ -9‬آزاد و خود جوش است‪.‬‬
‫‪ -10‬آلوده سفارش‪ ،‬دستور و مالحظات نیست‪.‬‬
‫‪ -11‬جسور و تجربه گراست‪.‬‬
‫‪ -12‬شخصی و قائم به فرد است‪.‬‬

‫‪‌. 1‬هادی آفریده‪ ،‬فیلم‌ساز‬

‫‪ .2‬سعید پوراسماعیلی‪ ،‬تصویربردار و فیلم‌ساز‬
 ‫‪2 -2‬تاریخچه سینمای کوتاه‬
‫با مطالعه در تاریخ سینمامی‌توان دریافت که سینما با فیلم‌های کوتاه بوجود آمده است‪ .‬هرچند‬
‫ای��ن فیلم‌ها در ابتدا در قالب‌های خبری و مس��تند بروز کرده اما به مرور در کنار پیش��رفت‌های‬
‫تکنولوژی‪ ،‬جایگاه و هویت مش��خصی برای خود پیدا کرده است‪ .‬از زمان توماس ادیسون تا امروز‬
‫فیلم‌سازان برای به نمایش گذاشتن فن‌آوری جدید‪ ،‬پیشبرد ایده‌آل‌های هنری یا صرفا جلب توجه‬
‫‪27‬‬ ‫مخاطبان که همواره حائز اهمیت اند‪ ،‬به قالب کوتاه متکی بوده‌اند‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫در سال ‪۱۸۸۹‬میالدی یکی از کارمندان شرکت ادیسون به اسم‪ ‬ویلیام کندی لوری دیکسون‪ ‬نوعی‬
‫دستگاه نمایش‪ ‬فیلم‪ ‬اختراع کرد که پنج سال بعد در ‪ ۱۸۹۴‬میالدی با نام تجاری‪ ‬کینه‌توسکوپ‪ ‬‬
‫درنیویورک‪ ‬به معرض نمایش گذاشته شد‪ .‬کینه‌توسکوپ دستگاهی بود که هرکس از سوراخ آن به‬
‫درون می‌نگریس��ت و دسته‌ای را می‌چرخاند‪ ،‬تصاویر متحرکی را مشاهده می‌کرد‪ .‬این وسیله ابتدا‬
‫به‌عنوان مکمل‪ ‬گرامافون‪ ‬و برای رونق بخش��یدن به‪ ‬بازار‪ ‬آن طراحی شده بود وهدف آن بود که با‬
‫افزودن امکان تماشای عکس متحرک‪ ،‬بر جذابیت گرامافون نزد خریداران افزوده شود‪.‬‬
‫ب��ا وجود اهمی��ت این‪ ‬اختراع‪ ،‬ادیس��ون یا دیکس��ون را نمی‌توان پایه‌گذار س��ینما دانس��ت؛‬
‫کینه‌توس��کوپ آن‌ها بیش��تر به ماشین «ش��هر فرنگ» ش��بیه بود و دریک زمان بیش از یک نفر‬
‫نمی‌توانس��ت از آن استفاده کند‪ .‬ادیسون در تبدیل سینما به رسانه‌ای همگانی و صنعتی سودآور‬
‫نق��ش مؤثری ایفا کرد آنچنان که فیلم اس��تاندارد ‪ ۳۵‬میلیمتری با چهار روزنه در لبه هر فریم از‬
‫یادگارهای ادیس��ون اس��ت‪ .‬وی همچنین مؤسس اولین اس��تودیوی فیلم‌سازی دنیا بلک ماریا‪ ‬در‬
‫ایالت‪ ‬نیوجرس��ی بود و نخس��تین فیلم کپی رایت شده تاریخ س��ینما با عنوان «عطسه فرد اُت»‬
‫در این‪ ‬استودیوس��اخته شد‪ .‬همچنین فیلم‪ ‬فرانکنش��تاین محصول سال ‪ 1910‬نیز در استودیو و‬
 ‫شرکت فیلم‌سازی وی ساخته شده است‪.‬‬
‫ول��ی مدت��ی بعد‪ ‬لوی��ی لومیر‪ ‬صنعتگر ثروتمند فرانس��وی با س��اختن دوربی��ن فیلم‌برداری‬
‫و‪ ‬پروژکتور‪ ‬و افتتاح اولین س��الن س��ینما در گران��د کافه‪ ‬پاریس در ‪۲۸‬دس��امبر ‪۱۸۹۵‬میالدی‬
‫نخس��تین گام‌ها را برای عالقه‌مند کردن مردم به این پدیده نو برداش��ت‪« .‬آگوست ال ان و لویی‬
‫ژان لومیر» دوربین تصویر متحرکی ساختند کهمی‌توانست هم فیلم بسازد و هم آن را پخش کند‪.‬‬
‫سینماتوگراف قابل حمل بود و برای نیرو به هندلی دستی وابسته بود‪ .‬در سال ‪ 1895‬این دو برادر‬
‫نخستین فیلم خود یعنی «خروج کارگران از کارخانه لومیر» را تهیه کردند‪ .‬این فیلم شات خارجی‬
‫کوتاه و ثابتی بود از کارگرانی که کارخانه‌شان را ترک می‌کردند‪.‬‬
‫برادران لومیر نخستین تماشاخانه عمومی‌خود را در ‪ 28‬دسامبر سال ‪ 1895‬در زیرزمین گران‬
‫کافه به وجود آوردند و نخستین فیلم‌هایشان را در ‪ ۲۸‬دسامبر سال ‪ ۱۸۹۵‬در گران کافه‌ی پاریس‬
‫به نمایش عمومی‌درآوردند‪« .‬ورود قطار به ایستگاه‪ ،‬غذا دادن به بچه‪ ،‬خروج کارگران از کارخانه‌ی‬
‫لومیر و باغبان آبپاشی‌ش��ده» اولین فیلم‌های کوتاه هس��تند که پایه و اس��اس فیلم و س��ینما را‬
‫ریختن��د‪ .‬پدیده تصوی��ر متحرک آنقدر برای مخاطبان عجیب بود ک��ه هنگام نمایش فیلم «ورود‬
‫ترن روی پرده به سوی تماشاگران حرکت کرد تماشاگران فریادزنان از‬
‫قطار به ایس��تگاه»‪ ،‬وقتی ِ‬
‫‪1‬‬
‫سالن گریختند‪.‬‬
‫از س��وی دیگر‪ ‌،‬همان فیلم‌های فراوان اولیه که‌ فیلم برداران آن‌ها برحس��ب عالیق شخصی‪-‬یا‬
‫غیر ش��خصی‪ -‬دوربین‌شان را رو به سوی موضوعی‌ قرار می‌دادند و تصاویر آن رویداد را بی‌واسطه‬ ‫‪28‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫ت می‌کردند‪ ‌،‬نخستین فیلم‌های کوتاه مستند را به وجود آوردند‪ .‬آثاری کهمی‌توانند به روشنی‬
‫ثب ‌‬
‫تصاویر دقیقی‌ از پوش��ش‪ ‌،‬جغرافیا‪ ‌،‬فرهنگ و رفتار جاری در جلوی‌ دوربین را به ما منتقل کنند‪.‬‬
‫همچنین لومیرها ده‌ها فیلم‌بردار را به سراسر جهان فرستادند تا برای آن‌ها تصویر بگیرند؛ تصاویری‬
‫‪2‬‬
‫که امروزه‌ ارزش‌های مضاعفی دارند و بخشی از گنجینه تمدن‌ بشری محسوب می‌شوند‪.‬‬
‫اما فیلم کوتاه در مسیر خود از آن زمان تا تماشای میلیونی از طریق یوتیوب دستخوش تغییرات‬
‫جالب توجهی ش��ده است‪ .‬کوتاه بودن فیلم‌های تک پالن با روش��های سنتی نمایش سازگار بود‪.‬‬
‫براینی دیکس��ون‪ -‬مدیر بایگانی ملی فیلم‌های صامت و گرداننده جشنواره فیلم صامت انگلیس‪-‬‬
‫معتقد اس��ت‪" :‬در آن زمان تماش��اخانه‌ها و بازارهای مکاره اصلی ترین مکان تفریح و سرگرمی‌به‬
‫حس��اب می‌آمدن��د‪ ،‬جایی که برنامه‌های متنوع حدودا بیس��ت دقیقه‌ای ب��ا موضوعات مختلف به‬
‫نمایش گذاش��ته می‌شد‪ .‬اغلب این فیلم‌های اولیه ش��بیه برنامه‌های کنونی موجود در رسانه‌های‬

‫‪ - 1‬فالح صابر مهدی‪ ،1388 ،‬فیلم کوتاه‪:‬تاریخچه و گونه‌ها‪ ،‬ماهنامه هنر و معماری‬
‫‪ - 2‬باباگلی‪ ،‬محمد رضا‪ ،1387 ،‬از حاشیه و متن فیلم کوتاه‪ ،‬ماهنامه سوره اندیشه‬
 ‫تفریح و سرگرمی‌بودند‪ :‬برنامه‌های خیالی‪ ،‬تصاویر‪ُ ،‬جنگ‌ها‪ ،‬و نمایش مناظر دیدنی‪ .‬بنابراین کوتاه‬
‫بودن فیلم‌ها امری عادی بود‪ 1 .‬اما این ژرژ ملی یس بود که مش��خصا به س��مت‌ داستان‌پردازی در‬
‫سینما رفت‪ .‬داستان‌هایی با قصه‌های‌ کوچکی که ناشی از محدودیت و کوتاهی طول نگاتیو بود‪ .‬به‬
‫‪2‬‬
‫ی فیلم کوتاه مستند و داستانی توامان شکل گرفت‪.‬‬
‫این ترتیب‌‪ ،‬آثار اولیه تاریخ سینما برپایه‌ها ‌‬
‫در اوایل دهه ‪1900‬میالدی‪ ،‬پیشرفت‌های حاصل شده در ضبط و تدوین‪ ،‬امکان تولید فیلم‌های‬
‫بلندتر و چند پالنی را برای فیلم‌س��ازان فراهم کرد‪ .‬فیلم‌های «س��فر به ماه» (‪1902‬م) ساخته‬
‫ژرژ ملیس‪ -‬که در آن گروهی از فضانوردان‪ ،‬س��فینه فضایی عجیب و غریبی ساخته و با چند مرد‬
‫فضایی روبرو می‌شدند‪ -‬و نیز فیلم « سرقت بزرگ قطار» (‪1903‬م) ساخته ادوین اس‪ .‬پورتر‪ -‬که‬
‫به اولین فیلم وس��ترن معروف ش��د‪ -‬از جمله به یاد ماندنی ترین فیلم‌های کوتاهی هس��تند که‬
‫کمی‌طوالنی تر از فیلم‌های قبلی دوره پیش از فیلم‌های سینمایی بودند‪.‬‬
‫تقریبا از س��ال ‪ 1910‬به بعد‪ ،‬رقابت کمپانی‌های فیلم‌سازی و تقاضای بینندگان موجب شد تا‬
‫فیلم سازان به ساخت فیلم‌هایی هرچه بلندتر در چند حلقه روی بیاورند و اینچنین بود که اولین‬
‫فیلم‌های سینمایی متولد شدند‪.‬‬
‫در واقع پیش از این که کار برجسته دی‪.‬دبلیو گریفیث در سازمان کوکلوکس آمریکا با نام «تولد‬
‫یک ملت» (‪ )1915‬به عنوان اولین فیلم سینمایی در خاطره عموم مردم ثبت شود‪ ،‬چندین فیلم‬
‫بلند چند حلقه‌ای از ایتالیا‪ ،‬فرانسه‪ ،‬دانمارک و امریکا مانند فیلم جنجالی «قاچاق در لباس ارواح»‬
‫‪29‬‬ ‫(‪ )1913‬اثر جورج لئون تاکر – با موضوع برده داری سفید پوستان و فحشاء‪ -‬تولید شده بودند‪» .‬‬
‫‪3‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫در س��ال ‪ 1903‬تدوین پیوسته ابداع ش��د تا روایت را به وجود آورد‪ .‬در پی آن تماشاخانه‌های‬
‫فروشگاه بزرگ «نیکل اوئونز»‪ ،‬پس از گشایش نخستین شعبه آن در سال ‪ 1905‬در پیترزبورگ‪،‬‬
‫گس��ترش یافتند‪ .‬نیکل اوئونز موجب افزایش تقاضا برای فیلم شد و فیلم کوتاه را زنده نگه داشت‬
‫تا آنکه کارگردانانی بزرگ همچون «گریفیث» بر ساخت فیلم‌های بلند اصرار ورزیدند‪.‬‬
‫در س��ال ‪ 1914‬فیلم بلندی که ش��امل چهار قطعه یا بیش��تر بود تبدیل به قالب رایج ش��د و‬
‫استودیوها شروع به استفاده از فیلم‌های کوتاه در البه‌الی برنامه‌های بلند کردند‪ .‬تقاضا برای تولید‪،‬‬
‫عامل تس��ریع‌کننده خلق مجموعه‌های تلویزیونی بود‪ .‬فیلم‌های کوتاه اپیزودیک بر چند شخصیت‬
‫مهم متمرکز بودند و قس��مت به قس��مت به نمایش درمی‌آمدند‪ .‬در سال ‪ ،1912‬شرکت ادیسون‬
‫س��اخت نخس��تین مجموعه تلویزیونی با نام «چه اتفاقی برای مری افتاد» را آغاز کرد‪ .‬این قالب با‬
‫همراهی فعالیت‌ تبلیغاتی منحصر به فردی موفقیت بسیاری را به دست آورد‪.‬‬

‫‪ - 1‬پورخسرو‪ ،‬کمال‪ ،1372 ،‬مقاله تاریخچه فیلم کوتاه‪ ،‬ماهنامه فرهنگ و سینما‪ ،‬شماره ‪24‬‬
‫‪ - 2‬باباگلی‪ ،‬محمد رضا‪ ،1387 ،‬از حاشیه و متن فیلم کوتاه‪ ،‬ماهنامه سوره اندیشه‬
‫‪ - 3‬رد‪،‬اریک‪ ،1366 ،‬تاریخ سینما‪ ،‬افشار‪ ،‬حسن‪ ،‬نشر پاپیروس‬
‫س��پس استودیوهایی مانند شرکت سیلگ پلیس��کوپ و بعدها مترو گلدن مایر روی این قالب‬
‫‪1‬‬
‫سرمایه‌گذاری کردند تا به مدعیان اصلی این حرفه تبدیل شوند‪.‬‬

‫پیدایش فیلم‌های کوتاه کمدی‬

‫کارگردان جوانی به نام «مک سنت» که قادر نبود در شرکت ادیسون یا بیوگراف فیلم کمدی‬
‫بس��ازد‪ ،‬شرکت فیلم‌سازی مستقل «کی‌اس��تون پیکچرز» را تاسیس کرد‪ .‬ویژگی اصلی فیلم‌های‬
‫کوتاه س��نت‪ ،‬لطیفه‌های بصری و شوخی‌های اسلپ‌اس��تیک بود‪ .‬در سال ‪ ،1913‬بازیگر انگلیسی‬
‫«چارلی چاپلین» به «سنت» پیوست‪.‬در سال ‪« 1914‬چارلی چاپلین» در ‪ 24‬سالگی‪ ،‬به فكر خلق‬
‫ش��خصیتی جدید افتاد‪ .‬در آن روزها او برای ش��ركت كی‌استون پیكچرز با مدیریت «مك سنت»‬
‫‪2‬‬
‫یكی از برجسته‌ترین تهیه‌كنندگان‌هالیوود‪ ،‬كار می‌كرد‪.‬‬
‫چارلی س��ری به مجموعه لباس‌ ش��ركت زد و از آن‌جا با لباس و گریم ش��خصیتی كه بعدها‬
‫به ش��هرت جهانی رس��یدخارج شد‪ .‬لباس این ش��خصیت تركیبی از ش��لواری گشاد‪ ،‬كفش‌هایی‬
‫بزرگ‪ ،‬كت تنگ و كاله لبه‌دار بود‪ .‬این ش��خصیت نام «ولگرد» را به خود گرفت‪ .‬چاپلین پیش از‬
‫این‪ ،‬ش��خصیت‌های بس��یاری خلق كرده و روی صحنه برده بود اما هیچ یك از آن ش��خصیت‌ها و‬
‫ش��خصیت‌های دیگری كه توسط كمدین‌های دیگر خلق شده بودند‪ ،‬چندان در اذهان مردم باقی‬
‫نمانده بود‪.‬‬
‫چارل��ی چاپلین برای نخس��تین ب��ار ولگرد را در همان س��ال ‪ - 1914 -‬در فیلم «مس��ابقات‬ ‫‪30‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫اتومبیلرانی بچه در ونیز» معرفی كرد اما آن‌گونه كه باید مورد توجه واقع نشد‪ .‬به دنبال این فیلم‬
‫در «مخمصه عجیب میبل» ظاهر ش��د و توانست ولگرد را به‌عنوان شخصیتی تازه و رو به رشد به‬
‫همه معرفی كند‪«.‬مس��ابقات اتومبیلرانی بچه در ونیز» و «مخمصه عجیب میبل»‪ ،‬فیلم‌های كوتاه‬
‫تك‌حلق��ه‌ای بودن��د‪ .‬به این ترتیب فیلم‌های كوتاه یك یا دو حلقه‌ای در دهه ‪ 1910‬به س��ینمای‬
‫آمریكا معرفی شدند‪.‬‬
‫چارلی پس از بازی در این دو فیلم‪ ،‬با شركت فیلم‌سازی اسنای قراردادی بست و در مدت ‪18‬‬
‫ماه‪ 12 ،‬فیلم كوتاه كمدی دیگر س��اخت تا این‌كه در سال ‪ 1918‬استودیوی اختصاصی و شركت‬
‫تولید فیلم خودش را در‌هالیوود راه‌اندازی كرد‪ .‬چاپلین بعدها فیلم‌های کوتاه عظیمی‌س��اخت که‬
‫تع��دادی از آنها عبارتند از‪« :‬خانه به دوش» (‪« ،)1915‬یک نیمه‌ش��ب» (‪« ،)1916‬خیابان آرام»‬
‫(‪ )1917‬و «زندگی سگی» (‪.)1918‬‬

‫‪ - 1‬فالح صابر‪ ،‬مهدی‪ ،1388 ،‬فیلم کوتاه‪:‬تاریخچه و گونه‌ها‪ ،‬ماهنامه هنر و معماری‬
‫‪ - 2‬همان‬
 ‫چاپلین تنها ستاره‌ای نبود كه در شركت فیلم‌سازی «مك سنت» به تولید فیلم كوتاه می‌پرداخت‪،‬‬
‫بلكه خود ش��ركت «سنت» هم به تولید فیلم‌های كوتاه كمدی دو حلقه‌ای با حضور كمدین‌هایی‬
‫چون «اندی كالید» و «دبلیو س��ی فیلدز» پرداخت‪ .‬این شركت همچنین با خواننده‌ای معروف به‬
‫نام «بینگ كراسبی» برای بازی در یك مجموعه از شش فیلم كوتاه قرارداد بست‪ .‬این فیلم‌ها نام‬
‫‪1‬‬
‫بینگ كراسبی را روی پرده بزرگ سینما پابرجا كردند‪.‬‬
‫بسیاری از كمدین‌های مشهور دیگر مانند «باستر كیتون» و «لورل و‌هاردی» هم قبل از این‌كه‬
‫كار‌شان را با فیلم‌های بلند آغاز كنند‪ ،‬در فیلم‌های كوتاه به ایفای نقش پرداخته بودند‪.‬‬
‫فیلم كوتاه كمدی به چنان محبوبیتی دست یافت كه به‌تدریج گونه‌های دیگری چون كارتون‬
‫و اخبار پیش از فیلم ظاهر شدند و بسیاری از تهیه‌كنندگان بزرگ و مطرح با همكاری شركت‌های‬
‫كوچك‌ت��ری كه عمدتا موضوعات كوتاه را مطرح می‌كردند به س��اخت فیلم‌های كوتاه پرداختند‪.‬‬
‫اما بروز تحوالت اجتماعی و فرهنگی تاثیرات قابل توجهی بر س��ینما داش��ت‪ .‬انقالب روس��یه و‬
‫جنبش‌های هنری که بر اثر جنگ جهانی اول آغاز ش��دند بر تمام رس��انه‌ها از جمله سینما تاثیر‬
‫گذاش��ت‪ .‬در آن دوره کارگردان‌ها طرفدار اکسپرسیونیسم آلمانی یا تدوین به سبک شوروی شده‬
‫و فیلم کوتاه تبدیل به قالبی تجربی برای اجرای این ایده‌آل‌های تازه سینمایی شد‪.‬‬
‫ام��ا صامت بودن فیلم‌ها یکی از محدودیت‌های بزرگ محس��وب می‌ش��د‪ .‬به همین دلیل «لی‬
‫دوفاست» با ابداع لوله‌ای به نام لوله خالء که برای تقویت صوتی به کار می‌رود‪ ،‬نخستین فیلم‌های‬
‫‪31‬‬ ‫ناطق را به نمایش گذاشت که خود نام آنها را «فونو فیلم» گذاشته بود‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫این فیلم‌ها نمایش‌های کوتاهی بودند که در آنها ش��خصیت‌های معروف به سخن گفتن یا آواز‬
‫خواندن می‌پرداختند‪« .‬ویتافن»‪ ،‬نخس��تین شرکت فعال در زمینه فیلم‌های ناطق تجاری و بعدها‬
‫ش��رکت «م��ووی تن» متعلق به ویلیام فاکس توزیع فیلم‌های کوت��اه را آغاز کردند‪ .‬در پایان دهه‬
‫‪ ،1920‬دیزنی نخس��تین فیلم از مجموعه «س��مفونی احمقانه»‌ی خود موسوم به «رقص اسکلت»‬
‫را عرضه کرد‪ .‬این مجموعه فیلم‌های کوتاه پویانمایی (انیمیشنی) با پیشرفت‌های نوین در صدای‬
‫فیلم‌ها و دیدگاه هنری منحصر به فرد دیزنی همراه ش��د تا برنامه‌های موزیکال فوق‌العاده‌ای خلق‬
‫‪2‬‬
‫شود‪.‬‬

‫‪ - 1‬استفنس‪ ،‬دانیال‪ ،1388 ،‬تاریخچه فیلم کوتاه‪ ،‬زکالوند‪ ،‬نادیا‪ ،‬ماهنامه نقد سینما‬
‫‪ - 2‬همان‬
 ‫فیلم کوتاه در انگلستان‬
‫صنعت س��ینمای انگلس��تان نیز بین س��ال‌های ‪ 1908‬تا ‪ 1913‬همانند آمریكا تحت س��لطه‬
‫فیلم‌های كوتاه تك‌حلقه‌ای بود‪.‬در انگلس��تان فیلم‌های كوتاه خبری و روایتی بس��یاری به‌صورت‬
‫مجموعه‌های دنباله‌داری كه از نظر تجاری موفق هم بودند‪ ،‬س��اخته ش��د که می‌توان به مجموعه‬
‫فیلم‌های كوتاه و موفق «دوتننت عزیز» اشاره كرد‪.‬‬
‫این مجموعه حاوی فیلم‌های كوتاه بسیاری بود كه روندی روایتی داشتند و آن رامی‌توان شكل‬
‫اولیه مجموعه‌های تلویزیونی دانست‪.‬‬
‫مسلما فیلم‌سازان انگلیسی سعی كردند این رسانه را به سمت جلو پیش رانده و بیش از همتایان‬
‫آمریكایی خود آن را آزمایش كنند‪ .‬گاهی اوقات زبان روایتی فیلم‌ها سبب مشكالتی می‌شد؛ مثل‬
‫فیلم «رنج بش��ر» كه در آن گهگاه منطق روایتی داس��تان هنگام انتقال صحنه‪ ،‬كه به جای كات‬
‫ش��دن به‌صورت محو آهسته‌‌آهسته صورت می‌گرفت‪ ،‬مختل می‌شد‪ .‬اما نبوغ فیلم‌سازان انگلیسی‬
‫در فیلم‌های دو حلقه‌ای بس��یار مش��هود بود؛ برای مثال در س��ال ‪ 1906‬فیلم كوتاه دو‌حلقه‌ای به‬
‫نام «دیدن از پیك‌فرین و كارخانه بیسكویت‌س��ازی» را س��اختند كه بسیار برجسته بود‪ .‬آن‌ها در‬
‫این فیلم از نماهای زاویه‌دار‪ ،‬چرخش دوربین و حركات مایل بهره جس��تند و با موش��كافی صحنه‬
‫توانس��تند فرایند تولید كارخانه را به خوبی به تصویر بكش��ند‪ .‬فیلم‌س��ازان انگلیسی همچنین در‬
‫اس��تفاده از حركات بازیگر به‌گونه‌ای كه حركت دوربین را شبیه‌س��ازی كند‪ ،‬پیشگام بودند‪ .‬فیلم‬
‫كوتاه در انگلس��تان برای شكس��تن مرزهای جدید مورد اس��تفاده قرار گرف��ت و مانند فیلم‌های‬ ‫‪32‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫‪1‬‬
‫آمریكایی به ستاره‌سازی نپرداخت‪.‬‬
‫تا دهه ‪ ،1930‬فیلم کوتاه که محصول تجاری موفق آمریکا محسوب می‌شد رو به افول گذاشت‪،‬‬
‫چارلی چاپلین به س��راغ س��اخت فیلم‌های بلند رفته و مک سنت ش��رکت فیلم‌سازی خود را رها‬
‫کرده بود‪ .‬پس از س��ال ‪ 1935‬لورل و‌هاردی نیز با فیلم کوتاه خداحافظی کردند و قدم به دنیای‬
‫فیلم بلند گذاش��تند‪ .‬در واقع فیلم کوتاه از استعدادهای درخشان خود بی‌بهره ماند و فقط توسط‬
‫تهیه‌کنندگان مس��تقل س��اخته و گاهی اوقات به صورت سیس��تمی‌از فروش چند فیلم به سینما‬
‫تحت عنوان یک فیلم عرضه می‌شد‪.‬‬
‫یک��ی از دالیل��ی که فیلم کوتاه عمده تماش��اگران خود را از دس��ت داد‪ ،‬پدیده عرضه دو فیلم‬
‫س��ینمایی به قیمت یک فیل��م‪ ،‬که اصطالحا به آن «دو فیلمه» می‌گویند بود‪ .‬در واقع س��ینماها‬
‫ب��ه نمای��ش دو فیلم بلند هم‌زم��ان پرداختند و این بدین معنا بود که دیگ��ر نیازی به فیلم کوتاه‬
‫احس��اس نمی‌ش��د‪ .‬اما در نهایت تلویزیون بود که فیلم کوتاه‌هالیوود را نابود کرد‪ .‬همان‌طور که از‬

‫‪ - 1‬اولریش گرگور‪ ،1368 ،‬تاریخ سینمای هنری‪ ،‬هوشنگ طاهری‪،‬نشر ماهور‬

 ‫عده تماش��اگران فیلم کوتاه کاسته می‌شد‪ ،‬هزینه‌های تولید افزایش می‌یافت و دیگر امکان تولید‬
‫فیلم کوتاه وجود نداش��ت و سینماها هم دیگر تمایلی به خرید آن نداشتند‪ .‬صاحبان سینماها در‬
‫رقابت‌ها با جعبه کوچک در اتاق نشیمن مردم‪ ،‬در تالش بودند تا آن‌جا که امکان دارد به ارائه چند‬
‫فیلم در روز بپردازند و زمانی که فیلم کوتاه از دید تجاری دیگر منفعتی نمی‌رساند نمایش‌اش در‬
‫‪1‬‬
‫سینماها متوقف شد‪.‬‬
‫طبعا فیلم‌های سینمایی در مقایسه با فیلم‌های کوتاه مورد استقبال بیشتری قرار گرفتند‪ .‬بلند‬
‫بودن و پیچیدگی داس��تان این فیلم‌ها موجب ش��د تا آنها بیش از این که با تفریحات سطح پایین‬
‫بازارمکاره مقایسه شوند با تئاتر و اپرا برابری کنند‪ .‬در طول دهه‌های بعد آنها توانستند سودآوری‬
‫بیشتری داشته باشند و نظر قشر متوسط جامعه را به خود جلب کنند و نیز موجب ساخته شدن‬
‫کاخ‌های نمایش( سالن‌های مجلل و بسیار بزرگ با گنجایشی در حدود ‪ 1500‬صندلی) متعددی شوند‪.‬‬
‫هرچند جذابیت این س��الن‌ها که با هدف خاص ساخته شده بودند بدون شک به دلیل نمایش‬
‫فیلم س��ینمایی بود‪ ،‬اما معموال برنامه‌هایی مانند ُجنگ ش��ادی غلبه داشت و در کنار گزارش‌های‬
‫خبری و گاهی اوقات برنامه‌های زنده‪ ،‬فیلم کوتاه نیز پخش می‌ش��د تا زمان جنگ جهانی دوم و‬
‫در ط��ول آن‪ ،‬که فیل��م کوتاه نقش دیگر خود را به عنوان تبلیغات حکومتی به عهده گرفت‪ .‬دکتر‬
‫ریچارد فارمر‪ ،‬کارشناس دانشگاه لندن در زمینه سینمای انگلیس در زمان جنگ‪ ،‬دوره زمانی بین‬
‫س��الهای ‪ 1939‬تا ‪ 1949‬را دوره بالندگی فیلم کوتاه در انگلیس می‌نامد هرچند آن فیلم‌ها مورد‬
‫‪33‬‬ ‫پس��ند همگان واقع نش��د‪ .‬او می‌گوید‪" :‬هنگامی‌که دولت درصدد بود تا پیام خود را در سینماهای‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫انگلیس به مردم اعالم کند‪ ،‬مدیران و مش��تریان س��ینما بس��یار متزلزل بودند‪ .‬هرچند برخی از‬
‫فیلم‌های کوتاه‪ ،‬به ویژه آنهایی که نبرد جدی نظامیان انگلیس��ی را به تصویر کشیده بودند‪ ،‬بسیار‬
‫معروف ش��دند‪ ،‬اما نگرانی‌هایی هم مطرح بود از قبیل اینکه اگر س��الن‌های س��ینما بیش��تر وقت‬
‫خ��ود را صرف نمایش فیلم‌های کوتاه حکومتی کرده برای نمایش فیلم‌های س��ینمایی که مبتنی‬
‫بر جادوی تصویر تولید می‌ش��وند زمان کافی اختصاص ندهند آن وقت دیگر عنوان یک مزاحم را‬
‫خواهند داش��ت‪ 2".‬البته تلویزیون در گس��ترش و پیشرفت فیلم تاثیرگذار بود و به‌طور کلی باعث‬
‫تغییر س��ینما ش��د‪ .‬با آغاز کار تلویزیون‪ ،‬قالب‌های ‪ 30‬و ‪ 60‬دقیقه‌ای رایج شدند‪ .‬در سال ‪،1951‬‬
‫شرکت «کلمبیا واید اسکرین جمز» تاسیس شد تا محصوالتی را برای تلویزیون بسازد‪.‬‬

‫‪ - 1‬استفنس‪ ،‬دانیال‪ ،1388 ،‬تاریخچه فیلم کوتاه‪ ،‬زکالوند‪ ،‬نادیا‪ ،‬ماهنامه نقد سینما‬
‫‪ - 2‬اولریش گرگور‪ ،1368 ،‬تاریخ سینمای هنری‪ ،‬هوشنگ طاهری‪،‬نشر ماهور‬
 ‫پیدایش فیلم‌سازان مستقل کوتاه‬
‫در دهه ‪ ،1950‬انیماتورهای مس��تقل متعددی تکنیک‌هایی همچون پیکسلی کردن و طراحی‬
‫روی فیل��م را تجربه کردند‪ .‬کارگردان کانادایی «نورمن مک الرن» با فیلم‌های کوتاه تجربی خود‪،‬‬
‫با نام‌های «داس��تان صندلی» و «همس��ایه‌ها» معروف‌ترین فرد این گروه است‪ .‬همچنین «آلبرت‬
‫الموریس» سازنده فیلم «بادکنک قرمز» در سال ‪ 1956‬یکی از کارگردانانی بود که از تکنیک‌های‬
‫پویانمایی تاثیر زیادی پذیرفت‪.‬‬
‫در پی جنگ جهانی دوم‪ ،‬موج جدیدی از فیلم‌س��ازان در فرانس��ه ظهور یافتند‪ .‬سنت قدرتمند‬
‫مستندسازی‪ ،‬این فیلم‌سازان جدید را به سوی بیان هنری نوین در فیلم‌های کوتاه مستند هدایت‬
‫کرد‪ .‬ترفندهای سبک‌شناختی فیلم‌های مستند مانند فیلمبرداری در لوکیشن‪ ،‬صدای سر صحنه‬
‫و فیلمبرداری با دوربین روی دست‪ ،‬بر کارکرد روایی آنها بیش از پیش تاثیر گذاشت‪ .‬رهبران این‬
‫جنبش شامل «آلن رنه‪ ،‬کریس مارکر‪ ،‬ژان لوک گدار و فرانسوا تروفو» بودند‪.‬‬
‫دهه ‪ - 1960‬زمان تحول اجتماعی و فرهنگی ‪ -‬ش��اهد رش��د شخصی سازندگان مستقل فیلم‬
‫کوتاه بود‪ .‬بس��یاری از فیلم‌های کوتاه کالس��یک در این دوران ساخته شدند که فیلم‌های «چاق و‬
‫الغر» س��اخته رومن پوالنسکی و «ژان پیر رنو» و «ماجرای پل اول کریک» ساخته روبرت انریکو‬
‫از آن جمله‌اند‪ .‬معرفی قالب‌های ‪ 8‬و ‪ 16‬میلیمتری باعث ش��د که س��ینما برای تعداد بیشتری از‬
‫مردم قابل دسترس شود و استطاعت بیشتری داشته باشند‪ .‬یکی از هنرمندانی که فیلم را به مثابه‬
‫رسانه‌ای جایگزین برگزید اندی وارهول هنرمند معروف پاپ بود‪.‬‬ ‫‪34‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫دسترس��ی عموم مردم به س��ینما باعث ش��د که روز به روز افراد جوان‌ت��ری به‌طور تفننی به‬
‫فیلم‌س��ازی بپردازند و به مرور مدارس فیلم‌س��ازی در تمام آمریکا و جهان شروع به ظهور کردند‪.‬‬
‫بسیاری از مطرح ترین سینماگران کار خود را با ساخت فیلم‌های کوتاه آغاز کردند و برخی از آثار‬
‫کوتاه آنها الهام بخش فیلم‌های بلند شد‪ .‬به طور مثال فرانسیس فورد کاپوال‪ ،‬استیون اسپیلبرگ‪،‬‬
‫الیور اس��تون و س��ایرین در اواخر دهه ‪ 1960‬و اوایل دهه ‪ 1970‬کار خود را با س��اخت فیلم‌های‬
‫کوتاه دانشجویی آغاز کردند و فیلم دانشجویی جورج لوکاس موسوم به «تی اچ ایکس» الهام‌بخش‬
‫‪1‬‬
‫فیلم‌ علمی‌‪ -‬تخیلی بلندی شد که وی بعدها آن را ساخت‪.‬‬

‫افول فیلم‌های کوتاه در سینماها‬

‫واقعیت گریزی فیلم‌های‌هالیوودی و طبیعت آموزنده و گاه خش��ک فیلم کوتاه‪ ،‬منجر به افول‬
‫فیلم کوتاه در دهه‌های پنجاه و ش��صت ش��د‪ .‬کریس هیلتون‪ ،‬مدیر سابق سینمای میدان اودئون‬

‫‪ - 1‬فالح صابر‪ ،‬مهدی‪ ،1388 ،‬فیلم کوتاه‪:‬تاریخچه و گونه‌ها‪ ،‬ماهنامه هنر و معماری‬
 ‫لس��تر‪ ،‬که در س��ال ‪ 1966‬کار خود را در س��ینما آغاز کرد عدم محبوبیت برخی از این فیلم‌های‬
‫مس��تند کوتاه را چنین بیان می‌کند‪" :‬در دهه شصت هنوز می‌شد بطور اتفاقی فیلم‌های کوتاهی‬
‫در برنامه گنجاند‪ ،‬مانند نگاه س��ازمان نظامی‌به مجموعه‌های اجتماعی ( که صحنه‌هایی از تغییر‬
‫موضع انگلیس را به تصویر کشیده بود)‪ .‬اما اغلب آنها بسیار کسل کننده بودند و بیننده از زمان‬
‫‪1‬‬
‫پخش آنها یا برای رفتن به دستشویی و یا خوردن پاپ کورن استفاده می‌کرد‪".‬‬
‫همچنین تغییراتی که به س��بب مس��ائل اقتصادی در س��ینما رخ داد در کنار زدن فیلم کوتاه‬
‫مؤث��ر بود‪ .‬از جمله این تغییراتمی‌توان به گنجاندن س��انس‌های متعدد نمایش در یک بعدازظهر‬
‫و نیز پخش آگهی‌ها و تبلیغات بیش��تر در میان فیلم‌ها اش��اره کرد‪ .‬در انتهای دهه ش��صت به جز‬
‫کارتون‌های کوتاهی که در ابتدای فیلم‌های کودک پخش می‌ش��ده‪ ،‬تقریبا هیچ فیلم کوتاهی در‬
‫‪2‬‬
‫برنامه‌های اقتصادی سینما دیده نمی‌شد‪.‬‬
‫در دهه ‪ ،1980‬آکادمی‌هنرهای تصویر متحرک و علوم آمریکا فیلم کوتاه را با مدت زمان کم‌تر‬
‫از چهل دقیقه تعریف کرد‪ .‬البته این تعریف با تعریف آکادمی‌فیلم انگلستان که آن را بیش از ‪30‬‬
‫دقیقه جایز نمی‌دانس��ت اندکی تفاوت داشت‪ .‬فیلم کوتاه به عنوان نوعی فیلم غیرتجاری پذیرفته‬
‫شده بود که اغلب فیلم‌سازانمی‌توانستند از آن برای مطرح کردن عقایدی که ارائه‌شان سخت بود‬
‫یا در قالب یک فیلم تجاری پذیرفتنی نبود استفاده کنند‪.‬‬
‫بعدها فیلم‌سازان جوان به این عرصه کشیده شدند‪ ،‬زیرا تولید فیلم کوتاه برایشان ارزان‌تر تمام‬
‫‪35‬‬ ‫می‌ش��د ومی‌توانستند با استفاده از رسانه دیجیتالی‪ ،‬تجهیزات تولیدی و پس از تولید‪ ‌،‬راحت‌تر از‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫گذشته به فیلم‌سازی بپردازند‪.‬‬

‫از سال ‪ 1981‬و آغاز به کار شبکه ام تی وی‪ ،‬کلیپ‌های موسیقی توانستند نقش جایگزین فیلم‬
‫کوت��اه را ایفا کنند‪ .‬به اعتقاد تیم پاپ‪ ،‬که کارگردان��ی ویدئو‌های متنوع و متفاوتی مانند بنگلز‪ ،‬و‬
‫نیل یانگ را برای آهنگس��ازان به عهده داشت‪ ،‬ساخت کلیپ‌های موسیقی گونه‌ای جدید از تولید‬
‫فیلم کوتاه است‪ .‬او می‌گوید‪“:‬با وجود یک کلیپ موسیقی‪ ،‬داستان در امتداد ترانه پیش می‌رود‪ ،‬و‬
‫بدین س��ان آزادی عمل بسیار محدود می‌شود‪ .‬من همیشه مراقب بودم تا نیاز خودم برای ساخت‬
‫یک فیلم را به ویدئو‌هایم تحمیل نکنم‪”.‬‬
‫پاپ همچنین معتقد است که روش تدوین فیلم با ضرباهنگ سریع و ریتمیک که در ویدئو‌های‬
‫موس��یقی به کار می‌رود به سایر روش‌های فیلم سازی از جمله فیلم کوتاه نیز سرایت کرده است‪،‬‬
‫و نیز اینکه این موضوع به نوبه خود نحوه اس��تفاده و درک مردم از فیلم را تغییر داده اس��ت‪“ :‬در‬

‫‪ - 1‬نفیسی‪ ،‬حمید‪ ،1369 ،‬فیلم مستند‪ ،‬نشر دانشگاه آزاد اسالمی‬

‫‪ - 2‬فالح صابر‪ ،‬مهدی‪ ،1388 ،‬فیلم کوتاه‪:‬تاریخچه و گونه‌ها‪ ،‬ماهنامه هنر و معماری‬
‫س��ال‌های دهه هشتاد‪ ،‬شبکه ام تی وی به خاطر پایان سریع کلیپ‌هایم مرتبا مرا توبیخ می‌کرد‪.‬‬
‫اما من اعتقاد دارم این روزها مردممی‌توانند درک س��ریعتر و بیش��تری داش��ته باشند‪ .‬کلیپ‌های‬
‫‪1‬‬
‫موسیقی بطور کلی تاثیر روشنی بر زبان و نگاه فیلم‌سازی دارند‪”.‬‬
‫س��ال‌های دهه نود میالدی به دلیل ورود ابزارهای قابل دس��ترس و کم وزن ضبط – و بعدها‬
‫دیجیتال‪ -‬که به راحتی قابل استفاده بودند نقطه عطفی برای فیلم سازی محسوب می‌شوند‪ .‬این‬
‫موضوع منجر به افزایش بی س��ابقه‌ای در زمینه فیلم س��ازی مستقل‪ ،‬به ویژه فیلم کوتاه‪ ،‬شد که‬
‫عموما کمتر از فیلم سینمایی به تجهیزات و هزینه نیاز داشتند‪.‬‬
‫مارتینا آماتی‪ ،‬برنده جایزه جش��نواره بفتا در س��ال ‪ 2010‬به خاطر فیلم کوتاه )‪،) I Do Air‬‬
‫در همین زمان کار با ویدئو را آغاز کرد و هم اکنون یکی از طرفداران ثابت ضبط دیجیتال است‪.‬‬
‫او می‌گوی��د‪" :‬به کمک ابزارهای دیجیتالمی‌توان بر روی یک کامپیوتر بالفاصله پس از ضبط‪ ،‬کار‬
‫تدوین را شروع کرد‪ .‬این مسئله باعث می‌شود تا کار واقعی تر پیش برود ونیزمی‌توان به اجراهایی‬
‫کامل و خودانگیخته ( طبیعی) دست یافت‪".‬‬
‫فیلیپ ایلس��ون‪ ،‬مدیر جش��نواره فیلم کوتاه لندن‪ ،‬نیز که تولید و نمایش فیلم‌های کوتاه را در‬
‫اواس��ط دهه نود میالدی آغاز کرد از این دوره با نام "مرحله س��ال صفر" یاد کرده‪ ،‬می‌گوید‪" :‬در‬
‫ابتدا فیلم س��ازی کم هزینه و آس��ان بود در واقع نمایش صِ رف بود‪ .‬برای اولین بار می‌ش��د یک‬
‫‪2‬‬
‫ویدئو‌پروژکتور قابل حمل را با پرده‌ای آویخته بر دیوار برای نمایش فیلم در هر مکانی نصب کرد‪".‬‬
‫امروزه فیلم مس��تند و داس��تانی کوتاه در تمام مدارس فیلم‌س��ازی و جش��نواره‌های آمریکا و‬ ‫‪36‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫اجتماعات س��ینمایی پررونق اروپا هم‌چنان پابرجاست وسایر قالب‌ها‪ ،‬از جمله ویدیوهای موسیقی‬
‫و تبلیغات تجاری‪ -‬س��ینمایی‪ ،‬ش��یوه‌های تازه‌ای را ب��رای اجرای ایده‌های س��ینمایی در اختیار‬
‫فیلم‌س��ازان جدید قرار داده و با رش��د مداوم مدارس سینمایی و گس��ترش فن‌آوری ویدیو‪ ،‬قالب‬
‫کوتاه در آینده نیز تداوم خواهد یافت‪ .‬پویانمایی (انیمیشن) یکی دیگر از گونه‌های سینمای کوتاه‬
‫محسوب می‌شود که از ابتدای قرن بیستم‪ ،‬اغلب به‌صورت کارتون‪ ،‬بخشی از فرهنگ بصری و رایج‬
‫ش��ده اس��ت‪‌.‬هانا باربرا‪ ،‬دیزنی‪ ،‬فلیشر و چاک جونز نام‌هایی هستند که نمایانگر بدنه خالق و غنی‬
‫و محکم این نوع آثارند‪.‬‬
‫اصول س��اخت انیمیشن‌ها شبیه اصول س��اخت فیلم‌ها و ویدیوهای زنده ‪ -‬اکشن است با این‬
‫تفاوت که انیماتور به جای بازیگر از ش��خصیت‌هایی اس��تفاده می‌کند که روی کاغذ یا س��لولویید‬
‫اس��تات طراحی می‌شوند وش��خصیت‌های انیمیشنی‪ ،‬از ش��خصیت‌های چوبی و بریده روزنامه تا‬

‫‪ - 1‬استفنس‪ ،‬دانیال‪ ،1388 ،‬تاریخچه فیلم کوتاه‪ ،‬زکالوند‪ ،‬نادیا‪ ،‬ماهنامه نقد سینما‬
‫‪ - 2‬همان‬
 ‫ش��خصیت‌های گِلی سه‌ُبعدی و انیمیشن پیچیده س��لولوییدی به سبک دیزنی را در بر می‌گیرند‪.‬‬
‫خلق فیلم‌های انیمیش��ن بس��یار وقت‌گیر اس��ت و در تنوع به میزان تخیل هنرمندان این حوزه‬
‫بس��تگی دارد‪ .‬نورم��ن مک الرن‪ ،‬ج��ان و فیث‌هابلی و فرانک و کارولین موری��س‌ از انیماتورهایی‬
‫هستند که سبک‌های منحصر به فرد دیگری جز سبک دیزنی را با موفقیت بسیار به کار بسته‌اند‪.‬‬
‫همچنین در دس��ترس ق��رار گرفتن ویدیوی قابل حمل در دهه‌های ‪ 1970‬و ‪ 1980‬به نس��ل‬
‫جدیدی از هنرمندان امکان ظهور داد‪ .‬این فیلم‌س��ازان با اس��تفاده از س��هولت حاصل از فن‌آوری‬
‫که می‌ش��د با آن تصویر خلق کرد و امکانات بی‌پایانی که برای دستکاری‌های الکترونیکی تصاویر‬
‫موجود بود‪ ،‬کار خود را آغاز کردند‪.‬‬
‫فیلم کوتاه جدا از هویت مس��تقل هنری خود که برخواس��ته از دغدغه ش��خصی هنرمند است‬
‫مورد توجه مشاغل و انواع سازمان‌ها ‪ -‬از جمله موسسات غیرانتفاعی و دولتی – نیز قرار گرفت و‬
‫بسیاری از سازمان‌ها از فیلم و ویدیوی کوتاه با اهداف مختلفی چون‪ :‬معرفی محصوالت یا خدمات‬
‫جدید‪ ،‬بیان ایده‌ها و راهبردهای تازه آموزش و تعلیم کارکنان بهره‌برداری کردند‪ .‬اغلب این آثار به‬
‫جای قالب فیلم‪ ،‬در قالب ویدیو تهیه می‌شدند و در آنها از رویکردهای خالقانه مختلفی‪ ،‬از جمله‬
‫‪1‬‬
‫گرافیک رایانه‌ای‪ ،‬پویانمایی‪ ،‬مستند و روایت دراماتیک استفاده می‌شد‪.‬‬
‫اکنون امکان نمایش فیلم‌ها به صورتی ارزان و آسان باعث شده است تا صدها کمپانی فیلم‌سازی‬
‫و نیز جشنواره اختصاصی فیلم کوتاه در سراسر جهان به سرعت رشد کنند‪ .‬در طول سال‌ها‪ ،‬این‬
‫‪37‬‬ ‫کمپانی‌ها و جش��نواره‌ها با استفاده از شیوه‌های خالقانه ‪ -‬از گروه‌های زیرزمینی تا موسیقی زنده‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫و همکاری در اجرا‪ -‬توس��عه یافته اند تا فیلم کوتاه را در معرض دید بینندگان بیش��مار و مشتاق‬
‫بگذارند‪.‬‬
‫اما بدون ش��ک بیش��ترین تقاضا برای فیلم کوتاه از سوی اینترنت است‪ .‬به گفته فابین ریگال‪،‬‬
‫موس��س و کارگردان نوآور کمپانی تولید فیلم کوت��اه آینده ‪« :‬تنها در یوتیوب حدود یک میلیون‬
‫بازدید ثبت می‌شود‪ .‬و این صرفا آمار گزارش‌های شفاهی و رسانه‌های اجتماعی است‪ .‬به نظر من‬
‫در عصر حاضر مردم واقعا به دنبال اطالعات در اندازه‌های کوچکی در حد یک لقمه هستند‪».‬‬
‫کم حجم بودن فیلم‌های کوتاه آنها را مناس��ب بکارگیری در اینترنت س��اخته است‪ ،‬جایی که‬
‫کاربران در جس��تجوی امواج نافذ و کوتاه( کم حجم) سرگرمی‌هس��تند تا بتوانند در محل کار یا‬
‫منزل یا حتی روی تلفن همراه لحظاتی را در فضای دیگری سپری کنند‪ .‬یوتیوب رایج‌ترین فضای‬
‫بازدی��د آنالی��ن فیلم‌های کوتاه به ش��مار می‌رود‪ .‬به طور نمونه بر طبق آمار س��ایا یوتیوب‪ ،‬فیلم‬
‫حادثه‌ای اس��پانیایی «آنچه می‌خواهید بشنوید» (درباره ش��یوه رویارویی با موقعیت‌های رنج آور‬

‫‪ - 1‬فالح صابر‪ ،‬مهدی‪ ،1388 ،‬فیلم کوتاه‪:‬تاریخچه و گونه‌ها‪ ،‬ماهنامه هنر و معماری‬
‫مانند منزوی شدن یا اخراج) و یا انیمیشن جذاب «کیوی» که به موضوع خودکشی پرداخته است‬
‫از جمله فیلم‌هایی هس��تند که بیشترین تعداد بازدید کننده را در این فضا به خود اختصاص داده‬
‫اند‪ .‬فیلم‌های فوق الذکر‪ ،‬هردو پس از به اش��تراک گذاشته شدن در فیسبوک و توئیتر با استقبال‬
‫فراوان کاربران مواجه شده هرکدام از آنها مورد میلیونها بازدید قرار گرفتند‪.‬‬
‫همچنین اینترنت ثابت کرده اس��ت کهمی‌تواند جایگزین محبوب و مناس��بی برای آن دس��ته‬
‫از فیلم‌س��ازان فیلم‌های کوتاه باش��د که اس��تطاعت توزیع آثار خود بر روی دی وی دی را ندارند‪.‬‬
‫سیندی رز‪ ،‬مدیر عامل بخش تفریحات دیجیتال شرکت ویرجین مدیا (که با قرار دادن فیلم‌های‬
‫کوتاه خوش ساخت بر روی وبسایت شرکت از آنها حمایت می‌کند) معتقد است بزرگترین مزیت‬
‫اینترنت برای فیلم سازان این است که امکان انتشار آنالین فیلم بدون پرداخت هیچگونه هزینه‌ای‬
‫را برای آنها فراهم می‌کند ومی‌توانند ش��اهد هزاران و حتی در مواردی میلیونها بازدید در زمانی‬
‫‪1‬‬
‫بسیار کوتاه باشند‪.‬‬
‫در این بین کارگردانان‌هالیوودی نیز نمایش فیلم‌های خود بر روی شبکه‌های اینترنتی را آغاز‬
‫کردند‪ .‬اگرچه به دلیل اینکه هنوز فیلم کوتاه سهمی‌قابل توجهی در چرخه اقتصادی یا بازگرداندن‬
‫سرمایه تولید ندارد ولی همچنان در زمانه پر شور و نشاطی به سر می‌برد و هرچه ابزارهای تولید‬
‫ارزان تر‪ ،‬جدید تر و راحت تر می‌ش��وند‪ ،‬پخش و تماش��ای آنها نیز قابلیت دسترسی بیشتری پیدا‬
‫می‌کند و بعید به نظر می‌رسد که محبوبیت کنونی فیلم کوتاه عمر کوتاهی داشته باشد‪.‬‬
‫‪38‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫‪‌- 1‬هاشمی‪ ،‬محمد‪ ،1388 ،‬فیلم کوتاه به عنوان سینمای تجربی‪ ،‬ماهنامه نقد سینما‪ ،‬شماره ‪ 64‬و ‪65‬‬
 ‫‪3 -3‬معرفی سینمای کوتاه دنیا و کشورهای پیشرو‬
‫امروزه فیلم کوتاه به عنوان مهمترین منبع اولیه نوآوری در هنر فیلم‌سازی از گوناگونی بسیاری‬
‫به لحاظ فرم و محتوا برخوردار است‪ .‬فیلم‌های کوتاه در نمونه‌های ویدئویی‪ ،‬داستانی یا تحقیقی‬
‫کوتاه (فیلم‌های پایان نامه‌ای که در قالب پایان نامه هنرجویان و دانش��جویان سینما در مدارس و‬
‫دانشگاه‌های سینمایی ساخته می‌شود) انیمیشن‪ ،‬مستند و تمام اشکال تلفیقی آن در سطح جهان‬
‫تولید می‌ش��ود‪ .‬از همین رو جشنواره‌های مهم بس��یاری با تمرکز بر موضوع‌های مختلف با هدف‬
‫نمایش‪ ،‬ایجاد رقابت و تولید بهتر و برتر در سراسر جهان راه اندازی شده است‪.‬‬
‫‪39‬‬ ‫از می��ان صدها جش��نواره فیلم کوت��اه در دنیا با مقایس��ه فاکتورهایی چون‪ :‬قدمت تاس��یس‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫جشنواره‌ها‪ ،‬عضویت جشنواره‌ها در فدراسیون تهیه‌کنندگان فیلم‪ ،1‬حضور داوران مهم و برجسته‪،‬‬
‫جوایز ارزش��مندی ک��ه برای بخش‌های مختلف فیلم کوتاه وج��ود دارد‪ ،‬بخش بازاریابی‪ ،‬فروش و‬
‫بخش‌های مختلف حمایتی‪ ،‬س��ه جش��نواره کلرمون فرانسه‪ ،‬اوبرهاوزن آلمان و ساندنس آمریکا را‬
‫انتخاب کرده‌ایم و به بررسی روند تاریخی آنها می‌پردازیم‪:‬‬

‫جشنواره فیلم ساندنس‬

‫جش��نواره فیلم ساندنس‪ 2‬یک رویداد فرهنگی هنری اس��ت که هر سال در ماه ژانویه (بهمن)‬
‫توس��ط موسسه فیلم س��اندنس در ایالت یوتا و در دو بخش فیلم‌های بند و فیلم‌های کوتاه برگزار‬
‫می‌ش��ود و مهم ترین جش��نواره فیلم مستقل امریکا به ش��مار می‌رود‪ .‬تنها در سال ‪ ،۲۰۱۲‬بیش‬
‫از ‪ ۴۶‬هزار ش��رکت کننده در این جش��نواره حضور پیدا کردند‪ .‬جش��نواره فیلم س��اندنس با ارائه‬

‫‪1 - FIPA‬‬
‫‪2 - Sundance Film Festival‬‬
‫بیش از ‪ ۲۰۰‬فیلم‪ ،‬ویترینی از آثار و تولیدات تازه فیلم‌سازان مستقل امریکایی و بین‌المللی را به‬
‫نمایش می‌گذارد‪ .‬بخش رقابتی جشنواره دربرگیرنده آثار مستند و دراماتیک (در بخش فیلم‌های‬
‫کوت��اه و بلن��د) اس��ت و »‪ «Spotlight «New» Frontier»،،«NEXT‬و «‪Park City At‬‬
‫‪ »Midnight‬از جمله بخش‌های خارج از مسابقه این جشنواره هستند‪.‬‬
‫جش��نواره فیلم ساندنس نخس��تین بار‪ ،‬اوت ‪ ۱۹۷۸‬تحت عنوان «جشنواره فیلم یوتا ‪ /‬امریکا»‬
‫با هدف جذب فیلم‌س��ازان بیش تر به ایالت یوتا آغاز به کار کرد‪ .‬استرلینگ فون واگنن‪ ،‬جان ارل‬
‫و کایرینا‌هامپتون از بنیان گذاران اصلی این جش��نواره هس��تند‪ .‬فون واگنن در آن زمان ریاس��ت‬
‫شرکت «وایلدوود» را برعهده داشت‪ .‬این شرکت معروف متعلق به رابرت ردفورد بازیگر‪ ،‬تهیه‌کننده‬
‫و کارگردان سرش��ناس امریکایی اس��ت که تا امروز نقشی اساسی در ش��کل گیری و توسعه مهم‬
‫ترین جشنواره فیلم مستقل امریکا ایفا کرده است‪ .‬ردفورد به طور همزمان ریاست جشنواره را نیز‬
‫برعهده داشته و رییس و بنیان گذار موسسه فیلم ساندنس به شمار می‌رود‪.‬‬
‫همچنین جف گیلمور از س��ال ‪ ۱۹۹۱‬تا ‪ ۲۰۰۹‬در مقام دبیر این جش��نواره فعالیت داشت و از‬
‫سال ‪ ۲۰۰۹‬تا کنون جان کوپر دبیری جشنواره را به عهده گرفته است‪.‬‬
‫راب��رت ردفورد‪ ،‬بازیگر برنده اس��کار بر این باور اس��ت که «آثار هنرمندان مس��تقل به طرزی‬
‫گریزناپذی��ر بازت��اب دهنده وضعی��ت فرهنگ��ی و تاریخی زمان ما اس��ت‪ .‬قصه‌ه��ای آنها اغلب‪،‬‬
‫چالش برانگیز و غیرمنتظره هس��تند و نه تنها از این قدرت برخوردارند که مخاطب را به ش��کل‬
‫امیدوارکننده‌ای به جنبش و تحرک وادارند و به منبع الهام او تبدیل شوند‪ ،‬بلکه در مورد موضوع‬ ‫‪40‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫مشترک انسانیت حرفه‌ای زیادی برای گفتن دارند‪».‬‬

‫اهداف کلیدی جشنواره‬

‫در نخس��تین دوره جشنواره (‪ )۱۹۷۸‬مروری بر فیلم‌های نظیر «رستگاری» (اثر جان بورمن)‪،‬‬
‫«اتوبوس��ی به نام هوس» (به کارگردانی الیا کازان)‪« ،‬کابوی نیمه ش��ب» (ساخته جان شلزینگر)‪،‬‬
‫«خیابان‌های بی رحم» (به کارگردانی مارتین اسکورسیزی) و «بوی خوش موفقیت» (اثر الکساندر‬
‫مکندریک) به نمایش درآمدند‪ ،‬گرچه برخی از آن‌ها سال‌های قبل تولید شده بودند‪.‬‬
‫ویترینی از تولیدات سینمایی منحصرا ً امریکایی‪ ،‬برجسته ساختن ظرفیت‌های سینمای مستقل‬
‫و کمک به رونق صنعت فیلم‌سازی در ایالت یوتا به عنوان اهداف اولیه جشنواره تعریف شده بودند‪.‬‬
‫در آن زمان‪ ،‬تمرکز اصلی این رویداد فرهنگی هنری بر برگزاری مسابقه‌ای برای فیلم‌های مستقل‬
‫امری��کا‪ ،‬نمایش مجموعه‌ای از آثار قدیمی‌اما مرتبط با موضوع جش��نواره‪ ،‬برگزاری نشس��ت‌های‬
‫تخصص��ی میان فیلم‌س��ازان و همچنین بزرگداش��ت «فرانک کاپرا» (با اهدا جای��زه‌ای به نام این‬
‫فیلم‌ساز مطرح) بود که همان سال‪ ،‬نخستین جایزه فرانک کاپرا به جیمی‌استوارت‪ ،‬بازیگر سینما‬
 ‫و تئاتر امریکا اهدا شد‪.‬‬
‫این جشنواره همچنین در پررنگ ساختن آثار فیلم‌سازان منطقه‌ای که خارج از سیستم‌هالیوود‬
‫مشغول به کار بودند‪ ،‬نقش عمده‌ای ایفا کرده است‪ .‬بیش از ‪ ۶۰‬فیلم در نخستین دوره جشنواره نمایش‬
‫درآمدند و جالب آن که بسیاری از فیلم‌سازان مطرح‌هالیوود در این رویداد هنری حضور داشتند‪.‬‬

‫عوامل موفقیت جشنواره‬

‫عوامل زیادی در پیش��برد اهداف و رش��د جش��نواره فیلم یوتا‪ /‬امریکا دخیل بودند‪ .‬نخستین و‬
‫مهم ترین عامل‪ ،‬حضور رابرت ردفورد‪ ،‬بازیگر س��اکن یوتا بود که ریاس��ت دور اول جشنواره را به‬
‫عهده گرفت‪ .‬نام ردفورد س��بب شد جشنواره توجه زیادی را به خود جلب کند‪ .‬دومین عامل‪ ،‬نیاز‬
‫مبرم فضای سینمایی کشور به برگزاری جشنواره‌هایی بود که از تولیدات امریکایی تقدیر کند‪ .‬در‬
‫آن زمان تنها رویدادی که در این زمینه نقش فعالی داش��ت‪« ،‬جش��نواره فیلم ایاالت متحده» بود‬
‫که نخستین بار در سال ‪ ۱۹۷۱‬در داالس برگزار شد‪ .‬واکنشی که‌هالیوود در برابر برگزاری چنین‬
‫رویدادی از خود نشان داد پیش بینی ناپذیر بود؛ استودیوهای مهم فیلم‌سازی همه انرژی خود را‬
‫به کار گرفتند تا منابع شان را در اختیار برگزارکنندگان این جشنواره قرار دهند‪.‬‬
‫در س��ال ‪ ،۱۹۸۱‬محل برگزاری جش��نواره به «پارک سیتی» یوتا انتقال یافت و زمان آن از ماه‬
‫س��پتامبر به ژانویه تغییر پیدا کرد‪ .‬ظاهرا ً این تغییر زمانی از اواخر تابس��تان به میانه زمس��تان به‬
‫‪41‬‬ ‫توصیه س��یدنی پوالک‪ ،‬فیلم‌ساز‌هالیوود انجام گرفت‪ .‬در ‪۱۹۸۴‬سال‪ ،‬به دلیل تغییرات مدیریتی و‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫پررنگ تر شدن نقش موسسه فیلم ساندنس (که از ‪ ۱۹۸۱‬رسماً فعالیت خود را به مدیریت ردفورد‬
‫آغاز کرده بود) عنوان این رویداد فرهنگی هنری به «جشنواره فیلم ساندنس» تغییر پیدا کرد‪.‬‬

‫اهمیت جشنواره فیلم ساندنس‬

‫این جش��نواره سکوی پرتاب بسیاری از فیلم‌س��ازان مطرح مستقل نظیر کوین اسمیت‪ ،‬رابرت‬
‫رودریگز‪ ،‬کوئنتین تارانتینو‪ ،‬تاد فیلد‪ ،‬دیوید او‪ .‬راس��ل‪ ،‬استیو جیمز‪ ،‬پل توماس اندرسن‪ ،‬استیون‬
‫س��ودربرگ‪ ،‬دارن آرونوفسکی‪ ،‬جیمز وان‪ ،‬ادوارد برنز و جیم جارموش بوده است‪« .‬سه فصل‪– »1‬‬
‫به کارگردانی تونی بویی‪ ،‬فیلم‌س��از مستقل ویتنامی‌– نخستین فیلم تاریخ این جشنواره است که‬
‫همزمان جایزه بزرگ هیئت داوران و جایزه فیلم منتخب تماشاگران را در ‪ ۱۹۹۹‬از آن خود کرد‪.‬‬
‫جال��ب آن ک��ه نه فیلم از جش��نواره فیلم س��اندنس ‪ ۲۰۱۰‬موفق ش��دند در ‪ ۱۵‬بخش نامزد‬
‫دریافت جایزه اسکار شوند‪ .‬چهار فیلم از پنج نامزد بخش بهترین مستند اسکار‪ ،‬جزء آثاری بودند‬

‫‪1 -Three Seasons‬‬

‫که در جش��نواره فیلم س��اندنس روی پرده رفته بودند‪ .‬س��ال بعد‪ ۴۵ ،‬فیلم این جش��نواره توسط‬
‫توزیع‌کنن��دگان خریداری ش��دند‪ ،‬اتفاقی که تا آن زمان بی س��ابقه بود و حکایت از رش��د ‪۲۲۰‬‬
‫درصدی جش��نواره داش��ت در حالی که در س��ال ‪ ،۲۰۱۰‬تنها ‪ ۱۴‬فیلم این جش��نواره نظر مثبت‬
‫شرکت‌های پخش و توزیع را به خود جلب کرده بودند‪.‬‬
‫البته این جشنواره هم از مواجه شدن با آسیب‌ها در امان نبود و با گذشت چندین دهه‪ ،‬جشنواره‬
‫فیلم س��اندنس از یک رویداد نه چندان معتبر و حاش��یه‌ای ویژه آثاری که با بودجه اندک ساخته‬
‫می‌شدند و هنرمندان مستقلی که خارج از سیستم‌هالیوود مشغول فعالیت بودند به رسانه‌ای جذاب‬
‫و وسوسه انگیز برای بازیگران مشهور‌هالیوود و پاپاراتزی‌ها و صاحبان اقامتگاه‌های تفریحی مجلل‬
‫– که هیچ ربطی به ساندنس ندارند – تبدیل شد‪ .‬اما در سال‌های اخیر‪ ،‬برگزارکنندگان جشنواره‬
‫کوشیدند تا آن جا کهمی‌توانند از سرایت این گونه حواشی به جشنواره جلوگیری کنند و اتفاقاتی‬
‫از این دست را محدود سازند‪ .‬کمپین «تمرکز بر فیلم‪ »1‬که از سال ‪ ۲۰۰۷‬به راه افتاد و همچنان‬
‫نی��ز به فعالیت خود ادامه می‌دهد‪ ،‬از جمله تالش‌هایی بوده که در این زمینه انجام گرفته اس��ت‪.‬‬
‫در سال ‪ ،۲۰۰۹‬مستندی تحت عنوان «مخالفت رسمی» در نقد جشنواره فیلم ساندنس روی‬
‫پرده رفت‪ .‬این فیلم مستند تجربه فیلم‌سازان مستقل گمنامی‌را که می‌کوشیدند به جشنواره‌های‬
‫گوناگون از جمله س��اندنس راه یابند‪ ،‬به تصویر کش��یده اس��ت‪ .‬فیلم بحث‌های مختلفی را مطرح‬
‫می‌کند‪ ،‬از جمله این که اس��تودیوهای بزرگ و ش��رکت‌های حمایت کننده به طرز غم انگیزی بر‬
‫اهداف اولیه جش��نواره س��اندنس مسلط شده اند و این جش��نواره بیش از پیش از اهداف متعالی‬ ‫‪42‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫خود فاصله گرفته اس��ت‪ .‬برای اثبات این مدعا‪ ،‬س��ازندگان این مس��تند به یک دهه قبل تر نقب‬
‫زده و مقایسه‌ای را نشان داده اند که براساس آن در سال‌های دهه ‪ ۱۹۹۰‬فیلم‌سازان ناشناخته با‬
‫بودجه‌های بسیارمحدود و اندک توانسته بودند قراردادهای آبرومندی با استودیوهای پخش کننده‬
‫نظیر «میرامکس فیلمز» یا «نیوالین س��ینما» امضا کنند (مانند فیلم «کارمندان» س��اخته کوین‬
‫اس��میت)‪ .‬اما از آغاز س��ال ‪ ۲۰۰۰‬به بعد‪ ،‬ستاره‌های مشهور با فیلم‌های چند میلیون دالری شان‬
‫(مانند «اثر پروانه‌ای» با بازی اشتون کوچر) توانستند بر ساندنس مسلط شوند‪ .‬از همین رو کوین‬
‫اس��میت بر این باور بود که اگر فیلمش یک دهه بعدتر س��اخته می‌ش��د‪ ،‬احتماالً هرگز شانس راه‬
‫یافتن به جشنواره ساندنس را پیدا نمی‌کرد‪.‬‬
‫همین نقدها باعث ش��د از س��ال ‪ ۲۰۱۰‬به بعد‪ ،‬مسئوالن جشنواره با افزودن بعضی بخش‌های‬
‫جانبی جدید نظیر «‪ »NEXT‬به معرفی ویترینی از فیلم‌های نوآورانه بپردازند که از ظرفیت ارتقا‬
‫بودجه مستقل برخوردار بودند‪.‬‬

‫‪1 -Focus On Film‬‬

 ‫همچنی��ن ب��ه جهت تامین نیازهای مالی جش��نواره‪ ،‬ش��رکت‌هایی نظیر «اچ پ��ی»‪« ،‬آکورا»‪،‬‬
‫«س��اندنس تی وی»‪« ،‬ادوبی»‪« ،‬خطوط هوایی س��اوث وست»‪« ،‬لنز کرافترز» و «ایربی ان بی» از‬
‫این رویداد فرهنگی هنری در سال‌های مختلف حمایت کردند‪.‬‬
‫با وجود تمام تهدیدها و فراز و فرودها همچنان جشنواره فیلم ساندس جایگاه خود را در میان‬
‫جشنواره‌های مطرح حفظ کرده و فیلم‌های درخور توجهی را به دنیا معرفی می‌کند‪ .‬همانطور که‬
‫در آخرین دوره از جش��نواره فیلم‌هایی چون‪« :‬پس��ربچگی»‪« ،‬ضربه شالق» و «واپسین روزها در‬
‫‪1‬‬
‫ویتنام» را معرفی کرد که در اسکار ‪ 2015‬جوایز مختلفی را از آن خود کردند‪.‬‬

‫جشنوراه فیلم اوبرهاوزن آلمان‬

‫فس��تیوال بین‌المللی فیلم کوتاه اوبرهاوزن تحت عنوان “ اولین جش��نواره فیلم آموزشی آلمان‬
‫غربی” در سال ‪ 1945‬توسط هیلمار‌هافمن‪ ،‬مدیر مرکز آموزش بزرگساالن اوبرهاوزن‪ ،‬با همکاری‬
‫کلوپ فیلم‌سازی اوبرهاوزن آغاز به کار کرد‪ .‬این رویداد درابتدا با هدف تحقق یک فرمان آموزشی‬
‫آغ��از ش��ده بود و از همین رو‪“ ،‬فیلم فرهنگی‪ -‬مس��یر آموزش” ش��عار انتخابی ب��رای اولین دوره‬
‫جش��نواره درنظر گرفته شد و تعداد ‪ 45‬فیلم از کشورهای آلمان‪ ،‬فرانسه و ایاالت متحده از جمله‬
‫فیلم‌های شاخص این جشنواره بودند‪.‬‬
‫در چهارمین جش��نواره فیلم آموزش��ی آلمان‪ ،‬در سال ‪ ،1985‬شعار “راهی به همسایه” معرفی‬
‫‪43‬‬ ‫و تا س��ال ‪ 1997‬جش��نواره تحت این عنوان برگزار شد‪ .‬در سال ‪ 1959‬مجددا نام “جشنواره فیلم‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫کوتاه آلمان غربی” بر این آیین گذارده ش��د‪ .‬به زودی اوبرهاوزن نامی‌سیاس��ی را بر خود نهاد‪ ،‬در‬
‫درجه اول به این دلیل که بس��یاری از فیلم‌های تولید ش��ده در بلوک ش��رق امکان دیده شدن در‬
‫این جشنواره یافتند‪ ،‬شرایطی که منجر به صعود سریع جشنواره و کسب اعتباری همچون “ کعبه‬
‫آمال فیلم کوتاه” برای آن شد‪.‬‬
‫در س��الهای اولیه دهه ‪ 50‬میالدی‪ ،‬آثار فیلم‌س��ازان جوان غربی از جمله فرانسوا تروفو‪ ،‬نورمن‬
‫مک الرن‪ ،‬آلن ریس��نِیس‪ ،‬برت‌هانس��ترا و لیندسی اندرسون مورد نقد و بررسی بازدیدکنندگان از‬
‫جش��نواره قرار گرفت‪ .‬در چهارمین جش��نواره در س��ال ‪ ،1958‬تعداد ‪ 190‬فیلم از ‪ 29‬کشور در‬
‫‪2‬‬
‫رقابت حضور یافتند‪.‬‬
‫در هشتمین جشنواره که در سال ‪ 1962‬برگزار شد گروهی از فیلم‌سازان جوان آلمانی‪ ،‬که در‬
‫میان آنها نام الکساندر کلوگه‪ -‬پیتر شامونی‪ -‬و ادگار ِریتز به چشم می‌خورد‪ ،‬بیانیه اوبرهاوزن را‬

‫‪1 - http://www.sundance.org‬‬
‫‪2 -https://www.cineaste.com‬‬
‫با مضمون "مرده نامیدن فیلم‌های قدیمی‌و اظهار تمایل به خلق گونه جدیدی از فیلم‌های آلمانی"‬
‫صادر کردند‪ .‬این بیانیه به منظور ایجاد تحرک در س��ینمای تجاری معاصرآلمان طراحی شده بود‬
‫که مس��ئوالن و امضا کنندگان ( و بسیاری دیگر) آن را خسته‪ ،‬خاموش و مرده می‌پنداشتند و به‬
‫دنبال ش��یوه‌هایی آزادانه تر و پر تحرک تر برای بیان ایده‌ها و نیز تولید آثار بودند‪ .‬فیلم‌س��ازان‬
‫جوان آلمانی در متن بیانیه ش��ان که بیانگر ش��یوه نگرش آنها به س��ینما و نیز دلیل اهمیت فیلم‬
‫کوتاه بود‪ ،‬نوشتند‪:‬‬
‫" زوال س��ینمای س��نتی آلم��ان باعث از بین رفت��ن انگیزه‌های اقتص��ادی و منجر به تحمیل‬
‫شیوه‌ای شد که به اعتقاد ما‪ ،‬مخالف با ایدئولوژی فیلم‌سازی است‪ .‬روش نوین فیلم سازی فرصتی‬
‫برای احیای دوباره فراهم می‌کند‪ .‬در س��ال‌های اخیر فیلم‌های کوتاه با نویسندگان‪ ،‬کارگردانان و‬
‫تهیه‌کنندگان جوان آلمانی توانس��ته‌اند به تعداد بس��یاری از جوایز جشنواره‌های بین‌المللی دست‬
‫یابند و از س��وی منتقدان بین‌المللی مورد توجه و احترام واقع شوند‪ .‬مهارت و موفقیت آنها بیانگر‬
‫آن است که آینده سینمای آلمان در دست افرادی قرار دارد که با زبان جدید سینما آشنایی دارند‪.‬‬
‫در آلمان‪ ،‬همانند سایر کشورها‪ ،‬فیلم کوتاه به بستری آموزشی و تجربی برای فیلم‌های سینمایی‬
‫تبدیل شده است‪ .‬ما تمایل خود را برای خلق این گونه نوین از فیلم‌سازی اعالم می‌کنیم‪.‬‬
‫از همین رو فیلم باید فارغ از هر قاعده مرسوم در این صنعت‪ ،‬معاف از کنترل شرکای اقتصادی‬
‫و رها از دستورات سهامداران دارای استقالل بیشتری باشد‪.‬‬
‫ما اهداف اقتصادی‪ ،‬ساختاری و معنوی مرتبط با تولید سینمای نوین آلمان را به تفصیل شرح‬ ‫‪44‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫داده ایم و یک صدا به استقبال هر گونه ریسک می‌رویم‪ .‬فیلم سنتی مرده است و ما به فیلم نوین‬
‫باور داریم‪".‬‬
‫س��ال‌های دهه ‪ 60‬به رس��وایی س��ال ‪ 1968‬پیرامون فیلم ‪ ,Besonders wertvoll‬ساخته‬
‫هلموت کاس��تارد‪ ،‬منتهی ش��د که در آن یک سخنگو قانون س��رمایه گذاری در فیلم مصوبه سال‬
‫‪ 1967‬را به چالش کشیده بود‪ .‬مسئوالن جشنواره در واکنش به اعتراض مقام مدعی العموم‪ ،‬فیلم‬
‫مزبور را از برنامه رس��می‌حذف و پس از آن بس��یاری از فیلم‌سازان آلمانی آثار خود را از جشنواره‬
‫خ��ارج کردند و فس��تیوال اوبرهاوزن با وضع مجموعه اصالح ش��ده‌ای از مقررات‪ ،‬ش��امل مرحله‬
‫‪1‬‬
‫گزینش عمومی‌برای فیلم‌های آلمانی‪ ،‬این بحران را پشت سر گذاشت‪.‬‬
‫در س��الهای دهه ‪ ،70‬با حضور زنان جوان فیلم‌س��ازی همچون شانتال آکرمن و هلما ساندرز‪-‬‬
‫برامس که با اولین فیلم خود در جشنواره حاضر شده بودند‪ ،‬جنبش زنان به سنگ محک جشنواره‬

‫‪1 - http://www.goethe.de/kue/flm/weg/weg/enindex.htm‬‬
 ‫تبدیل شد‪ .‬این جشنواره‪ ،‬با حضور فیلم‌سازان جوان و بی تجربه‪ ،‬سرآغاز زمینه تازه‌ای از رقابت در‬
‫سال ‪ 1978‬بود‪ .‬همچنین سال‌های دهه ‪ 70‬نیز شاهد موج جدیدی بود به طوری که فیلم کوتاه‬
‫که عمال از جشنواره کنارگذاشته شده بود‪ ،‬فرم تازه‌ای از نمایش را در عرصه جشنواره ایجادکرد‪.‬‬
‫در س��الهای پایانی دهه ‪ ،80‬فیلم‌های ویدئویی و رس��انه‌های جدید نیز ورود تدریجی خود به‬
‫میدان اوبرهاوزن را آغاز کردند‪ .‬با فرونشس��تن اختالفات میان آلمان‌های غربی و ش��رقی که تاثیر‬
‫ویژه‌ای بر س��ال‌های آغازین جشنواره داشت‪ ،‬نقش جشنواره به عنوان "دریچه‌ای به شرق" نیز به‬
‫تدریج کم رنگ شد‪.‬‬
‫در س��ال ‪ 1991‬نام جش��نواره به "جش��نواره فیلم کوتاه اوبرهاوزن" تغییر یافت‪ ،‬که تا کنون‬
‫نیزباقی مانده اس��ت‪ .‬همان سال‪ ،‬اولین مس��ابقه فیلم‌های کوتاه ملی برای فیلم‌های آلمانی برگزار‬
‫ش��د و از س��ال ‪ 1993‬جایگاه یکس��انی برای فیلم و ویدئو در بخش رقابتی جشنواره معرفی شد‪.‬‬
‫در س��ال ‪ ،1999‬اولین جایزه جشنواره فیلم برای موزیک ویدئوهای ارسالی از سراسر جهان تحت‬
‫عن��وان میو‪-‬وی( ‪ )the MuVi‬نیز ارائه ش��د و هنوز این جایزه به ط��ور انحصاری برای کیفیت‬
‫نمایش��ی کلیپ‌ها به کارگردانان آنها اعطا می‌ش��ود‪ .‬با ظهور هنرهای ویدئویی فیلم‌های بیش��تر و‬
‫بیش��تری توسط فیلم‌سازانی که راه خود را به جش��نواره پیدا کرده بودند ساخته شد تا جایی که‬
‫اکنون‪ ،‬نام این جش��نواره به عنوان یک میانجی و پیش��تاز در عرصه‌های فیلم کوتاه و کلیپ‌های‬
‫تبلیغاتی‪ ،‬موزی��ک ویدئو‪ ،‬فیلم‌های صنعتی‪ ،‬و هنرهای ویدئویی‪ -‬غالبا تحت نام عمومی‌آوانگارد–‬
‫‪45‬‬ ‫‪1‬‬
‫برسر زبان‌ها افتاده است‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫امروزه فس��تیوال اوبرهاوزن فیلم‌های کوتاه و ویدئ��و یی را به نمایش می‌گذارد که دربرگیرنده‬

‫طیف گس��ترده‌ای از فرم و زمینه‌های فرهنگی اجتماعی اس��ت‪ .‬این جشنواره هر ساله در پوشش‬
‫طرح‌ه��ای ویژه‪ ،‬موضوعات متنوعی را مطرح می‌کند‪ ،‬که "آس��یای تخیل��ی"( ‪" ،)2009‬از عمق‪:‬‬
‫تجربه بزرگ ‪ )2010(" 1918-1898‬و "فیلمبرداری از حیوانات‪ ،‬تاریخچه مختصری از فیلم‌سازی‬
‫درباره حیوانات"(‪ )2011‬از جمله تازه ترین آنها به ش��مار می‌آیند‪ .‬این جش��نواره همچنین حفظ‬
‫و نگهداری گنجینه فیلم‌های ویدئویی را که نمایانگر مجموعه بزرگی از فیلم‌های کوتاه بین‌المللی‬
‫اس��ت‪ ،‬ب��ه عهده دارد؛ به طور منظم برنامه‌های معرفی فردی هنرمن��دان را برگزار می‌کند و همه‬
‫ساله میزبان مجموعه‌ای به نام "پودیوم(س ّکو)" است‪ .‬همچنین اوبرهاوزن درکنار برپایی جشنواره‪،‬‬
‫اقدام به توزیع غیرتجاری فیلم کوتاه نیز می‌کند و اداره بایگانی اختصاصی فیلم‌های کوتاه ‪ 60‬سال‬
‫تاریخ سینما را نیز به عهده دارد‪.‬‬

‫‪1 - http://en.wikipedia.org/wiki/International_Short_Film_Festival_Oberhausen‬‬
‫از س��ال ‪ 1989‬تاکنون‪ ،‬بازار عرضه فیلم کوتاه اوبرهاوزن به منظور انتخاب آثار برای اس��تفاده‬
‫ش��خصی‪ ،‬بخ��ش نگاهی به وضعی��ت فعلی تولی��د جهانی فیلم کوت��اه را در مع��رض خریداران‪،‬‬
‫برگزارکنندگان جشنواره‌ها و سایر بازدید کنندگان قرار داده است‪.‬‬
‫در سال ‪ 1989‬اولین بازار عرضه فیلم کوتاه اوبرهاوزن به راه افتاد و هر روز بیشتر توسعه می‌یابد‪.‬‬
‫امروزه‪ ،‬بازدیدکنندگانمی‌توانند از میان ‪ 5000‬اثر ارائه شده در هر سال‪ ،‬برنامه‌های مورد نظر خود‬
‫را تهیه کرده و در یکی از ‪ 20‬جایگاه مجهز واقع در گنجینه ویدئویی به تماش��ای آنها بنش��ینند‪.‬‬
‫این در حالی اس��ت که در هیچ جای دیگری امکان انتخاب از چنین طیف گسترده‌ای از فیلم‌های‬
‫کوتاه رایج برای خریداران‪ ،‬ناشران‪ ،‬مسئوالن‪ ،‬نمایندگان جشنواره‌ها‪ ،‬و سایر بازدیدکنندگان فراهم‬
‫نیست‪ .‬همچنین آثار به نمایش درآمده‪ ،‬عناوین منتخب از زندگینامه‌ها و برنامه‌های موضوعی نیز‬
‫همچون لیست فیلم‌های کوتاه در سایت اینترنتی جشنواره قابل دسترسی می‌باشد‪.‬‬
‫این جش��نواره از سال ‪ ،2008‬به منظور تس��هیل در کار با این گنجینه عظیم از فیلم‪ ،‬فهرست‬
‫اقالم ارائه ش��ده در این بازار را در قالب س��ی دی‌هایی منتشر و به کمک وجود امکان جستجو بر‬
‫اساس ژانر‪ ،‬کشور‪،‬کارگردان‪ ،‬زمان و یا قالب بندی‪ ،‬عبور از این دریای عظیم فیلم را آسان تر کرد‪.‬‬
‫به طوری که در حدود دو هفته پیش از برپایی نمایشگاه‪ ،‬دسترسی به این فهرست در صفحه‌ای از‬
‫‪1‬‬
‫سایت جشنواره که البته ورود به آن مستلزم داشتن رمز عبور است امکان پذیر می‌باشد‪.‬‬
‫همچنی��ن این جش��نواره بازار ف��روش خود را در س��ال ‪ 2006‬با اضافه ک��ردن مجموعه‌ای از‬
‫نمایش‌ه��ا گس��ترش داد‪ .‬در این مجموعه‪ ،‬به ناش��ران بین‌المللی برگزیده ح��وزه فیلم‌های کوتاه‬ ‫‪46‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫هنری و تجربی فرصت داده شد تا برنامه‌های جاری و روزمره خود را به نمایش بگذارند که همین‬
‫برنامه با موفقیت چش��مگیری همراه بود و س��الن‌های نمایش از روز اول پر ش��دند‪ .‬این برنامه به‬
‫س��رعت به عنوان بزرگترین ویترین جهان برای فیلم‌های هنرمندان و ناشران ویدئویی به رسمیت‬
‫ش��ناخته ش��د به طوری که امروزه از رویدادهای فراموش نشدنی ثبت شده در تقویم‌های بسیاری‬
‫از خریداران‪ ،‬مدیران و نمایندگان جشنواره‌ها به شمار می‌آید‪.‬‬
‫به دلیل وجود بخش آرش��یو و خدمات نشر‪ ،‬فعالیت جشنواره فیلم اوبرهاوزن نه تنها در زمان‬
‫برپایی جش��نواره بلکه در تمام طول س��ال ادامه دارد‪ .‬بر طبق آمار همه س��اله حدود ‪ 70‬عنوان از‬
‫برنامه‌های جش��نواره برای اهداف غیر تجاری در نظر گرفته می‌ش��وند وهر سال‪ ،‬پس از اتمام کار‬
‫جشنواره آثار برگزیده بخش مسابقات و برنامه‌های ویژه برای توزیع غیر تجاری خریداری شده راه‬
‫خود را در تمام نقاط جهان از مانیل تا نیویورک و از استونی تا ایتالیا پیدا خواهند کرد‪.‬‬
‫نکته دیگر این که خدمات نش��ر فیلم جشنواره تنها شامل پخش ساالنه برنامه‌ها و امانت دادن‬

‫‪1 - http://nickvdk.tumblr.com/post/15582086642/oberhausener-manifesto‬‬
 ‫نسخه‌های چاپی فیلم نیست‪ -‬اطالعات و تصاویر تبلیغاتی مانند فهرست متون فیلم با ترجمه نیز‬
‫در حد انتظار جویندگان در دسترس آنها قرار می‌گیرد و آثار مورد نظر برای توزیع که به بایگانی‬
‫‪1‬‬
‫فیلم‌های کوتاه منتقل شده قابل دسترسی می‌باشند‪.‬‬

‫درباره جشنواره کلرمون فرانسه‬

‫در س��ال ‪ ،1979‬انجمن فیلم دانشگاه کلرمون‪ -‬فران مراسمی‌به نام هفته فیلم کوتاه برپاکرد‪.‬‬
‫این اتفاق در سال ‪ 1980‬و ‪ 1981‬نیز تکرار و با استقبال فراوانی مواجه شد به طوری که در سال‬
‫‪1982‬با در نظر گرفتن جوایزی برای فیلم‌های منتخب از میان تولیدات جدید فیلم کوتاه فرانسه‬
‫جنبه رقابتی به خود گرفت‪.‬همچنین فیلم‌های بین‌المللی به منظور تاکید بر طرح کلی فیلم‪ ،‬ژانر‪،‬‬
‫کش��ور یا منطقه مربوطه در بخش ویژه‌ای نمایش داده ش��دند و مخاطبان نیز شاهد تقدیر‌هایی از‬
‫فیلم‌سازان گذشته و حال در حوزه فیلم کوتاه بودند‪.‬‬
‫ام��ا اولین بازار عرضه فیلم کوت��اه کلرمون‪ -‬فران به منظور مطرح کردن تصویر اقتصادی فیلم‬
‫کوتاه در س��ال ‪1986‬بنیانگذاری ش��د‪ .‬در این بازار مجموعه‌ای از فیلم‌های ویدئویی در یک بخش‬
‫رقابتی‪ ،‬و همچنین فیلم‌هایی خارج از بخش مسابقه در معرض دید سازمان‌های تلویزیونی‪ ،‬ناشران‬
‫و برنامه سازان جشنواره‌ای از کشور فرانسه و سایر کشورها قرار گرفت تا تمام فیلم‌ها دیده شوند‪.‬‬
‫در سال ‪ 1981‬کانون نجات فیلم کوتاه‪ ،‬جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه کلرمون‪-‬فران را طراحی‬
‫‪47‬‬ ‫و برنامه ریزی کرد؛ این موسس��ه قانونی‪ ،‬در ‪ 4‬آگوس��ت ‪ 1981‬پایه ریزی ش��د و اعضایی انجمن‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫فیلم‪ ،‬به منظور ارتقاء ایده خود تا حد یک جش��نواره واقعی‪ ،‬کانون فوق الذکر را ایجاد کردند‪ .‬این‬
‫کانون غیر انتفاعی که به ثبت نیز رس��یده بود‪ ،‬به تدریج از س��وی مرکز اقتصادی کلرمون‪ -‬فران‪،‬‬
‫منطقه پوی‪-‬دو‪-‬دوم‪ ،‬اس��تان ا ُ ِورنی‪ ،‬وزارت فرهنگ‪ ،‬وزارت ورزش و جوانان‪ ،‬وزارت امور خارجه‪،‬‬
‫مرکز فیلم فرانسه و شورای هنرهای منطقه‌ای مورد حمایت قرار گرفت‪.‬‬
‫در س��ال ‪ 1982‬جش��نواره مزبور با در نظ��ر گرفتن جوایزی برای فیلم‌های منتخب از س��وی‬
‫کمپانی تولید فیلم کوتاه فرانسه به جشنواره‌ای رقابتی تبدیل شد و فیلم‌های بخش بین الملل نیز‬
‫با هدف تاکید بر طرح ویژه‪ ،‬ژانر‪ ،‬کشور و منطقه خاصی از جهان به نمایش گذاشته شد و مراسم‬
‫تقدیر از فیلم سازان حوزه فیلم کوتاه در گذشته و حال نیز در حضور مخاطبان برگزار شد‪ .‬این در‬
‫شرایطی بود که در آن دوره این سازمان بیشتر به عزم و اشتیاق اعضایی افتخاری خود متکی بود‪.‬‬
‫اوایل س��ال ‪1985‬یک هیئت ثابت ‪ 4‬نفره در مکان کوچکی به عنوان دفتر برنامه ریزی مستقر‬

‫‪1 - http://www.filmitalia.org/p.aspx?t=releases&l=en‬‬
‫ش��دند‪ .‬در کنار افزایش ش��مار بینندگان فیلم‌ها‪ ،‬ابعاد و اهمیت جش��نواره نیز گس��ترش یافت‪،‬‬
‫حمایت‌های مالی نیز تامین شد و در نتیجه لزوم استخدام کارکنان دائم و موقت بیشتری احساس شد‪.‬‬
‫در س��ال ‪1986‬به دلیل تمایل روزافزون به این صنعت‪ ،‬بازار داد و س��تد فیلم کوتاه کلرمون‪-‬‬
‫فران کار خود را با حمایت س��رمایه گذاران حقیقی جش��نواره و اتحادیه اروپا آغاز کرد‪ .‬با افزایش‬
‫تعداد سازمان‌های تلویزیونی خریدار فرانسوی و خارجی‪ ،‬ناشران و برنامه ریزان جشنواره که برای‬
‫انتخاب فیلم مورد نظر خود در بازار فروش فیلم شرکت می‌کردند‪ ،‬اقدامات مؤثری در جهت ایجاد‬
‫تصویر اقتصادی از تولید فیلم کوتاه انجام دادند و بسیاری از آژانس‌ها و سازمان‌های مرتبط با فیلم‬
‫کوتاه به شرکت کنندگان دائمی‌در این بازار تبدیل شدند‪.‬‬
‫در س��ال ‪1988‬برگزاری اولین جش��نواره بین‌المللی در کنار ‪ 10‬جش��نواره ملی‪ ،‬به جشنواره‬
‫کلرمون‪ -‬فران به عنوان تریبون اصلی برای فیلم کوتاه رسمیت بخشید‪ .‬در سال ‪ ،1989‬جشنواره‬
‫توانست تعداد ‪ 28000‬تماشاگر را به خود جذب کند‪.‬‬
‫در س��ال ‪1985‬تعداد ‪ 100،000‬تماش��اگر در جش��نواره ش��رکت کردند تا با تماشای برنامه‬
‫تلویزیونی که یک بار دیگر مؤید نشاط و خالقیت فیلم سازان گذشته بود‪ ،‬صدمین سال سینما را‬
‫جشن بگیرند‪.‬‬
‫در س��ال ‪1997‬کمیسیون فیلم ا ُ ِورنی تشکیل شد‪ .‬این کمیسیون به عنوان شاخه‌ای از انجمن‬
‫نج��ات فیلم کوت��اه‪ ،‬خدمات رایگانی در اختی��ار عالقه‌مندان تولید فیلم در منطقه گذاش��ت و به‬
‫پیش��رفت کار گروه‌های فیلم‌س��ازی کمک کرده اطالعات الزم درباره مناب��ع‪ ،‬خدمات و بازیگران‬ ‫‪48‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫محلی را برای آنان تامین کرد‪.‬‬
‫ماه می‌س��ال ‪ 2000‬موسسه به “اسکله”‪ ،‬س��اختمانی که به خاطر فیلم کوتاه “کریس مارکر"‬
‫نامگذاری شده بود‪ ،‬منتقل شد‪ .‬اسکله مرکز دفاتر انجمن نجات فیلم کوتاه‪ ،‬کمیسیون فیلم ا ُ ِورنی‬
‫و همچنین مرکز اطالعاتی ویژه‌ای بود که صرفا به فیلم کوتاه اختصاص داشت‪.‬‬
‫در سال‪ 2002‬با ورود تکنولوژی دیجیتال‪ ،‬درهای جشنواره به روی فیلم‌های ویدئویی گشوده‬
‫ش��د‪ .‬معرف��ی حوزه جدید رقابت‪ ،‬وی��ژه تولیدات دیجیت��ال‪ ،‬اولین گام این مس��یر بود به طوری‬
‫که اکنون دیگر طراحی فیلم‌ها براس��اس قالب اصلی به س��رعت کنار گذاش��ته ش��ده و به زودی‬
‫تمامی‌مس��ابقات پذیرای قالب‌های ویدئوی��ی حرفه‌ای خواهند بود‪ .‬بالفاصل��ه ‪ 5‬برنامه تلویزیونی‬
‫جدی��د ب��ه بخش مس��ابقات و محلی برای رونمایی از آث��ار‪ ،‬ژانر‌ها‪ ،‬تکنیک‌ه��ا‪ ،‬و تجربیات هنری‬
‫گوناگون تبدیل ش��دند‪ .‬این بخش به یکی از ویژگی‌های رسمی‌جش��نواره تبدیل شد و بخش‌های‬
‫مشابه در چندین جشنواره بین‌المللی را تحت تاثیر خود قرار داد‪.‬‬
‫در س��ال ‪ 2008‬جش��نواره فیلم کوتاه کلرمون‪ -‬فران که تا آن زمان میزبانی بیش از دومیلیون‬
‫تماش��اگر‪ ،‬هزاران فیلم‪ ،‬صدها فیلم‌ساز‪ ،‬یازده وزیر فرهنگ فرانسه‪ ،‬و هشت مدیرعامل مرکز فیلم‬
 ‫فرانس��ه را در س��ابقه خود ثبت کرده بود سی امین س��ال شور و اشتیاق بی بدیل به فیلم کوتاه را‬
‫‪1‬‬
‫جشن گرفت‪.‬‬

‫فرانسه مهمترین مرکز تولید فیلم کوتاه‬

‫وجود جشنواره‌های متعدد فیلم کوتاه و سیاست‌های حمایتی کشور فرانسه از فیلم کوتاه سبب‬
‫شده تا فرانسه به عنوان مهم ترین مرکز تولید و رشد فیلم کوتاه شناخته شود‪ .‬در تایید این نکته‪،‬‬
‫ِ‬
‫تصاویرمتحرک فرانسه درباره فیلم کوتاه انجام شده در‬ ‫پژوهش��ی که از سوی مرکز ملی س��ینما و‬
‫پی می‌آید و در ادامه استراتژی‌ها و سیاست‌های فیلم کوتاه در فرانسه مورد بررسی قرار می‌گیرد‪:‬‬

‫پژوهش مرکز ملی سینماتوگرافی فرانسه‬

‫ِ‬
‫تصاویرمتحرک فرانسه برای چهارمین س��ال پیاپی مطالعه مفصلی درباره‬ ‫مرکز ملی س��ینما و‬
‫فیلم کوتاه فرانسه انجام داده که در آن تحلیلی از آثار کوتاه فرانسوی وهمچنین ویژگی‌های خاص‬
‫توزیع آن‌ها در سالن‌های سینما‪ ،‬تلویزیون و پخش در کشورهای خارجی را روشن کرده است‪.‬‬
‫فیلم کوتاه که در فرانس��ه مدت آن به ‪ 60‬دقیقه محدود می‌ش��ود از انواع داس��تانی گرفته تا‬
‫انیمیشن‪ ،‬مستند و تجربی‪ ،‬طیف وسیعی از ژانرها و روش‌های بیانی گوناگون را دربر می‌گیرد‪.‬‬
‫در فرانس��ه هرس��ال حدود ‪ 600‬فیلم کوتاه موفق به کس��ب اجازه پخش در سالن‌های سینما‬
‫‪49‬‬ ‫می‌ش��وند‪ .‬این مطالعه س��ازوکارهای مالی ای که امکان تولید بخش اعظم این فیلم‌ها را میس��ر‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫می‌کند مورد بررسی قرار می‌دهد‪.‬‬

‫گرچه این پژوهش جامع نیست اما از آنجایی که برای چهارمین بار انجام می‌شود‪ ،‬وظیفه دارد‬
‫چش��م انداز کامل تری از کار تمام کس��انی که در تولید‪ ،‬حمایت و رش��د فیلم کوتاه سهم دارند‪،‬‬
‫ترسیم کند‪.‬‬
‫فیلم کوتاه در فرانس��ه اثری سینمایی تعریف می‌شود که مدت آن کمتر از شصت دقیقه باشد‪.‬‬
‫بخ��ش اول این تحقیق با اس��تفاده از اطالعات تهیه‌کنندگانی ک��ه در چهارچوب کمک‌های مرکز‬
‫ملی س��ینماتوگرافی فرانس��ه کارمی‌کنند‪ ،‬انجام گرفته اس��ت‪ .‬درواقع‪ ،‬مرکز ملی سینماتوگرافی‬
‫فرانس��ه تمهیدات خاصی را که به ماهیت‪ ،‬بودجه و س��رمایه گذاری در تولید مربوط می‌ش��ود در‬
‫اختیار سازندگان قرار می‌دهد‪ .‬در این پژوهش روند تولی ِد دو گروه از فیلم‌های کوتاهی که ازسال‬
‫‪ 2009‬تا ‪ 2012‬اجازه پخش گرفته و از طرف مرکز ملی س��ینماتوگرافی فرانسه انتخاب شده اند‪،‬‬

‫‪1 -http://en.wikipedia.org/wiki/Clermont-Ferrand_International_Short_Film_Festival‬‬
‫کیفی تعلق گرفته اما مبلغ نقدی جایزه کمتر از‬
‫ِ‬ ‫بررس��ی شده اس��ت‪ :‬فیلم‌هایی که به آنها جایزه‬
‫مبل��غ هزینه‌های تولید آن فیلم‌هاس��ت و فیلم‌هایی که جایزه بخ��ش همکاری مالی یا برنامه‌های‬
‫پیمانکاری را برده اند و مبلغی که دریافت کرده اند بیش از هزینه‌های تولیدشان بوده است‪.‬‬
‫ضمن اینکه طبق قانون مرکز ملی س��ینماتوگرافی فرانسه‪ ،‬فیلم‌های کوتاهی که نامزد دریافت‬
‫جایزه کیفی می‌ش��وند‪ ،‬باید یک سال زودتر اجازه پخش گرفته باشند‪ .‬از طرفی فیلم‌های کوتاهی‬
‫ک��ه تحت عنوان همکاری‌های مالی یا در قالب برنامه‌های پیمانکاری مورد حمایت قرار می‌گیرند‬
‫نمی‌توانند جایزه کیفی دریافت کنند‪ .‬همچنین به جز پروژه‌های مس��تند‪ ،‬پروژه‌هایی که مرکز به‬
‫آنها کمک سمعی بصری کرده نیزمی‌توانند جایزه کیفی دریافت کنند‪.‬‬
‫ای��ن مرکز برای تهی��ه این پژوه��ش‪ ،‬داده‌های مرتبط ب��ا فیلم‌های کوت��اه از جمله اطالعات‬
‫تهیه‌کنندگانی که کمک‌های مرکز به فیلم‌های منتخب را سرپرس��تی می‌کنند مورد بررس��ی قرار‬
‫داده اس��ت‪ .‬بر اس��اس آماری که این مرکز اعالم کرده‪ ،‬بین سال‌های ‪ 2006‬تا ‪ 606 ،2012‬فیلم‬
‫کوتاه با حمایت مرکز ملی سینماتوگرافی فرانسه ساخته شده که ‪ 320‬فیلم تحت پوشش همکاری‬
‫مالی مرکز و‪ 286‬فیلم در چهارچوب برنامه‌های پیمانکاری قرار گرفته است‪.‬‬
‫همچنی��ن مرک��ز‪ ،‬اطالعات مربوط به پخش فیلم در س��الن‌های س��ینما را از اظهارنامه درآمد‬
‫دارندگان س��الن‌ها که به صورت هفتگی دریافت می‌کرده مورد پژوهش قرار داده اس��ت‪ .‬تنها در‬
‫این میان فیلم‌هایی که "ش��بکه متناوب توزیع"‪ ،‬پخش آن‌ها را برعهده داشته در اظهارنامه درآمد‬
‫دارندگان سینما منظور نشده است‪.‬‬ ‫‪50‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫"ش��بکه متناوب توزیع"‪ ،‬سرویس��ی است که از بیست سال گذش��ته‪ ،‬از طریق آبونمان ساالنه‪،‬‬
‫به س��ینماها اجازه می‌دهد هر هفته فیلم کوتاهی را که کم تر از پانزده دقیقه باش��د از کاتالوگی‬
‫که ‪ 250‬فیلم کوتاه فرانس��وی و خارجی دارد انتخاب و در قس��مت اول برنامه‌های خود بگذارند‪.‬‬
‫بدین ترتیب در کنار برنامه‌های مخصوص فیلم کوتاه (ش��ب‌های فیلم کوتاه‪ ،‬جش��نواره‌ها و‪ )...‬به‬
‫فیلم کوتاه جلب می‌ش��ود‪ .‬به همین دلیل واقعیت توزیع فیلم کوتاه در س��الن‌های س��ینما وسیع‬
‫تر از چیزی اس��ت که از طریق این مطالعه ارائه می‌ش��ود‪ .‬همچنین پژوهشگران این مرکز از آمار‬
‫ش��بکه‌های تلویزیونی مانند‪ :‬فرانس‪ ،2‬فرانس ‪ ،3‬آرته و کانال‪ +‬که از سالیان پیش سیاست پخش‬
‫فیلم کوتاه را به کار بسته اند‪ ،‬استفاده کرده است‪.‬‬
‫از طرفی هر سال "اونی فرانس فیلم" توزیع فیلم‌های کوتاه فرانسوی در جهان را مورد مطالعه‬
‫ق��رار می‌ده��د‪ .‬آنها با تولیدکنندگان و توزیع کنندگان فیلم کوت��اه تماس می‌گیرند تا تمام موارد‬
‫مربوط به فروش فیلم‌های کوتاه خود را در اختیارش��ان قرار دهند‪ .‬بررس��ی‌های مربوط به توزیع‬
‫فیلم‌های فرانسوی در کشورهای دیگر در سال‪ 2012‬موضوع مطالعه این کمپانی است‪ .‬از همین‬
‫رو از س��ال ‪ 2010‬رزرو فس��تیوال‌ها و فروش ارزان فیلم‌ها در کنار فروش‌های س��ازمانی نیز مورد‬
 ‫توجه این بخش بوده و فروش شبکه‌های آرته‪ ،‬ت‪.‬و ‪ 5‬موند‪ ،‬کانال‪ +‬آفریقا‪ ،‬و همچنین سینه‪ ،+‬در‬
‫آمارهای این پژوهش گنجانده شده است‪.‬‬
‫همچنین"آژان��س فیل��م کوتاه" و "لوت��ن دو کور متراژ" نیز اطالعات خ��ود را در این زمینه در‬
‫اختیار این پژوهش قرار داده اند و در نهایت اطالعات مربوط به سازوکار‌های آموزشی و بیالن آن‬
‫از طریق مرکز ملی سینماتوگرافی فرانسه به شرح زیر اعالم شده است‪.‬‬

‫خالصه نتایج‪:‬‬
‫در سال ‪ 2012‬میانگین هزینه تولید یک فیلم کوتاه ‪ 72300‬یورو بوده است‪:‬‬
‫فیلم‌های کوتاهی که در س��ال ‪ 2012‬س��اخته ش��ده اند به طور میانگین ‪ 72300‬یورو هزینه‬
‫داش��ته ان��د‪ %65.8 .‬آنها با هزین��ه‌ای کمتر از ‪ 100000‬یورو به اتمام رس��یده ان��د‪ .‬هزینه تولید‬
‫فیلم‌های انیمیش��ن به طور میانگین به ‪ 132900‬یورو می‌رس��د‪ .‬اما فیلم‌های مس��تند ( ‪42300‬‬
‫ی��ورو) و تجربی (‪ 42399‬ی��ورو) ارزان تر اند‪ .‬بودجه مورد نیاز برای تولید فیلم‌های داس��تانی به‬
‫طور میانگین ‪ 70500‬یورو است‪ .‬در سال ‪ 2012‬فیلم‌های داستانی در اکثریت قرار دارند؛ ‪%75.8‬‬
‫داستانی‪ %9.7 ،‬انیمیشن‪ %8.7 ،‬مستند و ‪ %5.7‬تجربی هستند‪.‬‬
‫درسال ‪ 2012‬میانگین مدت فیلم‌های کوتاه ‪ 21‬دقیقه بوده است‪:‬‬
‫میانگین مدت فیلم‌های کوتاه تولید ش��ده در سال ‪ 2012‬به ‪ 21‬دقیقه می‌رسد و کامال به ژانر‬
‫‪51‬‬ ‫فیلم‌ها بس��تگی دارد‪ .‬فیلم‌های انیمیش��ن به طور متوس��ط ‪ 9‬دقیقه هستند‪ .‬آثار مستند تا ‪38.1‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫دقیقه می‌رس��ند که مش��خصا طوالنی ترند؛ متوس��ط زمان یک فیلم تجربی ‪ 22.6‬دقیقه است و‬
‫مهم‌تر از همه اینکه فیلم‌های داستانی به ‪ 20.5‬دقیقه می‌رسند‪.‬‬
‫‪ %30.5‬فیلم‌ها با حمایت تهیه‌کننده و ‪ %‌‌‌‌‌‌‌‌‌27.5‬با حمایت مرکز ملی سینماتوگرافی ساخته شده اند‪:‬‬
‫مرکز ملی سینماتوگرافی بیشترین سهم را در سرمایه گذاری برای تولید فیلم کوتاه دارد(‪%‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌48.3‬‬
‫در س��ال ‪ .)2012‬کمک به فیلم‌هایی که نامزد جایزه کیفی شده اند تنها ‪ %6.8‬هزینه‌های آنها را‬
‫پوش��ش می‌دهد‪ .‬درمجموع مرکز ملی سینماتوگرافی فرانسه ‪ %27.5‬سرمایه گذاری برای فیلم‌ها‬
‫را برعهده داشته است‪ .‬انجمن‌های فرانسوی ‪ ،%‌‌‌‌‌‌‌‌‌16.5‬و شبکه‌های تلویزیونی به طور متوسط‪ %‌‌‌‌‌‌‌‌‌9‬در‬
‫هزینه‌های تولید فیلم‌های کوتاه سرمایه گذاری کرده اند‪ .‬همچنین بیشترین میزان سرمایه گذاری‬
‫خصوصی از طرف تهیه‌کنندگان‪ %‌‌‌‌‌‌‌‌‌30.5 ،‬بوده اس��ت‪ .‬به طور میانگین‪ %‌‌‌‌‌‌‌‌‌7.2‬س��رمایه گذاری‌ها از‬
‫مساعدت‌های خارجی تامین شده است‪ .‬بدون محاسبه نیزمی‌توان به نقش صنایع در پویایی تولید‬
‫فیلم کوتاه پی برد؛ آنها با پیش��نهاد تعرفه‌های خاص به تولیدکنندگان به صورت غیر مستقیم در‬
‫سرمایه گذاری برای فیلم کوتاه نقش دارند‪.‬‬
‫در س��ال ‪ 2012‬سهم مرکز ملی سینماتوگرافی فرانسه در سرمایه گذاری برای تولید فیلم‌های‬
‫کوتاه با بودجه کمتر از ‪ 100000‬یورو ‪ %‌‌‌‌‌‌‌‌‌42‬و برای فیلم‌هایی با بودجه بین ‪ 150000‬تا ‪200000‬‬
‫یورو ‪ %‌‌‌‌‌‌‌‌‌40.5‬بوده اس��ت‪ .‬با باال رفتن هزینه کلی فیلم‪ ،‬س��هم س��رمایه گذاری‌های خارجی بیشتر‬
‫شده؛ سرمایه گذاران خارجی در سال ‪ 2012‬در فیلم‌هایی با بودجه کمتر از ‪ 100000‬یورو ‪،%2.7‬‬
‫و در فیلم‌هایی با بودجه بیش از ‪ 200000‬یورو ‪ %17.5‬مش��ارکت داشته اند‪ .‬سهم تهیه‌کنندگان‬
‫فرانسوی در تولید فیلم‌هایی با بودجه کمتر از ‪ 100000‬یورو بسیار باال است (‪ )%44.4‬؛ درحالی‬
‫ک��ه آنها در‪ %28‬فیلم‌هایی که با بیش از ‪ 200000‬یورو س��اخته ش��ده ان��د‪ %19.7 ،‬فیلم‌هایی‬
‫ک��ه بین ‪ 150000‬تا ‪ 200000‬یورو هزینه داش��ته ان��د و ‪ %22.2‬فیلم‌هایی که بین ‪ 100000‬تا‬
‫‪ 150000‬یورو تمام شده اند مشارکت داشته اند‪.‬‬
‫‪ 606‬فیل��م کوت��اه از س��ال ‪ 2006‬ت��ا ‪ 2012‬کمک‌هایی بی��ش از هزینه تولی��د از مرکز ملی‬
‫سینماتوگرافی فرانسه دریافت کرده اند‪:‬‬
‫‪ 320‬فیلم کوتاه از سال ‪ 2006‬تا ‪ 2012‬از همکاری‌های مالی مرکز ملی سینماتوگرافی بهره‬
‫مند ش��ده اند و ‪ 286‬فیلم از برنامه‌های پیمانکاری اس��تفاده کرده اند؛ ت��ا تاریخ ‪ 8‬نوامبر ‪2013‬‬
‫از مجم��وع ای��ن فیلم‌ها‪ 476 ،‬فیلم مرحله تولید را تمام کرده و ی��ا تهیه‌کنندگان آنها ارقام نهایی‬
‫هزینه‌ها را به مرکز ارائه داده اند‪.‬‬
‫درسال ‪ 1563 ،2012‬فیلم کوتاه در سالن‌های سینما اکران شده است‪:‬‬
‫در س��ال ‪ 1563 ،2012‬فیلم کوتاه در س��الن‌های سینمای فرانس��ه به نمایش درآمده است‪.‬‬
‫‪ %58.4‬این فیلم‌ها فرانسوی و ‪ %22.1‬آنها محصول یک کشور اروپایی است‪ .‬تنها‪ 127‬فیلم کوتاه‬ ‫‪52‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫آمریکایی ( ‪ %7.7‬کل فیلم‌های کوتاه) در سینماها اکران شده‪ .‬بیش از نیمی‌از این آثار (‪)%64.8‬‬
‫کمتر از ‪ 20‬دقیقه و ‪ %31.6‬آنها کمتر از ‪ 10‬دقیقه هستند‪ .‬در مقابل فیلم‌های بیش از ‪ 45‬دقیقه‪،‬‬
‫‪ %12.9‬این آثار را تش��کیل می‌دهن��د‪ %45.9 .‬فیلم‌های کوتاه برای اولین بار در س��ینماها اکران‬
‫شده‌اند‪.‬‬
‫در سال ‪ ،2012‬فروش ‪ 14‬فیلم کوتاه به بیش از ‪ 100000‬بلیت رسیده است‪:‬‬
‫‪ %70.1‬فیلم‌های کوتاه اکران شده در سال ‪ 2012‬کمتر از ‪ 500‬تماشاچی داشته؛ برای ‪%15.7‬‬
‫فیلم‌های کوتاه بین ‪ 1000‬تا ‪ 10000‬بلیت فروخته ش��ده و ‪ %5.7‬فیلم‌های کوتاه در سال ‪2012‬‬
‫بی��ش از ‪ 10000‬نف��ر بیننده داش��ته؛ از ‪ 1563‬فیلم کوتاه اکران ش��ده در س��ال ‪ ،2012‬تعداد‬
‫تماش��اچیان ‪ 14‬فیلم از مرز ‪ 100000‬گذش��ته اس��ت؛ که در سال ‪ 2011‬تنها ‪ 4‬فیلم به این مرز‬
‫فروش رسیده بودند‪.‬در سال ‪ 2012‬مجموعا ‪ 3‬میلیون و ‪ 780‬هزار بلیت برای نمایش فیلم کوتاه‬
‫فروخته شده و فروش فیلم کوتاه نسبت به سال گذشته ‪ %54.6‬رشد نشان می‌دهد‪.‬‬
‫در بیش از ‪ 91000‬سانس در سال ‪ 2012‬حداقل یک فیلم کوتاه اکران شده است‪:‬‬
‫در س��ال ‪ ،2012‬از ‪ 2035‬موسس��ه سینمایی فعال در فرانس��ه ‪ 1605‬موسسه حداقل یک بار‬
 ‫در س��ال فیلم کوتاه نمایش داده اند‪ .‬نس��بت به سال ‪ 74 ،2011‬سالن دیگر نمایش فیلم کوتاه را‬
‫در برنامه خود گنجانده اند‪ .‬در س��ال ‪ ،2012‬در ‪ 91033‬سانس‌ها حداقل یک فیلم کوتاه نمایش‬
‫داده شده که نسبت به سال ‪ %61.2 ،2011‬رشد داشته‪ .‬این رقم ‪ %13‬سانس را تشکیل می‌دهد‪.‬‬
‫در سال ‪ 214 ،2012‬فیلم کوتاه در شبکه آرته و ‪ 198‬فیلم در کانال‪ +‬پخش شده است‪:‬‬
‫در س��ال ‪ 2012‬درش��بکه فرانس‪ ،2‬قیمت کلی خرید یا پیش خرید ‪ 70‬فیلم کوتاه به هزار و‬
‫س��ی یورو رس��یده است‪ .‬برنامه "لیبر کور" در ش��بکه فرانس ‪ ،3‬بخش مهمی‌از فیلم‌های خود از‬
‫میان فیلم‌های بین‌المللی خریداری می‌کند‪ .‬در سال ‪ 2012‬این برنامه ‪ 703900‬یورو برای خرید‬
‫‪ 44‬فیلم فرانسوی و ‪ 15‬فیلم خارجی پرداخت کرده است‪.‬‬
‫شبکه آرته در سال ‪ 214 ،2012‬فیلم کوتاه را در قالب دو برنامه پخش کرده است‪ :‬مجله "کور‪-‬‬
‫س��یرکویی" و برنامه "مدیوم" که به نمایش فیلم‌های بلند اختصاص دارد‪ .‬آرته در سیاس��ت‌های‬
‫خود برای خریداری فیلم‌ها به ژانر و مدت زمان فیلم‌ها توجه می‌کند و برای چندبار نمایش فیلم‌ها‬
‫با صاحبان حقوق آنها مذاکره می‌کند‪.‬شبکه آرته‪ 38 ،‬فیلم فرانسوی و ‪ 12‬فیلم خارجی را در سال‬
‫‪ 2012‬خریداری کرده اس��ت‪ .‬کانال‪ ،+‬یکی از اصلی ترین ش��یکه‌های خصوصی است که هر هفته‬
‫بیش از ده ساعت فیلم کوتاه پخش می‌کند‪ .‬در این شبکه برنامه‌های مختلفی چون "میکرو سینه"‬
‫و " اُی دو لینک"به فیلم کوتاه اختصاص دارد و هر برنامه چند بار پخش می‌شود‪ .‬کانال ‪ ،+‬هرسال‬
‫‪1‬‬
‫حدود ‪ 200‬فیلم کوتاه پخش می‌کند و در سال ‪ 198 ،2012‬فیلم کوتاه را نمایش داده است‪.‬‬
‫‪53‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫استراتژی‌های فیلم کوتاه در کشور فرانسه‬

‫فیلم کوتاه‪ ،‬فیلمی‌اس��ت که مدت آن از مدت فیلم‌های تجاری رایجی که در سالن‌های سینما‬
‫اکران می‌ش��وند‪ ،‬کوتاه تراس��ت و معموال کمتر از یک ساعت طول می‌کشد‪ .‬اصطالح "فیلم کوتاه"‬
‫به طول پخش فیلم اشاره دارد‪ .‬در فیلم کوتاه به همان دسته بندی‌هایی برمی‌خوریم که در فیلم‬
‫بلند وجود دارد ‪ :‬مستند‪ ،‬تخیلی‪ ،‬تجربی‪ ،‬انیمیشن‪ ،‬سینمای جنگ و‪ ....‬اما اکثر فیلم‌های انیمیشن‬
‫مستقل و همچنین تجربی‪ ،‬به خاطر مسائل مالی و زیبایی شناسی در قالب کوتاه ساخته می‌شوند‪.‬‬
‫مرز میان فیلم کوتاه‪ ،‬نیمه بلند و بلند طبق تعاریف مختلف‪ ،‬متفاوت است‪:‬‬
‫* سال ‪ 1964‬مرکز ملی سینماتوگرافی فرانسه بنابر دستوری رسمی‪ ،‬فیلم کوتاه را فیلمی‌تعریف‬
‫می‌کند که بیش از ‪ 1600‬متردر نگاتیو ‪ 35‬میلیمتری‪ ،‬معادل ‪ 59‬دقیقه در زمان پخش نباشد‪.‬‬
‫*اما ژیلبر کوئن‪-‬سِ ئا‪ ،‬استاد و تئوریسین سینما‪ ،‬فیلم کوتاه را فیلمی‌تعریف می‌کند که "موضوع‬

‫‪1 - http://www.clermont-filmfest.com/index.php?m=184‬‬
‫و ژانر آن هر چه باش��د‪ ،‬بیش از ‪ 900‬متر(یا س��ه حلقه نگاتیو‪ ،‬معادل ‪ 33‬دقیقه ) طول نکشد"؛ و‬
‫فیلم بلند از نظر او فیلمی‌اس��ت که بیش از ‪ 2400‬متر (یا هش��ت حلقه نگاتیو معادل‪ 1 ،‬ساعت و‬
‫‪ 28‬دقیقه ) باشد‪.‬‬
‫* فیلم‌ه��ای بیش از ‪ 30‬دقیقه را عموما "نیمه بلند" می‌نامند و در همه جش��نواره‌ها پذیرفته‬
‫نمی‌شوند‪.‬‬
‫* از چند سال پیش فیلم‌هایی که بدون عنوان بندی‪ ،‬کمتر از سه دقیقه باشند را "فیلم خیلی‬
‫کوتاه" لقب داده اند‪.‬‬

‫فیلم کوتاه‪ ،‬مدرسه‌ای برای کارگردانان جوان و قالبی ممتاز برای فیلم‌سازان خاص‬
‫فیلم کوتاه نردبانی برای ترقی کارگردانان بااس��تعداد جوان است؛ نسبت به فیلم بلند‪ ،‬به لوازم‬
‫و تجهیزات کمتری نیازمند اس��ت و به همین دلیل اکثر کارگردانان بزرگ کار خود را با س��اخت‬
‫فیلم‌های کوتاه ش��روع کرده اند‪ .‬اما همان طور که در ادبیات‪ ،‬داس��تان کوتاه ژانری است که تمام‬
‫تالش نویس��نده را می‌طلبد‪ ،‬در فیلم کوتاه نیز باید مجموعه‌ای از تمام ارزش‌های کیفی فیلم بلند‬
‫را در زمانی کوتاه رعایت کرد‪.‬‬
‫مکاتب مشهور انیمیشن‪ ،‬مستندهای شاعرانه‪ ،‬فیلم‌های تجربی و سینمای جنگ در قالب کوتاه‬
‫رش��د کرده اند‪ .‬بنابراین فیلم کوتاه تنها نردبان ترقی کس��انی که می‌خواهند در آینده فیلم بلند‬
‫بس��ازند‪ ،‬محسوب نمی‌شود ؛ این قالب به فیلم‌س��ازان امکان می‌دهد تا آثار شخصی خود را خلق‬ ‫‪54‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫کنند‪ .‬قالب فیلم برای س��ینماگرانی همچون کریس مارکر یا یوهان وان که به تناوب فیلم بلند و‬
‫کوتاه می‌س��ازند‪ ،‬به خودی خود تعیین کننده نیس��ت؛ در واقع آنها قالب فیلم خود را با توجه به‬
‫موضوع انتخاب می‌کنند‪ .‬مثال آرتواز پشلن‪ ،‬فقط فیلم کوتاه ساخته اما کارگردان بزرگی محسوب‬
‫می‌شود‪ .‬لوک موله یا ژان‪-‬لوک گدار نیز از اوایل دهه ‪ 90‬با بی قیدی فیلم کوتاه ساخته اند‪.‬‬

‫اقتصاد فیلم کوتاه‪ :‬روش‌های توزیع‬

‫فیل��م کوت��اه چندان در چرخه توزیع کالس��یک پخش نمی‌ش��ود اما در بعضی فس��تیوال‌ها و‬
‫س��ایت‌های اینترنتی ای که مختص فیلم کوتاه (ویدئویی یا آنالوگ) هستند اهمیت خاصی دارند‪.‬‬
‫فیلم کوتاه همچنین روی گوشی‌های موبایل هم تماشاچی دارد‪.‬‬
‫مرکز ملی سینماتوگرافی فرانسه و برخی پخش کنندگان فیلم همواره برای رشد و ارتقاء فیلم‬
‫کوتاه تالش کرده اند‪ :‬هر روز در س��الن‌های س��ینما‪ ،‬برنامه‌های اکران فیلم کوتاه بیشتر می‌شود‪.‬‬
‫این فیلم‌ها همچنین از گسترش شبکه‌های تلویزیونی کابلی و ماهواره‌ای بهره می‌برند؛ چند شبکه‬
‫ب��ه صورت منظم فیلم‌های کوتاه را خری��داری و پخش می‌کند و در نهایت‪ ،‬ظهور دی‪.‬وی‪.‬دی که‬
 ‫پیش��رفت مهمی‌‌محسوب می‌ش��ود ش��کل جدید حمایت از توزیع این فیلم‌ها ست؛ بدین ترتیب‬
‫فیلم‌ه��ای کوتاه گاهی در ضمیمه دی‪.‬وی‪.‬دی فیلم‌های دیگر و گاهی به صورت دی‪.‬وی‪.‬دی‌هایی‬
‫مختص فیلم‌های کوتاه توزیع می‌شوند‪.‬‬

‫سیاست گذاری‌های فیلم کوتاه در فرانسه‬

‫ت��ا س��ال ‪ 1939‬صنعت فیلم کوتاه فرانس��ه با دو مانع مواجه بود‪ :‬دول��ت از اقتصاد فیلم کوتاه‬
‫حمایتی نمی‌کرد و س��الن‌های س��ینما به طور معمول در برنامه‌های خود دو فیلم بلند را پش��ت‬
‫ه��م اک��ران می‌کردند‪ .‬به همین دلیل کس��انی که به صورت حرفه‌ای فیلم کوتاه می‌س��اختند در‬
‫تعاونی‌هایی برای تولید و بخصوص توزیع گردهم آمدند که از آن جمله می‌توان به "پیش��ه وران‬
‫هنر سینما" اشاره کرد‪.‬‬

‫قانون ‪ 26‬اکتبر‪1940‬‬
‫آیی��ن نامه صنعت س��ینماتوگراف که قانون ‪ 29‬س��پتامبر ‪ 1978‬دوب��اره آن راتایید کرد‪ ،‬گام‬
‫مهمی‌در پایه گذاری حمایت از فیلم کوتاه به ش��مار م��ی‌رود؛ طبق این قانون نمایش فیلم کوتاه‬
‫در ابتدای س��انس در سالن‌های سینما اجباری ش��د و ‪ 3‬درصد از درآمد هر سانس به فیلم کوتاه‬
‫اختصاص یافت‪.‬اما این سیس��تم لزوما کمکی به س��اخته ش��دن فیلم‌های کوتاه با کیفیت نکرد و‬
‫‪55‬‬ ‫فیلم‌های آن دوره معموال تبلیغاتی بودند‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫در ‪ 1953‬این مصوبه دو بار اصالح ش��د‪:‬در شش��م اوت ‪ 1953‬قانون به شمار آوردن فیلم‌های‬
‫کوتاه در درآمد ناخالص س��الن‌های س��ینما را لغو کرد و به جای آن جایزه‌ای برای کیفیت فیلم‌ها‬
‫درنظر گرفته ش��د؛ این قانون رضایت عمی��ق کارگردانان را جلب کرد‪ .‬اما در‪ 21‬اوت ‪ 1953‬طبق‬
‫دس��توری نمایش فیلم‌های کوتاه فرانس��وی پیش از نمایش فیلم‌های فرانسوی بلند در سالن‌های‬
‫س��ینما از شکل اجباری پیش��ین بیرون آمد‪ .‬بدین ترتیب سالن‌های سینما برنامه نمایش تناوبی‬
‫دو فیلم بلند را از سر گرفتند‪.‬‬
‫این دس��تور مانند آبی س��رد برای اهالی فیلم کوتاه بود؛ اما آنها بس��یج شدند و "گروه سی " را‬
‫تش��کیل و فعالیت‌هایی با بازتاب گسترده انجام دادند‪ .‬از میان این افرادمی‌توان به ژرژ روکیه‪ ،‬آلن‬
‫رنه‪ ،‬پل پاویو‪ ،‬ژان پِن ُلوه‪ ،‬فرد اُریان‪ ،‬ژان میتری‪ ،‬روبر منزوگ‪ ،‬ژاک دمی‪ ،‬کریس مارکر‪ ،‬روژه لینار‪،‬‬
‫پیر کاست‪ ،‬مارسل ایشاک‪ ،‬روبر هِسان‪ ،‬پل گریمو‪ ،‬ژرژ فرانژو‪ ،‬یانیک ب ِلون‪ ،‬ژاک براتیه و الکساندر‬
‫آستروک اشاره کرد‪.‬‬
‫بدین ترتیب کیفیت فیلم‌های کوتاه فرانسوی افزایش یافت‪ .‬برگزاری بزرگداشت"روز ملی فیلم‬
‫کوتاه" در شهر تور از سال ‪ 1955‬تا ‪ ،1971‬و بیانیه پیشروان ژانر فیلم کوتاه در فرانسه درخشش‬
‫فیلم کوتاه را تضمین کرد‪ .‬جشنواره فیلم کوتاه از شهر تور به گرونبل و سپس به لیل منتقل شد‪.‬‬
‫کانون "نجات فیلم کوتاه" در کلرمون‪-‬فِران جلساتی برای مالقات فیلم‌سازان فرانسوی ترتیب داد‬
‫و در سال ‪ 1982‬جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه کلرمون‪-‬فران تاسیس و تبدیل به تجلی‌گاه فیلم‬
‫کوت��اه ش��د و پس از آن جش��نواره‌هایی که مختص فیلم کوتاه بودند روز ب��ه روز افزایش یافتند‪.‬‬
‫امروز در فرانسه جشنواره فیلم کوتاه کلرمون دومین جشنواره پس از جشنواره فیلم کن محسوب‬
‫‪1‬‬
‫می‌شود‪.‬‬

‫دیگر جشنواره‌های فیلم کوتاه در فرانسه‬

‫از س��ال ‪ ،1997‬کانون "اکس��تریور نویی" هر سال در ماه آوریل "جشنواره اروپایی فیلم کوتاه"‬
‫را در بوردو برگزار می‌کند‪ .‬در طول این س��ال‌ها‪ ،‬مجموعه‌ای از فیلم‌های کالس��یک‪ ،‬انیمیش��ن و‬
‫فیلم‌های جوانان با استعداد اهل بوردو و همچنین فیلم‌های کوتاهی از تمام اروپا به این جشنواره‬
‫ارس��ال می‌شود‪ .‬جشنواره بوردو فرصتی برای افراد کنجکاو است تا فیلم‌های کوتاه ارزشمندی که‬
‫هر س��ال مضامین گسترده تری را دربر می‌گیرند‪ ،‬کشف کنند‪ .‬مدرسه "کِدگ بیزینس" و "ماری‬
‫دو بوردو" از حامیان این جشنواره هستند‪.‬‬
‫در نی��س‪ ،‬کانون " هِلیوتروپ" جش��نواره‌ای برای فیلم‌های خیلی کوت��اه برگزار و بهترین آثار‬
‫جوانان اروپایی را در قالب برنامه‌های رقابتی متعددی حول محور فیلم کوتاه جمع آوری می‌کند‪.‬‬
‫این جشنواره در طول یک هفته فیلم‌هایی از ژانرها و افق‌های مختلف‪ ،‬آثاری منحصر به فرد‪ ،‬خالق‬ ‫‪56‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫و بدیع را به نمایش می‌گذارد‪.‬‬
‫از س��ال ‪ 1986‬در ب ِرست‪ ،‬در "جشنواره اروپایی فیلم کوتاه ب ِرست" فیلم‌های کوتاه و نیمه بلند‬
‫نمایش داده می‌شوند‪ .‬ساالنه در طول یک یا دوهفته آثاری از سرتاسر اروپا انتخاب شده‪ ،‬به نمایش‬
‫درمی‌آیند و جایزه می‌گیرند‪ .‬یک س��ال پس از برگزاری اولین جش��نواره‪ ،‬انجمن " ُکت اوئ ِس��ت"‬
‫حمایت از این مراسم را بر عهده گرفت‪.‬‬
‫"مدرس��ه عالی الکترونیک و کاربری" در ایل دو فرانس‪ ،‬جش��نواره بین‌المللی فیلم کوتاه را در‬
‫س��ینما "اتوپس��ا دو پونتزی" برگزار می‌کند‪ .‬در این جشنواره س��ه روزه مسابقه‌ای میان فیلم‌های‬
‫کوتاهی که از سراسر جهان می‌آیند برگزار می‌شود که در پایان آن هیئت داورانی متشکل از افراد‬
‫حرفه‌ای منتخب‌های خود را اعالم می‌کنند‪ .‬این جشنواره با سابقه که در سال ‪ 1990‬اولین دوره‬
‫آن برگزار ش��د‪ ،‬داورانی معتبر دارد که از چهره‌های سینمای معاصر هستند و ‪ 5‬جایزه به بهترین‬
‫کارگردانان اعطا می‌کنند‪.‬‬

‫‪1 - http://fr.wikipedia.org/wiki/Court_m‌‌%C%‌‌‌‌3A9trage‬‬
 ‫همچنین در تروویل‪ ،‬در اولین هفته ماه سپتامبر جشنواره "مالقات فرانسوی‪ -‬کبکی‌ها" برگزار‬
‫می‌شود‪ .‬در تولوز‪" ،‬فستیوال بین‌المللی سکانس فیلم کوتاه" در ماه نوامبر به مدت دو هفته برگزار‬
‫می‌ش��ود که در نقاط مختلف ش��هر و منطقه میدی‪-‬پیرنه‪ ،‬فیلم‌های کوتاهی که از سراس��ر دنیا‬
‫می‌آیند به نمایش گذاشته می‌شود‪.‬‬
‫در ا ِکس‪-‬آن‪-‬پروان��س‪" ،‬فس��تیوال خیلی کوتاه" در دس��امبر برگزار می‌ش��ود که در طول آن‬
‫‪1‬‬
‫حدود‪ 180‬فیلم از پنج قاره مختلف اکران و شور خالقیت نسل جوان نشان داده می‌شود‪.‬‬

‫آژانس فیلم کوتاه‬

‫آژانس فیلم کوتاه‪ ،‬انجمنی است که طبق قانون سال ‪ 1901‬اداره می‌شود؛ این انجمن در سال‬
‫‪ 1983‬توس��ط گروهی از افراد حرفه‌ای سینما ‪ -‬ازجمله نویسندگان‪ ،‬کارگردانان‪ ،‬تهیه‌کنندگان و‬
‫صاحبان سالن‌های نمایش ‪ -‬تاسیس شد تا توزیع فیلم کوتاه در فرانسه رشد و گسترش پیدا کند‪.‬‬
‫فیلم کوتاه (که در فرانس��ه فیلم‌های تا ‪ 60‬دقیقه را شامل می‌شود) گستره وسیعی از انیمیشن تا‬
‫س��ینمای قصه گو‪ ،‬مس��تند و فیلم‌های تجربی را دربرمی‌گیرد؛ این تنوع ژانر و شیوه‌های مختلف‬
‫بیانی تحت نظارت آژانس فیلم کوتاه قرار دارد‪ .‬امروز توزیع فیلم کوتاه که میان نهادهای عمومی‪،‬‬
‫س��الن‌های س��ینما‪ ،‬جش��نواره‌ها‪ ،‬کانال‌های تلویزیونی‪ ،‬اینترنت و انجمن‌ها تقسیم شده جزئی از‬
‫ارزش‌هایی همچون دفاع از تنوع و استثنائات فرهنگی محسوب می‌شود‪.‬‬
‫‪57‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫حفاظت از تاریخ فیلم کوتاه‬

‫بیش از ‪ 10000‬عنوان فیلم کوتاه در قالب‌های مختلف( ‪ 16‬و ‪ 35‬میلیمتری‪ ،‬ویدئو‪ ،‬دی‪.‬سی‪.‬‬
‫پی و‪ )...‬آماده پخش هستند که ساالنه صدها فیلم به آن اضافه می‌شود‪ .‬از آنجایی که فیلم کوتاه‬
‫اثر هنری محسوب می‌شود‪ ،‬آژانس فیلم کوتاه ماموریت دارد تا فیلم‌هایی را که به آنها می‌سپارند‪،‬‬
‫با ابداع و یافتن شیوه‌های جدید توزیع ‪ -‬از نمایش روی پرده‌های بزرگ و کوچک گرفته تا مانیتور‬
‫کامپیوترهای شخصی‪ -‬به تماشا بگذارد‪.‬‬
‫*بخش اول برنامه‌های آژانس‪ ،‬شامل پخش در شبکه‌های ماهواره‌ای یا کابلی است‪.‬‬
‫*‪ 25‬درصد س��الن‌های سینمای"هنر و تجربه" از طریق "شبکه متناوب توزیع" پیش از اکران‬
‫فیلم‌های بلند‪ ،‬فیلم‌های کوتاه نمایش می‌دهند‪.‬‬
‫* آژان��س‪ ،‬مش��اور بازاریابی برای صاحبان حقوق فیلم‌ها‪ ،‬برنام��ه ریزی‪ ،‬تحویل کپی فیلم‌ها و‬
‫واریز پول به صاحبان حقوق آثار است‪.‬‬

‫‪1 - http://fr.wikipedia.org/wiki/L‌‌27%Agence_du_court_m‌%‌ C%‌‌‌‌3A9trage‬‬

‫*آژانس برای فس��تیوال‌ها و صاحبان اثر‪ ،‬راه‌های��ی عملی فراهم می‌کند تا بتوانند آثار کوتاه را‬
‫از طریق س��ایت‌های مختلف این نهاد سرشماری و ارزش��یابی کنند‪ .‬افراد متخصص نیزمی‌توانند‬
‫فیلم‌های ثبت شده در آژانس را از طریق نمایش آنالین پیدا کنند‪.‬‬
‫*پخ��ش بین‌المللی‪ :‬فعالیت‌های آژانس فیلم کوتاه در خارج از فرانس��ه بازتابی وس��یع دارد و‬
‫منحصر به داخل فرانسه نیس��ت‪ .‬امروز فیلم‌های کوتاه فرانسوی در کانال‌ها‪ ،‬سایت‌های اینترنتی‪،‬‬
‫سالن‌های سینما و شبکه‌های کابلی خارجی به نمایش در می‌آید‪.‬‬
‫بدین ترتیب ساالنه ‪ 1300‬عنوان فیلم کوتاه توزیع می‌شود‪.‬‬

‫اطالع رسانی و تالش برای برانگیختن توجه عموم‬

‫آژانس فیلم کوتاه با ارائه خدمات در زمینه آموزش س��ینما و انتش��ار مجله "ب ِریف" (به معنی‬
‫کوتاه)‪ ،‬عموم مردم را به تماش��ا و تفکر درباره سینما از طریق فیلم کوتاه دعوت می‌کند؛ آژانس با‬
‫برگزاری کارگاه‌ها و مشارکت در آموزش‪ ،‬توجه مردم را به فیلم کوتاه جلب می‌کند و آثار کوتاه را‬
‫در اختیارهمگان قرار می‌دهد؛ از آن بیش��تر کیفیت تعلیمی‌فیلم کوتاه را برجسته و منبعی فراهم‬
‫می‌کن��د ک��ه بتوان از آن به عنوان مرجعی برای یادگیری مباحث مربوط به تصویر اس��تفاده کرد‪.‬‬
‫"ب ِریف" مجله‌ای انتقادی برای دوس��تداران سینما و وسیله‌ای کاربردی برای افراد حرفه‌ای است و‬
‫دیدی روش��ن از مرحله تولید تا توزیع فیلم‌های حال حاضر در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد‪ .‬این‬
‫مجله که در سال ‪ 1989‬پایه گذاری شد همراه با نسخه دی‪.‬وی‪.‬دی ضمیمه آن‪ ،‬پنج بار در سال‬ ‫‪58‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫منتشر می‌شود کهمی‌توان فهرستی از آثار کوتاه و بهترین‌های حال حاضر این ژانر را در آن یافت‪.‬‬
‫‪1‬‬

‫از منظر جشنواره‌های مهم دنیا‪:‬‬

‫در جریان بررس��ی س��ینمای کوتاه در کشورهای پیش��رو و با در نظر گرفتن مولفه‌هایی چون‬
‫قدمت جش��نواره‪ ،‬داوران‪ ،‬جوایز و بخش‌های حمایتی و با تمرکز بر س��ه جش��نواره مهم ساندنس‬
‫امریکا‪ ،‬اوبرهاوزن آلمان و کلرمون فرانسه نتایج زیر حاصل شد‪:‬‬
‫هر سه جشنواره با هدف حمایت از فیلم‌های مستقل‪ ،‬تجربی و متفاوت پایه گذاری شده اند و‬
‫از دبیران و داوران متخصص و مشهور در حوزه سینما بهره می‌برند که این خود بر اعتبار جشنواره‬
‫می‌افزاید‪ .‬همچنین به غیر از دولت‪ ،‬سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ خصوصی به لحاظ مالی از این‬
‫جش��نواره‌ها حمایت می‌کنند و از طریق حمایت آنها‪ ،‬بخش جوایز و برنامه‌های جشنواره پر رونق‬
‫برگزار می‌شود‪.‬‬

‫‪1 - http://fr.wikipedia.org/wiki/Bref,_le_magazine_du_court_m‌%‌ C%‌‌‌‌3A9trage‬‬

 ‫بس��یاری از سینماگرانی که اکنون در س��طح بین‌المللی مطرح هستند‪ ،‬فیلم‌های کوتاه خود را‬
‫در این جشنواره‌ها به نمایش گذاشته اند و خروجی این جشنواره‌ها در سطوح بزرگ تر بین‌المللی‬
‫موفقیت کس��ب کرده اند‪ .‬همچنان که در سال ‪ ،2010‬نه فیلم از جشنواره ساندنس در ‪ 15‬بخش‬
‫نامزد دریافت جایزه اسکار شدند‪.‬‬
‫نکته بس��یار مهمی‌که در روند تاریخی جش��نواره س��اندنس امریکا و اوبرهاوزن آلمان به چشم‬
‫می‌خورد این اس��ت که سیاست‌های هر دو جشنواره در یک برهه تاریخی با اعتراض و نقدهایی از‬
‫س��وی فیلم‌سازان جوان روبرو ش��د‪ .‬آنچنان که در سال ‪ 2009‬مستندی با نام «مخالفت رسمی»‬
‫در نقد جش��نواره س��اندنس روی پرده رفت و در س��ال ‪ 1962‬گروهی از فیلم‌سازان جوان آلمانی‬
‫بیانیه‌ای بر ضد جریان س��نتی فیلم‌سازی صادر کردند و از سیاستگذاران خواستند تا به فیلم‌های‬
‫نوین بهای بیش��تری بدهند و در نهایت برگزارکنندگان هر دو جش��نواره ب��ا پذیرش انتقادات در‬
‫جهت بهبود جشنواره‌ها اصالحاتی را انجام دادند‪.‬‬
‫یکی دیگر از نکات حائز اهمیت‪ ،‬توجه جش��نواره اوبرهاوزن آلمان به آرش��یو و نگهداری از آثار‬
‫کوتاه اس��ت‪ .‬این جشنواره هر س��اله بانک اطالعاتی خود را گسترش داده و در کنار نمایش فیلم‪،‬‬
‫بخش خدمات آرش��یو و نشر پرقدرتی دارد که تنها شامل نمایش و امانت دادن نسخه‌های فیلم‌ها‬
‫نیست بلکه تصاویر تبلیغاتی و متون فیلم‌ها با ترجمه را نیز در اختیار عالقه‌مندان قرار می‌دهد‪.‬‬
‫همچنی��ن اوبرهاوزن ب��ازار عرضه فیلم کوتاه خود را نیز از س��ال ‪ 1989‬راه اندازی کرده و هر‬
‫‪59‬‬ ‫س��ال بخش تجاری پس از اتمام جش��نواره آثار برگزیده را به نقاط مختلف جهان عرضه می‌کند‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫اما کش��ور فرانس��ه در مقایسه با دیگر کش��ورها اهمیت بیشتری برای س��ینمای کوتاه قائل شده‬
‫اس��ت آنچنان که در فرانسه جشنواره‌های متعددی برای رقابت فیلم‌های کوتاه برگزار می‌شود اما‬
‫مهمترین آن کلرمون است که بیش از سی سال قدمت دارد و از سوی مراکز دولتی و غیر دولتی‬
‫حمایت می‌شود‪.‬‬
‫طبق آمار‪ ،‬این جش��نواره در س��ال ‪ 2008‬میزبان بیش از ‪ 2‬میلیون تماش��اگر‪ ،‬هزاران فیلم و‬
‫صدها فیلم‌س��از بوده است‪ .‬همچنین وجود سیاست‌های حمایتی فرانسه باعث شده تا این کشور‬
‫مهمترین مرکز تولید و رش��د فیلم کوتاه ش��ناخته ش��ود‪ .‬از جمله این حمایت‌ه��ا امکان نمایش‬
‫فیلم‌های کوتاه قبل از فیلم‌های بلند در سالن‌های سینماست‪ .‬همچنین ایجاد و توسعه آزانس‌ها و‬
‫انجمن‌های فیلم کوتاه که به لحاظ توزیع کمک شایان توجهی به فیلم‌سازان ارائه می‌دهند و آثار‬
‫آنها را در شبکه‌های تلویزیونی‪ ،‬مجازی و سینماها عرضه می‌کنند‪ .‬بدین ترتیب در فرانسه ساالنه‬
‫‪ 1300‬فیلم کوتاه به شکل منظم توزیع می‌شود‪.‬‬
‫همچنین مجله تخصصی فیلم کوتاه با چاپ مطالب آموزشی و معرفی کامل فیلم‌های کوتاه به‬
‫همراه نس��خه دی وی دی یکی دیگر از منابعی است که مسیر روشنی برای عالقه‌مندان سینمای‬
‫کوتاه باز می‌کند‪ .‬اما مهمترین نکته‌ای که در بررسی سیاست‌های سینمای کوتاه فرانسه به چشم‬
‫می‌خورد وجود بخش تحقیقاتی است که هر ساله با استخراج و تحلیل تولیدات کوتاه‪ ،‬آمار دقیقی‬
‫از تولیدات‪،‬ژانرها‪ ،‬میانگین زمان فیلم‌ها در هر ژانر و سهم تولیدی بخش‌های مختلف ارائه می‌دهد‬
‫و هر س��اله با اعمال اصالحات‪ ،‬روند رو به رش��دی را در سیاس��ت گذاری س��ینمای کوتاه فرانسه‬
‫بوجود می‌آورد‪.‬‬

‫‪60‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫‪4 -4‬فیلم کوتاه در ایران‬
‫تاریخچه سینمای کوتاه در ایران‬
‫خوش��بختانه مطابق آن‌چه در تاریخ سینمای جهان‌ اتفاق افتاد؛ سابقه فیلم کوتاه در سینمای‬
‫دس��تور‬
‫‌‬ ‫ای��ران نی��ز طوالنی اس��ت‪ .‬خرید دوربین توس��ط میرزا ابراهیم خان‌ عکاس‌باش��ی بنا به‬
‫مظفرالدین ش��اه در ‪ ،‌1279‬تاریخ دقیق و روش��نی از این اتفاق اس��ت‪ .‬همانند دیگر جاهای دنیا‪‌،‬‬
‫‪61‬‬ ‫نخس��تین فیلم‌های کوتاه ایرانی نیز تصاویری بدون ایده هس��تند که عکاس‌باشی در آغاز سفر از‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫مظفر الدین و همراهانش در جشنی موسو ‌م به گلریزان در یکی از شهرهای فرانسه گرفته است‪ .‬این‬
‫ن تصاویری از«شیرهای دوشان تپه»ادامه پیدا کرد‪ .‬اما‬
‫فیلم‌ها با رویدادهای دیگری در ایران همچو ‌‬
‫همواره برگ‌هایی از دفتر تاریخ بر اثر باد و باران زمان ‌ه کنده می‌شود و شاید نتوان به درستی همه‬
‫آن‌چه را که واقعا روی داده است درک کرد و دریافت؛ مگر این‌که برگی از این دفتر در جایی به جا‬
‫مانده باشد‪ .‬این اتفاق برای تاریخ سینمای ایران نیز افتاده است‪ .‬هنگامی‌که چندین سال پیش‌‪ ،‬در‬
‫ی کاخ گلستان قوطی‌هایی کشف شد؛ دریافته شد که جدا از آن فیلم‌های مورد‬
‫یکی از زیرزمین‌ها ‌‬
‫ن عکاس باشی گرفته است‪ ‌،‬گویی در داخل کاخ اتفاقات‌ دیگری نیز در‬
‫اشاره که میرزا ابراهیم خا ‌‬
‫حال رخ دادن بوده است‪ .‬در یکی از این فیلم‌های کوتاه‪ ‌،‬چند نفر از عمله دربار را در کنار افرادی‬
‫شبیه دلقک‌ها و خادمان درباری وجود دارند که‌ با انجام حرکاتی مشغول اجرای نمایش در حضور‬
‫مظفر الدین ش��اه(یا ناصر الدین شاه)هس��تند‪ .‬و جالب‌ این‌که شاه نیز خود به جمع مضحکه‌چی‌ها‬
‫می‌پیون��دد و در جلوی دوربین قرار می‌گیرد و حرکاتی از س��ر ش��وخ‌طبعی انج��ام می‌دهد‪ .‬این‬
‫تصاویر‌‪ ،‬دیگر تصاویر بی‌واس��طه ص��رف‪ ‌،‬از یک رویداد در حال انجام در جلوی‌ دوربین نیس��تند‪.‬‬
‫کس��ی آن‌ها را سازمان داده و براساس‌ فکر و ایده‌ای(هرچند ساده واولیه)به نتیجه رسانده‌ است‪.‬‬
‫‪1‬‬

‫ت که فیلم کوتاه قدمتی دیرین دارد و این‬

‫همه آن‌چه گفته ش��د؛ به تعبیری تأیید این معناس�� ‌‬
‫خوشبختان ‌ه شامل کشورمان ایران نیز می‌شود‪.‬‬
‫بنا به ش��واهد موجود اعم از فیلم‌ها و عکس‌هایی که از س��ال‌های دهه س��ی در دس��ت است‪،‬‬
‫دوربین‌های هشت میلیمتری نرمال در این سال‌ها وارد ایران شده است و جزو اقالم وارداتی پس‬
‫از کودتای ‪ 28‬مردادگاه به دوربین ‪ 8‬میلمتری نرمال هم برمی‌خوریم‪.‬‬
‫س��اخت دوربین‌های هشت میلیمتری نرمال اختصاصا برای فیلم‌س��ازان آماتور جهان به سال‬
‫‪ 1932‬بازمی‌گردد که کمپانی ایستمن فیلم دوربین جدیدی وارد بازار می‌کند که عرض فیلم آن‬
‫‪ 16‬میلیمتر و تعداد س��وراخ‌های آن به نس��بت فیلم ‪ 16‬میلیمتری معمولی دو برابر است و حلقه‬
‫فیلم یک بار از سر و یک بار از ته فیلمبرداری شده هر بار نیمی‌از سطح فیلم نور می‌خورد و پس‬
‫از ظهور‪ ،‬فیلم از وس��ط بریده ش��ده به صورت دو نوار مجزا درمی‌آید و با چس��بانیدن این نوارها‬
‫ب��ه دنب��ال هم یک حلقه فیلم با عرض هش��ت میلیمتر در اختیار صاح��ب دوربین قرار می‌گیرد‪،‬‬
‫سیس��تم هش��ت میلیمتری با توجه به قیمت ارزان آن نسبت به فیلم ‪ 16‬و ‪ 35‬میلیمتری آرزوی‬
‫برآورده شده عالقه‌مندان غیرحرفه‌ای سینما در آن سال‌ها محسوب می‌شود‪ ،‬دوربین‌های سبک و‬
‫کاست‌های ‪ 25‬فوتی هشت میلیمتری نرمال‪ ،‬به‌زودی در حدی وسیع تولید می‌شوند و به تدریج‬
‫به بیشتر کشورهای جهان راه می‌یابند‪ .‬سال‌های اولیه ظهور فیلم هشت میلیمتری مصادف است‬
‫با س��ال‌های رکود سینمای ایران پس از اولین حرکت‌هایی که عبدالحسین سپنتا‪ ،‬اوانس اوهانیان‬ ‫‪62‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫و ابراهیم مرادی در اولین س��ال‌های قرن انجام می‌دهند‪ ،‬یعنی س��ال ‪ 1315‬تا ‪ 1326‬که مطابق‬
‫است با ‪ 1935‬تا ‪ 1947‬میالدی که سیستم هشت میلیمتری در حال جهانی شدن است‪ .‬با توجه‬
‫به عدم فعالیت س��ینمای حرفه‌ای ایران در این س��ال‌ها در شرایطی که فیلم‌سازی در ایران امری‬
‫ناش��ناخته اس��ت و فقط برای تامین نیاز عکاس��خانه‌ها مقداری مواد و لوازم عکاسی از خارج وارد‬
‫می‌شود‪ .‬بعید به نظر می‌آید که تا پیش از سال ‪ 32‬دوربین هشت میلیمتری وارد ایران شده باشد‪.‬‬
‫دکتر هوش��نگ کاووس��ی در این س��ال‌ها یک دوربین ‪ 9/5‬میلمتری با خود به ایران می‌آورد که‬
‫ش��اید از اولین دوربین‌های آماتوری است که وارد کشور می‌شود‪ .‬دوربین هشت میلیمتری نرمال‬
‫که در دهه ‪ 30‬وارد ایران می‌ش��ود تا س��ال‌ها به عنوان وسیله‌ای تجمالتی تلقی می‌شود و داشتن‬
‫آن به خانواده‌های مرفه منحصر می‌ش��ود و اندک کس��انی که در تهران از مجالس عقد و عروسی‬
‫‪2‬‬
‫فیلمبرداری می‌کنند‪.‬‬

‫‪ - 1‬جمال امید‪ ،‬تاریخ سینمای ایران‪ ،1377 ،1279-1357‬نشر روزنه‬

‫‪ - 2‬کتاب دوم سینمای آزاد‪1351 ،‬‬
 ‫در اواس��ط دهه چهل که س��ینمای حرفه‌ای ایران در حرکت خود به‌سوی سینمایی تجارتی و‬
‫بی‌هویت بیش از پیش س��رعت گرفته و نس��لی از جوانان روشنفکر در زمینه‌های مختلف ادبیات‪،‬‬
‫نقاش��ی‪ ،‬سیاست در حال ش��کل‌گیری است‪ ،‬اولین جرقه‌های استفاده از دوربین هشت میلیمتری‬
‫برای تجربه جدی س��ینما زده می‌ش��ود و همزم��ان با آن مقاالتی در مجالت س��ینمایی به چاپ‬
‫می‌رسد که از سینمای تجربی و سینمای زیرزمین سخن می‌گویند‪.‬‬
‫از پیش��گامان تجربه فیلم داس��تانی یا مستند با دوربین هش��ت میلیمتری در ایرانمی‌توان به‬
‫فیروز گوهریف ایران رامین فر‪ ،‬همایون پایور‪ ،‬بهنام جعفری‪ ،‬ش��هریار پارس��ی‌پور‪ ،‬نصراهلل شیبانی‬
‫اش��اره کرد‪ .‬عبدالحس��ین س��پنتا از بنیانگذاران س��ینمای ایران هم که در این سال‌ها گوشه انزوا‬
‫گزیده است با تهیه یک دوربین هشت میلیمتری نرمال بین سال‌های ‪ 46‬تا ‪ 48‬چند فیلم هشت‬
‫میلیمتری می‌س��ازد‪ ،‬عمل س��پنتا از حیث تجربه ش��خصی وی و روی آوردن او پس از سال‌ها به‬
‫س��ینمای غیرحرفه‌ای قابل تامل اس��ت‪ .‬اما وی تاثیری در شکل‌گیری سینمای هشت میلیمتری‬
‫ایران نداشته است‪.‬‬
‫در س��ال ‪ 1345( 1965‬شمس��ی) کمپانی کداک‪ ،‬نوعی دیگر از فیلم هش��ت میلیمتری را با‬
‫نام س��وپر هش��ت به بازار عرضه می‌کند‪ ،‬فیلم سوپر هشت در کاس��ت‌های ‪ 50‬فوتی پالستیکی و‬
‫با تصویری وس��یع‌تر و سوراخ‌های حاش��یه کوچکتر برای فیلم‌برداران آماتور ساده‌تر از فیلم هشت‬
‫میلیمتری نرمال قابل اس��تفاده می‌شود‪ .‬گذاشتن کاست سوپر هشت ساده‌تر است و دوربین‌های‬
‫‪63‬‬ ‫س��وپر هشت بس��یار پیش��رفته‌تر از دوربین‌های نرمال هشت ساخته می‌ش��وند‪ .‬امکانات لنززوم‪،‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫صداب��رداری همزمان روی لبه فیلم‪ ،‬ام��کان فیلمبرداری داخلی و خارجی ب��ا کمک فیلتر داخل‬
‫دوربین و همچنین عرضه فیلم‌های س��وپر هش��ت با حساسیت ‪ ،160 NSA‬همه از محسنات این‬
‫سیس��تم جدید است که برخالف سیستم نرمال هشت با تاخیر بسیار کمی‪ ،‬در حدود ‪ 2‬سال بعد‬
‫به ایران وارد می‌شود و این در زمانی است که چند نفر به صورتی مستمر در ایران مشغول تجربه‬
‫فیلم هشت میلیمتری هستند‪.‬‬
‫سیستم سوپر هشت مثل دیگر کشورهای جهان در ایران هم به‌زودی جای خود را باز می‌کند‬
‫و ت��ا اوایل دهه پنجاه کامال جای سیس��تم هش��ت نرم��ال را گرفته باعث از دور خارج ش��دن آن‬
‫می‌ش��ود‪ ،‬ظهور سیستم سوپر هشت با بهتر ش��دن وضع اقتصادی ایران و باال رفتن قیمت نفت و‬
‫ورود س��یل آس��ای لوازم خارجی به ایران همراه است که جزئی کوچک از انبوه کاالهای لوکس و‬
‫تجمالتی خارجی‪ ،‬دوربین و فیلم ارزش��مند س��وپر هشت اس��ت که به راحتی و با قیمتی مناسب‬
‫تقریبا در بیش��تر ش��هرهای کش��ور به فروش می‌رسد و زمینه را از نظر وس��ایل و مواد برای رشد‬
‫س��ینمای غیرحرفه‌ای ایران مهیا می‌سازد‪ ،‬چون بنیه مالی بسیاری از جوانانی که شروع به تجربه‬
‫فیلم‌سازی می‌کنند در حدی نیست که به راحتی بتوانند دوربین و مواد خام را شخصا تهیه‌کنند‪،‬‬
‫از ابتدا س��اخت فیلم ش��کلی اش��تراکی و تعاونی پیدا می‌کند که با جمع کردن پول توسط چند‬
‫نف��ر‪ ،‬ی��ک فیلم تهیه می‌ش��ود و این همکاری و همیاری پایه‌ای می‌ش��ود برای تجربه س��ینما به‬
‫ش��کل گروهی و در نهایت چند گروه منفرد با هدف فیلم‌س��ازی تجربی دور هم جمع می‌شوند و‬
‫پایه‌گذاران سینمای آماتور ایران نیز این نفرات هستند‪.‬‬
‫در حدود س��ال‌های ‪ 47‬و ‪ 48‬در تلویزیون ملی ایران برنامه‌ای به نام «آغاز» تولید می‌شود که‬
‫در آن هنرمندانی که در ابتدای حرکت خود هس��تند و کس��انی که در یکی از رش��ته‌های هنری‬
‫تجربه‌ای کرده‌اند معرفی می‌ش��وند‪ ،‬تهیه‌کننده‪ ،‬بصیرنصیبی‪ ،‬جوانی از عالقه‌مندان سینماس��ت و‬
‫در این برنامه دو سه نفر از فیلم‌سازان آماتور و فیلم‌هایشان هم معرفی می‌شوند و به تدریج بصیر‬
‫نصیبی با تعدادی دیگر از فیلم‌سازان آماتور تهران هم آشنا می‌شود که این آشنایی تشکیل گروه‬
‫فیلم‌س��ازان آماتور را تحت نام «س��ینمای دیگر» به دنبال می‌آورد که بعدا به سینمای آزاد تغییر‬
‫نام می‌دهد‪.‬‬
‫یکی دیگر از عالقه‌مندان س��ینما‪ ،‬نصیب‌نصیبی اس��ت برادر بزرگتر بصیر نصیبی که کارگردان‬
‫اس��ت و تعدادی فیلم تجربی ش��انزده میلمتری برای تلویزیون س��اخته و در این س��ال‌ها یکی از‬
‫چهره‌های ش��اخص سینمای غیرحرفه‌ای ایران اس��ت‪ .‬وی قبال‪ ،‬دستیار فریدون رهنما‪ ،‬کارگردان‬
‫سینمای ایران بوده و با سینمای تجربی انس و الفتی خاص دارد و یکی از کسانی است که تا پایان‬
‫کار سینمای آزاد در حاشیه با سینمای آزاد همکاری دارد‪.‬‬
‫فریدون رهنما تحصیل کرده سینما در فرانسه و سازنده فیلم‌های «تخت جمشید» و «سیاوش‬ ‫‪64‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫در تخت جمشید»‪« ،‬پسر ایران از مادرش بی‌اطالع است» و نویسنده کتاب «واقعیت‌گرایی فیلم»‬
‫از کسانی است که مشتاق شکل دادن به سینمای غیرحرفه‌ای ایران است‪ .‬آشنایی رهنما با برادران‬
‫نصیبی در ش��کل‌گیری سینمای آزاد بسیار موثر اس��ت و حمایت کسی با اعتبار وی در پا گرفتن‬
‫س��ینمای آزاد بس��یار موثر می‌افتد حمایت رهنما از سینمای آماتور ایران تا سال ‪ 54‬که وی فوت‬
‫می‌کند ادامه می‌یابد و پس از آن بارها در نشریات سینمای آزاد از وی به نیکی یاد می‌شود‪.‬‬
‫بین س��ال‌های ‪ 1345‬تا ‪ 1348‬تعدادی فیلم هش��ت میلیمتری در کش��ور ساخته می‌شود که‬
‫بیشتر آن‌ها ساخته فیلم‌سازان آماتور تهرانی است و در شهرستان‌ها هنوز فعالیتی دیده نمی‌شود‪.‬‬
‫ارتباط‌هایی که بصیر نصیبی بین گروه‌ها و افراد فیلم‌س��از برقرار می‌کند اولین قدم در راه ش��کل‬
‫گیری فیلم‌سازان آماتور کشور است‪ .‬به تشویق مرحوم رهنما و با همیاری ابراهیم فروزش و ابراهیم‬
‫وحید زاده‪ ،‬بصیر نصیبی در تاریخ ‪ 26‬مهرماه ‪ 1348‬اولین جلس��ه گروه فیلم‌س��ازان آماتور را که‬
‫از آن پس «س��ینمای آزاد» نام می‌گیرند‪ ،‬در کودکستان کاخ کودک متعلق به یکی از دوستداران‬
‫س��ینما به نام «لئونید س��روریان» برگزار می‌کند‪ ،‬در این گردهم‌آیی تعدادی از سینمادوستان که‬
‫بیش��تر آنها در س��ال‌های بعد‪ ،‬از چهره‌های مطرح س��ینمای آماتور ایران می‌شوند حضور دارند از‬
 ‫جمله‪ :‬بهنام جعفری‪ ،‬احمد غفارمنش‪ ،‬ش��هریار پارس��ی‌پور‪ ،‬همایون پایور‪ ،‬نصراهلل شیبانی‪ ،‬حسن‬
‫بنی‌هاش��می‪ ،‬هورمزد ناظم‌زاده‪ ،‬کورش افش��ار پناه و جواد طاهری‪ ،‬فریدون رهنما‪ ،‬نصیب‌نصیبی‪،‬‬
‫بصیر نصیبی و‪...‬‬
‫در این جلس��ه چند فیلم ‪ 16‬میلیمتری به نمایش درمی‌آید‪ ،‬اکثر کس��انی که در این جلس��ه‬
‫حضور دارند‪ ،‬تجربیاتی در زمینه س��اختن فیلم‌های هش��ت میلیمتری انجام داده‌اند که آثارش��ان‬
‫درجلسات بعد به نمایش درمی‌آید‪.‬‬
‫دومین جلسه سینمای آزاد یک ماه بعد در دانشگاه هنرهای درماتیک تشکیل می‌شود‪ .‬شهریار‬
‫پارس��ی‌پور که در این جلس��ه حضور داشته است اس��امی‌فیلم‌هایی را که در این جلسه به نمایش‬
‫درآمده‌اند‪ ،‬به این شرح اعالم می‌کند‪« :‬روز جوان ساخته شهریار پارسی‌پور‪ ،‬پرسه در تهران ساخته‬
‫بهنام جعفری‪ ،‬آب‪ ،‬آب س��اخته نصراهلل شیبانی‪ ،‬ش��یرین‌کاری و بدبیاری ساخته فیروزگوهری از‬
‫گروه بابک‪ ،‬ماهیگیران ساخته ایرج‌ رامین‌فر‪ ،‬رنگ‌نگاری ساخته همایون پایور‪ ،‬آینده‌نگری شهری‬
‫ساخته داریوش انوش و ایرج رامین‌فر و فیلم ‪ 16‬میلیمتری چشم‌ها ساخته ابراهیم وحید‌زاده‪ .‬وی‬
‫در ادام��ه می‌گوید‪ :‬بع��د از آن با تالش پیگیر بصیر نصیبی و دعوت از همایون پایور‪ ،‬مرحوم بهنام‬
‫جعفری و امیرش��هاب رضویان‪ ،‬س��ینمای آزاد با هدف تهیه و نمایش فیلم‌های آماتوری به صورت‬
‫تعاونی بنیان‌گذاری ش��د‪ .‬نصیب نصیبی از ش��خصی به نام س��عید محمدی هم نام می‌برد که در‬
‫‪1‬‬
‫تشکیل جلسات با بصیر نصیبی همکاری داشته است‪.‬‬
‫‪65‬‬ ‫پس از جلس��ه نمایش فیلم در دانش��کده هنرهای دراماتیک‪ ،‬جلس��ه‌های بعدی سینمای آزاد‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫با همکاری انجمن فیلم دانش��گاه صنعتی آریامهر (صنعتی ش��ریف فعلی) در محل آمفی‌تئاتر این‬
‫دانشگاه برگزار می‌شود‪.‬‬
‫مجل��ه نگین به مدیریت و س��ردبیری دکتر محم��ود عنایت از اولین حامیان س��ینمای آزاد و‬
‫مطبوعات‪ ،‬به درج مرتب اخبار فعالیت‌های سینمای آزاد می‌پردازد که به تدریج باعث چاپ اخبار‬
‫مربوط به سینمای آزاد در مطبوعات دیگر می‌شود‪ ،‬در نتیجه استقبال از جلسه‌های سینمای آزاد‬
‫بیش��تر شده ش��کلی جدی‌تر پیدا می‌کند و عالقه‌مندان جدیدی به تماشای فیلم‌های فیلم‌سازان‬
‫آمات��ور می‌پردازند‪ ،‬با حضور یافتن تعدادی از فیلم‌س��ازان حرف��ه‌ای از جمله هژیر داریوش‪ ،‬ناصر‬
‫تقوای��ی‪ ،‬پرویز کیمیاوی‪ ،‬فری��دون رهنما و‪ ...‬اخبار فعالیت‌های گروه در جامعه هنری کش��ور در‬
‫سطح وسیع‌تری منعکس می‌شود‪ .‬همه این عوامل باعث گسترده‌تر شدن فعالیت گروه می‌شود‪.‬‬
‫بخشی از بودجه محدود گروه سینمای آزاد در این مقطع کمک‌های مالی دکتر محمود عنایت‬
‫است که توسط ایرج تحویلی به گروه پرداخت می‌شود‪ .‬کارگاه نمایش و دانشگاه صنعتی آریا مهر‬

‫‪ - 1‬همان‬
 ‫نیز همکاری‌های اندکی با گروه دارند‪.‬‬
‫هزینه س��اخت فیلم‌ها توسط فیلم‌سازان تامین می‌شود و فیلم‌ها با وسایل شخصی و محدودی‬
‫که متعلق به اعضای است تولید می‌شود‪ ،‬تعداد فیلم‌های تولیدی اندک است‪ ،‬اما به گفته بسیاری‬
‫از کسانی که در این سال‌ها فیلم‌های سینمای آزاد را دیده‌اند کیفیت این آثار بسیار خوب بوده و‬
‫تعداد زیادی از فیلم‌های خوب سینمای آزاد در اولین سال‌ها و با کمترین امکانات ساخته شده است‪.‬‬
‫پس از مدتی با بهتر شدن وضع مالی گروه‪ ،‬دفتری در خیابان بهار باالتر از تقاطع تخت جمشید‬
‫اجاره می‌ش��ود و بصیر نصیبی که بیش��ترین تالش را در تشکیل گروه داشته است رسما در مقام‬
‫سرپرس��ت س��ینمای آزاد ایران ش��روع به کار می‌کند که تا س��ال ‪ 57‬در این مقام باقی می‌ماند‪.‬‬
‫جلس��ه‌های نمایش فیلم و بحث و گفت‌وگو در دانش��گاه صنعتی ادامه می‌یابد و در اوایل سال ‪49‬‬
‫به محل کارگاه نمایش وابسته به تلویزیون ملی ایران منتقل می‌شود‪.‬‬
‫حرکت مهم بعدی س��ینمای آزاد‪ ،‬برگزاری اولین جش��نواره س��ینمای آزاد در آبان ماه ‪1349‬‬
‫اس��ت که در آن ‪ 30‬فیلم ‪ 8‬میلیمتری در محل کارگاه نمایش به روی پرده می‌آید‪ .‬این جشنواره‬
‫بدون جایزه و هیات داوری است و گروه سینمای آزاد با شعار «تماشای فیلم‌های بی‌ریا و صادقانه‬
‫سینمای هشت میلیمتری» عالقه‌مندان را به جشنواره می‌خواند‪ ،‬جشنواره اول باعث مطرح شدن‬
‫بیش��تر س��ینمای آزاد در محافل هنری می‌ش��ود و در پی انعکاس اخبار جش��نواره اول به دعوت‬
‫انجمن فیلم دانش��گاه پهلوی شیراز که حسن بنی‌هاشمی‌از اولین اعضای گروه در آن جا تحصیل‬
‫می‌کند‪ ،‬در بهمن ماه ‪ 1349‬دومین جش��نواره س��ینمای آزاد در ش��یراز برگزار می‌شود که اولین‬ ‫‪66‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫حرکت خارج از تهران گروه سینمای آزاد است‪ .‬پس از جشنواره دوم و درج اخبار دو جشنواره در‬
‫مطبوعات عالقه‌مندان تهرانی و شهرستانی با سینمای آزاد ارتباط برقرار می‌کنند که کم‌کم پایه‌ای‬
‫‪1‬‬
‫برای ایجاد دفاتر شهرستان‌ها در سال‌های بعد می‌شود‪.‬‬
‫در س��ال ‪ 1350‬گروه س��ینمای آزاد در حدود دو سال سابقه فعالیت دارد و تا این زمان بیشتر‬
‫فیلم‌س��ازان گروه از تهران هس��تند و هنوز شهرس��تانی‌ها حضوری جدی پی��دا نکرده‌اند و گروه‬
‫سینمای آزاد به چند فیلم‌ساز محدود می‌شودف شهریار پارسی‌پور‪ ،‬بهنام جعفری‪ ،‬فرهاد پوراعظم‪،‬‬
‫ایرج رامین‌فر‪ ،‬هورمزد ناظم‌زاده‪ ،‬نصراهلل شیبانی و فیلم‌ساز بندرعباسی حسن بنی‌هاشمی‪.‬‬
‫در س��ال ‪ 1350‬در جریان جش��ن هنر ش��یراز بصیر نصیبی با مهندس رضاقطبی مدیرعامل‬
‫تلویزی��ون ملی ایران مالق��ات می‌کند و پس از جلب نظر موافق وی نس��بت به فعالیت‌های گروه‬
‫س��ینمای آزاد موفق به دریافت کمک‌های مادی از تلویزیون برای س��ینمای آزاد می‌شود‪ ،‬که در‬
‫اوایل سعی می‌شود خبر کمک‌های تلویزیون و وابسته شدن تدریجی سینمای آزادی به تلویزیون‬

‫‪- 1‬کتاب شماره ‪ 3‬سینمای آزاد‪1352،‬‬

 ‫پنهان بماند‪ ،‬اما پس از مدتی برای اولین‌بار خبر حمایت تلویزیون در دومین کتاب س��ینمای آزاد‬
‫(‪ )1351‬به شرح زیر چاپ می‌شود‪:‬‬

‫نقش تلویزیون ملی ایران‬

‫در راه پیشرفت سینمای غیرحرفه‌ای سازمان رادیو تلویزیون با پخش فیلم‌های هشت میلیمتری‬
‫در برنامه‌ای به اس��م آغاز همکاری شایس��ته‌ای داشته اس��ت و همچنین از طریق برنامه رادیویی‬
‫س��ینمای آزاد این امکان به س��ینما گران جوان داده شده است تا حد ممکن کارشان ارزشیابی و‬
‫تحلیل شود‪.‬‬
‫اخیرا با توجه به مش��کالتی که فیلم‌سازان گروه ما از لحاظ مسائل مادی و وسایل با آن مواجه‬
‫هستند سازمان رادیو و تلویزیون قرار است با تهیه این وسایل گروه ما را یاری نماید‪ .‬بدیهی است‬
‫استفاده از این امکانات که برای همه جوانان رایگان خواهد بود کمک موثری است برای گسترش‬
‫سینمای غیرحرفه ای‪( .‬کتاب دوم سینمای آزاد)‬
‫تلویزی��ون موارد ذیل را برای کمک به س��ینمای آزاد تقبل می‌کند که عمال «از س��ال ‪1352‬‬
‫در اختیار س��ینمای آزاد قرار گیرد‪ .‬کلیه وس��ایل فیلمبرداری‪ ،‬صداگذاری و مونتاژ فیلم‌های سوپر‬
‫هش��ت و کارهای مختلف البراتوری فیلم‌ها توس��ط تلویزیون تقل ش��ده و هر ساله و وسایل مورد‬
‫نیاز دفاتر شهرستان‌ها اضافه می‌شود‪ .‬تلویزیون برای تاسیس دفاتر سینمای آزاد در شهرستان‌ها‪،‬‬
‫‪67‬‬ ‫وس��ایل و بودجه و تس��هیالت الزم را ایجاد می‌کند که متعاقب آن دفتر تهران به گش��ایش دفاتر‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫جدید در هر شهرس��تان که حداقل یک فیلم‌س��از آماتور دارد می‌پ��ردازد‪ ،‬تلویزیون هر هفته نیم‬
‫ساعت برنامه از فرستنده شبکه در اختیار سینمای آزاد می‌گذارد که از سال ‪ 52‬تا ‪ 57‬توسط گروه‬
‫سینمای آزاد تهیه شده شبنه‌ها از شبکه اول پخش می‌شود‪.‬‬
‫ارتباط‌هایی که در خالل دو س��ال فعالیت س��ینمای آزاد از سال ‪ 1348‬تا ‪ 1350‬با فیلم‌سازان‬
‫شهرس��تانی برقرار ش��ده‪ ،‬به تدریج جذب گروه‌ها یا فیلم‌سازان منفرد شهرستانی را به همراه دارد‬
‫و به این ترتیب در ابتدا زوان قوکاسیان از اصفهان‪ ،‬ناصر غالمرضایی از خرم‌آباد‪ ،‬عبداهلل باکیده از‬
‫همدان‪ ،‬درویش حیاتی از آبادان‪ ،‬کیانوش عیاری از اهواز‪ ،‬مهرداد تدین و فریدون جیرانی از مشهد‬
‫به گروه می‌پیوندند که افتتاح دفاتر س��ینمای آزاد در این شهرس��تان‌ها را به همراه دارد‪ .‬حس��ن‬
‫بنی‌هاشمی‌فیلم‌ساز بندرعباسی هم از اوایل همراه سینمای آزاد است‪.‬‬
‫پس از دریافت کمک‌های مالی و وس��ایل مورد نیاز در دومین مرحله‪ ،‬دفاتر مس��تقل سینمای‬
‫آزاد در ش��هرهای ارومیه‪ ،‬تبریز‪ ،‬ش��یراز‪ ،‬کرمان‪ ،‬اراک‪ ،‬بوشهر‪ ،‬کرمانش��اه‪ ،‬قزوین‪ ،‬اردبیل‪ ،‬ساری‪،‬‬
‫رشت سنندج و دماوند به تدریج گشایش می‌یابند که این روند تا سال ‪ 57‬ادامه می‌یابد‪.‬‬
‫تا پیش از دریافت کمک‌های تلویزیون‪ ،‬فیلم‌س��ازان آماتور از بابت امکانات‪ ،‬ش��رایط مشکلی را‬
‫می‌گذرانند‪ ،‬تعدادی از فیلم‌های تجربی با دوربین‌های هش��ت میلیمتری نرمال که سال‌های آخر‬
‫عمر خود را می‌گذرانند س��اخته می‌شود و سیس��تم نوظهور سوپر هشت که تازه وارد کشور شده‬
‫کمی‌گران‌تر از سیستم هشت میلیمتری نرمال است و فیلم‌سازان گروه سینمای آزاد تا اوایل سال‬
‫‪ 50‬فقط دو دس��تگاه دوربین س��وپر هش��ت در اختیار دارند‪ ،‬که به نوبت با آن‌ها فیلم می‌سازند و‬
‫حتی فیلم‌سازان شهرستانی هم از آن بهره می‌برند‪.‬‬
‫الزام فیلم‌ساز به تامین مخارج فیلمی‌که می‌سازد و مشکل بودن تهیه امکانات در این دوره‪ ،‬تاثیر‬
‫مثبتی بر کیفیت فیلم‌ها و فیلمنامه‌های آنها دارد‪ ،‬چرا که کسانی جذب سینمای آماتور می‌شوند‬
‫که عش��ق به س��ینما و تجربه تصویر آن قدر در آن‌ها عمده اس��ت که حاضر به صرف هزینه‌هایی‬
‫حتی بیش از توانشان برای تجربه یک فیلم هستند‪ .‬پس از سهل‌انگاری در ساخت فیلم‌ها به شدت‬
‫می‌پرهیزند و چون هدف مش��ترک س��ینما برای همه مطرح است همکاری و همیاری در ساخت‬
‫فیلم‌های این دوره بس��یار مشهود است‪ .‬فیلم‌ساز که هزینه‌های فیلم را تقبل کرده‪ ،‬سعی می‌کند‬
‫که اندیش��ه‌اش را به بهترین ش��کل بیان کند و این خود باعث حضور طرح‌ها و فیلمنامه‌های قوی‬
‫فیلم‌های این دوره و تعداد زیادی از فیلم‌های این دوره اس��ت که بیش��تر فیلم‌سازان این نسل به‬
‫آن اذعان دارند‪ .‬تعداد زیادی از فیلم‌های اندیش��مندانه سینماگران سینمای آزاد در این مجموعه‬
‫جای می‌گیرد که به مراتب بهتر از انبوه فیلم‌هایی است که پس از سرازیر شدن امکانات تلویزیون‬
‫از س��ال ‪ 52‬تا ‪ 57‬س��اخته شد‪ .‬همچنین سینماگران اولین دوره س��ینمای آزاد یعنی کسانی که‬
‫در تاس��یس تش��کیالت سینمای آزاد دخیل بودند و کس��انی که پیش از گسترش آن جذب گروه‬ ‫‪68‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫می‌ش��وند اکثرا فیلم‌سازان مطرح سال‌های بعد سینمای آزاد شده تا آخرین روزهای فعالیت گروه‬
‫حضوری مستمر در امر فیلم‌سازی آماتور کشور دارند‪.‬‬
‫پس از حمایت مالی تلویزیون روند حرکت سینمای آزاد شکلی دیگر می‌یابد‪ ،‬متخصص بودجه‬
‫و امکانات برای دفاتر شهرس��تان‌ها‪ ،‬تعداد دفاتر را افزایش می‌دهد که تعداد این مراکز تا سال ‪54‬‬
‫به ‪ 17‬دفتر و تا س��ال ‪ 57‬به ‪ 21‬دفتر می‌رس��د و فیلم‌س��ازان چند ش��هر هم بدون وجود دفتر از‬
‫امکانات س��ینمای آزاد استفاده می‌کنند‪ .‬همزمان با گسترش دفاتر‪ ،‬کالس‌های آموزش فیلم‌سازی‬
‫در شهرس��تان‌ها دایر می‌شود که مدرسان آن اغلب فیلم‌سازان و کسانی هستند که اولین‌بار فیلم‬
‫هشت میلیمتری در آن شهرستان ساخته و تحت پوشش سینمای آزاد ایران درآمده‌اند‪.‬‬
‫ایجاد کالس‌های آموزشی با جذب اعضایی جدید و استفاده از امکانات ارسالی از تهران‪ ،‬کم‌کم‬
‫شکل فیلم‌سازی را از نوع مشقت بار و با سرمایه شخصی به صورتی نسبتا راحت‌تر تبدیل می‌سازد‬
‫که در آن دغدغه مس��ائل مادی فیلم‪ ،‬کمتر برای فیلم‌ساز مطرح است‪ .‬این امر از طرفی باعث باال‬
‫رفتن کیفیت تولید فیلم می‌ش��ود و از طرف دیگر به خاطر گس��ترده ش��دن جذب هنرجویان در‬
‫سال‌های آموزشی باعث ورود افراد بسیار می‌شود که بی‌هدف و به صورت تفننی به سینمای آزاد‬
 ‫آمده و هیچ س��نخیتی با انگیزه تجربه‌ورزی فیلم‌سازان گروه ندارند و این‪ ،‬خود باعث افت کیفیت‬
‫فیلم‌های تولیدی می‌شود‪.‬‬
‫باال رفتن تعداد فیلم‌های تولیدی شهرستان‌ها دو پیامد کلی دارد‪ :‬ابتدا تداوم جشنواره سراسری‬
‫سینمای آزاد است‪ ،‬که پس از جشنواره اول و دوم که به شکلی محدود در کارگاه نمایش و دانشگاه‬
‫ش��یراز برگزار می‌شود‪ ،‬سومین جشنواره در آذرماه ‪ 1350‬در سالن آمفی‌تئاتر دانشگاه صنعتی به‬
‫شکلی گسترده‌تر‪ ،‬همراه با هیات داوری و جوایز برگزار می‌شود و تا سال ‪ 57‬مرتب گسترده‌تر می‌شود‪.‬‬
‫پیامد دوم‪ ،‬برگزاری جشنواره سینمای آزاد در شهرستان‌هاست که طی آن فیلم‌های فیلم‌سازان‬
‫یک ش��هر یا فیلم‌های شهرهای دیگر به عنوان میهمان به نمایش در می‌آید که تاثیرات متناقضی‬
‫در فیلم‌سازی شهرستان‌ها باقی می‌گذارد‪ ،‬اول تاثیری مثبت که جشنواره در شناساندن سینمای‬
‫آماتور به عالقه‌مندان شهرستانی دارد و دوم تاثیری منفی که باعث الگوبرداری نا آگاهانه فیلم‌سازان‬
‫تازه‌کار از آثار فیلم‌س��ازان مطرح س��ینمای آزاد می‌شود و چون با آگاهی همراه نبوده باعث تولید‬
‫تعداد زیادی فیلم بی‌ارزش در مجموعه فیلم‌های سینماگران سینمای آزاد می‌شود‪.‬‬
‫موارد منفی دیگری که به تدریج ش��کل می‌گیرد انگیزه قرار گرفتن فیلم‌س��ازی برای ش��رکت‬
‫در جش��نواره اس��ت‪ ،‬که فیلم‌ها را بیشتر به «فیلم‌های فس��تیوالی» تبدیل می‌کند که اصوال برای‬
‫نمایش در جش��نواره تولید می‌ش��ود‪ .‬از این پس با مطرح شدن بیش از حد جشنواره‌ها‪ ،‬مسئوالن‬
‫و س��ینمای آزاد دچار اش��تباهی شاید آگاهانه می‌شوند که طی آن جش��نواره‌ها و فیلم‌ها بیش از‬
‫‪69‬‬ ‫محتوای درونی‌ای که باید داش��ته باش��ند به وس��یله‌ای تبلیغاتی تبدیل می‌ش��وند و در نتیجه از‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫جشنواره پنجم به بعد کمتر چهره جدید و مطرحی وارد سینمای آماتور کشور می‌شود و بازده کار‬
‫س��ینمای آزاد برخالف س��ال‌های اول حرکتش در اواخر سال ‪ 54‬به شدت افت می‌کند که حیات‬
‫آن در این شرایط وابسته به حضور چهره‌های مشخص و قدیمی‌گروه می‌شود‪.‬‬
‫نیاز به سرپانگه‌داش��تن گروه از طرف مس��ئول س��ینمای آزاد و کندشدن رش��د فیلم‌سازی با‬
‫وجود تولید تعداد زیادی فیلم در س��طح کش��ور تاثیر منفی‌ای دارد که جلوگیری ضمنی از جذب‬
‫فیلم‌سازان با تجربه گروه به سطوح باالتر و فیلم‌سازی در قطع ‪ 16‬و ‪ 35‬میلیمتری است‪ .‬چرا که‬
‫سینمای آزد یک وجه تبلیغاتی پیدا کرده است و از طرفی سینمای هشت میلیمتری به عنوان یک‬
‫سینمای مستقل و با هویت مطرح شده است و با این اندیشه که کامل و فراگیر نیست‪ ،‬دیدگاهی‬
‫غلط شکل می‌گیرد که سینمای هشت میلیمتری دارای گستره‌ای کافی برای بیان سینمایی است‬
‫و فیلم‌سازان نیمه حرفه‌ای و حرفه‌ای وجود ندارند‪ .‬این طرز تفکر از طرفی باعث تجربه‌ورزی صرف‬
‫و مثبت در س��ینمای آماتور ایران می‌شود و بسیار در کیفیت فیلم‌هایی که آگاهانه تولید می‌شود‬
‫موثر می‌افتد و از طرف دیگر تاثیر بدی به جا می‌گذارد که در بعضی موارد س��ینمای آماتور ایران‬
‫را به سینمای مردم‌گریز و دور از فهم حتی روشنفکران و بینندگان حرفه‌ای فیلم‌ها تبدیل می‌کند‬
 ‫که به شدت در تبدیل آن به سینمایی محفلی موثر می‌شود‪.‬‬
‫مجموعه عوامل باال باعث متوقف شدن بسیاری از فیلم‌سازان سینمای آزاد می‌شود که حداقل‬
‫توانایی تجربه در س��ینمای ‪ 16‬میلیمتری را با ش��رایط آن زمان دارن��د و آثار آنها با کیفیت باالو‬
‫م س��ازی و محتوای اندیش��مندانه همچنان در قطع هشت میلیمتری ساخته‬
‫تس��لط تکنیکی فیل ‌‬
‫می‌ش��ود‪ .‬تا اینکه در اواخر س��ال ‪ 1355‬فضایی کوچک برای تجربه فیلم‌س��ازان س��ینمای آزاد‬
‫در قط��ع ‪ 16‬میلیمتری ایجاد می‌ش��ود و در تلویزیون ملی ایران چند فیلم س��اخته می‌ش��ود از‬
‫جمله‪« :‬چه پرس��تاره بود شبم» س��اخته ناصر غالمرضایی‪« ،‬میرنصیرو غول نگون بخت»‪ ،‬ساخته‬
‫بهنام جعفری‪« ،‬حریم مهر» س��اخته بهنام جعفری‪« ،‬خلیج‌فارس» س��اخته حس��ن بنی‌هاشمی‪،‬‬
‫«نبض‌قطار» س��اخته کیانوش عیاری‪« ،‬بهار پش��ت پنجره» ساخته ش��هریار پارسی‌پور و «خون و‬
‫دریا» ساخته بهنام جعفری‪.‬‬
‫مجموع عوامل یاد شده و کیفیت پایین فیلم‌های زیادی که ساخته می‌شود باعث بروز بحرانی‬
‫در س��ینمای آزاد می‌ش��ود و مس��ئول س��ینمای آزاد و دیگران در پی یافتن ریشه‌های این نزول‬
‫کیفیت برمی‌آیند‪ .‬برگزاری جشنواره‌های داخلی و جهانی در اواخر‪ ،‬پرداختن به نیازهای سینمای‬
‫آماتور کش��ور را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و س��ینمای آماتور به جای اینکه به عنوان عاملی جهت‬
‫دستیابی عده‌ای فیلم‌ساز به زبان سینمایی مناسب این کشور استفاده شود بیشتر به عنوان کاالیی‬
‫جشنواره‌ای مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد‪.‬‬
‫تاثیر کمک‌های تلویزیون در اینجا بیش��تر ظاهر می‌شود که برای بازبینی فیلم‌های ارزشمندی‬ ‫‪70‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫که بیش��تر پس‌زمینه‌ای سیاس��ی دارند پای یک مامور ممیز و ساواک به سینمای آزاد باز می‌شود‬
‫و س��اواک که در صدد کنترل فیلم‌های س��ینمای آزاد است برای زهر چشم گرفتن از فیلم‌سازانی‬
‫که فیلم‌های به‌زعم س��اواک نامناسب می‌س��ازند‪ ،‬در جریان هشتمین جشنواره سینمای آزاد‪24 ،‬‬
‫فیلم را توقیف می‌کند از جمله‪« :‬آن مرد اس��ب دارد» س��اخته ناصر غالمرضایی‪« ،‬واهمه» ساخته‬
‫حسن‌بنی‌هاش��می‪« ،‬آن سوی آتش» س��اخته کیانوش عیاری‪« ،‬زیر طاق‌های گلی» ساخته ناصر‬
‫غالمرضایی‪« ،‬زیارت» و «چاقو» ساخته عبداهلل باکیده‪« ،‬کالغ پسر» ساخته علیرضا اردالن‪.‬‬
‫در ط��ول فعالیت س��ینمای آزاد برخوردهای مختلفی از ط��رف مطبوعات و افراد با این جریان‬
‫صورت می‌گیرد که پاسخ‌های متفاوتی از طرف سینمای آزاد به آنها داده می‌شود‪.‬‬
‫ش��کل‌گیری گروه‌های سینمای آزاد در شهرس��تان‌ها یکی از جالب‌ترین وجوه سینمای آماتور‬
‫ایران اس��ت‪ ،‬همزمان با ورود دوربین‌های هش��ت میلیمتری به بازار و پخش آن در س��طح کشور‪،‬‬
‫عالقه‌مندانی که در شهرستان‌ها امکان آشنایی با این دوربین را می‌یابند و به امکانات بالقوه آن پی‬
‫می‌برند به تجربه در قطع هشت میلیمتری می‌پردازند که اکثر این گروه‌ها به صورت خود جوش و‬
‫مجزایی از دفتر سینمای آزاد تهران ایجاد می‌شود و با سرمایه شخصی به تولید و تجربه فیلم‌های‬
 ‫ارزان قیمت می‌پردازند که با سادگی و صداقتی همراه است که به ندرت در تاریخ سینمای آماتور‬
‫ایران تکرار می‌ش��ود‪ .‬از شهرس��تان‌هایی که در این امر پیشگام هس��تندمی‌توان به اهواز‪ ،‬مشهد‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫همدان‪ ،‬اصفهان و خرم‌آباد اشاره کرد‪.‬‬

‫سینمای آزاد اهواز‬

‫اولین دفتر سینمای آزاد در شهرستان‌ها در اهواز تاسیس می‌شود و بصیر نصیبی در مورد آن‬
‫در کتاب دوم سینمای آزاد (شهریور ‪ )51‬می‌نویسد‪:‬‬
‫س��ینمای آزاد بعد از س��ه سال کوش��ش مداوم و پی‌گیر برای پیش��رفت و گسترش سینمای‬
‫غیرحرفه‌ای توانس��ت در شهرس��تان‌ها و در میان جوانان جست‌وجوگر نفوذ کند و نخستین گروه‬
‫شهرستانی که توانست دوشا دوش سینمای آزاد تهران حرکت کند‪ ،‬سینمای آزاد اهواز بود‪.‬‬
‫‪ ...‬موفقیت کیانوش عیاری در س��ومین جش��نواره س��ینمای آزاد تهران برای جوانان عالقه‌مند‬
‫اه��واز‪ ،‬بس��یار امیدوارکننده بود و نمایانگ��ر این واقعیت‪ ،‬که ذهن‌های خالق و جس��ت‌وجوگر در‬
‫شهرستان‌ها بسیارند که باید به آن‌ها فرصت بازگویی داد‪.‬‬
‫با مسافرت گروه سینمای آزاد تهران برای نمایش منتخب فیلم‌های سینمای آزاد به شهرستان اهواز‬
‫ترتیبی داده شده که برنامه‌های سینمای آزاد تهران در اهواز تکرار می‌شود بنابراین در اهواز جلسات‬
‫نمایش فیلم برقرار خواهد بود‪ .‬فیلم‌های منتخب سینمای آزاد در ساعت ‪ 6/5‬بعدازظهر پنجشنبه‬
‫‪71‬‬ ‫‪ 4‬خرداد و ساعت ‪ 10‬صبح جمعه ‪ 5‬خرداد ‪ 1351‬در باشگاه شرکت نفت اهواز نمایش داده شد‪»...‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫ش��کل‌گیری سینمای آزاد اهواز در پی موفقیت فیلم پنج دقیقه‌ای «امامزاده» ساخته کیانوش‬
‫عیاری و آشنا شدن عیاری با مسئوالن سینمای آزاد تهران صورت می‌گیرد و سرپرستی سینمای‬
‫آزاد اهواز به کیانوش عیاری که چندی است در اهواز به‌صورت منفرد و با کمک برادرش داریوش‬
‫عیاری فیلم می‌سازد واگذار می‌شود‪ ،‬عیاری شروع به گردهم آوردن عالقه‌مندان می‌کند و محمد‬
‫کاظم بغدادی و فریدون کش��مش‌زاده اولین کس��انی هس��تند که به گروه می‌پیوندند‪ ،‬جلس��ات‬
‫نمایش خصوصی فیلم تا مدت‌ها در خانه عیاری و دیگر اعضایی گروه تش��کیل می‌ش��ود‪ ،‬پس از‬
‫مدت��ی نصرت‌اهلل پناهی‌نژاد‪ ،‬احمد معمار‪ ،‬مس��عود ریاحی‪ ،‬مجید جوانمرد‪ ،‬قاس��م همتیان‪ ،‬صفر‬
‫ابوالفتحی‌پور‪ ،‬علیرضا پرتو‪ ،‬س��عید دستگاهی‪ ،‬نادر مظلومی‌و مجید پورهاشمی‌به گروه می‌پیوندند‬
‫و فیلم‌س��ازی هشت میلیمتری را تجربه می‌کنند و پس از آن تا سال ‪ 57‬سینمای آزاد اهواز یکی‬
‫‪2‬‬
‫از فعال‌ترین دفاتر گروه در سطح کشور باقی می‌ماند‪.‬‬

‫‪ - 1‬مجله رودکی‪ ،1354 ،‬شماره ‪43‬‬

‫‪ - 2‬کتاب دوم سینمای آزاد‪1351 ،‬‬
 ‫سینمای آزاد همدان‬
‫اولین‌بار خبر فعالیت س��ینمای آزاد همدان در کتاب سوم سینمای آزاد (اردیبهشت ‪ )52‬داده‬
‫می‌شود‪:‬‬
‫«از ‪ 19‬تا ‪ 21‬اس��فند ‪ 51‬گروه س��ینمای آزاد تهران‪ ،‬برای برگزاری اولین جش��نواره سینمای‬
‫آزاد در همدان میهمان گروه هگمتانه بوده و با مس��اعدت آقای کش��انی و گروه هگمتانه جشنواره‬
‫س��ینمای آزاد در تاالر ش��هرداری با موفقیت برگزار ش��د‪ ،‬در این جشنواره از طرف گروه هگمتانه‬
‫کاپ بوعلی به‌خاطر فعالیت‌های گروه س��ینمای آزاد به نماینده گروه اهدا ش��د‪ .‬در س��ینمای آزاد‬
‫همدان عبداهلل باکیده‪ ،‬رضا رفیعی‪ ،‬بهمن محیط آذر‪ ،‬مس��عود رجائیان‪ ،‬رضا کش��انی و خانم حوا‬
‫‪1‬‬
‫نیکنام فعالیت داشتند‪».‬‬

‫سینمای آزاد مشهد‬

‫کتاب دو سوم سینمای آزاد (اردیبهشت ‪ )52‬خبر فعالیت سینمای آزاد مشهد را به این صورت می‌دهد‪:‬‬
‫«از اوایل س��ال ‪ 51‬س��ینمای آزاد مش��هد فعالیتش را آغاز کرده و تا حاال ش��ش فیلم هشت‬
‫میلیمتری از طرف س��ینماگران مش��هدی تهیه شده است‪ .‬سینمای آزاد مش��هد اولین جشنواره‬
‫فیلم‌های هش��ت میلیمتری را برگزار می‌کند و مس��ئولیت سینمای آزاد مش��هد را مهرداد تدین‬
‫می‌پذیرد‪ .‬س��ه نفر در مشهد همراه با هم کار سینما را آغاز می‌کنند‪ .‬مهرداد تدین‪ ،‬اکبر عرفانیان‬
‫و بهروز عمو اوغلی‪ ،‬پس از ساختن چند فیلم هشت میلیمتری جشنواره‌ای برگزار می‌کنند و پس‬ ‫‪72‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫از آن در ی��ک گردهمای��ی فریدون جیرانی‪ ،‬اکبر عرفانیان‪ ،‬مجی��د آزادیان و مهرداد تدین گروهی‬
‫را با نام «س��ینما یک» تش��کیل می‌دهند و فعالیت خود را ادامه می‌دهند‪ .‬پس از آن با همکاری‬
‫رادیو تلویزیون ملی ایران مرکز مشهد و اداره فرهنگ و هنر و سینمای آزاد ایران سه جشنواره در‬
‫مشهد برگزار می‌شود‪.‬‬
‫در س��ال ‪ 52‬مهرداد تدین با س��ینمای آزاد ایران مذاکره می‌کند و «س��ینما یک» به سینمای‬
‫‪2‬‬
‫آزاد می‌پیوندد‪».‬‬

‫سینمای آزاد اصفهان‬

‫خبر فعالیت سینمای آزاد اصفهان از اول آذرماه ‪ 1351‬در کتاب سوم سینمای آزاد (اردیبهشت‬
‫‪ )1352‬داده می‌شود‪ ...« :‬در سینمای آزاد اصفهان با موافقت مسئول گروه سینمای آزاد افراد زیر‬

‫‪ - 1‬کتاب سوم سینمای آزاد‪1352 ،‬‬

‫‪ - 2‬همان‬
 ‫برای اداره س��ینمای آزاد اصفهان انتخاب ش��ده‌اند‪ :‬زاون قوکاسیان مسئول سینمای آزاد اصفهان‪،‬‬
‫چنگیز حقیقت مسئول روابط عمومی‪ ،‬اکبر خواجویی مسئول امور مالی‪ .‬همچنین جلسات سینمای‬
‫آزاد اصفهان روزهای دوش��نبه در مرکز فرهنگی تش��کیل خواهد شد‪ .‬در آبان ماه ‪ 1352‬در مرکز‬
‫فرهنگی رادیو و تلویزیون اصفهان طی پنج شب برگزیده فیلم‌های هشت میلیمتری ایران نمایش‬
‫داده می‌شود و در شب آخر تعدادی از عالقه‌مندان اصفهانی با بصیر نصیبی به گفت‌وگو می‌نشینند‬
‫و قرار می‌ش��ود که در اصفهان دفتر س��ینمای آزاد ایجاد شود و زاون قوکاسیان به عنوان مسئول‬
‫‪1‬‬
‫انتخاب می‌شود و به تدریج فعالیت فیلم‌سازی در اصفهان شروع می‌شود‪».‬‬

‫سینمای آزاد خرم‌آباد‬

‫اولین خبر مربوط به فعالیت فیلم‌س��ازی در خرم‌آباد در کتاب س��وم سینمای آزاد (اردیبهشت‬
‫‪ )52‬چاپ می‌شود‪:‬‬
‫«در شهرستان خرم‌آباد کار فیلم‌سازی آماتور آغاز شده است‪ ،‬ناصر غالمرضایی مسئولیت اداره‬
‫س��ینمای آزاد خرم‌آباد را پذیرفته است‪ .‬زمستان ‪ 51‬بود که سینمای آزاد خرم آباد یکی از شعب‬
‫سینمای آزاد ایران شناخته شد‪ ،‬از سال گذشته سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران جهت کمک به‬
‫سینمای هشت ایران مقداری وسایل کار در اختیار سینمای آزاد گذاشت و مقداری از این وسایل‬
‫به س��ینمای آزاد خرم‌آباد تعلق گرفت که از این س��ازمان به‌ویژه آقای مهندس رضا قطبی سپاس‬
‫‪73‬‬ ‫‪2‬‬
‫بسیار داریم‪».‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫جشنواره‌های سینمای آزاد‬

‫س��ینمای آزاد ایران در فاصله س��ال‌های ‪ 48‬تا ‪ ،56‬نه دوره جش��نواره تحت عنوان جش��نواره‬
‫س��ینمای آزاد ایران برگ��زار می‌کند که دوره‌های هفتم‪ ،‬هش��تم و نهم آن همزمان با جش��نواره‬
‫جهانی سوپر هشت است که به ابتکار سینمای آزاد ایجاد شده است‪ .‬در طی این سال‌ها جشنواره‬
‫فیلم‌س��ازان جوان منطقه آسیا و اقیانوس آرام هم از س��ال ‪ ،1351‬توسط تلویزیون ملی ایران در‬
‫ش��یراز برگزار می‌شود که تا س��ال ‪ 56‬پنج دوره آن تشکیل می‌شود و فیلم‌های فیلم‌سازان آماتور‬
‫آس��یا و اقیانوس آرام در آن به نمایش درمی‌آید‪ .‬همچنین در خالل این س��ال‌ها جش��نواره‌های‬
‫س��ینمای جوان طوس و دانشجویان نیز برگزار می‌شود‪ .‬جش��نواره‌های منطقه‌ای سینمای آزاد از‬
‫س��ال ‪ 1350‬ش��کل می‌گیرند و در اکثر شهرستان‌هایی که دفاتر س��ینمای آزاد گشایش می‌یابد‬

‫‪ - 1‬همان‬
‫‪ - 2‬همان‬
‫جش��نواره‌ها هم ایجاد می‌ش��ود اما معتبرترین این جش��نواره‌ها مربوط به اهواز‪ ،‬اصفهان‪ ،‬مشهد‪،‬‬
‫خرم‌آباد است که از سطح باالتری نسبت به دیگر شهرستان‌ها برخوردار است‪.‬‬
‫در بین جشنواره‌ها مهم‌ترین آن‌ها همان جشنواره سالیانه سینمای آزاد است که نه دوره دوام می‌آورد‪.‬‬
‫جشنواره اول‪:‬‬
‫آبان ماه ‪ 1349‬با نمایش ‪ 30‬فیلم هش��ت میلیمتری در کارگاه نمایش برگزار می‌ش��ود‪ ،‬این‬
‫جشنواره بدون داوری و جایزه است و تماشاگران را به تماشای فیلم‌های بی‌ریا و صادقانه سینمای‬
‫هشت دعوت می‌کند‪.‬‬
‫جشنواره دوم‪:‬‬
‫آذرماه ‪ 1350‬در س��الن آمفی‌تئاتر دانش��گاه صنعتی آریامهر برگزار می‌شود‪ .‬داوران جشنواره‪:‬‬
‫هوش��نگ طاهری‪ ،‬همایون ش��هنواز‪ ،‬هوشنگ کاووس��ی‪ ،‬فریدون رهنما‪ ،‬آربی و آوانسیان و بیژن‬
‫صفاری‪.‬‬
‫جشنواره سوم‪:‬‬
‫آذرماه ‪ 1350‬در س��الن آمفی تاتر دانش��گاه صنعتی آریا مهر برگزار می‌شود‪ .‬داوران جشنواره‪:‬‬
‫هوشنگ طاهری‪ ،‬همایون شهنواز‪ ،‬هوشنگ کاووسی‪ ،‬فریدون رهنما‪ ،‬آربی آوانسیان و بیژن صفاری‪.‬‬
‫جشنواره چهارم‪:‬‬
‫مهرماه ‪ 1351‬در سالن آمفی‌تئاتر دانشگاه صنعتی آریامهر برگزار می‌شود‪.‬‬
‫داوران جشنواره‪ :‬هوش��نگ طاهری‪ ،‬پرویز کیمیاوی‪ ،‬هوشنگ‌کاووسی‪ ،‬فریدون رهنما‪ ،‬آربی و‬ ‫‪74‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫آوانسیان‪ ،‬بیژن صفاری‪.‬‬
‫جشنواره پنجم‪:‬‬
‫مهرماه ‪ 1352‬در سالن آمفی‌تئاتر دانشگاه صنعتی آریامهر برگزار می‌شود‪.‬‬
‫داوران جش��نوارهآربی آوانسیان‪ ،‬حسین رجائیان‪ ،‬خسرو س��ینایی‪ ،‬هوشنگ طاهری‪ ،‬داریوش‬
‫مهر‪ ،‬چوبی‪ ،‬هوشنگ کاووسی‪.‬‬
‫جشنواره ششم‪:‬‬
‫مهرماه ‪ 1353‬در سالن نمایش مدرسه عالی تلویزیون و سینما برگزار می‌شود‪.‬‬
‫داوران جشنواره‪ :‬هوشنگ بهارلو‪ ،‬حسن بنی‌هاشمی‪ ،‬خسرو سینایی‪ ،‬هوشنگ طاهری‪.‬‬

‫جشنواره هفتم سینمای آزاد و اولین جشنواره جهانی سوپر هشت‪:‬‬

‫مهرماه ‪ 1354‬با یاد فریدون رهنما در سینما سینه موند برگزار می‌شود‪.‬‬
‫داوران جشنواره‪ :‬ایور ولن (فرانسه) روبرماالنگیرو‪ ،‬مارسل کروز (بلژیک)‪،‬داوود رشیدی‪ ،‬مرتضی‬
‫رضوانی‪ ،‬هوشنگ طاهری (ایران)‬
 ‫جشنواره هشتم سینمای آزاد و دومین جشنواره جهانی سوپر هشت‪:‬‬
‫‪ 15‬تا ‪ 20‬مهرماه ‪ 1355‬در آمفی تاتر مدرسه عالی تلویزیون و سینما برگزار می‌شود‪.‬‬
‫داوران جش��نواره‪ :‬لنی لیپتون(آمریکا) مارس��ل کروز(بلژیک)‪ ،‬ایورولن(فرانس��ه)‪ ،‬کریس ور دز‬
‫ورث(انگلستان)‪ ،‬آدلیو فررو(ایتالیا)‪ ،‬کامران شیردل و آیدین آغداشلو(ایران)‪.‬‬

‫جشنواره نهم سینمای آزاد‪ ،‬سومین جشنواره جهانی سوپر هشت‪:‬‬

‫‪ 21‬ت��ا ‪ 28‬مهرماه ‪ 1356‬در آمفی‌تئاتر مدرس��ه عالی تلویزیون و س��ینما از بین ‪ 226‬فیلم از‬
‫‪ 14‬کش��ور که به دفتر جش��نواره می‌رسد ‪ 64‬فیلم که ‪19‬تای آن فیلم‌های ایرانی است به نمایش‬
‫درمی‌آید‪.‬‬
‫داوران جشنواره‪ :‬طلعت میرفندرسکی و پرویز کیمیاوی (ایران جرالدمست (آمریکا) جولیونری‬
‫‪1‬‬
‫(ونزوئال) انریک لوپز مانزانو (اسپانیا) کریس ور دزورث (انگلسان) و پیر لوئیجی بوگانه (ایتالیا)‬

‫جشنواره جهانی سوپر هشت‪ ،‬فدراسیون جهانی سوپر هشت‪:‬‬

‫س��ینمای آزاد ایران در اوایل س��ال‌های دهه ‪ 50‬پس از ثبات نس��بی‌ای که پیدا می‌کند اقدام‬
‫به ش��رکت در بعضی از جش��نواره‌های آماتور خارج می‌کند و در یکی دو مورد فیلم‌س��ازان آماتور‬
‫هم همراه فیلم‌هایش��ان به خارج می‌روند‪ ،‬از جمله جش��نواره‌هایی که فیلم‌های س��ینمای آزاد در‬
‫‪75‬‬ ‫آن شرکت می‌کندمی‌توان به جش��نواره‌های ذیل اشاره کرد‪ :‬اسپاس پیرکاردن پاریس‪ ،‬نیویورک‪،‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫هیروشیمای ژاپن و لندن‪.‬‬

‫شرکت در جشنواره‌های خارجی و آشنایی با گروه‌های آماتور خارج و بودجه زیاد تلویزیون ملی‬
‫ایران که قادر به تامین هزینه‌های یک جشنواره جهانی و پذیرایی از میهمانان خارجی است باعث‬
‫به‌وجود آمدن جشنواره جهانی سوپر هشت در تهران می‌شود که بصیر نصیبی اهرم اصلی تشکیل آن‬
‫است و خود نیز به عنوان دبیر جشنواره انتخاب می‌شود‪ ،‬شرایط اقتصادی خوب ایران و کمک‌های‬
‫تلویزیون ملی ایران‪ ،‬تهران را به عنوان بهترین مکان برگزاری این جشنواره مطرح می‌کند و در سال‬
‫‪ 54‬هم زمان با هفتمین جش��نواره سینمای آزاد اولین جشنواره جهانی سوپر هشت هم در تهران‬
‫برگزار می‌ش��ود و فیلم‌های س��ینمای آماتور ایران در کنار فیلم‌های خارجی محک زده می‌شوند‪.‬‬
‫در پایان نخس��تین جش��نواره جهانی س��وپر هشت که در تهران برگزار می‌ش��ود‪ ،‬گردانندگان‬
‫گروه‌های سوپر هشت اروپایی و آسیایی در تاریخ ‪ 23‬اکتبر ‪ 1975‬تصمیم می‌گیرند یک فدراسیون‬
‫جهانی سوپر ‪ 8‬را بنیان‌گذاری کنند‪.‬‬

‫‪ - 1‬رضویان‪ ،‬امیرشهاب‪ ،‬بررسی سینمای ‪ 8‬میلی متری ایران‪ ،1370 ،‬پایان نامه کارشناسی سینما‪ ،‬دانشگاه هنر‬
‫پایه‌گذاران این فدراس��یون «گروه س��ینمای آزاد ایران»‪« ،‬آکسیون سوپر ‪( »8‬فرانسه) و مرکز‬
‫ملی تولید و پخش س��وپر ‪( 8‬بلژیک) هستند‪ ،‬بنیان‌گذاران فدراسیون خواستار عضویت یک یا دو‬
‫نماینده که مسئول فعالیت‌های سوپر ‪ 8‬هر کشور هستند در فدراسیون می‌شوند و محل فدراسیون‬
‫ب��ه اتفاق آراء تهران قرار داده می‌ش��ود و افراد زیر عن��وان اعضایی دفتر اجرایی را می‌گیرند‪ :‬ریک‬
‫گروئنوگن (هلند) – ایورولن (فرانسه)‪ -‬بصیر نصیبی (ایران) – گری واتسون (انگلستان)‪ -‬مارسل‬
‫کروز و روبرمالنگرو (بلژیک)‪.‬‬
‫این فدراس��یون هدف‌ها و برنامه‌های خود را به ترتیب زیر اعالم می‌کند ولی بس��یاری از موارد‬
‫آن در طول دو سال که به انقالب مانده است اجرا نمی‌شود‪.‬‬
‫‪ -1‬کوشش برای ایجاد حسن تفاهم میان ملت‌ها و ایجاد روابط دوستانه میان فیلم‌سازان سوپر‬
‫‪ 8‬سراسر دنیا‪.‬‬
‫‪ -2‬ارزش بخش��یدن به کادر س��وپر ‪ 8‬به عنوان یک وس��یله بیان و وسیله‌ای برای فعالیت‌های‬
‫اجتماعی‪ ،‬فرهنگی (کوشش در جهت مشخص کردن ویژگی‌های سوپر ‪.)8‬‬
‫‪ -3‬مبادله دائم اطالعات در مورد ش��کل‌های گوناگون فعالیت در زمینه س��وپر ‪ 8‬در هر یک از‬
‫کشورهای عضو و ایجاد یک نشریه اطالعاتی‪.‬‬
‫‪ -4‬هماهنگ کردن جش��نواره‌های فیلم س��وپر هشت در سراس��ر دنیا طبق برنامه تنظیم شده‬
‫توس��ط فدراسیون (به‌منظور اجتناب از برگزاری همزمان جش��نواره‌ها در کشورهای مختلف) این‬
‫اقدام با توجه به تشکیل دو نوع جشنواره سوپر ‪ 8‬خواهد بود‪:‬‬ ‫‪76‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫جشنواره‌های ملی که فقط فیلم‌های کشور برگزار کننده در قسمت مسابقه آن شرکت خواهند‬
‫داشت‪ .‬جشنواره‌های جهانی که فیلم‌های کشورهای مختلف در قسمت مسابقه آن شرکت خواهند‬
‫داش��ت‪ ،‬طی برگزاری یک جش��نواره ملی فیلم‌های کش��ورهای دیگر می‌توانند به‌صورت خارج از‬
‫مسابقه در جشنواره شرکت کنند‪.‬‬
‫‪ -5‬پیشنهاد برگزاری فقط یک جشنواره جهانی سالیانه که به نوبت در کشورهای مختلف برپا‬
‫خواهد شد و تنظیم مقررات یکسان برای تمام جشنواره‌ها (منشور سوپر ‪)8‬‬
‫‪ -6‬تحقیق و بررسی مداوم درباره کیفیت (و نقایص) لوازم سوپر ‪( 8‬دوربین‪ ،‬فیلم‌خام‪ ،‬دستگاه‬
‫صداگذاری‪ ،‬میز مونتاژ‪ ،‬ظهور‪ ،‬تکثیر کپی و غیره) از نقطه نظر صرفا فنی‪.‬‬
‫تنظیم یک نش��ریه پیش��نهادها پس از حصول به نتایج این بررسی‪ :‬این نشریه به کمپانی‌های‬
‫معتبر بین‌المللی ذی‌نفع ارس��ال می‌ش��ود تا توج��ه آن‌ها به بهبود بخش��یدن و هماهنگ کردن‬
‫استاندارد دستگاه‌ها جلب شود‪.‬‬
‫‪ -7‬تش��کیل سمینارها و جلس��ه‌های تبادل نظر درباره سوپر ‪ 8‬در هر یک از کشورهای عضو با‬
‫شرکت حداقل یک نماینده از هر کشور‪.‬‬
 ‫‪ – 8‬ایجاد تسهیالت برای توزیع کپی‌ فیلم‌های سوپر ‪( 8‬ایجاد برنامه‌های بین‌المللی)‪.‬‬
‫‪ -9‬حمایت از حقوق مولف سینماگران سوپر ‪ 8‬و تعیین نرخ کرایه فیلم‌ها‪.‬‬
‫‪ -10‬همکاری با موسسات تلویزیونی کشورهای عضو (برنامه‌ریزی فیلم‌های سوپر ‪.)8‬‬
‫‪ -11‬مبادله فیلم‌س��ازان سوپر ‪( 8‬فیلم‌سازان مقیم سوپر ‪ )8‬بررسی برای دریافت بورس جهت‬
‫مبادله فیلم‌سازان سوپر ‪ ،8‬هر کشور عضو از فیلم‌سازان به مدت ‪ 2‬تا سه ماه پذیرایی خواهد کرد‪.‬‬
‫پس از پایه‌گذاری فدراسیون جهانی سوپر هشت در تهران که اعضایی اولیه آن ایران‪ ،‬بلژیک و‬
‫فرانسه هستند‪ ،‬دومین جلسه فدراسیون در بروکسل پایتخت بلژیک تشکیل می‌شود و کشورهای‬
‫هلند‪ ،‬اسپانیا‪ ،‬انگلستان به عضویت این فدراسیون درمی‌آیند و کشورهای عضو‪ ،‬بصیر نصیبی‌ را به‬
‫عنوان دبیر فدراسیون برمی‌گزینند و در سومین جلسه فدراسیون که مهرماه ‪ 55‬در تهران برگزار‬
‫می‌ش��ود کش��ورهای آمریکا‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬پرتغال‪ ،‬دانمارک وفیلیپین نیز به عضویت فدراسیون جهانی‬
‫سوپر ‪ 8‬درمی‌آیند‪.‬‬
‫بصیر نصیبی در مصاحبه‌ای در مورد فدراسیون و جشنواره جهانی سوپر هشت می‌گوید‪:‬‬
‫«س��ینمای آزاد دو س��ال جش��نواره جهانی را با فاصله بعید (از نظر کمیت و کیفیت) پش��ت‬
‫سرگذاشت – سال اول شش کشور و سال بعد شانزده کشور شرکت‌کننده جشنواره بود و امسال‪...‬‬
‫قبل از هر چیز باید بگویم که نحوه برخورد ما با آماتورهای کشورهای دیگر و جهانی شدن جشنواره‬
‫س��ینمای آزاد برمی‌گردد به چهار س��ال پیش‪ .‬تلویزیون ملی ایران به ما این امکان را داد که در‬
‫‪77‬‬ ‫جش��نواره «اسپاس پیرکاردن» پاریس ش��رکت کنیم‪ ،‬در این جشنواره – عالوه بر اینکه فیلم‌های‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫آماتور کشورهای دیگر را دیدیم و فیلم‌های آماتور ایران را با موفقیت زیاد نمایش دادیم‪ .‬با ایورولن‬
‫که فیلم‌ساز آماتور و یکی از برگزارکنندگان جشنواره هم بود آشنا شدیم و این آشنایی و برخورد‬
‫اوال امیدوارمان کرد که کارهایمان نسبت به کشورهای اروپایی و آمریکایی نه تنها ضعیف‌تر نیست‬
‫بلکه در برخی مواقع برجسته‌تر است اما این واقعیت را هم دانستیم که باید این امکان فراهم شود‬
‫تا آماتورهای ما فیلم‌های کشورهای دیگر را ببینند‪ .‬همینطور تماشاگران برنامه‌های سینمای آزاد‬
‫و دیگر کسانی که به سینما گرایش دارند در جریان سینمای آماتور کشورهای دیگر قرار گیرند و‬
‫چون تکثیر فیلم‌های س��وپر هش��ت حتی در کشورهای دیگر که امکان کپی کردن دارند به خاطر‬
‫مش��کالت مالی آماتورها محدود است به ناچار فیلم‌های سوپر هشت آن‌ها هم که تنها یک نسخه‬
‫اس��ت امکان نمایش متوالی را ندارد و گذش��ته از آن نمی‌توانند فیلم‌هایش��ان را با پست به دست‬
‫سرنوشت بسپارند‪.‬‬
‫پس بایس��تی برای تماشای فیلم‌های آن‌ها شرایطی ایجاد ش��ود مثل برگزاری جشنواره‌ها که‬
‫بش��ود نماینده هر کش��ور را با فیلم‌های آن کش��ور دعوت کرد وقتی این فکر را می‌خواس��تیم به‬
‫مرحله عمل برس��انیم البته بسیار وحشت داشتیم اما باید به این اضطراب پایان می‌دادیم ترس از‬
‫نرس��یدن فیلم‪ ،‬ترس از اینکه نتوانیم با گروه‌های کشورهای دیگر آن‌گونه که باید آشنا شویم؛ اما‬
‫دو پشت‌گرمی‌داش��تیم‪ ،‬اول نحوه کمک تلویزیون بود که ما به این ش��هامت را می‌داد که با آزادی‬
‫کامل طرح تشکیل این جشنواره را به واقعیت نزدیک کنیم و بعد همراهانمان در کشورهای دیگر‬
‫که به ما وعده دادند که تنهایمان نخواهند گذاشت‪.‬‬
‫س��ال گذشته با نماینده اکثر س��فارتخانه‌های دنیا در تهران مکاتبه کردیم‪ ،‬استقبال هم کردند‬
‫و با کش��ورهای متبوعشان تماس گرفتند‪ ،‬اما هیچ فیلمی‌از این راه به دست ما نرسید‪ ،‬برای اینکه‬
‫سینماگران آماتور در کشورهای دیگر پراکنده هستند یا تشکیالت دولتی به آن‌ها دسترسی ندارد‪،‬‬
‫راهی که پیدا کردیم این بود که خودمان به دیگر کشورها مسافرت کنیم آماتورها را پیدا کنیم با‬
‫آن‌ها صحبت کنیم فیلم‌هایش��ان را ببینیم و کارهایمان را برایشان نشان بدهیم و جلبشان کنیم‪.‬‬
‫البته بعد از تش��کیل فدراسیون جهانی س��ینمای آماتور مشکالت کمتر شده است‪ .‬در تمام مدت‬
‫س��ال کش��ورهای عضو فدراسیون با هم در تماس هستند تا فیلم‌های بهتر را به جشنواره‌ها عرضه‬
‫نمایند ولی باز هم از این سفرها و بررسی‌ها بی‌نیاز نیستیم‪ .‬هر سال یکبار به این کشورها می‌رویم‬
‫‪1‬‬
‫و هر بار دوستان بیشتری می‌یابیم و هر سال کشورهای بیشتری به فدراسیون می‌پیوندند‪» .‬‬
‫به دنبال تش��کیل فدراس��یون جهانی سوپر ‪ 8‬و برگزاری اولین جش��نواره جهانی سوپر هشت‬
‫همزمان با هفتمین جش��نواره س��ینمای آزاد در تهران‪ ،‬بولتن سینمای آزاد خبر از برگزاری اولین‬
‫سمینار جهانی سوپر ‪ 8‬در تهران را می‌دهد و چند موضوع برای بررسی پیشنهاد می‌دهد‪:‬‬
‫‪ -1‬مش��کالت مادی س��ینمای آماتور در ایران و کش��ورهای دیگر و نحوه کمک س��ازمان‌های‬ ‫‪78‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫مسئول‪ ،‬عوارض نمایش‪ ،‬مکان برای نمایش فیلم‪ ،‬وسایل کار و غیره‪...‬‬
‫‪ -2‬دالیلی که یک س��ینماگر آماتور را بعد از چند س��ال کار به س��ینمای تجارتی منحرف‪ ،‬نه‬
‫حرفه‌ای سالم می‌کشاند‪.‬‬
‫‪ -3‬بررسی مشکالت تکنیکی سینمای آماتور‪.‬‬
‫‪ -4‬بررسی و تحلیل محتوای فیلم‌های سینمای آماتور و آگاهی به ضعف‌ها و نارسایی‌های بیانی‪.‬‬
‫‪ -5‬بررسی مسائل جشنواره‌های سینمای آماتور و بررسی این مسئله که آیا باید جشنواره‌های‬
‫جهانی را گسترش داد و یا محدود کرد‪.‬‬
‫‪ -6‬بررس��ی مس��ائل مربوط به تاثیر جایزه در پیشبرد سینمای آماتور و آیا بایستی اهداء جوایز‬
‫را گسترش داد و یا به‌طور کلی جوایز را حذف کرد‪.‬‬
‫‪ -7‬نقش موسیقی در سینما و مشکالت انتخاب موسیقی متن سینمای آماتور‪.‬‬
‫‪ -8‬کوش��ش در رفع نواقص فیلم‌های س��وپر ‪ ،8‬مربوط به نحوه انجام امور البراتواری فیلم‌های‬

‫‪ - 1‬کتاب سوم سینمای آزاد‪1352 ،‬‬

 ‫مذکور جلب نظر کمپانی‌ها برای توجه و دقت بیشتر در کار چاپ و ظهور فیلم‌های سوپر ‪.8‬‬
‫‪ -9‬آشنایی با امکانات جدید سینمای سوپر ‪ 8‬و نحوه آشنا کردن سینماگران آماتور در دنیا با‬
‫آخرین پیشرفت‌های سینمای آماتور کهمی‌تواند در پیشبرد تکنیک کار آماتورها تاثیر شایسته‌ای‬
‫را داشته باشد‪.‬‬
‫‪ – 10‬راه‌یابی برای گسترش فدراسیون جهانی سوپر ‪ ،8‬تا آن حد که مبادله فیلم‌های سوپر ‪ ،8‬در‬
‫سطح جهانی امکان‌پذیر باشد و کشورهای جهان در کار برگزاری جشنواره‌ها‪ ،‬یکدیگر را یاری کنند‪.‬‬
‫‪ -11‬توجه به موقعیت‌های سینماگران آماتور و راهیابی برای تامین بیمه و بهداشت آماتورها‪.‬‬
‫‪ -12‬در اجتماع س��ینماگران آماتور بس��یار نیاز داریم که از راهنمایی‌ها و پیش��نهاد موسسات‬
‫فرهنگی و هنری بهره‌مند شویم و از آن‌ها صمیمانه دعوت می‌کنیم تا در این اجتماع شرکت کنند‬
‫و برای پیشبرد سینمای آماتور در ایران و دیگر کشورها یاریمان کنند‪.‬‬
‫نخس��تین سمینار جهانی سینمای آماتور همزمان با هشتمین جشنواره سینمای آزاد و دومین‬
‫جش��نواره جهانی س��وپر ‪ 8‬در مهرماه ‪ 1355‬در تهران تش��کیل می‌ش��ود و افراد زیر در جریان‬
‫س��مینار به عنوان س��خنران حضور می‌یابند‪ :‬کریس وردز ورث (انگلس��تان) سردبیر نشریه «فیلم‬
‫میکینگ»‌هایم مهیا (اس��پانیا) نویس��نده مجله س��ینمایی «فتوفالش»‪ ،‬ایورولن (فرانسه) مسئول‬
‫گروه آکسیون سوپر ‪ 8‬پاریس‪ ،‬مارسل کروز (بلژیک) نایب رئیس مرکز ملی تولید و پخش سوپر ‪،8‬‬
‫جان پائولو برناگوتس��ی (ایتالیا) استاد انشگاه بولونیا و منتقد سینمایی‪ ،‬پیرلوئیجی بوگانه (ایتالیا)‬
‫‪79‬‬ ‫رئیس س��ینه کلوب بولونیا‪ ،‬فریدون معزی مقدم (ایران) دبیر کل جش��نواره کودکان و نوجوانان‪،‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫انریک لوپز مائزانو (اسپانیا) سرپرست آکسیون سوپر ‪ 18‬اسپانیا‪ ،‬ناصر غالمرضایی‪ ،‬موسی اکرمی‌و‬
‫‪1‬‬
‫بصیر نصیبی از سینمای آزاد ایران‪.‬‬

‫پایان کار سینمای آزاد‬

‫ج��دا از دالیل��ی که در بخش‌های قبل در مورد افت کیفی فیلم‌ها و مش��کالت س��ینمای آزاد‬
‫گفته ش��د‪ ،‬یکی از عناصر اصلی تاثیرگذار در حرکت س��ینمای آزاد بصیر نصیبی سرپرست گروه‬
‫است‪ .‬اکثر اعضایی سابق سینمای آزاد‪ ،‬نصیبی را یکی از افراد موثر در رشد سینمای آماتور ایران‬
‫می‌دانند اما بر این نکته هم تاکید دارند که نصیبی به تدریج از خطی که ابتدای کار در جهت رشد‬
‫دادن س��ینمای آماتور ایران در پیش گرفته شده بود‪ ،‬منحرف شد که پیامد آن رکود فعالیت‌های‬
‫سینمای آزاد ایران‪ ،‬پراکنده شدن اعضای‪ ،‬بی‌خاصیت شدن محتوای فیلم‌ها‪ ،‬عدم راه‌یابی اعضای‬
‫به سینمای غیرآماتوری است‪.‬‬

‫‪ - 1‬رضویان‪ ،‬امیرشهاب‪ ،‬بررسی سینمای ‪ 8‬میلی متری ایران‪ ،1370 ،‬پایان نامه کارشناسی سینما‪ ،‬دانشگاه هنر‬
‫اش��تباهات نصیبی را وابس��تگی بی��ش از حد س��ینمای آزاد به تلویزیون‪ ،‬مح��ور قرار گرفتن‬
‫تصمیم‌گیری‌های وی و عمده ش��دن بهره‌برداری تبلیغاتی از س��ینمای آزاد می‌دانند اما در عین‬
‫حال همه از وی به‌خاطر پی‌گیری حرکت سینمای آماتور ایران به نیکی یاد می‌کنند‪.‬‬
‫در مورد اداره سینمای آزاد بین اعضایی قدیمی‌و نصیبی اختالف‌نظرهایی بروز می‌کند و در ‪12‬‬
‫بهمن ‪ 1356‬جلس��ه‌ای با حضور نصیبی‪ ،‬سهیل س��وزنی‪ ،‬ناصر غالمرضایی‪ ،‬کیانوش عیاری‪ ،‬زاون‬
‫قوکاس��یان‪ ،‬عبداهلل باکیده و محمد مقدم مس��ئول امور اجرایی تشکیل می‌شود و پس از چندین‬
‫س��اعت بحث قرار می‌شود اداره سینمای آزاد به صورت ش��ورایی انجام گیرد که به دلیل پراکنده‬
‫بودن اعضایی قدیمی‌ممکن نمی‌شود و همچنان نصیبی سینمای آزاد را اداره می‌کند‪.‬‬
‫با رس��یدن س��ال ‪ 1357‬و اوج‌گیری تدریجی انقالب‪ ،‬اعضایی سینمای آزاد هم متوجه انقالب‬
‫ش��ده و گروه دچار رکود می‌ش��ود و جشنواره دهم که قرار است در سال ‪ 57‬برگزار شود به خاطر‬
‫ش��رایط سیاسی تهران به شیراز منتقل و در نهایت متوقف می‌شود‪ ،‬جشنواره ‪ abu‬هم به همین‬
‫صورت تعطیل می‌شود‪.‬‬
‫توجه به وقایع انقالب باعث می‌ش��ود که تولید فیلم داستانی در سینمای آزاد به حداقل برسد‬
‫و فیلم‌س��ازان گروه بیش��ترین توان خود را در جهت فیلم‌س��ازی مس��تند از انقالب به کار ببرند‪،‬‬
‫غالمرضای��ی و اعضای��ی دفتر خرم‌آباد‪ ،‬عیاری و کش��مش‌زاده و اعضای دفتر اه��واز‪ ،‬صباغ‌زاده در‬
‫مش��هد‪ ،‬س��ید بها طاهری در ش��یراز و تعدادی از اعضایی دفتر تهران فیلم‌های مستندی از وقایع‬
‫انقالب فیلمبرداری می‌کنند‪.‬‬ ‫‪80‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫دفتر س��ینمای آزاد عمال در جریان انقالب تعطیل می‌ش��ود و پس از پیروزی انقالب اعضایی‬
‫قدیمی‌اقدام به بازگشایی دفتر تهران می‌کنند‪ .‬سینمای آزاد در اختیار شورای سرپرستی صداوسیما‬
‫قرار می‌گیرد‪ .‬کیانوش عیاری‪ ،‬مهدی صباغ‌زاده و عبداهلل باکیده در تالش برای حفظ سینمای آزاد‬
‫با صادق قطب‌زاده مدیرعامل وقت صداوسیما و مسعود کیمیایی مسئول وقت شبکه دوم مذاکراتی‬
‫انجام می‌دهند که نتیجه چندانی به بار نمی‌آورد‪.‬‬
‫انقالب اساس سینمای کشور را هم واژگون کرده و وسوسه ورود به سینمای حرفه‌ای همراه با راحت‌تر‬
‫شدن امکان جذب در سینمای حرفه‌ای باعث گرایش فیلم‌سازان سینمای آزاد به ساخت فیلم سینمایی‬
‫می‌شود و تعدادی از افراد مطرح سینمای آزاد طی سال‌های بعد جذب سینمای حرفه‌ای می‌شوند‪.‬‬
‫تشکیالت سینمای آزاد به شکل پیش از سال ‪ 57‬نمی‌تواند دوام پیدا کند و تا اواسط مردادماه‬
‫سال ‪ 58‬سینمای آزاد توسط اعضای قدیمی‌اداره می‌شود‪.‬‬
‫س��ینمای آزاد در سال ‪ 1358‬توس��ط گروهی جدید که برادران ترشیزی سرپرست آن هستند‬
‫اداره می‌ش��ود و در چند ش��هر‪ ،‬دفاتر سینمای آزاد که با پیروزی انقالب تعطیل شده‌اند بازگشایی‬
‫می‌ش��ود‪ ،‬آش��فتگی‌های پس از انقالب مجال فعالیت جدی را ممکن نمی‌سازد و از سینمای آزاد‬
 ‫فقط نامی‌مانده اس��ت‪ ،‬در اوایل س��ال ‪ 1359‬تش��کیالت س��ینمای آزاد در اختیار سعید حاجی‬
‫می��ری و گروه همراهش قرار می‌گیرد‪ .‬اولین اقدام حاجی میری تغییر نام س��ینمای آزاد به مرکز‬
‫اسالمی‌فیلم‌س��ازی آماتور ایران اس��ت و پس از آن دفاتر س��ینمای آزاد با نام جدید در ‪ 13‬ش��هر‬
‫ت مرکز اسالمی‌فیلم‌سازی آماتور تا اوایل سال ‪ 1363‬ادامه دارد و پس از‬
‫بازگشایی می‌شود‪ ،‬فعالی ‌‬
‫آن برای همیشه تعطیل شده و وسایل و امکانات و فیلم‌های باقیمانده از سینمای آزاد به انبارهای‬
‫‪1‬‬
‫صداوسیما انتقال می‌یابد‪.‬‬

‫مروری تاریخچه فیلم کوتاه در ایران‪:‬‬

‫پس از ورود دوربین به ایران‪ ،‬فیلم‌های کوتاه پراکنده‌ای از س��وی برخی از عالقه‌مندان ساخته‬
‫می‌شود تا اینکه در فاصله سال‌های ‪ 1345‬تا ‪ 1348‬تعدادی فیلم ‪ 8‬میلی متری ساخته می‌شود‪.‬‬
‫اما بصیر نصیبی که از عالقه‌مندان فیلس��مازی اس��ت با تالش‌های مستمر خود اولین قدم‌ها را در‬
‫شکل گیری فیلم‌سازی آماتور در کشور بر می‌دارد که در نهایت به تشکیل سینمای آزاد می‌انجامد‪.‬‬
‫در پی تش��کیل س��ینمای آزاد و ساخت فیلم‌های س��ینماگران جوان‪ ،‬نخستین دوره جشنواره‬
‫س��ینمای آزاد به منظور نمایش فیلم‌ها در س��ال ‪ 1349‬برگزار می‌ش��ود‪ .‬اما در سال ‪ 1350‬مدیر‬
‫عامل تلویزیون ملی موافقت خود را برای کمک به فیلم‌س��ازان اعالم می‌کند و در نتیجه جشنواره‬
‫و فعالیت‌های سینمای آزاد رونق بیشتری می‌گیرد‪.‬‬
‫‪81‬‬ ‫به مرور در پی ارتباط‌هایی که از سال ‪ 1348‬تا ‪ 1350‬با فیلم‌سازان شهرستانی برقرار می‌شود‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫آنها نیز به این جرگه جذب می‌ش��وند و پس از دریافت کمک‌های مالی‪ ،‬دفاتر مس��تقل س��ینمای‬
‫آزاد در بس��یاری از شهرس��تان‌ها به راه می‌افتد‪ ،‬کالس‌های آموزشی دایر می‌شود و فیلم‌سازی در‬
‫مس��یر راحت تری پیش می‌رود‪ .‬به مرور رونق تولیدات باعث تداوم جشنواره و برگزاری جشنواره‬
‫در شهرستان‌ها می‌شود که این امر تاثیر ویژه‌ای در فرهنگ سازی شهرهای دیگر ایفا می‌کند‪.‬‬
‫البته برگزاری جش��نواره در شهرس��تان‌ها آس��یب‌هایی هم در پی دارد از جمله اینکه برخی از‬
‫فیلم‌سازان شهرستانی از کارهای پایتخت نشینان الگوبرداری می‌کنند و بخشی از تولیدات از این‬
‫طریق به هدر می‌رود‪ .‬اما آس��یب چش��م گیرتری که اکثر فیلم‌سازان با آن مواجه می‌شوند تالش‬
‫برای دیده شدن در جشنواره‌های خارجی است‪ .‬در نتیجه شکل گیری زبان سینمایی و پرداختن‬
‫به دغدغه‌های دیگر به حاشیه می‌رود‪.‬‬
‫جش��نواره سینمای آزاد تا سال ‪ 1356‬برگزار می‌شود و با حمایت تلویزیون و تالش‌های بصیر‬
‫نصیبی جش��نواره سوپر ‪ 8‬هم در تهران بوجود می‌آید و فیلم‌های ایرانی فرصت رقابت با فیلم‌های‬

‫‪ - 1‬همان‬
‫خارجی را پیدا می‌کنند که به مرور نمایندگانی از کشورهای دیگر اروپایی نیز به فدراسیون سوپر‪8‬‬
‫می‌پیوندند و در راستای ایجاد ارتباط میان فیلم‌سازان کشورهای دیگر فعالیت‌هایی آغاز می‌شود‪.‬‬
‫ایج��اد این فدراس��یون اهداف مهمی‌‌که به جزئیات در این فص��ل آمده را در پیش دارد که همگی‬
‫نشان از ایجاد فضایی پویا‪ ،‬جهانی و امن برای فیلم‌سازان دارد‪.‬‬
‫به دنبال تش��کیل این فدراس��یون‪ ،‬آسیب‌ها و چالش‌های سینماگران نیز به صورت موارد مورد‬
‫مطالعه در دستور کار قرار می‌گیرد‪ .‬اما سینمای کوتاه و ساختار آن نیز مانند دیگر طیف‌های فعال‬
‫جامعه تحت الش��عاع انقالب قرار می‌گیرد و برای مدتی از حرکت می‌ایس��تد‪ .‬اما تا پیش از انقالب‬
‫نشانه‌هایی از آسیب‌ها و مشکالت سینمای کوتاه به چشم می‌خورد‪ ،‬آسیب‌هایی که حتی امروز با‬
‫گذشت ‪ 37‬سال از انقالب هنوز هم وجود دارد‪.‬‬
‫پس از انقالب گروه‌ها و افراد جدیدی س��اختار س��ینمای کوتاه را دوباره پی ریزی می‌کنند و‬
‫سینمای کوتاه روند جدید خود را آغاز می‌کند‪ .‬اما وقتی به بندهای موارد آسیب شناسی فدراسیون‬
‫سوپر‪ 8‬توجه می‌کنیم برایمان آشناست و به وضوح موید این است که چالش‌های مطرح شده هنوز‬
‫هم در ساختار سینمای کوتاه به چشم می‌خورد‪ .‬حتی مواردی که در حال حاضر فیلم‌سازان کوتاه‬
‫از آن رنج می‌برند نیز فاکتورهایی اس��ت که همان س��ال‌ها در اهداف فدراسیون سینمای سوپر‪8‬‬
‫لحاظ شده بود اما مجال پی گیری پیدا نکرد‪ .‬بنابراین به نظر می‌رسد پروسه آزمون و خطایی که‬
‫در س��ال‌های پیش از انقالب رخ داد‪ ،‬پرونده‌ای اس��ت که هنوز هم می‌توان از آن برای روند رو به‬
‫بهبود سینمای کوتاه بهره برد‪.‬‬ ‫‪82‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫حامیان فیلم کوتاه‬
‫از س��ال ‪ 1349‬که نخستین جشنواره س��ینمای آزاد شکل می‌گیرد‪ ،‬فیلم کوتاه از سوی مراکز‬
‫مختلفی مورد توجه و حمایت قرار می‌گیرد‪ .‬همانطور که در فصل‌های گذشته ذکر شد‪ ،‬تلویزیون‪،‬‬
‫انجمن س��ینمای آزاد و فدراسیون جهانی سوپر هشت از حامیان سینمای کوتاه بودند اما در کنار‬
‫آنها مراکز دیگری چون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و انجمن س��ینمای جوان هم به‬
‫ای��ن جرگ��ه می‌پیوندند‪ .‬کانون در ابتدا به عنوان یکی از مهمترین حامیان‪ ،‬فیلم‌س��ازان مطرح و‬
‫صاحب سبک زیادی را به سینمای ایران معرفی می‌کند اما پس از انقالب نقش حمایتی کانون در‬
‫زمینه آموزش‪ ،‬تهیه و تولید فیلم کوتاه کمرنگ تر می‌شود‪.‬‬
‫انجمن س��ینمای جوان نیز فراز و فرودهایی را از ابتدا تا کنون طی می‌کند اما همچنان پابرجا‬
‫می‌ماند‪ .‬پس از انقالب مراکز دیگری مانند حوزه هنری‪ ،‬مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی‬
‫و برخی دیگر از سازمان‌ها نیز در زمینه تهیه و تولید فیلم کوتاه فعالیت می‌کنند که به اجمال به‬
‫بررسی تاریخچه مهمترین این مراکز می‌پردازیم‪:‬‬
 ‫کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان‬
‫کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان‪ ‬در دی ماه‪ ۱۳۴۴ ‬به عنوان‪ ‬سازمان ناسودبر‪ ‬فرهنگی‬
‫و هنری‪ ،‬به ریاس��ت فرح پهلوی ‪ ‬و مدیریت‪ ‬لیلی امیرارجمند‪ ‬تاس��یس می‌شود‪ .‬در سال ‪،1350‬‬
‫ارس�لان ساسان از تحصیل کردگان سینما در آمریکا که به تازگی به ایران بازگشته بود‪ ،‬پیشنهاد‬
‫تاس��یس مرکز آموزش فیلم‌س��ازی را به لیلی امیرارجمند مدیرعامل وقت کانون می‌دهد که مورد‬
‫موافقت قرار می‌گیرد‪.‬‬
‫در س��ال ‪ 1351‬ای��ن مرکز با هدف تربیت فیلمش��ناس‪ ،‬فیلم‌س��از و ع��کاس آگاه و کمک به‬
‫رش��د فک��ری کودکان و نوجوانان کار خود را در دو مرکز فرهنگ��ی‪ ،‬هنری در تهران آغاز می‌کند‪.‬‬
‫ارسالن ساسانی مسئولیت اداره مرکز آموزش فیلم‌سازی را بر عهده می‌گیرد و با جذب مربی‌های‬
‫فیلم‌س��ازی‪ ،‬کالس‌های آموزش��ی به تدریج در تعدادی از کتابخانه‌های کانون در تهران تش��کیل‬
‫می‌ش��ود‪ .‬از اولین مربیانمی‌توان از ایرج صفوی‪ ،‬فرهاد ش��یبانی‪ ،‬بهزاد محتشمی‪ ،‬عباس بلورچی‪،‬‬
‫ارس�لان ساس��انی و نورالدین زرین‌کلک‪ ‬که در واقع پدر فیلم‌های انیمیشن ایران از بنیان گذاران‬
‫کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود‪،‬نام برد‪.‬‬
‫ناص��ر زراعت��ی و کورش افش��ارپناه نیز از س��ال ‪ 1352‬به عن��وان مربی وارد مرکز آموزش��ی‬
‫فیلم‌س��ازی کانون می‌ش��وند و به تدریج فعالیت این دو بیشتر می‌شود‪ .‬در سال ‪ 1354‬اسفندیار‬
‫‪83‬‬ ‫منفردزاده(آهنگس��از فیلم) مس��ئولیت اداره مرکز آموزش فیلم‌س��ازان را بر عهده می‌گیرد که با‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫برنامه‌ریزی‌های بهتر برای کالس‌ها همراه است‪.‬‬

‫زراعتی و افش��ارپناه در سال‌های بعد بیش��ترین فعالیت را در بخش آموزش بر عهده می‌گیرند‬
‫و پس از کنار رفتن منفردزاده‪ ،‬پرویز کالنتری به عنوان مدیر مرکز آموزش فیلم‌س��ازی تا س��ال‬
‫‪ 57‬عهده دار مس��ئولیت می‌ش��ود و زراعتی و افش��ارپناه ب��ه ترتیب مرک��ز را اداره می‌کنند‪ .‬این‬
‫فعالیت‌ها تا س��ال ‪ 1358‬ادامه می‌یابد‪ .‬گسترش مرکز آموزش فیلم‌سازی با زیاد شدن کالس‌های‬
‫فیلم‌س��ازی در کتابخانه‌ه��ای تهران همراه می‌ش��ود و تا س��ال ‪ 1356‬در ‪ 24‬کتابخانه کانون در‬
‫تهران‪ ،‬مربیان فیلم‌س��ازی تدریس می‌کنند و در ش��هرهای آبادن‪ ،‬ارومیه‪ ،‬اهواز‪ ،‬کرمانشاه‪ ،‬تبریز‪،‬‬
‫بروجرد‪ ،‬خرمشهر‪ ،‬زاهدان‪ ،‬ساری‪ ،‬سلماس‪ ،‬سنندج‪ ،‬سبزوار‪ ،‬شیروان‪ ،‬رشت‪ ،‬قوچان‪ ،‬قزوین‪ ،‬کرج‪،‬‬
‫کوچ‌اصفهان و همدان هم کالس‌های آموزش فیلم‌سازان تشکیل می‌شود‪ .‬در طی این مدت تنها دو‬
‫کالس عکاسی در تهران و خرم آباد تشکیل می‌شود و در دیگر شهرها فقط کالس‌های فیلم‌سازی‬
‫فعال هستند‪.‬‬
‫ش��یوه تدریس در کالس‌ها در اوایل چندان مشخص نیست و همزمان با برگزاری کالس‌ها‪ ،‬در‬
‫س��ال ‪ 1352‬در صفحه کودکان و نوجوانان مجله تماش��ا سلسله مقاالتی از ناصر زراعتی در مورد‬
‫سینمای هشت میلیمتری چاپ می‌شود که ترجمه و تالیف کتابی است به نام «‪The children‬‬
‫‪ »as a film maker‬که بعدتر این کتاب به صورت کامل تر در ‪ 1000‬نس��خه تکثیر می‌ش��ود و‬
‫توس��ط کانون در اختیار مربیان و هنرجویان قرار می‌گیرد و به صورت جزوه درس��ی کالس‌های‬
‫آموزشی کانون در می‌آید‪.‬‬
‫این کتاب در س��ال ‪ 1353‬همزمان با جش��نواره س��ینمای جوان توسط وزارت فرهنگ و هنر‪،‬‬
‫همراه با دو کتاب «س��ینمای آزمایشگاهی» نوش��ته بیژن مهاجر و «فیلم و البراتوار» نوشته اکبر‬
‫عالمی‌در ‪ 5000‬نسخه چاپ می‌شود‪ .‬پس از آن به پیشنهاد سینمای آزاد‪ ،‬انتشارات سروش‪ ،‬کتاب‬
‫«س��ینمای آماتور در ‪ 10‬درس» نوش��ته کلود تارنو و گی فورنیه را به ترجمه هوشنگ کاووسی به‬
‫چاپ می‌رس��اند و چندی بعد کتاب «اصول و تکنیک س��ینمای هشت میلیمتری» تالیف منوچهر‬
‫جوانفر توس��ط انتشارات سروش چاپ می‌شود‪ ،‬چاپ این کتاب‌ها تاثیر فراوانی بر باال بردن آگاهی‬
‫تکنیکی فیلم‌سازان آماتور می‌گذارد‪.‬‬
‫در س��ال ‪ 1354‬مرکز آموزش فیلم‌س��ازی با مش��کل محدودیت س��نی هنرجویان خود روبرو‬
‫می‌ش��ود و کتابخانه‌ها از ورود هنرجویان باالی ‪ 16‬س��ال جلوگیری می‌کنند و این در حالی است‬
‫که بیش��تر هنرجویان آموزش دیده کالس‌های فیلم‌س��ازی در این حدود س��ن هستند‪ ،‬لذا دوره‬
‫دوم کالس‌های آموزش فیلم‌س��ازی تشکیل می‌ش��ود و طی امتحانی عملی و نظری از هنرجویان‬
‫کتابخانه‌های تهران حدود ‪ 40‬نفر از دوره اول به کالس‌های دوره دوم راه می‌یابند‪.‬‬
‫کالس‌های دوره دوم تخصصی و جدی تر است و هنرجویان درس‌هایی چون موسیقی‪ ،‬ادبیات‪،‬‬ ‫‪84‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫ش��عر و عکاس��ی را در کالس‌های تئ��وری می‌خوانند و در کارگاه‌های عمل��ی‪ ،‬مونتاژ‪ ،‬نورپردازی‪،‬‬
‫فیلمبرداری و کارگردانی را تجربه می‌کنند‪ .‬بخش س��ینمایی کانون کوش��ش ش��ایان توجه‌ای در‬
‫پیش��برد انگیزه‌ها و س��ازندگی اندیش��ه و پرورش نگرش هنری دارد و انج��ام فعالیت‌های کانون‬
‫پرورش فکری کودکان و نوجوانان در درخشش فیلم‌های ساخته شده به وسیله کانون در جشنواره‬
‫پنجم‪ ،‬ششم و هفتم فیلم‌های کودکان و نوجوانان نشان داده می‌شود‪ .‬در هفتمین جشنواره فیلم‬
‫در آبان‪ ۱۳۵۱ ‬فیلم «سفر»‪ ،‬چهار جایزه و فیلم «گلباران» و «سیاه و سپید» از ساخته‌های مرکز‬
‫س��ینمایی کان��ون هر یک جایزه دریافت می‌کنن��د‪ .‬پیش از این جش��نواره‪ ،‬فیلم «رهایی»‪ ‬ناصر‬
‫تقوایی‪ ،‬نیز برنده جایزه نخست‪ ‬ونیز‪ ‬و‪ ‬سانفرانسیسکو‪ ‬می‌ش��ود و فیلم «پس��ر و ساز و پرنده» هم‬
‫جایزه فسیتوال ونیز را از آن خود می‌کند‪.‬‬
‫کان��ون‪ ،‬ج��ای کارگردان��ان‪ ،‬فیلم نویس��ان‪ ،‬فیل��م س��ازان‪ ،‬انیمیش��ن س��ازان نامی‌‌پیش از‬
‫سال‌های‪۱۳۵۷ ‬می‌ش��ود آنچنان که شمار بسیاری از آموزش دیدگان کانون هم اکنون از نام‌های‬
‫نامی‌‌در رشته خود هستند‪ .‬عباس کیارستمی‪ ‬یکی از کارگردانان به استخدام مرکز سینمای کانون‬
‫پ��رورش فکری ک��ودکان و نوجوانان در می‌آید‪ .‬وی در س��ال‪ ۱۳۴۹ ‬فیلم کوتاه‪« ‬نان و کوچه»‪ ‬را‬
 ‫می‌سازد‪ ،‬در سال‪ ۱۳۵۱‬فیلم «زنگ تفریح» را به اکران می‌آورد و در سال‪ ۱۳۵۳ ‬با ساختن فیلم‬
‫«مسافر» جایگاه ویژه‌ای برای خود کسب می‌کند‪.‬‬
‫بهرام بیضایی‪ ‬دیگر کارگردانی اس��ت که فعالیت فیلم‌سازی خود را با کانون آغاز می‌کند‪ ،‬وی‬
‫فیلم‌های «عمو سیبیلو»‪« ، ‬سفر»‪« ،‬رگبار»‪« ،‬غریبه و مه» و «کالغ» را برای کانون می‌سازد‪ .‬امیر‬
‫نادری‪ ‬با فیلم «س��ازدهنی» در س��ال‪ ۱۳۵۲ ‬بر ارزش کارهای کانون می‌افزاید‪ .‬فرشید مثقالی‪ ‬در‬
‫س��ال‪ ۱۳۴۶ ‬به کانون می‌پیوندد و تا س��ال‪ ۱۳۵۷ ‬فیلم‌های انیمیش��ن‪ ،‬پوستر فیلم‪ ،‬تصویر برای‬
‫کتاب‌های کودکان کانون را می‌سازد که جوایز بی شماری می‌برد‪ .‬علی اکبر صادقی با ساختن دو‬
‫فیلم «گلباران» در س��ال‪ ۱۳۵۰ ‬و «شاه خورش��ید» در سال‪ ۱۳۵۳ ‬به مرکز سینمای کانون جان‬
‫تازه‌ای می‌بخشد‪.‬‬
‫کانون پرورش فکری در کنار جشنواره سینمایی که معروف ترین جشنواره جهانی ویژه کودکان‬
‫بود‪ ،‬آرش��یوی برای گردآوری فیلم‌های برای کودکان و نو جوانان می‌سازد تا کار نمایش فیلم‌های‬
‫ارزنده هنری را به فرم گسترده‌ای برای کودکان در سر تا سر ایران آغاز کند‪.‬آرشیو فیلم کودکان از‬
‫میان فیلم‌های برگزیده در هفت جشنواره فیلم کودکان و شماری فیلم‌های بلند و کوتاه خریداری‬
‫می‌کند که برخی ار آنان را به فارس��ی برگردانده می‌ش��ود و در روزهای تعطیل برای تماش��اگران‬
‫خردسال در تهران و شهرستان‌ها به نمایش گذاشته می‌شود‪.‬‬
‫بین سال‌های ‪ 1351‬تا ‪ 150 ،1357‬حلقه فیلم هشت میلیمتری به طول تقریبی ‪ 20‬ساعت توسط‬
‫‪85‬‬ ‫هنرجویان کانون تولید می‌شود که تعداد زیادی از آنها در جشنواره‌های داخلی و خارجی جایزه می‌گیرند‪:‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫سال ‪1351‬‬
‫ترس در کوچه (پرویز مهدوی) برنده جایزه اول از جشنواره میالنو‬
‫دید نزن (جعفر صافی) برنده جایزه دوم از جشنواره میالنو‬
‫سال ‪1352‬‬
‫تمدن (رضا خزائلی پارسا) برنده دیپلم ویژه هیات داوران از جشنواره سینمای جوان ایران‬
‫سرامیک (حسین گودرزی) برنده پالک نقره‌ای از جشنواره هلسینکی‬
‫قلمدوش (رضا خزائلی پارسا) برنده پالک طال از جشنواره هلسینکی‬
‫مرغ (علی پوراقامت) برنده پالک نقره‌ای از جشنواره هلسینکی‬
‫سال ‪1353‬‬
‫ختن��ه (ناصر س��نبالنی) برن��ده جایزه نقره رادیو تلویزیون از جش��نواره جوان منطقه آس��یا و‬
‫اقیانوس آرام ‪ ،A.B.U‬شیراز‬
‫س��که (فواد فرهمند پور) برنده دیپلم افتخار از جش��نواره فیلمس��ازان جوان منطقه آس��یا و‬
‫اقیانوس آرام ‪ ،A.B.U‬شیراز‬
 ‫سال ‪1354‬‬
‫آینه (مهدی خرم خانی) برنده جایزه اول از جشنواره میوز‬
‫با خویشتن نشستن‪ ،‬در خویشتن شکستن (شیرین جزایری) برنده جایزه اول از جشنواره میوز‬
‫کالسکه (فریبا شاهین مقدم) برنده جایزه دوم از جشنواره میوز‬
‫قلمدوش (رضا خزائلی پارسا) برنده جایزه شهردار ناکازاکی و دیپلم افتخار از جشنواره هیروشیما‬
‫مرغ (علی پوراقامت) برنده جایزه لوح یادبود و دیپلم افتخار از جشنواره هیروشیما‬
‫سال ‪1355‬‬
‫با خویش��تن نشستن‪ ،‬در خویشتن شکستن (شیرین جزایری) برنده لوح یادبود و دیپلم افتخار‬
‫از نمایشگاه آثار نوباوگان و جوانان کشور‬
‫بهار در آئینه (رضا خزائلی پارسا) برنده دیپلم شایستگی از جشنواره شیکاگو‬
‫در یک نگاه (محمدرضا علیقلی) برنده پالک طال از جشنواره میوز‬
‫عامل(مهدی حکاک) برنده دیپلم شایستگی از جشنواره شیکاگو‬
‫کچل (حس��ن آقا کریمی) برنده لوح یادبود و دیپلم افتخار از نمایش��گاه آثار نوباوگان و جوانان‬
‫کشور‬
‫من حرفی دارم که فقط شما بچه‌ها باور می‌کنید (محمد علی طالبی) برنده لوح یادبود و دیپلم‬
‫افتخار از نمایشگاه آثار نوباوگان و جوانان کشور و برنده جایزه اول جشنواره میوز‬
‫عامل(مهدی حکاک) برنده جایزه دوم جشنواره میوز‬ ‫‪86‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫کانون پس از‪ ‬انقالب ‪ ۱۳۵۷‬ایران‪ ،‬به‌عنوان نهادی دولتی و وابسته به‪ ‬وزارت آموزش و پرورش‪ ‬به‬
‫فعالیت خود ادامه می‌دهد‪.‬‬
‫اکنون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دارای گسترده‌ترین شبکه‪ ‬کتابخانه‌های‪ ‬کودکان‬
‫و نوجوانان و نیز از برجسته‌ترین تولیدکنندگان و ناشران کتاب‌های کودکان و نوجوانان در‪ ‬ایران‪ ‬به‬
‫شمار می‌رود‪.‬‬
‫اما در گذر سالها مجموعه فعالیت‌های سینمایی کانون به شکل قبل ادامه پیدا نمی‌کند و این‬
‫مرکز ماهیت خود را به عنوان یکی از مهمترین حامیان فیلم کوتاه از دست می‌دهد‪ .‬طبق آمارهای‬
‫اعالم شده در حال حاضر کانون سهم زیادی در ساخت فیلم کوتاه ندارد و هر ساله تعداد محدودی‬
‫‪1‬‬
‫انیمیشن را تهیه‌کنندگی می‌کند‪.‬‬

‫‪ - 1‬رضویان‪ ،‬امیرشهاب‪ ،‬بررسی سینمای ‪ 8‬میلی متری ایران‪ ،1370 ،‬پایان نامه کارشناسی سینما‪ ،‬دانشگاه هنر‬
 ‫انجمن سینمای جوان‬
‫انجمن سینمای جوان سومین مرکز فیلم‌سازی هشت میلیمتری‪ ،‬پس از سینمای آزاد و کانون‬
‫پ��رورش فکری کودکان و نوجوانان اس��ت که در س��ال ‪ 1353‬با بودج��ه وزارت فرهنگ و هنر به‬
‫صورتی محدود راه اندازی می‌ش��ود و بنیادنامه آن در س��ال ‪ 1353‬به تصویب شورای عالی وزارت‬
‫فرهنگ و هنر می‌رسد‪ .‬پیش از تصویب اساسنامه‪ ،‬در محل اداره سمعی و بصری وزارت فرهنگ و‬
‫هنر‪ ،‬مکانی به سینمای جوان اختصاص داده می‌شود و عباس بلورچی به عنوان سرپرست به اداره‬
‫این تشکیالت محدود می‌پردازد‪.‬‬
‫با بیشتر شدن فعالیت سینمای جوان و همچنین تصویب اساسنامه در اوایل سال ‪ 1354‬انجمن‬
‫به عضوگیری می‌پردازد و کالس‌های آموزش��ی تشکیل می‌دهد‪ ،‬پس از مدتی فعالیت‌های انجمن‬
‫به خاطر مش��کالت مالی و اداری دچار رکود می‌ش��ود و برای رفع مش��کالت‪ ،‬فعالیت‌های انجمن‬
‫به صورت موقت و برای ‪ 6‬ماه تعطیل می‌ش��ود‪ .‬در همین زمان عباس بلورچی که حدود دو س��ال‬
‫سینمای جوان را اداره کرده است‪ ،‬کنار می‌رود و ابراهیم مکی ریاست انجمن را بر عهده می‌گیرد‪.‬‬
‫با آمدن وی طرح گسترش سینمای جوان مطرح می‌شود و در پی آن محل انجمن از اداره سمعی‬
‫و بصری جدا و به ساختمانی که در اوایل کوچه بوعلی در نزدیکی خیابان فاطمی‌منتقل می‌شود‪.‬‬
‫برای بهتر شدن وضعیت انجمن‪ ،‬جمشید نرسی و حسین حلمی‌نیز در انجمن به کار می‌پردازند‬
‫و همزمان با آنها بیژن مهاجر هم وارد انجمن می‌ش��ود و فعالیت انجمن از شکل محدود سال‌های‬
‫‪87‬‬ ‫قبل بیرون آمده و گسترش می‌یابد‪ .‬به تدریج دفاتر انجمن در شهرستان‌ها زیر نظر اداره فرهنگ‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫و هنر هر اس��تان گشایش می‌یابد‪ ،‬فیلم خام هشت میلیمتری‪ ،‬دوربین و پروژکتور از دفتر انجمن‬
‫در تهران تامین می‌شود و اداره فرهنگ و هنر شهرستان نیز کمک‌هایی به سینمای جوان می‌کند‪،‬‬
‫تش��کیل کالس‌های فیلم‌س��ازی و عکاسی در مرحله بعد فعالیت است که در بیشتر موارد از طرف‬
‫دفتر تهران برای تدریس به شهرستان‌ها می‌روند‪ ،‬در طی این مدت بیژن مهاجر که در برنامه ریزی‬
‫آموزش��ی فعالیت می‌کند به آمریکا می‌رود و جمشید نرسی بیشتر به عنوان مدیر اداری انجمن و‬
‫حسین حلمی‌امور اجرایی را انجام می‌دهند‪.‬‬
‫برگزاری نمایش واره‌های سینمای جوان قدم بعدی انجمن است و طی آن فیلم‌های شهرستان‌ها‬
‫به صورت دوره‌ای طی نمایش واره‌ها به نمایش در می‌آید و منتخب فیلم‌های شهرس��تان‌ها سالی‬
‫یک بار در جشنواره سینمای جوان نمایش داده می‌شود‪ .‬با گسترش کار سینمای جوان‪ ،‬ساختمان‬
‫انجم��ن که تا اوایل س��ال ‪ 1355‬فقط یک طبقه آن در اختی��ار انجمن قرار دارد به طور کامل در‬
‫اختیار انجمن قرار می‌گیرد‪.‬‬
‫طبقه اول نمایش��گاه عکس‪ ،‬طبقه دوم سالن نمایش فیلم ‪ 16‬میلی متری و اتاق‌های تدوین و‬
‫صدا‪ ،‬طبقه سوم کتابخانه و سالن بحث آزاد و طبقه چهارم به عنوان امور اداری استفاده می‌شود‪.‬‬
‫برگزاری جلس��ات گفت و ش��نود با دس��ت اندرکاران س��ینمای ایران برگزار می‌شود که جزئی از‬
‫برنامه‌های آموزش��ی انجمن را ش��امل می‌شود‪ .‬دفاتر انجمن در تمامی‌مراکز استان زیر نظر وزارت‬
‫فرهنگ و هنر راه اندازی می‌شوند اما کمبود امکانات و استاد در بسیاری از این دفاتر باعث بی ثمر‬
‫ماندن فعالیت‌های انجمن می‌شود‪.‬‬
‫در اواخر س��ال ‪ 1356‬مسئله استقالل مالی و سینمای جوان و دریافت بودجه مجزا از سازمان‬
‫برنامه و بودجه مطرح می‌شود که بررسی آن به طول می‌انجامد و با شروع انقالب مسکوت می‌ماند‪.‬‬
‫به مرور آموزش در انجمن سینمای جوان نقشی مهم تر از سینمای آزاد پیدا می‌کند و کالس‌های‬
‫آموزشی از ابتدا به شکلی جدی تر برگزار می‌شود و فیلم‌سازی به صورتی پایه‌ای توسط اساتید با‬
‫تجربه آموزش داده می‌شود و پس از گذراندن یک دوره حداقل سه ماهه اجازه اولین تجربه هشت‬
‫میلیمتری به اعضای داده می‌شود‪.‬‬
‫انجمن سینمای جوان تا سال ‪ 1357‬فعالیت می‌کند و به گفته حسین حلمی‌حدود ‪ 1000‬فیلم‬
‫در سینمای جوان تولید می‌شود اما با وقوع انقالب و اشغال انجمن تمامی‌‌فیلم‌های آرشیوی از بین‬
‫می‌رود‪ .‬در سال‌های ‪ ۱۳۶۰‬تا ‪ ۱۳۶۳‬جشنواره فيلم كوتاه با عنوان «بخش ‪ ۸‬و ‪ ۱۶‬م‪.‬م» در جشنواره‬
‫فجر برگزار می‌شود اما از سال ‪ ۱۳۶۵‬با پاگرفتن «انجمن سينمای جوانان ايران» به طور رسمی‌اين‬
‫‪1‬‬
‫جش��نواره توس��ط انجمن برگزار می‌شود كه نام آن به جشنواره «سينمای جوان» تغيير می‌یابد‪.‬‬
‫ششمين جشنواره سينمای جوان در فروردين ‪ ۱۳۶۷‬در دو بخش فيلم و عكس برگزار شده و‬
‫باالخره در س��ال ‪ ۱۳۷۵‬همزمان با سيزدهمين جشنواره سراسری سينمای جوان جشنواره عنوان‬ ‫‪88‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫بين المللی را نيز از آن خود می‌کند‪.‬‬
‫در س��ال ‪ ۱۳۷۶‬جش��نواره بين المللی س��ينمای جوان عالوه ب��ر زيرمجموعه‪ ‬فيلم‪ ‬و‪ ‬عكس‪،‬‬
‫بخش‪ ‬فيلمنامه‪ ‬را در دل خود جای داده و دو دوره به اين شكل برگزار می‌شود‪ .‬اما در سال ‪۱۳۷۸‬‬
‫ش��انزدهمين جشنواره بين المللی س��ينمای جوان به طور اختصاصی به فيلم پرداخته و با شكل‬
‫گرفتن جش��نواره‌های استانی و منطقه‌ای سينمای جوان و نام و رسمی‌كه اين جشنواره در سطح‬
‫جهان می‌یابد ديگر رويكرد آن تنها سينمای جوان نبوده بلكه به عنوان یکی از جشنواره‌های جدی‬
‫در سطح منطقه و جهان مطرح می‌شود‪.‬‬
‫انجمن تا س��ال ‪ ۱۳۸۵‬حدود ‪ ۹۶‬هزار نفر فارغ التحصيل داشته كه اين عده ضمن آموزش‪ ،‬به‬
‫توليد فيلم‌های كوتاه در قطع‌های آموزش��ي ‪ ۸‬م‪.‬م‪VHS ،‬و ‪ S.VHS‬پرداخته و برخی از آنها به‬
‫تدريج‪ ،‬به توليد حرفه‌ای روی می‌آورند‪ .‬از سوی ديگر انجمن در فاصله سال‌های ‪۱۳91 - ۱۳۶۸‬‬
‫همه س��اله چهار جش��نواره منطقه‌ای را در نقاط مختلف كشور برگزار می‌کند‪ .‬جشنوراه انجمن از‬

‫‪ - 1‬همان‬
 ‫سال ‪ ۱۳۸۲‬به «جشنواره بين المللی فيلم كوتاه تهران» تغيير نام می‌یابد که تاكنون نیز ادامه دارد‪.‬‬
‫فعالیت‌های انجمن همواره فراز و فرودهایی داشته‪ ،‬به گونه‌ای که در برخی از مقاطع حرکت‌های‬
‫رو به رش��د و در برخی مقاطع افت‪ ،‬رکود و عدم کارایی داش��ته اس��ت تا آنجا که در سال ‪1388‬‬
‫در آس��تانه انحالل قرار می‌گیرد اما با این همه در حال حاضر انجمن س��ینمای جوانان ایران با در‬
‫اختيار داشتن ‪  ۵۹‬دفتر در سراسر كشور‪ ،‬گسترده ترين مركز آموزش فيلم كوتاه در ايران است‪.‬‬
‫این انجمن هرس��اله با پذيرش هنرجويان عالقه‌مند به فيلم و س��ينما در سراسر كشور اقدام به‬
‫تشكيل كالس‌های آموزشی خود می‌كند‪ .‬اين كالس‌ها به شكل مجموعه دروس سينما بانام “دوره‬
‫فيلمس��ازی و يا به شكل تك درس با عنوان «مشاغل س��ينمايی»‪ ‬بصورت آموزش‌های مهارتی و‬
‫كارگاهی برگزار می‌ش��ود‪ .‬همچنین‪ ‬انجمن س��ينمای جوانان ايران‪ ،‬در پايان هر يك از دوره‌ها به‬
‫فارغ التحصيالن‪ ،‬گواهينامه معتبر‪ ‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‪  ‬اعطا می‌کند‪.‬‬

‫جشنواره‌های استانی انجمن‬

‫اين جش��نواره‌ها از س��ال ‪ ۱۳۶۵‬با رويكرد برگزاری جشنواره در تمامی‌استانهای كشور‪ ،‬طرح و‬
‫برنامه ريزی ش��د كه در دو بخش فيلم و عكس و از كرمانش��اه آغاز ش��د‪ ،‬در اين سال ‪ ۲۰‬استان‪،‬‬
‫جشنواره را برگزار كردند‪ .‬در دومين دور اين جشنواره از سال ‪ ۱۳۶۶‬با تقسيم كشور به ‪ ۲۴‬استان‬
‫تا پايان س��ال ‪ ۱۳۶۹‬جش��نواره در ‪ ۲۴‬استان برگزار شد‪ .‬با رويكرد جديد انجمن و تغيير سياست‬
‫‪89‬‬ ‫برگزاری جش��نواره‪ ،‬جش��نواره‌های استانی به منطقه‌ای تبديل شد كه در سال ‪ ۱۳۷۱‬به ‪ ۶‬منطقه‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫‪ ۴‬اس��تانی و در س��ال ‪ ۱۳۷۲‬تا پايان سال ‪ ۱۳۷۷‬در ‪ ۴‬منطقه و با حضور ‪ ۶‬استان برگزار شد‪ .‬دور‬
‫جديد جشنواره‌های منطقه‌ای از سال ‪ ۱۳۸۵‬با تقسيم كشور به ‪ ۳‬منطقه ‪ ۱۰‬تا ‪ ۱۱‬استانی تقسيم‬
‫ش��د‪ .‬تغيير عمده اين جش��نواره‌ها در سال ‪ ۱۳۸۵‬اضافه ش��دن بخش فيلمنامه و پوستر فيلم به‬
‫جشنواره‌ها و همچنين كارگاه‌های آموزشی است‪.1‬‬

‫اهداف جشنواره‌های انجمن‬

‫انجمن سينمای جوانان ايران به منظور ارتقای سطح آگاهی‪ ،‬تجربه و بينش نسل جوان برای نيل‬
‫به سينمای ملی‪ ،‬با هدف بسط و تعميم ارزش‌های واالی دينی و هويتی‪ ،‬تحكيم خانواده‪ ،‬موضوعات‬
‫اجتماعی و فرهنگی‪ ،‬اميد‪ ،‬عدالت‪ ،‬فرهنگ ش��هادت و دفاع مقدس‪ ،‬دس��تاوردهای جديد علمی‪،‬‬
‫ظرفيت‌ه��ای فرهنگی‪ ،‬تمدنی‪ ،‬تاريخی و جغرافيايی كش��ور‪ ،‬با نگاه به پرورش هنرمندانی متعهد‪،‬‬

‫‪ - 1‬ره توشه (عملکرد انجمن سینمای جوانان ایران) تیرماه ‪ 1389‬لغایت اسفندماه ‪ ،1391‬سازمان امور سینمایی و سمعی و‬
‫بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‬
‫خالق و توانمند كه موجب دس��تيابی به آثار فاخر فيلم كوتاه می‌ش��ود و معرفی و ارزيابی بهترين‬
‫توليدات يكساله در مناطق فوق الذكر اقدام به برگزاری جشنواره منطقه‌ای سينمای جوان می‌کند‪.‬‬
‫طبق اعالم سایت رسمی‌انجمن سینمای جوان‪ ،‬این انجمن در حال حاضر با برخورداری از ‪۵۹‬‬
‫عضو دفتر و نمايندگی در استانها و شهرهای مختلف كشور به عنوان متولی سينمای كوتاه كشور‬
‫همسو با سياستها و اهداف كالن معاونت سينمايی و امور سمعی و بصری وزارت فرهنگ و ارشاد‬
‫اسالمی‌فعاليت می‌كند كه مهمترين آنها به اين ترتيب است‪:‬‬
‫برگزاری جشنواره بين المللی فيلم كوتاه تهران‬
‫برگزاري جشنواره‌های منطقه‌ای سينمای جوان‬
‫برگزاری هفته‌های فيلم و عكس توسط دفاتر انجمن در سراسر كشور‬
‫عرضه و پخش آثار منتخب فيلم كوتاه در مجامع و بازارهای بين المللی‬
‫آموزش‪ ،‬توليد و عرضه فيلم كوتاه‬
‫آموزش حدود ‪ ۶۰۰۰‬هنرجو در سراسر كشور به صورت ساالنه‬
‫توليد ‪ ۲۰۰۰‬فيلم كوتاه به صورت ساالنه در دفاتر و مراكز انجمن‬
‫بيمه مسئوليت مدنی عوامل ساخت فيلم كوتاه در كشور‬
‫حضور در جشنواره‌های معتبر بين المللی‬
‫طراح و مبدع طرح تشكيل اتحاديه فيلمسازان كوتاه كشورهای مسلمان با عضويت كشورهای‬
‫لبنان و فلس��طين‪ ،‬تونس‪ ،‬كويت‪ ،‬افغانس��تان‪ ،‬پاكستان‪ ،‬تاجيكستان‪ ،‬قرقيزس��تان‪ ،‬ايران‪ ،‬امارات‬ ‫‪90‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫متحده عربی‪ ،‬قطر‪ ،‬سوريه‪ ،‬تركيه‪ ،‬ازبكستان‪ ،‬قزاقستان‪ ،‬بوسنی و هرزگوين و سودان‬
‫‪1‬‬
‫برگزاری نمايشگاه‌ها عكس به صورت موضوعی – انفرادی و جمعی‬

‫مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی‬

‫«مركز گسترش سينماي مستند و تجربي» وابسته به معاونت امور سينمايي و سمعي و بصري‬
‫وزارت فرهنگ و ارش��اد اس�لامي‪ ،‬یکی دیگر از متوليان حمايت و مش��اركت در توليد فيلم‌هاي‬
‫س��ينمايي اول‪ ،‬فيلم‌هاي مس��تند بلن��د‪ ،‬نيمه بلند و كوت��اه‪ ،‬فيلم‌هاي كوتاه داس��تاني و تجربي‬
‫حرف‌هاي و فيلم‌هاي انيميشن بلند و كوتاه است‪ .‬از سويي‪ ،‬برپايي كارگاه‌هاي آموزش تخصصي‪،‬‬
‫انتش��ار كتاب‌هاي موضوعي‪ ،‬برگزاري جشنواره بين‌المللي س��ينماحقيقت‪ ،‬جشنواره فيلم رضوي‪،‬‬
‫دو‌س��االنه‌ي جايزه بزرگ شهيد آويني‪ ،‬همايش تصوير عاشورا‪ ،‬همايش ملي انيميشن ايران و‪ ...‬از‬
‫ديگر فعاليت‌هاي اين «مركز» در عرصه‌ي تعميم و گس��ترش فرهنگ و هنر ناب ايراني در كش��ور‬

‫‪1 - www.iycs.ir‬‬
 ‫مي‌باش��د‪ .‬این مرکز معاونت‌های مختلفی را در بر می‌گیرد که طبق اعالم س��ایت رسمی‌این مرکز‬
‫هر کدام وظایف مشخصی دارند‪:‬‬

‫‪91‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫‪ ‬معاونت فرهنگي و توليد‪:‬‬
‫انتش��ار فراخوان توليد و مش��اركت در توليد فيلم‌هاي سينمايي اول‪ ،‬مس��تند‪ ،‬كوتاه داستاني‬
‫و انيميش��ن‪ ،‬جمع‌آوري و طبقه‌بندي طرح‌ها و فيلمنامه‌هاي ارس��الي و بررس��ي كارشناسي آنها‬
‫در جلس��ات هفتگي چهار ش��وراي تخصصي (كه متش��كل از كارشناس��ان مركز و فيلمس��ازان و‬
‫تهيه‌كنن��دگان و فرهيختگان نام‌آش��ناي مش��اور مجموعه در چهار حوزه مورد بحث؛ س��ينمايي‪،‬‬
‫مستند‪ ،‬داستاني‪ ،‬انيميشن است)‪ ،‬سرمايه‌گذاري روي طرح‌ها و فيلمنامه‌هاي تصويبي و مديريت‬
‫تولي��د پروژه‌ها‪ ،‬از پيش‌توليد تا آخرين مراحل فني توليد‪ ،‬پيش‌بيني چگونگي حضور آثار مختلف‬
‫توليدي مركز در جش��نواره‌هاي مختلف و‪ ...‬از جمله مأموريت‌هاي اصلي معاونت فرهنگي و توليد‬
‫مركز مي‌باشد‪.‬‬

‫معاونت آموزش و پژوهش‪:‬‬

‫توس��عه و تكامل آموزش‌هاي حرف‌هاي س��ينما در قالب برپايي كارگاه‌هاي آموزش تخصصي‬
‫س��ينما‪ ،‬همكاري آموزش��ي و پژوهشي با دانش��گاه‌ها و مجامع علمي – فرهنگي كشور‪ ،‬تشكيل‬
‫منظم ش��وراي پژوهش و تصويب طرح‌هاي ارائه ش��ده‪ ،‬چاپ و انتش��ار كتاب‌‌هاي تخصصي حوزه‬
‫سينماي مستند‪ ،‬تجربي و انيميشن‪ ،‬همچنين حمايت از تحقيقات و پژوهش‌هاي علمي‪ ،‬بنيادي و‬
‫كاربردي دانشگاهي‪ ،‬برگزاري همايش‌هاي آسيب‌شناسي‪ ،‬حمايت از برپايي چشم‌اندازها‪ ،‬هفته‌هاي‬
‫موضوعي فيلم و جش��نواره‌هاي برگزيده داخلي و خارجي‪ ،‬پش��تيباني از جامعه صنوف سينمايي‬ ‫‪92‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫مرتبط با ش��رح وظاي��ف «مركز» و مجامع علمي– فرهنگي و تخصص��ي‪ ،‬حمايت از توليدات آتي‬
‫فيلمس��ازان برگزيده جشنواره‌هاي داخلي و‪ ...‬از جمله برنامه‌هاي آموزشي و پژوهشي اين «مركز»‬
‫برشمرده مي‌شود‪.‬‬

‫‪ ‬امور بين‌الملل و بازرگاني‪:‬‬

‫واح��د بين‌الملل «مركز» ب��ا هدف معرفي فرهنگ غني ايراني – اس�لامي در گس��تره جهان‬
‫و ب��ه منظور بازاريابي و ش��ركت در جش��نواره‌ها و مجامع مختلف فرهنگ��ي – هنري بين‌المللي‪،‬‬
‫ب��ا دو رويكرد تعامل با كش��ورهاي اس�لامي و منطقه‌ خاورميانه‪ ،‬آس��ياي ميان��ه و قفقاز و حضور‬
‫در هفته‌هاي فرهنگي كش��ورهاي جنوبي (آمريكاي التين‪ ،‬آفريقا‪ ،‬آس��يا و‪ )...‬فعاليت دارد‪ .‬ارسال‬
‫فيلم‌هاي س��ينمايي و آثار كوتاه داس��تاني‪ ،‬مس��تند‪ ،‬تجربي و انيميش��ن به ده‌ها جشنواره معتبر‬
‫بين‌المللي‪ ،‬شركت در بخش رسمي [مسابقه] و جنبي بسياري از جشنواره‌هاي بين‌المللي‪ ،‬برپايي‬
‫چش��م‌انداز [پانوراما] سينماي نوين ايران در كش��ورهاي مختلف جهان و تعامل مؤثر و مستمر با‬
‫مراكز و مجامع س��ينمايي معتبر كش��ورهاي دوست و مسلمان‪ ،‬براي ساماندهي توليدات مشترك‬
 ‫سينمايي و‪ ...‬از فعاليت‌هاي واحد بين‌الملل «مركز» برشمرده مي‌شود‪.‬‬
‫واحد بازرگاني «مركز» نيز با هدف عرضه و نمايش فيلم‌هاي توليدي و واگذارشده به «مركز»‪،‬‬
‫حض��وري مؤثر در بازار فيلم جش��نواره‌هاي معتب��ر داخلي و خارجي دارد ت��ا در تعامل دائمي با‬
‫خري��داران و پخش‌كنندگان جهاني فيلم و مديران ش��بكه‌هاي تلويزيوني و جش��نواره‌هاي معتبر‬
‫بين‌المللي باش��د‪ .‬ضمن اينكه اي��ن واحد آمادگي دارد تا پس از بازبين��ي اوليه فيلم‌هاي توليدي‬
‫جديد فيلمسازان و تهيه‌كنندگان مستقل‪ ،‬نسبت به عقد قرارداد بازرگاني و پخش آنها اقدام نمايد‪.‬‬

‫روابط عمومي‪:‬‬
‫ب��ا عنايت ب��ه آيين‌نامه اداره كل رواب��ط عمومي وزارت‌خانه‌ي متبوع و ب��ا هدف بهره‌گيري از‬
‫ظرفيت‌هاي داخلي و پتانس��يل موجود‪ ،‬طي سال‌هاي اخير تيم‌هاي ستاد خبري و اطالع‌رساني و‬
‫گروه‌هاي تــهيه و انتش��ار بولتن روزانه و كاتالوگ جش��نواره‌ها‪ ،‬همايش‌ها‪ ،‬هفته‌هاي فيلم و ساير‬
‫برنامه‌هاي فرهنگي‪ -‬هنري «مركز»‪ ،‬زير نظر روابط عمومي تشكيل شده‌است‪.‬‬
‫ضمن اينكه با توجه به تغيير نوبت انتشار تنها مجله تخصصي سينماي مستند «سينماحقيقت» از‬
‫ماهنامه به فصلنامه و ضرورت بازنگري در چگونگي انتشار اين نشريه تخصصي كه در جلسات متعددي‬
‫با اصحاب فرهنگ‪ ،‬هنر و رسانه مطرح شده‪ ،‬برنامه‌ريزي به منظور انتشار مجدد «سينماحقيقت»‬
‫در قال��ب ي��ك فصلنامه علمي‪ -‬پژوهش��ي م��ورد اس��تفاده جامعه مستندس��ازان‪ ‌،‬ادام��ه دارد‪.‬‬
‫‪1‬‬

‫‪93‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫حوزه هنری سازمان تبلیغات اسالمی‬

‫حوزه هنري س��ازمان تبليغات اس�لامي یکی دیگر از مراکزی اس��ت که در س��ال‌های گذشته‬
‫در جهت تولید فیلم کوتاه س��همی‌را بر عهده گرفته بود‪ .‬اين موسس��ه وابسته به سازمان تبليغات‬
‫اس�لامي اس��ت كه با محوريت عنصر اس�لام و حكومت اس�لامي در زمینه تولید نشریه‪ ،‬آموزش‬
‫رش��ته‌های هنری و تهیه‌کنندگی فیلم در جهت حفظ امتداد و تكيه بر آرمان‌هاي انقالب اسالمي‬
‫فعالیت کرده است‪.‬‬
‫حوزه هنری از به هم پیوستن تعدادی از هنرمندان "حوزه اندیشه و هنر اسالمی" سر بر آورد‬
‫که اگر چه در آغاز به شکلی داوطلبانه و همیارانه قوام یافته بود امااز ابتدای دهه ‪ 1360‬با پیوستن‬
‫این نهاد به س��ازمان تبلیغات اس�لامی‪ ،‬حوزه‌هنری به عنوان یکی از نهادهای مهم نظام‌اسالمی‌در‬
‫زمینه فرهنگ و هنر شناخته‌شد‪.‬‬
‫افرادی چون ش��هید مرتضی آوین��ی‪ ،‬مرحوم قیصرامین‌پور‪ ،‬مرحوم طاه��ره صفارزاده‪ ،‬مرحوم‬

‫‪1 - www.defc.ir‬‬
‫ابوالفضل عالی‪ ،‬مرحوم سید حسن حسینی و‪ ...‬با حوزه هنری کار کردند‪ .‬با مدیریت حجت‌االسالم‬
‫زم حوزه‌هنری توانس��ت خود را سازمان‌دهی و ساختاربخش��ی کند و به سهولت بیشتری به ارائه‬
‫تولیدات بپردازد‪ .‬در طی سال‌های مدیریت زم‪ ،‬حوزه‌ هنری شکل و بسط یک سازمان فرهنگی و‬
‫هن��ری را یاف��ت و عالوه بر عرصه‌های تولید اثر هنری‪ ،‬وارد حوزه‌ی آموزش و پژوهش‌ هنر‪ ،‬توزیع‬
‫و پخش آثار هنری و‪ ...‬شد‪.‬‬
‫از اواخر سال ‪ 1380‬نیز با حضور دکتر بنیانیان به عنوان ریاست حوزه‌هنری ضمن تمرکز بر تولید‬
‫آثار فاخر در عرصه هنردینی‪ ،‬اجتناب از ورود در عرصه‌های غیر مرتبط اقتصادی و بازرگانی در دستور‬
‫کار قرار گرفت‪ .‬از اوایل س��ال ‪ 1389‬نیز آقای مومنی شریف مسئولیت این نهاد را برعهده گرفت‪.‬‬
‫این مرکز در س��ایت رس��می‌خود در مجموعه اهداف مواردی چون‪ :‬فراهم ساختن زمينه رشد‬
‫و ش��كوفايي و گس��ترش هنر مبتني بر معرفت اس�لامي و متعهد به ارزش��هاي انقالب اس�لامي‪،‬‬
‫بهره‌گرفتن از هنر در تبيين و ترويج مباني و ارزش��هاي اسالمي و فضائل اخالقي‪ ،‬تبيين و معرفي‬
‫وج��وه گوناگ��ون و ويژگيهاي ذاتي و فني هنر و ادبيات اس�لامي‪ ،‬دف��اع از آرمانها و اصول انقالب‬
‫اسالمي از طريق شناخت علمي و دقيق جريانهاي هنري معارض با تفكر اسالمي و كشف راه‌هاي‬
‫اصولي مقابله فرهنگي با آنها و ايجاد زمينة رش��د اس��تعدادها و خالقيتهاي هنري و ادبي از طريق‬
‫شناسايي‪ ،‬تربيت‪ ،‬تقويت و معرفي هنرمندان برجسته مسلمان را در راس برنامه‌های خود قرار داده‬
‫است‪ .‬از همین رو خط مشی مشخص و محدود این مرکز باعث شده تا به شکل گزینشی بسیاری‬
‫‪1‬‬
‫از طرح‌ها بخت و امکان حمایت این مرکز را نداشته باشند‪.‬‬ ‫‪94‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫بعد از حوزه هنری مراکز دیگری چون انجمن دفاع مقدس و برخی دیگر از س��ازمان‌ها نیز گاه‬
‫در زمینه ساخت از فیلم‌های کوتاه حمایت می‌کنند اما این نوع نهادها به دلیل ماهیت مذهبی یا‬
‫اهداف محدود‪ ،‬ناگزیر نمی‌توانند پذیرای تمام ایده‌ها و طرح‌ها باش��ند‪ .‬از س��ویی حوزه هنری نیز‬
‫پس از مدیریت آقای زم فعالیت خود را در زمینه س��ینمای کوتاه کمتر کرده و مرکز گس��ترش‬
‫سینمای مستند و تجربی نیز بیشترین تمرکز خود را بر روی فیلم‌های مستند دارد و سهم کمتری‬
‫برای فیلم کوتاه می‌گذارد‪ .‬با این شرایط به نظر می‌رسد انجمن سینمای جوان تنها مرکزی است‬
‫که به شکل متمرکز بر روی فیلم کوتاه سرمایه گذاری می‌کند‪.‬‬

‫آمار فیلم‌های ارسالی به هفت دوره از جشنواره فیلم کوتاه تهران‬

‫انجم��ن دفاع مقدس و برخی دیگر از س��ازمان‌ها نیز گاه در زمینه س��اخت از فیلم‌های کوتاه‬
‫حمای��ت می‌کنن��د اما با توجه به اینکه این ن��وع نهادها به دلیل اینکه ماهی��ت مذهبی یا اهداف‬

‫‪1 - hozehonari.com‬‬
 ‫محدودی دارند لذا تمام ایده‌ها و طرح‌ها را نمی‌توانند پذیرا باشند‪ .‬از سویی حوزه هنری نیز پس‬
‫از مدیریت آقای زم فعالیت خود را در زمینه سینمای کوتاه کمتر کرده و مرکز گسترش سینمای‬
‫مس��تند و تجربی نیز بیش��ترین تمرکز خود را بر روی فیلم‌های مستند دارد و سهم کمتری برای‬
‫فیلم کوتاه می‌گذارد‪ .‬با این ش��رایط به نظر می‌رس��د انجمن سینمای جوان تنها مرکزی است که‬
‫به شکل متمرکز بر روی فیلم کوتاه سرمایه گذاری می‌کند‪.‬‬
‫با وجود اینکه انجمن و دیگر مراکز ذکر ش��ده در تولید فیلم‌های کوتاه س��هم دارند اما یکی از‬
‫نقطه ضعف‌هایی که در طی این پژوهش به دس��ت آمد کمبود و یا در بس��یاری موارد نبود آمار‬
‫دقیق و مستندی از تولیدات سینمای کوتاه است‪ .‬تا آنجا که حتی انجمن سینمای جوان به عنوان‬
‫مهمترین حامی‌فیلم کوتاه هنوز آمار مکتوبی از این تولیدات در دست ندارد‪ .‬شاید تنها تعداد آثار‬
‫ارس��الی به دوره‌های مختلف جشنواره فیلم کوتاه تهران به عنوان مهمترین جشنواره کوتاه کشور‬
‫را بت��وان به عنوان آمار تولیدات کوتاه کش��ور در نظ��ر گرفت که در کمال تعجب در این مورد هم‬
‫انجمن آمار کاملی ارائه نکرده اس��ت و تنها در کتابچه‌ای با عنوان «ره توش��ه» که در سال ‪1391‬‬
‫منتشر کرده آمار فیلم‌های رسیده به ‪ 4‬دوره از جشنواره ذکر شده است‪ .‬به این ترتیب با استناد به‬
‫آمارهای انجمن و اخبار مندرج در سایت‌های رسمی‌کشور‪ ،‬آمار فیلم کوتاه ارسال شده به جشنواره‬
‫فیلم کوتاه تهران تنها آمار مس��تندی اس��ت کهمی‌توان به عنوان برآوری برای تولیدات کوتاه در‬
‫کش��ور مورد توجه قرار داد‪ .‬طبق منابع اش��اره شده و وب‌س��ایت­‌های موجود آمار فیلم‌های ایرانی‬
‫‪95‬‬ ‫ارسالی به شش دوره اخیر جشنواره فیلم کوتاه تهران به این ترتیب بوده است‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫سال ‪ 1388‬تعداد ‪ 1530‬فیلم در بیست و ششمین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران‬
‫سال ‪ 1389‬تعداد ‪ 1710‬فیلم در بیست و هفتمین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران‬
‫سال ‪ 1390‬تعداد ‪ 1685‬فیلم در بیست و هشتمین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران‬
‫سال ‪ 1391‬تعداد ‪ 2022‬فیلم در بیست و نهمین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران‬
‫سال ‪ 1392‬تعداد ‪ 2002‬فیلم در سی امین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران‬
‫سال ‪ 1393‬تعداد ‪ 1876‬فیلم در سی و یکمین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران‬
‫سال ‪ 1394‬تعداد ‪ 1701‬فیلم در سی و دومین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران‬
‫نم��ودار زیر بیان تصویری اعداد فوق را نش��ان می‌دهد‪ .‬همانطور که دیده می‌ش��ود‪ ،‬علی رغم‬
‫نوسانی که در تعداد فیلم‌های ارسالی وجود دارد اما تعداد فیلم‌های ارسالی روالی صعودی را نشان‬
‫می‌دهد و تعداد فیلم‌های ارس��الی س��ال ‪ 1391‬به ‪ 2022‬عدد رسیده است‪ .‬به این ترتیبمی‌توان‬
‫چنین استنباط کرد که تولید فیلم کوتاه در کشور علی رغم نوسانات کمی‌که دارد روالی صعودی‬
‫را می­‌پیماید و تعداد فیلم‌سازان کوتاه رو به افزایش است‪.‬‬
 ‫تعداد فیلم کوتاه ایرانی ارسال شده به جشنواره فیلم کوتاه تهران‬

‫ماخذ‪ :‬اطالعات بدست آمده از کتابچه ره­‌توشه و تارنمای رسمی‌فیلم کوتاه تهران‬

‫‪96‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫نمودار زیر آثار ارائه ش��ده به جش��نواره فیلم کوتاه تهران نش��ان می‌ده��د‪ .‬همانطور که دیده‬
‫می‌ش��ود‪ ،‬بیش از نیمی‌(‪ 56‬درصد) از فیلم‌های ارائه شده داستانی‪ 21 ،‬درصد مستند‪ 10 ،‬درصد‬
‫انیمیش��ن و ‪ 13‬درصد نیز تجربه‌گرا بوده‌اند‪ .‬بنابراین بیش��تر فیلم‌س��ازان کوتاه تمایل به ساخت‬
‫فیلم‌های داستانی دارند‪.‬‬
 ‫آثار ارسال شده به سی و دومین جشنواره فیلم کوتاه تهران به تفکیک نوع فیلم‬

‫‪97‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫‪1‬‬
‫ماخذ‪ :‬تارنمای رسمی‌فیلم کوتاه تهران‬

‫‪1 - http://www.tehranisff.ir‬‬
 ‫‪5 -5‬مخاطبان فیلم کوتاه در ایران‬
‫همانطور که پیش��تر نیز گفته ش��د فیلم کوت��اه وجوه مختلف و متفاوتی نس��بت به فیلم بلند‬
‫دارد‪ .‬فیلم‌س��از در فیلم کوتاهمی‌تواند بدون دخالت تهیه‌کننده و عوامل سرمایه‌گذار فیلم و امر و‬
‫نهی‌های مرس��وم دست به آفرینش بزند‪ .‬این موضوع بر س��اختار‪ ،‬قاب تصویر و فرم کلی اثر گذار‬
‫اس��ت‪ .‬فیلم کوتاه با ساده‌تر کردن وجه فنی فیلم‌سازی‪ ،‬دخالت عوامل سرمایه‌ای را در فیلمنامه‪،‬‬
‫اندیش��ه‌های فیلم‪ ،‬حس و حال فیلم‌س��از و صحنه فیلم‌س��ازی از بین می‌برد و به فیلم‌ساز امکان‬ ‫‪98‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫حفظ خلوت و دور ش��دنش از صنعتگری و نفی وابس��تگی فیلم به غیر‌را می‌دهد‪ .‬بنابراین تفاوت‬
‫در ماهیت هنری دو نوع فیلم‪ ،‬تفاوت زمان فیلم و تفاوت اساس��ی در بازار و اقتصاد این دو باعث‬
‫می‌شود که بین مخاطبان سینمای کوتاه و سینمای بلند نیز تفاوت وجود داشته باشد‪.‬‬
‫در مورد س��ینمایی بلن��د و با توجه به ماهیت اقتصادی آن ذائق��ه و عالیق مخاطبان آن مورد‬
‫توجه قرار گرفته است و اطالعات جامع­تری نسبت به مخاطبان این سینما در کشور وجود دارد‪ .‬در‬
‫مورد سینمای کوتاه اطالعات بسیار اندکی وجود دارد و مطالعه هدف­مند و منسجمی‌که ویژگی­های‬
‫مخاطبان سینمای کوتاه را بررسی کرده باشد‪ ،‬دیده نشده است‪.‬‬
‫برای شناسایی ویژگی­های مخاطبان فیلم کوتاه در ایران‪ ،‬ابتدا در مصاحبه‌های پژوهش استفاده‬
‫ش��ده اس��ت و از نظر فیلم‌س��ازان کوتاه در مورد مخاطبان این عرصه سوال شده است‪ .‬در ادامه از‬
‫دو پرسشنامه برای شناسایی بیشتر و توصیف آماری مخاطبان سینمای کوتاه استفاده شده است‪.‬‬
‫پرسش��نامه اول بین مخاطبان عادی سینما در سطح شهر تهران پر شده است‪ .‬پرسشنامه اول در‬
‫سه پردیس سینمایی تهران تکمیل شده که از این طریق سهم مخاطبانی از سینما که با فیلم کوتاه‬
‫نیز آش��نایی دارند شناسایی شود‪ .‬پرسش��نامه دوم در بین مخاطبان سی و یکمین جشنواره فیلم‬
 ‫کوتاه تهران تکمیل ش��ده اس��ت و اطالعات دقیقتری از مخاطبان سینمای کوتاه مهیا کرده است‪.‬‬

‫مخاطبان فیلم کوتاه از نظر صاحب­نظران‬

‫س��ینماگران کوتاه و صاحب­نظران این حوزه به طور کل مخاطبان س��ینمای کوتاه را "مخاطب‬
‫خاص" می‌دانند که معموال عالقه بیشتری به سینما دارند و سینما یکی از دغدغه‌های فکری آنها‬
‫به حس��اب می­آید‪ .‬معموال کس��انی که هنر سینما را به شکل جدی­ و تخصصی‌­تری دنبال می‌کنند‬
‫ب��ه فیلم کوتاه نیز می‌­پردازند‪ .‬در واقع در ش��رایط کنون��ی و با توجه به مجاری نمایش فیلم کوتاه‬
‫مخاطبان عام سینما کمتر به دنبال تماشای فیلم کوتاه هستند‪.‬‬
‫"فیلم کوتاه نمی‌تواند مقبولیت عام داشته باشد اما مخاطب کمی‌هم ندارد‪ .‬فیلم کوتاه فرهنگ‬
‫ساز است‪ .‬نمی‌شود فیلم کوتاه را در تمام شبکه‌های تلویزیونی نمایش داد‪ ...‬در واقع مخاطب فیلم‬
‫کوتاه ش��بیه به مخاطب شبکه چهار اس��ت‪ .‬اما نکته مهمی‌که وجود دارد این است که نباید توقع‬
‫داشت خانواده‌ها به شکل روتین فیلم کوتاه نگاه کنند اما اگر از یک شبکه و برنامه مشخص فیلم‬
‫کوتاه پخش ش��ود‪،‬می‌تواند مخاطب خود را پیدا کند‪ .‬عرصه‌ای که فیلم کوتاه قابلیت نمایش دارد‬
‫عبارت اس��ت از‪ :‬فس��تیوال‌ها‪ ،‬تلویزیون‪ ،‬قبل از نمایش فیلم‌های بلند در س��ینما و دنیای مجازی‬
‫‪1‬‬
‫است‪".‬‬
‫ع�لاوه بر این موضوع به نظر می­رس��د که مخاطب فیلم کوتاه در ایران مجاری مناس��بی برای‬
‫‪99‬‬ ‫دسترس��ی به فیلم کوتاه ندارد‪ .‬عرضه نش��دن و به نمایش در نیامدن فیلم کوتاه باعث شده است‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫که فیلم کوتاه به تمام ظرفیت ممکن برای جذب مخاطب نرس��یده باشد و در صورت برنامه‌ریزی‬
‫و نمایش فیلم کوتاه مخاطبان آن در جامعه گس��ترش خواهند یافت در گروه‌های وس��یع‌­تری از‬
‫جامعه به آن جذب خواهند شد‪.‬‬
‫سعید عقیقی در این مورد چنین می‌­گوید‪ :‬شرایط تولید و پخش فیلم کوتاه به شکلی است که‬
‫به طور مش��خصمی‌تواند در طی سال‌ها و به طور مداوم در دو نهاد تلویزیون و جشنواره‌ها نمایش‬
‫داده شود و مخاطبان خود را جذب کند‪ .‬آمار باالی تولیدات ایران که در یک سال به ‪ 3000‬فیلم‬
‫هم رسید نشان می‌دهد که این فیلم‌هامی‌توانند جایگاه داشته باشند‪.‬‬
‫ش��هرام مکری در این حوزه به مخاطب س��ازی اهمیت می‌دهد و فیلم کوتاه را با س��ینمای بار‬
‫ارزش هنری و غیرگیش��ه‌ای مقایس��ه می‌کند و چنین می­گوید‪ :‬س��ینمامخاطب فیلم خود را پیدا‬
‫می‌کند‪ .‬ش��اید این روند کمی‌طول بکش��د‌‪ ،‬اما قطعا اتفاق می‌افتد‪ .‬سالی که «طبیعت بی‌جان» و‬
‫«خشت و آینه» ساخته شد‪ ،‬قطعا تعدادی فیلم فارسی هم ساخته و اکران شدند و بسیار هم مورد‬

‫‪ - 1‬امیرشهاب رضویان‪ ،‬فیلم‌ساز‬

‫استقبال قرار گرفتند‪ ،‬اما باید ببینیم امروز کسی نام آن فیلم‌ها را به خاطر دارد؟ جایگاه «طبیعت‬
‫بی‌جان» و «خش��ت و آینه» نسبت به آن‌ها کجاس��ت؟ سال‌هاست افراد تازه‌ای با دریافت اهمیت‬
‫این دو فیلم به تماشای آن می‌نشینند‪ ،‬اما بعید می‌دانم کسی دوباره به تماشای همان فیلمفارسی‬
‫پرفروش آن سال بنشیند‪ .‬من به مخاطبی که در درازمدت به دست می‌آید امیدوارم‪".‬‬
‫به این ترتیب از نظر این افراد فیلم کوتاه نمی‌تواند مقبولیت عام پیدا کند اما مخاطب کمی‌ندارد‪.‬‬
‫و مخاطب فیلم کوتاه "مخاطب خاص" است‪ .‬همچنین آمار باالی تولیدات فیلم کوتاه نشان از دارا‬
‫بودن جایگاه و مخاطب آن اس��ت که در جریان پخش در فضای عمومیمی‌تواند مخاطب بیشتری‬
‫جذب کند و در بین اقشار مختلف اجتماعی بیشتر شناخته شود‪.‬‬

‫اطالعات پرسشنامه مخاطبان سینماهای تهران‬

‫هدف از این پرسش��نامه در نهایت بدست آوردن س��همی‌مخاطبان سینمای عادی است که به‬
‫س��ینمای کوتاه نیز عالقه‌مند اس��ت و در خالل اوقات فراغت خود فیلم کوتاه نیز تماش��ا می‌کند‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫برای بدس��ت آوردن این نسبت در سه پردیس سینمایی کوروش‪ ،‬ملت و آزادی در مجموع ‪268‬‬
‫پرسش��نامه پر شده اس��ت‪ .‬تکمیل کردن این پرسشنامه‌ها در طول روزهای هفته و در سانس­‌های‬
‫مختلف انجام شده است که تمام مخاطبان سینما را شامل شود‪ 46.6 .‬درصد از پاسخگویان مرد و‬
‫‪ 53.4‬درصد زن بوده‌اند‪ .‬همچنین متوس��ط سن پاسخگویان به ‪ 28‬سال بوده است‪ .‬وضعیت سواد‬
‫آنها نیز همانطور که در جدول زیر نشان می‌دهد‪ ،‬نزدیک به ‪ 80‬درصد از مخاطبان این سه پردیس‬ ‫‪100‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫سینمایی دارای تحصیالت عالی هستند‪.‬‬

‫جدول شماره ‪ :1‬توزیع سواد پاسخ­گویان‬

‫کارشناسی­ارشد و باالتر‬ ‫کارشناسی‬ ‫فوق دیپلم‬ ‫دیپلم‬ ‫سطح تحصیالت‬

‫‪105‬‬ ‫‪109‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪23‬‬ ‫فراوانی‬

‫درصد‬
‫‪39.2‬‬ ‫‪40.7‬‬ ‫‪11.6‬‬ ‫‪9.6‬‬

‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬

‫از بین کس��انی که به س��واالت این پرسش��نامه پاسخ­‌گفته‌اند‪ 85 ،‬درصد کس��انی بوده‌اند که‬
‫مرتب به س��ینما می‌روند و سینما را دنبال می‌کنند‪ .‬همچنین ‪ 80‬درصد عالوه بر سینمای ایران‬

‫‪ - 1‬در هر پردیس سینمایی ‪ 90‬پرسشنامه تکمیل شده است که در مرحله داده‌های دو پرسشنامه معتبر نبوده و از تحلیل کنار‬
‫گذاشته شده است‪.‬‬
 ‫سینمای سینمای کشورهای دیگر و غیر ایرانی را نیز تعقیب می‌کنند و عالقه مند هستند‪ .‬بنابراین‬
‫همانطور که دیده می‌شود ‪ 80‬درصد از مخاطبان این سه پردیس سینمایی معموال افرادی هستند‬
‫که س��ینما یکی از مهمترین ابزارهای گذران اوقات فراغتش��ان محس��وب می‌شود و از طرفداران‬
‫هنر س��ینما محسوب می‌شوند‪ .‬به طور متوس��ط این افراد بیش از ‪10‬سال پی­گیر سینما بوده‌اند و‬
‫فیلم‌های سینمایی داخلی و یا خارجی را دنبال می‌کنند‪.‬‬
‫از بین این افراد کمی‌بیش��تر از یک س��وم ‪ 34.5 -‬درصد‪‌-‬گفته‌اند که س��ینمای کوتاه را نیز‬
‫پی‌گی��ری می‌کنند‪ .‬این افراد به طور متوس��ط بیش از ‪ 5‬س��ال اس��ت که فیل��م کوتاه را پی­گیری‬
‫کرده‌ان��د‪ .‬این افراد در طول ماه معموال ‪ 2‬تا ‪ 3‬فیلم کوتاه تماش��ا می‌کنند‪ 40 .‬درصد از این افراد‬
‫فیلم‌ه��ای کوت��اه را از طریق دوس��تان و نزدیک به ‪ 60‬درص��د نیز از طریق دانلود در س��ایت­های‬
‫اینترنتی به دست می‌آورند‪ .‬همچنین ‪ 58.7‬درصد از افراد فیلم‌های کوتاه را انفرادی‪ 17.4 ،‬درصد‬
‫با دوستان و ‪ 23.9‬درصد نیز در جلسات رسمی‌تماشا می‌کنند‪ .‬تماشای فیلم کوتاه در بین ‪23.9‬‬
‫درصد از کسانی که فیلم کوتاه تماشا می‌کنند با برنامه مشخص و هدفمند انجام می‌شود و مابقی‬
‫افراد هر موقع که فرصت کنند و بدون برنامه زمان­بندی مش��خصی به تماشای فیلم‌ها می­‌پردازند‪.‬‬
‫‪ 42.4‬درصد از افراد عنوان کرده‌اند که معموال فیلم کوتاه را با نقد و گفتگو دنبال می‌کنند به این‬
‫ترتیبمی‌توان نتیجه گرفت کس��انی که در جلس��ات و یا با دوستان خود به شکل مرتب فیلم کوتاه‬
‫را دنبال می‌کنند این فیلم‌ها به نقد و گفتگو در مورد فیلم نیز می­‌پردازند‪.‬‬
‫‪101‬‬ ‫از بین مخاطبان این سه پردیس سینمایی ‪ 13.8‬درصد‌گفته‌اند که در فرآیند تولید فیلم کوتاه‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫به نحوی همکاری داش��ته‌اند‪ .‬این رقم برابر با ‪ 35.6‬درصد از کس��انی اس��ت که به سینمای کوتاه‬
‫عالقه‌مند بوده‌اند و فیلم کوتاه می‌بینند‪ .‬بنابراین س��هم باالیی از عالقه‌مندان به س��ینمای کوتاه‬
‫در تولید فیلم کوتاه مش��ارکت داشته‌اند‪ .‬همچنین بررسی بیشتر این آمار نشان داده است که ‪30‬‬
‫درصد از کسانی که به سینمای کوتاه عالقه‌مند بوده‌اند شغلی مرتبط با سینما داشته‌اند‪.‬‬
‫بنابراین مروری بر یافته‌های این پرسشنامه به عنوان نمونه‌ای از مخاطبان سینمای ایران نشان‬
‫می‌دهد که مخاطبان س��ینمای کوتاه سهم اندکی از مخاطبان سینمای بلند را تشکیل می‌دهند‪.‬‬
‫این افراد معموال کسانی هستند که با سینما ارتباط بیشتری دارند و به شکل تخصصی‌­تری سینما‬
‫را دنبال می‌کنند‪ .‬س��هم قابل توجهی از این اف��راد در تولید فیلم کوتاه درگیر بوده‌اند و همچنین‬
‫ش��غلی مرتبط با هنر سینما را دارا هس��تند‪ .‬به منظور بررسی بیشتر و شناخت کامل­‌تر مخاطبان‬
‫سینمای کوتاه‪ ،‬درسی و یکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران که در سال ‪ 1393‬در پردیس سینمایی‬
‫ملت برگزار شد‪ .‬تعداد ‪ 126‬پرسشنامه در بین مخاطبان جشنواره تکمیل شده است که نتایج آن‬
‫در ادامه بررسی می‌شود‪.‬‬
 ‫اطالعات پرسشنامه جشنواره فیلم کوتاه تهران‬
‫در جشنواره فیلم کوتاه تهران ‪ 126‬پرسشنامه برای شناسایی مخاطبان جشنواره تکمیل شده‬
‫است‪ .‬از این تعداد ‪ 57.9‬درصد افراد مرد و ‪ 42.1‬درصد آنها نیز زن بوده‌اند‪ .‬حداقل سن مشاهده‬
‫ش��ده در نمونه ‪ 18‬و مسن­‌ترین فرد ‪ 46‬سال سن داشته است‪ .‬در مجموع متوسط سن مخاطبان‬
‫جشنواره کوتاه تهران ‪ 29‬سال بوده است‪ .‬جدول زیر سواد افراد پاسخگو را نشان می‌دهد‪ .‬همانطور‬
‫که دیده می‌شود‪ ،‬همه افراد شرکت کننده در جشنواره با سواد هستند که از این افراد ‪ 16.7‬درصد‬
‫دارای تحصیالت دیپلم‪ 5.6 ،‬درصد فوق دیپلم‪ 57.1 ،‬درصد کاشناس��ی و ‪ 20.6‬درصد کارشناسی‬
‫ارشد و باالتر هستند‪.‬‬
‫جدول شماره ‪ :2‬توزیع سواد پاسخ­گویان‬

‫کارشناسی­ارشد و باالتر‬ ‫کارشناسی‬ ‫فوق دیپلم‬ ‫دیپلم‬ ‫سطح تحصیالت‬

‫‪26‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪21‬‬ ‫فراوانی‬
‫درصد‬
‫‪20.6‬‬ ‫‪57.1‬‬ ‫‪5.6‬‬ ‫‪16.7‬‬

‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬

‫همینطور رش��ته تحصیلی این افراد نیز مورد پرس��ش قرار گرفته است که نشان می‌دهد ‪55.2‬‬
‫درصد از آنها تحصیالت مرتبط با س��ینما داش��ته‌اند‪ .‬بررسی شغل مخاطبان جشنواره کوتاه تهران‬
‫نش��ان می‌دهد که ‪ 58.9‬درصد از ش��رکت کنندگان در جشنواره ش��غلی مرتبط با حوزه سینما و‬
‫‪102‬‬
‫‪ 17.7‬درصد ش��غلی خارج از دایره مش��اغل مرتبط با این هنر داشته‌اند‪ .‬قابل توجه است که ‪23.4‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫درصد از پاس��خگویان دانش��جو بوده‌اند و ممکن اس��ت س��هم قابل توجهی از آنها در آینده جذب‬
‫مشاغل مرتبط شوند‪.‬‬
‫مخاطبان جشنواره حداقل ‪ 1‬و حداکثر ‪ 20‬سال با سینمای کوتاه آشنایی داشته‌اند و به طور‬
‫متوس��ط ‪ 6.5‬سال بوده که حوزه س��ینمای کوتاه را دنبال می‌کنند‪ .‬همانطور که در جدول زیر و‬
‫نمودار بعد از آن دیده می‌شود‪ ،‬مخاطبانی که به تازگی با سینمای کوتاه آشنا شده‌اند در جشنواره‬
‫حضور پر رنگ­تری داش��ته‌اند‪ .‬نیمی‌از افراد ش��رکت کننده در جشنواره کمتر از ‪ 5‬سال است که با‬
‫سینمای کوتاه آشنا شده‌اند و آنرا دنبال می‌کنند و ‪ 75‬درصد از افراد ‪ 3.2‬سال است که سینمای‬
‫کوتاه را پی­گیری می‌کنند‪ .‬نمودار زیر نیز نشان می‌دهد که تمرکز افراد زیر ‪ 5‬سال است و به این‬
‫ترتیب مخاطبان جشنواره معموال افرادی هستند که چند سال است با سینمای کوتاه آشنا شده‌اند‬
‫و آنرا پی­گیری می‌کنند‪ .‬این نمودار نش��ان می‌دهد که افراد با تجربه‌­تر و مس��ن­‌تر کمتر به عنوان‬
‫مخاطب برای دیدن آثار کوتاه ارائه شده در جشنواره شرکت می‌کنند‪.‬‬
 ‫نمودار ‪ :1‬میزان آشنایی و مخاطبان جشنواره فیلم کوتاه تهران با سینمای کوتاه‬

‫‪103‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬

‫ای��ن افراد به طور متوس��ط در طول هفته‪ 4‬فیلم کوتاه تماش��ا می‌کنند ک��ه در مجموع برای‬
‫تهیه و دیدن این آثار ‪ 2.5‬س��اعت وقت صرف می‌کنند‪ .‬فردی که کمترین فیلم کوتاه را در هفته‬
‫تماشا می‌کند هفته‌­ای یک فیلم و بیشترین تعداد مشاهده شده نیز ‪ 15‬فیلم در هفته بوده است‪.‬‬
‫همچنین افراد ش��رکت کننده در جش��نواره در طول هفته حداقل یک ساعت و حداکثر ده ساعت‬
‫از زمان خود را برای موضوعات مرتبط با سینمای کوتاه سپری می‌کنند‪.‬‬

‫جدول‌شماره‪ :3‬تماشای فیلم کوتاه در هفته‬

‫انحراف استاندارد‬ ‫میانگین‬ ‫حداکرث‬ ‫حداقل‬ ‫مقیاس‬

‫‪3.7‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪1‬‬ ‫تعداد فیلم در هفته‬

‫‪4‬‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫زمان رصف شده‬

‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬

‫جدول زیر منابعی که عالقه‌مندان به سینمای کوتاه برای تهیه فیلم‌های مورد نظر خود استفاده‬
‫می‌کنند را نشان می‌دهد‪ .‬همانطور که دیده می‌شود مهمترین منبع برای تهیه فیلم­ کوتاه توسط‬
‫ش��رکت‌کنندگان در جش��نواره منابع اینترنتی بوده است‪ 36 .‬درصد از شرکت کنندگان فیلم‌های‬
‫م��ورد نظ��ر خود را از طری��ق منابع اینترنتی آنالین‪ ،‬دانلود از س��ایت­های مختل��ف تهیه می‌کنند‪.‬‬
‫مهمترین سایت داخلی که توسط مخاطبان سینمای کوتاه مورد استفاده قرار می­گرفته است سایت‬
‫کادر بوده اس��ت که در حال حاضر این س��ایت تعطیل شده است‪ .‬بعد از منابع اینترنتی حلقه‌های‬
‫دوستی مهمترین نقش را در تبادل فیلم کوتاه بین مخاطبان سینمای کوتاه ایفا می‌کند‪ .‬همانطور‬
‫که در جدول زیر دیده می‌ش��ود‪ 23 ،‬درصد از مخاطبان جش��نواره کوتاه تهران اعالم کرده‌اند که‬
‫فیلم‌ه��ای مورد نظر خود را از طریق دوس��تان تهیه می‌کنند‪ .‬جش��نواره‌ها در رده س��وم منابعی‬
‫هس��تند که مخاطبان س��ینمای کوتاهمی‌توانند از طریق آن به فیلم‌های کوتاه دسترس��ی داشته‬
‫باش��ند‪ .‬انجمن­های سینمای جوان‪ ،‬دیدن کار دوس��تان‪ ،‬شبکه‌های تلویزیونی‪ ،‬همکاران سینمایی‪،‬‬
‫شبکه‌های ماهواره‌­ای‪ ،‬کالس‌­ها و دوره‌های آموزشی و سایر منابع در رده‌های بعدی قرار دارند‪.‬‬
‫جدول‌ شماره‪ :4‬تماشای فیلم کوتاه در هفته‬
‫درصد‬ ‫تعداد‬ ‫منبع تهیه‬ ‫درصد‬ ‫تعداد‬ ‫منبع تهیه‬
‫‪%‌‌‌‌3.5‬‬ ‫‪7‬‬ ‫کار دوستان‬ ‫‪%‌‌‌‌19.5‬‬ ‫‪39‬‬ ‫آنالین‬

‫اینرتنت‬
‫‪%‌‌‌‌36‬‬

‫‪%‌‌‌‌3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫شبکه‌های تلویزیونی‬ ‫‪%‌‌‌‌10‬‬ ‫‪20‬‬ ‫دانلود‬

‫‪72‬‬

‫‪%‌‌‌‌3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫همکاران سینامیی‬ ‫‪%‌‌‌‌6.5‬‬ ‫‪13‬‬ ‫سایت کادر‬ ‫‪104‬‬

‫‪%‌‌‌‌2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫شبکه‌های ماهواره‌ای‬ ‫‪%‌‌‌‌23‬‬ ‫‪46‬‬ ‫دوستان‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫‪%‌‌‌‌2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫کالس‬ ‫‪%‌‌‌‌17.5‬‬ ‫‪35‬‬ ‫جشنواره‬
‫‪%‌‌‌‌6‬‬ ‫‪12‬‬ ‫سایر (فروشگاها‪ ،‬دانشگاه و‪)...‬‬ ‫‪%‌‌‌‌5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫انجمن‌های سینامیی‬

‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬

‫جدول زیر الگوی تماش��ای این نوع فیلم را در بین مخاطبان نشان می‌دهد‪ .‬همانطور که دیده‬
‫می‌ش��ود‪ 69.6 ،‬درصد از افراد معموال این فیلم‌ها را به شکل انفرادی تماشا می‌کنند‪ 18.8 .‬درصد‬
‫از افراد بیش��تر در جمع دوس��تان به تماشای این فیلم‌ها می­‌پردازند و ‪ 11.6‬درصد نیز در جلسات‬
‫رسمی‌به دیدن فیلم کوتاه می‌­پردازند‪.‬‬
‫ل شماره‪ :5‬الگوی تماشای فیلم کوتاه‬
‫جدو ‌‬
‫جلسات رسمی‬ ‫با دوستان‬ ‫انفرادی‬
‫‪13‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪78‬‬ ‫فراوانی‬
‫‪11.6‬‬ ‫‪18.8‬‬ ‫‪69.6‬‬ ‫درصد‬

‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬

‫همچنین در ادامه بررسی الگوی تماشای فیلم کوتاه در بین مخاطبان این عرصه نشان می‌دهد‬
‫که ‪ 32.5‬درصد از افراد با برنامه مش��خص و از پیش تعیین ش��ده زمانی را برای دیدن فیلم کوتاه‬
 ‫مش��خص کرده‌اند (به شکل جلس��ات رسمی‌و یا جلسات هفتگی با دوستان و یا به شکل انفرادی)‬
‫و ب��ه دی��دن این نوع فیلم‌ه��ا می‌پردازند و در مقاب��ل‪ 67.5‬درصد از افراد نی��ز‌گفته‌اند که برنامه‬
‫مش��خصی برای دیدن فیلم کوتاه ندارند و هر زمان که فرصت برای آنها مهیا ش��ود به دیدن فیلم‬
‫کوتاه می‌پردازند‪.‬‬
‫جدول‌شماره‪ :6‬الگوی تماشای فیلم کوتاه‬
‫هر وقت فرصت شد‬ ‫با برنامه مشخص‬
‫‪52‬‬ ‫‪25‬‬ ‫فراوانی‬
‫‪67.5‬‬ ‫‪32.5‬‬ ‫درصد‬

‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬

‫همچنین ادامه بررس��ی الگوی تماش��ای فیلم کوتاه در بین مخاطبان نشان می‌دهد که ‪29.9‬‬
‫درص��د از این افراد پ��س از دیدن فیلم به نقد و گفتگو در مورد فیلم می­پردازند و یا اینکه مطالبی‬
‫را در م��ورد فیلم دیده ش��ده از منابع مختلف مطالعه می‌کنند‪ .‬ام��ا در مقابل ‪ 70.1‬درصد از افراد‬
‫‌گفته‌اند که این نوع فیلم را بدون هیچ نقد و گفتگویی دنبال می‌کنند‪.‬‬
‫جدول‌شماره‪ :7‬الگوی تماشای فیلم کوتاه‬
‫متاشا بدون نقد و گفتگو‬ ‫متاشا همراه با نقد و گفتگو‬
‫‪68‬‬ ‫‪29‬‬ ‫فراوانی‬
‫‪70.1‬‬ ‫‪29.9‬‬ ‫درصد‬
‫‪105‬‬
‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫در مجموع این س��ه جدول نش��ان می‌دهد که الگوی تماشای فیلم کوتاه در بین مخاطبان این‬
‫حوزه غالبا به ش��کل انفرادی و بدون برنامه مش��خص قبلی و بدون نقد و گفتگو انجام می‌ش��ود و‬
‫تقریبا یک سوم افراد در جمع­های عالقه‌مند به این حوزه‪ ،‬با برنامه مشخص و همراه با نقد و گفتگو‬
‫به تماشای این حوزه از سینما مبادرت می‌کنند‪.‬‬
‫نتایج یافته‌های پژوهش نش��ان می‌دهد که ‪ 87.7‬درصد مخاطبان جش��نواره فیلم کوتاه تهران‬
‫در تولید فیلم کوتاه یا مستند همکاری داشته‌اند‪ .‬به این ترتیبمی‌توان نتیجه‌­گرفت که بدنه اصلی‬
‫مخاطبان س��ینمای کوتاه به ش��کلی در فرآیند تولید فیلم در حوزه سینما درگیر بوده‌اند‪ .‬جدول‬
‫زیر تنوع فعالیت­های این افراد را در حوزه س��ینمای کوتاه و مس��تند نش��ان می‌دهد‪ .‬همانطور که‬
‫دیده می‌ش��ود‪ 62.4 ،‬درصد از این افراد س��ابقه کاگردانی‪ 8.6 ،‬درصد بازیگری‪ 6.5 ،‬درصد‪5.3 ،‬‬
‫درصد فیلمانه نویسی‪ 4.3 ،‬درصد مدیر تولید ‪ 4.3 ،4.3‬درصد عکاسی‪ 3.2 ،‬درصد تصویربرداری‪،‬‬
‫‪ 2.2‬درصد تهیه‌کننده‪ 2.2 ،‬درصد صدابردار و ‪ 1.1‬درصد نیز سابقه تدوین در روال تولید فیلم را‬
‫داشته‌اند‪.‬‬
 ‫جدول‌شماره‪ :8‬نوع همکاری مخاطبان سینمای کوتاه در روال تولید‬
‫درصد‬ ‫تعداد‬ ‫سمت‬ ‫درصد‬ ‫تعداد‬ ‫سمت‬
‫‪4.3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫دستیار کارگردان‬ ‫‪62.4‬‬ ‫‪58‬‬ ‫کارگردان‬
‫‪4.3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫عکاس‬ ‫‪5.3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫فیلمنامه‬
‫‪2.2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫صدابردار‬ ‫‪8.6‬‬ ‫‪8‬‬ ‫بازیگر‬
‫‪2.2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫تهیه‌کننده‬ ‫‪6.5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫مدیر تولید‬
‫‪3.2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫تصویربردار‬ ‫‪1.1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫تدوین­گر‬

‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬

‫‪ 76.2‬درصد از مخاطبان س��ینمای کوتاه به نحوی از آموزش­��های سینمایی استفاده کرده‌اند و‬
‫در‪ 23.8‬درصد نیز در هیچ دوره آموزشی خاصی شرکت نکرده‌­اند‪ .‬همانطور که دیده می‌شود بیش‬
‫از نیمی‌از مخاطبان جش��نواره س��ینمای کوتاه تهران تحصیالت آکادمیک مرتبط با حوزه سینما‬
‫داشته‌اند‪.‬‬
‫جدول‌شماره‪ :9‬دوره‌های آموزشی دیده شده‬
‫درصد‬ ‫تعداد‬ ‫دوره آموزشی‬
‫‪51.9‬‬ ‫‪65‬‬ ‫دانشگاه‬
‫‪15.9‬‬ ‫‪20‬‬ ‫سینامگران جوان‬
‫‪7.1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫دوره‌های آزاد‬ ‫‪106‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫‪1.6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫حوزه هرنی‬
‫‪23.8‬‬ ‫‪30‬‬ ‫بدون هیچ دوره خاصی‬

‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬ ‫ ‬

‫نتایج مطالعات انجام ش��ده که در جدول زیر دیده می‌ش��ود‪ ،‬نشان می‌دهد که ‪ 21.6‬درصد از‬
‫کسانی که تولیدات کوتاه داشته‌اند اعالم کرده‌اند که آثار خود را در محافل خانوادگی‪ 27.2 ،‬درصد‬
‫در جمع دوس��تان‪ 17.4 ،‬درصد در جلس��ات نقد و بررسی‪ 32.9 ،‬درصد نیز در جشنواره‌ها و ‪0.9‬‬
‫درص��د نیز در در محافل دیگر آثار کوتاه خ��ود را به نمایش در آورده‌­اند‪ .‬به این ترتیب مهمترین‬
‫جایی که تولیدکنندگان سینمای کوتاه آثار خود را به نمایش در می‌آورند در درجه اول جشنواره‌ها‬
‫است و در مرتبه بعدی جمع دوستان‪ ،‬محافل خانوادگی و جلسات نقد و بررسی قرار دارند‪.‬‬
‫جدول‌شماره‪ :10‬محل نمایش آثار کوتاه ساخته شده‬
‫سایر‬ ‫جشنواره‬ ‫جلسات بررسی و نقد فیلم‬ ‫جمع دوستان‬ ‫محافل خانوادگی‬
‫‪2‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪46‬‬ ‫فراوانی‬
‫‪%‌‌‌‌0.9‬‬ ‫‪%‌‌‌‌32.9‬‬ ‫‪%‌‌‌‌17.4‬‬ ‫‪%‌‌‌‌27.2‬‬ ‫‪%‌‌‌‌21.6‬‬ ‫درصد‬

‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬ ‫ ‬

 ‫جدول زیر استقبال از آثار کوتاه را از نظر تولیدکنندگان نشان می‌دهد‪ .‬بنا به نظر تولیدکنندگان‬
‫فیلم‌های کوتاه در جش��نواره‌ها بیشترین اس��تقبال از آثار آنها می‌شود‪ ،‬در درجه بعدی جمع‌های‬
‫دوس��تان به آثار آنها توجه بیش��تری می‌کنند و در رده بعدی محافل خانوادگی و جلس��ات نقد و‬
‫بررسی فیلم قرار دارند‪.‬‬
‫جدول‌شماره‪ :11‬استقبال از آثار به نمایش درآمد‬
‫جشنواره‬ ‫جلسات نقد و بررسی فیلم‬ ‫جمع دوستان‬ ‫محافل خانوادگی‬
‫‪45‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪18‬‬ ‫فراوانی‬
‫‪%‌‌‌‌43.3‬‬ ‫‪%‌‌‌‌9.6‬‬ ‫‪%‌‌‌‌29.8‬‬ ‫‪%‌‌‌‌17.3‬‬ ‫درصد‬

‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬ ‫ ‬

‫‪ 69.2‬درصد از تولیدکنندگان آثار کوتاه چنین عنوان کرده‌اند که اگر قرار بود اثرشان از طریق‬
‫تلوزیون یا ش��بکه‌های عمومی‌پخش ش��ود باز همن کار را تولید می­کرده‌­اند و اثر خود را قابل ارائه‬
‫به مخاطب عام و کل جامعه می‌دانند‪ 30.8 .‬درصد نیز‌گفته‌اند که اثر تولیدی آنها برای مخاطبان‬
‫خاص سینمای کوتاه تولید شده است و برای مخاطب عام مناسب نیست‪ .‬بنابراین نزدیک به یک‬
‫سوم از افراد آثار خود را صرفا برای مخاطبان خاص تولید می‌کنند‪.‬‬
‫جدول‌شماره‪ :12‬استقبال از آثار به نمایش درآمد‬

‫شبکه‌های عمومی‌مانند‬
‫جشنواره‬ ‫شبکه خانگی‬ ‫شبکه‌های تلوزیونی داخلی‬ ‫‪ ‬‬
‫مرتو و اتوبوس‬
‫‪107‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪49‬‬ ‫فراوانی‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫‪%‌‌‌‌37.3‬‬ ‫‪%‌‌‌‌11.3‬‬ ‫‪%‌‌‌‌18.7‬‬ ‫‪%‌‌‌‌32.7‬‬ ‫درصد‬

‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬ ‫ ‬

‫عالوه بر این از مخاطبان جش��نواره کوتاه تهران پرس��ش شده است که فیلم کوتاه در پاسخ به‬
‫دغدغه چه افرادی تولید می‌ش��ود و مخاطبان این آثار چه کس��انی هستند‪ .‬پاسخ به این سوال باز‬
‫بوده اس��ت و به این ترتیب جدول زیر کدهای بدس��ت آمده از پاسخ افراد را نشان می‌دهد که به‬
‫ادبیات و زبان مخاطبان س��ینمای کوتاه نزدیک اس��ت‪ .‬همانطور که دیده می‌ش��ود‪ 15 ،‬درصد از‬
‫افراد مخاطب س��ینمای کوتاه را فیلم‌سازان جوان و افرادی که به تازگی وارد حوزه سینما شده‌اند‬
‫می‌دانند‪ 12.6 .‬درصد مخاطب سینمای کوتاه را عامه مردم می‌دانند و همین نسبت از پاسخگویان‬
‫فیلم کوتاه را در واقع پاس��خ به دغدغه شخصی فیمس��از می‌دانند‪ 11.4 .‬درصد نیز مخاطب فیلم‬
‫کوت��اه را متخصص��ان و عالقه‌مندان حوزه س��ینما می‌دانند‪ 4.2 .‬درصد از پاس��خگویان مخاطب‬
‫س��ینمای کوتاه را کس��انی می‌دانند که به دنبال تجربه کردن س��ینمای بلند هستند‪ ،‬می‌دانند‪3 .‬‬
‫درص��د از افراد س��اخت فیلم کوتاه را دغدغه س��ازنده ان برای اثبات خ��ود می‌دانند‪ 3 .‬درصد نیز‬
‫مخاطب کار کوتاه را مخاطب خاص می‌دانند‪ 2.4 .‬درصد جشنواره‌ها و ‪ 2.4‬درصد نیز ایده­‌محوری‬
 ‫را به عنوان مخاطب تولیدات کوتاه معرفی کرده‌اند‪.‬‬

‫جدول‌شماره‪ :13‬مخاطبان آثار کوتاه از نظر پاسخ­گویان‬

‫درصد‬ ‫فروانی‬ ‫گروه مخاطب‬ ‫درصد‬ ‫فروانی‬ ‫گروه مخاطب‬

‫‪%‌‌3.0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫اثبات خود‬ ‫‪%‌‌15.0‬‬ ‫‪25‬‬ ‫تازه کارها و فیلسمازان جوان‬

‫‪%‌‌3.0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫مخاطب خاص‬ ‫‪%‌‌12.6‬‬ ‫‪21‬‬ ‫برای همه‬

‫‪%‌‌2.4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫جشنواره‬ ‫‪%‌‌12.6‬‬ ‫‪21‬‬ ‫دغدغه شخصی‬
‫‪%‌‌2.4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ایده محوری‬ ‫‪%‌‌11.4‬‬ ‫‪19‬‬ ‫متخصصان و عالقه مندان سینما‬

‫‪%‌‌33.5‬‬ ‫‪56‬‬ ‫بدون پاسخ‬ ‫‪%‌‌4.2‬‬ ‫‪7‬‬ ‫تجربه کار بلند‬

‫مخاطبان جش��نواره کوتاه تهران در بین کش��ورهای مختلف بیش از همه آثار س��ینمای کوتاه‬
‫فرانس��ه با ‪ 40.6‬درصد‪ ،‬آمریکا ‪ 16.1‬درصد‪ ،‬آلمان ‪ 13.3‬درصد‪ 7 ،‬درصد ش��رق آس��یا را تماش��ا‬
‫کرده‌اند‪ 23.1 .‬درصد از افراد نیز کشورهای دیگر را اشاره کرده‌اند‪.‬‬

‫جدول‌شماره‪:14‬فراوانی آثار کوتاه کشورهای مختلف دیده شده توسط پاسخگویان‬

‫سایر‬ ‫شرق آسیا‬ ‫آمریکا‬ ‫آلمان‬ ‫فرانسه‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪108‬‬
‫‪33‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪58‬‬ ‫فراوانی‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫‪%23.1‬‬ ‫‪%‌‌‌‌7.0‬‬ ‫‪%‌‌‌‌16.1‬‬ ‫‪%‌‌‌‌13.3‬‬ ‫‪%‌‌‌‌40.6‬‬ ‫درصد‬

‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬ ‫ ‬

‫همچنین از پاسخگویان خواسته شده است که سه کشور از مهمترین کشورهای دنیا در حوزه‬
‫سینمای کوتاه را از نظر خود معرفی کنند‪ .‬جدول زیر نتایج پاسخ افراد را نشان می‌دهد‪ .‬همانطور‬
‫که دیده می‌شود از نظر ‪ 48.4‬درصد پاسخ­گویان فرانسه مهمترین کشور در حوزه سینمای کوتاه‬
‫است‪ .‬در رده بعدی از نظر ‪ 21.4‬درصد کشور آلمان‪ 10 ،‬درصد کشور آمریکا و در رده بعدی ایران‬
‫با ‪ 17.5‬درصد قرار دارد‪ .‬جایگاه بقیه کش��ورها در حوزه سینمای کوتاه از نظر مخاطبان جشنواره‬
‫تهران در جدول زیر دیده می‌شود‪.‬‬
 ‫جدول‌شماره‪ :15‬مهمترین کشورهای سینمای کوتاه از نظر پاسخگویان‬
‫درصد‬ ‫فراوانی‬ ‫نام کشور‬ ‫ردیف‬ ‫درصد‬ ‫فراوانی‬ ‫نام کشور‬ ‫ردیف‬

‫‪%‌‌‌‌3.2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫اتریش‬ ‫‪11‬‬ ‫‪%‌‌‌‌48.4‬‬ ‫‪61‬‬ ‫فرانسه‬ ‫‪1‬‬

‫‪%‌‌‌‌3.2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫اسپانیا‬ ‫‪12‬‬ ‫‪%‌‌‌‌21.4‬‬ ‫‪27‬‬ ‫آلمان‬ ‫‪2‬‬
‫‪%‌‌‌‌3.2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫کانادا‬ ‫‪13‬‬ ‫‪%‌‌‌‌19.0‬‬ ‫‪24‬‬ ‫آمریکا‬ ‫‪3‬‬
‫‪%‌‌‌‌3.2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫کره‬ ‫‪14‬‬ ‫‪%‌‌‌‌17.5‬‬ ‫‪22‬‬ ‫ایران‬ ‫‪4‬‬
‫‪%‌‌‌‌2.4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫استرالیا‬ ‫‪15‬‬ ‫‪%‌‌‌‌15.1‬‬ ‫‪19‬‬ ‫لهستان‬ ‫‪5‬‬
‫‪%‌‌‌‌2.4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫برزیل‬ ‫‪16‬‬ ‫‪%‌‌‌‌11.9‬‬ ‫‪15‬‬ ‫روسیه (شوروی)‬ ‫‪6‬‬
‫‪%‌‌‌‌2.4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ژاپن‬ ‫‪17‬‬ ‫‪%‌‌‌‌7.9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫انگلیس‬ ‫‪7‬‬
‫‪%‌‌‌‌2.4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫هلند‬ ‫‪18‬‬ ‫‪%‌‌‌‌7.1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫ایتالیا‬ ‫‪8‬‬
‫‪%‌‌‌‌1.6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫بلژیک‬ ‫‪19‬‬ ‫‪%‌‌‌‌6.3‬‬ ‫‪8‬‬ ‫اروپای شرقی‬ ‫‪9‬‬
‫‪%‌‌‌‌1.6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫مجارستان‬ ‫‪20‬‬ ‫‪%‌‌‌‌4.0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫اروپای غربی‬ ‫‪10‬‬
‫ماخذ‪ :‬یافته‌های پیمایشی پژوهش‬ ‫ ‬

‫سیمای کلی مخاطبان جشنواره‪:‬‬

‫با توجه به یافته‌های بدس��ت آمده از پرسشنامه جش��نواره فیلم کوتاه تهران می‌توان سیمایی‬
‫کلی از مخاطبان سینمای کوتاه در ایران تصویر کرد‪ .‬بنابر این یافته‌ها مخاطبان سینمای کوتاه را‬
‫بیشتر جوانان تشکیل می‌دهند که از سطح تحصیالت باالیی برخوردا هستند و معموال تحصیالت‬
‫مرتبطی با س��ینما یا ش��اخه‌های هنری دیگری دارند‪ .‬همچنین سهم باالیی از این افراد مشاغلی‬
‫‪109‬‬
‫مرتبط با این حوزه دارا هستند‪ .‬به این ترتیب افرادی که در حوزه سینما تحصیل و یا کار می‌کنند‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫و به بیان دیگر درحوزه س��ینما عمیق­تر وارد ش��ده‌اند به فیلم کوتاه عالقه‌مند هس��تند و مخاطب‬
‫این حوزه ش��ناخته می‌ش��وند و حتی سهم بسیار باالیی از آنها در تولید فیلم کوتاه و یا مستند به‬
‫عناوین مختلف همکاری دارند‪.‬‬
‫نکته مهم دیگر این اس��ت که مخاطبان جش��نواره معموال افرادی هس��تند که چند سال است‬
‫با س��ینمای کوتاه آشنا شده‌اند و س��ال­های زیادی از ورود آنها به این حوزه نمی­‌گذرد‪ .‬این موضوع‬
‫همانطور که در بخش مطالعات کیفی و مصاحبه با چهره‌ای سینمای کوتاه به آن اشاره شد‪ ،‬نشان‬
‫می‌دهد که س��ینمای کوتاه به عنوان یک حرفه جوابگوی نیاز زندگی افراد نیس��ت و این افراد در‬
‫طوالنی مدت عمدتا به دلیل نیازهای اقتصادی خود از سینمای کوتاه فاصله می­گیرند‪.‬‬
‫مهمتری��ن منب��ع تهی��ه فیلم­ کوت��اه منابع اینترنت��ی آنالین‪ ،‬دانل��ود از س��ایت­های مختلف و‬
‫همچنی��ن حلقه‌ه��ای دوس��تان ب��وده اس��ت‪ .‬همچنین مطالعات نش��ان داده اس��ت ک��ه منابع‬
‫داخل��ی از قبیل س��ایت‌های اینترنتی و همچنین مراکز س��ینمایی داخلی نق��ش مهمی‌در تامین‬
‫فیل��م کوتاه ب��رای مخاطبان داخلی دارد و به س��رعتمی‌تواند جایگاه مناس��بی در بین مخاطبان‬
‫پیدا کند‪ .1‬عالقه‌مندان فیلم کوتاه معموال به تنهایی و بدون نظم خاصی به تماشای فیلم می‌پردازند‬
‫و به ش��کل محدودی در جلس��ات نقد و گفتگو می­‌پردازند‪ .‬تولیدکنن��دکان جوان فیلم کوتاه آثار‬
‫خود را به ترتیب در جش��نواره‌ها‪ ،‬جمع‌­های دوستان و همفکران‪ ،‬محافل خانوادگی و جلسات نقد‬
‫و گفتگ��و نمای��ش می‌دهند‪ .‬به این ترتیب تولیدکننده فیلم کوت��اه اصلی‌­ترین مخاطب اثر خود را‬
‫جشنواره‌ها و محافل دوستان همفکر خود می­داند‪ ،‬در عین حال سهم بسیار باالیی از آنها معتقدند‬
‫که اثر آنها برای مخاطب عام­تر مانند تلوزیون و یا س��ینما قابل پخش اس��ت‪ .‬این افراد معموال بر‬
‫این تاکید دارند که سینمای کوتاه یک سینمای شخصی است و فیلم‌ساز به دغدغه شخصی خود‬
‫خ می­‌گوید و استقالل خود را از گیشه و مخاطبان عام حفظ می‌کند‪ .‬در همین راستا معموال‬
‫پاس�� ­‬
‫فیلم‌س��ازان کوتاه به س��ینمای کوتاه مس��تقل دنیا عالقه بیشتری نش��ان می‌دهند و از سینمای‬
‫گیشه‌ای فاصله دارند‪.‬‬

‫‪110‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫‪ - 1‬به عنوان نمونه سایت کادر به سرعت بین عالقه‌مندان به سینمای کوتاه شناخته شده است و سهم بسیار باالیی از پاسخگویان‬
‫از این سایت نام برده­اند‪.‬‬
 ‫‪6 -6‬رابطه و تعامل سینمای کوتاه و بلند‬
‫ارتباط بین فیلم کوتاه و بلند موضوعی است که در بین سینماگران همواره مورد توجه بوده و‬
‫ارتباط بین این دو حوزه از س��ینما مورد تایید قرار دارد و نمی­توان به صورت جزیره‌هایی مجزا در‬
‫نظر گرفته ش��ود‪" .‬تمام کشورهایی که صنعت سینمایی قوی ای دارند مطمئنا در سینمای کوتاه‬
‫‪1‬‬
‫آنها هم اتفاقات مهمی‌می‌افتد و ارتباط مهمی‌بین سینمای کوتاه و بلند آنها وجود دارد‪".‬‬

‫‪111‬‬ ‫فیلم کوتاه عرصه‌ای مستقل یا محلی برای کسب تجربه‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫در تعریف نقش فیلم کوتاه در هنر س��ینما دو نگاه در مقابل هم قرار دارد‪ .‬نگاه اول س��ینمای‬
‫کوتاه را حوزه‌ای مستقل می‌دانند که دارای هویت‪ ،‬جایگاه و مخاطبان ویژه خود است و در مقابل‬
‫گروهی دیگر سینمای کوتاه را مقدمه‌ای بر سینمای بلند می‌دانند که امکان کسب تجربه و ورود‬
‫به حوزه سینمای بلند را برای افراد مهیا می‌کند‪.‬‬
‫ای��ن دو نوع نگاه را در این جمله هومن بهمنش‪ ،‬تصویر بردار به بهترین نحومی‌توان مش��اهده‬
‫کرد‪" :‬به نظرم به تعداد اثر انگش��ت آدم‌ها‪ ،‬راه براى ورود به هر حرف‌هاى وجود دارد و هرش��خص‬
‫بايد بر اساس توانايى‌هاى خود‪ ،‬راه و حرفه درست را انتخاب كند‪ .‬همیشه این هدف در فیلم‌سازی‬
‫یا حتی س��ایر حوزه‌ها مانند ادبیات رایج بوده است‪ .‬نویس��ندگانی هستند که با شروع کار خود با‬
‫نوشتن داستان‌های کوتاه تمایل دارند تا به رمان‌نویسی وارد شوند‪ .‬عده‌ای هم تا پایان دوران کاری‬
‫خود نویسنده داستان‌های کوتاه باقی می‌مانند‪ .‬در فیلم‌سازی هم همین طور است‪ .‬عده‌ای هستند‬
‫که همواره در ‪ ‬فیلم کوتاه فیلم می‌سازند و هرگز وارد فضاى فيلم بلند نميشوند و عده‌ای دیگر هم‬

‫‪ - 1‬امیرشهاب رضویان‪ ،‬فیلم‌ساز‬

‫برای ورود به عرصه فیلم بلند خیز بر می‌دارند و فيلم كوتاه را صرفاً مسيرى هموارتر براى سينماى‬
‫بلند مي‌دانند‪ .‬مخاطبان جدی‌تر س��ینمامی‌توانند از خود اثر چنین نگاهی را برداشت کنند‪ .‬اساسا‬
‫کفه ترازو هم در بررس��ی تعداد کس��انی که فیلم کوتاه را مس��یری برای ورود به فیلم‌سازی بلند‬
‫‪1‬‬
‫می‌دانند‪ ،‬سنگینی می‌کند‪".‬‬
‫اف��رادی که س��ینمای کوتاه را حوزه­مس��تقلی می‌دانند و بر حفظ اس��تقالل این حوزه تاکید‬
‫دارند این حوز ­ه را الزمه حفظ روحیه جس��ارت و نوآوری س��ینما می‌دانند که تابع هیچ س��فارش‬
‫و محدودیتی نمی‌ش��ود و با وفاداری به هنر س��ینما راه خود را طی می‌کند‪" .‬فیلم کوتاه س��کوی‬
‫پرتاب فیلم بلند نیست‪ .‬فیلم سازان بسیاری در سراسر دنیا وجود دارند که سال‌هاست فیلم کوتاه‬
‫‪2‬‬
‫می‌سازند و در فیلم‌سازی یک روش را دنبال می‌کنند‪".‬‬
‫"هر کاری در مقوله فیلم کوتاه‪ ،‬مس��تقل از فیلم بلند است و این دو هیچ ارتباطی با هم ندارد‪.‬‬
‫بعضی نگاه‌ها هست که می‌گویند چند فیلم کوتاه باید بسازی تا بتوانی وارد عرصه فیلم بلند شوی‪.‬‬
‫تجربه‌ای که تا االن کس��ب کردم این اس��ت که این دو مقوله کامال از هم جدا اس��ت‪ ،‬به ویژه از‬
‫لحاظ ساختاری‪ .‬یعنی بین ساختار یک فیلم کوتاه خوب و یک فیلم بلند هیچ ارتباطی نمی‌بینم‪.‬‬
‫این است که باید بستری کامال مستقل فراهم کنند‪ .‬باید فیلم کوتاه را شناساند‪ .‬یعنی فیلم کوتاه‬
‫را به عنوان یک رخداد مس��تقل به مخاطب شناس��اند و بستر نمایشش را فراهم آورد تا رفته رفته‬
‫مخاطب خودش را پیدا کند‪ .‬مطمئنم اگر س��رمایه‌گذاری ش��ود‪ ،‬یعنی سالن‌هایی از سینماهای ما‬
‫در هر ش��هری به اکران فیلم کوتاه اختصاص داده شود‪ ،‬صد در صد از فیلم کوتاه استقبال خواهد‬ ‫‪112‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫شد‪ ،‬همچنانکه االن در شهر خودمان داریم می‌بینیم که استقبال از این فیلم‌ها زیاد بوده است‪".‬‬
‫‪3‬‬

‫وفاداری به سینمای کوتاه در نگاه این گروه از سینماگران کوتاه بسیار اهمیت دارد‪" :‬در حالت‬
‫ایده‌آل نباید فیلم کوتاه نردبانی برای باال رفتن به س��مت س��ینمای حرفه‌ای و س��اخت فیلم بلند‬
‫‪4‬‬
‫باشد‪ .‬این برمی‌گردد به همان عدم تعریف درست از فیلم کوتاه‪".‬‬
‫ع�لاوه بر این گروهی از فیلم‌س��ازان کوت��اه معتقدند که فیلم کوتاه ب��ه خاطر ذات تجربی‌اش‬
‫هم��واره رونق خواهد داش��ت و مخاطبان و عالقه‌مندان خود را حفظ خواهد کرد‪« .‬خوش��بختانه‬
‫جریان فیلم کوتاه نیاز به هیچ نگرانی‌ای ندارد‪ .‬یک جریان آزاد است که همیشه مشتری‌های پر و‬
‫پا قرص خودش را دارد‪  .‬فیلم کوتاه به خاطر ذات تجربی‌اش مثل بازاری‌ست که هیچ‌وقت از سکه‬
‫ال آزاد و خود جوش است که خوشبختانه هیچوقت آلوده‌ی سفارش‌ها و‬ ‫نمی‌افتد‪ .‬یک جریان کام ً‬

‫‪ - 1‬هومن بهمنش‪ ،‬تصویربردار‬

‫‪ - 2‬سعید عقیقی‪ ،‬فیلمنامه‌نویس و فیلم‌ساز‬
‫‪ - 3‬محمد پسران رزاق‪ ،‬فیلم‌ساز‬
‫‪ - 4‬کمال فرهنگ‪ ،‬ریس هیئت مدیره انجمن فیلم کوتاه‬
 ‫‪1‬‬
‫دستورها و مالحظات نمی‌شود و راه خودش را می‌رود‪”.‬‬
‫به نظر این افراد سینمای کوتاه سینمای شخصی است و تفاوت زیادی بین مخاطبان سینمای‬
‫کوتاه و س��ینمای بلند دیده می‌ش��ود‪ .‬در این نگاه‪ ،‬ورود فیلم‌سازان کوتاه به عرصه سینمای بلند‬
‫امر پسندیده‌­ای نیست و با آسیب‌­های فراوانی برای فیلم‌سازان کوتاه همراه است و معموال به علت‬
‫انرژی زیادی که برای تطبیق یافتن کوتاه­‌کاران با قواعد سینمای بلند مصرف خواهد شد احتمال‬
‫خطا در این عرصه فراوان است که ممکن است به سرخورده شدن و ضربه خوردن و از دست رفتن‬
‫استعداد و استقالل کوتاه­‌کاران منجر شود‪.‬‬
‫اما در عین حال گروهی از افراد در این حوزه‪ ،‬ورود س��ینماگران کوتاه به س��اخت فیلم­‌بلند را‬
‫تهدی��دی برای فیلم کوتاه نمی‌دانند و از این بابت نگران نیس��تند‪" .‬ورود به عرصه‌ی فیلم بلند به‬
‫نظرم ربطی به ماندن یا نماندن در عرصه‌ی فیلم کوتاه ندارد که ورود فیلم‌سازان کوتاه به سینمای‬
‫حرفه‌ای نگرانی ایجاد کند‪ .‬در عین حالی که به نظر می‌رسد جریان تجربه‌گرایی در فیلم کوتاه این‬
‫روزها به فیلم بلند رسیده است‪ .‬شاید سینمای حرفه‌ای باید نگران ورود فیلم‌سازان کوتاه باشد نه‬
‫‪2‬‬
‫این که ما نگران خروج فیلم‌سازان کوتاه از دنیای فیلم کوتاه باشیم‪”.‬‬
‫در نهایتمی‌توان چنین برداش��ت کرد که فیلم کوتاه نیاز به افرادی دارد که به این حوزه وفادار‬
‫بمانند و بتوانند در طوالنی مدت س��طح کیفی آثار خود را ارتقاء دهند و موجب بالندگی بیش��تر‬
‫فیلم کوتاه ش��وند‪ .‬اما برای رس��یدن به این مهم‪ ،‬نیاز است که زمینه‌های مناسب آن فراهم شود‪.‬‬
‫‪113‬‬ ‫"فیلم‌س��ازان مختار هس��تند که س��اخت فیلم کوتاه را به عنوان حرفه اصلی خود نگاه کنند یا آن‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫را تجربه‌ای برای س��اخت فیلم بلند حس��اب کنندکه بیانگرآزادی عمل و دید فیلم‌س��از نسبت به‬
‫سرنوش��ت حرفه‌ای‌اش خواهد بود‪ .‬اما اگر بخواهیم فیلم کوتاه را بصورت یک مکانیس��م حرفه‌ای‬
‫بسنجیم فیلم‌ساز باید با درآمدی که از ساخت فیلم کوتاه دارد‪ ،‬زندگی‌اش را اداره کند‪ ،‬روی پای‬
‫خودش بایس��تد‪ ،‬بیمه ش��ود‪ ،‬در این صورتمی‌توانیم بگوییم فیلم کوتاه پایگاه حرفه‌ای و مستقلی‬
‫‪3‬‬
‫است؛ اما می‌بینیم که واقعا شرایط فیلم‌سازان ما اینگونه نیست‪".‬‬
‫گروه دوم‪ ،‬کس��انی که فیلم کوتاه را محلی برای کسب تجربه و ورود به سینمای بلند حرفه‌ای‬
‫می‌دانن��د‪ ،‬بر اش��تراکات فنی بین دو س��ینما تاکید دارند و تجربه در تولی��د فیلم کوتاه را امکانی‬
‫برای افزایش سواد و دانش بصری برای ورود به عرصه‌های مختلف تصویری از جمله سینمای بلند‬
‫می‌دانند‪.‬‬
‫"مس��لماً فیلم‌س��از فیلم کوتاه در زمانی که دارد فیلم کوتاه را می‌سازد و ثبات خودش را دارد‪،‬‬

‫‪ - 1‬نیما جاویدی‪ ،‬فیلمنامه‌نویس و کارگردان‬

‫‪ - 2‬مسعود امینی‪ ،‬تصویربردار و فیلم‌ساز‬
‫‪ - 3‬شهرام مکری‪ ،‬فیلم‌ساز‬
‫به یک س��ری تجربیات دس��ت پیدا می‌کند که در عرصه‌ی فیلم کوتاه به کار می‌آیند‪ .‬این دقیقاً‬
‫مثل همان وسواسی‌س��ت که ما بچه‌های فیلم کوتاه داشتیم که برای فیلم‌سازی از عکاسی شروع‬
‫می‌کردیم و آن را پایه‌ی فیلم‌سازی می‌دانستیم و سعی می‌کردیم با عکاسی تا جایی که امکان دارد‪،‬‬
‫س��واد بصری‌مان را باال ببریم تا بتوانیم ش��عور هنری‌مان و شعور سینمایی‌مان را ارتقا دهیم‪ .‬فیلم‬
‫کوتاه دقیقاًمی‌تواند به مثابه همان عکاسی باشد برای فیلم بلند‪ .‬ما فیلم‌سازان کوتاه مطمئناً وقتی‬
‫که وارد عرصه‌ی فیلم بلند می‌شویم‪ ،‬از کسی که تجربه و انگیزه ندارد بهتر کار می‌کنیم‪ .‬خصوصاً‬
‫انگیزه چیز مهمی‌ست‪ .‬چون من اعتقاد دارم که بزرگ‌ترین پشتوانه‌ی فیلم‌سازی فیلم‌سازان کوتاه‬
‫انگیزه اس��ت‪ .‬ما در دنیا هم می‌بینیم که خیلی از فیلم‌س��ازانی که فیل��م بلند خوب کار کرده‌اند‪،‬‬
‫فیلم‌سازانی هستند که از عرصه‌ی فیلم کوتاه به فیلم بلند آمده‌اند و تجربه‌های خوبی در عرصه‌ی‬
‫‪1‬‬
‫فیلم کوتاه داشته‌اند‪ .‬در هر صورت سینما‪ ،‬سینماست؛ کوتاه یا بلند‪”.‬‬
‫"شاید نوعی از تجربه‌ها و خالقیت‌ها در عرصه‌ی فیلم‌های کوتاه همیشه به کار سینمای بلند‬
‫آمده باشد‪ ‬که در همه‌ی تخصص‌ها همین گونه است‪  .‬البته مهم‌ترین چیزی که باید در این گذار‬
‫از سینمای کوتاه به فیلم‌های سینمایی حفظ شود‪ ،‬روحیه و جسارت تجربه کردن است‪ .‬جسارتی‬
‫که باید روز به روز با دانش و آگاهی بیش‌تر عجین و کارآمدتر ش��ود‪ .‬بنابراین ش��اید به جای این‬
‫که بگوییم کاری که این نس��ل از سینماگران انجام می‌دهند «فیلم کوتاهی‌تر» است باید اصطالح‬
‫«جس��ورانه تر و خالقانه‌تر» را به کار ببریم؛ نمونه‌هایش هم بس��یارند‪ .‬نوع فیلم‌سازی کارگردانانی‬
‫هم‌چون کیانوش عیاری و عباس کیارستمی‌از نسل پیشین و یا محسن امیریوسفی‪ ،‬شهرام مکری‪،‬‬ ‫‪114‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫مجید برزگر‪ ،‬امیرش��هاب رضویان و‪ ...‬همین را نش��ان می‌دهد‪ .‬ش��اید در ظاهر فرم و ساختار‪ ،‬آثار‬
‫برخی از این دوس��تان ش��باهت تام و تمامی‌به فیلم‌های کوتاه‌ش��ان نداش��ته باشد اما روح جسور‬
‫‪2‬‬
‫سازنده‌ی همان فیلم‌های کوتاه در بسیاری از آثار بلندشان نفس می‌کشد‪”.‬‬
‫همچنین تولید فیلم کوتاه جس��ارت ورود به س��ینمای بلند همراه با دانش‪ ،‬آگاهی و کارآمدی‬
‫بیش‌ت��ر را برای فیلم‌س��ازان مهیا می‌کن��د و امکان ورود نگاه ناب و تجربه‌ه��ای متفاوت و جدید‬
‫به س��ینمای حرف��ه‌ای را بوجود می‌آورد‪ .‬از نظر ای��ن افراد معموال می��زان خالقیت بیش‌تری در‬
‫فیلم‌سازان کوتاه وارد شده به سینمای بلند دیده می‌شود‪ .‬از نظر مدافعان ورود فیلم‌سازان کوتاه به‬
‫سینمای بلند این امر به پویایی سینمای کوتاه نیز کمک می‌کند و چرخش استعدادها در ساختار‬
‫سینما را بوجود می‌آورد به این ترتیب افراد با سابقه از سینمای کوتاه خارج می‌شوند و ورود افراد‬
‫جدید و مستعد هموار می‌شود‪.‬‬

‫‪ - 1‬سالم صلواتی‪ ،‬فیلم‌ساز‬

‫‪ - 2‬مهدی جعفری‪ ،‬تصویربردار‬
 ‫"به نظر من هیچ منافاتی ندارد اگر کس��ی که در فیلم کوتاه در ش��اخه‌های مختلف متخصص‬
‫اس��ت‪ ،‬وارد حوزه‌ی فیلم بلند بشود‪ .‬کس��انی مثل فیلم‌بردار‪ ،‬تدوینگر‪ ،‬صدابردار و حتی صداگذار‪.‬‬
‫فکر نمی‌کنم این مشارکت نکته‌ی منفی‌ای داشته باشد چون در بخش فنی‌تر سینما مثل تدوین‬
‫و فیلم‌برداری تفاوتی دیده نمی‌شود و فکر می‌کنم نکات فنی بین این دو نوع سینما مشترک است‪.‬‬
‫بگذارید از خودم مثال بزنم‪ .‬من اآلن فیلم سینمایی‌ام را ساخته‌ام‪ .‬چه بسا فیلم بعدی‌ام کوتاه باشد‪.‬‬
‫یعنی این طور نیس��ت که دیگر س��راغ فیلم کوتاه نروم‪ .‬اما با این وجود اگر فرض بگیریم بعضی‌ها‬
‫هم که وارد س��ینمای بلند می‌شوند دیگر سراغ فیلم کوتاه نمی‌آیند‪ ،‬باز هم مشکلی نیست‪ .‬چون‬
‫قرار نیست که ما در صنف‌مان یک تعداد خاصی را برای همیشه داشته باشیم‪ .‬قرار است یک نسل‬
‫جدید بیاید‪ .‬همان طوری که نس��ل قدیم در س��ینمای بلند بازنشس��ته می‌شود (مثل هر حرفه‌ی‬
‫دیگری) و نسل جدید جای آن را می‌گیرد‪ ،‬در صنف فیلم کوتاه هم این اتفاق می‌افتد‪ .‬این چرخش‬
‫باید ادامه داش��ته باش��د‪ .‬اآلن هم در ازای افرادی که از انجمن فیلم کوتاه جدا می‌شوند‪ ،‬مطمئن‬
‫باش��ید افراد با اس��تعداد دیگری در کش��ور وجود دارند که صنف باید آن‌ها را جذب خودش کند‪.‬‬
‫من فکر می‌کنم سینمای کوتاه بر بلند تأثیر می‌گذارد‪ .‬این تأثیر را می‌شود از جنبه‌هایی مثبت‬
‫و از جنبه‌هایی منفی دانست‪ .‬از جنبه‌ی مثبت می‌شود گفت نگاه ناب و تجربه‌های ناب خودشان‬
‫را وارد س��ینمای حرفه‌ای می‌کنند‪ .‬به نظر من در بین سینماگرانی که از سینمای کوتاه می‌آیند‪،‬‬
‫میزان خالقیت بیش‌تری رامی‌توان دید‪ .‬نکته‌ی منفی‌اش این اس��ت که بعضی از این فیلم‌س��ازان‬
‫‪115‬‬ ‫(که من هم جزئی از آن‌ها هستم)‪  ‬موقعی که برای اولین فیلم بلند خودشان اقدام می‌کنند‪ ،‬خیلی‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫از انرژی خودش��ان را باید صرف تطبیق دادن خودشان با فضای سینمای بلند کنند‪ .‬بعضی مواقع‬
‫ال قب ً‬
‫ال ممکن بود آن‌ها‬ ‫دچار خطا هم می‌شوند و نمی‌توانند با قواعد سینمای بلند کنار بیایند‪ .‬مث ً‬
‫یک نفره بروند و یک فیلم کوتاهی را بس��ازند اما حاال با یک گروه س��ی چهل نفره کار می‌کنند و‬
‫تطبیق دادن خودش��ان با این ش��رایط جدید خیلی انرژی می‌برد‪ .‬این تطبیق برای هر کس��ی هم‬
‫زمان متفاوتی می‌برد‪ .‬نکته‌ی دیگری هم که هست این است که بعضی تجربه‌های فیلم کوتاه اص ً‬
‫ال‬
‫به کار فیلم بلند نمی‌آیند و آن‌ها را باید کنار گذاش��ت‪ .‬بخش��ی‌اش به قصه‌گویی برمی‌گردد‪ .‬دیگر‬
‫در س��ینمای بلند شما قرار نیس��ت با تعداد مخاطب خاصی رو به رو باشید‪ .‬قرار است با مردم هم‬
‫حرف بزنید‪ .‬این هم یک طور تطبیق دادن است‪ .‬باید قصه‌گویی‌ات را عوض کنی و از سینمایی که‬
‫خیلی شخصی‌س��ت فاصله بگیری و قدری سینمایت را به سمت سادگی (نه از نوع بد‪ ،‬سادگی‌ای‬
‫‪1‬‬
‫که همراه با زیباشناسی باشد) بیش‌تر گرایش بدهی‪”.‬‬
‫در واقع این موضوع توالی نیروهای حرفه‌ای در بدنه سینما و تامین نیروی حرفه‌ای کارآمد در‬

‫‪ - 1‬ناصر ضمیری‪ ،‬فیلم‌ساز‬

‫آن را موجب می‌شود‪ .‬همچنین به نظر این افراد سینماگرانمی‌توانند در دو حوزه کوتاه و بلند فعال‬
‫باش��ند بدون اینکه مرزبندی بازدارنده‌­ای بین سینمای کوتاه و بلند وجود داشته باشد‪ .‬جمع‌بندی‬
‫این قس��مت و نظرهای مختلفی که فیلم‌سازان کوتاه و صاحب­نظران این حوزه ارائه کرده‌اند نشان‬
‫می‌دهد که‪:‬‬
‫ ‪‬نکات فنی بین این دو مدیوم مشترک است‬
‫ ‪‬سینمای کوتاه با خود تجربه‌های ناب را وارد سینمای حرفه‌ای می‌کند‬
‫ ‪‬ممکن است فیلم‌سازی که در یک گروه کوچک‪ ،‬فیلم کوتاه ساخته در مواجهه با یک گروه‬
‫بزرگ دچار ناتوانی در مدیریت شود‬
‫ ‪‬در سینمای کوتاه مخاطب خاص مورد توجه است ولی در سینمای بلند مخاطب عام هم‬
‫در نظر گرفته می‌شود‬
‫ ‪‬خروج سینماگران کوتاه نگرانی ایجاد نمی‌کند زیرا همواره سینماگران جوان تری در صف‬
‫ورود هستند و با این تغییرات جریان جدید و پویایی در سینمای کوتاه بوجود می‌آید‬
‫ ‪‬‬
‫ت آنها در عرصه فیلم کوتاه‬
‫سینماگران مطرح و فعالی ­‬
‫در نگاه دوم که ارتباط بین فیلم کوتاه و سینمای بلند را مستقیم و در امتداد هم می‌داند‪ ،‬فیلم‬
‫کوتاه یک نیاز حقیقی برای سینمای هر کشوری ست‪ ،‬زیرا بستری را برای رشد و نمو فیلم‌سازان‬
‫بزرگ فراهم می‌آورد‪ .‬در همین آوردگاه است که هر کس دست به ارزیابی شخصی زده ومی‌تواند‬ ‫‪116‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫مدام خود را تصحیح و بازنگری کند‪ ،‬چرا که قوانین دس��ت و پاگیر اس��تودیویی در س��اخت فیلم‬
‫کوت��اه وجود ن��دارد‪ ،‬هزینه‌ها اندک و قابل تعدیل‌اند و عرصه‌ای اس��ت برای ن��وآوری و خالقیت‪.‬‬
‫گروهی که به طور مستقل برای ساخت فیلم کوتاه دور هم جمع می‌شوند‪ ،‬اداهای حرفه‌ای ندارند‬
‫و خالصانه برای کاری که به آن اعتقاد دارند‪ ،‬تالش می‌کنند‪ .‬حتی بارها دیده شده که وقتی عوامل‬
‫حرفه‌ای سینما وارد عرصه کوتاه می‌شوند‪ ،‬توقع خود را پایین می‌آورند و به قصد انجام عملی کامال‬
‫فرهنگی مشتاقانه می‌کوشند و این‪ ،‬خاصیت فضای صمیمی‌فیلم کوتاه است‪.‬‬
‫به نظر می‌رس��د تمام کشورهایی که س��ینمای حرفه‌ای و رو به رشدی دارند از ساختار خوبی‬
‫برای س��ینمای کوتاه خود نیز بهره می‌برند و به نوعی بس��یاری از سینماگران حرفه‌ای آنها سال‌ها‬
‫استعداد و خالقیت خود را در فضای فیلم کوتاه آزموده اند‪.‬‬
‫گرچ��ه فیلم‌ه��ای کوتاه به لحاظ اقتصادی هی��چ گاه آنقدر مورد توجه نبودن��د‪ ،‬اما هیچگاه از‬
‫محبوبیت آنها در میان هنرمندان کاس��ته نشد‪ .‬فیلم همواره فرزند سرکش دنیای هنر بوده است‪-‬‬
‫برخ��ی منتقدان هنوز در این م��ورد تردید دارند که آیامی‌ت��وان آن را تمامی‌‌هنر نامید‪ -‬بنابراین‬
‫عجیب نیست که برخی از هنرمندان جسور صد سال اخیر مشتاق پذیرش آن بوده اند‪.‬‬
 ‫لوئیس بونوئل و س��الوادور دالی – که فیلم س��گ آندلس��ی (‪ )1929‬از آنها به یادگار مانده‪،‬‬
‫روش��نفکران دهه ش��صت همچون آنیس واردا و کریس مارکر در فرانسه‪ ،‬و اندی وارول در ایاالت‬
‫متحده و همچنین هنرمندان معاصری همچون بروس نومن و استیو مک کوئین از جمله هنرمندانی‬
‫هستند که در صد سال گذشته به فیلم کوتاه عالقه داشته اند‪ .‬بسیاری از فیلم‌سازان بزرگ اروپایی که‬
‫در دهه‌های ‪ 1930‬و ‪ 1940‬مشهور شدند‪ ،‬کار خود را در دهه ‪ 1920‬با فیلم‌های کوتاه آغاز کردند‪.‬‬
‫ژان رنوار‪ ،‬رنه کلر‪ ،‬لوییس بونوئل و ژولین دو ویوید از جمله این فیلم‌سازان هستند‪ .‬هنرمندانی‬
‫همچون من ری و مارس��ل دوش��ان هر دو امکانات قالب بصری ناب فیلم را با فیلم‌های کوتاه‌شان‬
‫کشف کردند‪ .‬بسیاری از قطعه‌های آثار اولیه‪ ،‬بر تصاویر به‌ظاهر بدون ترکیب اتکا داشتند و فاقد‬
‫داستان و انتظارات روایی برای درگیر کردن مخاطب بودند‪ .‬این فیلم‌سازان با پرداختن به تخیالت‬
‫سوررئالیس��تی در سینما‪ ،‬دس��ت به اجرای ترفندهای بصری زدند‪ .‬آنها بعدها بسیاری از ایده‌های‬
‫سینمایی خود را که در این فیلم‌های تجربی کوتاه کشف کرده بودند‪ ،‬در فیلم‌های بلند گنجاندند‪.‬‬
‫حتی جنبش مستقل آوانگارد یا زیرزمینی در آمریکا برای اعتراض به سنت‌ها و انتظارات روایی‬
‫اس��تاندارد‌هالیوود با اتکا بر تجربیات س��ینمای کوتاه آغاز شد‪ .‬به طوری که بسیاری از فیلم‌های‬
‫کوتاه اولیه در قرن بیس��تم بر تصاویر خاص متمرکز بودند و قالب یا محتوای چندانی نداش��تند تا‬
‫اینکه در اوایل دهه ‪ 1940‬مایا درن دریافت فیلم‌های کوتاه ش��خصی و غیرتجاری خیلی بیشتر از‬
‫عکس گرفتن از مجموعه‌ای از شکل‌ها و قالب‌ها کارایی دارند‪ .‬او مجموعه‌ای از فیلم‌های سوررئال‬
‫‪117‬‬ ‫ساخت که در آنها با مفهوم فضا و زمان و نیز مرز بین خیال و واقعیت بازی شده بود‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫فیلم‌های او تاثیر عمیقی بر جنبش زیرزمینی دهه‌های ‪ 1950‬و ‪ 1960‬آمریکا برجای گذاشت‬
‫و به مرور فیلم‌س��ازان جدیدی همچون اس��تن برکیچ‪ ،‬رابرت بریر‪ ،‬ش��رلی کالرک‪ ،‬بروس کانر‪،‬‬
‫کنت انگر و‪ ...‬در زمینه فیلم‌س��ازی ش��خصی همچون کاشفانی ظهور یافتند‪ .‬ناتانیل ملورز یکی از‬
‫خالق‌ترین هنرمندان حوزه رس��انه اس��ت که هم اکنون در انگلیس فعالیت دارد و به تازگی فیلم‬
‫کوتاهی را برای مجموعه هفت دوره انگلس��تان ش��بکه بی بی سی تولید کرده است که به معرفی‬
‫"هن��ر معاصر" می‌پردازد‪ .‬او کار با فیلم کوتاه را رهای��ی بخش می‌داند و می‌گوید‪ :‬اصول و ضوابط‬
‫مورد نیاز برای تولید در س��ینما و تلویزیون مانع موفقیت هنرمندان فیلم کوتاه نیست‪ .‬آنها عموما‬
‫در رش��ته فیلم‌س��ازی در هیچیک از موسسات آموزش��ی تحصیل نکرده اند‪ ،‬بنابراین اغلب آزادانه‬
‫‪1‬‬
‫قالب متفاوتی از منابع همچون هنرهای انتزاعی‪ ،‬اجرا و یا نقاشی را به کار می‌برند»‬
‫بنابراین اگر فیلم‌س��ازی کوتاه را دانش��گاه سینما بنامیم سخنی به گزاف نگفته ایم‪ ،‬دانشگاهی‬
‫که بزرگان بس��یاری کار خود را از آن جا آغاز کرده و به نوعی جریان س��از بوده‌اند ؛ فیلم‌س��ازان‬

‫‪ - 1‬فالح صابر‪ ،‬مهدی‪ ،1388 ،‬فیلم کوتاه‪:‬تاریخچه و گونه‌ها‪ ،‬ماهنامه هنر و معماری‬
‫بزرگی چون «اس��تنلی کوبریک‪ ،‬جرج لوکاس‪،‬رومن پوالنسکی‪ ،‬مارتین اسکورسیزی‪ ،‬دیوید لینچ‪،‬‬
‫ویم وندرس‪ ،‬کریستف کیشلوفس��کی و‪ ...‬و فیلم‌سازان داخلی چون «امیر نادری‪ ،‬کامران شیردل‪،‬‬
‫طیاب‪ ،‬خس��رو س��ینایی‪ ،‬ناصر تقوایی‪ ،‬کیانوش عیاری‪ ،‬پرویز کیمیاوی و‪ ...‬همگی از فیلم‬
‫منوچهر ّ‬
‫کوتاه آغاز کردند‪« .‬عباس کیارس��تمی» تنها کارگردان ایرانی که نخل طالی جش��نواره‌ی کن را‬
‫دارد و بسیاری دیگر که با فیلم کوتاه‪ ،‬مولفه‌ها و شاخص‌های سینمای خود را محک زده و بعدها‬
‫در فیلم‌های بلندشان به طور گسترده از آن سود برده‌اند از سینمای کوتاه آغاز کرده اند‪ .‬از این رو‬
‫ش��اید نگاهی اجمالی به روند فعالیت سینمایی برخی از هنرمندان ذکر شده خالی از لطف نباشد‪.‬‬
‫در ای��ن بخش تعدادی از س��ینماگران داخلی و جهانی که فعالی��ت خود را ابتدا با فیلم کوتاه آغاز‬
‫کردن��د به عنوان نمونه انتخاب ش��دند که به اجمال به فعالیت‌های آنها در حوزه س��ینمای کوتاه‬
‫می‌پردازیم‪:‬‬

‫جرج لوکاس‬
‫جرج لوکاس بعد از فارغ التحصیلی از دبیرس��تان‪ ،‬وارد دانش��کده‌ علوم اجتماعی شد و در این‬
‫مدت عالقه‌مند به فیلم‌س��ازی و فیلمبرداری ش��د‪ .‬او در این دوران به همراه چند فیلم‌ساز آماتور‬
‫دیگر‪ ،‬گروهی به نام کانیون س��ینما راه انداخت و ش��روع به س��اختن فیلم‌ه��ای ‪ ۱۶‬میلی‌متری‬
‫کرد‪ .‬بعد از مدتی به سان‌فرانسیس��کو رفت و با‌هاس��کل وکسلر آشنا ش��د‪ .‬این فیلم‌ساز نسبت به‬
‫فیلمبرداری لوکاس بسیار عالقه‌مند بود و عقیده داشت نحوه‌ بدست گرفتن دوربین او‪ ،‬زاویه‌های‬ ‫‪118‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫منحصر به فردی را نشان می‌دهد‪.‬‬
‫پ��س از آن‪ ،‬ل��وکاس به دانش��گاه هنره��ای س��ینمایی در کالیفرنیای جنوبی رف��ت و بعد از‬
‫فارغ‌التحصیلی در سال ‪ ،۱۹۶۷‬تالش کرد به نیروی هوایی آمریکا بپیوندد ولی موفق نشد‪ .‬سپس‬
‫به عنوان یک دانشجوی فارغ التحصیل‪ ،‬دوباره در دانشکد ‌ه سینمایی کالیفرنیای جنوبی در رشته‌‬
‫تولید فیلم ثبت نام کرد‪.‬‬
‫کمپانی برادران وارنر در س��ال ‪ ۱۹۶۸‬به او اجازه داد تا ش��اهد مراحل س��اخته شدن فیلمی‌به‬
‫کارگردانی فرانس��یس فورد کاپوال باش��د‪ .‬لوکاس به همراه فورد کاپوال کمپانی فیلم‌سازی تاسیس‬
‫ک��رد به ای��ن امید که محیطی آزاد برای فیلم‌س��ازان ج��وان مهیا کند تا ف��ارغ از قید و بندهای‬
‫فیلم‌سازی‌هالیوود‪ ،‬به کار خلق فیلم بپردازند‪« .‬تام شون» نویسنده و منتقد انگلیسی‪ ،‬مدعی است‬
‫که س��اخت دو فیلم کوتاه «هربی» و «مردی با خودرویش» لوکاس را با صنعت فیلم‌س��ازی آشنا‬
‫کرد‪ .‬در واقع فیلم کوتاه «مردی با خودرویش» الهام بخش بس��ط و گس��ترش ایده‌ای بود که در‬
‫اولین فیلم بلند لوکاس شکل گرفت‪.‬‬
‫وی در «گرفیتی آمریکایی» یک گروه جوان را به تصویر کش��یده بود که اطراف شهر رانندگی‬
 ‫می‌کرده و با هم مس��ابقه می‌دادند و بس��یار شبیه‪ :‬فیلم کوتاه «مردی با خودرویش» بود که فقط‬
‫در مورد رانندگی صحبت می‌کرد‪ .‬این فیلم که قوام یافته فیلم کوتاه لوکاس بود در س��ال ‪1973‬‬
‫به خاطر بهترین کارگردانی و نویس��ندگی نامزد دریافت جایزه اس��کار شد و او را به شهرت رساند‪.‬‬
‫فیل��م کوت��اه دیگر او به نام «هربی» هم در مورد رانندگی بود‪ .‬ب��ا آن تفاوت که با کمک دوربین‬
‫فیلمبرداری اطراف و زوایای شهر از جمله زندگی خیابانی را به تصویر کشیده بود‪ .‬پس از ساخت‬
‫دو فیلم کوتاه و موفق وی فیلم‌های دیوارنویس��ی آمریکایی (‪ )1973‬و جنگ ستارگان (‪ )1977‬را‬
‫ساخت و کمپانی فیلم‌سازی خود با نام لوکاس فیلم را تاسیس کرد‪.‬‬
‫در س��ال ‪ ،۱۹۹۱‬موسسه‌ آموزش��ی جورج لوکاس به عنوان یک موسسه غیر انتفاعی به منظور‬
‫تشویق و ترویج ابتکار و نوآوری در مدارس تاسیس شد‪ .‬انستیتوی فیلم آمریکا در ‪ ۹‬ژوئن ‪۲۰۰۵‬‬
‫ب��ه پاس ی��ک عمر فعالیت هنری‪ ،‬از ل��وکاس قدردانی کرد‪ .‬در ‪ ۵‬ژوئ��ن ‪ ،۲۰۰۵‬کانال تلویزیونی‬
‫دیس��کاور‪ ،‬لوکاس را یکی از ‪ ۱۰۰‬نفر برگزیده آمریکایی قرن گذش��ته دانس��ت‪ .‬بعدتر وی نامزد‬
‫دریافت جایزه‌ اس��کار بخاطر بهترین کارگردانی و نویس��ندگی برای فیلم دیوارنویسی آمریکایی و‬
‫‪1‬‬
‫جنگ ستارگان شد‪.‬‬

‫مارتین اسکورسیزی‬
‫مارتین اسکورس��یزی کارگردان ش��هیر س��ینمای امریکایی بیش��تر درباره جنایت‪ ،‬رستگاری‬
‫‪119‬‬ ‫و گن��اه و همچنین خش��ونت خ��اص جامعه آمریکایی فیلم می‌س��ازد‪ .‬وی یک��ی از مطرح‌ترین و‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫تحسین‌ش��ده‌ترین کارگردانان پس از جنگ جهانی دوم است‪ .‬اسکورسیزی پس از فارغ‌التحصیلی‬

‫ش��روع ب��ه س��اخت فیلم‌ه��ای کوتاهی کرد ک��ه مش��هورترین آنها «صورت‌تراش��ی ب��زرگ» یا‬
‫« ویتنام ‪ )1967( » 67‬بود که شخص بی‌نامی‌را نشان می‌داد که مشغول تراشیدن صورتش است‬
‫و آنقدر این کار را ادامه می‌دهد تا این که صورتش پر از خون ش��ده و در ادامه با تیغ گلویش را‬
‫می‌برد‪ .‬این فیلم کنایه‌ای از مداخله آمریکا در جنگ ویتنام بود و به همین دلیل نام دوم «ویتنام‬
‫‪ »67‬هم برایش انتخاب شده بود‪ .‬این فیلم کوتاه با وجود نگرانی‌هایی که از لحاظ موضوعی ایجاد‬
‫کرده بود اما نوید آینده روشنی برای این فیلم‌ساز جوان می‌داد‪.‬‬
‫اسکورس��یزی در س��ال ‪ 1967‬اولین فیلم بلندش با نام «کی داره در می‌زنه؟» را س��اخت که‬
‫یک فیلم س��یاه و س��فید با بازی‌هاروی کایتل و تدوین تلما شون میکر بود‪ .‬اتفاقا بعدها همین دو‬
‫نفر به مدت طوالنی همکاریش��ان را با او ادامه دادند‪ .‬در این فیلم کامال سبک کاری اسکورسیزی‬
‫و مضم��ون م��ورد عالقه‌اش که بعدها در خیابان‌های پایین ش��هر آن را ادامه داد واضح بود‪ :‬همان‬

‫‪1 - http://www.britannica.com/biography/George-Lucas‬‬
‫زندگی خیابانی ایتالیایی آمریکایی‌های نیویورک‪ ،‬تدوین سریع‪ ‌،‬موسیقی پس‌زمینه الکتریک راک‬
‫و همان مرد نقش اول به دردسر افتاده‪.‬‬
‫در س��الهای دهه ‪ 70‬او و فرانس��یس فورد کاپ��وال‪ ،‬برایان دی پالما‪ ،‬جورج لوکاس و اس��تیون‬
‫اسپیلبرگ با یکدیگر آشنا شدند که به «بچه‌های بداخالق سینما» مشهور شدند‪ .‬برایان دی پالما‪،‬‬
‫رابرت دنیرو را به اسکورس��یزی معرفی کرد و از این زمان این دو اس��طوره س��ینما رابطه نزدیکی‬
‫برقرار و در چندین و چند پروژه سینمایی با یکدیگر همکاری کردند‪ .‬همین وقت‌ها بود که مارتین‬
‫به عنوان یک تدوینگر مش��غول به کار و همانجا با بازیگر‪ -‬کارگردان مش��هور جان کاساوتیس نیز‬
‫آشنا شد‪ .‬اسکورسیزی به عنوان دوست و مرشد همیشگی کاساوتیس به شمار می‌رفت‪.‬‬
‫مارتین دو س��ال بعد با فیلم دیگری جهان س��ینما را تکان داد‪ .‬ش��یوه کارگردانی او در فیلم‬
‫«راننده تاکس��ی» (‪ )1976‬تا به حال بس��یار مورد تقدیر قرار گرفته و در س��ال‪ 1976‬نخل طالی‬
‫کن را برای او به ارمغان آورد‪ .‬اسکورس��یزی با وجود اینکه در طی س��الها جایگاه خود را به عنوان‬
‫فیلم‌ساز حرفه‌ای تثبیت کرده اما باز هم در فرصتی مناسب سراغ ساخت فیلم کوتاه رفت‪ .‬ترنس‬
‫وینتر‪ ،‬فیلمنامه نویس «گرگ وال اس��تریت» مس��ئولیت نگارش فیلمنامه کوتاه تبلیغاتی را به‬
‫س��فارش کمپانی )‪ (MELCO-CROWM‬برعهده گرفت‪ ..‬در این فیلم کوتاه تبلیغاتی که در‬
‫زمینه س��اخت تفرجگاه‌های اقامتی ساخته شد‪ ،‬از سوپراستارهای دنیای سینما «رابرت دنیرو» و‬
‫‪1‬‬
‫«لئوناردو دی کاپریو» و «برد پیت» استفاده شد‪.‬‬
‫‪120‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫دیوید لینچ‬
‫دیوید لینچ ‪ -‬کارگردان سینما و تلویزیون‪ ،‬مولف‪ ،‬تصویرپرداز‪ ،‬موزیسین‪ ،‬گاهی بازیگر‪ ،‬نقاش و‬
‫مجسمه‌ساز‪ -‬را با فیلم‌های سرشناسی چون «مخمل آبی»‪« ،‬بزرگراه گمشده» و «جاده مالهلند»‬
‫می‌شناس��ند‪ .‬او که در فهرست مجله «سایت اند ساوند» به عنوان بهترین فیلم‌ساز مستقل دنیا و‬
‫در فهرس��ت س��ال ‪ ۲۰۰۳‬مجله «گاردین» به عنوان بزرگترین کارگردان زنده دنیا شناخته شده‪،‬‬
‫فعالیت فیلم‌سازی خود را با فیلم‌های کوتاه آغاز کرد‪.‬‬
‫دیوید لینچ نوزده س��اله بود که در آکادمی‌هنر پنس��یلوانیا ثبت نام کرد‪ ،‬هدفش ادامه تحصیل‬
‫در رش��ته طراحی و نقاشی بود ولی در س��ال دوم دانشگاه دست به تجربه‌ای زد که مسیر زندگی‬
‫او را به سمت فیلم‌سازی سوق داد‪ .‬اولین فیلم‌اش انیمیشنی یک دقیقه‌ای بود‪ .‬ایده فیلم از آن‌جا‬
‫ش��کل گرفت که لینچ می‌خواست ببیند اگر عنصر حرکت را وارد طراحی‌هایش کند نتیجه چطور‬
‫خواهد شد‪ .‬او ترجیح‌داد تجربه‌اش را به تنهایی شکل دهد پس یک اتاق متروک واقع در باالترین‬

‫‪1 - http://www.nytimes.com/movies/person/110533/Martin-Scorsese/biography‬‬
 ‫طبقه آکادمی‌را به عنوان محل کار انتخاب کرد و با خرید ارزان‌ترین دوربین ‪ ۱۶‬میلی‌متری کارش‬
‫را آغاز کرد‪ .‬این تجربه ‪ ۲۰۰‬دالر هزینه در برداش��ت که در آن موقع برای چنین فیلمی‌بسیار باال‬
‫بود‪ .‬این فیلم یک‌دقیقه‌ای را در نمایش��گاه پایان س��ال آکادمی‌که مخصوص آثار تجربی نقاشی و‬
‫مجسمه‌س��ازی بود به صورت لوپ (پیوس��ته) روی سه بدن انس��ان نمایش داد‪ .‬فیلم‪ ،‬شش فیگور‬
‫انس��انی را نمایش می‌دهد که شکم‌هایشان آشوب اس��ت و از سرهایشان دود به هوا می‌رود‪ .‬روی‬
‫کل فیلم هم یک صدای ممتد آژیر شنیده می‌شود‪ .‬این تجربه مورد توجه داوران و بازدیدکنندگان‬
‫قرار گرفت و جایزه اول نمایش��گاه را مش��ترکا با یک اثر نقاشی به دست آورد‪ .‬همین باعث شد که‬
‫یکی از همکالسی‌های لینچ با پیشنهاد پرداخت ‪ ۱۰۰۰‬دالر موجب تهیه فیلم بعدی‌اش شود‪ .‬لینچ‬
‫نزدی��ک ب��ه پانصد دالر از این مبلغ را برای خرید یک دوربین ‪ ۱۶‬میلی‌متری دس��ت دوم بولکس‬
‫خرج کرد‪ .‬ایده فیلم را از خواهرزاده‌ی همس��رش گرفت که یک‌ش��ب خواب دیده بود در وضعیتی‬
‫عجی��ب و عذاب‌آلود ح��روف الفبا را به زبان می‌آورد‪ .‬لینچ فیلم را با بازی همس��رش و به صورت‬
‫ترکیب انیمیشن و واقعیت ساخت‪ .‬این فیلم که به همراه سناریوی فیلم بعدی لینچ برای انستیتو‬
‫فیلم آمریکا )‪ (AFI‬ارس��ال ش��ده بود موفق به دریافت جایزه کمک هزینه تولید آن آکادمی‌شد و‬
‫به این ترتیب فیلم بعدی لینچ در جریان تولید قرار گرفت‪ .‬‬
‫فیلم با بازی دوس��تان و آش��نایان لینچ در خانه‌ی خودش و به صورت ترکیب رئال و انیمیشن‬
‫س��اخته شد‪ .‬ماجرای پسربچه‌ای که برای راحت ش��دن از تنبیهات و بی توجهی‌های والدین‪ ،‬یک‬
‫‪121‬‬ ‫«مادربزرگ» ش��خصی برای خودش می‌آفریند! نتیجه‪ ،‬فیلم خالقانه‌ی سی و سه دقیقه‌ای بدون‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫دیالوگ بود که در جش��نواره‌های آتالنتا‪ ،‬به‌له‌ویو ‪1‬و س��ان فرانسیس��کو برنده جایزه ش��د‪ ،‬عالوه‬
‫بر این‪ ‬بورس��یه تحصیلی لینچ را در انس��تیتو فیلم آمریکایی ‪) AFI‬یک��ی از معتبرترین مدارس‬
‫سینمایی دنیاست) فراهم کرد‪ .‬‬
‫این فیلم درحالی ساخته شد که لینچ اولین فیلم بلندش را به نام «کله پاک‌کن» شروع کرده‬
‫بود؛ البته س��اخت آن هفت سال طول کشید! در یکی از بیشمار زمان‌هایی که تولید متوقف شده‬
‫بود‪ ،‬لینچ به یکی از دوستانش برخورد کرد که قرار بود دو نوع فیلم سیاه و سفید و رنگی را برای‬
‫انستیتو تست کند‪ .‬لینچ به او پیشنهاد کرد به جای یک فیلمبرداری بی‌هدف به او اجازه دهد که با‬
‫همین متریال‪ ،‬فیلمی‌کوتاه بسازد‪ .‬او به همراه «کاترین کالسون» یک‌شبه طرح را نوشت و روز بعد‬
‫فیلمبرداری کرد‪ .‬حاصل‪ ،‬س��کانس‌پالن چهار دقیقه‌ای بود که بدون هیچ حرکت دوربین س��اخته‬
‫شد‪ .‬کاترین در نقش کسی که پاهایش به تازگی قطع شده و در حال نوشتن نامه است بازی کرد‬
‫و خود لینچ در نقش پرستاری که به پانسمان پاهای او می‌رسد‪ ،‬جلوی دوربین ظاهر شد‪.‬‬

‫‪1 - Bellevue‬‬
‫لین��چ این فیلم را در س��ال ‪ ۱۹۸۸‬س��اخت‪ ،‬زمانی که با س��اخت فیلم «م��رد فیلی» ‪ -‬که در‬
‫هش��ت رش��ته کاندید جایزه اسکار ش��ده بود ‪ -‬فیلم‌ساز شناخته شده‌ای به ش��مار می‌آمد‪ .‬فیلم‬
‫یک اسلپ‌اس��تیک بیس��ت و ش��ش دقیقه‌ای بود که در مجموعه‌ای برای تلویزیون فرانسه ساخته‬
‫ش��د‪ .‬لینچ مسیر فیلم‌سازی را به خوبی طی کرد و جوایز معتبری دریافت کرد‪ .‬او در سال ‪1990‬‬
‫‪1‬‬
‫برای فیلم «در قلب وحشی» موفق به کسب نخل طالی کن شد‪.‬‬

‫کریستوف کیشلوفسکی‬
‫کریستوف کیشلوفسکی لهستانی در سال ‪ ۱۹۵۷‬وارد دانشگاه ورشو در رشته کارشناسی تئاتر‬
‫شد‪ .‬سپس تصمیم گرفت کارگردان تئاتر شود اما آن زمان دوره کارگردانی تئاتر نبود‪ ،‬پس تصمیم‬
‫گرفت سینما را به عنوان راه واسط انتخاب کند‪.‬وی عالقه‌مند به تحصیل در مدرسه فیلم لودز بود‬
‫جایی که دو کارگردان دیگر لهستانی‪ ،‬آندره وایدا و رومن پوالنسکی را تربیت کرده بود‪.‬‬
‫برای نرفتن به خدمت سربازی در این زمان او دانش‌آموز هنر شد سپس یک رژیم غذایی سخت‬
‫گرفت تا معافیت پزش��کی بگیرد‪ .‬پس از چند ماه تالش برای سربازی نرفتن باالخره مدرسه لودز‬
‫درخواست او را پذیرفت‪.‬‬
‫فیلم‌های او در شروع دهۀ هفتاد در زمانی ساخته می‌شدند که فیلم مستند و سازندگان آن‌ها‬
‫نقش مهمی‌در زندگی اجتماعی لهستان داشتند اما به دلیل سانسور موجود در دولت کمونیستی‪،‬‬
‫فیلم‌سازان قادر به نمایش حقایق به آن شکل که درخور نام فیلم مستند باشد نبودند‪.‬‬ ‫‪122‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫همین مس��ئله موجب ش��د که مستندسازان برای بیان عقایدشان و ارائه پیام مورد نظرشان‪ ،‬از‬
‫کنایه‌هایی اس��تفاده کنند که به عنوان کدهای مش��ترک بین آنها و تماشاچیان عمل کند‪ ،‬بدون‬
‫آنکه دستگاه سانسور بتواند جلوی آن‌ها را بگیرد‪ .‬این بیان پر از نیش و کنایه و به کار نبردن زبانی‬
‫س��اده و بی‌پیرایه‪ ،‬بعدها‪ ،‬حتی زمانی که کیشلوفس��کی از ساختن فیلم‌های سیاسی دست کشید‬
‫هم ادامه یافت‪.‬‬
‫اولین فیلم غیرمستند او به نام «کارکنان»‪ ،‬فیلمی‌تلویزیونی بود که جایزه جشنواره مانهایم را‬
‫برایش به ارمغان آورد‪ .‬اما کیشلوفس��کی را بیش��تر با سه گانه رنگ‌ها و «ده‌فرمان» می‌شناسند‪.‬‬
‫«ده‌فرمان» مجموعه‌ای از ده فیلم کوتاه اس��ت که در مجموعه‌ای آپارتمانی در ورشو فیلمبرداری‬
‫ش��د‪ .‬این مجموعه‪ ،‬یکی از بهترین مجموعه فیلم‌های تحس��ین ش��ده توس��ط منتقدان در همه‬
‫دوران‌ها اس��ت‪ .‬کیشلوفسکی و پیسویچ فیلمنامه‌نویس��ان مجموعه بودند و قرار بود ده کارگردان‬
‫مختلف این ده قسمت را بسازند‪ .‬اما وی خود را ناتوان از کنترل همه پروژه یافت و سرانجام تمام‬

‫‪1 - http://www.lynchnet.com/bio.html‬‬
 ‫قسمت‌ها را با مدیران فیلمبرداری متفاوت کارگردانی کرد‪ .‬کیشلوفسکی در سن ‪ ۵۴‬سالگی در ‪۱۳‬‬
‫مارس س��ال ‪ ۱۹۹۶‬در حین عمل قلب باز پس از حمله قلبی درگذشت و در قبرستان پوازکی در‬
‫ورش��و به خاک سپرده شد‪.‬قبر او در قطعه مخصوص شماره ‪ ۲۳‬قرار دارد و مجسمه‌ای از انگشتان‬
‫شست و اشاره هر دو دست او که همان شکل معروف کادر دوربین فیلمبرداری را تشکیل می‌دهند‬
‫‪1‬‬
‫روی آن قرار دارد‪.‬‬

‫رومن پوالنسکی‬
‫رجموند رومن تیری پوالنس��کی" (رومن پوالنس��کی) در س��ال ‪ 1933‬از پدر و مادری یهودی ِ‬
‫لهس��تانی در پاریس متولد ش��د‪ .‬خانواده پوالنس��کی به علت یهودی بودن‪ ،‬توسط ارتش نازی به‬
‫یکی از اردوگاه‌های قتل عام فرستاده شد؛ اردوگاه‌هایی که نازی‌ها در آن یهودیان را طبق تئوری‬
‫اص�لاح نژادی و نژاد برتر‪ ،‬با گاز‪ ،‬آتش یا روش‌های دیگر قتل عام می‌کردند‪ .‬در این مدت بود که‬
‫مادر پوالنس��کی در اردوگاه تبعیدی آوشویتز ناپدید ش��د‪ ،‬در حالی که پدرش توانست از اردوگاه‬
‫فرار کند‪ .‬رومن در وضعیتی سخت‪ ،‬با تحمل شرایطی از جمله مخفی ماندن در شکاف دیوار‌ها به‬
‫مدت طوالنی‪ ،‬سرانجام در سال ‪ 1943‬توانست از کراکوف فرار کند‪.‬‬
‫در دهه ‪ 50‬پوالنس��کی وارد مدرس��ه بین‌المللی فیلم در لودز لهستان شد و اولین نقشش به‬
‫عنوان بازیگر را در فیلم «یک نس��ل» تجربه کرد‪ .‬در س��ال ‪ ،1955‬پوالنس��کی اولین فیلم کوتاه‬
‫‪123‬‬ ‫خود را با عنوان «دوچرخه» س��اخت که راجع به ماجرای واقعی درگیری رومن با یک فروش��نده‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫دوچرخ��ه در کراکوف بود ک��ه پول وی را دزدیده بود‪ .‬از جمله دیگ��ر فیلم‌های کوتاهی که او در‬
‫زمان تحصیل س��اختمی‌توان به «دو مرد و یک کمد لباس» (‪ )1958‬و «وقتی فرش��ته‌ها به زمین‬
‫می‌افتند» (‪ )1959‬اش��اره کرد‪ .‬در سال ‪ ،1962‬پوالنسکی اولین فیلم بلند خود را با نام «چاقو در‬
‫آب» را س��اخت‪ .‬این اولین فیلم مهم غیر جنگی لهس��تانی بود و شهرت زیادی بین منتقدان برای‬
‫پوالنس��کی به همراه داشت‪ .‬او اولین نامزدی جایزه اس��کار خود را در بهترین فیلم خارجی‪ ،‬برای‬
‫این فیلم دریافت کرد‪.‬‬
‫پوالنس��کی سه فیلم بعدی اش را در انگلستان و با س��ناریوی مشترک با جرارد براش ساخت‪:‬‬
‫اولین آنها‪" ،‬انزجار" (‪ )1965‬اولین قسمت از سه گانه "آپارتمانی" پوالنسکی محسوب می‌شد‪.‬وی‬
‫در سال ‪ 1966‬فیلم کمدی سیاه «بن بست» را ساخت که در آن تم‌های روانشناسی جنسی وجود‬
‫داش��ت‪ .‬پوالنس��کی اولین فیلم بلند رنگی اش را در سال ‪ 1967‬با عنوان «شکارچیان نترس خون‬
‫آش��ام‌ها» ساخت‪ .‬وی در این فیلم خودش به همراه هنرپیشه جوان و نسبتا مشهور‪ ،‬شارون تیت‪،‬‬

‫‪1 - http://www.britannica.com/biography/Krzysztof-Kieslowski‬‬
‫نقش‌های اصلی را بر عهده داشتند‪ .‬وی در ‪ 1968‬اولین فیلمش با نام «بچه رزماری» را در آمریکا‬
‫را س��اخت که به خاطر اس��تفاده ی معنا دار از رنگ و نور در صحنه‌های وهم انگیز فیلم تحسین و‬
‫فیلمنامه اقتباسی او نامزد جایزه اسکار شد‪.‬‬
‫پوالنسکی در اواخر سال ‪ 73‬به آمریکا برگشت و فیلم بعدی خود‪« ،‬محله چینی‌ها» را ساخت‪.‬‬
‫این فیلم به س��رعت در عرصه تجاری و در نزد منتقدین به یکی از بزرگترین آثار س��ینمای «نئو‬
‫نوآر» تبدیل ش��د‪ .‬پوالنس��کی قسمت سوم و آخر از سری فیلم‌های آپارتمانی خود را در پاریس با‬
‫عنوان «مس��تاجر» س��اخت و خودش به عنوان نقش اول فیلم در آن ظاهر شد‪ .‬این فیلم بازگشت‬
‫او به س��بک وحشت‪/‬روانشناسی محسوب می‌ش��د که بر اساس رمان رولند توپر ساخته شد‪ .‬او در‬
‫سالهای بعد فیلم‌های متفاوتی ساخت که هر کدام در کارنامه هنری او جایگاه ویژه‌ای کسب کرد تا‬
‫‪1‬‬
‫جایی که همواره به عنوان یکی از بهترین و اثر گذار ترین کارگردان‌های سینما شناخته می‌شود‪.‬‬

‫بهرام بیضایی‬
‫بهرام بیضایی فعالیت سینمایی خود را با فیلم‌برداری یک فیلم هشت میلیمتری چهار دقیقه‌ای‬
‫سیاه و سفید در سال ‪ ۱۳۴۱‬آغاز کرد‪« .‬عمو سبیلو» اولین فیلم کوتاهی بود که در سال ‪۱۳۴۸‬‬
‫س��اخت‪ .‬او در این فیلم صمیمانه می‌خواس��ت س��خنی در فیلم کوتاه بیان کند و این موضوع در‬
‫داس��تان فیلم دیده می‌ش��ود که چگونه یک پیرمرد گوشه گیر ابتدا با نوجوانان شلوغ اطراف خود‬
‫سر جنگ دارد تا سرانجام با آن‌ها آشتی می‌کند‪.‬‬ ‫‪124‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫پس از س��اخت فیلم کوتاه عمو س��بیلو در س��ال ‪ ،۱۳۴۹‬وی اولین فیلم بلندش «رگبار» را در‬
‫س��ال ‪ ۱۳۵۰‬س��اخت اما باز هم به دنیای کوتاه باز گشت و فیلم کوتاه« سفر» را به تهیه‌کنندگی‬
‫کانون پرورش فکری ساخت‪.‬‬
‫بیضای��ی «چریکه تارا» و «مرگ یزدگرد» را در س��ال‌های ‪ ۱۳۵۷‬و ‪ ۱۳۶۰‬کارگردانی کرد که‬
‫تاکن��ون به نمایش در نیامده اند‪ .‬پس از نمایش عمومی‌‌فیلم «سگ‌کش��ی» در س��ال‪۱۳۸۰‬که با‬
‫اس��تقبال گس��ترده منتقدان و مردم روبه‌رو شد فیلم «وقتی همه خوابیم» را در سال ‪ ۱۳۸۷‬روی‬
‫پرده برد‪ .‬س��ال‌ها بعد‪ ،‬در اوایل هش��تاد در مجموعه مس��تند فرش ایرانی که به سفارش سازمان‬
‫صنایع دستی تهیه شده باز هم بیضائی به فیلم کوتاه رجوع کرد جایی که درکنار دیگر کارگردانان‬
‫این اپیزود‌های کوتاه‪ ،‬از جمله مرحوم س��یف اهلل داد‪ ،‬س��ید رضا میرکریمی‪ ،‬بهمن فرمان آرا و…‬
‫بسیار بیشتر درخشید‪.‬‬

‫‪1 - http://www.romanpolanski.com/biography.php‬‬
 ‫عباس کیارستمی‬
‫عباس کیارستمی‌از سال ‪ ۱۹۷۰‬میالدی در عرصه سینما فعالیت می‌کند و تاکنون بیش از ‪۴۰‬‬
‫فیلم س��ینمایی‪ ،‬کوتاه و مس��تند ساخته اس��ت‪ .‬او را باید در زمره سینماگران موسوم به موج نوی‬
‫س��ینما در ایران به شمار آورد‪ .‬سادگی‪ ،‬استفاده از کودکان به عنوان نقش اول و قهرمان داستان‪،‬‬
‫س��بک مس��تندگونه‪ ،‬بهره‌گیری از فضاهای روستایی‪ ،‬حذف کارگردان‪ ،‬ش��اعرانگی و نیز مکالمه‬
‫ش��خصیت‌ها در خودرو برخی از ویژگی‌های فیلم‌های کیارستمی‌اس��ت‪ .‬کیارستمی‌برنده چندین‬
‫جایزه بزرگ س��ینمایی است‪ .‬کیارستمی‌تا به حال پنج بار نامزد دریافت جایزه نخل طال جشنواره‬
‫فیلم کن بوده و در س��ال ‪ ۱۹۹۷‬در پنجاهمین دوره جشنواره فیلم کن نیز موفق به دریافت نخل‬
‫طالیی شده است‪.‬‬
‫کیارس��تمی‌از س��ال ‪( ۱۳۴۰‬در دهه ‪ )۱۹۶۰‬به عنوان نقاش تبلیغاتی در «آتلیه ‪ »۷‬و یکی دو‬
‫مؤسس��ه دیگر به کار طراحی جلد کتاب‪ ،‬پوس��تر و آگهی‌های بازرگانی پرداخت و بعدها به «تبلی‬
‫فیلم» رفت‪ .‬از س��ال ‪ ۱۳۴۶‬در س��ازمان تبلیغاتی نگاره به طراحی و ساختن تیتراژ فیلم پرداخت‬
‫که نخس��تین آنها تیتراژ فیلم «وسوس��ه شیطان» س��اخته محمد زرین دست بود‪ .‬طراحی پوستر‬
‫و س��اخت تیتراژ فیلم‌های «قیصر» و «رضا موتوری» س��اخته مس��عود کیمیایی را نیز انجام داد‪.‬‬
‫مدتی بعد به دعوت فیروز ش��یروانلو‪ ،‬که مس��ئولیت «امور سینمایی کانون پرورش فکری کودکان‬
‫و نوجوانان» را داش��ت به کانون رفت و در س��ال ‪ ۱۳۴۹‬فیلم کوتاه «نان و کوچه» را س��اخت‪ .‬در‬
‫‪125‬‬ ‫سال ‪ ۱۳۵۱‬فیلم کوتاه «زنگ تفریح» را ساخت و با ساخت فیلم «مسافر» در سال ‪ ۱۳۵۳‬مطرح‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫شد‪ .‬او پس از ساخت فیلم‌های کوتاه ارد سینمای بلند شد و در سینمای بعد از انقالب پایه‌گذار‬
‫سینمایی شد که تا به حال فیلم‌سازان زیادی پیرو این نوع سینما‪ ،‬فیلم ساخته و مطرح شده‌اند‪.‬‬
‫کیارس��تمی‌در بسیاری از جش��نواره‌های فیلم به عنوان داور حضور داشته است کهمی‌توان از‬
‫جش��نواره فیلم کن در س��ال‌های ‪ ۲۰۰۲ ،۱۹۹۳‬و ‪ ۲۰۰۵‬به عنوان برجس��ته ترین آن‌ها یاد کرد‪.‬‬
‫همچنین در س��ال ‪ ۲۰۰۵‬سرپرست داوران در بخش دوربین طالیی جشنواره فیلم کن بود‪ .‬او در‬
‫سال ‪ ۱۹۸۵‬در جشنواره فیلم ونیز در سال ‪ ۱۹۹۰‬در جشنواره فیلم لوکارنو در ‪ ۱۹۹۶‬در جشنواره‬
‫فیلم سن‌سباس��تین‪ ،‬در ‪ ۲۰۰۴‬در جشنواره فیلم سائو پائولو‪ ،‬در ‪ ۲۰۰۷‬در جشنواره فیلم کاپالبیو‬
‫به عنوان سرپرس��ت داوران و در سال ‪ ۲۰۱۱‬در جش��نواره فیلم کاستندورف صربستان به داوری‬
‫‪1‬‬
‫پرداخت‪.‬‬

‫‪1-https://fa.wikipedia.org/wiki/‌‌%D8‌‌‌‌%B9‌‌‌‌%D8‌‌‌‌%A8‌‌‌‌%D8‌‌‌‌%A7‌‌‌‌%D8‌‌‌‌%B3_‌‌%DA‌‌%A9‌‌‌‌%DB8%‌‌‌‌C‌‌%D8‌‌‌‌%A7‌‌‌‌%D8‌‌‌‌%B1‌‌‌‌%D8‌‌‌‌%B3‌‌‌‌%D8‌‌‌‌%AA‌‌%D9‌‌‌‌%85‌‌‌‌%DB8%‌‌‌‌C‬‬
 ‫کیانوش عیاری‬
‫کیانوش عیاری کارگردان اهوازی فعالیت س��ینمایی اش را با ساخت فیلم‌های کوتاه ‪ ۸‬م‪ .‬م در‬
‫س��ینمای آزاد اهواز آغاز کرد‪ .‬او از س��ال‌های ‪ 1350‬تا ‪ 1358‬به ساختن فیلم کوتاه می‌پرداخت‪.‬‬
‫فیلم‌های کوتاه او اغلب موفق به کس��ب جوایز جش��نواره‌های داخلی آن دوره شده اند‪ .‬فیلم‌هایی‬
‫چون‪« :‬دام» (دیپلم افتخار از جشنواره سوم سینمای آزاد)‪« ،‬خاکبازان» (برنده جایزه دوم هشتمین‬
‫جشنواره سینمای آزاد)‪.‬‬
‫عیاری تا کنون برنده دو لوح زرین و یک س��یمرغ بلورین از جش��نواره فیلم فجر شده‌است‪ .‬از‬
‫مشخصه‌های بارز فیلم‌های عیاری سبک واقع گرایانه منحصر به فرد و پرداختن به موضوعات بکر‬
‫اس��ت‪ .‬وی س��ینمای حرفه‌ای را با نگارش فیلمنامه و کارگردانی فیلم «تنوره دیو» تجربه کرده و‬
‫مه��م ترین جایزه جهانی (جایزه پلنگ نقره‌ای جش��نواره بین‌المللی فیل��م لوکارنو ) را برای فیلم‬
‫«آبادانی‌ها» در سال ‪ ۱۹۹۴‬کسب کرده است‪ .‬وی همچنان در زمره فیلم‌سازان مطرح و جریان‌ساز‬
‫قرار دارد همچنان که فیلم اخیر وی «خانه پدری» به لحاظ فرم و محتوا اثر قابل توجه و تاثیرگذار‬
‫‪1‬‬
‫و به گفته بسیاری از منتقدین یکی از بهترین آثار تولید شده چند ساله اخیر است‪.‬‬
‫امیرشهاب رضویان‬
‫امیرش��هاب رضویان متولد ‪ 1344‬همدان‪ ،‬از ‪ 15‬س��الگی عکاس��ی و فیلم‌سازی را در سینمای‬
‫آزاد همدان و انجمن س��ینمای جوانان همدان‪ ،‬آغاز کرده اس��ت‪ .‬اولین ب��ار فیلم كوتاه «انقالب»‬
‫از س��اخته‏های او در اولین جش��نواره فیلم فجر ‪ 1361‬به نمایش در می‏آید و فیلم دیگرش «یكی‬ ‫‪126‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫دیگر» جایزه بهترین فیلم كوتاه را از دومین جش��نواره فیل��م فجر‪ 1362‬دریافت می‏دارد‪ .‬پس از‬
‫تحصیل در دانش��کده سینما و تاتر دانش��گاه هنر‪ ،‬در سال ‪ 1370‬در مقطع کارشناسی کارگردانی‬
‫سینما و در سال ‪ 1375‬در مقطع کارشناسی ارشد نقاشی متحرک‪ ،‬از این دانشکده فارغ التحصیل‬
‫شده است‪ .‬وی بیش از چهل فیلم کوتاه و هفت فیلم سینمایی و بلند تلویزیونی به نامهای «سفر‬
‫مردان خاکس��تری»‪« ،‬تهران ساعت ‪ 7‬صبح»‪« ،‬مینای شهر خاموش»‪« ،‬تابستان عزیز»‪« ،‬روزی‬
‫که مینا گم ش��د»‪« ،‬سفر زمان» و «یک دزدی عاشقانه» ساخته است كه در جشنواره‏های داخلی‬
‫و خارجی زیادی به نمایش در‏آمده‌‏اند‪.‬‬
‫بیژن میرباقری‬
‫بیژن میرباقری دیپلم هنر خود را در رشته مجسمه سازی و لیسانس فیلمبرداری را از دانشگاه‬
‫هنر گرفت و در س��ال ‪ ،۱۳۶۴‬به عنوان مربی نقاش��ی درمرکز آفرینش‌های هنری کانون پرورش‬
‫فکری کودکان و نوجوانان شروع به کار کرد‪ .‬او با ساخت فیلم انیمیشن ‪ 35‬میلی متری «آفتاب‬

‫‪1 - http://www.hamshahrionline.ir/details/67792‬‬
 ‫می‌ش��ود» فعالیت حرفه‌ای خود را آغاز کرد و در ادامه انیمیش��ن‌های «مرد و س��ایه»‪« ،‬گل» و‬
‫«پس��رک آبی» را با حمایت انجمن س��ینمای جوان و «مه سا» را با حمایت کانون پرورش فکری‬
‫س��اخت‪ .‬وی برای فیلم «مه س��ا» در سال ‪ 1382‬برنده جایزه بهترین انیمیشن و نیز بهترین فیلم‬
‫کوتاه از بخش بین‌الملل از بخش مسابقه سینمای ایران از جشنواره فیلم کودک اصفهان شد‪.‬‬
‫بیژن میرباقری از سال ‪ ۱۳۶۷‬با ساخت فیلم کوتاه «دو خواهر» به فیلم سازی کوتاه روی آورد‬
‫و بعد از ساخت شش فیلم کوتاه از سال ‪ ۱۳۸۳‬با ساخت اولین فیلم بلند سینمایی خود به نام «ما‬
‫‪1‬‬
‫همه خوبیم» وارد عرصه ساخت فیلم‌های بلند سینمایی شد‪.‬‬

‫‪127‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫‪1 - http://www.sourehcinema.com/People/People.aspx?Id=138202150387‬‬
 ‫‪7 -7‬مقایسه روش‌های تهیه و توزیع فیلم کوتاه در ایران و جهان‬
‫سینمای بلند با وجود تمام مشکالت تا حدودی وظایف اقتصادی خود را به‌خوبی می‌شناسد اما‬
‫بنیه اقتصادی فیلم کوتاه (در هر نوعی) تا حدودی همواره با مشکالتی اساسی مواجه بوده است‪.‬‬
‫فیلم کوتاه درباره چیس��ت؟ چه کس��ی باید روی یک فیلم کوتاه سرمایه‌گذاری کند؟ این فرد‬
‫فیلم��ش را کجا نمایش دهد؟ آیا کس��ی هم پیدا می‌ش��ود پول ب��االی فیلمی‌بدهد که نه آنچنان‬
‫سرگرم می‌کند‪ ،‬نه در این فرصت کوتاه امکان خوردن تنقالتی را به دست می‌دهد و نه اشک آدم‬
‫را درمی‌آورد؟‬
‫فیلم کوتاه ش��کل مهجورتری از س��ینما به‌حس��اب می‌آید و مانند فیلم‌های بلند فضایی برای‬
‫اکران‌ه��ای عمومی‌ندارد اما در تهیه و تولید چه بس��ا دقت و حمایتی بیش از س��ینمای حرفه‌ای‬
‫می‌طلبد از این رو ابتدا به انواع حمایت‌ها و پش��تیبانی‌های متعارف از این نوع فیلم می‌پردازیم و‬
‫سپس به بررسی روش‌های توزیع و نمایش آن (عرضه)‪.‬‬

‫روش‌های تهیه (حامیان فیلم کوتاه)‬

‫حامیان فیلم کوتاه رامی‌توان در س��ه گروه دولت‪ ،‬س��رمایه شخصی و تولیدات سفارشی(بخش‬
‫خصوصی) معرفی کرد‪.‬‬

‫تولیدات خصوصی‬ ‫‪128‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫این نوع فیلم‌ها که بیش��تر با س��رمایه شخصی یا گروهی تهیه می‌شود تقریبا یک انگیزه بارز و‬
‫شاخص را شامل می‌شوند‪ ،‬و آن «تجربه»ی سینما برای عالقه‌مندان به فیلم است‪ ،‬یا آنهایی که به‬
‫دلیل محدودیت‌های فیلم‌سازی در دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی و با خط و مرزهایی که از سوی‬
‫آن‌ها نهادها برایشان تعیین می‌شود‪ ،‬حاضر به ارائه یک کار سفارشی با این محدودیت‌ها نمی‌شوند‪.‬‬
‫اغلب این تجربه‌ها از س��وی کس��انی صورت می‌گیرد که آموزش س��ینما ندیده‌اند و یا در حد‬
‫خیلی مقدماتی با س��ینما آشنا هستند‪ .‬این فیلم‌های کامال ش��خصی‪ ،‬یا گروهی اگرچه به نسبت‬
‫خیل��ی اندک در قیاس ب��ا تولیدات و حمایت‌های دیگر از فیلم کوتاه وج��ود دارند‪ ،‬اما نمی‌توانند‬
‫نادیده گرفته شوند و حتی بعضا در مقاطع مختلف تاریخی‪ ،‬سرنوشت یک فیلم‌ساز با یک سبک و‬
‫یک موج سینمایی را رقم زده‌اند‪ .‬در این زمینه‪ ،‬چند مثال از فرانسه و یک نمونه موفق از سینمای‬
‫ایران‪ ،‬شایان توجه است‪:‬‬
‫لوئیس بونوئل و س��الوادردالی برای ساخت فیلم کوتاه معروف خود‪« ،‬سگ اندلسی» (‪-)1928‬‬
‫که به واس��طه پول توجیبی تهیه می‌شد – با معضل شدید مالی مواجه بودند و بوئوئل برای اتمام‬
 ‫‪1‬‬
‫کار ناچار به قرض گرفتن پول و جلب حمایت مالی مادرش برای اتمام این فیلم شده است‪.‬‬
‫«س��گ اندلسی» اگرچه در این شرایط خصوصی – و بهتر اس��ت بگوییم خانوادگی – ساخته‬
‫می‌ش��ود‪ ،‬لیکن بعدها در زمره فیلم‌های مطرح و مانیفستی سبک «سوررئالیسم» در فرانسه دهه‬
‫بیست به حساب می‌آید‪.‬‬
‫همچنینمی‌توان به تهیه خصوصی (و بیشتر گروهی) فیلم‌های کوتاه اولیه برخی از سینماگران‬
‫جوان موج نوی فرانس��ه اش��اره کرد‪ .‬در این زمینه ش��ور و ش��وق «تروفو»‪« ،‬گدار» و «رنه» برای‬
‫ش��روع کار فیلم‌س��ازی همواره وجود دارد‪« :‬منتقدین کایه دو س��ینما‪ ،‬فیلم‌س��ازی را با ساختن‬
‫فیلم‌های کوتاه و با س��رمایه اندک شخصی شروع کردند‪ .‬آن‌ها فیلم‌ها را در فضای واقعی و خارج‬
‫از اس��تودیو و بدون اس��تفاده از نور مصنوعی با تعداد برداشت‌های معدود و بدون بازیگران معروف‬
‫می‌س��اختند‪ .‬آن‌ها بازیگران را از میان دوس��تان خود انتخاب می‌کردند‪ .‬گروه معدود پشت صحنه‬
‫و نیز گفت‌وگوهای کوتاه که بداهه‌س��ازی ش��ده بود‪ ،‬از ویژگی آثار ایشان بود‪ ،‬فیلمنامه اثر توسط‬
‫خود فیلم‌ساز – یا دوست عالقه‌مندش به سینما – نوشته می‌شد‪ .‬این قبیل آثار پاسخ شدیدی به‬
‫تهیه‌کننده‌ها و نظام‌های استودیویی رایج سینمای فرانسه بود‪.‬‬
‫همچنان که تروفو در سال ‪ 1955‬با آلن رنه فیلم کوتاه ‪ 16‬م م «مالقات» را ساخت‪ .‬این فیلم‬
‫در آپارتمان «والکروز» در پاریس فیلمبرداری شد‪ .‬فیلمبردار آن ژاک ریوت و تهیه‌کننده و همکار‬
‫‪2‬‬
‫تدوینگر آن آلن‌رنه بود‪.‬‬
‫‪129‬‬ ‫نمون��ه دیگر آنکه‪ ،‬در ای��ران‪ ،‬حدفاصل س��ال‌های ‪ 1347‬تا ‪ 56‬تعدادی از فیلم‌س��ازان جوان‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫اندیشمند‪ ،‬با روی آوردن به کار فیلم‌سازی در قطع ‪ 8‬م م و سوپر هشت‪ ،‬جبهه سینمایی متفاوتی‬
‫را در برابر س��ینمای موس��وم به «فیلم فارسی» تحت عنوان «س��ینمای آزاد» به‌وجود آوردند‪.‬این‬
‫فیلم‌سازان تا قبل از سال ‪ – 1350‬و حمایت‌های مالی تلویزیون ملی وقت – فیلم‌های کوتاه خود‬
‫را با هزینه‌های شخصی‪ ،‬یا سرمایه‌های گروهی تهیه می‌کردند‪( .‬و شماری از مهم‌ترین فیلم‌هایشان‬
‫نیز متعلق به همین دوران می‌باش��د)‪ .‬تعداد زیادی از فیلم‌س��ازان و فیلم‌های این گروه‪ ،‬طی چند‬
‫س��ال متوالی موفقیت‌های چش��مگیری را در س��طح بین‌المللی و در زمینه فیل��م کوتاه آماتوری‬
‫به‌دست‌آوردند‪ ،‬تا حدی که در آبان‌ماه ‪ 1354‬ایران به‌عنوان «مرکز فدراسیون جهانی سوپر ‪ »8‬و‬
‫یکی از کشورهای فعال و پیشرو در این زمینه شناخته شد و عده‌ای از میان این فیلم‌سازان جوان‬
‫‪3‬‬
‫سال‌ها بعد‪ ،‬در شماره فیلم‌سازان متفکر و متفاوت سینمای بعداز انقالب ایران قرار گرفتند‪.‬‬

‫‪ - 1‬جعفری‪ ،‬مهدی‪ ،‬درباره فیلم کوتاه‪ ،1373،‬پایان نامه کارشناسی سینما‪ ،‬دانشگاه هنر‬
‫‪ - 2‬هدی نیا‪ ،‬حمید‪ ،‬تروفو‪ ،‬فرانسوا‪ ،‬چهارصد ضربه‪ ،1384،‬نشر نی‬
‫‪ - 3‬رضویان‪ ،‬امیرشهاب‪ ،‬بررسی سینمای ‪ 8‬میلی متری ایران‪ ،1370 ،‬پایان نامه کارشناسی سینما‪ ،‬دانشگاه هنر‬
 ‫حمایت‌های دولتی‬
‫این حمایت‌ها‪ ،‬بیشتر به‌صورت ایجاد مراکز فیلم‌سازی (تحت عناوین مختلف) صورت می‌گیرد‪.‬‬
‫گاه فعالیت فیلم‌س��ازی به‌صورت «واحد» یا «بخش��ی» مجزا در یک وزارتخانه یا س��ازمان خاص‬
‫دولتی انجام می‌پذیرد‪ .‬اگرچه ارگان‌ها‪ ،‬س��ازمان‌ها و وزارتخانه‌ها از س��ینما بیش��تر به‌عنوان یک‬
‫تریبون تبلیغاتی با یک مدیوم آموزشی در جهت اهداف و عملکردهای ویژه خود سود می‌جویند‪،‬‬
‫لیکن گاه این نوع حمایت‌ها نیز در تاریخ سینما‪ ،‬موجبات پیدایش و تکامل یک جریان سینمایی‬
‫موافق را برای فیلم کوتاه فراهم می‌آورد‪.‬‬
‫به‌عنوان مثال در آمریکا‪ ،‬حمایت دولت و ارتش از سینمای مستند در حوالی جنگ جهانی دوم‬
‫منجر به س��اختن تعداد زیادی فیلم مستند تبلیغی ش��د‪ ...‬این امر در عین حال موجب همکاری‬
‫سینماگران نیرومندی چون «فرانک کاپرا» و «جان هیوستن» برای ساختن فیلم‌های مستند شد‬
‫و زمینه مناسبی نیز برای تجربه اندوزی و ابداع روش‌ها و اختراع وسایل جدید فیلم‌برداری به‌وجود‬
‫آورد‪ .‬مثال جای هیوس��تن در فیلم «نبردسان پیترو»(‪ )1944‬روشی را به کار برد که بعدها به نام‬
‫‪1‬‬
‫سینمای بی‌واسطه معرف شد‪ ،‬وی از دوربین تازه به بازار آمده بولکس ‪ 16‬م م استفاده کرد‪.‬‬
‫در انگلس��تان «حمای��ت دولت از فیلم‌س��ازی از ابتدا به‌صورت متمرک��زی انجام می‌گرفت‪ .‬در‬
‫دهه‌های بیس��ت و سی‪ ،‬دو واحد فیلم‌سازی توس��ط دولت ایجاد شد که با پیشتازی کسانی چون‬
‫گربرس��ون‪ ،‬به سینمای مس��تند روح و شور بخش��ید (اولی به نام «هیات بازاریابی امپراطوری»‪-‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ – 1928‬و دومی‌واحد فیلم «اداره پست انگلستان» ‪»)193‬‬ ‫‪130‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫از فیلم‌های مطرح اداره پس��ت‪،‬می‌توان به فیلم «پست ش��بانه» (‪ )1936‬ساخته بازیل رایت و‬
‫هری‌وات با صداگذاری خوب کاوالکانتی اش��اره کرد‪ ،‬که همچنان یکی از فیلم‌های مطرح و زیبای‬
‫تاریخ س��ینمای مس��تند در کتاب‌ها و کالس‌های دانشکده‌های س��ینمایی است‪ .‬گاهی این مراکز‬
‫از طریق وزارتخانه‌ها و موسس��ه‌های فرهنگی‪ ،‬موجبات تجربیات آموزش��ی و مستندهای فرهنگی‬
‫و مردم‌شناس��انه را به‌وجود می‌آورند‪ .‬از دیگر حمایت‌های دولتی که در زمینه فیلم‌های مس��تند‬
‫و غیرمس��تند کوتاه ممکن اس��ت صورت گیرد‪ ،‬فعالیت فیلم‌س��ازی دانش��کده‌ها و مراکز آموزش‬
‫فیلم‌سازی دولتی است‪.‬‬
‫این فیلم‌ها همانطور که می‌دانیم اغلب به انگیزه‌های آموزشی – تجربی تولید می‌شوند و البته‬
‫تا حدودی این مراکز رامی‌توان به عنوان پایگاه‌های پشتیبانی کننده «فیلم کوتاه» از نظر «اعتبار‬
‫هنری» آن به شمار آورد‪ .‬چرا که اهداف غیر تبلیغی این گونه فیلم‌ها‪ ،‬تا حدودی فرصت و امکان‬

‫‪ - 1‬نفیسی‪ ،‬حمید‪ ،1369 ،‬فیلم مستند‪ ،‬جلد اول‪ ،‬نشر دانشگاه آزاد اسالمی‬
‫‪ - 2‬همان‬
 ‫پرداختن به مس��ائل س��اختاری و کاوش در زبان سینمایی را به دست می‌دهد‪ .‬در این زمینه فیلم‬
‫مهمی‌که به عنوان یک فیلم دانش��گاهی و آکادمیک ش��ناخته شده‪ ،‬فیلم کوتاه تجربی «پاسفیک‬
‫‪ )1949( »231‬ساخته «ژان میتری» می‌باشد‪.‬‬
‫میتری‪ ،‬که وی را از اولین اس��تادان دانش��کده‌های س��ینمایی دنیا می‌شناس��ند و صاحب‌نظر‬
‫نظریاتی در زمینه تئوری س��ینمایی می‌باش��د‪ ،‬در این فیلم با یک روحیه آکادمیک به یک تجربه‬
‫تدوینی صوتی – تصویری موفق اقدام کرده است‪.‬‬

‫تولیدات سفارشی (حمایت مالی صنایع‪ ،‬شرکت‌ها‪ ،‬نهادهای اجتماعی و‪)...‬‬

‫انگیزه این نوع حمایت‌ها‪ ،‬که باز هم بیش��تر در ش��کل مس��تند بروز می‌کند‪ ،‬در کتاب «فیلم‬
‫مستند» به پنج عامل خالصه شده است‪:‬‬
‫‪ -1‬آموزش نیروی انسانی مورد نیاز‬
‫‪ -2‬توزیع اطالعات‪ ،‬تشریح و معرفی روش‌های جدید ابداعی شرکت‬
‫‪ -3‬معرفی محصوالت کارخانه و شرکت‬
‫‪ -4‬باال بردن وجهه و حیثیت شرکت‬
‫‪ -5‬بهبود روابط انسانی بین کارکنان‬
‫البته الزم به توضیح است که بسیاری از نهادها و شرکت‌ها‪ ،‬بسته به شکل توزیع فیلم‌های خود‪،‬‬
‫‪131‬‬ ‫با حفظ همین اهداف و انگیزه‌ها‪ ،‬اقدام به تهیه یا سفارش فیلم‌های کوتاه داستانی نیز می‌کنند‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫این گونه فیلم‌ها (داس��تانی یا مس��تند) در هر صورت نوعی از محصوالت «سفارشی» محسوب‬
‫می‌ش��وند و الزاما باید در راستای نیازها و خواسته‌های شرکت یا نهاد سفارش‌دهنده باشند‪ .‬با این‬
‫حال اتفاق افتاده که یک فیلم سفارش��ی نیز‪ ،‬به‌واس��طه یک فیلم‌س��از آگاه‪ ،‬زمینه‌ای برای اعتبار‬
‫هنری و سینمایی آن فیلم و فیلم‌ساز فراهم آورده است‪.‬‬
‫همچنانکه در تقس��یم‌بندی نفیس��ی در کتاب مس��تند وج��ود دارد‪ ،‬برخ��ی از این فیلم‌های‬
‫کوتاهمی‌تواند به انگیزه آموزش‌های داخلی (تخصصی) نیز سفارش داده شود‪ ،‬که در آن‌صورت فقط‬
‫در مکان‌های ویژه (و به‌صورت درون سازمانی) و با مخاطبان کامال مشخص و شناخته شده مواجه بوده‬
‫و کارکرد ویژه‌ای می‌یابند‪.‬گاهی نیز‪ ،‬برخی از نهادها و موسسات اجتماعی به جهت معرفی عملکردها‬
‫با برقراری یک ارتباط دوجانبه موفق‌تر با مردم‪ ،‬دست به تهیه فیلم‌های کوتاهی‪ ،‬متناسب با اهداف‬
‫خود می‌زنند که این فیلم‌هامی‌تواند‪ ،‬یا از طرف «واحد فیلم‌سازی» مشخص در آن نهاد و یا باز به‬
‫صورت سفارش��ی به‌واسطه فیلم‌سازان و با شرکت‌های فیلم‌سازی خصوصی تهیه شوند‪ .‬این اواخر‪،‬‬
‫شاهد آن هستیم که با افزایش بی‌سابقه شرکت‌ها و موسسه‌های تبلیغاتی در ایران‪ ،‬فیلم‌های کوتاه‬
‫زیادی در زمینه‌های مختلف‪ ،‬برای ارگان‌ها و نهادهای گوناگون از سوی این مراکز ساخته شده است‪.‬‬
‫گاهی در میان آثار تولید ش��ده این مراکز در زمینه فیلم‌های کوتاه و نیمه بلند مس��تند شاهد‬
‫نمونه‌ه��ای موفق و مطرحی بوده‌ایم‪ .‬برای مثال‪ ،‬فیلم پنجاه و پنج دقیقه‌ای «آخرین حلقه زنجیر‬
‫(بسته‌بندی)» ساخته خسرو سینایی (‪ ،)1371‬که به سفارش و حمایت مالی مرکز مستندسازی‪،‬‬
‫ی بسیار‬
‫مجتمع فوالد مبارکه تهیه ش��ده اس��ت‪ ،‬به موضوعی می‌پردازد که از نظر صنعتی و تاریخ ‌‬
‫فراتر از محدوده‌های خاص و مورد نیاز ش��رکت س��فارش‌دهنده بوده است‪ .‬فیلم‌ساز همچنین در‬
‫این فیلم با ساختاری منسجم‪ ،‬لحن روایتی جذابی را به کار می‌گیرد‪ ،‬و از عوامل «تدوین» (که از‬
‫الگویی موسیقایی در پیشبرد خطوط موضوعی فیلم به موازات یکدیگر پیروی می‌کند) و «صدای‬
‫راویان فیلم» (نریتورها) و نیز «موسیقی» و از همه مهمتر‪ ،‬از «تحقیقی» تاریخی و منسجم برای‬
‫به‌وجود آوردن ساختار فیلم استفاده‌ای موفق به‌عمل آورده است‪.‬‬
‫نکته دیگر درباره فیلم‌های کوتاه سفارشی (مستند و داستانی)‪ ،‬مسئله‌ رابطه و برخورد صحیح و‬
‫آگاهانه سفارش‌دهندگان با این نوع فیلم‌ها و تهیه‌کنندگان آنها می‌باشد‪ .‬مسئله‌ای که گویا همواره‬
‫نگرانی‌هایی را برای هر دو طرف به همراه داش��ته اس��ت‪ .‬واژه‌ای «فیلم کوتاه» همانطور که گفته‬
‫شد گاه تصور ذهنی نادرست و تحقیرآمیزی را در اذهان به‌وجود می‌آورد و شاید بر مبنای همین‬
‫تصور غلط است که تعجب برخی سفارش دهندگان از رقم باالی تهیه یک فیلم کوتاه ‪ 10‬الی ‪20‬‬
‫دقیقه‌ای (البته به شکل کامال حرفه‌ای) بروز می‌کند‪.‬‬
‫بسیاری از سفارش‌دهندگان یا صاحبان صنایع‪ ،‬به دلیل عدم شناخت و اطالع کافی از روش‌ها‬
‫و سیس��تم‌های تولید و یا عوامل برتری کیفیت در س��اخت یک فیلم‪ ،‬یا از همان ابتدا با موضعی‬ ‫‪132‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫کامال اقتصادی و صرفه‌جویانه پیش��نهاد س��اخت فیلم‌های کوت��اه را می‌دهند (که در این صورت‬
‫دست فیلم‌ساز را به کلی و در هر زمینه‌ای برای ارائه یک کار مطلوب می‌بندند) و یا وقتی از رقم‬
‫باالی تهیه یک فیلم کوتاه مطلوب و حرفه‌ای آگاه می‌شوند‪ ،‬به این فکر می‌افتند که چرا فیلم بلند‬
‫آن موضوع را نس��ازند و برای معرفی بیش��تر‪ ،‬تفاخر و یا هر دلیل دیگر‪ ...‬بهتر می‌بینند که با توجه‬
‫به سرمایه‌گذاری بیشتر‪ ،‬فیلمی‌بلندتر تهیه شود‪.‬‬
‫این مسائل در بعضی موارد حل شده است و در برخی دیگر احتیاج به گذشت زمان برای آگاهی‬
‫و آش��نایی بیشتر با فرهنگ ساخت فیلم‌های سفارش��ی خواهد داشت‪ .‬فرهنگی که در آن به یک‬
‫فیلم کوتاه مثال هفت دقیقه‌ای‪ ،‬هم از نظر ارزش و اعتبار هنری و هم از نظر ارزش اقتصادی مانند‬
‫یک فیلم ‪ 40‬دقیقه‌ای یا بیش��تر توجه ش��ود و نیز جهت ارائه یک فیلم مطلوب و حرفه‌ای‪ ،‬به کار‬
‫گرفتن عوامل‪ ،‬امکانات و مخارج «حرفه‌ای» نیز توجیه شده به‌نظر‌آید‪.‬‬
 ‫روش‌های توزیع و نمایش فیلم کوتاه‬
‫برای پخش نمایش فیلم کوتاه از س��الن­های س��ینما‪ ،‬پخش تاوزیونی‪ ،‬ش��بکه تلوزیونی کابلی‪،‬‬
‫ش��بکه‌های پخش و توزیع‪ ،‬نمایش در مکان­های ویژه‪ ،‬مکان­های تبلیغاتی و جش��نواره و فس��تیوال­ها‬
‫استفاده شده است‪.‬‬

‫سالن‌های سینمایی‬
‫ب��ه جراتمی‌توان گفت تعداد س��الن‌هایی ک��ه فقط به نمایش فیلم‌های کوتاه (در هر ش��کلی)‬
‫اختصاص یافته باشد‪ ،‬بسیار انگشت‌شمار است‪ .‬در یک نگاه تاریخی‪ ،‬مشخص می‌شود که تعدادی‬
‫از این س��الن‌های اختصاص��ی برای نمایش فیلم‌های کوتاه‪ ،‬گاه به دلیل موقعیت‌های سیاس��ی –‬
‫اجتماعی ویژه‌ای به‌وجود آمده و سپس از بین رفته‌اند‪.‬‬
‫این مسئله شاید بیشتر در مورد فیلم‌های کوتاه مستند تبلیغی یا آموزشی دوران جنگ جهانی‬
‫دوم و اندکی پس از آن‪ ،‬قابل بررس��ی باشد‪« .‬آرتورنایت» درباره وضعیت تحولی فیلم‌های مستند‬
‫دوره جنگ و با توجه به شیوه‌های توزیع جدیدآنها اشاره می‌کند که‪:‬‬
‫«‪...‬چون تولید فیلم باال رفت‪ ،‬مس��ئله توزیع فیلم مس��تند فوری‌تر از همیشه شد‪ .‬فیلم مستند‬
‫چون نمی‌توانس��ت با توده مردم در تماس باش��د‪ ،‬س��ال‌ها از رش��د و پرورش بازمانده بود‪ .‬بیشتر‬
‫سینماها از پذیرفتن فیلم مستند سرباز می‌زدند‪ ،‬زیرا که این نوع فیلم‌ با معیارهای عادی تفریح و‬
‫‪133‬‬ ‫سرگرمی‪ ،‬که هدف و غرض سینما شناخته می‌شد‪ ،‬هماهنگ نبود‪ .‬از طرف دیگر صاحبان سینماها‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫با محافل و سازمان‌های تربیتی که به فیلم مستند دسترسی داشتند‪ ،‬رابطه و معامله‌ای نداشتند‪...‬‬
‫اما س��ازندگان فیلم مستند‪ ،‬از ‪ 1939‬تبلیغات پرش��وری را شروع کردند و به کمک «کانون فیلم‬
‫آمریکا» که به س��رمایه بنیاد راکلفر می‌چرخید و همچنین «اتحادیه تهیه‌کنندگان فیلم مستند»‬
‫کوش��یدند که تماشاگران بیش��تری برای فیلم مستند پیدا کنند‪ .‬این تماش��اگران تا اندازه‌ای در‬
‫موزه‌ها و کتابخانه‌ها و باشگاه‌ها و مدرسه‌ها پیدا شدند‪ ،‬اما در سینماها از آنها چندان خبری نبود‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ناتوانی فیلم مستند در شکستن سد سینماها تاسف‌آور بود‪».‬‬
‫در طول جنگ و به اتکای نفوذ نیروهای سیاسی‪ ،‬گاه پیش آمد که بسیاری از سالن‌های سینما‬
‫محل نمایش بس��یاری از فیلم‌های کوتاه و بلند مستند شدند و گاه سالن‌های کوچک ویژه‌ای برپا‬
‫شد که عمرشان چندان نپایید‪.‬‬
‫اما س��ال‌ها پیش از آن‪ ،‬مدیران سینماها فقط در ش��رایط ویژه‌ای به پخش فیلم‌های کوتاه‪ ،‬به‬
‫همراه فیلم س��ینمایی هر برنامه اقدام می‌کردند‪ .‬این فیلم‌ها همانطور که می‌دانیم اغلب فیلم‌های‬

‫‪ - 1‬نایت‪ ،،‬رتور‪ ،1391 ،‬تاریخ سینما‪ ،‬دریابندری‪ ،‬نجف‪ ،‬نشر امیرکبیر‬

‫کوت��اه یک حلقه‌ای ی��ا دو حلقه‌ای کمدی و خنده‌دار به‌حس��اب می‌آمدند‪ ،‬که بیش��تر به انگیزه‬
‫چاش��نی‪ ،‬یا خوراندن یک فیلم بلند سینمایی نس��بتا غیرقابل تحمل‪ ،‬یا الاقل «عادی» به نمایش‬
‫درمی‌آمدند‪.‬‬
‫از گزارش��ی که آرتونایت راجع به رویکرد ش��رکت‌های بزرگ فیلم‌سازی آمریکایی و سالن‌های‬
‫سینماها به فیلم‌های هنری‪ ،‬در کتاب تاریخ سینمایی خود ارائه می‌دهد‪ ،‬چنین استنباط می‌شود‬
‫ک��ه پس از ی��ک دوره اوج فیلم‌ها و س��تاره‌های‌هالیوودی و نیز افزایش تعلق خاطر تماش��اگران‬
‫ب��ه فیلم‌های هنری و کارگردانان مطرح اروپایی و نیز آمریکایی‪ ،‬ش��رایط فرهنگی مناس��بی برای‬
‫استقبال آگاهانه و برخورد تشویقی با فیلم‌های کوتاه هنری و بعضا پیشرو (آوانگارد) فراهم می‌شود‬
‫و این خود دلیلی بر افزایش س��الن‌ها و س��ینماهای هنری و نیز رواج پخش فیلم‌های کوتاه در هر‬
‫نوعی در سالن‌های عادی سینماها می‌باشد‪.‬‬
‫«‪ ....‬مدیران این س��ینماها کشف می‌کنند که برای همراهی فیلم‌های اروپایی به نوع خاصی از‬
‫فیلم‌های کوتاه نیاز دارند‪ .‬اما فیلم‌های کوتاه آمریکایی‪ ،‬فیلم‌های ورزشی یا سفری‪ ،‬یا کمدی‌های‬
‫الک گینس با فیلم‌های نئورئالیست ایتالیایی جور درنمی‌آید‪ .‬به همین جهت برای انتخاب فیلم‌های‬
‫کوتاه‪ ،‬میدان دید خود را قدری گس��ترش می‌دهند‪ ،‬یعنی به توزیع‌کنندگانی که به دانش��گاه‌ها و‬
‫انجمن‌های س��ینمایی فیلم می‌فرس��تند‪ ،‬روی می‌آوردند و به زودی در می‌یابند که تماش��اگران‬
‫آن‌ها از فیلم‌های مستند جالب درباره زندگی در سرزمین‌های دور دست با یک حلقه فیلم هنری‬
‫‪1‬‬
‫یا علمی‌یا حتی یک اثر تجریدی آزمایشی استقبال می‌کنند‪».‬‬ ‫‪134‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫همچنانک��ه ذکر ش��د‪ ،‬حی��ات اقتصادی فیلم کوتاه ب��ه دلیل موضع نس��بتا غیرتجاری و بعضا‬
‫فرهنگی آن‪ ،‬همواره با مش��کالتی مواجه بوده اس��ت به‌جز فیلم‌های کوتاه کمدی یا فیلم‌هایی که‬
‫واقعا به انگیزه س��رگرمی‌تهیه شده باش��ند‪ ،‬اغلب ژانرها یا «نوع‌»‌های دیگر فیلم کوتاه‪ ،‬کم‌طرفدار‬
‫هستند‪ ،‬اما این مسئله شاید بیشتر ناشی از شعارهای غلط فرهنگی و نوع برخوردهای نادرست با‬
‫سینما در هر جامعه‌ای‌باشد‪ .‬از طرفی ریشه‌های تاریخی فرهنگ فیلم دیدن بی‌تاثیر در این ضعف‬
‫برخورد با سینما و خصوصا با فیلم کوتاه نبوده است‪.‬‬
‫پیدایش هر ش��کل تازه هنری‪ ،‬در آغاز با واکنش‌های متفاوتی از سوی مردم مواجه بوده است‪.‬‬
‫به‌عنوان مثال در همان اوایل ظهور س��ینما برخوردهای کامال متفاوتی از س��وی مردم بروز کرده‬
‫اس��ت‪ .‬عده بس��یاری جذب و مدافع آن شده و عده‌ای دیگر – به دلیل موقعیت توده‌ای این هنر و‬
‫یا دالیل دیگر – اگر با آن مخالفت نکرده باشند‪ ،‬دست کم آن را طرد کرده‌اند‪.‬‬
‫پس از ورود فیلم‌های تجربی اروپا و بیشتر‪ ،‬فیلم‌های امپرسیونیست‌ها و تجربه‌گراهای فرانسوی‬

‫‪ - 1‬همان‬
 ‫دهه بیست به آمریکا‪ ،‬این موج‌های هنری با استقبال موفقی از سوی بعضی از فیلم‌سازان و به تبع‬
‫آن تولیدکنن��دگان و نهادهای فرهنگی قرار می‌گیرد اما نکته مهم درباره نحوه ارائه این فیلم‌های‬
‫ب��ه ظاهر متفاوت اس��ت‪ .‬آرتور نایت درب��اره ارائه این فیلم‌های کوتاه تجرب��ی متاثر از نهضت‌های‬
‫اروپایی می‌نویس��د‪....« :‬اما اینگونه فیلم‌ها را پس از ساخته شدن در کجامی‌توانستند نشان دهند؟‬
‫چند فیلمی‌که روی نوار ‪ 35‬م م برداش��ته ش��ده بود‪ ،‬مانند «س��قوط خاندان آش��ر» (‪ )1928‬اثر‬
‫اکسپرسیونیس��تی «جیمز س��یبلی واس��تون» یا فیلم نیمه انتزاعی «‪ )1929( »H2O‬اثر «رالف‬
‫استاینر»‪ ،‬ممکن بود گاهی در سینماهای هنری نشان داده شوند‪ .‬اما غالب این فیلم‌های آوانگارد‬
‫روی نوار نس��بتا ارزان ‪ 16‬م م که تازه درآمده بود برداش��ته می‌شدند و در آن هنگام نوار ‪ 16‬م م‬
‫را خاص آماتورها می‌ش��ناختند‪ .‬لذا خارج از محافل خصوصی و ش��اید برخی از انجمن‌های هنری‬
‫نخستین پیشروان تماشاگران بسیار کمی‌داشتند‪.‬‬
‫در اوایل دهه چهل عده‌ای از فیلم‌سازان آمریکایی (و در راس آن‌ها مایادرن) دست به تجربه‌های‬
‫شخصی در زمینه سینما زدند و پیشروان نوی این هنر به حساب آمدند‪.‬‬
‫این عده اگر چه به زحمت‪ ،‬باالخره توانس��تند تماش��اگران و مکان‌هایی را برای فیلم‌های خود‬
‫فراهم آورند‪ .‬نایت در ادامه بررسی خود درباره این پیشروان هنری فیلم در آمریکا‪ ،‬به یک «انجمن‬
‫س��ینمایی» اش��اره می‌کند که توس��ط «آموس فوگل» تاس��یس و اقدام به نمایش فیلم با اهداف‬
‫غیرمتعارف نسبت به جریانات سینمایی آن دوره می‌کند‪.‬‬
‫‪135‬‬ ‫از مطالعه تاریخ «س��ینما ‪ 1»16‬بزرگترین و موفق‌ترین انجمن سینمای آمریکامی‌توان تا حدی‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫بر میزان رشد این گروه تماشاگران واقف شد‪ .‬این انجمن که به وسیله آموس فوگل در پاییز ‪1947‬‬
‫پدید آمد‪ ،‬نخس��تین جلس��ات خود را در سالن‌های کوچکی تش��کیل داد و برنامه‌های آن عبارت‬
‫بودند از فیلم‌های مس��تند اجتماعی برجسته‪ ،‬فیلم‌هایی که مورد بحث و اختالف بودند‪ ،‬فیلم‌های‬
‫تجربی آوانگارد‪ ،‬آثار کالسیک سینمای جهان و مطالعات روانپزشکی‪ .‬شایان ذکر است که در مدت‬
‫کوتاهی‪ ،‬مردم چنان به این جلسات روی آوردند که فوگل ناچار شد جای بزرگتری تهیه کند‪»...‬‬
‫‪2‬‬

‫امروزه‪ ،‬البته انتظار یک س��الن مس��تقل به نام «س��الن نمایش فیلم‌های کوتاه» شاید تا حدی‬
‫برخاس��ته از ی��ک موضع کامال تدافعی و نیز کمی‌هم آرمانی به نظ��ر آید‪ ،‬اما همین‌که به راه‌هایی‬
‫برای نمایش ویژه این فیلم‌ها به‌طور مستقل و یا در البالی برنامه فیلم‌های سینمایی و یا به واسطه‬
‫تشکیل «روزها و هفته‌های نمایش فیلم کوتاه» بیندیشیم‪ ،‬شاید در آینده بتوانیم وجهه و استقالل‬
‫این نوع فیلم را به آن بازگردانیم‪.‬‬

‫‪1 - Cinema 16‬‬

‫همان‬ ‫‪ - 2‬‬
‫البته راه اندازی گروه هنر و تجربه که به صورت گزینش��ی فیلم‌های کوتاه هم در یک س��انس‬
‫اکران می‌ش��ود اتفاق خوبی اس��ت اما باز هم در مقایس��ه ب��ا فرصت اکران ب��رای فیلم‌های بلند‪،‬‬
‫فیلم‌های کوتاه ش��انس کمتری دارند و یا ش��اید بهتر بتوان گفت که به دلیل همان گزینش��ی که‬
‫صورت می‌گیرد بسیاری از فیلم‌های کوتاه این بخت را به دست نمی‌آورند‪.‬‬

‫پخش تلویزیونی‬
‫اگر داستان کوتاه در اوایل قرن نوزدهم‪ ،‬پس از طی یک دوره رکود – و تقریبا زوال – به واسطه‬
‫پیدایش سالنامه‌ها و پس از آن نشریات و مجالت گوناگون‪ ،‬رواج و گسترش چشمگیری می‌یابد‪،1‬‬
‫فیلم کوتاه‪ ،‬در اواس��ط قرن بیستم‪ ،‬با موقعیتی مش��ابه به واسطه پیدایش تلویزیون حضور متنوع‬
‫خود را اثبات و گسترش بیشتری می‌یابد‪.‬‬
‫ت رادیو و تلویزیون برنامه‌سازی است با گسترش چشمگیر شبکه‌های‬
‫از آنجا که مهم‌ترین فعالی ‌‬
‫تلویزیونی و همچنین حجم میلیونی تماش��اگران این شبکه‌ها‪ ،‬لزوم تنوع برنامه‌های تلویزیونی هر‬
‫چه بیشتر آشکار می‌شود و تلویزیون می‌بایست در هر زمینه جوابگوی سلیقه‌های بینندگان خود‬
‫باشد‪.‬‬
‫اگر چه ش��بکه‌های تلویزیونی به دلی��ل حجم زیاد مدت برنامه‌های روزانه و سالیانه‌ش��ان‪ ،‬در‬
‫اغلب موارد مجبور به پر کردن برنامه‌ها به ش��کل نه چندان موثر و مطلوب هس��تند‪ ،‬با این حال‬
‫بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی‪ ،‬یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین روش‌های آموزشی – تحیلی و یا‬ ‫‪136‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫س��رگرم‌کننده خود را در فیلم کوتاه متنوعی یافته‌ان��د که یا از طریق تهیه‌کنندگان تلویزیونی در‬
‫بخش‌های مربوطه و یا از طریق بازار خارج از تلویزیون تهیه و خریداری می‌شود‪.‬‬
‫اگر چه تلویزیون را مس��تقیما در ش��مار عوامل تولیدکننده فیلم کوتاه به شمار نیاوردیم و آنرا‬
‫بیش��تر به عنوان یک عنصر مهم «عرضه» و پخش کوتاه می‌شناس��یم‪ ،‬لیک��ن «تولید» فیلم‌های‬
‫کوتاه ویدئویی‪ 16 ،‬و ‪ 35‬م م و همچنین س��رمایه‌گذاری مش��ترک ب��ا گروه‌های آزاد یا خصوصی‬
‫جهت س��اخت این گونه فیلم‌ها‪ ،‬همواره تلویزیون را به عنوان یکی از حامیان مش��تاق فیلم کوتاه‬
‫نیز معرفی کرده است‪.‬‬
‫با این حال تلویزیون عالوه بر اینکه به عنوان یک حامی‌و عرضه‌کننده فیلم کوتاه در بعیدترین‬
‫ش��کل خود می‌باش��د‪ ،‬گاه به واس��طه قراردادها ومحدودیت‌هایی که برای نمایش این نوع فیلم‌ها‬
‫تعیین می‌کند و از طرفی با توجه به تولید و نمایش بی‌رویه انواع نامطلوب و بی‌ارزش‌تر فیلم‌های‬

‫‪ - 1‬موام‪ ،‬سامرست‪ ،1392 ،‬درباره رمان و داستان کوتاه‪ ،‬دهگان‪ ،‬کاوه‪ ،‬نشر علمی‌و فرهنگی‬
 ‫کوتاه س��هم به‌س��زایی را در خدشه‌دار کردن فرهنگ تماش��ای فیلم کوتاه در میان تماشاگران به‬
‫عهده می‌گیرد آنچنان که اجرای مهم‌ترین وظیفه شبکه‌های تلویزیونی یعنی پر کردن برنامه‌های‬
‫گوناگون با مدت زمان معین‪ ،‬همواره باعث افت کیفی و تاثیرگذاری مطلوب بس��یاری از فیلم‌های‬
‫کوتاه و بلندی است که در این برنامه قرار می‌گیرند‪.‬‬
‫در بسیاری از موارد‪ ،‬زمان تنها پارامتر و معیار مهم و اساسی در راستای تهیه برنامه‌ها و فیلم‌های‬
‫کوتاه تلویزیونی قرار می‌گیرد و شاید از این روست که گاه بسیاری از برنامه‌های تلویزیون‪ ،‬در طی‬
‫یک فیلم کوتاه چند دقیقه‌ای‪ ،‬به‌طور شتابزده و نارسایی‪ ،‬مسائل مهم و پیچیده‌ای را پیرامون یک‬
‫موضوع خاص ارائه می‌دهند‪.‬‬
‫البته محدودیت زمانی همواره بیش از آنکه مانعی برای فیلم کوتاه تلقی شود دلیلی بر موفقیت‬
‫آن جهت اتخاذ یک روش بیانی موجز و موثر بوده است‪ ،‬لیکن در تلویزیون همه چیز تحت‌الشعاع‬
‫یک ظرف سفارشی و تغییرناپذیر به نام مدت زمان برنامه می‌شود‪.‬‬
‫همچنین در بسیاری از موارد که تلویزیون فیلم‌های کوتاه خارج از حوزه تولید خود را خریداری‬
‫و پخش می‌کند‪ ،‬اقدام به سانس��ورهای ناگاهانه و غیرمسئوالنه‌ای می‌کند که نوعی بازدارندگی در‬
‫فیلم‌سازان جوان بوجود می‌آورد‪.‬‬
‫گاه بسیاری از موسسه‌ها و شرکت‌هایی که با نیت ساخت فیلم یا مجموعه‌ای از فیلم‌های کوتاه‬
‫برای تلویزیون فعالیت می‌کنند‪ ،‬پیش��اپیش این فیلم‌های کوت��اه را در زمان‌های متنوع‪ ،‬همچون‬
‫‪137‬‬ ‫کنس��روهایی در ابعاد و محتواهای گوناگون‪ ،‬به ش��یوه‌ای کارخانه‌ای‪ ،‬تولید و بسته‌بندی می‌کنند‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫آرتورنایت در مورد چنین برخوردهایی در تلویزیون آمریکا می‌نویسد که‪:‬‬

‫«‪..‬بدبختانه غالب کارگردان‌های برنامه بیش��تر به مدت نمایش خود می‌اندیش��ند‪‌،‬تا به موضوع‬
‫فیلم‪ .‬این روش چنان رایج است که یکی از توزیع‌کنندگان جعبه فیلم به مرکز تلویزیون می‌فرستد‬
‫تا هر وقت احتیاج داشته باشند یک حلقه از آن فیلم‌ها را بردارند و نمایش دهند‪ .‬این حلقه‌ها نه‬
‫طبقه‌بندی شده‌اند و نه مرتب ولی مدت نمایش هر یک از آن‌ها به دقت معین شده است‪ .‬مسئول‬
‫برنام��ه فق��ط باید از میان آن‌ها فیلمی‌را که مدت نمایش آن با مدت برنامه او جور می‌آید انتخاب‬
‫کند‪ .‬ممکن است فیلم کم‌ارزش و مطلقا نامناسب باشد‪ ،‬ولی از لحاظ مدت نمایش جور درمی‌آید‪.‬‬
‫اصوال در مراکز تلویزیون‪ ،‬فیلم کوتاه را به عنوان «جاپرکن» می‌شناسند‪ ،‬مانند نوازندگان سابق‬
‫رادیو که می‌بایست همیشه خود را سرحال نگهدارند تا هر وقت الزم باشد‪ ،‬یعنی در برنامه شکافی‬
‫پدی��د آمد‪ ،‬آهنگی برای ش��نوندگان بنوازند‪ » .‬در عین حال باید دی��د انگیزه‌های تلویزیونی برای‬
‫نمایش این فیلم‌های کوتاه دقیقا چه چیزهایی است؟‬
‫گاه این انگیزه‌ها در بسیاری از موارد در ارتباط با نوع فیلم‌های کوتاه و کاربردهای آنها به‌وجود‬
‫می‌آيد‪ .‬از این روست که در اینجا نیز بازار فیلم‌های کوتاه مستند داغ‌تر از انواع دیگر است‪.‬‬
‫ش��بکه‌های تلویزیونی دولتی‪ ،‬البته جدا از کاربردها و کارآيی‌ه��ای ویژه‌ای که اغلب فیلم‌های‬
‫کوتاه (در هر نوع)می‌تواننددر برداش��ته باش��ند‪ ،‬برخی از این فیلم‌ها را تنها براساس نوعی تعهد و‬
‫نیز وظیفه‌ای که یک دستگاه خبریمی‌تواند داشته باشد‪ ،‬پخش می‌کنند‪ .‬برخی دیگر نیز به دلیل‬
‫اعتبار و اهمیتی که نمایش بعضی از فیلم‌های کوتاهمی‌تواند برای آن شبکه به دنبال داشته باشد‬
‫اقدام به پخش آنها می‌کنند‪.‬‬
‫اما تقریبامی‌توان گفت مهم‌ترین و اصلی‌ترین منبع درآمدزایی ش��بکه‌های تلویزیونی دولتی و‬
‫غیردولتی از طریق پخش فیلم‌ها و آگهی‌های تجاری و تبلیغاتی می‌باش��د‪ .‬اغلب این فیلم‌ها را با‬
‫عنوان تیزر‌های تبلیغاتی می‌شناسیم‪ .‬فیلم‌هایی با محدوده زمانی بسیار اندک (گاه حداکثر تا یک‬
‫دقیق��ه)‪ ،‬که به انگیزه معرفی و ارائ��ه اطالعات درباره محصوالت و تولیدات صنعتی یا فعالیت‌های‬
‫فرهنگی – اجتماعی ساخته و در خالل مهم‌ترین برنامه‌های هر شبکه نمایش داده می‌شوند‪ .‬نوع‬
‫دیگر از فیلم‌های کوتاه که به میزان قابل توجهی‪ ،‬رشد‪‌،‬گس��ترش و دگرگونی‌های خود را مدیون‬
‫نقش حمایتی رسانه تلویزیون می‌باشند‪ ،‬فیلم‌های کوتاه انیمیشن یا کارتون‌ها هستند‪.‬‬

‫شبکه‌های تلویزیونی کابلی‬

‫اگر چه این ش��بکه‌ها به عنوان یک رس��انه ارتباطی پیش��رفته‌تر‪ ،‬هنوز درایران رواج نیافته‌اند‪،‬‬
‫لیکن یکی از پخش‌کننده‌های خصوصی برخی از فیلم‌های کوتاه در آمریکا و بسیاری از کشورهای‬
‫اروپایی این شبکه‌ها هستند‪.‬‬ ‫‪138‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫در این سیستم همانطور که می‌دانیم موضوع اشتراک و حساب و کتاب‌های تابعه‪ ،‬محدودیت‌های‬
‫مشخص و خود خواسته‌ای به‌وجود می‌آورد‪ .‬به عبارت دیگر در این سیستم دو طرفه‪‌،‬تماشاگران و‬
‫فیلم‌های کوتاه به شکلی مسالمت‌آمیز و با میل و رغبت بیشتر به دیدار یکدیگر می‌روند‪ .‬از این‌رو‬
‫به‌نظر می‌آید بازدهی کیفی مطلوب‌تری در این روش ارائه و پخش فیلم‌های کوتاه وجود داشته باشد‪.‬‬

‫شبکه‌های تهیه و توزیع فیلم‬

‫این ش��بکه‌ها تا حدودی مش��ابه تلویزیون‌های کابلی‪ ،‬اهداف مش��خص و مح��دودی را دنبال‬
‫می‌کنند‪ .‬در واقع فعالیت عمده این شبکه‌ها تکثیر و توزیع فیلم‌ها یا برنامه‌های صوتی – تصویری‬
‫متنوع اس��ت‪ .‬این س��رویس دهیمی‌تواند به صورت خرید و فروش یا امانت فیلم‌ها انجام گیرد‪ .‬در‬
‫ایران‪ ،‬اخیرا موسس��ه رس��انه‌های تصویری با طرح و برنامه گس��ترده‌ای چنین وظیفه‌ای را دنبال‬
‫می‌کند‪ .‬این موسسه عالوه بر تکثیر و توزیع فیلم‌های متنوع (سینمایی‪ ،‬آموزشی و مستند) اقدام‬
‫به تهیه و حمایت از گروه‌های تولید خصوصی برای ساخت برنامه‌ها و فیلم‌های ویژه‌اش می‌کند‪.‬‬
‫نکته مهم دیگر‪ ،‬امکان انتخاب از س��وی مش��تریان و متقاضیان این شبکه‌های ویدئویی است‪.‬‬
 ‫این ش��بکه‌ها در عی��ن حالمی‌توانند یک��ی از پایگاه‌های مهم تهیه و توزیع فیل��م کوتاه (در انواع‬
‫گوناگون) برای عالقه‌مندان یا دانشجویان خواستار این گونه فیلم‌ها باشند‪.‬‬

‫نمایش در مکان‌های ویژه‬

‫گاه در مکان‌هایی بی‌آنکه انتظار آن را داش��ته باش��یم‪ ،‬ناگهان با نمایش یک یا چند فیلم کوتاه‬
‫مواجه می‌شویم‪ .‬در هواپیما‪ ،‬هتل‌ها‪ ،‬مترو‪ ،‬نمایشگاه‌های گوناگون‪ ،‬پارک‌ها‪ ،‬کتابخانه‌ها و در برخی‬
‫موسسات و نهادهای دولتی یا حتی خصوصی‪ ،‬بنا به اهداف و کاربردهای خاص فیلم کوتاه را نشان‬
‫می‌دهند‪.‬‬
‫به شکل تاریخی به عنوان نمونهمی‌توان به نمایش فیلم‌های کوتاه آموزشی برای جمع کارگران‬
‫یک کارخانه در یک برنامه منظم‪ ،‬یا اقدام برخی از وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها در مورد نمایش فیلم‌های‬
‫کوتاه مس��تند و غیرمستند آموزشی – ترتیبی‪ ،‬در جمع مردم عادی اشاره کرد که بسیاری از این‬
‫نمایش‌ها را موقعیت‌های سیاسی –اجتماعی خاصی به‌وجود می‌آورد‪ .‬نمایش فیلم‌های تبلیغاتی و‬
‫آموزشی دوران جنگ جهانی دوم در سالن‌های متروکه‪ ،‬سربازخانه‌ها سنگرهای نظامی‌در خطوط‬
‫جبهه و نیز محله‌های ش��هری در کش��ورهای اروپایی و آمریکایی هم از همین نمونه‌هاس��ت‪ .‬در‬
‫همین زمینهمی‌توان نمایش فیلم‌های کوتاه تبلیغاتی جهت انتخاب نمایندگان مجلس و یا روسای‬
‫جمهور در کشورهای مختلف را در نظر آورد‪.‬‬
‫‪139‬‬ ‫در ایران نیز واحدهای سمعی و بصری جهاد سازندگی و وزارت بهداشت و درمان‪ ،‬فعالیت‌های‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫تولیدی و نمایشی گسترده‌ای در زمینه‌های آموزشی و تربیتی (به‌خصوص برای روستائیان) انجام‬
‫می‌دادند‪ .‬این مس��ئله تا حدی س��ادگی و قابلیت برتر ارتباط فیلم کوتاه با مخاطبانش را آش��کار‬
‫می‌کند‪ .‬این فیلم‌ها چه به صورت مس��تند و چه به صورت داس��تانی یا انیمیش��ن‪ ،‬امکان ارتباط‬
‫موثری را در زمینه اهداف از پیش تعیین شده به‌وجود می‌آورند همچینمی‌توان به تهیه فیلم‌های‬
‫کوتاه با اهداف آموزش��ی – تربیتی برای کودکان و نوجوانان اشاره کرد‪ .‬این فیلم‌ها در مکان‌هایی‬
‫مانند کتابخانه‌ها‪ ،‬مهدکودک‌ها و‪ ...‬که بیشتر با این قشر در ارتباط هستند‪ ،‬به نمایش درمی‌آیند‪.‬‬
‫در ای��ران «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان��ان»‌در زمینه تهیه و نمایش فیلم‌های کوتاه‬
‫آموزش��ی‪ -‬تربیتی‪ ،‬همواره نقش موثر و مهمی‌را ایفا کرده است‪ .‬برای مثال‪ ،‬فیلم‌های کوتاه خوب‬
‫عب��اس کیارس��تمی‪ ،‬همچون «زنگ تفریح» «بهداش��ت دندان» «دو راه حل برای یک مس��ئله»‬
‫ت کانون در زمینه فیلم‌های کوتاه آموزشی به شمار می‌آيند‪.‬‬
‫نمونه‌هایی موفق از فعالی ‌‬
‫در ای��ن م��کان فیلم کوتاه را نه به انگیزه‌های تجاری و نه تقریبا به هیچ یکی از انگیزه‌هایی که‬
‫اش��اره شد نشان نمی‌دادند بس��یاری از این فیلم‌های کوتاه بدون آنکه از قبل مخاطب و یا کاربرد‬
‫ویژه‌ای داشته باشند‪ ،‬در همین مکان‌ها ساخته و در همانجا نیز به نمایش در می‌آمد‪ .‬دانشکده‌ها‬
‫و مراکز آموزش سینمایی سال‌هاست که فعالیت خود را در زمینه تولید و نمایش فیلم‌های کوتاه‬
‫تجربی و دانش��جویی ادامه می‌دهند و به نظر می‌آید یکی از مش��کالت عمده این مراکز نیز مسئله‬
‫عرضه و نمایش فیلم‌های کوتاه ساخته شده توسط دانشجویان در گستره‌ای وسیع‌تر باشد زیرا اغلب‬
‫این فیلم‌ها پس از یک یا دو بار نمایش در سالن‌های این دانشکده‌ها روانه آرشیو یا انبار می‌شوند‪.‬‬
‫این مس��ئله ش��اید به دلیل ضعف تکنیکی و بیانی اغلب این آثار باشد‪ ،‬اما خأل وجود یک سیاست‬
‫و یا برنامه از پیش تعیین ش��ده برای ارائه این فیلم‌ها (و شاید بازاریابی)‪ ،‬الاقل در ایران محسوس‬
‫می‌باشد‪ .‬با این حال‪ ،‬هر از چند گاه ارائه نمونه‌های تجربی و موفق به جشنواره‌ها و فستیوال‌های‬
‫س��ینمایی‪ ،‬حیثیت و اعتبار ویژه‌ای را برای فیلم‌های کوتاه دانشجویی و تجربی به همراه می‌آورد‪.‬‬

‫جشنواره‌ها و فستیوال‌های سینمایی‬

‫امروزه جش��نواره‌های گوناگون در زمینه‌های مختلف‪ ،‬ش��اید در برخی م��وارد تنها محل ارائه‬
‫بعضی از فیلم‌های کوتاه باش��د که نه به انگیزه خاص و یا به صورت سفارش��ی ساخته شده‌اند و نه‬
‫امکان نمایش و فروش در جای دیگری را می‌یابند که این مسئله در مورد فیلم‌های کوتاه تجربی‪،‬‬
‫هنری یا دانشجوییمی‌تواند به نوعی نجات‌دهنده و یا حمایت‌کننده آنها باشد‪.‬‬
‫گاه برخی از موسسات و نهادها به دلیل شناسایی و ترغیب فیلم‌سازان به ساخت فیلم‌هایی در‬
‫زمینه اهداف مورد نظر خود اقدام به برگزاری جش��نواره تحت عناوین تازه و ناشناخته می‌کنند از‬
‫این رو بس��یاری از جشنواره‌ها نقش بازارهای فرهنگی برای خرید و فروش فیلم را ایفا می‌کنند و‬ ‫‪140‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫این بازاریابی در دو جهت‪ ،‬خرید برای شبکه‌های تلویزیونی و موسسات پخش فیلم ویدئویی و نیز‬
‫به دلیل دعوت فیلم به یک جشنواره دیگر صورت می‌گیرد‪.‬‬
‫ش��بکه‌های تلویزیونی یا دبیرخانه جش��نواره‌های س��ینمایی در ارتباط با فیلم کوتاه در سراسر‬
‫دنیا‪ ،‬معموال نمایندگان ویژه‌ای که از صالحیت و ش��ناخت کافی نس��بت به فیلم و خواس��ته‌های‬
‫آن ش��بکه یا جشنواره برخوردار باشند را به جشنواره‌های بین‌المللی اعزام می‌کنند و بدین طریق‬
‫آدرس و مش��خصات بس��یاری از فیلم‌های کوتاه ساخته شده در نقاط مختلف دنیا را خیلی زود به‬
‫دست می‌آورند‪ .‬این نمایندگان عالوه بر شرکت در جشنواره‌ها‪ ،‬گاه اقدام به سفرهای فیلم‌یابی در‬
‫کشورهای مختلف می‌کنند و با تماشای تولیدات موسسه‌ها و مراکز تهیه و ساخت فیلم کوتاه در‬
‫انواع گوناگون آن‪ ،‬این فیلم‌ها را شناسایی و برای خرید یا دعوت به جشنواره خود سفارش می‌دهند‪.‬‬
‫و اما داوری فیلم‌ها در جش��نواره‌های س��ینمایی‪ ،‬همواره پیامدهای خ��وب و بدی را به همراه‬
‫داش��ته اس��ت‪ .‬فیلمی‌در یک جش��نواره پذیرفته می‌ش��ود‪ ،‬جایزه اول را می‌رباید ولی در چندین‬
‫جشنواره حتی راه نمی‌یابد و فیلم دیگری که در هیچ جشنواره‌ای راه نیافته است‪ ،‬به‌طور اتفاقی یا‬
‫به حق‪ ،‬در یک جشنواره به ظاهر مهم پذیرفته شده و ناگهان جایزه بهترین را از آن خود می‌کند‪.‬‬
 ‫تبلیغات با فیلم کوتاه‬
‫در س��ال‌های اولیه سینما‪ ،‬چنین به‌نظر می‌آید که اندیشه تبلیغات به وسیله فیلم هنوز به‌طور‬
‫جدی رایج نش��ده بود ولی با گرایش��اتی که در هنرهای دیگر به این س��متمی‌توان سراغ گرفت –‬
‫مثال انشعاب گرافیک از نقاشی‪ ،‬با انگیزه‌های کمتر هنری و یا پیدایش گرایشات تبلیغاتی در هنر‬
‫عکاس��ی و‪ ...‬بدیهی بود که دیر یا زود‪ ،‬سینما هم از این روند مستثنی نیست‪ .‬فیلم‌های تبلیغاتی‪،‬‬
‫آش��کارا به وقوع رخدادهای سیاس��ی اوایل قرن پدیدار می‌شوند‪ .‬به‌عنوان مثال انقالب کمونیستی‬
‫‪ 1917‬در روس��یه و نیز جنگ‌های اول و دوم جهانی‪ ،‬ش��رایط را از هر نظ��ر برای پرداخت تبلیغ‬
‫سیاسی در سینما فراهم می‌آورند‪.‬‬
‫ج��دای از موافقت یا مخالفت با ارزش‌های هن��ری فیلم‪ ،‬گرایش‌های تبلیغاتی‪ ،‬امروزه هم از‬
‫نظر اقتصادی و هم تجربه‌های هنری‪ ،‬یکی از خاستگاه‌های شکل‌گیری انواع فیلم کوتاه به شمار‬
‫می‌آیند‪ .‬یکی از دالیل عمده‌ی این گرایش‌های تبلیغاتی به فیلم کوتاه ش��اید توجه به روش‌های‬
‫موث��ر عرض��ه و ارائه این فیلم‌ها باش��د‪ .‬برای مثالمی‌توان به س��نت پخش تیزره��ای تبلیغاتی در‬
‫سالن‌های سینما‪ ،‬قبل از شروع هر سانس و یا شیوه‌های پخش فیلم در مراکز و مکان‌های خاص‪،‬‬
‫مثال ویدئو – تلویزیون‌های نصب شده در اماکن عمومی‌و یا نمایشگاه‌ها اشاره کرد‪.‬‬
‫در این حوزه س��فارش‌دهندگان‪ ،‬پول‌هایی کالن برای ساخت فیلم‌هایی کوتاه می‌پردازند تا به‬
‫معرفی چهره خود و یا محصوالتش��ان در بهترین و موثرترین ش��کل آن دست یابند‪ .‬این رقم‌های‬
‫‪141‬‬ ‫بس��یار باال برای تیزرهای بس��یار کوتاه‪ ،‬همواره برای برخی از فیلم‌س��ازانی که با تحمل زحمات و‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫سختی‌های فراوان – و گاه زیان – فیلم‌های کوتاه یا بلند سینمایی را می‌سازند‪،‬با حسرت و نگرانی‬
‫همراه بوده و همین روند آنها را به سوی اینگونه فیلم‌های کوتاه می‌کشاند‪ .‬اگر چه دخالت نظرات‬
‫شخصی و یا به کار بستن شیوه‌های هنری در مورد اینگونه فیلم‌های سفارشی همواره با مشکالتی‬
‫مواجه بوده است اما برخی از این فیلم‌های سفارشی‪ ،‬گاه به واسطه حضور سازنده‌ی خالق و موفق‪،‬‬
‫اعتبارات هنری و سینمایی ویژه‌ای می‌یابند‪.‬‬
‫برای نمونه به فیلم کوتاه مس��تند «سروداس��ترن» (‪ )1958‬اثر «آلن رنه»‪ ،‬فیلم‌ساز موج نوی‬
‫فرانسه رجوع می‌شود‪ .‬در این فیلم که به ظاهر یک فیلم سفارشی درباره محصوالت کارخانه تولید‬
‫مواد پالس��تیکی می‌باش��د‪ ،‬رنه همچنان به تجارب قبلی خود در زمینه تدوین و حرکات س��یال‬
‫دوربین ادامه می‌دهد‪ .‬بداعت کمپوزس��یون‌ها و اس��تفاده انتزاعی و کنترل شده از رنگ‪ ،‬به همراه‬
‫حرکات روان و جست‌وگر دوربین‪ ،‬و تدوینی که جریان چشم‌نواز و هماهنگی را در میان ابزار‌آالت‬
‫و حجم‌های پیچیده صنعتی به‌وجود می‌آورد‪ ،‬و نیز موس��یقی مناس��ب آن‪ ،‬فیلم را بیش��تر از یک‬
‫لحن ش��اعرانه (آن‌هم در محیطی کامال تکنولوژیک) برخوردار می‌س��ازد و در نوع فیلم کوتاه‪ ،‬یک‬
‫مستند تجربی موفق به جا می‌گذارد‪.‬‬
‫فیلم‌های کوتاه داس��تانی و یا مس��تند – داس��تانی هممی‌توانند به‌خوبی سویه‌های تبلیغی به‬
‫خ��ود گرفته و از کاربردهای ویژه‌ای برخوردار باش��ند‪ .‬این فیلم‌هابا توجه به نحوه عرضه و نمایش‬
‫آن‌ها و همچنین نوع مخاطبان‌شان از مدت زمان و لحن متفاوتی برخوردار هستند‪ .‬برای مثال اگر‬
‫تبلیغات در راس��تای القای مفهوم و یا معرفی کاالیی برای کودکان باش��د‪ ،‬شخصیت‌های کودکانه‬
‫و یا موضوعاتی س��رگرم‌کننده و جذاب چاش��نی فیلم می‌شود و حتی ممکن است لحن فانتزی یا‬
‫تخیلی به‌خود بگیرد‪ .‬نوع دیگر فیلم‌های تبلیغی غیر مستند‪ ،‬انیمیشن‌ها‪ ،‬تیزرها و فیلم‌های کوتاه‬
‫کامپیوتری هس��تند‪ .‬به‌نظر می‌آید تیزرها و فیلم‌های کوتاه کامپیوتری را نیزمی‌توان محصول یک‬
‫عامل مهم‌تر در عرصه تبلیغات به شمار آورد‪.‬‬
‫در این راستا بدون شک تلویزیون رامی‌توان بهترین و مهم‌ترین عرصه حضور فیلم‌های تبلیغاتی‬
‫دانس��ت‪ .‬امروزه‪ ،‬تیزرهای تبلیغاتی آنچنان فراگیر و ش��ناخته شده هستند کهمی‌توانیم آنها را به‬
‫ج��رات ی��ک نوع مجزا در فیلم‌های کوتاه به حس��اب آوریم‪ .‬لیکن تولیدات انب��وه‪ ،‬روند بی‌رویه و‬
‫کسل‌کننده آن‌ها و شیوه‌های اجرایی تصنعی‌شان‪ ،‬در بسیاری موارد‪ ،‬مانع از قدرت و تاثیرگذاری‬
‫و ایجاد یک رابطه موفق با تماش��اگران می‌ش��ود‪ ،‬مگر به واسطه ترفندها و ظرافت‌هایی که گاه در‬
‫ایده و یا ساخت بعضی از این نمونه‌های کوتاهمی‌توان سراغ گرفت‪ .‬همین مسئله باعث شده است‬
‫تا رقابت از ورطه‌های تبلیغاتی و اقتصادی صرف‪ ،‬به سمت رقابت‌های تکنیکی و هنری این فیلم‌ها‬
‫نیز کش��یده شود و در واقع بازار کار تا حدودی از دست تهیه‌کنندگان و سازندگان ناشی این‌گونه‬
‫فیلم‌ها خارج شود‪.‬‬ ‫‪142‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫آنونس‪ ،‬اگر چه معنی مش��ابهی با تیزر دارد‪ ،‬لیکن آن را بیشتر در رابطه با نمونه‌ها یا فیلم‌های‬
‫کوتاه تبلیغی برای یک فیلم س��ینمایی‪ ،‬ش��نیده‌ایم‪ .‬نمایش آنونس‌ها امروزه تقریبا به صورت یک‬
‫رس��م قراردادی در همه س��الن‌های س��ینما‪ ،‬رعایت می‌ش��ود‪ .‬برخی از این نمونه‌ها از نظر شکل‬
‫و ش��یوه س��اختاری به موفقیت‌هایی دس��ت می‌يابند و ش��اید همین امر باعث ش��ده است تا در‬
‫بعضی جش��نواره‌های سینمایی‪ ،‬جایزه یا مقام ویژه‌ای برای بهترین نمونه یا آنونس در نظر گرفته‬
‫ش��ود‪ .‬س��اخت فیلم‌های کوتاه کامپیوتری یا انیمیشن‌های کامپیوتری ابتدا با انگیزه‌های تجربی و‬
‫تصویربرداری‌‌های انتزاعی در اوایل دهه ‪ 60‬میالدی رایج می‌شود‪ ،‬لیکن با کشف گسترده امکانات‬
‫پیشرفته جان‌بخشی در تصاویر کامپیوتری و نیز دستیابی به کیفیت هر چه طبیعی‌تر این تصاویر‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫انیمیشن کامپیوتری نیز تکامل می‌یابد‪.‬‬
‫تصاویر کامپیوتری همانطور که می‌دانیم در سینما برای اجرای برخی از جلوه‌های ویژه‪ ،‬تلفیق‬
‫کردن انیمیشن و فیلم و یا عنوان بندی‌های فیلم‪ ‌،‬به کار می‌آیند‪ .‬لیکن مهم‌ترین کاربرد سینمایی‬

‫‪ - 1‬نفیسی‪ ،‬حمید‪ ،1369 ،‬فیلم مستند‪ ،‬جلد اول‪ ،‬نشر دانشگاه آزاد اسالمی‬
 ‫آنها‪ ،‬یعنی س��اخت فیلم‌های کوتاه انیمیش��ن کامپیوتری در تلویزیون ش��کل فراگیری پیدا کرده‬
‫اس��ت‪ .‬این ش��یوه با جاذبه‌های تازه و تصاویر خیال‌برانگیز‪ ،‬یکی از ش��گردهای موفق در فیلم‌های‬
‫کوتاه تبلیغی اخیر به شمار می‌آید‪.‬‬

‫ارزیابی روش‌های تهیه و توزیع‪:‬‬

‫این بخش نگاهی به سرمایه گذاری بخش‌های دولتی و خصوصی در سینمای کوتاه داشت اما‬
‫به نظر می‌رس��د که این شکل از س��رمایه گذاری به دلیل اینکه اساسا در جهت رسیدن به اهداف‬
‫س��ازمان‌های دولتی و خصوصی س��رمایه گذار ش��کل می‌گیرد از روحیه خالقانه و هنری کمتری‬
‫برخوردار اس��ت و فیلم‌س��از را در ساختار محدود و خط کشی شده‌ای قرار می‌دهد‪ .‬بنابراین وجود‬
‫مراکزی چون انجمن‌های سینمای جوان یا انجمن‌هایی که فارغ از سیاست‌های سلیقه‌ای از تهیه‬
‫و تولی��د طرح‌ه��ای نو و تجربه گرا حمایت می‌کنند‪،‬می‌تواند اتف��اق خوبی را برای تولید فیلم‌های‬
‫نوین رقم بزند‪.‬‬
‫اما نمایش‪ ،‬عرضه و بازاریابی همچنان یکی از بزرگترین مشکالت پیش روی فیلم‌سازان جوان‬
‫اس��ت‪ .‬با وجود اینکه هر از گاهی انجمن‪ ،‬گروه هنر و تجربه و یا مراکز دیگر اقدام‌هایی در جهت‬
‫نمایش فیلم کوتاه در س��طح کش��ور انجام می‌دهند و یا برنامه‌ای از ش��بکه تلویزیون به نمایش‬
‫فیلم‌های کوتاه اختصاص یافته اما پاسخگوی آمار باالی تولیدات کوتاه در کشور نیست و همچنان‬
‫‪143‬‬ ‫فیلم‌های خوب زیادی در کشور تولید می‌شوند که اگر با همت خود فیلم‌ساز ان راهی جشنواره‌ها‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫نشوند فرصتی برای دیده شدن ندارند‪.‬‬

 ‫‪ 8 -8‬جمع‌بندی و ارائه راهکارهای ارتقای سطح کیفی تولیدات کوتاه‬
‫ای��ن فصل از پژوهش در واقع جمع‌بندی گزارش و در نهایت ارائه راهکارهای مدیریتی اس��ت‬
‫کهمی‌تواند س��طح تولیدات فیلم کوتاه در کش��ور را ارتقاء دهد‪ .‬به منظور رسیدن به این راهکارها‬
‫الزم اس��ت که به صورت فش��رده و س��ریع چکیده­ای از مطالعات انجام ش��ده ارائه شود‪ .‬در واقع‬
‫جمع‌بندی این موارد به منظور شناس��ایی و ترس��یم وضع موجود فیلم کوتاه در کشور است‪ .‬انجام‬
‫این جمع‌بندی بر اس��اس تکنیک تحلیل سوات انجام می‌ش��ود‪ .‬همچنین ترسیم وضع مطلوب بر‬ ‫‪144‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫اساس مطالعات مشابه خارجی و همچنین نظرات صاحب­نظران انجام می‌شود‪ .‬در نهایت راهکارهایی‬
‫برای ارتقاء س��طح کیفی تولیدات کوتاه در کش��ور ارائه می‌شود که در ادبیات فنیمی‌توان از آن با‬
‫عنوان پر کردن شکاف بین وضع موجود و وضع مطلوب ‪ -‬تحلیل شکاف‪ -‬یاد کرد‪.‬‬

‫ضرورت بررسی جایگاه سینمای کوتاه‬

‫فیلم کوتاه و تجربی جبهه پیشتاز سینما است که راه‌های نوین را برای سینمای حرفه‌ای هموار‬
‫می‌کند و بدون تردید پشتوانه‌ای بزرگ برای سینمای هر کشوری به حساب می­آید‪ .‬امروزه عرصه‬
‫س��ینمای کوتاه دارای هویتی مس��تقل است که بدون نیاز به س��ینمای حرفه‌ای و بلند به حیات‬
‫خود ادامه می‌دهد‪ .‬برای درک مناس��ب این حوزه از هنرمی‌توان س��ینمای کوتاه را در مقایس��ه با‬
‫هنر ادبیات همچون رباعی یا دوبیتی دانس��ت‪ .‬اگر فیلم بلند را غزل بدانیم فیلم کوتاه یک رباعی‬
‫یا دوبیتی محس��وب می‌شود که در کوتاه‌ترین زمان به گونه‌ای موجز‪ ،‬حرفه‌ایش را بازگو می‌کند‪.‬‬
‫این حوزه از س��ینما با توجه به نیازمندی س��ینما به ابزار و هزینه تولید عرصه‌ای چابک­ در سینما‬
‫اس��ت که امکان خالقیت‪ ،‬نوآوری و جس��ارت بیشتری را در اختیار فیلم‌ساز قرار می‌دهد و همین‬
 ‫موضوع باعث می‌شود که سینمای کوتاه محل بروز ایده‌های نو و خالقیت برای سینماگران باشد‪.‬‬
‫ناگفته نماند که در عین حیات مس��تقل س��ینمای کوتاه‪ ،‬این عرصه برای برخی از فیلم‌سازان‬
‫محل کس��ب تجربه‪ ،‬مهارت و دانش الزم برای ورود به عرصه سینمای حرفه‌ای محسوب می‌شود‪.‬‬
‫حتی برخی از سینماگران ایده‌های نو خود را قبل از سینمای بلند در عرصه کوتاه به بوته آزمایش‬
‫و نقد می‌گذارند‪ .‬در این رویکردمی‌توان عرصه فیلم‌سازی کوتاه را گلوگاه ورود به عالم فیلم‌سازی‬
‫در سینما و تلویزیون به حساب آورد‪ .‬به این ترتیب آزمون و خطا در این چرخه‪ ،‬برای‌ جوانان امری‬
‫ضروری اس��ت؛ زیرا از این طریق نوجوانان و جوانان عالقه‌مند ب ‌ه س��ینمای بلند پتانسیل فکری و‬
‫اجرایی خود را در عرصه تجربه می‌آزمایند‪ ،‬نقاط ضعف و قوتشان را می­شناسند و مهارت‌های خود‬
‫را تکمیل می‌کنند‪.‬‬
‫ب��ه همی��ن دلیل بس��یاری از کش��ورهای صاحب س��ینما‪ ،‬در ح��وزه‌ی فیلم کوتاه و مس��تند‬
‫س��رمایه‌گذاری‌های اساسی داشته و از دریچه س��ینمای کوتاه و مستند به اشاعه‌ و جهانی کردن‬
‫فرهنگ خود اقدام کرده‌اند‪ .‬این موضوع باعث ش��ده اس��ت که فیلم کوت��اه از جایگاهی تاثیرگذار‬
‫در صنعت س��ینمای جهان برخوردار ش��ود‪ .‬در همین راستا اگر کش��وری بخواهد دارای سینمایی‬
‫فعال و پویا باشد‪ ،‬باید با حفظ جایگاه فیلم‌های کوتاه‪ ،‬تولیدات هدفمند کوتاه داشته باشد چراکه‬
‫س��ینمای حرف��ه‌ای بدون این تکیه‌گاه پس از مدتی از رمق می‌افت��د‪ .‬فیلم کوتاه بهترین ویترینی‬
‫است کهمی‌تواند پتانسیل بالقوه استعدادهای جوان را به نمایش بگذارد‪.‬‬
‫‪145‬‬ ‫در خالل چنین فرآیندی سینمای کوتاه معاصر در دنیا جایگاه و مخاطب خاص خود را بدست‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫آورده اس��ت‪ .‬جشنواره‌های سینمای کوتاه‪ ،‬س��ینماهای نمایش­‌دهنده فیلم‌های کوتاه و همچنین‬
‫برنامه‌های تلویزیونی که به این عرصه اختصاص دارند‪ ،‬محلی برای عرضه‪ ،‬نقد و سر و سامان دادن‬
‫ب��ه این آثار را فراه��م کرده‌اند‪ .‬در ایران نیز این عرصه‌ها برای س��ینمای کوتاه به عناوین مختلف‬
‫وجود دارد و جشنواره‌های مختلفی برای ارائه فیلم کوتاه در کشور برگزار می‌شوند که هر کدام در‬
‫جهت رشد و شکوفایی این نوع از فیلم‌سازی مثمر ثمر بوده و جدا از بخش رقابتی میدانی برای به‬
‫نمایش درآمدن این آثار و تعامل مخاطبان و تولید­کنندگان این عرصه به حساب می‌آیند‪.‬‬

‫نقش و تعامل فیلم کوتاه و سینما‬

‫در تعریف نقش فیلم کوتاه در هنر س��ینما دو نگاه در مقابل هم قرار دارد‪ .‬نگاه اول س��ینمای‬
‫کوتاه را حوزه‌ای مستقل می‌دانند که دارای هویت‪ ،‬جایگاه و مخاطبان ویژه خود است و در مقابل‬
‫گروهی دیگر سینمای کوتاه را مقدمه‌ای بر سینمای بلند می‌دانند که امکان کسب تجربه و ورود‬
‫به حوزه سینمای بلند را برای افراد مهیا می‌کند‪.‬‬
‫اف��رادی که س��ینمای کوتاه را حوزه­مس��تقلی می‌دانند و بر حفظ اس��تقالل این حوزه تاکید‬
‫دارند این حوزه­ را الزمه حفظ روحیه جس��ارت و نوآوری س��ینما می‌دانند که هیچوقت آلوده‌ی‬
‫سفارش‌ها‪ ،‬دستورها و مالحظات نمی‌شود و با وفاداری به هنر سینما راه خود را طی می‌کند‪ .‬فیلم‬
‫کوتاه به خاطر ذات تجربی‌اش همواره رونق خواهد داشت و مخاطبان و عالقه‌مندان خود را حفظ‬
‫خواهد کرد‪ .‬به نظر این افراد سینمای کوتاه سینمای شخصی است و تفاوت زیادی بین مخاطبان‬
‫سینمای کوتاه و سینمای بلند دیده می‌شود‪ .‬در این نگاه ورود فیلم‌سازان کوتاه به عرصه سینمای‬
‫بلند امر پس��ندیده­ای نیس��ت و با آسیب­های فراوانی برای فیلم‌س��ازان کوتاه همراه است و معموال‬
‫انرژی زیاد برای تطبیق یافتن کوتاه­کاران با قواعد س��ینمای بلند مصرف خواهد شد احتمال خطا‬
‫در این عرصه فراوان اس��ت که ممکن اس��ت به سرخورده ش��دن و ضربه خوردن و از دست رفتن‬
‫استعداد و استقالل کوتاه­کاران منجر شود‪.‬‬
‫کسانی که فیلم کوتاه را محلی برای کسب تجربه و ورود به سینمای بلند حرفه‌ای می‌دانند‪ ،‬بر‬
‫اشتراکات فنی بین دو سینما تاکید دارند و تجربه در تولید فیلم کوتاه را امکانی برای افزایش سواد‬
‫و دانش بصری برای ورود به عرصه‌های مختلف تصویری از جمله سینمای بلند می‌دانند‪ .‬همچنین‬
‫تولید فیلم کوتاه جسارت ورود به سینمای بلند همراه با دانش‪ ،‬آگاهی و کارآمدی بیش‌تر را برای‬
‫فیلم‌سازان مهیا می‌کند و امکان ورود نگاه ناب و تجربه‌های متفاوت و جدید به سینمای حرفه‌ای‬
‫را بوجود می‌آورد‪ .‬از نظر این افراد معموال میزان خالقیت بیش‌تری در فیلم‌سازان کوتاه وارد شده‬
‫به س��ینمای بلند دیده می‌شود‪ .‬از نظر مدافعان ورود فیلم‌سازان کوتاه به سینمای بلند این امر به‬
‫پویایی سینمای کوتاه نیز کمک می‌کند و چرخش استعدادها در ساختار سینما را بوجود می‌آورد‬ ‫‪146‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫به این ترتیب افراد با س��ابقه از س��ینمای کوتاه خارج می‌شوند و ورود افراد جدید و مستعد هموار‬
‫می‌ش��ود‪ .‬در واق��ع این موضوع توال��ی نیروهای حرفه‌ای در بدنه س��ینما و تامین نیروی حرفه‌ای‬
‫کارآمد در آن را موجب می‌شود‪ .‬همچنین به نظر این افراد سینماگران می‌توانند در دو حوزه کوتاه‬
‫و بلند فعال باشند بدون اینکه مرزبندی بازدارنده‌­ای بین سینمای کوتاه و بلند وجود داشته باشد‪.‬‬

‫مطالعه کشورهای پیشرو‬

‫در زمینه فیلم کوتاه در دنیا چند کش��ور جزء کشورهای پیشرو محسوب می‌شوند که از سنت‬
‫فیلم‌سازی و سبقه قابل توجهی در ساخت فیلم کوتاه برخوردارند اما نکته اینجاست که تنها قدمت‬
‫و آمار تولیدات کوتاه‪ ،‬آنها را جزء کشورهای پیشرو قرار نداده بلکه مولفه‌های دیگری همچون وجود‬
‫مکتب‌های س��ینمایی‪ ،‬آموزش صحیح‪،‬برنامه‌ریزی و حمایت از فیلم کوتاه در این کش��ورها وجود‬
‫داشته و در پی آن برای عرضه و نمایش فیلم‌های کوتاه خود از امکانات مختلفی در سطوح مختلف‬
‫جامعه بهره برده اند‪ .‬با بررس��ی‌های بدست آمده سه کش��ور فرانسه‪ ،‬آلمان و آمریکا در این حوزه‬
‫پیش��رو هستند و به همین دلیل از جشنواره‌های مهمی‌نیز برخوردارند‪ .‬جشنواره کلرمون فرانسه‪،‬‬
 ‫اوبرهاوزن آلمان و س��اندنس آمریکا سال‌هاس��ت که پذیرای فیلم‌های کوتاه از سراسر دنیا هستند‬
‫و به نوعی ورود به این جش��نواره‌ها تضمینی برای ورود به جش��نواره‌های دیگر محسوب می‌شود‪.‬‬
‫این کش��ورها با در نظر گرفتن فاکتورهایی از قبیل اینکه‪ :‬دبیر جش��نواره چه کس��ی اس��ت و‬
‫چقدر در فیلم کوتاه ریشه دارد‪ ،‬چه میزان با دیگر فیلم‌سازان فیلم کوتاه جهان ارتباط دارد و چه‬
‫اعتباری برای جش��نواره ایجاد می‌کند‪ ،‬چگونگی توزیع کمک‌های مالی جشنواره بین فیلم‌سازان‪،‬‬
‫تحول و جریان سازی در جشنواره با حمایت از فیلم‌های مستقل‪ ،‬تجربی و متفاوت و برنامه‌های‬
‫جانبی جش��نواره و شیوه‌های نمایش توانسته‌اند سطح جشنواره‌های خود را در جایگاهی باالتر از‬
‫جشنواره‌های دیگر دنیا قرار دهند‪.‬‬
‫همچنین این کشورها با ارجحیت بر توسعه فیلم کوتاه تمام منابع حمایتی دولتی و خصوصی را‬
‫در جهت رشد فیلم کوتاه به کار گرفته و در پایان هر دوره با ارزیابی تیم‌های تحقیقاتی متشکل از‬
‫کارشناسان این حوزه روند ساخت و عرضه فیلم کوتاه را بهبود داده و با حفظ و نگهداری تولیدات‬
‫خود این بخش از تاریخ سینمای کشورشان را اعتبار دیگری بخشیده اند‪.‬‬

‫سیاست‌های کلی بدست امده در حوزه سینمای کوتاه این کشورها عبارتند از‪:‬‬
‫ ‪‬امکان نمایش فیلم‌های کوتاه از طریق ابزارهای مختلف مانند س��الن­های سینما‪ ،‬تلویزیون‪،‬‬
‫شبکه‌های خانگی و شبکه‌ها و وبسایت­های مجازی‬
‫‪147‬‬ ‫ ‪‬فعالیت­های مدون آژانس­ها و انجمن­های سینمایی دولتی و خصوصی با کارکردهای‪:‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫ ‪‬فروش فیلم‌ها به شبکه‌های تلوزیونی و مجازی‬

‫ ‪‬عرضه و فروش فیلم‌ها در سطح بین‌المللی‬
‫ ‪‬مشاوره به فیلم‌سازان در جهت حفظ حقوق آنها‪ ،‬امکان فروش و نمایش آثار‬
‫ ‪‬انتشار نشریات تخصصی‬
‫ ‪‬ایجاد گروه‌های تحقیقاتی‪ ،‬شناس��ایی روال تحوالت سینمای کوتاه وبرنامه‌ریزی دقیق در‬
‫عرصه سینمای کوتاه‬
‫ ‪‬اس��تخراج آمار دقیق از تولیدات به تفکیک حوزه‌ها و ژانرهای مختلف س��ینمای کوتاه و‬
‫مستند­سازی تاریخ سینمای کوتاه‬
‫ ‪‬ایجاد آرش��یو قوی از آثار حوزه س��ینمای کوتاه و فراهم کردن زیرساخت­های مناسب برای‬
‫دسترسی به این آثار توسط عالقمه­مندان‬
‫ ‪‬فراهم کردن بستر تبلیغاتی و حمایتی از سینمای کوتاه در قالب جشنواره‌ها و فستیوال­های‬
‫معتبر‬
‫ ‪‬مهیا کردن بستر آموزشی تخصصی با کیفیت‬
‫در کشورهای پیشرو به منظور اعتبار بخشی به جشنوارهای خود از روش­های مختلفی استفاده‬
‫می‌کنند که مهمترین این روش‌ها عبارتند از‪:‬‬
‫ ‪‬استفاده از داوران و دبیران متخصص و مشهور در حوزه سینما‬
‫ ‪‬جلب حمایت سازمان­های خصوصی و دولتی‬
‫ ‪‬اعطای جوایز نقدی با ارزش قابل توجه‬
‫ ‪‬وجود مکانیسم‌­های حمایتی برای جذب طرح‌­ها و ایده‌های نو‬
‫ ‪‬فراهم کردن امکان ارتقاء حرفه‌ای برگزیدگان جشنواره‌ها در مراحل بعدی زندگی حرفه‌ای‬
‫خود‬
‫ ‪‬ضابطه‌مندی برگزیدن آثار و تکرار موفقیت آثار برگزیده در جشنواره‌های دیگر‪.‬‬

‫همچنین این جشنواره‌ها سیاست­های مدونی را دنبال می‌کنند که این سیاست­ها را می‌توانند به‬
‫این ترتیب بیان کرد‪:‬‬
‫ ‪‬حمایت از فیلم‌های مستقل‪ ،‬تجربی و متفاوت‬
‫ ‪‬نقدپذیری و احترام به جریان­های نوین فکری‬
‫ ‪‬وجود بخش­های متنوع در جشنواره‬
‫ ‪‬بازار عرضه و توزیع فیلم‌های کوتاه در زمان برگزاری جشنواره و بعد از جشنواره‬
‫ ‪‬امکان استفاده از آثار دوره‌های مختلف جشنواره از طریق بانک اطالعاتی‬ ‫‪148‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫فیلم کوتاه ایران‬
‫پس از ورود دوربین به ایران‪ ،‬فیلم‌های کوتاه پراکنده‌ای از س��وی برخی از عالقه‌مندان ساخته‬
‫می‌شود تا اینکه در فاصله سال‌های ‪ 1345‬تا ‪ 1348‬تعدادی فیلم ‪ 8‬میلی متری ساخته می‌شود‪.‬‬
‫اما بصیر نصیبی که از عالقه‌مندان فیلس��مازی اس��ت با تالش‌های مستمر خود اولین قدم‌ها را در‬
‫شکل گیری فیلم‌سازی آماتور در کشور بر می‌دارد که در نهایت به تشکیل سینمای آزاد می‌انجامد‪.‬‬
‫در پی تش��کیل س��ینمای آزاد و ساخت فیلم‌های س��ینماگران جوان‪ ،‬نخستین دوره جشنواره‬
‫س��ینمای آزاد به منظور نمایش فیلم‌ها در س��ال ‪ 1349‬برگزار می‌ش��ود‪ .‬اما در سال ‪ 1350‬مدیر‬
‫عامل تلویزیون ملی موافقت خود را برای کمک به فیلم‌س��ازان اعالم می‌کند و در نتیجه جشنوراه‬
‫و فعالیت‌های سینمای آزاد رونق بیشتری می‌گیرد‪.‬‬
‫به مرور در پی ارتباط‌هایی که از سال ‪ 1348‬تا ‪ 1350‬با فیلم‌سازان شهرستانی برقرار می‌شود‬
‫آنها نیز به این جرگه جذب می‌ش��وند و پس از دریافت کمک‌های مالی‪ ،‬دفاتر مس��تقل س��ینمای‬
‫آزاد در بس��یاری از شهرس��تان‌ها به راه می‌افتد‪ ،‬کالس‌های آموزشی دایر می‌شود و فیلم‌سازی در‬
 ‫مس��یر راحت تری پیش می‌رود‪ .‬به مرور رونق تولیدات باعث تداوم جشنواره و برگزاری جشنواره‬
‫در شهرستان‌ها می‌شود که این امر تاثیر ویژه‌ای در فرهنگ سازی شهرهای دیگر ایفا می‌کند‪.‬‬
‫البته برگزاری جش��نواره در شهرستان‌ها آسیب‌هایی هم به در پی دارد از جمله اینکه برخی از‬
‫فیلم‌سازان شهرستانی از کارهای پایتخت نشینان الگوبرداری می‌کنند و بخشی از تولیدات از این‬
‫طریق به هدر می‌رود‪ .‬اما آس��یب چش��م گیرتری که اکثر فیلم‌سازان با آن مواجه می‌شوند تالش‬
‫برای دیده شدن در جشنواره‌های خارجی است‪ .‬در نتیجه شکل گیری زبان سینمایی و پرداختن‬
‫به دغدغه‌های دیگر به حاشیه می‌رود‪.‬‬
‫جش��نواره سینمای آزاد تا سال ‪ 1356‬برگزار می‌شود و با حمایت تلویزیون و تالش‌های بصیر‬
‫نصیبی جش��نواره سوپر ‪ 8‬هم در تهران بوجود می‌آید و فیلم‌های ایرانی فرصت رقابت با فیلم‌های‬
‫خارجی را پیدا می‌کنند که به مرور نمایندگانی از کشورهای دیگر اروپایی نیز به فدراسیون سوپر ‪8‬‬
‫می‌پیوندند و در راستای ایجاد ارتباط میان فیلم‌سازان کشورهای دیگر فعالیت‌هایی آغاز می‌شود‪.‬‬
‫ایج��اد این فدراس��یون اهداف مهمی‌‌که به جزئیات در این فص��ل آمده را در پیش دارد که همگی‬
‫نش��ان از ایجاد فضایی پویا‪ ،‬جهانی و امن برای فیلم‌س��ازان دارد‪ .‬به دنبال تشکیل این فدراسیون‪،‬‬
‫آسیب‌ها و چالش‌های سینماگران نیز به صورت موارد مورد مطالعه در دستور کار قرار می‌گیرد‪.‬‬
‫اما سینمای کوتاه و ساختار آن نیز مانند دیگر طیف‌های فعال جامعه تحت الشعاع انقالب قرار‬
‫می‌گیرد و برای مدتی از حرکت می‌ایستد‪ .‬اما تا پیش از انقالب نشانه‌هایی از آسیب‌ها و مشکالت‬
‫‪149‬‬ ‫س��ینمای کوتاه به چش��م می‌خورد‪ ،‬آسیب‌هایی که حتی امروز با گذشت ‪ 37‬سال از انقالب هنوز‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫هم وجود دارد‪ .‬پس از انقالب گروه‌ها و افراد جدیدی س��اختار س��ینمای کوتاه را دوباره پی ریزی‬
‫می‌کنند و سینمای کوتاه روند جدید خود را آغاز می‌کند‪.‬‬
‫اما وقتی به بندهای موارد آسیب شناسی فدراسیون سوپر ‪ 8‬توجه می‌کنیم برایمان آشناست و‬
‫به وضوح موید این اس��ت که چالش‌های مطرح شده هنوز هم در ساختار سینمای کوتاه به چشم‬
‫می‌خ��ورد‪ .‬حتی مواردی که در حال حاضر فیلم‌س��ازان کوتاه از آن رن��ج می‌برند نیز فاکتورهایی‬
‫اس��ت که همان سال‌ها در اهداف فدراسیون سینمای سوپر ‪ 8‬لحاظ شده بود اما مجال پی گیری‬
‫پیدا نکرد‪ .‬بنابراین به نظر می‌رسد پروسه آزمون و خطایی که در سال‌های پیش از انقالب رخ داد‪،‬‬
‫پرونده‌ای است که هنوز هم می‌توان از آن برای روند رو به بهبود سینمای کوتاه بهره برد‪.‬‬

‫مخاطبان فیلم کوتاه در ایران‬

‫مخاطبان فیلم کوتاه را در ایرانمی‌توان هم­راستا با مخاطبان فیلم کوتاه در دنیا"مخاطب خاص"‬
‫دانست که معموال عالقه بیشتری به سینما دارند‪ .‬کسانی که هنر سینما را به شکل تخصصی‌­تری‬
‫دنب��ال می‌کنند بخش��ی از زمان خ��ود را نیز صرف دیدن فیلم کوتاه می‌کنن��د‪ .‬مطالعه حاضر در‬
‫کشور نشان داد که مخاطبان فیلم کوتاه بیشتر جوانان با سطح تحصیالت عالی هستند که معموال‬
‫تحصیالت مرتبطی با س��ینما یا شاخه‌های هنری دیگری دارند‪ .‬همچنین سهم باالیی از این افراد‬
‫مش��اغلی مرتبط با این حوزه دارا هس��تند‪ .‬به این ترتیب افرادی که در حوزه س��ینما تحصیل و یا‬
‫کار می‌کنند و به بیان دیگر درحوزه سینما عمیق­تر وارد شده‌اند به فیلم کوتاه عالقه‌مند هستند و‬
‫مخاطب این حوزه ش��ناخته می‌شوند که بخش قابل توجهی از آنها سابقه همکاری در تولید فیلم‬
‫کوتاه و یا مستند به عناوین مختلف دارند‪.‬‬
‫مخاطبان فیلم کوتاه معموال افراد جوان هس��تند که چند س��ال اس��ت با سینمای کوتاه آشنا‬
‫ش��ده‌اند و س��ال­های زیادی از ورود آنها به این حوزه نمی­گذرد و فیلم کوتاه در کشور قادر به جذب‬
‫افراد در طوالنی نیست‪ .‬دلیل این موضوع رامی‌توان پایین بودن کیفیت کارهای تولید شده و ارائه‬
‫ش��ده در جشنواره‌ها دانست‪ .‬همچنین سینمای کوتاه به دلیل درآمدزا نبودن‪ ،‬قادر به نگه­داشتن‬
‫افراد در سنین باالتر نیست‪.‬‬
‫مهمترین منبع تهیه فیلم­ کوتاه منابع اینترنتی آنالین‪ ،‬دانلود از س��ایت­های مختلف و همچنین‬
‫حلقه‌های دوستان بوده است‪ .‬همچنین مطالعات نشان داده است که منابع داخلی از قبیل سایت­‬
‫های اینترنتی و همچنین مراکز سینمایی داخلی نقش مهمی‌در تامین فیلم کوتاه برای مخاطبان‬
‫داخلی دارد و به سرعتمی‌تواند جایگاه مناسبی در بین مخاطبان پیدا کند‪ .‬عالقه‌مندان فیلم کوتاه‬
‫معموال به تنهایی و بدون نظم خاصی به تماشای فیلم می­پردازند و به شکل محدودی در جلسات‬
‫نق��د و گفتگو می­پردازن��د‪ .‬تولیدکنندگان جوان فیلم کوتاه آثار خود را به ترتیب در جش��نواره‌ها‪،‬‬ ‫‪150‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫جمع­های دوس��تان و همفکران‪ ،‬محافل خانوادگی و جلسات نقد و گفتگو نمایش می‌دهند‪ .‬به این‬
‫ترتیب تولیدکننده فیلم کوتاه اصلی­ترین مخاطب اثر خود را جشنواره‌ها و محافل دوستان همفکر‬
‫خود می­داند‪ ،‬در عین حال سهم بسیار باالیی از آنها معتقدند که اثر آنها برای مخاطب عام­تر مانند‬
‫تلویزیون و یا سینما قابل پخش است‪ .‬این افراد معموال بر این تاکید دارند که سینمای کوتاه یک‬
‫سینمای شخصی است و فیلم‌ساز به دغدغه شخصی خود پاسخ­ می­گوید و استقالل خود را از گیشه‬
‫و مخاطبان عام حفظ می‌کند‪ .‬در همین راستا معموال فیلم‌سازان کوتاه به سینمای کوتاه مستقل‬
‫دنیا عالقه بیشتری نشان می‌دهند و از سینمای گیشه‌ای فاصله دارند‪.‬‬

‫آسیب‌های سینمای کوتاه‬

‫فیلم کوتاه‪ ‌،‬در طول س��ینمای ایران حضوری درخور داش��ته است‪ .‬گرچه پدیده فیلم کوتاه نیز‬
‫همچون کلیت سینمای‌کش��ور دچار فراز و فرودهایی ش��ده اس��ت؛ اما از خالل آثار تولید شده در‬
‫س��ال‌های مختلف روند رو به رشدی داشته اس��ت‪ .‬فیلم‌سازان کوتاه مختلف در طی پرونده کاری‬
‫خودآثاری ارائه کرده‌اند که ماندگار شده است‪ .‬اما همین فیلم‌سازانی که با عشق و عالق ­ه خود فیلم‬
 ‫کوتاه می‌سازند با مشکالت متعددی روبرو هستند‪ .‬در واقع فیلم کوتاه با مجموعه‌ای از آسیب‌ها و‬
‫آفت‌ها روبه روست که تاکنون اجازه نداده است این حوزه از سینمای کشور به یک جریان مستقل‬
‫و حرفه‌ای تبدیل شود‪ .‬سینماگران کوتاه و فیلم‌سازان سینمای بلند همگی بر این باورند که فیلم‬
‫کوتاه با آس��یب‌ها و ضعف‌هایی روبروس��ت که روند رو به رش��د این بخش از سینمای کشور را با‬
‫مش��کل مواجه می‌کند‪ .‬هر کدام از صاحب نظران از منظری به بررسی و ذکر آسیب‌ها می‌پردازند‪.‬‬
‫ع��ده‌ای نبود بودجه‪ ،‬امکانات و حمایت‌های مالی را مطرح می‌کنند و این کمبود را مانع مهمی‌در‬
‫جه��ت تولی��د و ثبات فیلم کوتاه می‌دانند‪ .‬آنها بر این باورند که حتی در بس��یاری از مواقع وجود‬
‫جشنواره‌ها و جوایز آنها بیشتر شکل تشریفاتی و تزئینی دارد و به شکل زیربنایی کمکی به تولید‬
‫فیلم کوتاه نمی‌کند‪.‬‬
‫« درس��ت اس��ت که جش��نواره فیلم کوتاه تهران در معرفی چهره‌ها به سینمای حرفه‌ای گام‬
‫برداش��ته اما به دالیل اقتصادی‪ ،‬این فیلم‌س��ازان نمی‌توانند به چرخه تولید فیلم کوتاه بازگردند‪،‬‬
‫چون اساس��ا این چرخه اقتصادی نیست‪ .‬فیلم‌س��ازی که پا به سن گذاشته و با واقعیت‌های مالی‬
‫در زندگی ش��خصی مواجه اس��ت‪ ،‬نمی‌تواند دوباره به تولید فیلم کوتاه برگردد و هیچ جشنواره‌ای‬
‫نمی‌تواند این فیلم‌س��ازان را ب��ه چرخه تولید فیلم کوتاه بازگرداند‪ ،‬چون ذات جش��نواره یک امر‬
‫تزئین��ی و لوکس اس��ت که قرار اس��ت از نیروهای فعال تقدیر کند‪ .‬این نیروه��ای برگزارکننده و‬
‫فیلم‌سازان هستند کهمی‌توانند شرایط بازگشت را به وجود بیاورند‪ .‬هر جشنواره‌ای بوجود می‌آید‬
‫‪151‬‬ ‫تا تفکرهای تازه را به جامعه معرفی و از آن‌ها تقدیر کند‪ .‬پس خود جش��نواره مهم نیس��ت بلکه‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫عملی که منجر به تربیت نیروی انس��انی می‌شود‪ ،‬اهمیت دارد‪ .‬ما در حال حاضر جشنواره‌هایی را‬
‫داریم که به س��هم خود در این مس��یر گام برمی‌دارند اما دیگر ارکان فرهنگی از این نیروهای به‬
‫وجودآمده‪ ،‬اس��تفاده نمی‌کند‪ 1».‬این مسیر تزئینی ممکن اس��ت در فرآیند عبور به فیلم بلند نیز‬
‫دیده ش��ود‪« .‬جنس فیلم کوتاه در ایران به عنوان یک مدیوم مجزا برای فیلم‌س��ازها و مخاطب‌ها‬
‫ش��ناخته نش��ده است و بیش��تر به عنوان معبری برای رس��یدن به فیلم بلند به آن نگاه می‌کنند‪.‬‬
‫زیرا به لحاظ مالی و معنوی اغنا نمی‌ش��وند و بازار عرضه و تقاضای مناس��بی برای آن وجود ندارد‬
‫بنابراین فیلم‌س��از کوتاه می‌خواهد به سرعت وارد فضای فیلم بلند شود»‪« .2‬فیلم کوتاه هیچ وقت‬
‫عرصه‌ای برای درآمدزایی نبوده است و فیلم‌سازان آن تنها از طریق برگزیده شدن در جشنواره‌های‬
‫مربوط یا احیانا پخش از تلویزیون مختصر درآمدی کس��ب کرده‌اند‪ .‬بسيارى از سينماگران مطرح‬
‫كش��ورمان شهرس��تانى هستند و به دليل تمركز امكانات در تهران به اينجا آمده‌اند‪ 3».‬در این بین‬

‫‪ - 1‬بیژن میرباقری‪ ،‬فیلم‌ساز‬

‫‪ - 2‬محمد کارت‪ ،‬فیلم‌ساز‬
‫‪ - 3‬هومن بهمنش‪ ،‬تصویربردار‬
‫جش��نواره‌های منطقه‌ای در عین فراهم کردن شرایط برای دیده شدن کارهای شهرهای دیگر‪ ،‬اما‬
‫نقش پررنگی در تمرکز زدایی و ایجاد تکثر در منابع تولید فیلم کوتاه نداشته‌اند‪.‬‬
‫« جشنواره‌های منطقه‌ای و جشنواره فیلم کوتاه تهران برای انجمن ویترینی محسوب می‌شود‬
‫که پش��ت آن چیزی وجود ندارد‪ .‬جالب‌تر این اس��ت؛ در مواقعی که برای تولید فیلم پولی نیست؛‬
‫اما بودجه برگزاری جش��نواره‌ها به هر نحو و از هر محلی تامین می‌ش��ود‪ .‬البته ما در کل مخالف‬
‫جش��نواره‌ها نیستیم‪ .‬جش��نواره‌های منطقه‌ای به دیده شدن فیلم‌ها کمک می‌کند‪ .‬جشنواره فیلم‬
‫کوتاه تهران برای نمایش فیلم‌ها ظرفیت محدودی دارد و جش��نواره‌های منطقه‌ای به دلیل کمک‬
‫به دیده ش��دن فیلم‌ها برای فیلم‌س��ازان نقش مشوقی دارد‪ .‬اما نکته حائز اهمیت این‌که ابتدا باید‬
‫به تولید و س��پس نمایش توجه ش��ود‪ .‬از آنجا که حمایت آن‌چنانی از تولید فیلم‌های حرفه‌ای در‬
‫حوزه فیلم کوتاه نمی‌ش��ود؛ درنتیجه در جشنواره‌ها هم یک جریان حرفه‌ای وجود ندارد‪ .‬هرساله‬
‫باید بودجه‌ای برای جش��نواره‌ها و بودجه‌ای نیز برای تولید فیلم‌های کوتاه کنار گذاش��ته شوند و‬
‫پول به هر دو حوزه تزریق شود‪.‬‬
‫اما آمار تولید س��االنه ‪ ۲۰۰۰‬فیلم کوتاه که از س��وی انجمن مطرح می‌شود دارای شبهه است‪.‬‬
‫در مواردی که س��ینمای جوان تنها یک دوربین در اختیار فیلم‌ساز می‌گذارد و فیلم با هزینه‌های‬
‫ش��خصی تولید شده؛ انجمن فیلم را به نام خود تمام می‌کند و به این شکل آمار تولید فیلم کوتاه‬
‫خ��ود را باال می‌برد‪ .‬دراصل انجمن به دلیل بودجه ناکاف��ی فیلم کوتاه حرفه‌ای تولید نمی‌کند‪».‬‬
‫‪1‬‬

‫به این ترتیب تعداد تولیدات کوتاه در کش��ور نش��ان دهنده میزان تولیدات حرفه‌ای در این حوزه‬ ‫‪152‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫نیس��ت‪« ،‬بحثی که همیش��ه به عنوان آفت جشنواره مطرح می‌ش��ود این است که تعداد تولیدات‬
‫‪2‬‬
‫حرفه‌ای و غیر حرفه‌ای مشخص نیست»‪.‬‬
‫انتخاب فیلم و داوری همواره یکی از مس��ائل مورد بحث در جش��نوره‌ها محسوب می‌شود‪ .‬این‬
‫فرآیند با توجه به نقش مهمی‌که جشنواره‌ها در دیدن شدن فیلم‌های کوتاه دارند و جریان سازی‬
‫دارند بسیار مهم است‪ .‬این فرآیند در حال حاضر روال منظمی‌ندارد و به آن نقدهای فراوانی وارد‬
‫است‪« .‬خانه سینما تنها جشن فیلم کوتاه را برگزار نمی‌کند و در کنار آن سه جشن دیگر را هم‬
‫برگزار می‌کند‪ .‬دبیرخانه‌ی جش��ن زمان زیادی برای انجام داوری این جش��ن‌ها در اختیار ندارد‪.‬‬
‫ن که خود اعضایی آکادمی‌نیز امکان تماشا و داوری تمام فیلم‌ها را به شکل شبانه روزی‬
‫عالوه برای ‌‬
‫و به مدت یک ماه ندارند‪ .‬همین امسال حدود ‪ ۶۰۰‬فیلم به دبیرخانه‌ی جشن رسید‪ ،‬اگر قرار بود‬
‫هم��ه‌ی ‪ ۷۰‬داور م��ا تمام این فیلم‌ها را ببینند حداقل یک ماه زمان می‌برد و س��الن نمایش خانه‬

‫‪ - 1‬مرتضی جذاب عضو انجمن فیلم کوتاه‬

‫‪ - 2‬شهرام مکری‪ ،‬فیلم‌ساز‬
 ‫س��ینما باید در اختیار ما قرار می‌گرفت که نه تنها منطقی نبود بلکه غیرممکن بود‪ .‬البته ما قبول‬
‫داریم که ایراد اصلی آکادمی‌این اس��ت که انتخاب فیلم‌ها به ش��یوه‌ی آکادمی‌نیس��ت و تا کنون‬
‫مانند جشنواره‌ها عمل کرده ولی خب چاره‌ای هم نبوده‪ .‬در حال حاضر سعی داریم راه حلی پیدا‬
‫کنیم تا اعضایی آکادمی‌بتوانند فیلم‌های تولید ش��ده را در طول س��ال رصد و انتخاب کنند‪ .‬به هر‬
‫ح��ال داوری و انتخ��اب باید در دو مرحله انجام بگیرد‪ ،‬چراکه معیار داوران در انتخاب و در داوری‬
‫نهایی برای تعیین برنده جایزه طبیعتاً یکس��ان نیس��ت‪ .‬حتی در درست‌ترین شکل داوری باید در‬
‫س��ه مرحله انجام بگیرد‪ :‬انتخاب‪ ،‬داوری و داوری نامزدها‪ .‬ما در حال حاضر به دلیل کمبود وقت‪،‬‬
‫نامزدها را داوری نهایی نمی‌کنیم‪ .‬در صورتی که در شکل درست پس از مشخص شدن نامزدهای‬
‫‪1‬‬
‫جشن باید آن‌ها در کنار هم مجددا داوری شوند‪».‬‬
‫ام��ا گروهی دیگ��ر ضعف آموزش را عنوان کرده و از آن به عنوان یکی از زیرس��اخت‌های مهم‬
‫سینمای کوتاه یاد می‌کنند که در صورت اجرای صحیح‪،‬می‌تواند مکتب و موج نوینی را در سینمای‬
‫کش��ور رقم بزند‪« .‬به دلیل فقدان اس��تاندارد سازی مقایسه قوانین و اصول سینمای کوتاه ایران با‬
‫سایر کشورها امری بیهوده است‪ .‬باید شرایط آموزشی وجود داشته باشد که عالقه‌مند فیلم‌سازی در‬
‫جریان آن فیلم بسازد و بسازد تا به یک حد استانداری برسد نه اینکه مراحل آزمون و خطای خود را‬
‫در جشنواره‌ها‪ ،‬تلویزیون یا حتی در قالب فیلم بلند و سریال به خورد مخاطب بدهد‪ .‬در حال حاضر‬
‫با تورم هنرمند و بحران مخاطب در ایران روبرو هستیم‪ .‬و در کنار آن بدون آموزش صحیح به افراد‬
‫‪153‬‬ ‫اعتبار می‌دهیم که این اتفاق در دوره‌های بعد دردسر زا می‌شود که نمونه‌های آن را در فیلم‌های بلند‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫می‌بینیم‪ 2».‬ضعف آموزشمی‌تواند در حوزه‌های مختلف تکنیکی مطرح شود‪« .‬مهم‪‎‬ترین مسئله‪‎‬ای‬
‫فقدان س��وا ِد بصری و غریبگی با حرفه‌ی فیلم‪‎‬برداری بود‪».‬‬
‫‪3‬‬
‫ِ‬ ‫که با اکثر فیلم‌س��ازان کوتاه داش��تم‬
‫ضعف آموزش و همچنین فقدان نقد بر کارهای کوتاهمی‌تواند دلیلی برای شکل­ نگرفتن مکتب فیلم‬
‫کوتاه در ایران نیز محسوب شود‪ « .‬دل‌مشغولی من این است که چرا موج نداریم؛ چرا مکتب نداریم؟‬
‫مث ً‬
‫ال همان سینمای آزاد که مثال زده شد‪ ،‬بر اساس رویکرد رئالیسم کار می‌کرد‪ .‬در واقعمی‌توانیم‬
‫بگوییم در تاریخ س��ینما‪ ،‬مکتبی داش��تیم که در دوره خاص کار خودش را کرد و بالنده ش��د‪».‬‬
‫‪4‬‬

‫مسئله و مش��کل بعدی فیلم‌سازان فعال که در آینده حرفه‌ای این افراد بسیار تاثیرگذار است‪،‬‬
‫پایی��ن بودن گردش مالی در این حوزه اس��ت‪ .‬این موضوع باعث می‌ش��ود ک��ه در طوالنی مدت‬
‫فیلم‌س��ازان کوتاه مجبور ش��ود‪ ،‬برای تامین هزینه‌های زندگی حرفه‌ای خود به مشاغل دیگر روی‬

‫‪ - 1‬نیما عباسپور‪ ،‬فیلم‌ساز و عضو هیأت مدیره‌ی انجمن فیلم کوتاه ایران‬
‫‪ - 2‬سعید عقیقی‪ ،‬فیلمنامه نویس و فیلم‌ساز‬
‫‪ - 3‬هومن بهمنش‪ ،‬تصویربردار‬
‫‪ - 4‬علی اصغر کشانی‪ ،‬نویسنده‬
‫آوردن��د ک��ه از تمرک��ز و کیفیت کار آنها به ش��دت می­کاه��د‪ .‬گروهی از فیلم‌س��ازان بلند که در‬
‫کارنامه‌ش��ان س��ابقه س��اخت فیلم کوتاه دارد‪ ،‬پس از ورود به س��ینمای حرفه‌ای به دنیای فیلم‬
‫کوتاه بازنگش��ته‌اند که این اتفاق را ناش��ی از عدم امنیت شغلی و برآورده نشدن نیازهای مالی در‬
‫فیلم‌سازی کوتاه می‌دانند‪.‬‬
‫«یکی از مش��کالت جدی عدم وجود امنیت ش��غلی و اقتصادی در عرصه‌ی فیلم کوتاه اس��ت‪.‬‬
‫آن‌چه باعث می‌ش��ود تا س��ینماگران عمدتاً با اس��تعداد و خوش قریحه‌ی این فیلم‌ها به س��مت‬
‫فعالیت در عرصه‌ی فیلم‌های بلند بروند‪ .‬بنابراین در یک پاس��خ کوتاه با این مقدمه‌ی طوالنی باید‬
‫گفت مهاجرت س��ینماگران فیلم کوتاه به فیلم‌های س��ینمایی به سود مطلق سینمای بلند و ضرر‬
‫نس��بی فیلم کوتاه اس��ت‪ .‬این زیان یک زیان صنفی برای فیلم کوتاه نیس��ت چرا که خوش‌بختانه‬
‫انبوه اس��تعدادهای درخش��ان روز به روز به عرصه‌ی فیلم کوتاه وارد می‌ش��وند و جای خالی نسل‬
‫قب��ل از خود را پر می‌کنند‪ .‬این مهاج��رت مداوم یک خالء و عدم ثباتی را ایجاد می‌کند که طی‬
‫آن هیچ‌گاه هیچ یک از اعضایی دیرین این صنف نیازی به دل‌س��وزی و کمک به س��ینمای کوتاه‬
‫را ج��دی نمی‌گیرند؛ ش��اید از آن رو که امیدی به بهبود اوض��اع آن ندارند و همه به نوعی منتظر‬
‫ظهور معجزه‌ای هس��تند‪ .‬اعضایی جدید و جوان‌تر هم اندکی پس از کسب موفقیت‌های گوناگون‬
‫در فیلم‌های کوتاه خیلی زود برای رونق بخش��یدن به زندگی و حرفه‌ش��ان جذب فیلم‌های بلند‬
‫‪1‬‬
‫می‌شوند‪».‬‬
‫فقدان گردش مالی و پشتوانه‌های اقتصادی در این حوزه باعث می‌شود موانع و محدودیت­های‬ ‫‪154‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫تولید در این حوزه افزایش یابد و تولید با سختی­های خاص خود روبرو شود‪ « .‬فعالیت حرفه‌ای در‬
‫عرصه فیلم کوتاه در قیاس با س��ینمای حرفه‌ای س��خت‌تر است‪ ،‬بیشتر هم به خاطر محدودیت‌ها‬
‫است‪ .‬در حوزه فیلم کوتاه تولید حرفه‌ای نداریم و به همین دلیل است که ما وقت و انرژی زیادی‬
‫صرف می‌کنیم‪ 2».‬اما نظام و قوانین دس��ت و پاگیری که برای س��اخت فیلم بلند وجود دارد نیز‬
‫بسیاری را به فعالیت در عرصه کوتاه وا می‌دارد در صورتی که خاستگاه آنها سینمای کوتاه نیست‪.‬‬
‫«در ایران اول می‌خواهند دیده ش��وند و چون طبق قوانینی که بخش دولتی تحمیل کرده به‬
‫نمونه کار نیاز دارند فیلم کوتاه می‌س��ازند‪ .‬در زمینه دس��تیاری هم همینطور است در صورتی که‬
‫در جاهای دیگر دنیا این ش��غل کامال مس��تقل است و لزوما به این معنا نیست که باید ارتقا در آن‬
‫وجود داشته باشد و در نهایت به درجه کارگردانی برسند‪ .‬اما دو عامل به کیفیت فیلم کوتاه لطمه‬
‫می‌زند ‪ :‬اول سکوی پرتاب بودن و دوم کمیت زیاد است‪ .‬یعنی غالبا بدون شناخت ابتدایی مسائل‬

‫‪ - 1‬مهدی جعفری‪ ،‬تصویربردار و فیلم‌ساز‬

‫‪ - 2‬کمال فرهنگ‪ ،‬رئیس هیات مدیره انجمن فیلم کوتاه ایران‬
 ‫مربوط به فیلم کوتاه‪ ،‬فیلم را از طریق فیلم تجربه می‌کنند که خیلی بد نیست ولی باعث افزایش‬
‫کمیت و ش��تاب می‌ش��ود و کیفیت را پایین می‌آورد و چون می‌خواهند س��ریع وارد فضای بلند‬
‫ش��وند خود موضوعی که در کوتاه به آن می‌پردازند خیلی جدی گرفته نمی‌شود‪.‬البته باید ابتدا از‬
‫فیلم‌س��ازان کوتاه پرسید که آیا اصوال فیلم کوتاه ساختن را دوست دارند یا به هدف ساختن فیلم‬
‫‪1‬‬
‫بلند‪ ،‬فیلم کوتاه می‌سازند‪».‬‬
‫عالوه بر این موارد قانونی که باعث می‌ش��ود به فیلم کوتاه به عنوان مقدمه‌­ای برای س��اختن‬
‫فیلم بلند نگاه ش��ود‪ ،‬فعاالن و هنرمندان س��ینمایی نیز بر شکل‌گیری چنین نگاهی دامن می­زنند‬
‫و هم��واره انتظار می­رود که یک فیلم‌س��از کوتاه در نهایت به س��اخت فیلم بلند دس��ت بپردازد و‬
‫چنین پنداش��ته می‌شود که مادامی‌که فیلم بلند نساخته‪ ،‬کارنامه هنری آن به بلوغ نرسیده است‪.‬‬
‫«متاس��فانه يكى از داليل این گرایش به جدی تر گرفتن عرصه فیلم بلند برمی‌گردد‪ .‬مقصر خود‬
‫ما هس��تیم‪ .‬فیلم‌های کوتاه بس��یاری بوده‌اند که در سال‌های اخیر بهترین جایزه‌های سینمایی را‬
‫از آن خود کرده‌اند‪ ،‬اما وقتی فیلم‌س��ازان آن به کارگردانان نه چندان خوب س��ینمای بلند معرفی‬
‫می‌ش��وند با آنها همانند طفل نوپایی برخورد مى‌كنند و این س��وال پرس��یده می‌شود که باالخره‬
‫کی فیلم بلند می‌س��ازی؟! وقتی خودمان چنین نگاهی را تزریق می‌کنیم باید چنین نتیجه‌ای را‬
‫هم انتظار داشته باشیم‪ .‬یا برای مثال وقتی کارگردانی از بازیگری دعوت به همکاری می‌کند و از‬
‫سابقه فعالیت‌های او می‌پرسد بیشتر توجهش به تجربه او در بازی فیلم‌های بلند است‪.‬‬
‫‪155‬‬ ‫این نگاه تنها مختص ایران هم نیس��ت‪ .‬من در اختتاميه فس��تيوال اخیر کن در بخش س��ينه‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫فوندانس��یون که به فیلم‌های کوتاه مربوط مي‌ش��د و آقای کیارس��تمی‌نیز رئیس هیات داوران آن‬
‫بخش بودند سر زدم و دیدم که ژیل ژاکوب مدير فستيوال نیز چنین برخوردی با کارگردانان فیلم‬
‫کوتاه داش��ت و در پایان برایشان آرزو کرد آینده شان نظير آقاى کیارستمی‌باشد‪ .‬اگرچه این یک‬
‫افتخار برای ماس��ت که کارگردان ایرانی به عنوان الگوى جوانان دنيا در جش��نواره‌اى با سطح کن‬
‫معرفی می‌شود‪ ،‬اما این نکته را تایید می‌کند که نگاه مدیران و فیلم‌سازان بزرگ خارجی به فیلم‬
‫‪2‬‬
‫کوتاه هم به عنوان پل ورود به سینمای بلند است‪».‬‬
‫مرحله پس تولید فیلم کوتاه ‪-‬شامل نمایش و عرضه آن از طریق تریبون­های مختلف‪-‬یکی دیگر‬
‫از مشکالت پیش روی فیلم‌سازان کوتاه است‪ « .‬ایران در فیلم کوتاه کشور تعیین کننده‌ای است‪.‬‬
‫معضل فیلم کوتاه ما تولید نیس��ت‪ ،‬توزیع اس��ت‪ .‬ما فیلم‌های کوتاهمان را نمی‌توانیم به خوبی در‬
‫جهان توزیع کنیم و چون هیچ وقت امکان پاگرفتن آژانس‌های خصوصی توزیع فیلم کوتاه بوجود‬

‫‪ - 1‬سعید عقیقی‪ ،‬فیلنامه­نویس و فیلم‌ساز‬

‫‪ - 2‬هومن بهمنش‪ ،‬تصویربردار‬
‫نیامده فیلم کوتاه ایران به درستی و منظم عرضه نشده است و در بسیاری موارد بودجه‌های انجمن‬
‫‪1‬‬
‫صرف موارد دیگر می‌شود تا کمک به بچه‌های فیلم‌ساز‪».‬‬
‫قس��مت مهمی‌از موانع و مشکالت موجود در سینمای کوتاه به فقدان کار کارشناسی و آماری‬
‫دقیق و بهره‌گیری ازبرنامه‌ریزی مناس��ب و مدیریت نظام مند بر می­گردد‪ .‬بس��یاری معتقدند این‬
‫بخش از سینما بیش از آنکه تابع نظام و قوانین باشد وابسته به رابطه و مدیریت سلیقه‌ای است‪.‬‬
‫«مادامی‌که انتخاب افراد‪ ،‬بر اس��اس توانایی‌هایشان نباشد و روابط حرف اول را بزند‪ ،‬این در بر‬
‫همین پاش��نه می‌چرخد و نتیجه‌اش این می‌شود که افراد با صالحیت‌تر‪ ،‬کم کم ترجیح می‌دهند‬
‫خود را از از فضای کار کنار بکشند و در انزوای خود به آرامی‌به کارشان بپردازند‪ .‬در نتیجه تأثیری‬
‫که این افرادمی‌توانند در سیس��تم بگذارند‪ ،‬بس��یار کم‌رنگ خواهد بود‪ .‬این قطعاً به ضرر سینمای‬
‫ماس��ت‪ .‬برخورداری از انضباط و سیس��تم در فرایند خلق یک اثر‪ ،‬خ��ود به خود فضای اخالقی و‬
‫انسانی‌ای به وجود می‌آورد‪ .‬ما نباید بترسیم که پیروی از نظم و استانداردسازی در فضای حرفه‌ای‬
‫سینمایمان‪ ،‬باعث خواهد شد فیلم‌هایمان آن ویژگی‌ای را که دارند از دست بدهد‪ .‬ما چاره‌ای جز‬
‫بازنگری جدی ش��یوه‌های قدیمی‌و یا همان طور که خودتان گفتید «هیأتی» نداریم‪ .‬به نظرم این‬
‫‪2‬‬
‫واژه‪ ،‬در شأن فرایند جدی خلق اثری هنری نیست‪».‬‬
‫این موضوع باعث می‌ش��ود که فضای تولید فیلم کوتاه به عنوان یک بس��تر فرهنگی و هنری‬
‫در جذب افراد عالقه‌مند و مس��تعد موفق نباشد و توان جریان‌سازی در بین کنشگران فیلم کوتاه‬
‫را نداش��ته باش��د‪ .‬در نتیجه این فرآیند غیر هدفمند انرژی زیادی از نیروی انسانی و زیرساخت­های‬ ‫‪156‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫موجود به هدر می­رود‪« .‬اساسا مشکل در رویکرد است یعنی خیلی از افرادی که در سینما فعالیت‬
‫می‌کنند مس��ئله اصل‌ش��ان سینما نیس��ت‪ ،‬نگاه‌شان دقیق نیس��ت و با آزمون و خطا کار را پیش‬
‫می‌برند که در نتیجه انرژی و هزینه زیادی را از بین می‌برند و بعد از ساخت تعداد زیادی فیلم به‬
‫‪3‬‬
‫این نتیجه می‌رسد که به درد فیلم‌سازی نمی‌خورد‪».‬‬
‫فقدان مدیریت یکپارچه یکی از مش��کالت مهم موجود در عرصه فیلم کوتاه اس��ت که هم در‬
‫عرصه ملی و هم جایگاه بین‌المللی فیلم کوتاه ایران خدش��ه وارد کرده اس��ت‪« .‬در ایران یکی از‬
‫مترقی‌ترین س��ازمان‌های تولید فیل��م کوتاه را با توجه به تجربیات جهانی به نام مرکز گس��ترش‬
‫س��ینمای تجربی داریم‪ ،‬ما انجمن سینمای جوانان داریم‪ ،‬ما جشنواره‌های استانی سینمای جوان‬
‫و جشنواره مرکز سینمای جوانان را به‌طور سالیانه و پیوسته داریم؛ جشنواره وحدت هم ظاهرا در‬
‫همین راستاس��ت‪ .‬شبکه دوم سیمای جمهوری اسالمی‌با اهداف آموزشی‪ ،‬یکی از ارگان‌های مهم‬

‫‪ - 1‬امیرشهاب رضویان‪ ،‬فیلم‌ساز‬

‫‪ - 2‬شیرین برق نورد‪ ،‬فیلم‌ساز‬
‫‪ - 3‬سعید عقیقی‪ ،‬فیلنامه­نویس و فیلم‌ساز‬
 ‫دولتی تولید فیلم کوتاه اس��ت‪ .‬کانون پرورش فک��ری کودکان و نوجوانان‪ ،‬حوزه هنری و پرورش‪،‬‬
‫جش��نواره دانشجویان سراسر کشور‪ ،‬جش��نواره فیلم‌های تربیتی و از همه مهمتر‪ ،‬بخش فیلم‌های‬
‫کوتاه در جش��نواره بزرگ فجر ساالنه به‌طور متناوب برگزار می‌شود‪ .‬ما همه این امکانات را داریم‬
‫ول��ی چرا اعتب��ار فرهنگی و هنری برای فیلم کوتاه نداریم؟ حتما زعم��ای قوم بهتر می‌دانند فکر‬
‫می‌کنمبرنامه‌ری��زی نداری��م‪ .‬ما هدف مش��خصی نداریم‪ .‬تنظیم اهداف بلند م��دت و کوتاه مدت‬
‫نداریم‪ .‬ما عادت نداریم که بر طبق انچهبرنامه‌ریزی کرده‌ایم‪ .‬آنچه که داریم پراکنده‪ ،‬بدون هدف‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫بدونبرنامه‌ریزی‪ ،‬بدون هماهنگی و در یک کالم بدون مصرفند‪».‬‬
‫فق��دان نظامبرنامه‌ریزی جامع امکان برخورد س��لیقه‌­ای و ش��خصی مدی��ران را در این حوزه‬
‫مهیا می‌کند‪« .‬اعمال س��لیقه‌های ش��خصی و در تنگنا قرار دادن فیلم‌س��ازان از طریق ارگان‌های‬
‫تولیدکننده فیلم کوتاه سازندگان را مجبور به حرکت در بستر سینمای رایج کرده است‪ .‬اگر آزادی‬
‫عمل و استقالل فکری به سازندگان نداده شود‪ ،‬فیلم کوتاهی با جهشی سریع به بار خواهد نشست‬
‫‪2‬‬
‫و بدون شک ارزش و اعتبار فرهنگی و هنری خود را کسب خواهد کرد‪» .‬‬
‫مدیری��ت بدونبرنامه‌ری��زی قبلی در واقع بس��تر را برای بروز خطا فراه��م می‌کند و پیامدهای‬
‫ناخوش��ایندی را برای فیلم‌س��ازان کوتاه مهیا می‌کند‪« .‬تا زمانی که آزم��ون و خطای مدیران در‬
‫عرصه فیلم‌س��ازی کوتاه پیش‌ از آزمون و خطای فیلم‌س��ازان است و این‪ ،‬کار را بر عرصه سینمای‬
‫کش��ور تنگ می‌کند و استعدادهای زیادی در این چرخه از دست می‌روند‪ 3» .‬معموال در این فضا‪،‬‬
‫‪157‬‬ ‫تقسیم وظایف به نحو مناسبی در بین نهادهای متولی اتفاق نمی­افتد و مدیریت فرهنگی و هنری‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫درگیر مسائل روز موجود می‌شود و تجمع و تداخل وظایف کارآیی آن را به شدت کاهش می‌دهد‬
‫و مانع از آن می‌شود که به سمت مدیریت چشم‌­انداز محور و رسیدن به برنامه­ای بلند مدت برای‬
‫فیلم کوتاه حرکت ش��ود‪« .‬متأس��فانه بها ندادن به سینمای هنری در تمام زمینه‌ها اعم از حمایت‬
‫در تولید و پس تولید مشکل بسیار جدی‌ای‌ست‪ .‬عمدتاً مدیران در دوره‌های مختلف مدیریتی‪ ،‬در‬
‫حمایت از این نوع س��ینما فقط از الفاظ زیبا و گول زننده اس��تفاده می‌کنند و هیچ‌گاه این سینما‬
‫برایش��ان اهمیت واقعی نداش��ته است‪ .‬در صورتی که تا به امروز‪ ،‬در محافل هنری و جشنواره‌های‬
‫‪4‬‬
‫جهانی‪ ،‬همین سینمای تفکر برانگیز و هنری بوده که برای سینمای ایران اعتبار آورده است‪».‬‬
‫در مجموع در خالل مطالبی که در آسیب­‌شناسی فیلم کوتاه عنوان شد و بررسی و تحلیل آرای‬
‫صاحب نظران آسیب‌های فیلم کوتاه به شکل تیتروار به این ترتیب قابل اشاره است‪.‬‬

‫‪ - 1‬اسماعیل براری‪ ،‬فیلم‌ساز‬

‫‪ - 2‬جعفری جوزانی‪ ،‬فیلم‌ساز‬
‫‪ - 3‬امیر فرض الهی‪ ،‬منتقد‬
‫‪ - 4‬پناه بر خدا رضایی‪ ،‬فیلم‌ساز‬
 ‫ ‪‬ضعف سینمای کوتاه در تامین زیرساخت­‌های اقتصادی مورد نیاز این حوزه‬
‫ ‪‬ضعف سینمای کوتاه در تامین اقتصادی فیلم‌سازان حرفه‌ای شاغل در این عرصه‬
‫ ‪‬غلبه مدیریت هیئتی به جای وجود استاندارها و نظم در فضای حرفه‌ای‬
‫ ‪‬فقدان شفافیت آماری‪ /‬تعداد تولیدات حرفه‌ای و غیر حرفه‌ای مشخص نیست‬
‫ ‪‬فقدان تیپ­­‌بندی در عرضه و نمایش آثار کوتاه‬
‫ ‪‬غلبه روابط در انتخاب آثار کوتاه معرفی شده به جشنواره‌ها‬
‫ ‪‬نادیده گرفته ش��دن و حذف شدن افراد مستعد به دلیل حاکم بودن روابط در عرصه‌های‬
‫مختلف سینمای کوتاه‬
‫ ‪‬انزوای افراد مستعد به دلیل غلبه روابط به جای ضوابط‬
‫ ‪‬رشد افراد با دانش‪ ،‬استعداد و خالقیت کمتر در فرآیند معیوب گزینش آثار‬
‫ ‪‬کمبود منابع مالی و انس��انی در برگزاری جش��نواره‌های س��ینمای کوتاه با توجه به حجم‬
‫باالی آثار تولید شده‬
‫ ‪‬ضعف دانش‪ ،‬مهارت و توانایی عوامل تولید سینمای کوتاه‬
‫ ‪‬تمایل پایین شهروندان ایرانی به سینما رفتن در مقایسه با متوسط دنیا‬
‫ ‪‬نیاز فیلم کوتاه به عرصه‌های جدید برای دیده شدن‬
‫ ‪‬ضعف شبکه توزیع و نمایش خصوصی و دولتی فیلم کوتاه در کشور‬
‫ ‪‬قوانی��ن تحمیل��ی بخش دولتی برای نمونه کار جهت س��اخت فیلم بلند و تبدیل ش��دن‬ ‫‪158‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫سینمای کوتاه به مثابه پلی به سینمای بلند‬
‫ ‪‬فقدان نظام آموزشی صحیح و نظام‌مند در زمینه فیلم کوتاه‬
‫ ‪‬فقدان آموزش در بخش ورود به کار حرفه‌ای و یافتن تهیه‌کننده‬
‫ ‪‬اعمال سلیقه‌های شخصی در بخش‌های مدیریتی‬
‫ ‪‬نداشتن هدف و برنامه ریزی استراتژیک برای سینمای کوتاه کشور‬
‫ ‪‬فراه��م نبودن زیرس��اخت­های هنری و فرهنگی ب��ه منظور ش��کل­‌گیری مکتب خاص در‬
‫سینمای کوتاه‬
‫ ‪‬بیشتر بودن آزمون و خطای مدیران نسبت به فیلم‌سازان‬

‫راهکار بهبود وضعیت سینمای کوتاه‬

‫راهکارهای بهبود و ارتقاء کیفی تولیدات کوتاه در کش��ور را با توجه به آس��یب­‌های شناس��ایی‬
‫ش��ده در این ح��وزه‪ ،‬الگو گرفتن به کش��ورهای پیش��رو و همچنین مصاحبه‌های انجام ش��ده با‬
‫صاحب‌­نظرانمی‌توان در س��ه دس��ته کلی تقس��یم کرد‪ .‬دس��ته اول راهکارهایی است که نیازهای‬
 ‫اقتصادی فیلم کوتاه را تامین می‌کند‪ .‬دس��ته دوم به جریان مخاطب‌س��ازی برای س��ینمای کوتاه‬
‫یاری‌رس��ان اس��ت و آخرین گروه از راهکارها به توانمندسازی تخصصی تولیدکنندگان فیلم کوتاه‬
‫کم��ک می‌کند‪ .‬ام��ا اجرای برنامه‌ها در این س��ه حوزه نیازمند یک سیاس��ت­گذاری کالن و مدون‬
‫اس��ت که مدیران بخش­��های مختلف را در یک چارچوب کلی و کالن راهنمایی کند‪" .‬اگر خواهان‬
‫آنی��م که از ای��ن ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها در جهت تثبیت جایگاه هنریم��ان بهره ببریم‪ ،‬باید به فکر‬
‫برداش��تن موانع باشیم‪ .‬اگر مدیریت‌ها و سیاس��ت‌گذاری‌ها در حوزه سینمای تجربی‪ ،‬سلیقه‌ای و‬
‫مقطعی نباش��د و با سیاست‌های یکدس��ت و مدون روبه‌رو باش��یم‪،‬می‌توانیم به پیشرفت و کمال‬
‫جایگاهمان بیندیش��یم‪.‬این حقیقت تلخ را که چند س��الی است س��ینمای ایران در عرصه جهانی‬
‫حض��ور کمرنگی دارد‪ ،‬جدی بگیریم و به دنبال آسیب‌شناس��ی و ارائه راهکار باش��یم‪ .‬در غیر‌این‬
‫‪1‬‬
‫صورت چه چشم‌اندازی جز به انزوا رفتن این سینما و تکرار در خودمی‌توان متصور شد‪".‬‬
‫در یک برنامه مدون و سیاستگذاری کالن الزم است که شرایط عادالنه برای رشد عالقه‌مندان‬
‫و فعاالن به فیلم کوتاه مهیا ش��ود‪« .‬برای آن‌که از همه ظرفیت‌های جوانان یک جامعه اس��تفاده‬
‫ت گیرد‪ ،‬ایجاد فرصت برابر برای جوانان عالقه‌مند به فیلم‌سازی کوتاه‪ ،‬مهم‌ترین وظیفه‬
‫بهینه صور ‌‬
‫متولیان فیلم‌س��ازی کوتاه اس��ت‪ .‬ایجاد فرصت برابر برای جوانان البته با تش��خیص پتانسیل‌های‬
‫مختلف‌ فکری و اجرایی مدیران همراه اس��ت‪...‬از این‌رو گاهی مدیران درجه اول فرهنگی کش��ور‬
‫ی داشته باشند‪ .‬وقتی هم که یک مدیر الیق برای این‬
‫الز ‌م است برای تعیین مدیران دقت بیشتر ‌‬
‫‪159‬‬ ‫عرصه انتخاب کرده‌اند‪ ،‬او را به خود وانگذارند مراقبت از او را در دس��تور کار قرار دهند تا حاصل‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫عملکرد او را در خارج از میدان‌ کار رس��می‌ببینند و واکنش اکثریت کمی‌مراجعان به آن مدیر را‬
‫ی شایس��تگی یا عدم کفایت او بدانند‪ ...‬به‌طور معمول در س��ایر کشورهای دنیا ایجاد فرصت‬
‫گویا ‌‬
‫ی عالقه‌مندان به فیلم کوتاه در چرخه کاری دولت‪ ،‬تابع شرایط قاعده مندی‌ است‪.‬شرایطی‬
‫برابر‪ ،‬برا ‌‬
‫که برای همه یکس��ان است و کمتر استثناپذیر‪ .‬به دیگر سخن‪ ،‬متقاضیان عرصه فیلم‌سازی کوتاه‬
‫در چنین کشورهایی با مراحل ورود به عرصه فیلم‌سازی کوتاه‪ ،‬به‌طور سیستماتیک و معقول آشنا‬
‫‪2‬‬
‫می‌شوند‪ ،‬رشد می‌کنند و به عرصه فیلم‌سازی بلند وارد می‌شوند»‬
‫در بخش اقتصادی نیاز است که تولید فیلم کوتاه دارای یک متولی اقتصادی به منظور حمایت‬
‫از آن باش��د‪" .‬در حال حاضر آموزش��می‌تواند از انجمن سینمای جوان جدا شود و در آموزشگاه‌ها‬
‫پخش ش��ود و انجمن س��ینمای جوان تبدیل به صندوق حمایتی برای فیلم‌س��ازان کوتاه شود‪ .‬به‬
‫جای اینکه این همه بودجه برای فیلم‌های فاخر صرف ش��ود این بودجه اگر در بخش فیلم کوتاه‬

‫‪‌- 1‬هادی آفریده‪ ،‬فیلم‌ساز‬

‫‪ - 2‬امیر فیض­الهی‪ ،‬منتقد‬
 ‫‪1‬‬
‫ریخته شود انقالب عجیبی در سینمای ایران رخ خواهد داد‪".‬‬
‫دوره‌هایی که متولیان فیلم کوتاه موفق به جذب سرمایه شده‌اند‪ ،‬تولید فیلم‌کوتاه و کیفیت آثار‬
‫رشد قابل توجهی داشته است‪" .‬دوره مدیرعاملی آفریده را برای تولید فیلم کوتاه یک دوره طالئی‬
‫می‌دان��د؛ به ای��ن دلیل که نگاه مدیریتی صحیح و حرفه‌ای در آن مقط��ع زمان حاکم بود‪ .‬اعتقاد‬
‫آفریده بر این اصل استوار بود که فیلم‌ساز در تجربه کردن و ساختن فیلم یاد می‌گیرد‪ .‬یکی دیگر‬
‫از ویژگی‌ه��ای مثبت آفریده ج��ذب پول برای تولید فیلم کوتاه بود‪ .‬او با تولید فیلم‌های موضوعی‬
‫مانند فرش‪ ،‬نفت و‪ ...‬از ش��هرداری‪ ،‬وزارت‌خانه‌ها‪ ،‬سازمان فرش ایران و ارگان‌های مختلف؛ جذب‬
‫پول می‌ک��رد‪ .‬اصلی‌ترین وظیفه‌ای که در اکثر دوره‌های مدیریتی مغفول مانده‪ .‬بیژن میرباقری و‬
‫مجید برزگر‪ ،‬علی‌محمد قاس��می‌و مصطفی آل‌احمد از فیلم‌سازانی بودند که دوره شکوفایی‪ ،‬رشد‬
‫‪2‬‬
‫و اوج کارشان در زمان آفریده بود‪".‬‬
‫روش­های مختلفی برای تامین مالی کسانی که در حوزه فیلم کوتاه مشغول به فعالیت هستند وجود‬
‫دارد‪ ،‬که باید از این روش­ها برای تامین مالی این عرصه استفاده شود‪ .‬ایده آل ما این است که در سالن‌های‬
‫سینما‪ ،‬پیش از فیلم‌های بلند امکان نمایش فیلم‌های کوتاه به وجود بیاید‪ .‬حتی سالن‌هایی به نمایش‬
‫فیلم کوتاه اختصاص یابد‪ .‬اما باید واقعیت‌ها و محدودیت‌ها را هم در نظر گرفت‪ .‬انجمن فیلم کوتاه‬
‫‪3‬‬
‫تشکلی است که در هفته حدود چهار ساعتمی‌تواند از یکی از اتاق‌های خانه سینما استفاده کند‪» .‬‬
‫« در تمام دنیا بازار برای فیلم کوتاه وجود دارد که یا بصورت‪  ‬فروش اینترنتی است که متاسفانه‬
‫در ایران خیلی رایج نیست و از امکانات این نوع خرید محرومیم‪ ،‬یا از طریق شبکه‌های تلویزیونی‬ ‫‪160‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫انجام می‌گیرد که باز هم در ایران با استقبال خوبی مواجه نیست و شبکه‌ها در این موضوع بسیار‬
‫محافظه کارانه عمل می‌کنند‪ .‬سومین نوع عرضه فیلم‌های کوتاه‪ ،‬از طریق شبکه‌های ویدئویی است‬
‫که قطعا بازار مهم و پرمخاطبی است اما این رسانه هم در ایران‪ ،‬دچار آشفتگی و نابسامانی است‬
‫و شیوه ارائه مناسبی ندارد‪ ،‬به دلیل همین ضعف‌ها برای آشناکردن مخاطب عام و تغییر نگرش به‬
‫فیلم کوتاه‪ ،‬نیازمند زمان زیادی هستیم ولی عرضه فیلم کوتاه با هر روشی قطعا مفید و موثر است‪.‬‬
‫در فیلم‌س��ازی استودیویی‪ ،‬فیلم‌س��از برای چند سال قرارداد می‌بندد تا سه فیلم بسازد‪ .‬چنین‬
‫چی��زی در ایران وجود ندارد اما کم کم در حال رش��د اس��ت‪ ،‬برای مث��ال پروژه‌هایی را در آینده‬
‫خواهیم دید که از نظام اس��تودیویی پیروی می‌کنند‪ ،‬ممکن اس��ت بش��نوید جلوه‌های ویژه فیلم‬
‫بعدی یک کارگردان ایرانی‪ ،‬هنگ‌کنگی است‪ .‬در دنیا مخاطبان فیلم کوتاه اینترنتی هستند‪ ،‬فیلم‬
‫را در اینترنت برای دانلود می‌گذارند و مخاطب به حساب فیلم‌ساز پول واریز می‌کند‪ .‬باید دیگر از‬

‫‪ - 1‬امیرشهاب رضویان‪ ،‬فیلم‌ساز‬

‫‪ - 2‬مرتضی جذاب‪ ،‬فیلم‌ساز‬
‫‪ - 3‬کمال فرهنگ‪ ،‬رئیس هیات مدیره انجمن فیلم کوتاه ایران‬
 ‫‪1‬‬
‫فیلم‌ساختن نترسید یا از پخش محدود فیلم کوتاه دلسرد نشد‪» .‬‬
‫کمک­های دولتی و قوانینی که اتحادیه‌های سینمایی وضع می‌کنندمی‌توانند منابع مالی مناسب‬
‫را برای تولید فیلم کوتاه مهیا کند‪ ".‬در عرصه هنر‪ ،‬دنیا به دنبال توازن است‪ .‬یعنی به همان میزان‬
‫که نهادهای دولتی و خصوصی به فیلم بلند درجه و اعتبار می‌دهند‪ ،‬فیلم کوتاه نیز جدی پنداشته‬
‫می‌شود‪.‬اتحادیه سینماگران فرانسه تهیه‌کنندگان سینمای تجاری را ملزم کرده است در قبال تامین‬
‫هزینه‌های یک فیلم بلند گیشه‌پسند‪ ،‬بودجه ساخت یک فیلم کوتاه هنری را نیز بپردازند تا در زمان‬
‫اکران‪ ،‬قبل از نمایش فیلم بلند‪ ،‬آن فیلم کوتاه پخش شود تا ابتدا نقش فرهنگ‌سازی هنر در جامعه‬
‫به اجرا درآید و جالب اس��ت که این جریان از س��وی مخاطبان نیز با استقبال مواجه شده است‪".‬‬
‫‪2‬‬

‫آموزش­��های تخصصی برای فیلم‌س��ازان کوتاه از مواردی اس��ت که باید با استفاده از روش­های‬
‫مختلف‪ ،‬به شکل منسجم و در طوالنی مدت اتفاق بی­افتد‪" .‬معتقدم‪ ،‬تنها بخشی از سینما که باید‬
‫برای آن بودجه ویژه اختصاص داد‪ ،‬چه در بحث آموزش و چه برای تولید‪ ،‬فیلم کوتاه است‪ .‬زیرا‬
‫فیلم کوتاه آینده س��ینمای ایران را می‌س��ازد و جوانانی که در حال یادگیری کارگردانی سینما و‬
‫ساخت فیلم کوتاه هستند می‌توانند تا ‪ 30‬سال دیگر چراغ سینمای ما را روشن نگه دارند‪".‬‬
‫‪3‬‬

‫در آموزش فیلم‌سازان کوتاهمی‌توان از ظرفیت‌های جدیدی که در اثر پیشرفت­های تکنولوژیک‬

‫و متاخر بوجود آمده اس��ت اس��تفاده ک��رد‪" .‬به نظرم آموزش به مرور اتف��اق می‌افتد ضمن اینکه‬
‫جوان‌های امروز به منابع خوبی دسترس��ی دارند و فض��ای مجازی هممی‌تواند به آنها کمک کند‪.‬‬
‫‪161‬‬ ‫‪4‬‬
‫حتیمی‌توان روی تولید مشترک بین ایران و دیگر کشورها هم کار کرد‪".‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫همچنین ارتباط با نهادهای بین‌المللی و کشورهای پیشرومی‌تواند نقش مهمی‌در پیشرفت کیفی‬
‫و آموزش��ی سینمای کوتاه کشور داشته باشد‪« .‬در کش��ور ما به جز مراکز دولتی‪ ،‬تهیه‌کننده‌های‬
‫دیگر برای این موضوع ارزش چندانی قائل نیستند‪ .‬اصال فکر راه‌اندازی کمیته بین‌الملل از همین‬
‫جا آغاز ش��د‪ .‬قرار است از طریق این کمیته ارتباط‌هایی با جشنواره‌ها‪ ،‬بازارهای فیلم‪ ،‬کارگاه‌های‬
‫آموزشی در کشورهای دیگر برقرار شود و اعضای بتوانند از طریق این ارتباط‪ ،‬آثارشان را در سطح‬
‫‪5‬‬
‫بین‌المللی عرضه کنند‪".‬‬
‫«کش��ورهایی که سنت فیلم‌سازی قوی‌تری دارند ابداعات در زمینه فیلم‌سازی انجام می‌دهند‪.‬‬
‫مثال در حوزه انیمیش��ن‪ ،‬انیمیش��ن‌های مکتب زاگرب‪ ،‬انیمیش��ن‌های مجارستان‪ ،‬لهستان بسیار‬

‫‪ - 1‬شهرام مکری‪ ،‬فیلم‌ساز‬

‫‪‌ - 2‬هادی آفریده‪ ،‬فیلم‌ساز‬
‫‪ - 3‬امیرشهاب رضویان‪ ،‬فیلم‌ساز‬
‫‪ - 4‬امیرشهاب رضویان‪ ،‬فیلم‌ساز‬
‫‪ - 5‬کمال فرهنگ‪ ،‬رئیس هیات مدیره انجمن فیلم کوتاه ایران‬
‫خوب هس��تند و این دلیل مدارس بس��یار قوی آنهاست و احتمال اینکه فیلم‌ساز بلند خوب از این‬
‫مدارس بیرون بیاید بس��یار باالس��ت‪ .‬مثال وقتی پرویز کیمیاوی‪ ،‬سهراب ش��هید ثالث یا فریدون‬
‫رهنم��ا پ��س از تحصیل در خارج به ایران بازگش��تند با خود یک راه حل جدید برای فیلم‌س��ازی‬
‫آوردند‪ .‬همانطور که اکنون س��ینماگران ترک مثل جیالن یا فاتح آکین فیلم‌های خوبی می‌سازند‬
‫‪1‬‬
‫که این نتیجه بهره گیری از سنت فیلم‌سازی کشورهای پیشرفته است‪».‬‬
‫در حال حاضر کیفیت س��اخت فیلم‌های کوتاه با توجه به پیشرفت­های تکنولوژیکی اتفاق افتاده‬
‫رش��د داشته است‪ ،‬اما نیاز است که بستر مناسب برای رشد ایده‌ها و کیفیت هنری آثار نیز فراهم‬
‫شود‪« .‬واقعیت این است که پیشرفت‌های تکنولوژیک در وسایل و ادوات فنی فیلم کوتاه باعث شده‬
‫اکثر فیلم‌های کوتاه تولیدشده از لحاظ کیفیت فنی و ساختاری دارای حد قابل‌قبول و قابل‌توجهی‬
‫از کیفیت باش��ند‪ .‬اما مس��ئله‌ای که حتی از این کیفیت نیز مهم‌تر است کیفیت ایده و جهان‌بینی‬
‫فیلم‌سازی است که باید آن اثر را تولید بکند‪ .‬در حقیقت با پیشرفت‌هایی که درزمینه‌ی فنی تولید‬
‫فیلم کوتاه اتفاق افتاده این امکانات به‌راحتی در اختیار همه‌ی فیلم‌س��ازان قرار دارند‪ .‬پس تمرکز‬
‫صرف روی این کیفیت ضامن کیفیت نهایی و مضمونی فیلم‌های کوتاه نیست‪.‬‬
‫با ارجحت دادن به ایده‌ی اولیه و ش��رایط بس��ط و گس��ترش آن با توجه به ش��رایط زندگی‪،‬‬
‫آموزش��ی و اجتماعی هر فیلم‌س��از‪ ،‬تمرکز روی کیفیت ایده‌ها و کیفیت بس��ت و گسترش ایده‌ها‬
‫مسئله‌ای بسیار مهم‌تر و دارای اولویت بسیار باالتری از تجهیزات فنی است‪ .‬در واقع این ایده‌ها و‬
‫کیفیت گس��ترش آن‌ها هستند که به یک فیلم‌نامه مطلوب منجر می‌شوند و تجهیزات فنی بعد از‬ ‫‪162‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫‪2‬‬
‫این مرحلهمی‌توانند در خدمت کیفیت نهایی فیلم قرار بگیرند‪».‬‬
‫نهادهای آموزش��ی موجود در کش��ور همچون انجمن س��ینماگران جوان که ب��ه نوعی متولی‬
‫آموزش فیلم کوتاه در کش��ور محس��وب می‌ش��وند‪ ،‬نقش پررنگی در آموزش و ارتقای کیفیت آثار‬
‫کوتاه تولیدی دارند که باید برنامه مدونی برای ارتقاء کیفیت آنها تنظیم شود که بتواند پتانسیل و‬
‫تنوع فکری موجود در هنرجویان این مراکز را بالفعل کند‪« .‬به نظرم دفاتر سینمای جوان در سایر‬
‫ش��هرها و شهرستان‌ها در زمان آموزش باید انگیزه‌ای برای فیلم‌سازان ایجاد کنند تا آنها به سراغ‬
‫سوژه‌های دیگر بروند‪ .‬وقتی در حین آموزش فیلم‌هایی با چنین مضمونی برای عالقه‌مندان نشان‬
‫داده و مباحث روی این فیلم‌ها توضیح داده می‌ش��ود فیلم‌ساز خواه ناخواه‪ ،‬متأثر از سوژه فیلم به‬
‫س��مت و سوی آن گرایش پیدا می‌کند‪ ،‬اما اگر دامنه گسترده تری از فیلم‌ها با سوژه و موضوعات‬
‫متنوع در اختیار فیلم‌سازان قرار بگیرد ‪ ‬نوع نگاه هم به فیلم کوتاه متنوع‌تر خواهد شد‪».‬‬
‫‪3‬‬

‫‪ - 1‬سعید عقیقی‪ ،‬فیلمنامه­‌نویس و فیلم‌ساز‬

‫‪ - 2‬آرش رصافی‪ ،‬نویسنده و فیلم‌ساز‬
‫‪ - 3‬هومن بهمنش‪ ،‬تصویربردار‬
 ‫مخاطب‌س��ازی برای س��ینمای کوتاه یکی از عرصه‌های مهمی‌است کهمی‌تواند تاثیر باالیی بر‬
‫ارتقائ جایگاه سینمای کوتاه در کشور داشته باشد و به این ترتیب ارتقای کیفی آثار تولید شده را‬
‫نیز به همراه داشته باشد‪ .‬مخاطب‌سازیمی‌تواند از کانال­های مختلفی اتفاق بی­افتد‪" .‬تلویزیونمی‌تواند‬
‫فیلم‌های تولید ش��ده که آن‌ها را در جش��نواره فیلم کوتاه تهران می‌بینیم بخرد و پخش کند اما‬
‫تلویزیون نه از نیروی انس��انی و نه از محصول تولید ش��ده استفاده نمی‌کند‪ .‬این نیروها باید جذب‬
‫سیس��تم‌های فرهنگی ش��وند تا به نوعی عملکرد جش��نواره کامل ش��ود‪ .‬در واقع بعد از اتمام کار‬
‫‪1‬‬
‫جشنواره نوبت به سیستم‌های فرهنگی است تا از ظرفیت‌های موجود استفاده کنند‪".‬‬
‫جشنواره‌ها یکی از کانال­‌های مهم مخاطب‌سازی است که باید به آن توجه ویژه‌­ای شود‪" .‬خوبی‬
‫جشنواره‌ها در این است که کارگردانان‪ ،‬فیلم‌های یکدیگر را می‌بینند و بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند‪.‬‬
‫از طرف دیگر مخاطب با این نوع فیلم‌ها آش��نا می‌ش��ود‪ .‬فیلم کوتاه به نوعی در س��ینمای ایران‬
‫‪2‬‬
‫مهجور مانده است و این خوب نیست‪".‬‬
‫س��امان دادن به جش��نواره‌های موجود و عملکرد بهتر این جش��نواره‌هامی‌تواند رس��الت این‬
‫جشنواره‌ها را در امر مخاطب‌سازی و همچنین نقش آنها در فرآیند آموزش و دیده شدن فیلم‌سازان‬
‫را تقویت کند‪« .‬رس��یدن به یک دبیرخانه‌ی دائمی‌برای جش��ن یا آکادمی‌یکی از اهدافی است که‬
‫انجمن فیلم کوتاه به دنبال آن است‪ .‬حتی پیشنهادهایی هم بوده که آکادمی‌به شکل یک مجمع‬
‫عمومی‌اداره ش��ود‪ .‬اما موارد اساس��نامه‌ای در مسیر این پیشنهادها هنوز باقی است که باید حل‌ و‬
‫‪163‬‬ ‫فصل بش��وند‪ .‬رسیدن به یک دبیرخانه‌ی دائمی‌باعث می‌ش��ود که فیلم‌ها برای انتخاب دقیق‌تر و‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫جامع‌تر به‌صورت س��االنه رصد ش��وند‪ .‬قاعدتاً آسیب بزرگ ما این است که همیشه مجبور هستیم‬
‫‪3‬‬
‫در یک‌ زمان محدود مانند سایر جشنواره‌ها‪ ،‬نسبت به دریافت و انتخاب فیلم‌ها اقدام کنیم‪» .‬‬
‫جش��نواره‌های فیلم کوتاه باید با برنامه منظم و در راس��تای سیاست­گذاری کالن عمل­‌کنند‪ ،‬در‬
‫ای��ن صورتمی‌توان به تاثیر این جش��نواره‌ها در بلند مدت امیدورا بود‪" .‬برپایی جش��نواره‌ها میان‬
‫نس��ل جوان ش��ور و هیجان ایجاد می‌کند؛ اما واقعیت چیز دیگری است‪ .‬فیلم کوتاه یعنی پویایی‬
‫و آزادی در نوع نگاه س��ینماگر‪ .‬پس ش��رط موفقیت‪ ،‬پویایی فضای این جشنواره‌هاس��ت تا به دور‬
‫از سیاس��ت‌های مقطعی‪ ،‬بس��تری باش��ند برای ظهور همه نوع ژانر و نگاه‪ .‬متاس��فانه فضای این‬
‫جشنواره‌ها براساس مد پیش می‌رود‪.‬یعنی به‌صورت دوره‌ای یا به سینمای معناگرا‪ ،‬ملی و سینماـ‬
‫حقیقت یا جریان‌های دیگر پرداخته می‌شود و نگاه سینماگران سفارشی و جشنواره زده می‌شود‪.‬‬
‫در حالی که س��ینمای مس��تند و کوتاه نمی‌تواند در قالب‪ ،‬مضمون یا جهتی خاص محدود ش��ود‪،‬‬

‫‪ - 1‬بیژن میرباقری‪ ،‬فیلم‌ساز‬

‫‪ - 2‬امیرشهاب رضویان‪ ،‬فیلم‌ساز‬
‫‪ - 3‬مسعود امینی‪ ،‬تصویربردار و فیلم‌ساز‬
 ‫‪1‬‬
‫چون در آن صورت دیگر سینما نیست‪ ،‬تبلیغات است‪".‬‬
‫ظرفیت­ مناس��بی که جش��نواره‌هامی‌توانند برای فیلم‌کوتاه فراهم کنن��د‪ ،‬جلب توجه مدیران‬
‫و مس��ئوالن دولتی اس��ت‪ « .‬بهترین تغییری کهمی‌توانیم در جش��نواره فیلم کوتاه تهران ببینیم‬
‫این اس��ت که مدیران فرهنگی در یک س��انس ویژه بنشینند و فیلم‌ها را ببینند‪ ....‬نتیجه بهینه از‬
‫جش��نواره زمانی حاصل می‌ش��ود که مدیران فرهنگی به این جشنواره توجه کنند و این توجه‪ ،‬در‬
‫رقم جایزه و تعداد آن نیس��ت‪ ،‬بلکه در دیدن فیلم‌س��ازان و فیلم‌هایشان است‪ .‬لوح تقدیر و جایزه‬
‫چندان به درد فیلم‌س��از نمی‌خورد این‌ها در حاش��یه اهمیت دارد اهمیت اصلی توجه مدیران به‬
‫‪2‬‬
‫فیلم تولید شده و تعامل با فیلم‌ساز است‪».‬‬
‫عرصه‌های مختلفی برای نمایش فیلم کوتاه وجود دارد که استفاده از این ظرفیت‌هامی‌تواند در‬
‫گس��ترش مخاطبان فیلم کوتاه نقش پررنگی داش��ته باشند‪« .‬فیلم کوتاه در موقعیت‌های مختلف‬
‫مثل مترو‪ ،‬اتوبوس‪ ،‬ش��بکه تلویزیونی و پکیج‌های مختلف می‌تواند دیده ش��ود‪ .‬حتی ممکن است‬
‫‪3‬‬
‫مخاطب عام در ابتدا خیلی هم با فیلم کوتاه ارتباط نگیرد ولی به مرور عادت می‌کند‪».‬‬

‫جمع‌بندی راهکارها‪:‬‬
‫در مجموع این مطالعات پیش��نهاد می‌کند که برای ارتقاء فیلم کوتاه در کش��ور برنامه و س��ند‬
‫استراتژیک سینمای کوتاه تدوین شود‪ .‬تدوین چنین برنامه­ای از مدیریت‌ها و سیاست‌گذاری‌های‬
‫س��لیقه‌ای و مقطعی جلوگیری کرده و ش��رایط قاعده‌مند در جهت استفاده فرصت‌های برابر برای‬ ‫‪164‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫فیلم‌سازان را مهیا می‌کند‪ .‬پیش­برد این برنامه با استفاده از مدیران الیق و متخصص در حوزه سینما‬
‫و نظارت بر کار آنها عملی اس��ت‪ .‬این برنامه باید در س��ه حوزه اقتصاد فیلم کوتاه‪ ،‬مخاطب‌سازی‬
‫و آموزش تحوالتی را در س��اختار فعلی کش��ور بوجود آورد‪ .‬موارد زیر باید در تدوین بخش­های این‬
‫برنامه مورد توجه قرار گیرند‪:‬‬

‫الف‪ :‬تامین نیازهای اقتصادی فیلم کوتاه‬

‫ ‪‬جذب و تامین اعتبار مالی از منابع مختلف داخلی و خارجی‬
‫ ‪‬ایجاد بازار برای فیلم کوتاه‬
‫ ‪‬مهیا کردن شرایط فعالیت آژانس­های خصوصی و اقتصادی‬
‫ ‪‬ایجاد ارتباط با بازارهای فیلم‌های کوتاه در دنیا‬

‫‪‌- 1‬هادی آفریده‪ ،‬فیلم‌ساز‬

‫‪ - 2‬بیژن میرباقری فیلم‌ساز‬
‫‪ - 3‬محمد کارت‪ ،‬فیلم‌ساز‬
 ‫ ‪‬اعمال سیاست­های حمایت­ی دولت به شکل غیر مستقیم و غیر مداخله‌گر‬
‫ ‪‬مهیا کردن امکان فروش فیلم‌های کوتاه به روش­های مختلف‬
‫ ‪‬تصویب قانونی برای تهیه‌کنندگان برای حمایت از یک فیلم کوتاه به ازاء هر فیلم بلند‬
‫ ‪‬تشکیل نظام استودیویی به منظور بستن قرارداد فیلم‌سازی برای فیلم‌سازان کوتاه‬

‫ب‪ :‬مخاطب‌سازی‬
‫ ‪‬آشناکردن مخاطب عام و تغییر نگرش به فیلم کوتاه در بازه زمانی میان مدت‬
‫ ‪‬استفاده از تجربه‌های موفق مخاطب سازی در کشور مثل "هنر و تجربه" و نمایش­های ویژه‬
‫ ‪‬نمایش فیلم کوتاه در سینما‬
‫ ‪‬امکان نمایش فیلم‌های کوتاه پیش از فیلم‌های بلند‬
‫ ‪‬اختصاص سالن‌هایی به نمایش فیلم کوتاه‬
‫ ‪‬ام��کان نمایش آثار کوتاه به روش­��های مختلف و نو‪ /‬نمایش خانگ��ی‪ ،‬نمایش در فضاهای‬
‫عمومی‌شهری‪ ،‬نمایش آنالین‬
‫ ‪‬ایجاد دبیرخانه دائمی‌به منظور حفظ حقوق فیلم‌سازان‬
‫ ‪‬ایجاد شبکه ویژه تلویزیونی‬
‫ ‪‬تسهیل فرآیند ارتباط فیلم‌ساز و مخاطب از طریق بانک اطالعاتی‪ ،‬جلسات نقد و گفتگو‬
‫‪165‬‬ ‫ ‪‬انتشار نشریات تخصصی‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫ج‪ :‬آموزش و توانمندسازی تخصصی‬

‫ ‪‬تقویت سیستم آموزشی‬
‫ ‪‬استانداردسازی مبانی آموزشی‬
‫ ‪‬ایجاد مراکز مشاوره‬
‫ ‪‬کمک به تشکیل انجمن‌ها و تشکیالت صنفی فیلم کوتاه و استفاده از امکانات نهادهای دیگر‬
‫ ‪‬ایجاد ارتباط‌ با جشنواره‌های خارجی‬
‫ ‪‬ایجاد ارتباط و شرکت در کارگاه‌های آموزشی در کشورهای دیگر‬
‫ ‪‬باال بردن کیفیت آموزش‪ ،‬با تاکید بر ایجاد رقابت در بخش آموزش‬
 ‫‪9 -9‬منابع‪:‬‬
‫‪1‬اریک رد‪ ،1365 ،‬تاریخ سینما‪ ،‬افشار‪ ،‬حسن‪ ،‬نشر پاپیروس‬ ‫‪.1‬‬
‫‪2‬استفنس‪ ،‬دانیال‪ ،1388 ،‬تاریخچه فیلم کوتاه‪ ،‬زکالوند‪ ،‬نادیا‪ ،‬ماهنامه نقد سینما‬ ‫‪.2‬‬
‫‪3‬اکبر محمودی شریعت‪ ،‬مقاله فیلم کوتاه چیست؟‪ ،1382 ،‬مجله نقد سینما‪ ،‬شماره ‪44‬‬ ‫‪.3‬‬
‫‪4‬اولریش گرگور‪ ،1368 ،‬تاریخ سینمای هنری‪ ،‬هوشنگ طاهری‪،‬نشر ماهور‬ ‫‪.4‬‬
‫‪5‬باباگلی‪ ،‬محمدرضا‪ ،1387 ،‬از حاشیه و متن فیلم کوتاه‪ ،‬ماهنامه سوره اندیشه‬ ‫‪.5‬‬
‫‪6‬پورخسرو‪ ،‬کمال‪ ،1372 ،‬مقاله تاریخچه فیلم کوتاه‪ ،‬ماهنامه فرهنگ و سینما‪ ،‬شماره ‪24‬‬ ‫‪.6‬‬
‫‪7‬جعفری‪ ،‬مهدی‪ ،‬درباره فیلم کوتاه‪ ،1373،‬پایان نامه کارشناسی سینما‪ ،‬دانشگاه هنر‬ ‫‪.7‬‬
‫‪8‬جمال امید‪ ،‬تاریخ سینمای ایران‪ ،1377 ،1279-1357‬نشر روزنه‬ ‫‪.8‬‬
‫‪9‬حمید نفیسی‪ ،‬فیلم مستند‪ ،1357 ،‬نشر دانشگاه آزاد ایران‬ ‫‪.9‬‬
‫‪1010‬حیدری‪ ،‬غالم‪ ،1368 ،‬سینمای فرانسه‪ ،‬نشریه فیلمخانه ملی‬
‫‪1111‬رضویان‪ ،‬امیرش��هاب‪ ،‬بررسی سینمای ‪ 8‬میلی متری ایران‪ ،1370 ،‬پایان نامه کارشناسی‬
‫سینما‪ ،‬دانشگاه هنر‬
‫‪1212‬ره توش��ه (عملکرد انجمن س��ینمای جوانان ایران) تیرماه ‪ 1389‬لغایت اسفندماه ‪،1391‬‬
‫سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‬
‫‪1313‬فالح صابر‪ ،‬مهدی‪ ،1388 ،‬فیلم کوتاه‪:‬تاریخچه و گونه‌ها‪ ،‬ماهنامه هنر و معماری‬
‫‪1414‬کتاب سوم سینمای آزاد‪1352 ،‬‬ ‫‪166‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫‪1515‬گیتی‪ ،‬حسین‪ ،‬فیلم کوتاه در زمانی کوتاه‪ :‬ایجاز در فضا‪،‬مکان و داستان‪ ،1388 ،‬ماهنامه‬
‫نقد سینما‪ ،‬شماره‌های‪ 64‬و ‪65‬‬
‫‪1616‬مجله رودکی‪ ،1354 ،‬شماره ‪43‬‬
‫‪1717‬موام‪ ،‬سامرست‪ ،1392 ،‬درباره رمان و داستان کوتاه‪ ،‬دهگان‪ ،‬کاوه‪ ،‬نشر علمی‌و فرهنگی‬
‫‪1818‬مهدی غالم حیدری‪ ،1387 ،‬ایران رکورد دار تولید فیلم کوتاه‪ ،‬نش��ریه س��وره اندیش��ه‪،‬‬
‫شماره ‪38‬‬
‫‪1919‬نایت‪ ،،‬آرتور‪ ،1391 ،‬تاریخ سینما‪ ،‬دریابندری‪ ،‬نجف‪ ،‬نشر امیرکبیر‬
‫‪2020‬هاشمی‪ ،‬محمد‪ ،1388 ،‬فیلم کوتاه به عنوان سینمای تجربی‪ ،‬ماهنامه نقد سینما‪ ،‬شماره‬
‫‪ 64‬و ‪65‬‬
‫‪2121‬هدی نیا‪ ،‬حمید‪ ،‬تروفو‪ ،‬فرانسوا‪ ،‬چهارصد ضربه‪ ،1384،‬نشر نی‬
 http://www.britannica.com/biography/George-Lucas
http://www.nytimes.com/movies/person/110533/Martin-Scorsese/
biography
http://www.lynchnet.com/bio.html
http://www.britannica.com/biography/Krzysztof-Kieslowski
http://www.romanpolanski.com/biography.php
https://fa.wikipedia.org/wiki/‌‌% D8‌‌% B9‌‌% D8‌‌% A8‌‌% D8‌‌% A7‌‌% D8‌‌
%B3_‌‌% DA‌‌% A9‌‌% DB8 %‌‌C ‌% D8‌‌% A7‌‌% D8‌‌% B1‌‌% D8‌‌% B3‌‌% D8‌‌% A-
A‌‌%D9‌‌%85‌‌%DB8%‌‌C
http://www.hamshahrionline.ir/details/67792
http://www.sourehcinema.com/People/People.aspx?Id=138202150387
http://www.telegraph.co.uk/culture/film/film-life/7593291/The-long-
history-of-short-films.html
https://www.cineaste.com//
http://www.goethe.de/kue/flm/weg/weg/enindex.htm
167 http://en.wikipedia.org/wiki/International_Short_Film_Festival_
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

Oberhausen
http://nickvdk.tumblr.com/post/15582086642/oberhausener-manifesto
http://www.filmitalia.org/p.aspx?t=releases&l=en
http://en.wikipedia.org/wiki/Clermont-Ferrand_International_Short_
Film_Festival
http://www.clermont-filmfest.com/index.php?m=184
http://fr.wikipedia.org/wiki/Court_m‌‌%C3‌‌%A9trage
http://fr.wikipedia.org/wiki/L‌‌%27Agence_du_court_m‌‌%C3‌‌%A9trage
h t t p : / / f r. w i k i p e d i a . o r g / w i k i / B r e f , _ l e _ m a g a z i n e _ d u _
court_m‌‌%C3‌‌%A9trage
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫‪168‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

 ‫فایل‌های پیوست پروژه‪:‬‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي‬
‫مختلف جهان‬
‫‪169‬‬ ‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ اول‪ :‬ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎﻫﺎي ﺗﻬﺮان‬

‫� �� �دان ﭘﺎک‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﮔﺮاﻣﻲ‪ ،‬ﺳﻼم‬
‫ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻴﻨﻤﺎي ﻛﻮﺗﺎه و ﻣﺴﺘﻨﺪ در اﻳﺮان ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻜﺎري ﺷﻤﺎ در اراﺋﻪ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﺎريﮔﺮ ﻣﺎ در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ‬
‫اﻫﺪاف اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﺷﻤﺎ ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﺮوﻫﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻨﻜﻪ وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﺳﺌﻮاﻻت ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ‬
‫اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲدﻫﻴﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ از ﺷﻤﺎ ﻣﺘﺸﻜﺮﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎ �ﭙﺎس ‪ -‬دا�� �ﻄﺎ�ﻌﺎت �ﮫﺎن دا��‬

‫‪ ‬‬ ‫ﺧﻴﺮ‬ ‫ﺑﻠﻪ‬ ‫آﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺮﺗﺐ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﻣﻲآﻳﺪ و ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﻲ را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ؟‬ ‫‪.1‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎ را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟ ‪  ....................................................................‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪ ‬‬ ‫ﺧﻴﺮ‬ ‫ﺑﻠﻪ‬ ‫آﻳﺎ ﺳﻴﻨﻤﺎي اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺮﺗﺐ دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﺳﻴﻨﻤﺎﮔﺮان اﻳﺮاﻧﻲ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪﻳﺪ؟‪  .....................................................................................................‬‬ ‫‪.4‬‬
‫‪ ‬‬ ‫ﺧﻴﺮ‬ ‫ﺑﻠﻪ‬ ‫آﻳﺎ ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﻲ ﻏﻴﺮ اﻳﺮاﻧﻲ را ﻧﻴﺰ دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟‬ ‫‪.5‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﺳﻴﻨﻤﺎﮔﺮان ﻏﻴﺮ اﻳﺮاﻧﻲ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﻫﺴﺘﻴﺪ؟ ‪  ................................................................................ .....................‬‬ ‫‪.6‬‬
‫‪ ‬‬ ‫ﺧﻴﺮ‬ ‫ﺑﻠﻪ‬ ‫آﻳﺎ ﺳﻴﻨﻤﺎي ﻛﻮﺗﺎه را ﻧﻴﺰ ﭘﻲﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟‬ ‫‪.7‬‬
‫‪ ‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﻠﻪ ﻟﻄﻔﺎ ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت زﻳﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻴﺪ‪:‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎي ﻛﻮﺗﺎه را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟ ‪............................................................‬‬ ‫‪.8‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﭼﻨﺪ ﻓﻴﻠﻢ ﻛﻮﺗﺎه ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟‪  ..........................................................................................‬‬ ‫‪.9‬‬
‫ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را از ﭼﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟‪  ..............................................................................................................‬‬ ‫‪.10‬‬ ‫‪170‬‬
‫در ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي زﻳﺮ ﻓﻴﻠﻢ ﻛﻮﺗﺎه ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟ ‪ ‬‬ ‫‪.11‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫ﺟﻠﺴﺎت رﺳﻤﻲ‬ ‫ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن‬ ‫اﻧﻔﺮادي‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫ﻫﺮ وﻗﺖ ﻓﺮﺻﺖ ﺷﺪ‬ ‫ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ب(‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎ ﺑﺪون ﻧﻘﺪ و ﮔﻔﺘﮕﻮ‬ ‫ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﻘﺪ و ﮔﻔﺘﮕﻮ‬ ‫ج(‬
‫‪ ‬‬
‫‪ .12‬آﻳﺎ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻪاﻳﺪ؟ اﮔﺮ ﺑﻠﻲ‪ ،‬ﻧﻮع ﻫﻤﻜﺎري ﺧﻮد را ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻴﺪ‪  ..................................................................‬‬
‫‪ .13‬اﮔـــــﺮ در دوره آﻣﻮزﺷـــــﻲ ﺧﺎﺻـــــﻲ ﺷـــــﺮﻛﺖ ﻛـــــﺮدهاﻳـــــﺪ ﻧـــــﺎم دوره و ﻧﻬـــــﺎد ﺑﺮﮔـــــﺰار ﻛﻨﻨـــــﺪه را ﻧـــــﺎم‬
‫ﺑﺒﺮﻳﺪ‪.....................................................................................‬‬
‫‪ .14‬ﻓﻴﻠﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺑﺤﺎل ﺳﺎﺧﺘﻪاﻳﺪ را ﻛﺠﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ در آوردهاﻳﺪ؟ )اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﮔﺰﻳﻨﻪ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ( ‪ ‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ‪......................................‬‬ ‫ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺮرﺳﻲ و ﻧﻘﺪ ﻓﻴﻠﻢ ﺟﺸﻨﻮاره‬ ‫ﺟﻤﻊ دوﺳﺘﺎن‬ ‫ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ‪ ‬‬
‫ﺟﻨﺲ‪ ............................................ :‬ﺳﻦ‪ ...................................................... :‬ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﺪ‪  ..............................................:‬‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪם دﻛﺘﺮيם ‪ ‬‬ ‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ם‬ ‫ﻛﺎرداﻧﻲ ם‬ ‫دﻳﭙﻠﻢ ם‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺳﻮاد‪ :‬زﻳﺮ دﻳﭙﻠﻢ ם‬
‫ﻋﻨﻮان دﻗﻴﻖ ﺷﻐﻞ‪.......................................................... :‬‬ ‫رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‪.........................................................‬‬
 ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ دوم‪ :‬ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺟﺸﻨﻮاره ﻓﻴﻠﻢ ﻛﻮﺗﺎه ﺗﻬﺮان‬
‫‪ .1‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎي ﻛﻮﺗﺎه را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟ ‪............................................................................................................‬‬
‫‪ .2‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﻔﺘﻪاي ﭼﻨﺪ ﻓﻴﻠﻢ ﻛﻮﺗﺎه ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟‪  .............................................................................................................‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ زﻣﺎن ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲدﻫﻴﺪ؟ ‪  ................................................................................................................‬‬ ‫‪.3‬‬
‫‪ .4‬ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را از ﭼﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟‪  ...........................................................................................................‬‬
‫‪ .5‬در ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي زﻳﺮ ﻓﻴﻠﻢ ﻛﻮﺗﺎه ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟ ‪ ‬‬

‫ﺟﻠﺴﺎت رﺳﻤﻲ‬ ‫ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن‬ ‫اﻧﻔﺮادي‬ ‫اﻟﻒ(‬

‫ﻫﺮ وﻗﺖ ﻓﺮﺻﺖ ﺷﺪ‬ ‫ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ب(‬

‫ﺗﻤﺎﺷﺎ ﺑﺪون ﻧﻘﺪ و ﮔﻔﺘﮕﻮ‬ ‫ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﻘﺪ و ﮔﻔﺘﮕﻮ‬ ‫ج(‬
‫‪ ‬‬
‫‪ .6‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي دﻧﻴـﺎ در ﺳـﻴﻨﻤﺎي ﻛﻮﺗـﺎه ﻛـﺪاماﻧـﺪ؟ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻧـﺎم ﺑﺒﺮﻳـﺪ؟ ‪.................................................1‬‬
‫‪  ...............................................5................................................4.............................................3......................................................2‬‬
‫‪ .7‬اﺳﺎﺳﺎ ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻪ دﻏﺪﻏﻪ ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲدﻫﻨﺪ؟‪  ...................................................‬‬
‫‪ .8‬آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ژاﻧﺮﻫﺎﻳﻲ از ﺳﻴﻨﻤﺎي ﻛﻮﺗﺎه را ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻴﺪ؟‪  ....................................‬‬
‫‪ .9‬آﻳﺎ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻪاﻳﺪ؟ اﮔﺮ ﺑﻠﻲ‪ ،‬ﻧﻮع ﻫﻤﻜﺎري ﺧﻮد را ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻴﺪ‪  ...........................................................‬‬
‫‪ .10‬اﮔﺮ در دوره آﻣﻮزﺷﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮدهاﻳﺪ ﻧﺎم دوره و ﻧﻬﺎد ﺑﺮﮔﺰار ﻛﻨﻨﺪه را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﻳﺪ‪........................................................‬‬
‫‪171‬‬
‫‪ .11‬ﻓﻴﻠﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺑﺤﺎل ﺳﺎﺧﺘﻪاﻳﺪ را ﻛﺠﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ در آوردهاﻳﺪ؟ )اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﮔﺰﻳﻨﻪ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ( ‪ ‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫ﺳﺎﻳﺮ‪.........................‬‬ ‫ﺟﺸﻨﻮاره‬ ‫ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺮرﺳﻲ و ﻧﻘﺪ ﻓﻴﻠﻢ‬ ‫ﺟﻤﻊ دوﺳﺘﺎن‬ ‫ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬
‫‪ .12‬ﻓﻴﻠﻢ ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﺟﻤﻊﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮي روﺑﺮو ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ‪ ‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ‪................................‬‬ ‫ﺟﺸﻨﻮاره‬ ‫ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺮرﺳﻲ و ﻧﻘﺪ ﻓﻴﻠﻢ‬ ‫ﺟﻤﻊ دوﺳﺘﺎن‬ ‫‪ .13‬ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬
‫‪ .14‬اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﻮد ﻓﻴﻠﻢ ﺷﻤﺎ از ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﭘﺨﺶ ﺷﻮد‪ ،‬آﻳﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻌﻠﻲ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻛﺮدﻳﺪ؟‬
‫ﺧﻴﺮ ﭼﺮا‪.............................................................................................................................................................‬‬ ‫‪ .15‬ﺑﻠﻲ‬
‫ﺷــــﺒﻜﻪ ﺧــــﺎﻧﮕﻲ‬ ‫‪ .16‬از ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﻴﻠﻢﺗﺎن در ﻛﺪاﻣﻴﻚ از رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺨﺶ اﺳﺖ؟ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ داﺧﻠﻲ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ‪..........‬‬ ‫ﺟﺸﻨﻮاره‬ ‫ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺘﺮو و اﺗﻮﺑﻮس‬
‫‪ .17‬ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﻛﺪام ﻳﻚ از ﻛﺸﻮرﻫﺎ را ﺑﻴﺸﺘﺮ دﻳﺪهاﻳﺪ؟ ‪ ‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد‪.............................‬‬ ‫ﺷﺮق آﺳﻴﺎ‬ ‫آﻣﺮﻳﻜﺎي ﻻﺗﻴﻦ‬ ‫آﻣﺮﻳﻜﺎ‬ ‫آﻟﻤﺎن‬ ‫‪ .18‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ‪ ‬‬
‫‪ ‬‬ ‫ﺟﻨﺲ‪ .......................................... :‬ﺳﻦ‪ ...................................................... :‬ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﺪ‪................................................:‬‬
‫دﻛﺘﺮيם ‪ ‬‬ ‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪם‬ ‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ם‬ ‫ﻛﺎرداﻧﻲ ם‬ ‫دﻳﭙﻠﻢ ם‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺳﻮاد‪ :‬زﻳﺮ دﻳﭙﻠﻢ ם‬
‫ﻋﻨﻮان دﻗﻴﻖ ﺷﻐﻞ‪...................................................................... :‬‬ ‫رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‪...........................................‬‬
 ‫متن مصاحبه‌های استفاده شده در پژوهش‬
‫‪1‬‬
‫امیرشهاب رضویان‬
‫کشورهای پیشرو در فیلم کوتاه‬
‫به ترتیب آلمان‪ ،‬فرانسه‪ ،‬امریکا‪ ،‬فنالند و بلژیک کشورهای مهمی‌در حوزه تولید فیلم کوتاه‬
‫هستند اما مسئله ای که وجود دارد این است که چون فیلم کوتاه‪ ،‬ساز و کار منظمی‌ندارد بنابراین‬
‫آمار منظمی‌هم در جهان ندارد مگر فیلم‌هایی که با کمک دولت ساخته می‌شود که اینها درصد‬
‫پایینی از تولیدات را شامل می‌شود چون زیرساخت‌های فیلم کوتاه بیش از آنکه مبتنی بر صنعت‬
‫فیلم باشد مبتنی بر انگیزه‌های فردی و شخصی است و چون با جوانها مرتبط است خیلی شخصی‬
‫تر و خود جوش تر است در نتیجه آمار خیلی مشخصی ندارد‪.‬‬
‫اما یک نشانه ای که باعث می‌شود یک کشور دارای سنت یا ساز و کار منظم تولید فیلم کوتاه‬
‫است جشنواره‌های یک کشور است‪.‬‬
‫در حال حاضر مطرح ترین جشنواره‌های جهان کلرمون فران فرانسه‪ ،‬اوبرهاوزن آلمان‪ ،‬تامپره‬
‫فنالند و بسیاری دیگر که وقتی یک فیلم موفق می‌شود به این جشنواره‌ها راه پیدا کند مطمئنا‬
‫به جشنواره‌های دیگر هم راه پیدا می‌کند‪ .‬وقتی یک کشور جشنواره موفق فیلم کوتاه دارد قطعا‬
‫تولید فیلم درخور توجهی دارد که به نوعی پشتیبان آن جشنواره است‪.‬‬
‫این‌که جشنواره چگونه تولید می‌شود باید گفت که در واقع جشنواره یک نهاد خود جوش‬ ‫‪172‬‬
‫بوده و چون در قوانین آنها به شکل نهاد مردم نهاد دارد جشنوراه خودجوشی است و تحت‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫تصمیم‌گیری‌های دولتی اداره نمی‌شود بنابراین سال‌ها ادامه یافته و از نسلی به نسل دیگر منتقل‬
‫شده است‪ .‬ممکن است برای حمایت جشنواره‌ها شهرداری‪ ،‬وزارت فرهنگ یا نهادهای خیریه‬
‫یا سازمان‌های غیر دولتی مشارکت کنند‪ .‬بنابراین هزینه کردن پول هم در این جشنواره کامال‬
‫اقتصادی اتفاق می‌افتند ولی جشنواره کامال معتبره‪.‬‬

‫چند فاکتور در باال بردن کیفیت جشنواره‌ها مهم است‪:‬‬

‫‪ -1‬دبیر جشنواره چه کسی است و چقدر در فیلم کوتاه ریشه دارد‪ ،‬چقدر با دیگر فیلم‌سازان‬
‫فیلم کوتاه جهان ارتباط دارد و چه اعتباری برای جشنواره ایجاد می‌کند‪.‬‬
‫‪ -2‬جشنواره با چه فیلم‌سازانی توانسته تعامل کند‪ .‬یکی از افتخارات جشنواره‌ها این است که‬
‫می‌گویند فالن فیلم‌ساز که االن فیلم‌ساز مهمی‌است کشف جشنواره ماست‪.‬‬

‫‪ - 1‬فیلم‌ساز‬
 ‫‪ -3‬کمک‌های مالی جشنواره که بین فیلم‌سازان توزیع می‌شود‬
‫‪ -4‬اینکه جشنواره چقدر جریان ساز بوده‬
‫‪-5‬برنامه‌های جانبی جشنواره و شیوه‌های نمایش‬

‫معضل فیلم کوتاه در ایران‬

‫ایران در فیلم کوتاه کشور تعیین کننده ای است‪ .‬معضل فیلم کوتاه ما تولید نیست توزیع‬
‫است‪ .‬ما فیلم‌های کوتاهمان را نمی‌توانیم به خوبی در جهان توزیع کنیم و چون هیچ وقت امکان‬
‫پاگرفتن آژانس‌های خصوصی توزیع فیلم کوتاه بوجود نیامده فیلم کوتاه ایران به درستی و منظم‬
‫عرضه نشده است‪ .‬و در بسیاری موارد بودجه‌های انجمن صرف سفر کارمندها به جشنواره‌های‬
‫خارجی می‌شود تا کمک به بچه‌های فیلم‌ساز‪.‬‬

‫راه حل‬
‫در حال حاضر آموزش می‌تواند از انجمن سینمای جوان جدا شود و در آموزشگاه‌ها پخش شود‬
‫و انجمن سینمای جوان تبدیل به صندوق حمایتی برای فیلم‌سازان کوتاه شود‪ .‬به جای اینکه این‬
‫همه بودجه برای فیلم‌های فاخر صرف شود این بودجه اگر در بخش فیلم کوتاه ریخته شود انقالب‬
‫‪173‬‬ ‫عجیبی در سینمای ایران رخ خواهد داد‪.‬‬
‫به نظرم آموزش به مرور اتفاق می‌افتد ضمن اینکه جوان‌های امروز به منابع خوبی دسترسی‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫دارند و فضای مجازی هم می‌تواند به آنها کمک کند‪ .‬حتی می‌توان روی تولید مشترک بین ایران‬
‫و دیگر کشورها هم کار کرد‪.‬‬

‫درباره جشنواره فیلم کوتاه‬

‫جشنواره فیلم کوتاه تهران که باالی سی سال سابقه دارد جشنواره مهمی‌است اما دربرگیرنده‬
‫تمام تولیدات سینمای ایران نیست‪ .‬بسیاری از فیلم‌ها به دالیل مختلف در این جشنواره انتخاب‬
‫نمی‌شوند اما ممکن است فیلم خوبی هم باشند‪ .‬ایران سنت فیلم کوتاه دارد‪ .‬از سال ‪1345‬‬
‫بچه‌های ایرانی فیلم کوتاه می‌سازند‪ .‬از سال ‪ 48‬تشکل منظم فیلم کوتاه تحت عنوان سینمای‬
‫آزاد داشتیم بعد سینمای جوان شکل گرفته و بعدتر مرکز فیلم‌سازی کانون پرورش فکری شکل‬
‫گرفته است که به توسعه فیلم کوتاه بسیار کمک کرده است‪.‬‬
 ‫درباره فیلم کوتاه‬
‫فیلم کوتاه منبع و سرچشمه آفرینش در سینمای بلند است و به نوعی پشتیبان سینمای حرفه‬
‫ای است‪ .‬تمام سینماگران حرفه ای که حرفی برای گفتن دارند سابقه و ریشه ای در فیلم کوتاه‬
‫دارند‪.‬‬

‫مخاطبان فیلم کوتاه‬

‫فیلم کوتاه مقبولیت عام نمی‌تواند داشته باشد اما مخاطب کمی‌هم ندارد‪ .‬فیلم کوتاه فرهنگ‌ساز‬
‫است‪ .‬نمی‌شود فیلم کوتاه را در تمام شبکه‌های تلویزیونی نمایش بدهی‪...‬در واقع مخاطب فیلم‬
‫کوتاه شبیه به مخاطب شبکه چهار است‪ .‬اما یک نکته مهمی‌که وجود دارد این است که نباید‬
‫توقع داشت خانواده‌ها به شکل روتین فیلم کوتاه نگاه کنند اما اگر از یک شبکه و برنامه مشخص‬
‫فیلم کوتاه پخش شود می‌تواند مخاطب خود را پیدا کند‪ .‬عرصه ای که فیلم کوتاه قابلیت نمایش‬
‫دارد‪ :‬فستیوالها‪ ،‬تلویزیون‪ ،‬سینما قبل از نمایش فیلم‌های بلند و دنیای مجازی است‪.‬‬
‫فیلم کوتاه به دلیل اینکه وابسته به سرمایه و بازگشت آن نیست‪ ،‬نگاه آزاد و غیر مقید در آن‬
‫بسیار دیده می‌شود‪ .‬در بسیاری موارد اتفاقات خوبی که در فیلم‌های کوتاه می‌افتد در فیلم بلند‬
‫دیده نمی‌شود‪ .‬سینماگر کوتاه که ممکن است بعدها جذب فیلم بلند شود در مدیوم کوتاه ضمن‬
‫نشان دادن دغدغه‌های شخصی خودش شیوه‌های بیانی خودش را هم کشف می‌کند‪ .‬فیلم کوتاه‬ ‫‪174‬‬
‫جریان ساز و فرهنگ ساز است‪.‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫ارتباط فیلم کوتاه با سینمای بلند‬
‫تمام کشورهایی که صنعت سینمایی قوی ای دارند مطمئنا در سینمای کوتاه آنها هم اتفاقات‬
‫مهمی‌می‌افتد و ارتباط مهمی‌بین سینمای کوتاه و بلند آنها وجود دارد‪.‬‬

‫منابع حمایتی فیلم کوتاه در ایران‬

‫فیلم کوتاه در ایران بعد از ‪ 28‬مرداد ‪ 32‬شکل گرفت‪.‬‬
‫دانشگاه سیراکیوز تعدادی معلم به ایران می‌فرستد تا جوانان را آموزش فیلم‌سازی دهند تا در‬
‫مورد توسعه و کشاورزی فیلم آموزشی بسازند و تابع کمک‌های امریکا بعد از جنگ جهانی دوم‬
‫به ایران بود‪.‬معلم‌ها با دوربین ‪ 16‬میلی متری و نور به ایران می‌آیند‪ .‬از دل این آموزش‌ها بعدها‬
‫تعدادی تحصیل کرده هم از کشورهای دیگر وارد می‌شوند مثل دکتر کاوسی‪ ،‬هژیر داریوش‪،‬‬
 ‫خسرو سینایی و‪...‬‬
‫وقتی ابزارها وارد می‌شود انقالب تکنولوژیکی در ایران بوجود می‌آید و با خودش فرهنگ را هم‬
‫ایجاد می‌کند‪ .‬بیشتر فیلم‌های آن دوره هم مستند و خبری بوده است‪ .‬و در پس تولید تشکل‌های‬
‫فیلم کوتاه شکل می‌گیرد‪.‬‬
‫از سال ‪ 1348‬که که سینمای آزاد شکل می‌گیرد تا سال ‪ 1350‬آقای مهندس قطبی رئیس‬
‫وقت تلویزیون ملی از آنها حمایت می‌کند و بخشی از بودجه را به آنها اختصاص می‌دهد و در نتیجه‬
‫ایجاد چنین زیرساختی فیلم‌سازهای خوبی بوجود می‌آید و نتیجه آن می‌شود توسعه سینمای‬
‫ایران پس از انقالب‪ .‬در پس این توسعه فیلم‌سازهایی چون کیانوش عیاری‪ ،‬عباس کیارستمی‪،‬‬
‫ابوالفضل جلیلی‪ ،‬مهدی صباغ زاده‪،‬مجید قاری زاده‪ ،‬خسرو معصومی‌و بعدتر امیرشهاب رضویان‪،‬‬
‫پرویز شهبازی‪ ،‬جعفر پناهی‪ ،‬بهمن قبادی و اصغر فرهادی و ‪...‬‬
‫سال ‪ 1353‬سینمای جوان شکل می‌گیرد که وزیر فرهنگ و هنر از آن حمایت می‌کند و‬
‫بعدها فارغ التحصیل‌های دانشکده هنرهای دراماتیک چون ناصر زراعتی‪،‬کورش افشارپناه‪ ،‬ارسالن‬
‫ساسانی که امریکا درس خوانده بود در کانون پرورش فکری به آموزش فیلم‌سازی می‌پردازند و‬
‫کانون هم سهمی‌را در موفقیت سینمای ایران بر عهده می‌گیرد‪.‬‬
‫اما بعد از انقالب تلویزیون از این حوزه خروج می‌کند و نگاه مدیریتی مثبت به فیلم کوتاه‬
‫‪175‬‬ ‫ندارد‪ .‬کانون هم از سال ‪ 66‬دوره‌های فیلم‌سازی را تعطیل می‌کند و تنها سینمای جوان باقی‬
‫می‌ماند و بیشتر مرهون نظر مثبت آقای انوار بود‪ .‬حوزه هنری هم گاهی حمایت کرده ولی هیچ‌گاه‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫تعیین کننده نبوده است‪ .‬در کشورهایی چون آلمان بودجه‌های استانی وجود دارد‪ .‬در کانادا‬
‫بودجه تلویزیونی وجود دارد‪.‬‬
 ‫‪1‬‬
‫گفتگو با عماد خدابخش‪ ،‬فیلم‌ساز کوتاه و تدوینگر‬
‫فیلم‌سازی کوتاه در کشور فرانسه‪:‬‬
‫سینمای فرانسه به جهت تولید فیلم کوتاه بودجه‌های مشخص و معینی دارد و ساز و کارش با ایران‬
‫به جهت تولید متفاوت است‪ .‬مخاطب مشخص خودش را دارد‪ .‬سالن برای اکران فیلم‌های کوتاه دارد‪.‬‬
‫همه جای دنیا پخش کننده‌ها در سرنوشت فیلم بسیار موثر هستند‪ ،‬چیزی که در ایران‬
‫شناخت درستی در موردش وجود ندارد‪ .‬سینمای فرانسه پویا و فعال است‪ .‬زیرا از اوایل دهه ‪30‬‬
‫تا ‪ 40‬و همزمان با موج نو حرکت کرده و فیلم‌سازان موج نوی فرانسه قبل تر در سینمای کوتاه‬
‫کار کردند و بخشی وارد سینمای بلند شدند و در سینمای کشور فرانسه تاثیر گذار بودند‪.‬‬
‫اساسا مدارس سینمایی در همه جای دنیا نقش تعیین کننده ای دارند‪ .‬در پرورش و به ثمر رساندن‬
‫یک فیلم‌ساز کوتاه نقش دارند‪ .‬در واقع تکالیف مدارس سینمایی فیلم کوتاه است و وقتی این تکالیف از‬
‫یک استانداری فراتر می‌رود برای فیلم‌ساز این فضا بوجود می‌آید که وارد فضای فیلم‌سازی کوتاه بشود‪.‬‬
‫فیلم کوتاه در همه جای دنیا بخصوص در اروپا استقالل دارد و این استقالل باعث می‌شود که‬
‫جریان ساز می‌شوند‪.‬‬
‫در سینمای فرانسه‪ ،‬حمایت‌های خاص دولتی وجود دارد از جمله اینکه شهرداری‌های هر‬
‫شهر بودجه فرهنگی دارند که بخش مهمی‌را صرف ساخت فیلم می‌کنند‪ .‬و همچنین در ردیف‬
‫بودجه‌های موسسات تحقیقاتی پژوهشی بخش فیلم‌سازی هم وجود دارد‪ .‬عالوه بر اینکه یکسری‬ ‫‪176‬‬
‫جشنواره‌های دولتی هم هست مثل کن و کلرمونت که بخش حمایت از فیلم‌سازان هم دارند‪.‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫ولی در فرانسه اگر به عنوان یک فیلم‌ساز که رزومه مناسبی به جهت تحصیالت و کار دارید‬
‫طرح را به شهرداری ببرید بدون سختگیری و تنها بخواهند مثلن فیلم در همان شهر فیلمبرداری‬
‫شود و به لحاظ ماهیتی و معنوی در فیلم دخالتی نمی‌کنند و اگر شورای آنها تایید کند فیلم‬
‫ساخته می‌شود‪ .‬و دست فیلم‌ساز برای ساختن بازتر است و محدودیتی برای پرداخت سوژه ندارد‪.‬‬
‫در کشوری مثل فرانسه شما را به عنوان فیلم‌ساز کوتاه صاحب فکر می‌دانند و برایتان ارزش قائل هستند‪.‬‬

‫مخاطب فیلم‌های کوتاه در کشور فرانسه ‪:‬‬

‫مردم عادی فرانسه شبیه بقیه جاهای دنیا هستند‪ .‬یعنی قشر روشنفکر جامعه نیستند‪ .‬و عامه‬
‫مردم آنقدر درگیر فیلم کوتاه نیستند‪ .‬ولی راهکاری اندیشیده شده که‬

‫‪ 22 - 1‬مهر ‪ -1393‬دفتر فیلم‌ساز‬

 ‫افراد فرهنگی که بدنه وسیعی دارند و فقط شامل فیلم‌سازها نیستند درگیر فیلم می‌شوند‪.‬‬
‫مثل ایران نیست که بیشتر عده ای که در سینما کار می‌کنند یا در نهایت عالقه‌مند جدی سینما‬
‫هستند به دیدن فیلم کوتاه می‌روند‪ .‬ولی در فرانسه پیوندی بین همه هنرمندان وجود دارد و این‬
‫در ایران وجود ندارد چون اساسا پاتوق‌های فرهنگی که در دهه ‪ 40‬در ایران بوده و همه گروه‌های‬
‫هنری فرصت دیدار با یکدیگر را داشته اند از بین رفته است‪.‬‬

‫مخاطب سازی فیلم کوتاه در فرانسه‪:‬‬

‫ولی از طرفی عامه مردم از طریق شبکه‌های تلویزیونی درگیر دیدن فیلم کوتاه می‌شوند و در‬
‫واقع این یک نوع پرورش سواد بصری برای عامه مردم است‪ .‬چند وقت پیش مجله کایه دو سینما‬
‫آمار داده بود که چه میزان از مردم عادی فرانسه گرایش به ژانر خاصی در سینما پیدا کرده اند‬
‫که تاثیر همین نوع حرکت‌های فرهنگی است‪.‬‬
‫چون شبکه‌های تلویزیونی بسیار فراگیر است و می‌تواند در سطح وسیعی فرهنگ سازی کند‪.‬‬
‫بسیاری از فیلم‌سازهای بلند در زمینه تبلیغات فیلم‌هایی می‌سازند که به نوعی فیلم کوتاه‬
‫محسوب می‌شود‪.‬‬

‫‪177‬‬ ‫تفاوت نگاه در بخش فیلم کوتاه و بلند در سینمای فرانسه و ایران‪:‬‬
‫نگاه فیلم‌سازی در آنجا متفاوت است‪ .‬در فرانسه فیلم‌ساز کوتاه آماتور و حرفه ای وجود دارد اما‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫در ایران به طور کلی فیلم‌سازی کوتاه جزو کارهای آماتوری است اما در آنجا کارگردان وجود دارد‬
‫که همه عمرش فیلم کوتاه ساخته و همیشه به عنوان یک فیلم‌ساز به رسمیت شناخته می‌شود‬
‫اما در ایران اتمسفر حاکم این است که فیلم‌ساز کوتاه را به سوی فیلم بلند ساختن پیش می‌برند‬
‫چون او را به نوعی آماتور می‌دانند و هنوز سینماگر حرفه ای نمی‌دانند در صورتی که اساسا زبان‬
‫و شکل روایت این دو گونه سینمایی متفاوت است و این تفاوت ارجحیت به هم ندارند‪.‬‬
‫ولی این ارجحیت بلند به کوتاه در ایران باعث شده که به فیلم کوتاه به شکل تمرین و مشق‬
‫نگاه می‌کنند‪ .‬همینطور چرخه اکران و پخش فیلم‌های کوتاه هم متاثر از همین نگاه است‪.‬‬
‫ممکن است جشنواره‌های فرانسه از یک فیلم‌ساز کوتاه برای ساخت اولین فیلم بلندش حمایت‬
‫کند اما در واقع فیلم‌ساز‪ ،‬آنجا حق انتخاب دارد که فیلم بلند بسازد یا در فضای کوتاه بماند و اگر‬
‫فیلم‌ساز نخواهد بلند بسازد همان ارزش و اعتبار را دارد‪ .‬یا حتی به لحاظ مالی فیلم‌ساز کوتاه‬
‫آنقدر تحت فشار نیست و با یک فیلم بلند هم آنقدر زندگیش تغییر نمی‌کند که حتی بحث مالی‬
‫او را به سمت سینمای بلند ببرد‪ .‬چرخه و سیستم آنجا از مرحله آزمون و خطا گذشته و به یک‬
‫ثبات رسیده است‪.‬‬

‫دغدغه فیلم کوتاه‪:‬‬

‫دغدغه فیلم بلند کار هنری و دست به کارهای خالقه زدن است اما سینمای بلند به لحاظ‬
‫اینکه به صنعت و پولسازی نزدیک شده کمتر این هنر و فضاهای خالقه را دارد‪.‬‬
‫رابطه در پیشروی در فیلم‌سازی‪:‬‬
‫موضوع دیگر در اروپا روابط است که باعث مطرح شدن یک فیلم‌ساز می‌شود‪ .‬روابطی که‬
‫نمی‌توان برایش برنامه ریزی کرد‪ .‬ولی تفاوتش با ایران این است که ممکن است بر اساس روابط‬
‫وارد یک فضایی بشوی و یک فیلم بسازی ولی اگر کیفیت کار خوب نباشد دیگر آن رابطه شما‬
‫را حمایت نمی‌کند‪.‬‬

‫دلیل آمار باالی تولید فیلم کوتاه در ایران‪:‬‬

‫در خارج از ایران ساز و کار فیلم‌سازی مثل ایران نیست و به همین دلیل آمار تولید فیلم مثل‬
‫ایران اینقدر باال نیست و آن ساز و کار این است که برای ورود به حیطه فیلم‌سازی گذراندن یک‬
‫پروسه وجود دارد‪ .‬در ایران امکانات فیلم‌سازی و هزینه به مراتب در دسترس تر است‪.‬‬ ‫‪178‬‬
‫در ایران به لحاظ ذهنی تصویری که از فیلم‌سازی داریم با اروپا متفاوت است‪ .‬یعنی وقتی اسم‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫خودت را فیلم‌ساز می‌گذاری یعنی یکسری مراحل شامل تحصیالت‪ ،‬آموزش‪ ،‬دستیاری‪ ،‬پژوهش‪،‬‬
‫تحقیق و فیلم دیدن است را گذرانده ای و حاال وارد فضای فیلم‌سازی می‌شوی‪ .‬اما در ایران هر‬
‫کسی که تصمیم بگیرد در هر مرحله ای فیلم بسازد می‌تواند و ارگان‌هایی هم وجود ندارند که‬
‫متقاضی را به سمت مسیر درست پیش ببرند‪.‬‬
‫به طور مثال وقتی یک شبکه تلویزیونی در ایران راه می‌افتاد جذب نیروهای این شبکه بیشتر‬
‫به شکل روابط دوست و آشنا شکل می‌گیرد و ساز و کاری برای جذب شایسته‌ساالری در آن‬
‫وجود ندارد و بسیاری از نیروها در حین کار آموزش می‌بینند‪ .‬در مورد فیلم‌سازی هم همین اتفاق‬
‫می‌افتد یعنی خیلی‌ها فیلم می‌سازند که فیلم‌سازی یاد بگیرند ولی کسی که می‌خواهد اولین‬
‫فیلم کوتاهش را بسازد قبل از ساخت یکسری مطالعات در این حوزه دارد و بعد وارد دانشکده‬
‫فیلم‌سازی می‌شود و مشق می‌کند تا فیلم‌سازی را یاد بگیرد و بعد اولین فیلم بلندش را بسازد‪.‬‬
‫اما به طور مثال در ایران سالی ‪ 1500‬فیلم کوتاه به جشنواره فیلم کوتاه می‌رسد که از بین‬
 ‫منتخبین شاید ‪ 15‬تا از این فیلم‌ها در حد استاندارد فیلم کوتاه نیستند و این آمار احمقانه ای‬
‫است‪ .‬یعنی در واقع یک انرژی به شکل اشتباه به هدر می‌رود و باعث سرخوردگی در فیلم‌ساز و‬
‫توقعات بی جا می‌شود‪.‬‬
‫و سینمای کوتاه ایران به غیر حمایت‌های دولتی و ساز و کار درست نیازمند یک زیر ساخت‬
‫فرهنگی است‪ .‬در واقع این حجم تولید فیلم کوتاه باعث افتخار نیست و نشانه پیشرفت نیست‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫محمد کارت‬
‫تولید فیلم کوتاه در ایران بسیار زیاد است‪ .‬به لحاظ کیفیت تولیدات ایران به مرور بیشتر‬
‫می‌شود و به لحاظ فرمی‌و محتوایی بسیار پیشروتر از سینمای بلند است‪.‬‬

‫کم پیش می‌آید در سینمای ایران فیلمی‌‬

‫تعریف فیلم کوتاه‬
‫فیلم کوتاه برای گفتن یک حرف یه جمله در زمان کوتاه است‪ .‬سینمای کوتاه به لحاظ بودجه‬
‫کم بیشتر به روابط ساده انسانی می‌پردازد‪.‬‬
‫معظل سینمای کوتاه‬
‫جنس فیلم کوتاه در ایران به عنوان یک مدیوم مجزا برای فیلم‌سازها و مخاطب‌ها شناخته‬
‫‪179‬‬ ‫نشده است و بیشتر به عنوان معبری برای رسیدن به فیلم بلند به آن نگاه می‌کنند‪ .‬زیرا به لحاظ‬
‫مالی و معنوی اقناع نمی‌شوند و بازار عرضه و تقاضای مناسبی برای آن وجود ندارد بنابراین‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫فیلم‌ساز کوتاه می‌خواهد به سرعت وارد فضای فیلم بلند شود‪.‬‬

‫جایگاه فیلم کوتاه‬
‫فیلم‌ساز کوتاه بیش از آنکه باید صاحب اندیشه باشد باید یک مدیر باشد تا بتواند یک گروه را‬
‫مدیریت کند‪ .‬فیلم کوتاه جدای اینکه می‌تواند دست فیلم‌ساز را گرم کند‪ ،‬اندیشه‌هایش را صیقل‬
‫دهد به فیلم‌ساز مدیریت یاد می‌دهد و یک محکی برای سنجش فیلم‌ساز است‪.‬‬
‫سینمای کوتاه ایران به لحاظ کیفی رشد خوبی شده است و به نظرم فیلم‌های متفاوت بلند‬
‫ایرانی که وارد فستیوال‌های خارجی می‌شوند اغلب مدیون سینمای کوتاه هستند‪ .‬یعنی بسیاری‬
‫از فیلم‌سازها از کوتاه وارد بلند شده است‪.‬‬
‫مخاطب فیلم کوتاه‬
‫بیشتر دانشجوها و قشر جوان فرهنگی‪ ،‬افراد فیلم بین حرفه ای هستند‪.‬‬

‫‪ - 1‬فیلم‌ساز‬
 ‫راه کار‬
‫فیلم کوتاه در موقعیت‌های مختلف مثل مترو‪ ،‬اتوبوس‪ ،‬شبکه تلویزیونی و پکیج‌های مختلف‬
‫می‌تواند دیده شود‪ .‬حتی ممکن است مخاطب عام در ابتدا خیلی هم با فیلم کوتاه ارتباط نگیرد‬
‫ولی به مرور عادت می‌کند‪.‬‬
‫حمایت‬
‫فیلم کوتاه به لحاظ مالی و اندیشه قائم به فرد است و این گریزناپذیر است‪...‬یعنی در ابتدا‬
‫فیلم‌ساز با حمایت شخصی باید خودش را ثابت کند‪ .‬همین شهرام مکری امروز از او تجلیل‬
‫می‌شود به خاطر تالش و ممارست خودش به این مرحله رسیده است‪.‬‬

‫‪180‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫‪1‬‬
‫گفت‌وگو با کمال فرهنگ‪ ،‬رئیس هیات مدیره انجمن فیلم کوتاه ایران‬
‫گفت و گو از‪ :‬مرجان ریاحی‬
‫با وجود آن که تنها چند سال از تاسیس انجمن فیلم کوتاه می‌گذرد‪ ،‬همیشه مرکز توجه‬
‫و در مواردی خبرساز بوده است؛ تغییرات هیات مدیره‪ ،‬اعتراض گروهی از اعضا و حتی‬
‫شایعه‌هایی درباره انشعاب برخی از آنها‪ .‬ظاهرا در چند ماه اخیر‪ ،‬انجمن به یک آرامش‬
‫نسبی رسیده است‪ .‬اما همچنان این سوال وجود دارد که دلیل این همه هیاهو چیست؟‬
‫فکر می‌کنم مشکل اصلی در نبود تعریف روشن از تشکل صنفی است‪ .‬به همین دلیل نمی‌دانیم‬
‫انتظاراتمان در چه حدی است‪ .‬مثال من به عنوان رئیس هیات مدیره نمی‌دانم باید از هیات مدیره‬
‫و اعضای صنف چه توقع‌هایی داشته باشم و چنین مسائلی باعث سوء تفاهم می‌شود‪ .‬حرکت‬
‫صنفی باید آسیب شناسی شود و باید جلسه‌های مستمری بگذاریم و تعریف درستی از فعالیت‬
‫صنفی ارائه دهیم‪ .‬اگر تعریف درست داشته باشیم‪ ،‬توقع‌ها هم سمت و سوی صحیح می‌گیرد‬
‫اما فارغ از این که من مسئول این تشکیالت باشم یا نه – چون خودم را یک عضو ساده می‌دانم‬
‫– معتقدم همه دوستانی که ادعا می‌کنند کار به درستی انجام نمی‌شود‪ ،‬کار انفرادی نکنند‪ .‬اگر‬
‫کسی اعتقاد دارد تشکل صنفی‌اش خوب کار نمی‌کند‪ ،‬انشعاب و تفکیک دردی را درمان نمی‌کند‪.‬‬
‫ظاهرا یکی دیگر از مسائل انجمن‪ ،‬تعداد زیاد سازندگان فیلم کوتاه در کشور است‬
‫‪181‬‬ ‫که روز به روز هم بیشتر می‌شود‪ .‬شما هم قاعدتا محدودیت‌هایی دارید‪ .‬اما سوال من‬
‫بیشتر به فیلم‌سازان شهرستانی بر می‌گردد که بسیاری از آنها جزو کارگردانان موفق‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫کشور در این عرصه محسوب می‌شوند‪ .‬آیا برای عضویت‪ ،‬تفاوتی میان فیلم‌سازان‬
‫تهرانی و شهرستانی وجود دارد؟‬
‫هیچ محدودیت کمی‌برای متقاضیان جدید وجود ندارد‪ .‬ضمن آن که محل تولد و اقامت در‬
‫مسائل مربوط به عضویت تاثیرگذار نیست‪.‬‬

‫در حال حاضر چند عضو دارید؟‬

‫فعال ‪ ۱۱۶‬عضو داریم و خانه سینما دستمان را باز گذاشته است‪ ،‬اما چون این حرفه‌ای‌ترین‬
‫تشکل در عرصه فیلم کوتاه کشور است‪ ،‬ناگزیر باید در عضوگیری خیلی دقت کنیم‪ .‬مشکل زمانی‬
‫به وجود می‌آید که افراد‪ ،‬تعریف درستی از فیلم کوتاه نداشته باشند‪ .‬دوستانی می‌آیند و درخواست‬
‫عضویت می‌دهند که هرچند در روابط شخصی برایشان احترام زیادی قائلیم‪ ،‬اما شرایط الزم را در‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_286.aspx‬‬
‫چارچوب معینی که برای پذیرش اعضا هست‪ ،‬ندارند و متاسفانه نمی‌توانیم آنها را به عضویت درآوریم‪.‬‬
‫درباره امکاناتی که صنف باید در اختیار اعضا قرار دهد‪ ،‬چه اقدام‌هایی انجام شده است؟‬
‫مهم‌ترین مسئله‪ ،‬بیمه اعضا است که چون ما عضو خانه سینما هستیم‪ ،‬همه اعضای ما بیمه هستند‬
‫و آنها که هنوز از این امکان بهره‌مند نشده‌اند هم طی یک مکانیسم مشخص بیمه می‌شوند‪ .‬برخی از‬
‫اعضا هم عضو صندوق حمایت از حقوق هنرمندان هستند و می‌توانند از بیمه تکمیلی استفاده کنند‪.‬‬

‫چند سال از تاسیس انجمن فیلم کوتاه می‌گذرد‪ .‬آیا در مجموعه خانه سینما‪ ،‬انجمن‬
‫به حقوق و جایگاهی که سایر صنف‌ها دارند‪ ،‬دست پیدا کرده است؟‬
‫حرکت‌هایی انجام شده که البته کافی نیست‪ .‬ما این مسئله مهم را بررسی کردیم و دیدیم که‬
‫تعریف‌های روشنی وجود دارد‪ .‬تا آنجا که مقدور بوده‪ ،‬مسائل‌مان را مطرح کرده‌ایم و به حقوقمان‬
‫رسیده‌ایم‪ .‬برای پیشرفت در این زمینه‪ ،‬هیات مدیره مصوب کرد که کمیته‌هایی را فعال کنیم‪،‬‬
‫چون کمیته‌ها جزو ارکان اصلی صنف محسوب می‌شوند‪.‬‬
‫چند کمیته تشکیل شده و مسئولیت آنها با چه کسانی است؟‬
‫پیش از همه کمیته عضوگیری تشکیل شد که متشکل از یک گروه هفت نفره است‪ .‬در این‬
‫کمیته درخواست متقاضیان بررسی می‌شود و هر کس واجد شرایط باشد‪ ،‬به عضویت درمی‌آید‪.‬‬
‫برای این کمیته در هر دوره یک دبیر انتخاب می‌شود که آقایان کاوه بهرامی‌مقدم‪ ،‬داریوش‬ ‫‪182‬‬
‫یاری و بیژن میرباقری در دوره‌های مختلف این مسئولیت را بر عهده داشته‌اند‪.‬کمیته روابط‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫عمومی‌هم تشکیل شده است که در حال حاضر آقای مهدی قربان‌پور مسئول آن هستند و‬
‫با کمک دوستانشان مشغول پی‌گیری امور هستند‪ .‬کمیته امور بین‌المللی هم هست که خانم‬
‫مریم فخیمی‌مسئولش هستند و به زودی فعالیت کمیته پشتیبانی و رفاهی هم آغاز می‌شود که‬
‫اهمیت بسیار زیادی دارد و بخصوص کار صنفی در این زمینه معنا پیدا می‌کند‪ .‬کمیته نمایش‬
‫هم تاسیس خواهد شد‪ .‬اما درباره این کمیته‌ها نکته مهم این است که بدانیم حرکت صنفی قائم‬
‫به اشخاص نیست و اگر آنها به درستی پیش بروند‪ ،‬می‌توانند اهداف صنف را محقق کنند‪.‬‬
‫برنامه‌های پیش روی شما چیست؟ حضور در بازار فیلم جشنواره فجر اقدام‬
‫هوشمندانه‌ای بود‪ ،‬اما آیا برنامه‌های دیگری که برای اعضا مفید باشد‪ ،‬در دستور کار‬
‫هیات مدیره هست؟‬
‫هیات مدیره فعلی یک دوره ‪ 9‬ماهه پیش رو دارد و بر این اساس برنامه‌ریزی می‌کند‪ .‬ما مسائل‬
‫را اولویت بندی کرده‌ایم و بر اساس این اولویت‌ها عمل می‌کنیم‪ .‬مهم‌ترین برنامه که مشغولش‬
 ‫هستیم‪ ،‬قراردادای است که با وزارت نفت بسته شده و به کمک دوستان فراخوانش را اعالم کردیم‬
‫و بر اساس آن قرار است ‪ 1۵‬فیلم کوتاه ‪ 1۵‬دقیقه‌ای درباره صنعت نفت ایران تحویل دهیم‪.‬‬
‫همچنین قرار است همایشی برگزار کنیم و در آن تعریف فیلم کوتاه مطرح و به بحث گذاشته‬
‫شود‪ .‬این همایش احتماال در مهرماه برگزار می‌شود‪.‬‬
‫چرا در خانه سینما نمایش فیلم برپا نمی‌کنید؟ این حداقل کاری است که با امکانات‬
‫خانه سینما می‌توان انجام داد‪...‬‬
‫کمیته نمایش قرار است برای چنین برنامه‌هایی راه‌اندازی شود‪ .‬برای برگزاری مداوم جلسات‬
‫نمایش فیلم باید مسئله مالکیت فیلم‌ها مشخص شود‪ .‬اعضای ما فیلم‌ساز هستند‪ ،‬اما مالکیت‬
‫بیشتر فیلم‌ها مال خودشان نیست‪ .‬باید با تهیه‌کننده‌ها و پخش کنندگان توافق کنیم تا امکان‬
‫نمایش فیلم‌ها فراهم شود‪.‬‬
‫درباره پخش و بازاریابی فیلم‌های کوتاه هم برنامه‌ای دارید؟‬
‫این مشکل در کشور ما وجود دارد و متاسفانه به جز مراکز دولتی‪ ،‬تهیه‌کننده‌های دیگر برای‬
‫این موضوع ارزش چندانی قائل نیستند‪ .‬اصال فکر راه‌اندازی کمیته بین‌الملل از همین جا آغاز‬
‫شد‪ .‬قرار است از طریق این کمیته ارتباط‌هایی با جشنواره‌ها‪ ،‬بازارهای فیلم‪ ،‬کارگاه‌های آموزشی‬
‫در کشورهای دیگر برقرار شود و اعضا بتوانند از طریق این ارتباط‪ ،‬آثارشان را در سطح بین‌المللی‬
‫‪183‬‬ ‫عرضه کنند‪ .‬حضور در بازار فیلم جشنواره فجر اولین اقدام بود و امیدواریم که با فعال شدن کمیته‬
‫بین‌الملل شرایط بهتری برای عرضه فیلم‌های کوتاه به وجود آید‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫شما در صحبت‌هایتان به لزوم تعریف فیلم کوتاه اشاره کردید‪ .‬به نظر می‌رسد به جز‬
‫تعریف‪ ،‬صحبت درباره هویت مستقل فیلم کوتاه هم اهمیت دارد‪.‬‬
‫در حالت ایده‌آل نباید فیلم کوتاه نردبانی برای باال رفتن به سمت سینمای حرفه‌ای و ساخت‬
‫فیلم بلند باشد‪ .‬این برمی‌گردد به همان عدم تعریف درست از فیلم کوتاه‪...‬‬
‫اما چند درصد از اعضای انجمن فیلم کوتاه واقعا دغدغه و دل‌مشغولی فیلم کوتاه دارند؟‬
‫باید از تک‌تک آنها سوال کنیم‪ ،‬اما می‌توانم بگویم متاسفانه به میزانی که باید باشد‪ ،‬نیست‪.‬‬
‫البته دالیل مختلفی دارد‪ .‬مهم‌ترین دلیلش این است که فعالیت حرفه‌ای در عرصه فیلم کوتاه در‬
‫قیاس با سینمای حرفه‌ای سخت‌تر است‪ .‬بیشتر هم به خاطر محدودیت‌ها است‪ .‬در حوزه فیلم‬
‫کوتاه تولید حرفه‌ای نداریم و به همین دلیل است که ما وقت و انرژی زیادی صرف تعریف فیلم‬
‫کوتاه و هویت آن می‌کنیم‪.‬‬
‫رابطه انجمن فیلم کوتاه با مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و انجمن سینمای‬
‫جوان چگونه است؟ به نظر می‌رسد تعامل چندانی وجود ندارد‪.‬‬
‫آنها جایگاه خودشان را دارند که با صنف متفاوت است‪ .‬انجمن فیلم کوتاه به خاطر ماهیت‬
‫صنفی‌اش قائم به جمع است‪ ،‬اما مرکز گسترش و انجمن سینمای جوان قائم به فرد هستند‪ ،‬به‬
‫این شکل که با آمدن یک مدیر جدید‪ ،‬سلیقه و برنامه‌هایی وارد می‌شود و ایده‌های مدیر تسری‬
‫پیدا می‌کند و با رفتن او‪ ،‬همه چیز تغییر می‌کند‪ .‬طبیعی است که آنها نمی‌توانند با یک تشکل‬
‫صنفی به شکل همگن پیش بروند‪ .‬انجمن سینمای جوان یک سازمان دولتی است که از بودجه‬
‫دولتی استفاده می‌کند و باید سیاست‌هایی را که برایش تعیین شده اجرا کند‪ .‬ضمن آن که آن‬
‫را به عنوان مرکز آموزش و تولید فیلم آماتوری می‌شناسیم‪ .‬به همین خاطر خیلی نمی‌توانیم‬
‫هماهنگ باشیم‪ .‬درباره مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی هم این‌گونه است‪ .‬ما فقط‬
‫می‌توانیم از خروجی مرکز‪ ،‬افرادی را که ویژگی الزم را برای عضویت دارند جذب کنیم‪ .‬آنها‬
‫جایگاه خودشان را دارند و ما هم جایگاه خودمان را‪.‬‬
‫منظور شما این است که حرفه‌ای‌ترین افراد شاغل در حوزه فیلم کوتاه عضو انجمن‬
‫فیلم کوتاه هستند؟ یعنی این ‪ 116‬نفر به معنای واقعی حرفه‌ای هستند؟‬
‫بله‪ ،‬حرفه‌ای‌ترین‌هایی که در قالب داستانی و تجربی فیلم کوتاه می‌سازند‪ .‬البته اعضا در‬
‫دو بخش پیوسته و وابسته هستند‪ .‬اعضای پیوسته تجربه و تعداد فیلم بیشتری دارند و ادعای‬ ‫‪184‬‬
‫حرفه‌ای بودن درباره آنها درست است‪ .‬اعضای وابسته هم در ابتدای راه‌اند و در آینده نزدیک‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫می‌توانند به جایگاه حرفه‌ای‌ها برسند‪.‬‬
‫فکر نمی‌کنید تعامل با نهادهای دولتی و خصوصی که در زمینه فیلم کوتاه فعالیت‬
‫می‌کنند‪ ،‬بتوانید سهم بیشتری در عرصه سینمای ایران داشته باشید؟ مثل گرفتن سالن‬
‫برای نمایش فیلم و‪ ...‬تجربه نشان می‌دهد حرکت جمعی همیشه جواب مثبت داده است‪...‬‬
‫ایده‌آل ما این است که در سالن‌های سینما‪ ،‬پیش از فیلم‌های بلند امکان نمایش فیلم‌های‬
‫کوتاه به وجود بیاید‪ .‬حتی سالن‌هایی به نمایش فیلم کوتاه اختصاص یابد‪ .‬اما باید واقعیت‌ها و‬
‫محدودیت‌ها را هم در نظر گرفت‪ .‬انجمن فیلم کوتاه تشکلی است که در هفته حدود چهار ساعت‬
‫می‌تواند از یکی از اتاق‌های خانه سینما استفاده کند‪...‬‬
‫واقعا سهم شما همین قدر است؟ اما اغلب صنف‌های دیگر که به سینمای حرفه‌ای‬
‫ربط دارند‪ ،‬مکان ثابت دارند‪.‬‬
‫بله‪ ،‬ما سه شنبه و پنجشنبه هر هفته امکان تشکیل جلسه را در خانه سینما داریم‪ .‬وقتی وضعیت‬
 ‫یک صنف این گونه است که حتی یک خط تلفن مستقیم ندارد‪ ،‬بقیه موارد را خودتان حدس بزنید‪.‬‬
‫البته امیدواریم بتوانیم امکانات بیشتری بگیریم‪ ،‬حداقل دفتری که بشود اسمش را دفتر گذاشت‪.‬‬
‫حضور رضا میرکریمی‌به عنوان مدیرعامل خانه سینما چه تاثیری دارد؟ ایشان هرچند‬
‫وارد سینمای حرفه‌ای شده‪ ،‬اما همیشه گوشه چشمی‌به سینمای مستند و فیلم کوتاه دارد‪.‬‬
‫در واقع یکی از اتفاق‌های خوشایند برای ما حضور آقای میرکریمی‌است‪ .‬ایشان به این عرصه‬
‫عالقه نشان می‌دهند‪ .‬شاید چون زمان زیادی از حرکت‌شان به سمت ساخت فیلم بلند نمی‌گذرد‪.‬‬
‫امیدواریم بتوانیم از این روحیه آقای میرکریمی‌برای تقویت صنف استفاده کنیم‪.‬‬
‫مدیریت شما در انجمن فیلم کوتاه با حضور آقای جعفری جلوه در معاونت امور‬
‫سینمایی همزمان شده است‪ .‬ایشان چه در زمان حضور در تلویزیون و چه االن یکی از‬
‫حامیان جریان فیلم کوتاه و مستند بوده است‪ .‬آیا از این مزیت استفاده کرده‌اید؟‬
‫در زمان هیات مدیره قبلی با ایشان مالقاتی داشتیم و ایشان از چتر حمایتی فیلم کوتاه‬
‫صحبت کردند‪ ،‬البته با تعابیر خاص خودشان که فیلم کوتاه را به دوبیتی تشبیه کردند‪ .‬به جرات‬
‫می‌توانم بگویم تفکیک دوباره مرکز گسترش از انجمن سینمای جوان بر اساس تعامل میان انجمن‬
‫فیلم کوتاه و معاونت سینمایی صورت گرفت‪ .‬در بازار فیلم فجر هم فرصتی پیش آمد و با ایشان‬
‫درباره مسائل گوناگون صحبت کردیم‪.‬‬
‫‪185‬‬ ‫با توجه به تاکیدتان بر لزوم تعریف فیلم کوتاه‪ ،‬آیا این مسئله بر عضوگیری هم تاثیر‬
‫می‌گذارد؟ یعنی هیات مدیره در گزینش متقاضیان عضویت وارد بحث تعریف می‌شود؟‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫ما از کسانی که هنوز عضو انجمن نشده‌اند‪ ،‬چنین انتظاری نداریم‪ .‬همین‌جا به تمام فیلم‌سازان‬
‫در هر نقطه ایران می‌گویم که بدون داشتن تعریف از کار صنفی‪ ،‬فیلم‌های خودشان را ارائه‬
‫دهند‪ .‬ما اعتقاد داریم آثار افراد مالک ارزیابی است‪ ،‬نه دیدگاه‌های‌شان‪ .‬به همین دلیل در کمیته‬
‫عضوگیری و برای تشخیص صالحیت متقاضیان‪ ،‬بیشترین امتیاز به فیلم‌هایی که افراد ساخته‌اند‬
‫تعلق می‌گیرد‪ .‬ما انتظارهای خودمان از افراد را زمانی که به عضویت درآمدند‪ ،‬مطرح می‌کنیم‪.‬‬
‫سوال آخر من این است که چرا در میان ‪ 116‬عضو شما‪ ،‬تعداد فیلم‌سازان زن تا این‬
‫حد اندک است؟ در حالی که ما زنان سازنده فیلم کوتاه کم نداریم و اکثرا فیلم‌سازان‬
‫توانمندی هستند‪...‬‬
‫شاید انجمن را نمی‌شناسند‪ .‬شاید هم فیلم‌های‌شان مشخصا در قالب تعریفی که در اساسنامه‬
‫از فیلم کوتاه دارد‪ ،‬نمی‌گنجد‪ .‬مثال ممکن است کارهای‌شان بیشتر مستند باشد‪ .‬باعث افتخار‬
‫ما است که تعداد اعضای خانم انجمن افزایش یابد‪ ،‬اما دلیل خاصی برای این مسئله یا راهکار‬
‫مشخصی به ذهنم نمی‌رسد‪ .‬فقط می‌توانم بگویم برای زنان فیلم‌ساز هیچ محدودیتی وجود ندارد‪.‬‬
‫یکشنبه‪14:36 1386/04/03 ,‬‬

‫‪186‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫‪1‬‬
‫گفتگو با هومن بهمنش‪ /‬کاظم ماليي‬
‫هومن جان‪،‬از کارکردن با چه کارگردانی لذت می‪‎‬بری؟‬
‫کارگردانی که دنیای ناشناخته‌ای از سینما رو برام آشکار کنه و من رو به وجد بیاره‪ ،‬نه تنها‬
‫از فیلم‪‎‬برداری‪ ،‬بلکه از تخصص‪‎‬های دیگه‌ی سینما هم در حد یک فر ِد متخصص بدونه و بتونه‬
‫خودش هم به بهترین شکل همه‌ی حرفه‪‎‬های سینمایی رو انجام بده‪ .‬مثل‪ :‬نور و فیلم‪‎‬برداری‪،‬‬
‫طراحی صحنه‪ ،‬فیلمنامه‪ ،‬تدوین‪ ،‬گریم‪ ،‬صدا‪ ،‬تولید و تدارکات‪.‬‬
‫البته که الزم نیست حتما خودش این کارها رو تو فیلم خودش انجام بده‪ ،‬اما به نظرم باید‬
‫اینقدر اجرای جزئیات رو در مورد هر حرفه‪‎‬ای بدونه که بتونه راهنمای خوبی برای لیدرهای‬
‫تخصصی فیلم خودش باشه تا اون‪‎‬ها هم به درستی وظایف‪‎‬شون رو انجام بدن و در راستای ذهنیت‬
‫اون حرکت کنند‪.‬‬
‫فکر می‪‎‬کنی فیلم‪‎‬هایی که “هومن بهمنش” تصویر گرفته‪ ،‬چه خصوصیات و ویژگی‪‎‬های‬
‫بارزی دارند؟‬
‫فکر می‪‎‬کنم مشهودترین ویژگی‪‎‬شون اینه که سعی کردم انتخاب کنم و انتخاب‪‎‬های متفاوتی‬
‫داشته باشم‪ .‬البته این در مورد همه‌ی کارهام صدق نمی‪‎‬کنه‪ ،‬اما خوشبختانه تا به حال هرگز‬
‫فیلمی‌رو فقط بخاطر دستمزدش قبول نکردم‪ ،‬حتی تو بدترین شرایط مالی‪‎‬ام‪.‬‬
‫‪187‬‬ ‫فیلم‪‎‬هایی که فکر می‪‎‬کردم نمی‪‎‬تونم چیزی بهشون اضافه کنم رو انجام ندادم حتی شاید با‬
‫یک کارگردان و گروه خوب‪ .‬در مورد ویژگی‪‎‬های کار هم سعی کردم طوری کار کنم که کسایی‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫که روحیه و کارهای منو می‪‎‬شناسند هر بار که فیلمی‌از من می‪‎‬بینند نتونن قبل از خوندن تیتراژ‬
‫تشخیص بدن اون فیلم کار منه‪.‬‬
‫دوست دارم تو هر کا ِر جدیدی جنبه‪‎‬ای دیگه از فضای ذهنی و کاری خودم رو تجربه کنم‪ .‬در‬
‫واقع هرگز نخواستم که صاحب سبک یا روش خاصی در فیلم‪‎‬برداری باشم و یا سینمای خاصی رو‬
‫در فیلم‪‎‬برداری دنبال کنم چون به عقیده‪‎‬ام این خیلی غلطه که فیلم‪‎‬بردار امضاش تو کارش باشه‬
‫یا اصطالحاً صاحب سبک باشه‪ .‬فیلم‪‎‬بردار خوب باید تابع شرایط و سبک فیلمی‌باشه که در اون‬
‫کارگردان‬
‫ِ‬ ‫کار می‪‎‬کنه و چیزی رو انجام بده که کارگردانش می‪‎‬خواد‪ .‬البته سوء تفاهم نشه‪ ،‬منظورم‬
‫واقعی‪ ،‬نه هر کسی که صرفا اسمش توی تیتراژ به عنوان کارگردان می‪‎‬خوره‪.‬‬
‫ِ‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_132.aspx‬‬
‫کال به فیلم‪‎‬کوتاه چطوری نگاه می‪‎‬کنی؟ آیا فیلم‪‎‬برداری کار بلند برات جدی‪‎‬تر نیست؟‬
‫(یا این‪‎‬که حقیقت ًا مرزی بین این دو قائل نیستی؟)‬
‫نه واقعاً‪ ،‬برام فرقی نمی‪‎‬کنه‪ .‬تنها تفاوت این دو سینما برای فیلم‪‎‬بردار تایم و مخاطبشه‪( ،‬البته‬
‫اگه منظورت سینمای بلند و سینمای کوتاه یا تجربه‪‎‬گراست نه سینمای کوتاه آماتور‪ ،‬که این‬
‫روزها خیلی زیاد شده)‪ .‬منظورم از آماتور بچه‪‎‬های فیلم اولی نیست‪ ،‬بارها با دوستان فیلم اولی‬
‫کار کرده‪‎‬ام و با این‪‎‬که کم تجربه بوده‌اند اما هوش و درک درستی از سینما داشته‪‎‬اند‪ .‬منظورم از‬
‫آماتور کسانی هستند که حتی شاید سال‪‎‬هاست که کار می‪‎‬کنند اما می‪‎‬توانی فقدان همه چیز را در‬
‫مورد همه‌ی عناصر و سلیقه‪‎‬های سینمایی در کارشان می‪‎‬بینی و صرفا از کارگردانی یا فیلم‪‎‬سازی‬
‫تقطیع پالن‪‎‬های نوشته شده را آموخته‪‎‬اند نه چیز دیگر!‬
‫به نظرم تفاوت مهم و بزرگ یک فیلم سینمایی و یک فیلم‪‎‬کوتاه در سینمای رایج ایران‬
‫مخاطب و سفارش دهنده فیلم است‪ .‬در سینمای بلند با همه گونه مخاطب روبرو هستی و این‬
‫باعث می‪‎‬شود که سلیقه‌ی طیف‪‎‬های مختلفی از تماشاگران را در نظر بگیری‪ .‬آدم‪‎‬هایی که شاید‬
‫هیچ اطالعاتی از سینما ندارند و یا کسانی که صرفا برای تفریح و یا سرگرمی‌به سینما می‪‎‬آیند و‬
‫یا کسانی که سینما به عنوان مخاطب برایشان جدی ست و صاحب فکر و فرهنگ تفکر و تعمق‬
‫هستند و اهل مطالعه‪‎‬اند و سینمای روز را تعقیب می‪‎‬کنند و یا مادرانی که دغدغه‪‎‬شان صبحانه‬
‫و ناهار و شام فرزندان و فراهم کردن بهترین‪‎‬ها برای آن‪‎‬هاست و تقریبا همه‌ی طیف‪‎‬هایی که در‬ ‫‪188‬‬
‫اجتماع زندگی می‪‎‬کنند‪.‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫بنابراین شاید مجبور شوی در جاهایی آنگونه که فکر می‪‎‬کنی کارت را اجرا نکنی و همه‌ی‬
‫این افراد را درنظر بگیری‪ .‬در ضمن سلیقه‌ی تهیه کننده هم به این جمع اضافه خواهد شد‪.‬‬
‫سیاست‪ ،‬حکومت و قدرت مولفه‪‎‬های تصمیم گیرنده برای سینمای بلند است‪ .‬در همه جایِ دنیا‬
‫سینماگران سلیقه‌ی مخاطبان را به پله‪‎‬های باالتر می‪‎‬برند و همیشه جلوتر از زمانه‌ی سرزمین‪‎‬شان‬
‫حرکت می‪‎‬کنند‪ ،‬اما سینمایِ رایج ما از مردم کشورمان عقب‪‎‬تر است و حتی سلیقه‌ی آن‪‎‬ها را روز‬
‫به روز پست تر و پست تر می‪‎‬کند (البته منظورم از سینما‪ ،‬سینماگران نیست)‪ .‬سانسور نسبت به‬
‫فیلم‪‎‬کوتاه شدیدتر اعمال می‪‎‬شود و نویسندگان اجازه‌ی ورود به حوزه‪‎‬های مختلفی از اجتماع و‬
‫مسائل انسان امروز را ندارند‪ .‬ایده‌ی اولیه یک سینماگر تا فیلم ساخته شده فرسنگ‪‎‬ها فاصله دارد‪.‬‬
‫اما در سینمای کوتاه بخش بزرگی از این نکات انحرافی وجود ندارد‪ .‬فیلم‪‎‬ساز می‪‎‬تواند فارغ از این‬
‫ِ‬
‫مختلف پرداخته نشده را بپروراند‬ ‫دغدغه‪‎‬ها با دوربینی کوچک و گروهی کوچک‪‎‬تر‪ ،‬گونه‪‎‬ها و سوژه‪‎‬های‬
‫و ثبت کند‪ .‬تعداد آدم‪‎‬های گروه هم که کم‪‎‬تر می‪‎‬شود امنیت و آرامش روانی بر گروه حکم‪‎‬فرما می‪‎‬شود‪.‬‬
 ‫در ضمن می‪‎‬توانی چون مخاطب خاص‪‎‬تری نسبت به آن‪‎‬گونه از سینما داری جسورانه‪‎‬تر گام‬
‫برداری و بیش‪‎‬تر ریسک و قمار کنی و قلبت بیش‪‎‬تر به تپش بیفتد‪ .‬بارها و بارها شده بعد از ‪40‬‬
‫روز کار در یک پروژه‌ی سینمایی در یک لحظه پشت دوربین و در میان ‪ 70 ،60‬نفر عوامل فیلم‪،‬‬
‫روی تاورکرین در میان انبوهی از چراغ‪‎‬های روشن و خیابانی عظیم‪‎‎‬تر‪ ،‬دلم برای دوربین کوچک‬
‫یک گروه مستند ساز یا یک فیلم‪‎‬کوتاه تنگ شده و اگر در آن لحظه چاره‪‎‬ای داشتم و می‪‎‬توانستم‬
‫از کرین پیاده شوم حتما بین آن و فیلم‪‎‬کوتاه‪ ،‬فیلم‪‎‬کوتاه را انتخاب می‪‎‬کردم‪.‬‬
‫البته تعداد مخاطبین سینمای بلند در کنار سینمای کوتاه هم دلیل دیگری‌ست برای این‪‎‬که‬
‫برای کارکردن در هر دو وسوسه شوم‪ .‬به هر حال همه‌ی ما برای دیده شدن و در معرض قضاوت‬
‫قرار گرفتن تالش می‪‎‬کنیم و دوست داریم که بازتاب کارمان را از افراد گوناگون بشنویم‪ .‬در‬
‫جشنواره‪‎‬های مختلف قضاوت شویم و خود را محک بزنیم و با همکارانمان رقابت سالم کنیم‪ .‬در‬
‫این حال سینمای بلند اوضاع بهتر و وسوسه‪‎‬انگیزتری نسبت به فیلم‪‎‬کوتاه دارد‪.‬‬
‫مشکل “تصاویر” اکثر فیلم‪‎‬های‪‎‬کوتاه ما چیه؟‬
‫ِ‬ ‫به نظرت‬
‫خوشبختانه در چند سال اخیر جوانان مستعدی در فضای جدی فیلم‪‎‬کوتاه کار می‪‎‬کنند‪ .‬در‬
‫این چند دوره‪‎‬ای که به عنوان داور در خدمت جشن خانه سینما بوده‌ام‪ ،‬شاهد حضور و ظهور‬
‫استعدادهای درخشانی در حیطه‌ی کار خودم بوده‌ام و مخصوصا در این دوره‌ی آخر کارهایی را‬
‫‪189‬‬ ‫دیدم که کار فیلم‪‎‬بردارشان در آن فیلم‪‎‬ها درخشان و انرژی بخش بود‪ .‬اما به نظرم هنوز هم ما در‬
‫فیلم‪‎‬برداری تکنیکی و صنعتی از بابت شیوه‌ی کار ضعیف هستیم‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫شما ببینید اکثر فیلم‪‎‬برداری‪‎‬ها دوربین روی دست و یا فیکس روی سه پایه و یا حداکثر چند‬
‫پالن حرکتی و یا تعقیبی دارند‪ .‬نکته نگران‪‎‬کننده در مورد اکثر این کارها این است که موجی از‬
‫ساد‌گی در سینمای موسوم به سینمای روز دنیا راه افتاده و ما به دلیل نداشتن تخصص الزم و‬
‫یا ابزار کافی و یا فقدان بلندپروازی و روحیه‌ی افسرده‌ی این روزهای جوانان ایرانی‪ ،‬فیلم‪‎‬برداری‬
‫اکثر فیلم‪‎‬ها هم افسرده و بی‪‎‬انرژی و کامال ساده و بدون انرژی خاصی شده است‪.‬‬
‫رنگ از سینمای ما کم کم بیرون رفته و اکثر فیلم‪‎‬ها فضاهایشان خاکستری رنگ‪ ،‬آبی و یا‬
‫بی‪‎‬رنگ شده است‪ .‬البته قبول دارم که روزگارمان هم این‪‎‬گونه است‪ ،‬اما وظیفه‌ی ماست که حداقل‬
‫با تزریق حالی دیگر شرایط را برای مردم افسرده‪‎‬مان تغییر دهیم‪.‬‬
‫در عین حال تکنولوژی دیجیتال ما را به سمت نوردهی و دخل و تصرف کم در صحنه سوق‬
‫می‪‎‬دهد و متاسفانه این موضوع می‪‎‬تواند برای پرورش و ظهور فیلم‪‎‬برداران حال حاضر و جدیدتر‬
‫مثل سمی‌مهلک عمل کند‪.‬‬
‫سینما تشکیل شده است از انواع مکتب‪‎‬ها‪ ،‬سبک‪‎‬ها و قصه‪‎‬های مختلف‪ .‬آیا باید به واسطه‌ی‬
‫این گونه از دوربین‪‎‬ها چراغ‪‎‬ها را جمع کرد و فقط به این دلیل که این دوربین‪‎‬ها در هر شرایط‬
‫نوری تصویری درخشان و قابل دیدن و با کیفیت مناسب به ما می‪‎‬دهند‪ ،‬باید این‪‎‬گونه همه‌ی‬
‫فیلم‪‎‬هایمان را بسازیم؟ پس نورپردازی که بعد آرتیستیک یک فیلم‪‎‬بردار است کجاست؟ به نظر‬
‫شما تنوع قاب بندی در یک پالن بیشتره یا نورپردازی؟ به عقیده‌ی من یک صحنه را می‪‎‬توان به‬
‫هزاران شکل نورپردازی کرد اما تعداد ترکیب‪‎‬هایی که برای یک صحنه می‪‎‬توان بست بسیار کم‪‎‬تر‬
‫است‪.‬‬
‫من از نسل دیجیتال هستم‪ .‬به غیر از اولین فیلم‪‎‬هایی که با دوربین سوپر‪ 8‬کار کردم و چند‬
‫کار ‪ 16‬میلی‪‎‬متری‪ ،‬در همان اوایل بقیه‌ی کارهای من ویدئو‪ ،‬دیجیتال و یا سینما دیجیتال بودند‬
‫و تا همین اواخر که دو فیلم سینمایی ‪ 35‬میلی‪‎‬متری کار کردم چندین سال بود که دیجیتال‬
‫کار می‪‎‬کردم و به نظرم هم تا ‪ 5‬سال آینده سینمای دیجیتال به شکل کامل تمام دنیا را تصرف‬
‫می‪‎‬کند‪.‬‬
‫اما نباید فیلم‪‎‬برداری به سمت حذف طراحی نور و اصوال طراحی سلیقه فیلم‪‎‬بردار برود‪ .‬در این‬
‫ذوق کارگردان‪‎‬هایی هستم که با شنیدن هر خبری در مورد دوربین‪‎‬های جدید با‬
‫روزها شاهد ِ‬
‫ذوق و شوق با من تماس می‪‎‬گیرند و می‪‎‬گویند‪“ :‬شنیدی فالن دوربین اومده؟! میگن خیلی خوبه‪،‬‬
‫میشه تو هر شرایط نوری باهاش فیلم‪‎‬برداری کرد و اصال احتیاجی به نورپردازی نداره!”‬ ‫‪190‬‬
‫ال مشخص و دقیقی داشته‬ ‫یک کارگردان واقعی باید “دکوپاژ” و “استوری برد” کام ً‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫باشه‪ .‬در این صورت یک فیلم‪‎‬بردار چگونه در کا ِر این کارگردان حضور خالقانه‪‎‬ای خواهد‬
‫داشت؟‬
‫همین‪‎‬طور که می‪‎‬دونی سینمامون هم مثل همه چیزمون با کل دنیا فرق می‪‎‬کنه‪ .‬اتفاقاً خالقیت‬
‫رابطه‌ی مستقیمی‌با زمان و تفکر داره‪“ .‬استوری برد” یعنی ترسیم فضای ذهنی یک کارگردان نسبت‬
‫به کلیات و جزئیات فیلم بر روی کاغذ و مصور کردن آن برای هماهنگی تولیدی با سایر لیدرهای‬
‫یک فیلم از جمله مدیر فیلم‪‎‬برداری‪ .‬استوری برد توسط کارگردان و با مشاوره با لیدرهای فیلم مثل‬
‫مدیر فیلم‪‎‬برداری‪ ،‬مدیر هنری‪ ،‬طراح صحنه و لباس‪ ،‬طراح گریم‪ ،‬طراح صدا‪ ،‬مدیر برنامه‪‎‬ریزی‪ ،‬مدیر‬
‫تولید و‪ ...‬تهیه می‪‎‬شود و پس از تکمیل یک نسخه از آن در اختیار مدیران قرار می‪‎‬گیرد تا آن‪‎‬ها در‬
‫پیش تولید زمان برای طراحی‪‎‬هایشان و خالقیت‪‎‬هایشان داشته باشند‪ .‬بارها و بارها روی آن‪‎‬ها کار‬
‫ِ‬
‫خالقیت تک تک‬ ‫کرده و کارگردان را در جریان ایده‪‎‬ها و تفکرات‪‎‬شان قرار می‪‎‬دهند و با مشاوره و‬
‫آن‪‎‬ها‪ ،‬ساختمان بصری و صوتی فیلم شکل می‪‎‬گیرد و جا و زمان برای خالقیت‪‎‬شان خواهد بود‪.‬‬
 ‫اما در سینمای ما معموال همه‌ی افراد گروه در روز فیلم‪‎‬برداری متوجه چگونگی دکوپاژ‬
‫کارگردان می‪‎‬شوند‪ .‬گاهی اوقات شب قبل و گاهی اوقات دقایقی قبل ازکلید!‬
‫گاهی اوقات هم در جریان قرار نمی‪‎‬گیرند چون دکوپاژی وجود ندارد و کارگردان به‬
‫همراه سایر عوامل‪“ ،‬در صحنه‌‌‪ ،‬دکوپاژش را کشف و شهود می‪‎‬کند‪ .‬با این اوصاف به نظر‬
‫من فیلم‪‎‬بردار زمان بیشتری برای فکر به ایده‪‎‬ها و ظهور خالقیت‪‎‬هایم‬
‫تو در این شرایط ِ‬
‫خواهم داشت یا زمانی‪‎‬که استوری‪‎‬برد تهیه شده باشد؟‬
‫ِ‬
‫نهایت تبادل نظر فیلم‪‎‬بردار و کارگردان رد و بدل کردن چند تا‬ ‫در خیلی از موارد‪ ،‬اینجا‬
‫‪ DVD‬از فیلم‪‎‬های‌هالیوودی یا اروپایی و یا آسیای شرقی‪‎‬ست‪ .‬البته در نوعی از سینما هم در‬
‫تمام دنیا که موسوم به سینمای مستقل است گاهی اوقات شیوه‌ی کا ِر کارگردان به گونه‪‎‬ای‌ ست‬
‫که خط‌و‌مشی دکوپاژی خود را در ذهن یا روی کاغذ مشخص کرده و آن را در صحنه بسته به‬
‫نوع فضا یا بازیگران تغییر می‪‎‬دهد‪ ،‬که در این‪‎‬گونه از سینما تکلیف فیلم‪‎‬بردار مشخص است و قرار‬
‫است که این‪‎‬گونه کار کند‪.‬‬
‫در فیلم‪‎‬کوتاه با کارگردان‪‎‬های مختلفی کار کردی‪ .‬مهم‪‎‬ترین مسئله‪‎‬ای که شاید با‬
‫اکثر اون‪‎‬ها داشتی چی بوده؟‬
‫خب این نکته در مورد همه‌ی اون‪‎‬ها صدق نمی‪‎‬کنه‪ ،‬ولی مهم‪‎‬ترین مسئله‪‎‬ای که با اکثر اون‪‎‬ها‬
‫‪191‬‬ ‫فقدان سوا ِد بصری و غریبگی با حرفه‌ی فیلم‪‎‬برداری بوده‪.‬‬
‫ِ‬ ‫داشتم‬
‫جای دوربینت را بر چه اساسی انتخاب می‪‎‬کنی؟‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫تم فیلمنامه‪ ،‬شکل و طراحی سکانس‪ ،‬نظر کارگردان‪ ،‬ابزار و امکانات فیلم‪‎‬برداری‪ ،‬امکانات‬
‫ِ‬
‫تولیدی و صحنه‪‎‬ای‪ ،‬شکل و توانایی بازیگر‪ ،‬تداوم بصری و ساختار بصری فیلم‪ ،‬حس صحنه و ‪...‬‬
‫به نظرت چه تفاوت‪‎‬های عمده‪‎‬ای بین تصویربرداری یک اثر مستند و داستانی وجود داره؟‬
‫امروز جواب دادن به این سوال نسبت به چند سال پیش کام ً‬
‫ال متفاوته‪ .‬به نظرم این دو سینما‬
‫در دنیای امروز اینقدر از هم متفاوت شده‪‎‬اند و فاصله گرفته‪‎‬اند که دیگه نمی‪‎‬توان یک فیلم‪‎‬بردار‬
‫داستانی را فیلم‪‎‬بردار مستند هم دانست و یا بلعکس‪ .‬بلکه به‪‎‬دلیل گستردگی در گونه‪‎‬های مختلف‬
‫سینمای مستند‪ ،‬فیلم‪‎‬برداری این‪‎‬گونه از آثار امروزه یک تخصص است و یک فیلم‪‎‬بردار سینمای‬
‫داستانی می‪‎‬تواند صاحب و یا فاقد این تخصص باشد‪.‬‬
‫بر همین اساس واقعاً نمی‪‎‬توان به شکل کامال دقیق و آکادمیک گونه‪‎‬های مستند را تقسیم‪‎‬بندی‬
‫تلویزیونی تولید‬
‫ِ‬ ‫کرد‪ .‬ظهور فناوری دیجیتال و گستردگی این تکنولوژی و شبکه‪‎‬های مختلف‬
‫فیلم‪‎‬های مستند و رویکردی که مجامع مختلف علمی‌به مستندسازی نموده‪‎‬اند و استفاده‌ی‬
‫کمپانی‪‎‬های مختلف تجاری از این‪‎‬گونه از سینما در جهت تبلیغات و آگاهی‪‎‬سازی اجتماعی و حتی‬
‫رویکرد سیاستمداران دنیا برای تغییر اذهان عمومی‌در راستای سیاست‪‎‬هایشان و‪ ...‬موجب شده که‬
‫گونه‪‎‬های مختلفی از این سینما نسبت به قبل پدیدار شود و در دنیا مطرح شده و تاثیرگذار باشند‪.‬‬
‫نحوه‌ی ارائه‌ی این‪‎‬گونه از مستندها هم تغییر کرده و با سهمی‌که اینترنت در زندگی انسان‪‎‬ها اشغال‬
‫کرده‪ ،‬مخاطبان آثار مستند هم می‪‎‬توانند توسط اینترنت و شبکه‪‎‬های اجتماعی شاهد این آثار باشند‪.‬‬
‫حتی مستندهای گزارشی و خبری هم که ساده‪‎‬ترین ساختار سینمایی را داشتند امروزه‬
‫پیچیده شده‪‎‬اند‪ .‬سینمای روز دنیا هم به سمت استفاده از تکنیک‪‎‬های فیلم‪‎‬های مستند در‬
‫برقراری ارتباط با مخاطبش رفته است‪ .‬مستندهای ترکیبی با توجه به عمر کمش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ فضای زیادی از‬
‫سینمای مستند را به خود اختصاص داده و جایگاه یک فیلم‪‎‬ساز مستند هم در اجتماع به جایگاه‬
‫رفیع‪‎‬تر و مهم‪‎‬تری صعود کرده است‪.‬‬
‫هر شخص صاحب و یا فاقد نگرش و ایده‪‎‬ای منسجم‪ ،‬تنها با هزینه‌ی مقداری از پس‪‎‬اندازش‬
‫توانسته است یک دوربین دیجیتال آماتور و یا نیمه‪‎‬حرفه‪‎‬ای خریداری کند و یک سیستم‬
‫نیمه‪‎‬حرفه‪‎‬ای مونتاژ هم روی کامپیوتر شخصی‪‎‬اش نصب کند و از منظر خودش به دنیای پیرامونش‬
‫در قالب مستند نگاهی بیاندازد‪.‬‬
‫حتی با ظهور نسل جدید گوشی‪‎‬های موبایل با کیفیت تصاویر باالتر نسبت به سابق شاهد‬
‫حضور مستندهایی که بوسیله‌ی این‪‎‬گونه از موبایل‪‎‬ها ساخته شده‌اند هستیم‪ .‬شعار کمپانی‪‎‬های‬ ‫‪192‬‬
‫ساخت دوربین‪‎‬های دیجیتال در معرفی دوربین‪‎‬های‪‎‬شان‪ ،‬سهولت کار برای فیلم‪‎‬سازان مستند با‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫این‪‎‬گونه از دوربین‪‎‬هاست و یکی از بازارهای بزرگ فروش این‪‎‬گونه از دوربین‪‎‬ها بازار فیلم‪‎‬سازان و‬
‫یا تولیدکنندگان فیلم‪‎‬های مستند هستند‪.‬‬
‫بنابراین اوصاف دیگر نمی‪‎‬توان برای یک فیلم‪‎‬بردار این دو نوع از سینما را با هم مقایسه کرد و یا‬
‫ترجیح انتخاب گذاشت‪ .‬به نظرم سینمای مستند خیلی سریع‪‎‬تر و بی‪‎‬پرواتر از سینمای داستانی و‬
‫به شکل موازی با تکنولوژی در حال پیشرفت است و کشف و شهود ذاتی در فضای کاری مستند‪،‬‬
‫مثل همیشه برایم جذاب و قابل تامل است‪.‬‬
‫چه فیلم‪‎‬هایی مناسب هستند که به طریق دیجیتال تصویربرداری شوند و چه‬
‫فیلم‪‎‬هایی با “فیلم‪‎‬برداری” تاثی ِر بهتر و درست‪‎‬تری خواهند گذاشت؟‬
‫به‪‎‬نظرم مبحث پیچیده‌ایه‪ .‬اصوال توی این گفتگو درباره‌ی هر چیزی که صحبت میشه منظورم‬
‫شرایطی که همه‌مون می‪‎‬دونیم و این اظهارنظرها نمی‪‎‬تونه در مورد‬
‫ِ‬ ‫در سینمای ایران با تمام‬
‫سینمای جای دیگه‪‎‬ای صادق باشه‪ .‬چون سینمای ما کامال تحت تاثیر سیاستگذاری‪‎‬های حکومتی‪،‬‬
 ‫اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و تولیدیِ خودشه‪ ،‬و این مسائل می‪‎‬تونه بسته به شرایط کشورهای مختلف‬
‫فرق داشته باشه‪.‬‬
‫در وهله‌ی اول اگه شرایط انتخاب واقعی وجود داشته باشه و هر چیزی حاکم نباشه‪ ،‬فیلمنامه‬
‫بهترین منبع برای انتخابه‪ .‬دومین نکته‌ی حائ ِز اهمیت نگاه‪‎‬و شیوه‌ایست که کارگردان از نظر‬
‫تکنیکی و روایتی برای فیلمش انتخاب کرده‪.‬‬
‫شدن فنی ست که توی ایران اگه کسی کارش‬
‫ِ‬ ‫نکته‌ی سوم ضعف البراتوارهای ما در به روز‬
‫‪( Visual Effects‬جلوه‪‎‬های ویژه‌ی بصری) داشته‪‎‬باشه‪ ،‬به دلیل ِ‬
‫افت کیفیت و نبودن یا گران‬
‫بارنرفتن تهیه کننده‪‎‬ها بابت این هزینه‪‎‬ها معموال‬
‫ِ‬ ‫اسکن پوزتیو به دیجیتال و زی ِر‬
‫ِ‬ ‫بودن هزینه‪‎‬های‬
‫ِ‬
‫توصیه می‪‎‬کنیم که اگه قرا ِر کارهای تروکاژی و یا جلوه‪‎‬های ویژه‌ی بصری اتفاق بیفته‪ ،‬دیجیتال‬
‫کار بشه وگرنه فعال نگاتیو گزینه‌ی مناسب و مقرون به صرفه‪‎‬تریه‪ ،‬البته تا یک سال آینده قطعا‬
‫این ترجیح تغییر خواهد کرد‪.‬البته این انتخاب‪‎‬ها بین دوربین‪‎‬های ‪ 35‬میلی‪‎‬متری و دوربین‪‎‬های‬
‫سینما دیجیتال مثل ‪ SI 2K،Red One ،Alexa ،Epic‬و در برخی موارد ‪ 5D Mark2‬و‬
‫دوربین‪‎‬هایی از این نسل‪‎‬ها که یا فرمت تصاویرشان ‪ 2K ،3K ،4K ،4.5K ،5K‬و یا مثل ‪5D‬‬
‫که استثنائاً دوربینی موفق و موجه است ‪ HD‬می‪‎‬گیرند‪ ،‬اما لنزشان عمق میدان پائینی دارند و‬
‫در مورد دوربین‪‎‬های ویدئویی یا دیجیتال ویدئو صدق نمی‪‎‬کند‪.‬‬
‫‪193‬‬ ‫اساساً با اختراع و ظهور این‪‎‬گونه دوربین‪‎‬ها‪ ،‬دیگه فاصله‪‎‬ای بین نگاتیو و دیجیتال وجود نداره‪.‬‬
‫مخصوصاً با دوربین (‪ Epic‬از کمپانی ‪ Red‬و دوربین ‪ Alexa‬از کمپانی ‪ )ARRI‬دیگه این‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫فاصله از بین رفته‪ .‬اما باید به این نکته توجه داشت که مبحث ‪ Color Correction‬در این‬
‫نوع از سینما جزء الینفکیه و نباید حذف بشه‪ Color-C.‬یعنی اصالح رنگ یا اتالوناژ به شیوه‌ی‬
‫دیجیتال که اون هم هزینه‌ی خاص خودش رو داره و چند تا دفتر بیشتر در ایران نیستند که این‬
‫کار رو به شکل تخصصی و علمی‌انجام بدهند‪.‬‬
‫متاسفانه در سال‪‎‬های اخیر این بخش از کار (‪ )Color-C‬به درستی در سینمای ایران‬
‫جانیفتاده بود اما روز به روز این مرحله از ‪ Post Production‬فیلم داره جا میفته و من و‬
‫همه‌ی همکارانم برای مرسوم شدن این مرحله که مثل مرحله‌ی میکس صدا در صداگذاری و‬
‫تاثیر به سزا و باور نکردنی در ساختمان بصری یک فیلم داره تالش می‪‎‬کنیم‪.‬‬
‫نکته‌ی بعدی سبک بودن و ‪( Accessories‬متعلقات) کم دوربین‪‎‬های دیجیتال نسبت‬
‫به دوربین‪‎‬های ‪ 35‬میلی‪‎‬متری رایج در ایرانه که واقعاً برای بعضی از پروژه‪‎‬ها مشکل گشاست‪،‬‬
‫دولتی ایران‪.‬‬
‫ِ‬ ‫مخصوصا فیلم‪‎‬هایی از سینمای مستقل‪ ،‬زیرزمینی و یا غیر‬
 ‫رابطه‌ا‌ت با صدابردارها چطوریه؟‬
‫تقریباً با اکثر صدابردارهای خوب سینمای ایران همکار بوده‌ام و چند نفری هم که افتخار‬
‫همکاری با آن‪‎‬ها را نداشته‪‎‬ام‪ ،‬در مورد شیوه‌ی کاری‌شان شنیده‪‎‬ام‪ .‬همه‌ی این عزیزان که همراه‪‎‬شان‬
‫بوده‌ام در آینده از دوستان خوبم شده‌اند و قطع به یقین می‪‎‬گویم که با هیچکدام‪‎‬شان تا به حال‬
‫مشکل کاری پیدا نکرده‪‎‬ام‪.‬‬
‫به‪‎‬نظرم صدا یکی از عناصر مهم و تاثیر گذار یک فیلم است و حتی جایی که هیچ‪‎‬کدام از‬
‫عناصر یک فیلم توانایی کمک به القای حسی یک صحنه را ندارند‪ ،‬تنها صداست که می‪‎‬تواند بار‬
‫دراماتیک یک صحنه را به دوش بکشد‪.‬‬
‫یک صدای خوب بیشتر از یک تصویر می‪‎‬تواند برای ذهن بیننده تخیلی در راستای فیلم اما‬
‫متنوع‪‎‬تر ایجاد کند‪ .‬صدای خوب می‪‎‬تواند کار من به عنوان فیلم‪‎‬بردار را چندین پله باالتر پرتاب‬
‫کند و دقیقا عکس این کار را یک صدای بد در فیلم باعث می‪‎‬شود‪.‬‬
‫از دید تو‪ ،‬صدابردار خوب چه کسی ست؟‬
‫به‪‎‬نظرم یک صدابردار خوب کسی‌ست که اول حرفه‌ی خود را به خوبی بشناسد و نخواهد که‬
‫سر صحنه صداگذاری کند‪ ،‬بلکه وظیفه‌ی او تنها ضبط سالم صداها (دیالوگ‪‎‬ها) و طراحی درست‬
‫صدابرداری در زمینه‌ی پرسپکتیو‪ ،‬چگونگی تداوم لحن بازیگر و حس صحنه‪ ،‬مشاوره‌ی چگونگی‬
‫ادای کلمات و توازن و صداسازی بازیگر به کارگردان‪ ،‬در راستای قصه و مفهوم و فضای داستان است‪.‬‬ ‫‪194‬‬
‫فیلم‪‎‬بردار به چه روش‪‎‬هایی می‪‎‬تونه به نظام تصویری یک فیلم کمک کنه؟‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫اگه منظورت از نظام تصویری تداوم بصری یک فیلم و ساختمان بصری اون در راستای‬
‫فیلمنامه و تصویر ذهنی کارگردان از فیلم است‪ ،‬می‪‎‬توان به این موارد اشاره کرد‪ :‬طراحی نور‪،‬‬
‫انتخاب ترکیب بندی‪‎‬های بصری و مشاوره با کارگردان در زمینه‌ی دکوپاژ‪ ،‬رابطه‌ی تنگاتنگ با‬
‫طراح صحنه و مدیر هنری پروژه و مشاوره‪‎‬های با او‪ ،‬انتخاب لنزهای مناسب در راستای دکوپاژ‬
‫کارگردان‪ ،‬انتخاب ارتفاع‪‎‬های مناسب دوربین از سطح زمین نسبت به سوژه‪‎‬هایش در سکانس‪‎‬های‬
‫مختلف‪ ،‬طراحی تاریکی و روشنی‪‎‬های فیلم (جاها و یا افرادی که باید دیده شوند و یا دیده نشوند‬
‫در صحنه‪‎‬های مختلف) انتخاب رنگمایه‌ی درست به همراه کارگردان برای فضای بصری فیلم‬
‫و همچنین سکانس‪‎‬ها و یا پالن‪‎‬ها‪ ،‬طراحی شیوه‌ی اجرای دوربین در پالن‪‎‬های حرکتی (افقی‪،‬‬
‫عمودی و یا مورب‪ ،‬چرخشی یا ایستا)‪ ،‬لرزش‪‎‬ها و یا محو بودن تصاویر در جاهای مورد نیاز فیلم‪،‬‬
‫رابطه‌ی تنگاتنگ با طراح گریم فیلم در زمینه‌ی کاراکترسازی سوژه‪‎‬ها و فیزیک صورت تک تک‬
‫پرسوناژهای فیلم و آگاهی در زمینه‌ی ریزنکات مربوط به طراحی گریم انجام شده روی صورت بازیگر‪،‬‬
 ‫و انتخاب درست زوایای صورت و نور در جهت القای پرسوناژهای مدنظر کارگردان و طراح گریم‪.‬‬
‫اگه کسی بخواد دل و روده‪‎‬ی دوربین رو خوب بشناسه و بخواد تصویربرداری رو هم‬
‫از پایه و اصولی یاد بگیره‪ ،‬باید چیکار کنه؟‬
‫به نظرم اصوال برای یاد گرفتن هیچ حرفه و هنری‪ ،‬فرمول خاصی وجود نداره و آدم‪‎‬ها به‬
‫تناسب هوش‪ ،‬استعداد‪ ،‬شعور‪ ،‬بینش‪ ،‬نگرش‪ ،‬تجربه‪ ،‬شانس‪ ،‬امکانات و شرایط‪‎‬شون راه‪‎‬های‬
‫مختلفی برای رسیدن به هدف‪‎‬شون دارند‪ .‬دل و روده‌ی دوربین رو که به سادگی می‪‎‬شه از توی‬
‫کاتالوگ‪‎‬ها و بروشورها و اینترنت بیرون ریخت‪ .‬اساساً یادگرفتن راه کارکردن با یک دوربین بسیار‬
‫ساده است اما چگونه کارکردن با دوربین‪‎‬ها راهی ست که احتیاج به تمرین‪ ،‬دانش و هوش داره‪.‬‬
‫تمام دوربین‪‎‬ها و ابزارها به وسیله‌ی یک انسان طراحی و ساخته شده‪‎‬اند پس یادگرفتن و چگونه‬
‫کارکردن یک وسیله‪‎‬ای که قبال اختراع شده بسیار ساده است‪.‬‬
‫ترجمه‌ی نوع دید و نگرش هر شخص به تصویر و چگونگی استفاده از یک وسیله است که‬
‫خالقیت و تفاوت کار یک فیلم‪‎‬بردار رو با فیلم‪‎‬بردار دیگه مشخص می‪‎‬کنه‪ .‬در واقع یادگیری این‬
‫حرفه دو بخش داره یکی بخش مهندسی یا فنی ست که یادگیری نکات فنی یک دوربین یا یک‬
‫وسیله‌ی فیلم‪‎‬برداری‪‎‬ست‪ ،‬و دومی‌که مهم‪‎‬تره جنبه‌ی‌ هنری یک فیلم‪‎‬بردار که با اشراف به نکات‬
‫فنی باید هنر رو به حرفه‌اش اضافه کنه‪ .‬در تمام حرفه‪‎‬های دنیا این شیوه‌ی کار کردن‌ست که‬
‫‪195‬‬ ‫یک متخصص رو با متخصص دیگه منفک می‪‎‬کنه‪ .‬پیشنهادم اینه که کسایی که دوست دارند وارد‬
‫این حرفه بشند اول صاحب فکر‪ ،‬نگرش و دید هنری مخصوص به خودشون باشند که می‪‎‬تونن با‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫عکاسی‪ ،‬نقاشی‪ ،‬فیلم دیدن‪ ،‬کتاب خوندن و هزاران چیز دیگه و همه راه‪‎‬هایی که بارها بزرگان‪‎‬مون‬
‫بهمون پیشنهاد کرده‪‎‬اند صاحب نگرش بشند‪ ،‬بعدش زمان برای یادگیری تکنولوژی که روز به‬
‫روز داره پیشرفت می‪‎‬کنه بسیار زیاده و می‪‎‬تونن با اشراف و تصاحب نگرش ویژه‪ ،‬خودشون رو در‬
‫زمینه‌ی فنی به روز کنند‪.‬‬
‫همه‌ی آموزشگاه‪‎‬ها و دانشکده‪‎‬های سینمایی صرفاً نکات فنی رو به هنرجویانشون یاد می‪‎‬دهند‬
‫و یا اون‪‎‬ها رو با نگاه‪‎‬های مختلف و سبک‪‎‬های مختلف سینمایی آشنا می‪‎‬کنند و تنها کسایی موفق‬
‫می‪‎‬شند که صاحب دید و نگاه خاص خودشون باشند‪.‬‬
‫در زمینه‌ی تصویر به کار کدوم همکارانت امتیاز بیشتری میدی؟‬
‫خب توی سینمای ایران چند فیلم‪‎‬بردار هستند که برام حکم استادی دارند مثل “هوشنگ بهارلو”‪،‬‬
‫“حسین جعفریان”‪“ ،‬محمود کالری”‪“ ،‬محمد آالد پوش”‪“ ،‬علیرضا زرین دست”‪“ ،‬بهرام بدخشانی”‪،‬‬
‫“مرتضی پورصمدی”‪“ ،‬علی لقمانی”‪“ ،‬حمید خضوعی” و فیلم‪‎‬برداران خارجی که خیلی زیادند‬
‫مثل “سون نیک ویس”‪“ ،‬کنراد‌هال”‪“ ،‬ریموند زیگموند”‪“ ،‬داریوش خنجی”‪“ ،‬ویتورو استورارو”‬
‫ِ‬
‫در زمینه‪‎‬ی کارگردانی چطور؟‬
‫“عباس کیارستمی”‪“ ،‬داریوش مهرجویی”‪“ ،‬ناصر تقوایی”‪“ ،‬کیانوش عیاری”‪“ ،‬جعفر پناهی”‪،‬‬
‫“اصغر فرهادی” از فیلم‪‎‬سازان مورد عالقه‪‎‬ام هستند‪ .‬خارج از ایران هم که تعدادشون زیاده اما خب‬
‫“آنتونیونی” و “کوبریک” رو خیلی می‪‎‬پسندم‪.‬‬
‫چند فیلم‪‎‬کوتاه خوبی که تا بحال دیدی؟‬
‫تعدادشون نه خیلی کم بوده و نه خیلی زیاد‪ ،‬اما چون اکثر فیلم‪‎‬سازان دوستام هستند ترجیح‬
‫می‪‎‬دم برای این‪‎‬که سوءتفاهم نشه از فیلمی‌نام نبرم‪.‬‬
‫می‪‎‬تونی از چند نفر تشکر کنی‪ ...‬ممنونتم هومن عزیز‪.‬‬
‫متشکرم از همه‌ی معلمانی که به من آموختند‪.‬‬
‫همه‌ی کارگردان‪‎‬هایی که به من اعتماد کردند به ویژه “نقی نعمتی” برای اولین فیلم سینمائی‪‎‬ش‬
‫(آن‪‎‬سه)‪.‬‬
‫از تو که برای انجام این مصاحبه واقعاً صبوری کردی و مهم‪‎‬تر این‪‎‬که این همه انرژی داری و‬
‫فیلم‪‎‬های خوبی ساختی و می‪‎‬سازی که من هم خیلی دوسشون دارم‪.‬‬
‫شنبه‪18:34 1390/09/26 ,‬‬
‫‪196‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫‪1‬‬
‫گفت و گو با شهرام مکری‬
‫فیلم‌سازی حوزه شخصی من است‬
‫عالقه‌مندان فیلم کوتاه بعید است که نام «طوفان سنجاقک» را نشنیده باشند و در ادامه برای‬
‫دیدن ساخته‌های جدید سازنده این فیلم کنجکاوی نکرده باشند‪ .‬شهرام مکری فیلم کوتاه‌سازی‬
‫را ادامه داد تا به «اشکان و انگشتر متبرک و چند داستان دیگر» رسید و بعد از آن فیلم نساخت‬
‫تا «ماهی و گربه» را مقابل دوربین برد‪ .‬فیلمی‌که به تازگی از جشنواره‌ای در پرتغال جایزه بهترین‬
‫فیلم را گرفت و ژولیت بینوش جایزه را به کارگردان جوان ایرانی اعطا کرد و همچنین در مراسم‬
‫آسیاپاسیفیک نامزد دریافت جایزه بهترین کارگردانی شده است‪.‬‬
‫‪-‬آقای مکری در وضعیت تعریف شده مناسبات سینمای ایران چطور فضایی برای‬
‫ساخت فیلم‌هایتان پیدا می‌کنید؟ کارهایی که امضای شخصی زیر آن دیده می‌شود؟‬
‫فکر می‌کنم همیشه یک اشتباه در محاسبات مالی سینما اتفاق می‌افتد‪ .‬تفاوت بین فیلم‌های‬
‫سودآور و پرفروش در سینمای ما مشخص نشده است‪ .‬سودآور فیلمی‌است که با هر میزان فروشی‬
‫که دارد از هزینه بازگرداندن هزینه تولید جلوتر رفته و به سود رسیده است‪ ،‬اما یک فیلم پرفروش‬
‫الزاما سودآور نیست‪ .‬می‌توان شرایطی را در نظر گرفت که یک فیلم با هزینه تولید ‪ 10‬میلیونی‬
‫اگر ‪ 20‬میلیون بفروشد ‪ 100‬درصد به سود رسیده‪ ،‬اما اگر یک فیلم دو میلیاردی‪ ،‬سه میلیارد‬
‫‪197‬‬ ‫بفروشد ضرر کرده است‪ .‬شیوه‌ای که من برای جذب سرمایه‌گذار پیش می‌گیرم این است که با‬
‫کنترل هزینه تولید جریان ساخت را به گونه‌ای پیش می‌برم که تهیه‌کننده متضرر نشود و حتی‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫به سود برسد‪ .‬البته واضح است که حرکت در این راه کار ساده‌ای نیست به خصوص از این منظر‬
‫که سینمای ما با این شیوه چندان آشنا نیست‪.‬‬
‫‪ -‬شما در مقطعی که فیلم کوتاه می‌ساختید به شهرت خوبی دست پیدا کردید و‬
‫کارهایتان در همان فرصت‌های اندکی که امکان نمایش به دست می‌آورد مورد استقبال‬
‫قرار می‌گرفت‪ .‬بسیاری از همکاران شما با شهرتی به نسبت کمتر از شما وارد جریان‬
‫اصلی سینما شدند و مدت‌هاست فیلم‌سازی در قالب به اصطالح صنعتی را پیگیری‬
‫می‌کنند‪ .‬چرا هیچ‌گاه نخواستید این مسیر عبور کنید؟‬
‫فیلم‌سازی تا امروز حیطه شخصی زندگی من بوده و هست‪ .‬هر کسی یک حیطه شخصی‬
‫برای خود تعریف می‌کند؛ برخی خانواده و بعضی تالش برای سالمت بودن و تعدادی مسافرت و‬
‫مواردی از این دست را در حیطه عالقه شخصی خود قرار می‌دهند؛‌ اما معنای این مفهوم برای من‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_253.aspx‬‬
‫فیلم‌سازی است‪ .‬مایلم در حوزه شخصی خودم به گونه‌ای فیلم‌سازی را پیش ببرم که می‌پسندم‬
‫و این بخش را به چیزهایی که به آن آسیب وارد می‌کند آلوده نکنم‪.‬‬
‫‪ -‬یعنی از شما خواسته شد این کار را کنید و مقاومت کردید؟‬
‫با استناد به مدارک می‌‌توانم بگویم که بعد از «اشکان‪ »...‬پیشنهاد ساخت ‪ 9‬فیلم سینمایی از‬
‫سوی سرمایه‌گذاران و تهیه‌کنندگان با من مطرح شد که معتقدم تمامی‌آن‌ها بین من و سینمای‬
‫مورد عالقه‌ام فاصله می‌انداخت‪ .‬آن تهیه‌کنندگان سرمایه‌گذاران «اشکان‪ »...‬را دیده بودند‪ ،‬اما از‬
‫من می‌خواستند به شکلی دیگر فیلم بسازم؛ براساس چرخه‌ای که آنان چیده‌اند و دوست دارند‪.‬‬
‫من حاضر به پذیرش ایجاد این تضاد در کار و نگاهم نشدم‪.‬‬
‫‪ -‬اما فیلم‌سازان بزرگی در دنیا به همین ترتیب کار می‌کنند و برخی فیلم‌ها را طبق‬
‫دل خود می‌سازند و بعضی را در قالب سینمای صنعتی‪.‬‬
‫این قوانین سینمای آمریکاست؛ سینمایی صنعتی که چرخه‌ای مشخص دارد‪ .‬هر وقت سیستم‬
‫سینمای صنعتی توانست خودش را با من و یا فیلم‌سازانی مانند من تطبیق دهد آنگاه می‌توان‬
‫توقع داشت که من هم وارد این جریان شوم‪.‬‬
‫‪ -‬پس مخاطب و دریافت واکنش او هم شما را وسوسه نمی‌کند؟‬
‫من به این قضیه اطمینان دارم که مخاطب فیلم خود را پیدا می‌کند‪ .‬شاید این روند کمی‌طول‬
‫بکشد‌‪ ،‬اما قطعا اتفاق می‌افتد‪ .‬سالی که «طبیعت بی‌جان» و «خشت و آینه» ساخته شد‪ ،‬قطعا‬ ‫‪198‬‬
‫تعدادی فیلمفارسی هم ساخته و اکران شدند و بسیار هم مورد استقبال قرار گرفتند‪ ،‬اما باید‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫ببینیم امروز کسی نام آن فیلم‌ها را به خاطر دارد؟ جایگاه «طبیعت بی‌جان» و «خشت و آینه»‬
‫نسبت به آن‌ها کجاست؟ سال‌هاست افراد تازه‌ای با دریافت اهمیت این دو فیلم به تماشای آن‬
‫می‌نشینند‪ ،‬اما بعید می‌دانم کسی دوباره به تماشای همان فیلمفارسی پرفروش آن سال بنشیند‪.‬‬
‫من به مخاطبی که در درازمدت به دست می‌آید امیدوارم‪.‬‬
‫‪ -‬با توجه به نکاتی که اشاره کردید پس باید «ماهی و گربه» فیلمی‌نزدیک به دنیای‬
‫خودتان باشد‪.‬‬
‫چند سالی بود که دو ایده مختلف برای ساخت فیلم تازه‌ام در ذهن داشتم‪ .‬یکی از ایده‌ها نزدیک‬
‫به حال و هوای فیلم کوتاه «محدوده دایره» بود‪ .‬فیلمنامه این کار مدت‌ها دستم بود تا اینکه با‬
‫سپهر سیفی آشنا شدم و دریافتم که عالقه‌مند است از تجریبات جدید حمایت کند و همچنین‬
‫ریسک‌پذیر است‪ .‬تفاوت شکل فیلنامه با سینمای معمول موجب شد این همکاری شکل بگیرد‪.‬‬
 ‫‪ -‬فیلمنامه را به تنهایی نوشته بودید؟‬
‫فیلمنامه را نوشته بودم و با امیر اثباتی برای یافتن لوکیشن گشت و گذارمان را آغاز کردیم‪.‬‬
‫بعد از جستجوی یک ماهه و تطبیق فیلمنامه با لوکیشنی که انتخاب کردیم‪ ،‬یک ماه تمرین گروه‬
‫ادامه داشت در این مدت آقای کالری هم از سر فیلمبرداری «گذشته» از فرانسه به ایران بازگشت‬
‫و فیلمبرداری را در یک روز انجام دادیم‪.‬‬
‫‪ -‬به نوعی یک تئاتر را فیلمبرداری کردید؟‬
‫با مفهوم پرفورمنس موافق‌ترم‪ .‬ما یک اجرا را ضبط کردیم‪ .‬تئاتر اتفاقی زنده است که روی‬
‫صحنه پیش روی مخاطب رخ می‌دهد‪ ،‬اما ما در این کار با یک دوربین سیال اتفاقات را ثبت‬
‫کردیم‪.‬‬
‫‪ -‬فیلمی‌را سراغ دارید که در یک روز فیلمبرداری شده باشد؟‬
‫«کشتی نوح روسی» ساخته الکساندر سوخوروف براساس سکانس پالن و در یک موزه‬
‫فیلمبرداری شده است‪ .‬غیر از این فیلمی‌یک پالنه سراغ ندارم‪ .‬اما در مورد تجربه‌های چند پالنه‬
‫که دوربین‌ها همدیگر را کاور می‌کنند مواردی داریم که از جمله آن‌ها می‌توانم به «خانه ساکت»‬
‫گوستاو هرناندز و یا «طناب» هیچکاک اشاره کنم‪.‬‬
‫‪ -‬قصه ساختار سکانس ‪ -‬پالن را برای فیلم ضروری کرده بود یا ابتدا فرم را در ذهن داشتید؟‬
‫‪199‬‬ ‫ضرورت قصه من را به این نتیجه رساند‪ .‬کسانی هم که فیلم را دیده‌اند معتقدند این فرم برای‬
‫فیلم مناسب است‪ .‬من بر این نکته تاکید داشتم که قطعی وجود نداشته باشد‪ .‬اگر تماشاچی‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫متوجه کاور شدن می‌شد کل فیلم زیر سوال می‌رفت و ارزشی که در نظر داشتم به دست نمی‌آمد‪.‬‬
‫‪ -‬این طور که شما می‌گویید پس مخاطب فیلم را افرادی حرفه‌ای در نظر دارید که قطع در‬
‫یک سکانس پالن را به راحتی متوجه می‌شوند‪.‬‬
‫تعبیر من این است که تماشاچی این فیلم با سینما آشناتر است‪ .‬ممکن است تماشاچی کمتر‬
‫آشنا با سینما هم فیلم را ببیند و با کار ارتباط برقرار کند‪ ،‬اما متوجه این مسائل نمی‌شود‪.‬‬
‫‪ -‬فیلم در دو رشته مراسم آسیاپاسیفیک نامزد شده و همچنین چند جایزه هم‬
‫دریافت کرده؛ گویا شیوه شما مسیر خود را یافته است‪.‬‬
‫فیلم برای نخستین بار در بخش افق‌های جشنواره ونیز که بخش رقابتی و رسمی‌جشنواره‬
‫است به نمایش درآمد و جایزه فیلم خالقانه را به دست آورد‪ .‬از آنجا که فیلم به ونیز رفته بود‪،‬‬
‫نمی‌توانست به بخش رقابتی جشنواره پوسان برود و در بخش خارج از مسابقه این جشنواره به‬
‫نمایش درآمد‪ .‬فیلم در جشنواره سائوپائولو هم به نمایش درآمد و اخیرا در جشنواره لیسبون‬
‫پرتغال جایزه بهترین فیلم را دریافت کرد‪« .‬ماهی و گربه» در ماه‌های آینده در جشنواره دبی‬
‫به نمایش در می‌آید و همچنین در دو رشته بهترین کارگردانی و فیلم اول و دوم نامزد مراسم‬
‫آسیاپاسیفیک است‪.‬‬
‫‪ -‬این روزها فیلم‌سازی و کسب شهرت از این شیوه به نسبت زمانی که اغلب‬
‫فیلم‌سازان در دنباله‌روی از عباس کیارستمی‌راهی روستاها می‌شدند و سختی کار در‬
‫خارج از شهر و کار با نابازیگر را می‌پذیرفتند ساده‌تر شده؛ می‌توان در آپارتمان و با‬
‫دو سه شخصیت تالش کرد کاریکاتوری از تنها فیلم اسکاری سینمای ایران ارائه کرد و‬
‫البته مورد توجه هم قرار گرفت‪ .‬شما نگاه‌تان را به فیلم‌سازی توضیح دادید‪ ،‬اما همچنان‬
‫این برای من سوال است؛ افق دید شما چیست که سعی می‌کند در سینمای ایران‬
‫مسیری را بروید که خودتان می‌پسندید؟‬
‫نگاه من به زمانی است که بخشی از سینمادوستان ایرانی که مدت‌هاست به سینما نمی‌روند به‬
‫سالن‌ها برگردند و اگر زمانی تصمیم گرفتند این کار را بکنند فیلم‌های متنوعی در فهرست باشد‬
‫تا بتوانند انتخاب کنند‪.‬‬
‫سه شنبه‪6:11 1392/09/12 ,‬‬

‫‪200‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫مصاحبه با مهدي جعفري‪ ،‬فيلم‌بردار عضو ايسفا‪/1‬‬
‫تنفس روح جسور فیلم کوتاه در آثار بلند‬
‫امسال جشنواره‌ی فجر با حضور تعداد زیادی از اعضای صنف برگزار می‌شود‪ .‬وارد‬
‫شدن اعضای صنف فیلم کوتاه (در هر تخصصی) به عرصه فیلمهای سینمایی چه سود‬
‫و زیانی برای سینمای کوتاه دارد؟‬
‫به جرأت می‌توان گفت که در طول سه دهه‌ی گذشته‪ ،‬فیلم کوتاه به روش‌های گوناگونی به‬
‫سینمای ایران و فیلم‌های بلند سینمایی اعتبار و امکان توسعه بخشیده است در حالی که کم‌تر از‬
‫سوی اعضا و امکانات سینمای بلند به آن توجه شده است‪ .‬فیلم کوتاه همواره و در اشکال مختلف‬
‫محل آموزش و آفرینش خالقه در عرصه‌ی هنر سینما بوده و هست؛ آن‌چه که سینمای بلند به‬
‫دلیل مالحظات اقتصادی و تولیدی به ندرت جرأت و توان پرداختن به آن را دارد‪.‬‬
‫این که سهم سینماگران فیلم کوتاه در سینمای نوین ایران چشم‌گیر است مطلب‬
‫تازه‌ای نیست؛ بلکه سؤال اصلی و همیشگی ما از دست اندرکاران بدنه‌ی اصلی این‬
‫سینما و نیز مدیران دولتی این بوده است که با توجه به این همه خدمات و ارزش و‬
‫اعتباری که به واسطه‌ی حضور عوامل سینمای کوتاه به سینمای ایران بخشیده شده‬
‫است؛ چرا حق مطلب هیچ‌گاه و در هیچ مناسبتی در مورد فیلم کوتاه ادا نمی‌شود؟‬
‫‪201‬‬ ‫یکی از مشکالت جدی عدم وجود امنیت شغلی و اقتصادی در عرصه‌ی فیلم کوتاه است‪.‬‬
‫آن‌چه باعث می‌شود تا سینماگران عمدتاً با استعداد و خوش قریحه‌ی این فیلم‌ها به سمت‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫فعالیت در عرصه‌ی فیلم‌های بلند بروند‪ .‬بنابراین در یک پاسخ کوتاه با این مقدمه‌ی طوالنی باید‬
‫گفت مهاجرت سینماگران فیلم کوتاه به فیلم‌های سینمایی به سود مطلق سینمای بلند و ضرر‬
‫نسبی فیلم کوتاه است‪ .‬این زیان یک زیان صنفی برای فیلم کوتاه نیست چرا که خوش‌بختانه‬
‫انبوه استعدادهای درخشان روز به روز به عرصه‌ی فیلم کوتاه وارد می‌شوند و جای خالی نسل‬
‫قبل از خود را پر می‌کنند‪ .‬این مهاجرت مداوم یک خالء و عدم ثباتی را ایجاد می‌کند که طی‬
‫آن هیچ‌گاه هیچ یک از اعضای دیرین این صنف نیازی به دل‌سوزی و کمک به سینمای کوتاه‬
‫را جدی نمی‌گیرند؛ شاید از آن رو که امیدی به بهبود اوضاع آن ندارند و همه به نوعی منتظر‬
‫ظهور معجزه‌ای هستند‪ .‬اعضای جدید و جوان‌تر هم اندکی پس از کسب موفقیت‌های گوناگون‬
‫در فیلم‌های کوتاه خیلی زود برای رونق بخشیدن به زندگی و حرفه‌شان جذب فیلم‌های بلند‬
‫می‌شوند‪.‬‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_258.aspx‬‬
‫متأسفانه برای اهالی حرفه‌ای این سینما هم همیشه پذیرش این اعضای تازه وارد کار راحت‬
‫و قابل هضمی‌نیست‪ .‬این نیروهای تازه نفس و کار بلد در هر رشته‌ای طبیعتاً در صورت ارائه‌ی‬
‫نتیجه‌ی بهتر و ارزان‌تر‪ ،‬چندان محبوب پاره ای از اعضای حرفه‌ای در تخصص خود نخواهند بود‬
‫و بیش‌تر مورد توجه تهیه کنندگان (سوء استفاده کنندگان از این متخصصین جوان) هستند‪.‬‬
‫ما می‌دانیم که تقریباً همه‌ی آن‌هایی که از صنف وارد سینمای بلند می‌شوند‪ ،‬جوانند و‬
‫پرانرژی‪ .‬گرچه در پاسخ به سؤال اول اشاره کردید اما می‌خواهم واضح‌تر بگویید که آیا تا به حال‬
‫حضور این سینماگران در سینمای بلند تأثیر مشهودی بر سینمای بلند داشته است؟‬
‫حضور این متخصصان جوان در سینمای ایران قطعاً موجب پویایی و ارتقای کیفی این سینما‬
‫بوده و خواهد بود‪ .‬واضح است که نسل جدید سینماگران کارآزموده در عرصه‌ی فیلم کوتاه در‬
‫سال‌های اخیر چهره‌ی سینمای ما را دگرگون نموده است‪.‬‬
‫به نظر من توجه جدی‌تر مدیران بخش دولتی و خصوصی به عرصه‌ی تولید و پخش سینمای کوتاه‬
‫و سرمایه گذاری حرفه‌ای در این نوع سینما می‌تواند در دراز مدت اثرات بسیار قابل توجهی داشته‬
‫باشد‪ .‬امیدوارم روزی نهال این آرزو از پوسته‌ی حرف و سخنرانی و شعار به درآید و شکوفه دهد‪.‬‬
‫وقتی می‌گوییم سینمای کوتاه‪ ،‬معموالً کارگردانان به ذهن متبادر می‌شوند حال این‬
‫که ما در صنف‌مان تدوینگر و فیلم‌نامه‌نویس و مثل شما فیلم‌بردار هم داریم‪ .‬برای‬
‫اعضایی مثل شما که در زمینه‌ای غیر از کارگردانی کار می‌کنند و وارد حوزه‌ی سینمای‬ ‫‪202‬‬
‫بلند هم شده‌اند‪ ،‬چه‌قدر می‌شود اصطالح «فیلم‌ کوتاهی» را به کار برد؟ به عبارتی‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫ساده‌تر مث ً‬
‫ال از یک فیلم‌بردار فیلم کوتاه می‌شود انتظار داشت در سینمای بلند تأثیری‬
‫بگذارد که از سینمای کوتاه می‌آید؟‬
‫بله شاید نوعی از تجربه‌ها و خالقیت‌ها در عرصه‌ی فیلم‌های کوتاه همیشه به کار سینمای‬
‫بلند آمده باشد در همه‌ی تخصص‌ها همین گونه است‪ .‬البته مهم‌ترین چیزی که باید در این‬
‫گذار از سینمای کوتاه به فیلم‌های سینمایی حفظ شود‪ ،‬روحیه و جسارت تجربه کردن است‪.‬‬
‫جسارتی که باید روز به روز با دانش و آگاهی بیش‌تر عجین شود و کارآمدتر گردد‪ .‬بنابراین شاید‬
‫به جای این که بگوییم کاری که این نسل از سینماگران انجام می‌دهند «فیلم کوتاهی‌تر» است‬
‫باید اصطالح «جسورانه تر و خالقانه تر» را به کار ببریم؛ در همه‌ی عرصه‌ها‪ .‬نمونه‌هایش هم‬
‫بسیارند‪ .‬نوع فیلم‌سازی کارگردانانی هم‌چون کیانوش عیاری و عباس کیارستمی‌از نسل پیشین‬
‫و یا محسن امیریوسفی‪ ،‬شهرام مکری‪ ،‬مجید برزگر‪ ،‬امیرشهاب رضویان و‪ ...‬از جوان‌ترها همین‬
‫را نشان می‌دهد‪ .‬شاید در ظاهر فرم و ساختار آثار برخی از این دوستان شباهت تام و تمامی‌به‬
 ‫فیلم‌های کوتاه‌شان نداشته باشد اما روح جسور سازنده‌ی همان فیلم‌های کوتاه در بسیاری از آثار‬
‫بلندشان نفس می‌کشد‪.‬‬
‫با توجه به حضور قابل توجه اعضای صنف در جشنواره‌ی فجر امسال‪ ،‬فکر می‌کنید‬
‫این جشنواره حال و هوای متفاوتی داشته باشد؟‬
‫این حضور گسترده از نسل جوان متعلق به عرصه‌ی فیلم کوتاه مربوط به امسال نیست و اآلن‬
‫چندین سال است که خوش‌بختانه سینماگران فیلم کوتاه در ساخت آثار بلند سینمایی شراکت‬
‫و دخالت دارند‪ .‬امیدوارم هر روز هم شاهد حضور گسترده‌تر این اعضا در فیلم‌های بلند سینمای‬
‫ایران باشیم‪ .‬اما امسال و آن‌طور که شواهد نشان می‌دهد سال سینماگرانی‌ست که بیش‌ترشان‬
‫پیش‌تر در مدرسه‌ی فیلم کوتاه سینما خوانده‌اند و کارآزموده‌ی آن‌جا هستند‪ .‬برای همه‌شان‬
‫آرزوی موفقیت روزافزون و شکوفایی هر چه بیش‌تر را​ دارم‪.‬‬

‫شنبه‪12:12 1392/11/12 ,‬‬

‫‪203‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫‪1‬‬
‫مصاحبه با نيما جاويدي‪ ،‬کارگردان فيلم «ملبورن»‬
‫جریان فیلم کوتاه نیاز به هیچ نگرانی‌ای ندارد‬
‫امسال از فیلم‌سازان انجمن فیلم کوتاه تعداد قابل توجهی در جشنواره حضور دارند‪.‬‬
‫به نظرتان این را باید به فال نیک گرفت یا نگران وضع فیلم کوتاه بود؟‬
‫خوشبختانه جریان فیلم کوتاه نیاز به هیچ نگرانی‌ای ندارد‪ .‬یک جریان آزاد است که همیشه‬
‫مشتری‌های پر و پا قرص خودش را دارد‪ .‬فیلم کوتاه به خاطر ذات تجربی‌اش مثل بازاری‌ست‬
‫ال آزاد و خود جوش است که خوشبختانه هیچوقت‬ ‫که هیچ‌وقت از سکه نمی‌افتد‪ .‬یک جریان کام ً‬
‫آلوده‌ی سفارش‌ها و دستورها و مالحظات نمی‌شود و راه خودش را می‌رود‪ .‬البته به لحاظ ساختاری‬
‫محدودیت‌هایی دارد که اتفاقاً هیچ ایرادی هم ندارد‪ .‬این که من و تعدای از فیلم‌سازان انجمن‬
‫در جشنواره‌ی فجر فیلم داریم نه تنها جای نگرانی ندارد که اتفاقاً خیلی هم خوب است‪ .‬چیزی‬
‫که نگران کننده است این است که تا جایی که من می‌دانم نسل جدید یا همان دهه هفتادی‌ها‬
‫جایگزین نسل ما و قبل از ما نمی‌شوند‪ .‬فیلم‌سازان معروف کوتاه ما دیگر سن و سالی ازشان‬ ‫‪204‬‬
‫گذشته و متأسفانه چهره‌ها و نام‌های جدید در عرصه‌ی فیلم کوتاه کم داریم‪ .‬فیلم کوتاه فقط نیاز‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫به ویترین جدید دارد؛ همین‪.‬‬
‫گویا فیلم شما مضمونی اجتماعی دارد‪ ،‬این که برای نخستین فیلم بلندتان سراغ این‬
‫مضمون رفته‌اید برای واکنش به شرایط اجتماعی بوده است یا فقط داستان آن برایتان‬
‫جالب بوده؟‬
‫اتفاقاً ملبورن اص ً‬
‫ال مضمونی اجتماعی ندارد؛ البته شما هنوز فیلم را ندیده‌اید و بر اساس‬
‫شنیده‌ها به این نتیجه رسیده‌اید‪ .‬در هر صورت من هیچ‌وقت برای واکنش به شرایط اجتماعی‬
‫یا رساندن یک پیام ومفهوم اجتماعی یا انسانی فیلمنامه نمی‌نویسم‪ .‬چیزی که من را به عنوان‬
‫نویسنده (و اگر شانس بیاورم مردم را به عنوان بیننده) جذب می‌کند داستان است و دیگر هیچ‪.‬‬
‫البته طبیعی‌ست که داستانی که سراغ من می‌آید در ناخودآگاهم از فیلترهایی که متعلق به من‪،‬‬
‫به عنوان نویسنده است‪ ،‬عبور می‌کند و آن چیزی که شما می‌گویید اتفاق می‌افتد‪.‬‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_260.aspx‬‬
 ‫شما برای فیلم‌تان سراغ بازیگران حرفه‌ای رفته‌اید‪ .‬برخی معتقدند فیلم‌سازان‬
‫کوتاهی که با بازیگران حرفه‌ای کار می‌کنند‪ ،‬اصالت کارشان دچار خدشه می‌شود چون‬
‫فضایی که آن‌ها از آن آمده‌اند با فضایی که بازیگران از آن می‌آیند دو چیز است‪ .‬شما‬
‫چه فکر می‌کنید؟‬
‫البته در سینمای حرفه‌ای متأسفانه چیزهایی وجود دارد که فیلم کوتاه خوشبختانه کام ً‬
‫ال‬
‫عاری از آن است و نمی‌توان منکر این شد‪ ،‬اما من این چیزی را که شما می‌گویید قبول ندارم‪.‬‬
‫اوالً معتقدم این تفکر از جریان فیلم کوتاه می‌آید و اتفاقاً برای فیلم کوتاه درست است‪ .‬چرا من‬
‫باید برای ساخت فیلم کوتاهم که به هر حال در ذات تجربی‌ست و مخاطب محدودی دارد از‬
‫بازیگر حرفه‌ای استفاده کنم؟ این قضیه در فیلم کوتاه به یک جور پُز و ادا تبدیل شده است و‬
‫البته استثنائاتی هم دارد‪ .‬ولی این تصور که من که تا اآلن فیلم کوتاه ساخته‌ام و می‌خواهم فیلم‬
‫سینمایی‌ام را بسازم نباید از بازیگر حرفه‌ای استفاده کنم غلط است‪ .‬داریم راجع به دو ابزار کام ً‬
‫ال‬
‫متفاوت حرف می‌زنیم‪ .‬من وقتی داوطلبانه و از روی میل وارد عرصه‌ی سینمای حرفه‌ای می‌شوم‬
‫باید قواعد و مناسبات سینمای حرفه‌ای را بپذیرم؛ اگر اصالت کار من به هر دلیلی خدشه دار‬
‫می‌شود این تقصیر بازیگران حرفه‌ای و سینمای حرفه‌ای نیست‪ .‬در ضمن بعضی‌ها فکر می‌کنند‬
‫این که برای ساخت فیلم‌تان سراغ بازیگران حرفه‌ای بروید یا نه چیزی است که انتخاب خودتان‬
‫‪205‬‬ ‫است و در هر دوحالت به یک نتیجه‌ی واحد می‌رسید‪ .‬به هیچ وجه این طوری نیست‪ .‬همه چیز به‬
‫فیلم‌نامه و انتظاری که از کارتان دارید برمی‌گردد‪ .‬اگر ملبورن یک فیلم‌نامه‌ی فرمالیستی بود من‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫به هیچ وجه سراغ بازیگران حرفه‌ای نمی‌رفتم‪ .‬طبیعی است که کار با بازیگر حرفه‌ای سختی‌های‬
‫خودش را دارد ولی وقتی مجبورید و این انتخاب در نتیجه‌ی کارتان تأثیر اساسی دارد چاره‌ای جز‬
‫این ندارید‪ .‬من می‌دانستم که به عنوان فیلم اولی پیش تولید طوالنی‌ای ندارم؛ شاید برای فیلم‬
‫بعدیم این فرصت را داشته باشم و بتوانم با تمرین زیاد با بازیگران ناشناس به نتیجه‌ی دلخواهم‬
‫برسم ولی مطمئن بودم این درخواست به عنوان یک فیلم اولی شوخی‌ای بیش نیست؛ از طرفی‬
‫من که نمی‌خواهم فیلمم را به خاله و عمه و دایی‌ام نشان بدهم که برایم حرفه‌ای بودن یا نبودن‬
‫بازیگر فرقی نداشته باشد‪ .‬فیلم من قرار است با طیف گسترده‌ای از مردم ارتباط برقرار کند و‬
‫تأثیرگذار باشد‪ .‬این برای فیلم‌نامه‌ای مثل ملبورن نیاز به ابزار مخصوص خودش داشت؛ چه در‬
‫حوزه‌ی بازیگران و چه در حوزه‌ی عوامل‪.‬‬
‫اکران یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فیلم اولی‌هاست‪ .‬شما با یک تهیه‌کننده‌ی باسابقه‬
‫کار کرده‌اید و احتماالً نگرانی کم‌تری دارید‪ .‬همین طور است؟‬
‫ببینید‪ ،‬طبیعی است که حضور تهیه کننده‌ی توانمندی مثل آقای نوروزبیگی بخشی از مسائل‬
‫را حل می‌کند ولی باور کنید اگر فیلم شما مشتری نداشته باشد هیچ کدام از این‌ها فایده‌ای ندارد‪.‬‬
‫منظورم این است که گی ِر کار‪ ،‬جای دیگری‌ست‪ .‬متأسفانه اکران شدن فیلم برای فیلم اولی‌ها هم‬
‫به پُز تبدیل شده است‪ .‬فرض کنید که به هر قیمتی فیلم‌تان را اکران کنید؛ بعدش چه اتفاقی‬
‫می‌افتد؟ ‌اتفاقاً نگرانی واقعی از بعد از این مرحله شروع می‌شود‪ .‬این که فیلم با استقبال مواجه‬
‫بشود یا نه‪ .‬اکران یعنی میدان رقابت‪ .‬عین این است که تمام زورتان را بزنید و به هر قیمتی بروید‬
‫‪ ۱۵‬ثانیه‌ی اول ضربه فنی شوید‪ .‬این خیلی بدتر از اکران نشدن فیلم است‪.‬‬
‫روی تشک ولی در ​‬
‫یکشنبه‪12:29 1392/11/13 ,‬‬

‫‪206‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫‪1‬‬
‫مصاحبه با پناه بر خدا رضايي‪ ،‬کارگردان «دختر‪ ...‬مادر‪ ...‬دختر»‬
‫مهم زیبایی شناسی سینماست‬
‫امسال حدود پانزده نفر از اعضای انجمن فیلم کوتاه در جشنواره‌ی فجر با فیلم بلند حضور‬
‫دارند‪،‬درسِ مت‌هایکارگردان‪،‬فیلم‌برداروتدوینگر‪.‬اینخبرشماراخوشحالمی‌کندیانگران؟‬
‫خوشحالم‪.‬‬
‫اگر اشتباه نکنم شما جزو معدود کسانی هستید که پس از ساخت فیلم بلند باز‬
‫سری به سینمای کوتاه و مستند زده است‪ .‬اگر حرفم درست است‪ ،‬چه چیزی شما را از‬
‫سینمای پرمخاطب‌تر بلند دوباره به دنیای کوتاه و مستند کشاند؟‬
‫برای من مهم زیبایی شناسی سینماست و در تمام موارد رعایت زبان سینما برایم در اولویت‬
‫است‪ .‬بنابراین فیلم کوتاه‪ ،‬مستند و فیلم بلند برایم تفاوتی ندارند‪.‬‬
‫فیلمی‌که امسال با آن در جشنواره‌ی فجر حضور دارید‪ ،‬اولین فیلم سینمایی شما‬
‫نیست‪ .‬بنابراین شما را دیگر می‌شود جزو سینماگران سینمای بلند دانست یا هنوز‬
‫اصرار دارید خودتان را از اعضای «انجمن فیلم کوتاه ایران» بدانید؟‬
‫با افتخار و برای همیشه عضو کوچکی از اعضاء انجمن فیلم کوتاه ایران هستم‪.‬‬
‫سینماگران کوتاه در سینمای بلند‪ ،‬امروزه تعداد قابل توجهی شده‌اند‪ .‬به نظر شما آیا‬
‫‪207‬‬ ‫این حضور تا به حال توانسته بر روی سینمای بلند اثری مشهود بگذارد؟‬
‫این اثر گذاری در گذر زمان است که نمود پیدا می‌کند و سینمای امروز ایران نمی‌تواند منکر‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫اثر گذاری فیلم‌سازان سینمای کوتاه ایران باشد‪.‬‬

‫فیلم شما نخستین اکرانش در جشنواره‌ی فجر است‪ .‬خیلی از فیلم‌های دیگر هم‬
‫همین‌طورند‪ .‬اما بسیاری از آن‌ها اکرانشان در فجر‪ ،‬اکران اول و آخر است‪ .‬شما در‬
‫زمینه‌ی اکران مشکلی نداشته‌اید و برای این فیلم‌تان به مشکلی نخواهید خورد؟‬
‫متأسفانه بها ندادن به سینمای هنری در تمام زمینه‌ها اعم از حمایت در تولید و پس تولید‬
‫مشکل بسیار جدی‌ای‌ست‪ .‬عمدتاً مدیران در دوره‌های مختلف مدیریتی‪ ،‬در حمایت از این نوع‬
‫سینما فقط از الفاظ زیبا و گول زننده استفاده می‌کنند و هیچ‌گاه این سینما برایشان اهمیت‬
‫واقعی نداشته است‪ .‬در صورتی که تا به امروز‪ ،‬در محافل هنری و جشنواره‌های جهانی‪ ،‬همین‬
‫سینمای تفکر برانگیز و هنری بوده که برای سینمای ایران اعتبار آورده است‪.‬‬
‫دوشنبه‪11:44 1392/11/14 ,‬‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_261.aspx‬‬
 ‫‪1‬‬
‫گفت‌ و گو با ناصر ضميري‪ ،‬کارگردان عضو ايسفا‬
‫دنیای متفاوت فیلم کوتاه و بلند‬
‫امسال شاهد حضور قابل توجه اعضای ایسفا در جشنواره‌ی فجر هستیم که خودت‬
‫یکی از آن‌ها هستی‪ .‬به نظرت این نکته‌ای مثبت است یا منفی؟‬
‫به نظر من هیچ منافاتی ندارد اگر کسی که در فیلم کوتاه در شاخه‌های مختلف متخصص‬
‫است‪ ،‬وارد حوزه‌ی فیلم بلند بشود‪ .‬کسانی مثل فیلم‌بردار‪ ،‬تدوینگر‪ ،‬صدابردار و حتی صداگذار‪.‬‬
‫فکر نمی‌کنم این مشارکت نکته‌ی منفی‌ای داشته باشد چون در بخش فنی‌تر سینما مثل تدوین‬
‫و فیلم‌برداری تفاوتی دیده نمی‌شود و فکر می‌کنم نکات فنی بین این دو نوع سینما مشترک است‪.‬‬
‫اگر از دید صنفی نگاه کنیم چه طور؟ فعاالن فیلم کوتاه کم کم وارد حوزه‌ی سینمای‬
‫بلند می‌شوند و از صنف فیلم کوتاه خارج می‌شوند‪ .‬این برای صنف خطرناک نیست؟‬
‫به نظر من خطرناک نیست‪ .‬بگذارید از خودم مثال بزنم‪ .‬من اآلن فیلم سینمایی‌ام را ساخته‌ام‪.‬‬
‫چه بسا فیلم بعدی‌ام کوتاه باشد‪ .‬یعنی این طور نیست که دیگر سراغ فیلم کوتاه نروم‪ .‬اما با‬
‫این وجود اگر فرض بگیریم بعضی‌ها هم که وارد سینمای بلند می‌شوند دیگر سراغ فیلم کوتاه‬
‫نمی‌آیند‪ ،‬باز هم مشکلی نیست‪ .‬چون قرار نیست که ما در صنف‌مان یک تعداد خاصی را برای‬
‫همیشه داشته باشیم‪ .‬قرار است یک نسل جدید بیاید‪ .‬همان طوری که نسل قدیم در سینمای‬
‫بلند بازنشسته می‌شود (مثل هر حرفه‌ی دیگری) و نسل جدید جای آن را می‌گیرد‪ ،‬در صنف‬ ‫‪208‬‬
‫فیلم کوتاه هم این اتفاق می‌افتد‪ .‬این چرخش باید ادامه داشته باشد‪ .‬اآلن هم در ازای افرادی که‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫از انجمن فیلم کوتاه جدا می‌شوند‪ ،‬مطمئن باشید افراد بااستعداد دیگری در کشور وجود دارند که‬
‫صنف باید آن‌ها را جذب خودش کند‪.‬‬
‫آیا به تأثیر سینماگرانی که از سینمای کوتاه می‌آیند بر روی سینمای بلند اعتقاد داری؟‬
‫کسانی مثل خودت‪ ،‬مجید برزگر‪ ،‬شهرام مکری‪ ،‬امیر شهاب رضویان و‪ ...‬خیلی‌های دیگر که‬
‫از سینمای کوتاه آمده‌اید‪ ،‬آیا این نسل روی کیفیت و شکل سینمای بلند تأثیر می‌گذارد؟‬
‫من فکر می‌کنم تأثیر می‌گذارد‪ .‬این تأثیر را می‌شود از جنبه‌هایی مثبت و از جنبه‌هایی منفی‬
‫دانست‪ .‬از جنبه‌ی مثبت می‌شود گفت نگاه ناب و تجربه‌های ناب خودشان را وارد سینمای‬
‫حرفه‌ای می‌کنند‪ .‬به نظر من در بین سینماگرانی که از سینمای کوتاه می‌آیند‪ ،‬میزان خالقیت‬
‫بیش‌تری را می‌توان دید‪ .‬نکته‌ی منفی‌اش این است که بعضی از این فیلم‌سازان (که من هم‬
‫جزئی از آن‌ها هستم) موقعی که برای اولین فیلم بلند خودشان اقدام می‌کنند‪ ،‬خیلی از انرژی‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_262.aspx‬‬
 ‫خودشان را باید صرف تطبیق دادن خودشان با فضای سینمای بلند کنند‪ .‬بعضی مواقع دچار خطا‬
‫ال قب ً‬
‫ال ممکن بود آن‌ها یک نفره‬ ‫هم می‌شوند و نمی‌توانند با قواعد سینمای بلند کنار بیایند‪ .‬مث ً‬
‫بروند و یک فیلم کوتاهی را بسازند اما حاال با یک گروه سی چهل نفره کار می‌کنند و تطبیق دادن‬
‫خودشان با این شرایط جدید خیلی انرژی می‌برد‪ .‬این تطبیق برای هر کسی هم زمان متفاوتی‬
‫می‌برد‪ .‬نکته‌ی دیگری هم که هست این است که بعضی تجربه‌های فیلم کوتاه اص ً‬
‫ال به کار فیلم‬
‫بلند نمی‌آیند و آن‌ها را باید کنار گذاشت‪ .‬بخشی‌اش به قصه‌گویی برمی‌گردد‪ .‬دیگر در سینمای‬
‫بلند شما قرار نیست با تعداد مخاطب خاصی رو به رو باشید‪ .‬قرار است با مردم هم حرف بزنید‪.‬‬
‫این هم یک طور تطبیق دادن است‪ .‬باید قصه‌گویی‌ات را عوض کنی و از سینمایی که خیلی‬
‫شخصی‌ست فاصله بگیری و قدری سینمایت را به سمت سادگی (نه از نوع بد‪ ،‬سادگی‌ای که‬
‫همراه با زیباشناسی باشد) بیش‌تر گرایش بدهی‪.‬‬
‫درباره‌ی تفاوت‌های سینمای کوتاه و بلند صحبت کردی‪ .‬می‌خواستم به یک تفاوت‬
‫عمده میان این دو سینما (حداقل در ایران) اشاره کنم و آن بازیگر حرفه‌ای‌ست‪.‬‬
‫منهای موارد استثنایی‪ ،‬فیلم‌های کوتاه معموالً بودجه‌ای برای به کار گرفتن بازیگران‬
‫حرفه‌ای ندارند‪ .‬خودت هم فیلم‌های کوتاهت از همین دسته بوده و همگی را با نابازیگر‬
‫ساخته‌ای‪ .‬اما حاال با یک فیلم بلند و با حضور بازیگران حرفه‌ای تجربه کرده‌ای‪ .‬این‬
‫‪209‬‬ ‫تجربه را چه‌طور دیدی؟‬
‫بله‪ ،‬تو خودت خوب می‌دانی که من همه‌ی فیلم‌های کوتاهم را با نابازیگران ساخته‌ام و خودت‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫هم بارها با دیدن فیلم‌هایم به من گفته‌ای که چه‌قدر بازی آن‌ها باورپذیر است‪ .‬من می‌دانستم که‬
‫تمام آن تکنیک‌هایی را که بلد بوده‌ام نمی‌توانم دیگر در این فیلمم به کار ببرم چون حاال بنا بود‬
‫سراغ بازیگر حرفه‌ای بروم‪ .‬من می‌توانستم برای این فیلمم هم نابازیگر بیاورم ولی با بازیگرهای‬
‫حرفه‌ای بود که می‌توانستم شخصیت‌های فیلمم را عمیق‌تر کنم‪ .‬پس دیگر تجربیات کار با‬
‫نابازیگر در این فیلم به کارم نمی‌آمد‪ .‬بنابراین تصمیم گرفتم به دنبال چهارچوب‌های دیگری باشم‬
‫و راه حل‌های جدیدی پیدا کنم و تجربیات جدیدی به دست آوردم‪.‬‬
‫خب این تجربیات خوب بودند یا اذیت کننده؟ به نظر خودت از پس‌شان خوب‬
‫برآمدی؟‬
‫به نظر خودم از پس‌اش خیلی خوب برآمده‌ام و تو این ادعا را در فیلم خواهی دید‪ .‬فکر‬
‫می‌کنم احساسات و عمق بازی‌ها نسبت به شخصیت‌های متفاوتی که در فیلم وجود دارند خوب‬
‫در آمده‌اند‪ .‬ولی برای رسیدن به این مرحله واقعاً سختی‌های زیادی کشیدم‪ .‬در عین حالی که‬
‫تجربه‌ی بسیار عالی‌ای بود‪ .‬من در این کار دریافتم که برای کار با بازیگران حرفه‌ای بسیار باید با‬
‫آن‌ها گفت و گو کنی و آن‌ها را درباره‌ی کاری که می‌خواهی بکنی‪ ،‬متقاعد کنی‪ .‬من اما به نابازیگر‬
‫هیچ توضیحی نمی‌دادم و او را در موقعیت می‌گذاشتم‪ .‬اما در این کار‪ ،‬مدام باید به بازیگران‬
‫توضیح می‌دادم که این شخصیت به زندگی چه طور نگاه می‌کند و چه‌طور فکر می‌کند و چه‬
‫طور می‌خوابد و چه طور لباس می‌پوشد و… این گفت و گوها خیلی باعث شد شخصیت‌ها برای‬
‫بازیگران‪ ،‬قابل فهم‌تر و برای بیننده‪ ،‬باورپذیرتر شوند‪.‬‬
‫و اما بحث اکران… با توجه به این که تهیه‌کننده‌ی حرفه‌ای داری آیا نگرانی‌ات‬
‫درباره‌ی اکران کام ً‬
‫ال رفع شده است؟‬
‫یکی از چیزهایی که از همان ابتدا سعی کردم آن را با برنامه‌ریزی جلو ببرم‪ ،‬اکران بود‪.‬‬
‫نمی‌خواستم بالیی که سر دوستان من آمده است سر من هم بیاید‪ .‬تمام تأکید من از همان‬
‫اول این بود که فیلم اکران بشود و مردم آن را ببینند‪ .‬بنابراین نسبت به این موضوع خیلی با‬
‫برنامه‌ریزی جلو رفتم و می‌دانم که فیلمم ‪ ۱۰۰‬درصد اکران خواهد شد چون ما حتی قبل از‬
‫فیلم‌برداری هم درباره‌ی اکران برنامه‌ریزی کرده‌ایم‪.‬‬
‫سه شنبه‪13:15 1392/11/15 ,‬‬

‫‪210‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫‪1‬‬
‫مصاحبه با سينا گنجوي‪ ،‬تدوينگر عضو ايسفا‬
‫میان ماه من تا ماه گردون‪...‬‬
‫امسال چیزی در حدود پانزده نفر از اعضای صنف فیلم کوتاه در سمت‌های مختلف با‬
‫فیلم‌های بلند در جشنواره‌ی فجر حضور دارند‪ .‬به نظر شما این حضور برای فیلم کوتاه‬
‫نگران کننده نیست؟ آیا صنف فیلم کوتاه اعضای قدیمی‌خود را از دست نمی‌دهد؟‬
‫چرا نگران کننده؟ از زمانی که یادم است فیلم کوتاه در کشور من یا دیده نمی‌شده و یا تنها‬
‫زمانی مطرح بوده که نه به عنوان فیلم‪ ،‬بلکه به عنوان یک بلندگوی فرعی‪ ،‬در اختیار معاونین (نه‬
‫حتی رؤسای) روابط عمومی‌سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف و تنها به عنوان عنصری غیرانتفاعی‬
‫مورد سوءاستفاده قرار می‌گرفته‪ .‬پس نتیجتاً دوستان فعال در این عرصه یا توان ماندن و فیلم کوتاه‬
‫سازی مستقل را از دست می‌دهند و یا با استعانت از جوایز گاه داده‪ ،‬گاه نداده‌ی جشنواره‌های‬
‫موضوعی فرمایشی‪ ،‬تالش دارند تا اندکی در ادامه‌ی راه فیلم کوتاه سازی خود پایداری کنند‪ .‬در‬
‫هر صورت الزم به ذکر نیست که بنده و دوستان در انجمن فیلم کوتاه برای ادامه زندگی به چیزی‬
‫بیشتر از ‪ CO2‬و نور خورشید نیاز داریم‪ .‬پس نتیجه می‌گیرم که حضور اعضای محترم عزیزتر‬
‫از جان صنف فیلم کوتاه در عرصه‌ی فیلم بلند این مرز و بوم شاید قدمی‌باشد هرچند کوتاه‪،‬‬
‫در تالش بی‌وقفه‌ی عزیزان صنف برای شناساندن ظرفیت‌های حرفه‌ای این دوستان به جامعه‌ی‬
‫‪211‬‬ ‫مجازی مدیران سینمای دولتی و پشتوانه‌ای مالی (هرچند نامطمئن) برای ادامه‌ی مسیر مستقل‬
‫فیلم کوتاه سازی‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫در ادامه یادآوری می‌کنم که صنف فیلم کوتاه‪ ،‬زمانی اعضای قدیمی‌اش را از دست می‌دهد که‬
‫فراموش کند اولین اساسنامه‌اش چرا نوشته شد و اعضا چرا گردهم آمدند و چرا در این سال‌های‬
‫بی مهری نه چندان دور و گذشته‪ ،‬انسجام خود را به همت همه‌ی دوستان (بعضی بیش‌تر‪ ،‬بعضی‬
‫کم‌تر) از دست نداد‪ .‬ما اعضایی را از دست داده‌ایم که دیگر کار نمی‌کنند‪ .‬که دیگرفیلم کوتاه‬
‫نمی‌سازند‪.‬‬
‫شما کسی هستید که می‌شود گفت با تدوین بزرگ شده است و سال‌ها در کنار پدر‬
‫بوده و حاال مدتی‌ست که مستقل کار می‌کنید‪ .‬فکر می‌کنم فضای حرفه‌ای سینمای‬
‫بلند و فضای سینمای کوتاه را به خوبی می‌شناسید‪ .‬اگر این دو را با هم مقایسه کنید‪ ،‬از‬
‫منظر کار خودتان چه تفاوتی با هم دارند و شما کدام را بیش‌تر ترجیح می‌دهید؟‬
‫گیرم پدر تو بود فاضل‪ /‬از فضل پدر… من یک نفر به جرأت می‌توانم بگویم که همه‌ی حاصل‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_263.aspx‬‬
 ‫عمرم فضل پدرم است و مهر مادر‪ ،‬بگذریم‪.‬‬
‫و اما مقایسه کوتاه و ساده بگویم که اکثریت فیلم بلند ما با همه‌ی تجمل‪ ،‬بودجه‪ ،‬زرق و برق‬
‫سوپراستارهای میلیاردیش‪ ،‬با همه‌ی دفاتر تولید و پس تولید و پخش و‪ ...‬به دلیل مدیریت‌های‬
‫کهنه و خطرناپذیر و اقتصاد رو به موت و تئوری منحوس سود در تولید دالل‌های تهیه‌کننده نما‬
‫و‪ ...‬کار گِل است‪.‬‬
‫اما فیلم کوتا ِه مظلوم و سربه زیر و بی سر و صدای ما با حضور اشرفی‌زاده‌ها و امینی‌ها و‬
‫برزگرها و پناهنده‌ها و ُمکری‌هایش که خدا را هزاران بار شکر تعدادشان روز به روز در حال‬
‫افزایش است‪ ،‬آهسته و آرام و مداوم در راه ناهموار تجربه‌اندوزی و خالقیت و کشف عرصه‌های‬
‫نو پا به پای جهان پیرامونش گام برمی‌دارد‪ .‬فیلم کوتاه را از هر طرف که بنگری کار دل است‪،‬‬
‫انتخاب با شما بین دل و گِل…‬
‫فکر می‌کنید تدوین کردن یک فیلم کوتاه با بلند‪ ،‬از نظر مسائل تکنیکی و زیبایی‬
‫شناسی تفاوت ماهیتی دارد؟ یا این دو فقط زمانشان متفاوت است؟‬
‫میان ماه من تا ماه گردون‪ /‬تفاوت از زمین تا آسمان است‪ .‬وقتی ظرف زمان متفاوت‪ ،‬ظرف‬
‫مخاطب متفاوت و از همه مهم‌تر ظرف موضوع متفاوت است‪ ،‬دیگر چه انتظاری دارید؟‬
‫به نظر شما آیا داستان کوتاه با رمان فقط در تعداد صفحات تفاوت دارد؟ اگر جواب شما مثبت‬
‫است ‪ ،‬شما حتماً توانایی مدیریت کالن در همه‌ی عرصه‌ها را دارید‪ .‬مراقب خود باشید و همچنان‬ ‫‪212‬‬
‫که تا امروز آمده‌اید از این به بعد نیز نه کتاب بخوانید نه فیلم ببینید‪.‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫همین‌طور که می‌دانید سیمرغ بخش کوتاه چند سالی‌ست که حذف شده است‪.‬‬
‫شما این کار را مثبت ارزیابی می‌کنید؟ یا تصورتان این است که سیمرغ بخش کوتاه‬
‫جشنواره‌ی فجر دوبار ‌ه باید راه‌اندازی شود؟‬
‫سیمرغ فیلم کوتاه اگر بنا باشد همچون سنوات ماضی بعید جشنواره فیلم فجر مثالی از محبت‬
‫به در راه ماندگان و اطعام ایتام مدیران جشنواره باشد‪ ،‬همان بهتر که در لیست حذفیات بماند‪.‬‬
‫هر چند اگر حضور جهانی را مد نظر داشته باشیم چه در کمیت و چه در کیفیت حضور فیلم‌های‬
‫کوتاه ایرانی بسیار پررنگ‌تر و موفق‌تر از فیلم‌های حاضر و مطرح در فجرهای اخیر است‪.‬‬
‫جمعه‪10:14 1392/11/18 ,‬‬
 ‫‪1‬‬
‫مصاحبه با سالم صلواتي‪ ،‬کارگردان عضو ايسفا‬
‫سینما‪ ،‬سینماست؛ کوتاه یا بلند‬
‫با توجه به این که شما خودت عضو انجمن فیلم کوتاه هستی‪ ،‬حتم ًا برایت جالب است‬
‫که امسال اعضای ایسفا با تعداد قابل توجهی در جشنواره شرکت دارند؛ چه با سِ مت‬
‫کارگردان یا غیر از آن‪ .‬به نظر شما چنین اتفاقی می‌تواند به نفع یا به ضرر فیلم کوتاه‬
‫باشد؟‬
‫اگر از آن زاویه نگاه کنیم که فیلم کوتاه به عنوان تجربه‌ای برای فیلم بلند در نظر گرفته شود‪،‬‬
‫این مسلماً می‌تواند یک اتفاق خیلی خوبی باشد‪ .‬حتی اگر از دیدی که فیلم کوتاه را مستقل‬
‫می‌داند هم به این موضوع نگاه شود باز هم اتفاق خوبی‌ست‪ .‬مسلماً فیلم‌ساز فیلم کوتاه در زمانی‬
‫که دارد فیلم کوتاه را می‌سازد و ثبات خودش را دارد‪ ،‬به یک سری تجربیات دست پیدا می‌کند‬
‫که در عرصه‌ی فیلم کوتاه به کار می‌آیند‪ .‬این دقیقاً مثل همان وسواسی‌ست که ما بچه‌های فیلم‬
‫کوتاه داشتیم که برای فیلم‌سازی از عکاسی شروع می‌کردیم و آن را پایه‌ی فیلم‌سازی می‌دانستیم‬
‫و سعی می‌کردیم با عکاسی تا جایی که امکان دارد‪ ،‬سواد بصری‌مان را باال ببریم تا بتوانیم شعور‬
‫هنری‌مان و شعور سینمایی‌مان را ارتقا دهیم‪ .‬فیلم کوتاه دقیقاً می‌تواند به مثابه همان عکاسی‬
‫باشد برای فیلم بلند‪ .‬ما فیلم‌سازان کوتاه مطمئناً وقتی که وارد در عرصه‌ی فیلم بلند می‌شویم‪ ،‬از‬
‫‪213‬‬ ‫کسی که تجربه و انگیزه ندارد بهتر کار می‌کنیم‪ .‬خصوصاً انگیزه چیز مهمی‌ست‪ .‬چون من اعتقاد‬
‫دارم که بزرگ‌ترین پشتوانه‌ی فیلم‌سازیِ فیلم‌سازان کوتاه انگیزه است‪ .‬ما در دنیا هم می‌بینیم‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫که خیلی از فیلم‌سازانی که فیلم بلند خوب کار کرده‌اند‪ ،‬فیلم‌سازانی هستند که از عرصه‌ی فیلم‬
‫کوتاه به فیلم بلند آمده‌اند و تجربه‌های خوبی در عرصه‌ی فیلم کوتاه داشته‌اند‪ .‬در هر صورت‬
‫سینما‪ ،‬سینماست؛ کوتاه یا بلند‪.‬‬
‫به نکته‌ی خوبی اشاره کردی‪ .‬می‌خواهم بدانم شما به عنوان یک فیلم‌ساز کوتاهی‬
‫که وارد عرصه‌ی فیلم بلند شده‌ای‪ ،‬تجربه‌هایی که در کارهای کوتاهت کرده بودی آیا به‬
‫کار بلندت آمد و اگر آمد به چه شکلی؟‬
‫این فیلمی‌که اآلن ساخته شده و شکر خدا در جشنواره‌های خارجی حضور پیدا کرده است‬
‫و کمابیش توانست فیلم محترمی‌معرفی بشود و اآلن هم در فجر حضور دارد‪ ،‬بخش عمده‌اش را‬
‫تحت تأثیر فراوان و حتی مدیون فیلم کوتاه است‪ .‬این فیلمی‌ست که من قب ً‬
‫ال نسخه‌ی کوتاه آن‬
‫را ساخته بودم به نام «رؤیاهای برفی» و جزو فیلم‌هایی بود که آن موقع جزو فیلم‌های موفق بود‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_264.aspx‬‬
‫چه در ایران و چه در خارج از ایران‪ .‬من اولین فیلم بلندم را که می‌خواستم بسازم به خاطر این‬
‫که نکند دچار خطاهایی بشوم که ناشی از چیزهایی‌ست که بلد نیستم‪ ،‬بنابراین فیلم اپیزودیک را‬
‫انتخاب کردم که خودش چند فیلم کوتاه است‪ .‬به خاطر این که من عرصه‌ی فیلم کوتاه را خوب‬
‫می‌شناسم اما عرصه‌ی فیلم بلند را به آن صورت نمی‌شناسم و نمی‌توانی این انتظار را داشته‬
‫باشی که اگر کارگردانی فیلم‌ساز کوتاه موفقی‌ست‪ ،‬فیلم‌ساز بلند موفقی هم باشد‪ .‬سعی کردم با‬
‫احتیاط این کار را بکنم و به این شیوه وارد کار بشوم‪ .‬با توجه به این که من فیلم کوتاه «رؤیاهای‬
‫برفی» را ساخته بودم و فیلم کوتاه کمابیش موفقی هم بود و من به خاطر این که اشرافی به آن‬
‫فیلم داشتم و به دلیلی که بستر آن را داشت که تبدیل به یک فیلم بلند بشود این فیلم را انتخاب‬
‫کردم تا نسخه‌ی بلندش را بسازم‪ .‬افزون بر آن‪ ،‬این فیلم‪ ،‬جنسی دارد که من آن را می‌شناسم‪،‬‬
‫فضا و داستانش را می‌شناسم‪ .‬گسترش داستان این فیلم به یک کار بلند برایم خیلی راحت‌تر بود‬
‫تا این که بخواهم یک فیلم بلند مستقل و یک فیلم‌نامه‌ای را بسازم که جدا از کارهایی باشد که‬
‫تا به حال انجام داده‌ام‪ .‬واقعاً من نمی‌دانم که این نسخه‌ی خوبی می‌تواند برای دیگران هم باشد‬
‫یا نه؟ اما برای من جواب داد و از بازتاب‌هایی که داشت من دیدم این تجربه‪ ،‬آن چیزی‌ست که‬
‫می‌تواند به کار من بیاید‪.‬‬
‫شما می‌دانید که چند سال است سیمرغ فیلم کوتاه از جشنواره‌ی فجر حذف شده‬
‫است‪ .‬به نظر شما این کار هیچ کمکی به فیلم کوتاه کرده است؟ یا الزم است دوباره این‬ ‫‪214‬‬
‫بخش به جشنواره برگردد؟‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫فیلم کوتاه داریم‪ .‬کاری نداریم که در دوره‌های مختلف‪،‬‬
‫ِ‬ ‫مستقل خوبِ‬
‫ِ‬ ‫ما یک جشنواره‌ی‬
‫راندمان این فستیوال و خروجی‌اش چه بوده است اما «جشنواره‌ی فیلم کوتاه تهران» جزو‬
‫جشنواره‌های خوب خاورمیانه و آسیا و حتی می‌توانم ادعا بکنم جزو جشنواره‌های خوب دنیاست‪.‬‬
‫این جشنواره‪ ،‬بهانه‌ای شد برای آن که در جشنواره‌ی فجر بخش فیلم کوتاه حذف بشود‪ .‬اما من‬
‫این جوری فکر می‌کنم که این کار بیش‌تر از این که به فیلم کوتاه لطمه بزند به خود جشنواره‬
‫لطمه وارد کرده است‪ ،‬آن هم جشنواره‌ای که می‌خواهد یک هویت ملی برای این کشور باشد‪.‬‬
‫معموالً در همه‌ی جشنواره‌های الف دنیا سینمای بلند و کوتاه در کنار هم وجود دارند و این به‬
‫خاطر اهمیتی‌ست که فیلم کوتاه دارد و به آن فستیوال اعتبار می‌دهد‪ .‬اما ایران این بخش را‬
‫حذف می‌کند و این اعتباری را از خودش کسر می‌کند‪ .‬از این‌ها گذشته اگر بهانه‪« ،‬جشنواره‌ی‬
‫فیلم کوتاه تهران» است‪ ،‬ما جشنواره‌ی «سینما حقیقت» را هم داریم که مختص فیلم مستند‬
‫است‪ .‬وقتی ما می‌بینیم که جشنواره‌ی «سینما حقیقت» وجود دارد و بخش مستند فجر هم‬
 ‫ال مسأله چیست؟ حقیقتاً من هم‬
‫حذف نشده‪ ،‬آدم یک مقدار دچار شک و تردید می‌شود که اص ً‬
‫نمی‌دانم! اما اگر این کار لطمه‌ای به فیلم کوتاه وارد کند از آن جهت است که این جشنواره یک‬
‫بستری برای نمایش فیلم کوتاه است که از آن دریغ شده است‪ .‬چون عرصه‌ی اصلی نمایش‬
‫فیلم‌های کوتاه‪ ،‬جشنواره‌ها هستند‪.‬‬
‫در مورد اکران می‌خواهم بپرسم‪ .‬شما نسبت به اکران فیلمت نگرانی یا نه؟ چون‬
‫معموالً فیلم‌سازان فیلم اولی با این موضوع دست به گریبانند‪.‬‬
‫من فیلمم‪ ،‬فیلم عامه پسندی نیست (نه این که اگر قشر عام وارد سینما شد فیلمم را نپسندد)‪.‬‬
‫به جرأت می‌توانم بگویم چه قشر عام و چه قشر خاص که فیلم را دیده‌اند توانسته‌اند با آن ارتباط‬
‫برقرار کنند‪ .‬چون داستانی که در فیلم من وجود دارد یک داستان انسانی‌ست‪ ،‬قشر خاص و عام‬
‫توانسته با فیلم من ارتباط برقرار کند‪ .‬اما سینمای نمایش‌دهنده‌اش جزو سینماهایی خواهد بود‬
‫که اکران خاص دارند‪ .‬من واقعاً دوست دارم که این شرایط برای فیلمم وجود داشته باشد که اکران‬
‫مناسبی داشته باشد اما فیلمم توی حتی همین جشنواره‌ی فجر هم توجه مناسبی نداشته با آن‬
‫که جزو فیلم‌هایی بوده که جزو بخش مسابقه انتخاب شد اما به خاطر حضورش در جشنواره‌های‬
‫خارجی از بخش مسابقه خارج شد‪ .‬در همین جشنواره‌ی فجر هم بخش بررسی و تحلیل فیلم‌ها‬
‫را برای فیلم‌هایی گذاشته‌اند که در بخش سودای سیمرغ شرکت دارند و بعضاً کارگردانان شناخته‬
‫‪215‬‬ ‫شده‌ای دارند‪ .‬اما فیلم‌های اول که باید در معرض نقد قرار بگیرند تا فیلم‌ساز اول بتواند خطاها‬
‫و ُحسن‌های فیلمش را پیدا کند‪ ،‬جلسه‌ی نقد ندارند‪ .‬حاال چه برسد به عرصه‌ی اکران که روابط‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫توی آن تأثیر به سزایی دارد‪ .‬بسیاری از فیلم‌های خوب بنا به همین مسائل و حاشیه‌هایی که‬
‫وجود دارند‪ ،‬از عرصه‌ی اکران دور می‌مانند یا در شرایط بدی اکران می‌شوند که جای تأسف دارد‪.‬‬
‫اما باور کن من اکران را هم برای این فیلم اولم به خاطر این می‌خواهم که بیش‌تر دیده بشود و‬
‫بازتابش را بیش‌تر ببینم نه این که بخواهم به بازگشت سرمایه‌اش فکر کنم‪.‬‬
‫یکشنبه‪11:45 1392/11/20 ,‬‬
 ‫‪1‬‬
‫مصاحبه با مسعود اميني تيراني‪ ،‬کارگردان عضو ايسفا‬
‫تجربه‌گرایی به سینمای بلند کشیده شده است‬
‫فکر کنم امسال اولین سالی باشد که انجمن فیلم کوتاه با تعداد اعضایی چنین زیاد‬
‫در جشنواره‌ی فجر حضور دارد که فیلم بلند ساخته‌اند یا فیلمبرداری کرده‌اند‪ .‬به عنوان‬
‫یک عضو از اعضای صنف فیلم کوتاه‪ ،‬شما از این موضوع خوشحالید یا نگران؟‬
‫طبیعی است که خوشحال باشم‪ .‬ورود به عرصه‌ی فیلم بلند به نظرم ربطی به ماندن یا نماندن‬
‫در عرصه‌ی فیلم کوتاه ندارد که ورود فیلم‌سازان کوتاه به سینمای حرفه‌ای نگرانی ایجاد کند‪.‬‬
‫در عین حالی که به نظر می‌رسد جریان تجربه‌گرایی در فیلم کوتاه این روزها به فیلم بلند رسیده‬
‫است‪ .‬شاید سینمای حرفه‌ای باید نگران ورود فیلم‌سازان کوتاه باشد نه این که ما نگران خروج‬
‫فیلم‌سازان کوتاه از دنیای فیلم کوتاه باشیم‪.‬‬
‫روش فیلم‌برداری فیلم شما به شکلی نامتعارف و حتی شاید بشود گفت بازیگوشانه‬
‫بوده است‪ :‬فیلم‌برداری با چند دوربین و بدون قطع‪ .‬این روش نامعمول از آن خاصیت‬
‫فیلم کوتاهی شما می‌آید یا فرم و ساختار فیلم چنین طلب می‌کرد یا هیچ‌کدام؛ این کار‬
‫را کردید که ضریب اطمینانتان را برای تدوین باال ببرید؟‬
‫فیلم‌برداری فیلم «بیداری برای سه روز» با چند دوربین بوده ولی بدون قطع نبوده است‪.‬‬
‫همه‌ی دوربین‌ها می‌توانستند در لحظاتی فیلم‌برداری را قطع کنند‪ .‬بهتر است بگویم که کل‬ ‫‪216‬‬
‫ساختار فیلم بازیگوشانه بود‪ .‬حتی قصه‌ی فیلم هم چیزی شبیه به بازی بچه‌ها بود وقتی خودشان‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫را به جای دیگری تصور می‌کنند بدون آن که الزامات و شرایط این جا به جایی فراهم شده باشد‪.‬‬
‫کودکان خودشان را به جای یک دکتر تصور می‌کنند بی آن که چیزی از یک مطب وجود داشته‬
‫باشد‪ ،‬بی آن که لباسی داشته باشند و یا حتی زبان و رفتار پزشکی بدانند‪.‬‬
‫همه چیز در اتاق یا جایی که هستند و تنها در ذهنشان ساخته می‌شود‪ .‬برای من هم شرایط‬
‫این فیلم همین بود‪ .‬پرویز پرستویی و سهیال گلستانی و من خودمان را در نقش دیگری تصور‬
‫می‌کردیم بی آن که زندگی معمولمان تعطیل شود‪ .‬این فرم از یک سو با بازیگوشی فیلم کوتاه و‬
‫از سوی دیگر با جسارت و جدیت نگاه مستندسازیم اتفاق افتاد‪ .‬ضریب اطمینان من در جلسات‬
‫گفت و گو و ایده پردازی قبل از شروع فیلم‌برداری شکل گرفته بود‪.‬‬
‫این سؤال مرتب ًا از فیلم‌سازان کوتاهی که فیلم بلند ساخته‌اند تکرار می‌شود که‬
‫آیا باز هم فیلم کوتاه خواهید ساخت؟ من این سؤال را طور دیگری مطرح می‌کنم‪ :‬آیا‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_265.aspx‬‬
 ‫تجربیات اعضایی مثل شما بر روی صنف فیلم کوتاه تأثیری دارد؟‬
‫هر کسی مسئول دنیای خودش است‪ .‬من به قصد تأثیر روی کسی یا جریانی کار نمی‌کنم‪.‬‬
‫فیلم کوتاه و داستانی و بلند و مستند همه از نظر من بخشی از دنیای من است‪ ،‬من دنیای خودم‬
‫را تکه تکه نمی‌کنم که گاهی به این بخش یا گاهی به آن بخش دیگر فکر کنم‪ .‬همه چیز همواره‬
‫حاضر است و من به همه‌ی این‌ها فکر می‌کنم‪.‬‬
‫امسال چهارمین سالی‌ست که بخش کوتاه از جشنواره‌ی فجر حذف شده است‪ .‬این‬
‫حذف در سال‌های گذشته چه کمکی به فیلم کوتاه کرده است؟‬
‫هر چند که حذف هیچ‌گاه اتفاق خوبی نیست اما حذف این بخش از جشنواره‌ی فجر الاقل‬
‫باعث شد تا جشن مستقل فیلم کوتاه اهمیت بیش‌تری پیدا کند‪ .‬هرچند که به واسطه‌ی اتفاقات‬
‫دوره‌ی قبل و تعطیلی خانه سینما‪ ،‬وقفه‌ای در آن اقتاد که امیدوارم دوباره به جریان بیفتد‪.‬‬
‫اکران شاید بزرگ‌ترین درد سر فیلم‌اولی‌ها باشد‪ .‬شما نگرانش نیستید؟ آیا می‌شود‬
‫راهی یافت که بسیاری فیلم‌ها (خصوص ًا فیلم اولی‌ها) فقط اکران جشنواره نداشته‬
‫باشند؟‬
‫نمی‌خواهم بگویم که اکران دغدغه‌ی من نیست ولی فع ً‬
‫ال به این موضوع فکر نمی‌کنم ‪.‬موضوع‬
‫اکران‪ ،‬موضوع پیچیده‌ای‌ست که نمی‌شود در این جا به آن پرداخت و به مسائل مختلفی مربوط‬
‫‪217‬‬ ‫است‪ .‬در حال حاضر و با قوانین و مناسبات معمول‪ ،‬امیدی به جریان اکران برای فیلم‌هایی از این‬
‫دست وجود ندارد‪ .‬چرا که هنوز دستور‌العمل‌ها و قوانین اکران مربوط به سال‌های گذشته است‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫و به روز نشده‪ .‬من امیدوارم همان گونه که جریان سینمای حرفه‌ای مجبور به پذیرش نگاه و‬
‫تجربه‌ی تولید فیلم اولی‌ها شد‪ ،‬اکران هم مجبور به تغییر و پذیرش نگاه‌های تازه‌تر شود‪.‬‬
‫دوشنبه‪20:3 1392/11/21 ,‬‬
 ‫‪1‬‬
‫گفت‌وگو با شيرين برق‌نورد و محمدرضا جهان‌پناه‬
‫فیلم‌سازی در آن سوی آب‌ها‬
‫ارژنگ‪ :‬می‌دانم که ایسفا حداقل یک عضو دارد که از ایران رفته و احتماالً دیگر هم‬
‫بر نخواهد گشت‪ .‬اما ویژگی هر دوی شما این است که برگشته‌اید و این‌طوری مقدور‬
‫شده که من پیش شما بیایم و بپرسم چه تفاوتی را بین فضای کاری این‌جا و استرالیا‬
‫احساس کرده‌اید؟‬
‫جهان‌پناه‪ :‬شاید بتوانم بگویم ما وقتی که برگشتیم متوجه اختالف‌ها شدیم‪ .‬قبل از این که‬
‫برویم بیش‌تر تجربی کار می‌کردیم و هنوز شروع به ساخت فیلم داستانی نکرده بودیم بنابراین‬
‫تجربه‌ی سینمای حتی نیمه‌حرفه‌ای را هم نداشتیم‪ .‬اولین نکته‌ای که می‌شود گفت این است‬
‫که همه چیز آن‌جا کالسه شده است‪ ،‬وظایف مشخص شده است‪ .‬یعنی آدم‌ها تحت هر عنوانی‬
‫که بناست توی پروژه کار کنند‪ ،‬وظایفشان تعریف شده است‪ .‬یعنی اگر من مث ً‬
‫ال دستیار دوم‬
‫فیلم‌بردار هستم معلوم است وظایفم در یک گروه فیلمبرداری چیست‪ .‬این یکی از بزرگ‌ترین‬
‫اختالف‌هاست‪ ،‬به عالوه‌ی این که واقعاً ما در این‌جا سیستم آموزش درستی نداریم‪.‬‬
‫برق نورد‪ :‬به طور کلی‪ ،‬آن مدرسه‪ ،‬ما را در فضای واقعی فیلم‌سازی حرفه‌ای قرار داد‪ .‬وقتی با‬
‫دانشگاه سوره که تازه از آن فارغ‌التحصیل شده بودم مقایسه‌اش می‌کردم‪ ،‬حضور برنامه‌ریزی دقیق‬
‫ال حس می‌شد‪ .‬همه چیز مشخص و روشن بود و نقطه‌ی‬ ‫و برخورداری از نظمی‌قابل توجه کام ً‬ ‫‪218‬‬
‫تاریکی در آموزش نظام ساختارمند تولید یک فیلم برایت باقی نمی‌گذاشتند‪.‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫ارژنگ‪ :‬اقتصاد عنصر بسیار تعیین‌کننده‌ای در سینماست‪ .‬بنابراین وقتی از فضای‬
‫فیلم کوتاه و غیر حرفه‌ای حرف می‌زنیم طبیعت ًا به دلیل همین محدودیت‌های اقتصادی‪،‬‬
‫مجبوریم هر کداممان بسیاری کارها را توأمان انجام دهیم و همه مجبوریم به اصطالح‬
‫«هیأتی» کار کنیم‪ .‬این چیزی‌ست که فقط مختص به ایران نیست و در همه‌ی جای‬
‫جهان (باز هم به همان دالیل اقتصادی) دیده می‌شود‪ .‬این همان شرایطی بوده است‬
‫که شما هم آن‌جا کار کرده‌اید‪ .‬در چنین شرایطی چه‌طور شما حرف از یک سیستم‬
‫می‌زنید؟‬
‫جهان‌پناه‪ :‬درست است‪ .‬من منهای فیلم‌هایی که در مدرسه کار کردم در خارج از مدرسه‬
‫ن کارها هیچ کس پول نگرفت و همه دوستانه در کنار هم کار کردیم و‬
‫هم کارهایی کردم‪ .‬در آ ‌‬
‫مجبور بودیم یک تنه خیلی کارها را انجام دهیم ولی توی همین گروه ‪ ۶-۵‬نفره وقتی که من‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_323.aspx‬‬
 ‫مدیر فیلم‌برداری بودم‪ ،‬دیگر مدیر فیلم‌برداری بودم‪ .‬هیچ‌کس به خودش اجازه نمی‌داد وارد حریم‬
‫کاری و تخصصی من بشود‪ .‬به خاطر این که می‌گفتند من این آدم را انتخاب کرده‌ام و دارم با او‬
‫کار می‌کنم و روابط و جایگاهم نسبت به او تعریف شده است‪ .‬توی این جور شرایط اگر اختالف‬
‫نظری هم وجود داشته باشد به راحتی حل می‌شود‪ .‬در تجربه‌هایی که من آن‌جا داشتم هیچ‌گونه‬
‫درگیری‌ای نه با کارگردان داشتم‪ ،‬نه با عضو دیگری از گروه‪ .‬هیچ‌کدام وارد حریم‌های همدیگر‬
‫نمی‌شدیم‪.‬‬
‫بله آن‌جا هم کا ِر هیأتی انجام می‌شود ولی باز توی هیأت هم‪ ،‬کسی که قرار است آتش را روشن‬
‫کند مسئولیتش جداست‪ ،‬کسی که باید دیگ را هم بزند‪ ،‬مسئولیتش جداست‪ .‬یکی نمی‌آید هم‬
‫آتش را روشن کند و هم دیگ را هم بزند و باز دیگری بیاید دیگ را هم بزند و دوباره چوبی در آتش‬
‫بیندازد‪ .‬همه می‌دانند محدودیت‌هایشان کجاست و در چهارچوب محدودیت‌هایشان کار می‌کنند‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬در حقیقت شما دارید اشاره‌ی فرهنگی می‌کنید‪.‬‬
‫جهان‌پناه‪ :‬شاید اشاره‌ی فرهنگی باشد‪ .‬من شش سال و نیم در ایران نبودم و خیلی جالب‬
‫است آن‌هایی که در استرالیا غریبه بودند به من کم‌تر مثل یک غریبه نگاه می‌کردند تا برخی از‬
‫بچه‌هایی که توی ایران بودند و وقتی برگشتم با آن‌ها مواجه شدم! در آن‌جا با این که من گاهی‬
‫درست نمی‌فهمیدم آن‌ها چه می‌گویند و آن‌ها هم گاهی حرف‌های من را نمی‌فهمیدند هیچ‬
‫‪219‬‬ ‫تنشی با هم نداشتیم ولی این‌جا در برخی کارها این مشکل وجود دارد‪ .‬به خاطر این که آدم‌ها‬
‫حریم‌های همدیگر را حفظ نمی‌کنند‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫برق‌نورد‪ :‬می‌توانم بگویم بزرگ‌ترین تفاوتی که احساس کردیم این بود که مالک اعتماد به‬
‫آدم‌ها‪ ،‬دانش و توانایی آن‌ها در انجام تخصصشان بود‪ ،‬نه صرفاً روابط‪ .‬همان‌طوری که محمد رضا‬
‫ال به من شانس بزرگی داده شد تا در یک پروژه‌ی نسبتاً‬
‫گفت ما در آن‌جا غریبه‌ بودیم ولی مث ً‬
‫بزرگ که ‪ ۳۰۰‬هزار دالر بودجه‌اش بود ‪ Director's Attachment‬شدم‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬این سِ َمت چیست؟‬
‫برق‌نورد‪ Director's Attachment :‬دستیار کارگردان نیست‪ .‬همان‌طور که از اسمش بر‬
‫می‌آید او متصل به کارگردان است‪ .‬او با این سِ َمت در حقیقت یک ُورک شاپ می‌گذراند و ناظر‬
‫همه‌ی اعمال کارگردان است و در تمام مراحل پیش تولید و تولید فیلم در کنار او حضور دارد‪.‬‬
‫حتی برای این سِ َمت‪ ،‬او ممکن است حقوق هم بگیرد‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬پس در حقیقت یک جور کارآموزی‌ست و سِ َمت اجرایی نیست‪.‬‬
‫جهان‌پناه‪ :‬سمت اجرایی به آن معنا نیست ولی خیلی اوقات‪ ،‬در صورت نبود کارگردان می‌تواند‬
‫جای‌گزین او ‌شود‪ ،‬کاری که دستیارهای کارگردان نمی‌توانند بکنند چون هر کدام مسئولیت‬
‫خاص خود را در گروه فیلم‌برداری دارند‪.‬‬
‫ارژنگ‌‪ :‬اما حتم ًا توی سوابق فرد خیلی مهم است‪.‬‬
‫برق‌نورد‪ :‬بله‪ ،‬قطعاً‪ .‬می‌خواهم بگویم که کسان دیگری هم بودند که می‌توانستند به این‬
‫سمت برسند‪ ،‬کسانی که میزان زبان و نوع ارتباط برقرار کردن‌شان قابل مقایسه با من نبود‪ ،‬اما‬
‫تهیه‌کننده‌ی آن فیلم‪ ،‬مرا برای این کار پذیرفت‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬من خودم وقتی به عنوان تصویربردار برای کسی کار می‌کنم‪ ‌،‬یا تدوینگر یا‬
‫هر سمت دیگری‪ ،‬سعی می‌کنم خودم را تا حد ممکن با فضای فیلم و خواست کارگردان‬
‫همراه کنم‪ .‬این خصلتی‌ست که برای کار الزم است اما چیزی نبوده که در دانشگاه‬
‫آموخته باشم‪ .‬می‌خواهم بدانم در فضای آموزشی آن‌جا‪ ،‬هنرجو تا چه حد با فضای کار‬
‫آشنا می‌شود؟‬
‫جهان‌پناه‪ :‬مسلماً تئوری خیلی چیز مهمی‌ست که در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود ولی خب‬
‫این تئوری یک بخش قضیه است و این که تو بتوانی این تئوری را در عمل و در فضای حرفه‌ای‬
‫پیاده‌اش کنی بحث دیگری‌ست‪ .‬خصوصاً در زمینه‌ی کاری‌ای مثل فیلم‌برداری‪ .‬مث ً‬
‫ال اختالف‬
‫خیلی خیلی فاحشی بین کالس‌های عکاسی این‌جا و آن‌جا هست‪ .‬در کالس‌های عکاسی این‌جا‬
‫با ما هیچ وقت صحبت نشد که بازار کار یعنی چه و توی دنیای کار چه خبر است‪ .‬نتیجه‌اش این‬ ‫‪220‬‬
‫می‌شد که از بین صد نفر از هم‌دوره‌ای‌های من‪ ،‬تعداد خیلی کمی‌بعد از فارغ‌التحصیلی وارد بازار‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫کار شدند و این خیلی وحشتناک است‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬خب این فقط مربوط است به اشکاالت آموزشی؟‬
‫جهان‌پناه‪ :‬ممکن است به مسائل دیگری هم برگردد ولی منظور من این است که در دانشگاه‌های‬
‫ایران‪ ،‬هیچ‌کس به ما نمی‌گفت چه‌طور باید از این حرفه پول در بیاوریم‪ ،‬یا این که در حیطه‌ی‬
‫حرفه‌ای چه حقی داریم و چه طور می‌توانیم از حقوقمان دفاع کنیم‪ .‬تمام این‌ها را توی مدارس‬
‫آن‌جا به ما درس دادند‪ .‬از طرفی آن‌ها مدارس فیلم و دانشگاه‌هایشان را به حداقل امکانات‬
‫ال حتماً باید دوربین و وسایل نورپردازی و وسایل حرکتی و استودیو‬
‫سینمایی مجهز می‌کنند‪ .‬مث ً‬
‫داشته باشند‪.‬‬
‫برق‌نورد‪ :‬امکان نداشت مدرسه یا دانشگاه سینمایی‌ای استودیو نداشته باشد‪.‬‬
‫جهان‌پناه‪ :‬مدرسه‌ی ما تا سال‌ها بزرگ‌ترین استودیوی شهر پِرت را داشت و تنها استودیویی‬
‫بود که می‌شد نورهایش را پایین آورد و تنظیم کرد و دوباره باال فرستاد‪.‬‬
 ‫ارژنگ‪ :‬همه‌ی این‌ها در یک کلمه می‌شود تجهیزات‪.‬‬
‫جهان‌پناه‪ :‬خب امکانات و تجهیزات را چرا نیاز داریم؟‌ به خاطر این که ما باید کار کردن یاد‬
‫بگیریم نه این که فقط بفهمیم دوربین فیلم‌برداری چیست‪ ،‬شاتر دوربین فیلم‌برداری چه طوری‬
‫کار می‌کند و مث ً‬
‫ال چند نوع سرعت دوربین داریم‪ .‬خواندن این‌ها با انجام عملی‌شان خیلی فرق‬
‫می‌کند‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬بله درست است‪ .‬خصوص ًا برای سینما که وابستگی بسیاری به وسایل‬
‫دارد‪ ،‬تجهیزات امری حیاتی‌ست‪ .‬اما از واحدهای درسی‌تان بگویید‪ .‬تقسیم واحدهای‬
‫درسی‌تان در هر سال چه‌طور بود؟‬
‫جهان‌پناه‪ :‬سال اول ما یک درک کلی از فیلم به دست آوردیم‪ .‬فهمیدیم دوربین دیجیتال‬
‫چیست‪ ،‬دوربین استودیویی چه‌طور کار می‌کند‪ ،‬اگر توی استودیو کار می‌کنیم چه طور می‌توانیم‬
‫از کارگردان دستور بگیریم‪ ،‬با فنون تلویزیونی آشنا شدیم و شروع کردیم به تهیه‌ی گزارش‌های‬
‫تلویزیونی‪ .‬در حقیقت فضا‪ ،‬فضای تلویزیونی‌ بود‪ .‬در سال اول‪ ،‬تفکیک شغل نداشتیم و همه‌مان‬
‫همه‌چیز را می‌‌خواندیم و از هر کاری در حد سطح تلویزیونی آشنا می‌شدیم‪ .‬سال دوم قرار بود‬
‫بیش‌تر به سمت سینما برویم‪ .‬سال دوم‪ ،‬از میان ‪ ۱۰۰‬دانشجوی حاضر‪ ،‬نصف را رد کردند و‬
‫شدیم ‪ ۵۰‬نفر‪.‬‬
‫‪221‬‬ ‫برق‌نورد‪ :‬به کسانی که رد شدند‪ ،‬مدرک همان یک سال را دادند‪.‬‬
‫جهان‌پناه‪ :‬چه اتفاقی این وسط افتاد؟ آیا همه‌ی آن‌هایی که حذف شدند‪ ،‬فیلم‌سازی را‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫فراموش کردند؟ نه این‌طور نبود‪ .‬درسی که به آن‌ها داده بودند آن‌ها را آماده کرده بود تا بتوانند‬
‫بروند و توی تلویزیون کار کنند‪ .‬البته بعضی‌ها هم فهمیدند که اساساً اشتباه آمده بودند و این‬
‫کاره نیستند و باید بروند دنبال عالقه و توانایی خودشان‪ .‬بقیه وارد سال دوم شدیم‪.‬‬
‫برق‌نورد‪ :‬در همین سال دومی‌که قرار بود ما بیش‌تر به سمت فضای حرفه‌ای سینما برویم‪،‬‬
‫یکی از واحدهای ما این بود که معلم می‌گفت من تهیه کننده هستم‪ ،‬شما به من زنگ بزنید و سر‬
‫صحبت را درباره‌ی ایده‌تان باز کنید‪ .‬جلسه‪ ،‬جلسه‌ی خنده و مسخره‌بازی بود‪ .‬اما آن‌جا چرا این‬
‫واحد درسی وجود داشت؟ چون قرار نبود کسی با رابطه کار پیدا کند‪ .‬در واقع این درس‪ ،‬تمرینی‬
‫برای رفتار حرفه‌ای حتی در حد صحبت کردن با تلفن بود‪ .‬البته با این فرض که طرف پشت خط‬
‫هم خودش آدمی‌کام ً‬
‫ال حرفه‌ای‌ست!‬
‫در سال سوم‪ ،‬قرار بود این ‪ ۵۰‬نفر به ‪ ۳۰‬نفر برسند چون هر کس می‌بایست مدرک رشته‌ی‬
‫تخصصی خود در فیلم‌سازی را از آن مدرسه می‌گرفت‪ ۵ .‬نفر را برای تهیه‌کنندگی‪ ۵ ،‬نفر‬
‫کارگردانی‪ ۵ ،‬نفر مدیر فیلم‌برداری‪ ۵ ،‬نفر صدابرداری و صداگذاری‪ ۵ ،‬نفر تدوین و ‪ ۵‬نفر را برای‬
‫طراحی صحنه انتخاب می‌کردند‪ .‬در نتیجه راه‌یابی به آن خیلی سخت و رقابت بسیار سنگین بود‪.‬‬
‫خوش‌بختانه من در رشته‌ی کارگردانی و محمد رضا در رشته‌ی فیلم‌برداری قبول شدیم‪.‬‬
‫جهان‌پناه‪ :‬در سال دوم ما استاندارد فیلم‌نامه نوشتن را یاد گرفتیم به شکلی که اگر فیلم‌نامه‌ات‬
‫را فرستادی آن سر دنیا‪ ،‬با نوشته‌ی دیگران هیچ فرقی نداشته باشد‪ .‬این که توضیحاتش چه‬
‫طوری باشد‪ ،‬فاصله‌گذاری‌هایش چه‌گونه باشد‪ ،‬حتی نوع فونت و سایز استاندارد فیلم‌نامه را هم‬
‫به ما یاد دادند‪ .‬در فیلم‌نامه‌ای که با این استاندارد نوشته می‌شد‪ ،‬می‌توانستی هر چیزی را سریع‬
‫پیدا کنی‪.‬‬
‫برق‌نورد‪ :‬بعد از بازگشتم به ایران تهیه کننده‌ای از من خواست طرح‌ چند تله فیلم را بخوانم‪.‬‬
‫من هشت طرح خواندم با هشت ساختار متفاوت‪ .‬اگر همه را به یک فرمت تبدیل می‌کردی طرح‬
‫یک نفر می‌شد یک صفحه طرح دیگری می‌شد ‪ ۵‬صفحه‪ .‬در حالی که اگر برای نوشتن طرح یا‬
‫فیلم‌نامه‪ ،‬استاندارد تعریف شود‪ ،‬ارزیابی ما از آن‌ها کامل‌تر می‌شود‪.‬‬
‫جهان‌پناه‪ :‬در سال دوم به صورت گروهی یک ویدئو کلیپ هم ساختیم‪ .‬برای ساخت این ویدئو‬
‫کلیپ‌ها سه گروه موزیسین پیش ما آمدند که بعضی‌شان حرفه‌ای بودند و بعضی بچه‌های مدرسه‌ی‬
‫موسیقی بودند‪ .‬عین فضای حرفه‌ای‪ ،‬آن‌ها شدند کارفرمای ما و به ما گفتند موسیقی‌شان چیست‬
‫و چه انتظاری از ویدئو کلیپ‌شان دارند‪ .‬هر کالس که شامل ‪ ۲۵‬نفر بود‪ ،‬به ‪ ۵‬گروه تقسیم شد و‬ ‫‪222‬‬
‫هر کسی به نسبت عالقه‌اش طرح داد‪ .‬طرح‌ها را با استوری‌بورد و دکوپاژ ارائه دادیم‪ .‬خیلی کامل‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫باید توضیح می‌دادی پروژه‌ات چه‌قدر طول می‌کشد و چه امکاناتی را می‌خواهی‪ .‬او کارفرمای تو‬
‫بود و تو باید او را قانع می‌کردی که تو را انتخاب کند‪ .‬سه گروه انتخاب شدند که در بین‌شان‬
‫تقسیم کار شده بود و ویدئوکلیپ‌ها ساخته شدند‪.‬‬
‫همچنین‪ ،‬موضوع بسیار مهمی‌که در سال دوم به آن توجه شد و برایش واحد داشتیم قوانین‬
‫کپی‌رایت و حقوق ما بود و این که چه‌قدر اجازه داریم از فالن موسیقی استفاده کنیم یا نکنیم‪ ،‬چه‬
‫‌طوری باید اسم‌هایشان حفظ بشود و از این جور چیزها‪ .‬در این کالس‌ها‪ ،‬از یک وکیل سینمایی‬
‫هم دعوت کردند تا در این موارد بیش‌تر ما را راهنمایی کند‪.‬‬
‫ال این که نویسنده و کارگردان دارای کپی‌رایت هستند و فیلم‌بردار نیست در‬ ‫برق‌نورد‪ :‬مث ً‬
‫نتیجه فیلم‌بردار باید حقوقش‪ ،‬مناسب و به روز باشد‪.‬‬
‫جهان‌پناه‪ :‬در نیم ترم دوم سال دوم‪ ،‬ما می‌بایست فیلم کوتاه در فرمت ‪ 16‬میلیمتری‬
‫می‌ساختیم‪ .‬به همه گفته بودند که فیلم‌نامه بدهید و تمام فیلم‌نامه‌هایی که ما در طول سال‬
 ‫داشتیم می‌نوشتیم را جمع کردند و از بین آن‌ها هفت تایشان به عنوان بهترین‌ها انتخاب شدند که‬
‫فیلم‌نامه‌ی شیرین هم جزو یکی از آن‌ها بود‪ .‬یک اکیپی بود که قرار بود به ما پول بدهد تا ما فیلم‬
‫بسازیم‪ :‬برای هر فیلمی‌‪ ۳۰۰۰‬دالر‪ .‬چند نفرشان از استادان ما بودند و چند نفرشان از بازار کار‬
‫آمده بودند تا ببینند چه کسی از میان ما برنده می‌شود‪ .‬آن‌ها گفتند به شما دوربین‪ ،‬تراولینگ و‬
‫وسیله می‌دهیم و شما به ما ثابت کنید با این ‪ ۳۰۰۰‬دالر می‌توانید فیلم خوبی بسازید‪ .‬ما شروع به‬
‫کار و تقسیم وظایف کردیم‪ .‬به این ترتیب شرایطی بسیار مشابه با بازار کار را برایمان ایجاد کردند‪.‬‬
‫برق‌نورد‪ :‬اگر نمی‌توانستیم این فیلم را ببریم احتمال حذف شدنمان از ورود به سال آخر که‬
‫حرفه‌ای‌ترین سال این مدرسه بود وجود داشت‪.‬‬
‫جهان‌پناه‪ :‬برای ضمانت ورودم به سال بعد‪ ،‬من باید ثابت می‌کردم به عنوان مدیر فیلم‌برداری‬
‫می‌توانم کارم را خوب انجام دهم آن هم تحت شرایط کاری مشخص و تنظیم شده برای فیلم‌برداری‬
‫آن فیلم‪ .‬دو روز فیلم‌برداری و روزی ده ساعت کار‪ .‬برای فیلم‌های تولید شده‌ی سال آخر که‬
‫ِ‬
‫ساعت کاری آن‌جا هشت‬ ‫فیلم‌های فارغ‌التحصیلی‌مان بود‪ 5 ،‬روز فیلم‌برداری طراحی شده بود‪.‬‬
‫ساعت است و دو ساعت هم اضافه کاری داری و اگر از این مقدار بیش‌تر فیلم‌برداری کنی جریمه‬
‫خواهی شد‪ .‬در نهایت سه فیلم‌نامه انتخاب شد که یکی از آن‌ها فیلم‌نامه‌ی ما بود‪ .‬نتیجه‌ی آن‬
‫پروژه‪ ،‬فیلم «کسوف» شد‪ .‬تمام عوامل اصلی این فیلم خود به خود به سال بعد راه پیدا کردند‪.‬‬
‫‪223‬‬ ‫بچه‌هایی که از این میان ریزش کردند و نتوانستد به سال بعد بیایند‌‪ ،‬همگی فیلم‌سازی را یاد‬
‫گرفته بودند و می‌توانستند به عنوان دستیار وارد بازار کار شوند‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫برق‌نورد‪ :‬در سال سوم ما دیگر وارد عرصه‌ی فیلم‌سازی صد در صد حرفه‌ای شدیم‪ .‬چرا‬
‫می‌گویم حرفه‌ای؟ چون همان طور که گفتم‪ ،‬بعد از فارغ‌التحصیل شدنم‪ ،‬به عنوان ‪Director’s‬‬
‫ال حرفه‌ای که مث ً‬
‫ال مدیر فیلم‌برداری آن یکی از مطرح‌ترین‬ ‫‪ Attachment‬رفتم سر پروژه‌ای کام ً‬
‫مدیران فیلم‌برداری استرالیا بود‪ ،‬دستیار یک فیلم‌بردار از ملبورن آمده بود و‪ ....‬من رفتم سر این‬
‫پروژه و دیدم هیچ فرقی با روند ساخت فیلم‌های فارغ‌التحصیلی‌مان ندارد فقط اندازه‌اش بزرگ‌تر‬
‫است‪ .‬یعنی اگر ما در پروژه‌ی فارغ‌التحصیلی‌مان یک ‪ producer‬داشتیم و یک ‪production‬‬
‫‪ ،manager‬توی این پروژه ‪ assistant production 1‬و ‪ assistant production 2‬هم‬
‫داشتیم‪ .‬تفاوت در همین بود‪.‬‬
‫نتیجه‌ی سال سوم‪ ،‬تولید ‪ ۵‬فیلم کوتاه حرفه‌ای شد که همه‌شان با فرمت ‪ ۱۶‬میلیمتری‬
‫فیلم‌برداری شده و از بودجه‌هایی نزدیک به ‪ ۱۲۰۰۰‬دالر برخوردار بودند‪ .‬روز فارغ‌التحصیلی‌مان‪،‬‬
‫فیلم‌ها را در بزرگ‌ترین سالن یکی از فرهنگی‌ترین سینماهای شهر نمایش دادند به طوری که‬
 ‫سالن کام ً‬
‫ال پر بود و سپس به تمامی‌عوامل اصلی آن‪ ،‬مدرک فارغ‌التحصیلی اختصاصی آن رشته‬
‫اهدا شد‪ .‬ما بعد از یک سال برگشتیم ولی اکثر همکالسی‌های ما اکنون در فضای سینمای‬
‫حرفه‌ای آن‌جا مشغول به کارند‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬این نظم و انضباط را می‌شود درک کرد‪ ،‬اما بعضی‌ها معتقدند فیلم‌هایی مثل‬
‫آن چه که جوان‌های امروز ایران می‌سازند‪ ،‬محصول همان شلوغ و پلوغی‌های پشت‬
‫صحنه است‪.‬‬
‫جهان‌پناه‪ :‬نباید فکر کنیم که این فیلم‌ها محصول شلوغ پلوغی‌های پشت صحنه‌اند‪ .‬این تفکر‪،‬‬
‫اشتباه است‪ .‬این فیلم‌ها محصول فکر یک آدم‌اند که با همکاری یک عده آدم دیگر توانسته با‬
‫من فیلم‌بردار قرار است‬
‫هر سختی و مشکالتی که در طول فیلم‌برداری داشته‌اند به نتیجه برسد‪ِ .‬‬
‫امروز با این کارگردان کار کنم و فردا با کارگردان دیگری در سینمای بدنه کار کنم‪ .‬بنابراین من‬
‫باید تعریف‌های خود را داشته باشم‪ .‬این ناقض این نیست که ما بفهمیم سیستم استاندارد جهانی‬
‫فیلم‌سازی چیست‪.‬‬
‫برق‌نورد‪ :‬من فکر می‌کنم یکی از دالیلی که برای یادگیری این شیوه‌ها‪ ،‬اشتیاقی وجود ندارد‪،‬‬
‫دادن همین نوع تفکر در فیلم‌سازی ماست‪ .‬ما به خودمان می‌بالیم که این نوع‬
‫ِ‬ ‫ترس از دست‬
‫ِ‬
‫سیستم دارد برایمان جواب می‌دهد‪ ،‬فکر می‌کنیم اگر این سیستم مشکل داشت منجر به معروفیت‬
‫و درخشیدن فیلم‌های ما در عرصه‌ی جهانی نمی‌شد و اص ً‬
‫ال ما با همین سیستم کار کرده‌ایم که‬ ‫‪224‬‬
‫معروف شده‌ایم‪ .‬یعنی‪ ،‬این نوع کار تبدیل به نوعی ویژگی شده است‪ .‬در حالی که در همین شیوه‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫که در واقع شیوه‌ی «بی‌سیستمی» است‪ ،‬امکان ضایع شدن حقوق بسیاری افراد در فرایند ساخت‬
‫یک فیلم بسیار است‪ .‬چیزی که می‌تواند در پشت موفقیت آن فیلم‌ها برای همیشه مغفول بماند‬
‫و مانع رشد بیش‌تر سینمای کشورمان در عرصه‌ی جهانی شود‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬بعضی‌ها معتقدند که سینما چون دو وجه صنعتی و هنری دارد‪ ،‬می‌شود بخش‬
‫صنعتی‌اش را آموزش داد ولی بخش هنری‌اش را نه‪ .‬آیا شما در آن طرف آب‌ها بخش‬
‫صنعتی سینما را یاد گرفتید؟‬
‫جهان‌پناه‪ :‬بله ولی بنا نیست آن کسی که بخش صنعتی سینما را یاد می‌گیرد نتواند اثر هنری خلق کند‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬و آیا نمی‌شود گفت برای رسیدن به یک اثر هنری می‌بایست روش را هم عوض کرد؟‬
‫برق‌نورد‪ :‬این شاید در بره‌های جواب دهد ولی اگر بخواهد به صورت «باید» در آید‪ ،‬من با آن‬
‫مخالفم‪ .‬باالخره این شیوه از کارکردن ما هم تا جایی جواب خواهد داد و پاسخ‌گو به نیازها خواهد‬
‫بود‪ .‬فرقی نمی‌کند‪ ،‬چه فضای آموزشی و چه فضای حرفه‌ای سینمایمان را می‌گویم‪ .‬این روند‬
 ‫نمی‌تواند تا ابد ادامه داشته باشد‪ .‬تعویض روش‌ها‪ ،‬لزوماً به خلق اثر هنری منجر نمی‌شود‪ .‬برای‬
‫خلق اثر هنری‪ ،‬باید نگاه هنری وجود داشته باشد و این می‌تواند در منضبط‌ترین فضای حاکم‬
‫هم محقق شود‪ .‬بحث من به نوعی‪ ،‬بحث اخالقی هم هست‪ .‬مادامی‌که انتخاب افراد‪ ،‬بر اساس‬
‫توانایی‌هایشان نباشد و روابط حرف اول را بزند‪ ،‬این در بر همین پاشنه می‌چرخد و نتیجه‌اش‬
‫این می‌شود که افراد با صالحیت‌تر‪ ،‬کم کم ترجیح می‌دهند خود را از از فضای کار کنار بکشند‬
‫و در انزوای خود به آرامی‌به کارشان بپردازند‪ .‬در نتیجه تأثیری که این افراد می‌توانند در سیستم‬
‫بگذارند‪ ،‬بسیار کم‌رنگ خواهد بود‪ .‬این قطعاً به ضرر سینمای ماست‪ .‬برخورداری از انضباط و‬
‫سیستم در فرایند خلق یک اثر‪ ،‬خود به خود فضای اخالقی و انسانی‌ای به وجود می‌آورد‪ .‬ما‬
‫نباید بترسیم که پیروی از نظم و استانداردسازی در فضای حرفه‌ای سینمایمان‪ ،‬باعث خواهد‬
‫شد فیلم‌هایمان آن ویژگی‌ای را که دارند از دست بدهد‪ .‬ما چاره‌ای جز بازنگری جدی شیوه‌های‬
‫قدیمی‌و یا همان طور که خودتان گفتید «هیأتی» نداریم‪ .‬به نظرم این واژه‪ ،‬در شأن فرایند جدی‬
‫خلق اثری هنری نیست‪.‬‬
‫شنبه‪14:37 1393/02/06 ,‬‬

‫‪225‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫گفت‌وگو با امیر حسین علم‌الهدی مدیر اجرایی گروه «هنر و تجربه»‬
‫‪1‬‬

‫اکران فیلم کوتاه برای نخستین بار در تاریخ سینمای ایران‬

‫ایده‌ی گروه «هنر و تجربه» از کجا و چرا شکل گرفت؟‬
‫این فکر همیشه بوده است که امکاناتی وجود داشته باشد تا از سینمای متفاوت حمایت شود به‬
‫شکلی که سینمای تجاری همه‌ی شاکله‌ی سینما را در اختیار نگیرد و سینمای متفاوت یا همان‬
‫سینمای هنر و تجربه هم بتواند امکان عرضه بر پرده‌ی سینما را داشته باشد‪ .‬در این چند دهه‌ی‬
‫اخیر‪ ،‬سینمای هنر و تجربه عمدتاً محدود می‌شده است به جشنواره‌ها‪ ،‬سینماهایی با تماشاگران‬
‫خیلی محدود‪ ،‬سینما تِک‌ها‪...‬‬
‫‌بیش‌تر حالت مناسبتی داشته است‪.‬‬
‫بله مناسبتی و موردی بوده است و نه به صورت یک سیستمی‌که بخواهد مخاطب جدیدی‬
‫را پرورش بدهد‪ .‬با توجه به رشد تکنولوژی و آمدن شبکه‌های تلویزیونی و اینترنتی دسترسی به‬
‫فیلم‌های روز جهان (چه تجاری و چه سینمای متفاوت) به راحتی امکان پذیر است‪ .‬ولی هیچ‬
‫کدام از این رسانه‌ها نمی‌توانند جای سینما را بگیرند‪ .‬سینما رفتن‪ ،‬یک آیین دسته جمعی‌ست‬
‫که ضمن تضمین دیده شدن فیلم‌ها‪ ،‬می‌تواند در دراز مدت مخاطب جدیدی را برای سینمای‬
‫ایران شکل بدهد‪.‬‬
‫‌علی‌ایحال ایده‌ی گروه «هنر و تجربه»‪ ،‬ایده‌ای گرفته شده از سینمای فرانسه است ولی‬ ‫‪226‬‬
‫برای اولین بار است که در ایران دارد این نوع روش تجربه می‌شود روشی که به هر حال روش‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫متفاوتی‌ست و تا اآلن هم این روش در سینمای کشور تجربه نشده است‪ .‬البته وارد مصادیق‬
‫که می‌شویم کمی‌ما را متفاوت می‌کند‪ .‬پیش از این تجاربی به صورت شخصی بوده است که‬
‫معروف‌ترینش مربوط می‌شود به سینمای عصر جدید دهه‌ی ‪ ۶۰‬و اوایل دهه‌ی ‪ ۷۰‬که در آن‬
‫زمانی که دیدن فیلم فقط از طریق سینماها ممکن بود‪ ،‬توانست مخاطبی را شکل بدهد‪.‬‬
‫‌به هر حال به دلیل بضاعت سینمای ایران باید به این نوع سینما کمک‌هایی بشود تا کم کم‬
‫بتواند شکل منطقی خودش را بیابید‪ .‬این نه به معنای آن است که بتواند روی پای خودش بایستد‬
‫چرا که به نظر می‌رسد اکثر کارشناسان اعتقاد دارند دولت باید به این نوع سینما یارانه بدهد‪ .‬البته‬
‫اگر این سینما به سوددهی برسد خیلی خوب است و خیلی می‌تواند باعث شکل‌گیری سینمای‬
‫مستقل به معنای اصلی قضیه باشد‪.‬‬
‫‌امیدواریم که این پروژه بتواند ظرف ‪ ۳‬ـ ‪ ۴‬سال تأثیر خودش را روی سینمای عام هم بگذارد‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_8807.aspx‬‬
 ‫و مطمئنیم که این اتفاق می‌افتد‪ .‬مثال می‌زنم‌‪ :‬توی مدت این ‪ ۴۰‬روز فیلمی‌به اکران در آمده به‬
‫نام «ماهی و گربه» که دو سال نتوانسته است در سینمای ایران به نمایش در آید‪ .‬حجم مطالب‪،‬‬
‫حجم ورود منتقدین‪ ،‬حجم کامنت‌های مخاطبان به اندازه‌ی کل سینمای ایران از ابتدای امسال تا‬
‫اآلن تخمین زده می‌شود و این نشان دهنده‌ی عطش و تشنگی مخاطبی‌ست که نمی‌خواهم بگویم‬
‫با آن نوع سینما ارتباط برقرار نمی‌کند‪ ،‬ولی می‌خواهد نوع دیگری از سینما را روی پرده و نه در‬
‫تلویزیون‌های خانگی ببیند‪ .‬شما ببینید که سالی ‪ ۶۰۰‬تا ‪ ۷۰۰‬اثر در شبکه‌ی نمایش خانگی دارد‬
‫توزیع می‌شود‪ .‬کدام‌شان توانسته‌اند مانند فیلم‌های سینمایی باعث محل تضارب آرا‪ ،‬تبادل آرا‬
‫بشوند‪ .‬پس سینما کارکردش متفاوت است‪ .‬همه جای دنیا میلیاردها دالر هزینه‌ی نسلی می‌شود‬
‫که بتواند امید‪ ،‬نشاط و تعلق خاطرش را به سرزمینش باال ببرد‪ .‬سینمای هنر و تجربه مهم‌ترین‬
‫رسالتش همین نکته است‪.‬‬
‫این نگاهی که شما به سینمایی که شاید بشود آن را «نوعی دیگر» یا «سینمای‬
‫فرهنگی» نامید بسیار نگاه مدرنی‌ست و قابل ستایش است‪ .‬خیلی خوشحال شدم‬
‫که این‌ها را از شما شنیدم چون برای نخستین بار است که احساس می‌کنم از سوی‬
‫مدیریت فرهنگی یک نگاه خیلی فرهنگی و به شکلی عمیق دارد انجام می‌شود و خیلی‬
‫نسبت به این اتفاق خوش‌بین هستم و خیلی خوشحال‪ .‬منتها اجازه بدهید یک مقداری‬
‫‪227‬‬ ‫اجرایی‌تر صحبت کنیم‪ .‬پیش از این چنین اتفاقی نیفتاده بوده‪ ،‬ساز و کاری که شما‬
‫انجام داده‌اید که این اتفاق بیفتد چه بوده است؟‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫تقریباً از سال ‪ ۸۳‬به بعد‪ ،‬در دولت هشتم (اواخر دولت آقای خاتمی) مأموریتی به گروهی داده‬
‫شد که برای نمایش سینمای متفاوت‪ ،‬فکر بشود‪ .‬نتیجه‌اش شد گروه «آسمان باز» و چند فیلم‬
‫هم اکران شد‪ .‬ولی این کار عمدتاً فاقد پشتوانه‌های نظری بود‪ .‬تجربه‌ای بود که به زودی شکل‬
‫گرفت‪ ،‬و به زودی اکرانش شروع شد و به زودی هم پایان یافت‪.‬‬
‫پشتوانه‌ی مالی‌اش چه طور؟‬
‫پشتوانه‌ی مالی‌اش آن موقع تعریف شده بود‪ .‬ولی ساز و کاری که بتواند رضایت حداقلی‬
‫مخاطب‌ها را در پیش بگیرد‪ ،‬نبود‪ .‬چه مخاطب و چه فیلم‌سازان‪.‬‬
‫استقبال کم آن طرح شکست خورد؟‬
‫ِ‬ ‫یعنی در اثر همین‬
‫فقط استقبال نبود‪ .‬روش‪ ،‬شبیه روش اکران سینمای عام بود‪ .‬این نوع سینما متفاوت است‪.‬‬
‫چه در حوزه‌ی فیلم‌ها‪ ،‬مضامین و فرم و چه در روش اطالع رسانی و چه در روش فیلم دیدن‪ .‬بعد‬
‫در اواخر دولت نهم (در زمان آقای اربابی بود و آقای جعفری جلوه) هم اتفاقاتی افتاد که تعدادی‬
‫از سینماهای غیرمعمول و غیر مطرح را برای این فیلم‌ها انتخاب کردند‪ .‬وقتی سینما جی می‌شود‬
‫سینمای هنر و تجربه یا سینما حافظ‪ ،‬یا سینما پایتخت معلوم بود که این طرح شکست خواهد‬
‫خورد‪ .‬البته ّنیت خیر همگان پشت این قضیه بوده و ما نمی‌خواهیم به ٌنیت‌ها بپردازیم؛ ما درباره‌ی‬
‫روش صحبت می‌کنیم‪ .‬آخرین بار هم که توسط جناب آقای درمنش اتفاق افتاد و باز هم عمدتاً‬
‫برای ما مشخص بود که این طرح نمی‌تواند به جمع‌بندی روشنی برسد چون درباره‌ی مبانی طرح‬
‫اطالع‌رسانی نشده بود و نوع اجرای طرح دیده نشده بود‪ .‬من حداقل به عنوان ناظر حوزه‌ی اکران‬
‫که بیش‌ترین وقتم را دارم در حوزه‌ی اکران می‌گذارم‪ ،‬می‌دانستم که آن طرح نمی‌تواند با فقط‬
‫دو سئانس در یک یا دو سینما جواب بدهد‪ .‬الزمه‌ی موفقیت این طرح این است که در جزئیات‬
‫آن احترام مخاطب نگه داشت شود‪.‬‬
‫وقتی آقای دکتر ایوبی آمدند یکی از دغدغه‌هایشان سینمای هنر و تجربه بود‪ .‬شاید هم‬
‫این دغدغه به خاطر آن حضور هزار و نهصد و خرده‌ای روز ایشان در پاریس بوده است‪ .‬به نظر‬
‫من تجربه‌ی خوبی برای یک مدیر فرهنگی بوده که ببیند ساز و کارهای سینما در دنیا چیز‬
‫دیگری‌ست‪ .‬چون فارغ از این که ما باید در حوزه‌ی محتوا متفاوت باشیم‪ ،‬در حوزه‌ی عرضه و‬
‫نمایش شما نمی‌توانید متفاوت عمل کنید‪ .‬ما مثل همه‌جای دنیا باید با حوزه‌ی عرضه و نمایش‬
‫به صورت «تیپ» برخورد کنیم‪.‬‬
‫می‌شود واضح‌تر بگویید‪.‬‬ ‫‪228‬‬
‫ببینید شما نمی‌توانید در حوزه‌ی نمایش فیلم‌ها چیزی را بومی‌سازی کنید‪ .‬در محتوا این‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫جزو رسالت دولت‪ ،‬فرهنگ و سینماگران است ولی در همه‌جای دنیا حوزه‌ی توزیع و نمایش یک‬
‫حوزه‌ی تیپیکال است‪ .‬شما نمی‌توانید صد جور شیوه‌ی نمایش در دنیا ببینید‪ .‬همه جا سالن‌های‬
‫سینمایی هستند و یک سری فیلم و تبلیغات متفاوت‪ .‬البته این به معنای این نیست که ما‬
‫بضاعت‌های مردم سرزمین خودمان را ندیده بگیریم‪ .‬نه! چه از منظر اقتصادی و چه از منظر نوع‬
‫رفتار به سینما‪ .‬چون می‌دانید که کشور ایران در حوزه‌ی سینما رفتن جزو پایین‌ترین کشورهای‬
‫دارای سینماست‪ .‬هر ایرانی هر ‪ ۹‬سال یک بار سینما می‌رود در صورتی که در امارات متحده‌ی‬
‫عربی‪ ،‬هر اماراتی سالی دو بار سینما می‌رود‪ .‬این‌ها البته تهدید‌هایی هستند که ما باید مراقبت‬
‫کنیم‪ .‬ولی این به معنای آن نیست که ما بیاییم ساختار را به هم بریزیم و بگوییم ما در حوزه‌ی‬
‫توزیع و نمایش فیلم می‌خواهیم ایرانیزه بکنیم و می‌خواهیم بومی‌گری بکنیم‪ .‬نه! نمی‌توانیم‪ .‬در‬
‫دو سه دهه‌ی اخیر‪ ،‬ما همان قدر که به محتوا تعلق خاطر داشتیم نیامدیم ساز و کار توزیع و‬
‫نمایش را به درستی معرفی کنیم و برای هر نوع ژانری یک تعریفی داشته باشیم‪ .‬برای همین‬
 ‫است که ایران تنها کشوری‌ست که به صورت تک محصولی و تک ژانری دارد فیلم تولید می‌کند‪.‬‬
‫حتی فیلم‌های دفاع مقدس‌مان هم تفاوتی با فیلم‌های آپارتمانی نمی‌کند‪ .‬چون تعریفش تعریف‬
‫مشخصی نیست‪.‬‬
‫پس از این که آقای ایوبی تشریف آوردند‪ ،‬دو سه جلسه گذاشتند با نخبگان این حوزه‪.‬‬
‫به یک طرح اولیه‌ای رسیدند بعد برای اجرا‪ ،‬قرعه به نام من افتاد‪ .‬من بیش‌تر در سینمای پر‬
‫مخاطب معروف هستم تا سینمایی که یک جور نگاه دیگری دارد‪ .‬اگر نوشته‌های من را دنبال‬
‫کنید می‌بینید که به یک جور سینمای پرمخاطب تعلق خاطر دارم‪ ،‬ولی این به معنای آن نیست‬
‫که سینمای هنر و تجربه در مقابل سینمای پرمخاطب قرار دارد‪ .‬از منظر من‪ ،‬سینمای هنر و‬
‫تجربه می‌تواند نهایتاً به یک نوع سینمای پرمخاطبی ختم بشود که اتفاقاً بحث کمیت در آن‬
‫در رده‌ی دوم قرار می‌گیرد‪ .‬بحث مهم در آن‪ ،‬بحث کیفیت است‪ .‬وقتی فیلم‌ساز نتواند فیلمش‬
‫را به نمایش در آورد ‪-‬البته نه هر فیلم‌سازی‪ ،‬منظور سینمایی‌ست که با هنر و تجربه بتواند به‬
‫درستی به تولید برسد ‪ -‬شما نمی‌توانید سالیان آینده‌تان را تضمین کنید مگر این که همه چیز‬
‫را به قضا و قدر بسپارید و بگویید ان‌شاءاهلل ما تا ده سال دیگر یک سری تولیدکننده‌های خوبی‬
‫خواهیم داشت‪ .‬این سینمای هنر و تجربه همان تضمین سینمای آینده است که می‌تواند یک‬
‫سری تولیدکننده‌های کیفی در اختیار سینما بگذارد مشروط به این که ما اجازه‌ی نفس کشیدن‬
‫‪229‬‬ ‫به این نوع سینما را بدهیم‪.‬‬
‫‌علم‌الهدی وقتی تیم شورای سیاستگذاری با جناب آقای دکتر ایوبی به نتیجه رسید‪ ،‬اسامی‌ای‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫درمیان‌شان دیده می‌شد که صاحبانش دغدغه‌ی این نوع سینما را دارند‪ .‬یعنی شما از منظر‬
‫نوشتار سینمایی و مدیریت اجرایی جشنواره‌ها نمی‌توانید نامی‌را جایگزین جمال امید بکنید‪.‬‬
‫از منظر نقدنویسی حرفه‌ای و از میان آن‌هایی که سالیان سال است که دارند در این حوزه نقد‬
‫نوشتاری می‌کنند و تحلیل‌های علمی‌می‌دهند‪ ،‬اگر شش نام را بخواهید بگویید‪ ،‬حتماً یکی‌اش‬
‫آقای گلمکانی‌ست‪ .‬اگر به دنبال کسی بگردید که سالیان سال است «جشن تصویر سال» را‬
‫در حوزه‌ی هنرهای تصویری برگزار می‌کند و فیلم‌های متفاوت را در حد بضاعت خودش پیدا‬
‫می‌کند‪ ‌،‬اسمی‌را نمی‌توانید پیدا کنید به جز سیف‌اهلل صمدیان‪ .‬شما اگر تهیه‌کننده‌ی فرهنگی‌ای‬
‫را بخواهید پیدا کنید که به این حوزه تعلق خاطر دارد و نمی‌خواهد وارد سینمای تجاری بشود‪،‬‬
‫نمی‌توانید اسمی‌را پیدا کنید به جز آقای تقی‌پور که با اصغر فرهادی شروع کرد و توانست تأثیر‬
‫خودش را روی این فیلم‌ساز محبوب کشورمان بگذارد‪ .‬کسی که در حوزه‌ی سینمای مستند‪ ،‬در‬
‫سینمای جوان یا فیلم کوتاه ‪ ۲۰‬ـ ‪ ۲۵‬سال سابقه‌ی مدیریتی دارد و توانسته در پرورش یک نسل‬
‫مهم سینمای ایران تأثیر گذار باشد‌‪ ،‬آقای صانعی مقدم است‪ .‬اگر در حوزه‌ی مدیریت به دنبال‬
‫کسی باشید که در زمینه‌ی توزیع و نمایش‪ ،‬دانشش به روز است و کسی که توانسته تأثیر به‬
‫سزایی در حوزه‌ی زیرساخت‌های سینمایی بگذارد و بیش از سه دهه است که در مدیریت‌های‬
‫مختلف تلویزیون و سینما توانسته حق مطلب را به درستی ادا بکند‪ ،‬به اسم آقای مجید مس‌چی‬
‫می‌رسید‪ .‬او جزو معدود مدیر‪/‬کارشناسان حوزه‌ی سینماست‪ .‬یا اگر به دنبال فیلم‌ساز خالقه‌ای‬
‫هستید که از فیلم کوتاه شروع می‌کند و به فیلم بلند می‌رسد‪ ،‬شهرام مکری جزو یکی از‬
‫آن‌هاست‪« .‬توفان سنجاقک» آقای مکری را شما نمی‌توانید در تاریخ فیلم کوتاه ایران نبینید و‬
‫اخیرا ً هم فیلم «ماهی و گربه‌»اش را‪ .‬به هر حال داریم می‌بینیم او آدمی‌ست که به روز است و‬
‫همه‌ی فیلم‌ها را دارد می‌بیند و حضور فعالی در حوزه‌ی سینمای کوتاه و مستند دارد‪ .‬شاید جزو‬
‫معدود فیلم‌سازانی‌ست که توانسته در کنار سایر فیلم‌سازان کوتاه و بلند (به معنای هنر و تجربه)‬
‫جای خودش را به درستی پیدا بکند‪ .‬هم‌چنین یکی دیگر از مدیران خوش‌نام فعلی سینمای ایران‬
‫که در جای کلیدی‌ای نشسته است‪ ،‬مدیر کل سینمای حرفه‌ای‪ ،‬آقای فرجی‪ ،‬که سالیان سال‬
‫است با فیلم‌سازان کوتاه و مستند و تجربی دم‌خور است و دوستان را به درستی می‌شناسد‪.‬‬
‫‌همه‌ی این اشاراتی که من کردم به این معناست که کسانی مسئولیت این فضا را به عهده‬
‫دارند‪ ،‬خودشان سالیان سال است دارند در این فضا نفس می‌کشند‪ .‬شما دیده‌اید که بعضی‬
‫وقت‌ها افرادی معرفی می‌شوند که شما متعجب می‌شوید و می‌گویید من این آدم را نمی‌شناسم‪.‬‬ ‫‪230‬‬
‫معنی‌اش آن است که آن طرح نمی‌تواند به یک جمع‌بندی روشنی برسد‪ .‬خب به هر حال یادمان‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫باشد حوزه‌ی فرهنگ‪ ،‬حوزه‌ی ممارست‪ ،‬حوزه‌ی تحمل و حوزه‌ای‌ست که تو بتوانی با بچه‌هایش‬
‫نفس بکشی‪ .‬نه یک سال‪ ،‬نه دو سال که شاید بیش از یکی دو دهه که تمام اعضای شورای‬
‫سیاستگذاری ما این ویژگی را دارند‪.‬‬
‫انتخاب این شورا در حقیقت شروع کار گروه سینمایی «هنر و تجربه ‌» بود؟‬
‫انتخاب شورای سیاستگذاری قدم اولی بود که باید اتفاق می‌افتاد و انتخاب درستی بود‪ .‬به‬
‫هر حال تعدادی از دوستان توی همان شورای قبلی نقش داشتند‪ ،‬آن شکل آیین‌نامه‌ای که اول‬
‫اتفاق افتاد‪ .‬بعدش جلسات به شدت مستمری گذاشته شد تا رسیدیم به یک ساختاری که توی‬
‫فراخوان‌مان اعالم کردیم‪ .‬برای اولین بار در تاریخ سینمای جهان است که دولتی می‌آید و می‌گوید‬
‫برای این که من سینمایی را حمایت بکنم‪ ،‬و به دلیل کم‌کاری دولت‌های قبلی (چون باالخره‬
‫این باید سنگ‌بنایش نهاده می‌شد) من سالن سینما را در اختیار خودم می‌گیرم که فیلم‌سازان‬
‫با اعتراض سینمادارها مواجه نشوند‪ .‬چون یکی از پاشنه آشیل‌های دوران قبلی همین موضوع‬
 ‫بود‪ ،‬چرا که سینماها اعتراض می‌کردند که «این سئانس دو نفر تماشاچی آمد‪ .‬من هزینه‌های سر‬
‫برجم را چه طوری باید بدهم؟» همین شروع می‌شد تا زیرآب طرح زده می‌شد‪ .‬ما آمدیم سینماها‬
‫را یک ساله در اختیار گرفتیم‪ :‬سینما آزادی‪ ،‬سینما کوروش‌‪ ،‬سالن موزه‌ی سینما‪ ،‬سالن خانه‌ی‬
‫هنرمندان‪ ،‬پردیس سینمایی هویزه‌ی مشهد (که مال خود سینما شهر است؛ آقای مس‌چی با بلند‬
‫نظری پای قضیه آمد و رونق مشهد اآلن خیلی خوب است‪ ).‬البته ما هزینه‌هایی هم کردیم که‬
‫این سینماها در اختیار ما باشند که فیلم‌سازان وارد بحث چالش با سینمادارها نشوند‪ .‬چون این‬
‫نوع سینما‌‪ ،‬همه‌ی مشکلش این است که فضای نمایش ندارد‪ .‬خب این تصمیم‪ ،‬تصمیمی‌ست که‬
‫تا حاال در هیچ‌کجای دنیا سابقه نداشته است‪ .‬مث ً‬
‫ال در فرانسه بخشی از آن هزینه را دولت یارانه‬
‫می‌دهد ولی این طوری که کامل سالن سینما در اختیارش باشد‪ ،‬نیست‪.‬‬
‫‌البته این اعداد در شاکله‌ی کل سینمای ایران اعداد شوخی‌ای هستند‪ .‬کل بودجه‌ی هنر و‬
‫تجربه با این فضا و نشاطی که به وجود آورده در سال به یک و نیم میلیارد تومان نمی‌رسد! شما‬
‫می‌دانید یک و نیم میلیارد تومان می‌شود هزینه‌ی یک فیلم سینمایی‪ .‬یکی از این روزنامه‌های‪...‬‬
‫(حاال نمی‌دانم اسمش را چی بگذارم) گفته بود «چاله‌ی پر از فالن هنر و تجربه!» فکر کرده بود‬
‫اآلن همه‌ی بودجه‌ی معاونت سینمایی دارد توی این گروه می‌آید‪ .‬نه! دوستان متوجه نیستند که‬
‫یک و نیم میلیارد تومان عددی نیست‪ ،‬آن هم با این فضای پرنشاطی که میلیاردها دالر باید برای‬
‫‪231‬‬ ‫ایجادش هزینه کرد‪.‬‬
‫‌بحث بعدی این است که ما چگونه بیاییم مشکالت تبلیغاتی این نوع سینما را حل و فصل‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫کنیم؟ چون می‌دانید که هزینه‌ی تبلیغ برای سینمای ایران یک معضل است‪ .‬طبق بررسی‌هایی‬
‫که ما کرده‌ایم‪ ،‬به طور میانگین برای هر فیلم کوتاه ‪ ۵۰۰‬هزار تومان‪ ،‬برای شروع‪ ،‬برای فیلم‌های‬
‫مستند حدود ‪ ۵‬تا ‪ ۱۰‬میلیون تومان‪ ،‬و برای فیلم‌های سینمایی میانگین ‪ ۳۰‬تا ‪ ۴۰‬میلیون تومان‪.‬‬
‫البته اآلن که من این‌جا نشسته‌ام از فیلم‌های کوتاه بیش‌تر از این عدد حمایت شده است چون‬
‫خودمان می‌دانیم که فیلم کوتاه به مراقبت نیاز دارد‪.‬‬
‫این مبلغ تبلیغاتی جدای از مبلغ یک و نیم میلیاردی‌ست که برای گروه هنر و تجربه‬
‫تعیین شده؟ یا همه‌اش همین است؟‬
‫همه‌اش همین است!‬
‫خب ما هزینه‌ی تبلیغاتی را پرداخت می‌کنیم‪ .‬اما مهم‌ترین بخش این است که فروش هر چه‬
‫قدر باشد در اختیار تولیدکننده قرار می‌گیرد‪ .‬می‌دانید که در سینمای ایران بیش از ‪ ٪۸۰‬فیلم‌ها‬
‫پس از پایان اکرانشان به دفاتر پخش بدهکار می‌شوند‪ .‬یعنی فیلمی‌که ‪ ۱‬میلیارد تومان می‌فروشد‬
‫به معنای این نیست که ‪ ۵۰۰‬میلیون تومان توی جیب تهیه کننده می‌آید‪ .‬نه! هزینه‌ی تبلیغات‪،‬‬
‫‪ ٪۱۰‬پخش و‪ ...‬آخرش یک لیستی جلویت می‌گذارند که آقا این قدر هم باید بدهی تا بروی پی‬
‫زندگی‌ات‪ .‬در گروه هنر و تجربه کل فروش (آن‌هایی که جزو سئانس‌های موظف ما هستند) در‬
‫اختیار تهیه کننده قرار می‌گیرد‪ .‬اگر فیلمی‌به سئانس فوق‌العاده کشیده بشود می‌رود به روال‬
‫ال فیلم آقای مجتبی میرتهماسب این هفته سه‬‫معمول سینمای ایران با سینمادار‪ ۵۰ :‬ـ ‪ .۵۰‬مث ً‬
‫سئانس فوق‌العاده رفت‪ .‬یعنی سالن‌دار دید که پشت گیشه‌اش آدم ایستاده و سالنش هم پر است‪،‬‬
‫رفت یک سالن دیگر در اختیار این فیلم گذاشت‪ .‬یا «ماهی و گربه» یا «پرویز»‪ ،‬فرقی نمی‌کند‪.‬‬
‫برسیم به مالک انتخاب فیلم‌ها‪ .‬اسم این گروه خودش ممکن است مغالطه برانگیز باشد و‬
‫بگویند گروه هنر و تجربه به این معناست که آیا در فیلم‌های دیگر هیچ هنری نیست؟ هیچ‬
‫تجربه‌ای نیست؟ شما طبیعتاً تعریفی باید داشته باشید برای انتخاب فیلم‌ها‪...‬‬
‫تعریف‌مان را توی فراخوان‌مان دیده‌اید؟ [از روی فراخوان می‌خواند] «گروه سینمایی «هنر و‬
‫تجربه» تالشی برای نمایش آن دسته از فیلم‌های باارزشی در میان فیلم‌های غیرتجاری‌ست که‬
‫اکران‌شان می‌تواند جایگاه شایسته و درخور سازندگان آن‌ها را در جامعه‌ی سینمایی روشن کند‬
‫و به ارتقای دانش سینمایی تماشاگران و ارتقای کیفیت هنری سینمای ایران کمک کند‪ .‬در این‬
‫طرح «فیلم هنری» به اثری سینمایی (کوتاه‪ ،‬بلند‪ ،‬داستانی و مستند و انیمیشن) گفته می‌شود‬
‫که فرم و محتوای آن تمایالت و حساسیت‌ها و کنجکاوی‌های زیبایی‌شناسانه‌ی تماشاگران را‬ ‫‪232‬‬
‫برانگیزد و ذوق و سلیقه‌ی بصری آنان را ارتقا دهد‪« .‬فیلم تجربی» نیز به فیلمی‌اطالق می‌شود‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫که شیوه‌های تازه‌ای در بیان و روایت سینمایی در آن تجربه شده باشد که سینمای تجاری و‬
‫عامه‌پسند به سوی آن نمی‌رود‪ .‬البته برخی از فیلم‌های متفاوت و برتر سینمای بدنه هم که حاوی‬
‫جنبه‌های هنری و تجربی هستند و به دلیلی امکان این را دارند که جایی در اکران سینمای بدنه‬
‫پیدا کنند‪ ،‬می‌توانند در چارچوب این طرح نیز به نمایش درآیند‪ .‬گروه سینماهای هنر و تجربه‬
‫از سازندگان این گونه فیلم‌ها که تا کنون امکان اکران آن‌ها را نیافته‌اند و یا اصوالً مایلند که‬
‫فیلم‌شان در این گروه سینمایی نمایش داده شود دعوت می‌کند آثار خود را به دبیرخانه‌ی این‬
‫گروه ارائه دهند‪».‬‬
‫آن‌وقت چه طوری تشخیص داده می‌شود که فیلمی‌در این تعریف می‌گنجد؟‬
‫تشخیصش می‌شود شورای سیاستگذاری‪ .‬فیلم‌ها بازبینی می‌شوند‪ .‬در رابطه با آن‌ها صحبت‬
‫می‌شود که یا دو تا شاخصه را دارند‪ ‌،‬یا یکی‌اش را دارند‪ .‬باالخره یادمان باشد که سلیقه‌ی شورای‬
‫سیاستگذاری حاکم است‪.‬‬
 ‫مسلم است‪ .‬مثل هر جشنواره‌ای که سلیقه‌ی هیأت انتخاب و داوران بر آن حاکم است‪.‬‬
‫بله‪ .‬مثل هر جای دیگری‪ .‬البته تالش شده است که به این نوع سینما کمی‌با سعه‌ی صدر‬
‫برخورد شود و تقریباً از هر فیلم سینمایی‌ای که آمده است بیش از ‪ ۵۰‬تا ‪ ۶۰‬درصدشان پذیرفته‬
‫شده‌اند و بقیه‌اش رد شده‪ .‬چون ما نیامده‌ایم مشکالت فیلم‌های پشت اکران را حل کنیم‪ .‬یک‬
‫تفکر هم این بود که هر فیلمی‌که ارائه می‌شود‪ ،‬برود و اکران شود‪ .‬اما وظیفه‌ی ما این نیست‪ .‬ما‬
‫ال هدف‌گذاری‌مان همین مقدمه‌ای‌ست که عرض کردم‪.‬‬ ‫کام ً‬
‫از نظر مسائل قانونی و حقوقی چه مالکی دارید؟‬
‫برای ما پروانه‌ی نمایش مهم است‪ .‬شواری ارشاد پروانه‌ی نمایش را اعالم می‌کند و نمایش‌مان‬
‫را شروع می‌کنیم‪ .‬هر فیلمی‌که می‌آید موظف است که بحث پروانه نمایشش را به یک‬
‫سرانجامی‌برساند‪.‬‬
‫در مورد فیلم‌های کوتاه چه طور؟‬
‫هیچ تفاوتی ندارد‪ .‬تمام فیلم‌های کوتاه ما چه آن‌هایی که اآلن نمایش دارند و چه آن‌هایی‬
‫که در نوبت هستند‪ ،‬پروانه‌ی نمایش حسب ضوابط جاری مملکت باید اجرایی بشود و ما ملزم به‬
‫رعایت قانون هستیم‪.‬‬
‫این مسیر در مورد فیلم‌های بلند راحت‌تر است اما در مورد فیلم‌های کوتاه به دلیل تعداد‬
‫‪233‬‬ ‫زیادشان سخت می‌شود‪.‬‬
‫بله‪ .‬بیش از ‪ ۲۰۰‬فیلم کوتاه آمده است‪ .‬بیش‌تر هم بیاید ما هیچ مشکلی نداریم‪ .‬این شورا‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫هفته‌ای بین ‪ ۱۵۰۰‬تا ‪ ۲۰۰۰‬دقیقه فیلم می‌بیند‪ ،‬کوتاه‪ ،‬مستند و‪ ...‬واقعاً می‌بیند‪ .‬صحبت‌های‬
‫مفصلی درباره‌ی فیلم‌های کوتاه و مستند شده است که آیا این فیلم می‌تواند قابلیت این سینما‬
‫را داشته باشد یا نداشته باشد‪ .‬در مورد فیلم‌های بلند سینمایی سه نوع ارزیابی داریم‪ :‬گروه الف‪،‬‬
‫ب و ج‪ .‬این به معنای ارزیابی سینمای معمول اکران عام نیست‪ ،‬بلکه به معنایی‌ست که شما‬
‫نمی‌توانید مث ً‬
‫ال به فیلمی‌که مخاطب بیش‌تری دارد همان سرویس را بدهید که به یک فیلمی‌که‬
‫ممکن است مخاطبش خیلی محدودتر باشد‪ .‬سینمای مستند هم دو ارزیابی داریم‪ :‬گروه ‪ ۱‬و ‪ ۲‬و‬
‫در فیلم کوتاه ارزیابی‌مان یا بله است یا نه‪ .‬خب آن‌هایی را هم که نپذیرفته‌ایم به معنای این که‬
‫فیلمی‌بدی هستند‪ ،‬نیست بلکه ما نتوانسته‌ایم به این ارزیابی برسیم والبته خب طبیعی هست‬
‫که مثل هر شورای دیگری ممکن است خطاهایی داشته باشیم‪ .‬هیچ شورایی در ایران نمی‌تواند‬
‫بگوید من بدون خطا هستم‪ .‬نه! قطعاً خطاهایی داریم که ممکن است با اعتراض سازنده‌ی فیلم‪،‬‬
‫بازبینی شود و تجدید نظر بشود‪.‬‬
‫برخی فیلم‌سازان کوتاه معتقدند که در این گروه هنر و تجربه هم باز فیلم کوتاه نقشی‬
‫حاشیه‌ای و دست دومی‌دارد‪.‬‬
‫بله با ما هم صحبت کرده‌اند‪ .‬ببینید ما بارها بیان کرده‌ایم و باز هم اعالم می‌کنیم‪ .‬ما سه‬
‫ماهه‌ی اول را به معنای سه ماهه‌ی آزمایشی در نظر گرفته‌ایم‪ .‬این به معنای این که همه چیز را‬
‫به گردن آزمون و خطا بیندازیم نیست‪ .‬برای اولین بار در تاریخ سینمای ایران است که شما برای‬
‫فیلم کوتاه بلیت می‌خرید و آن را روی پرده‌ی سینما می‌بینید‪ .‬طبق ارزیابی‌هایی که ما داریم‬
‫و تا پایان این ماه (آبان) روشن می‌شود‪ ،‬ما شاید بتوانیم برای دوره‌ی دوم یعنی فصل زمستان‬
‫تغییراتی توی برنامه بدهیم چه از منظر مکان و چه از منظر سئانس‪ .‬شاید ما به این برسیم که‬
‫باکس مستقل فیلم کوتاه را حذف کنیم و آن‌ها را ابتدای یک سری از فیلم‌های بلند نمایش‬
‫دهیم‪ .‬شاید همین باکس را نگه داریم اما برویم روی یک مکان مشخصی هر هفته روزهای فالن‬
‫یا دو روز در هفته در یک ساعت مشخص که کم کم این عادت بشود‪ .‬شاید ما اص ً‬
‫ال‌ فیلم کوتاه‬
‫را از یک سری سینماهایمان حذف کنیم و در یک سینمایمان جدی‌تر اجرایش کنیم که آن‌جا‬
‫بشود یک پاتوق فیلم کوتاه‪ .‬هنوز به یک روش روشنی نرسیده‌ایم‪ ،‬ولی داریم می‌رسیم‪ .‬بازخوردها‬
‫دارد می‌آید‪ ،‬دوستان دارند صحبت می‌کنند‪ .‬ولی این که ما بی‌اعتنایی کرده‌ایم درست نیست‪ .‬ما‬
‫می‌توانستیم مثل دفعات قبل اص ً‌‬
‫ال فیلم کوتاه را نبینیم‪ .‬پس وقتی ما فیلم کوتاه را می‌بینیم این‬
‫یعنی به این نوع فیلم تعلق خاطر داریم‪ .‬ممکن است در برنامه‌ی اولمان خطاهایی را نسبت به‬ ‫‪234‬‬
‫ساعات داشته باشیم‪ .‬داریم بررسی می‌کنیم‪.‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫‌یادمان باشد ما یک کم هم نیاز به فرهنگ‌سازی داریم‪ .‬نیاز به تحمل داریم‪ .‬نیاز به سعه‌ی صدر‬
‫داریم‪ .‬دوستان قبل از این که اتهامی‌را متوجه شورای سیاستگذاری و این فعالیت بکنند باید یک‬
‫قدری تحمل بکنند چون قرار نیست یک چیزی که بیش از یک قرن بهش پرداخته نشده است‬
‫همه‌ی مطالبات را بیاوریم توی یک ماه اول یا دو ماه اول یک طرح‪ .‬یک کم سعه‌ی صدر‪ ،‬یک‬
‫کم تحمل و یک کم آمدن بچه‌ها وارد صحبت شدن‪ .‬ما هر روز این‌جا در اختیار بچه‌ها هستیم‬
‫که بیایند حرف‌هایشان را بزنند‪ .‬کسی پشت در نمی‌ماند‪ .‬ما ضمن این که احترام می‌گذاریم به‬
‫فضای مجازی (چون می‌تواند به این اطالع رسانی کمک کند) ولی فضای مجازی یک جوری دارد‬
‫می‌شود بازی یک طرفه‪ .‬بیایید‪ ،‬صحبت کنید‪ ،‬گپ بزنید‪ .‬ما قطعاً ایراد داریم‪ ،‬ولی حرف‌های ما را‬
‫هم بشنوید‪ .‬یک طرفه به قاضی رفتن توی وایبر توی فضاهای مجازی‪ ،‬نه به صالح آن بچه‌هاست‬
‫نه به صالح این کار‪.‬‬
‫در کشور ما خیلی طرح‌ها هستند که در حد طرح باقی می‌مانند‪ .‬اما من از حرف‌های شما‬
 ‫متوجه شدم شما به دنبال یک سیستم و یک برنامه هستید‪.‬‬
‫دورنمای ما حداقل پنج ساله است‪ .‬یک سال اولش که تضمین شده است ان شاءاهلل‪ .‬بر‬
‫اساس قولی که آقای دکتر ایوبی داده‌اند تا پایان امسال یک جایی را مشخص‌اً برای این فضا در‬
‫اختیار می‌گیریم به صورت ‪ ۱۰‬تا ‪ ۲۰‬ساله‪ .‬اگر منابع مالی اجازه بدهد یک جایی را با سه چهار‬
‫پرده‌ی سینما به عنوان مرکز سینمای هنر و تجربه خریداری می‌کنیم‪ .‬که این نوع سینما بتواند‬
‫استمرارش تضمین بشود مثل خانه‌ی هنرمندان‪ ،‬مثل تاالر ایرانشهر‪ ،‬مثل تئاتر شهر‪ ،‬مثل موزه‌ی‬
‫سینما یا مثل موزه‌ی هنرهای معاصر یک جایی هم باید باشد به نام «پردیس سینمایی هنر و‬
‫تجربه» با حداقل سه پرده‌ی سینما به عنوان یک پاتوق اصلی سینمای هنر و تجربه و سینماهایی‬
‫هم که اآلن در اختیار هستند می‌توانند سینماهای مکمل ما بشوند‪ .‬این مهم‌ترین رویکرد ماست‬
‫چون به این طریق این طرح دیگر تضمین می‌شود تا اگر فردا هر سینمایی نیامد پای کار ما‬
‫کاسه‌ی چه کنم چه کنم دستمان نگیریم‪.‬‬
‫چهارشنبه‪17:34 1393/09/05 ,‬‬

‫‪235‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫‪1‬‬
‫گفت‌وگو با آرزو برادران ابراهیمی‌مؤلف کتاب «میزانسن میدان عمیق»‬
‫منبعی منحصر به فرد‬
‫شاید ادعای منحصر به فرد بودن یک منبع تحقیقاتی قدری گزاف به نظر برسد اما واقعیت این‬
‫است کتاب «میزانسن میدان عمیق» تألیف آرزو برادران ابراهیمی‪ ،‬تنها کتابی‌ست که به شکلی‬
‫مدون به این سبک تاریخی می‌پردازد که در دهه‌ی ‪ ۴۰‬میالدی بیش‌تر به همت گِرگ تولند‪،‬‬
‫ظهور پیدا کرد‪ .‬حتی اگر منابع انگلیسی زبان را هم بجویید‪ ،‬کتاب مدونی در این زمینه نخواهید‬
‫یافت‪ .‬آرزو برادران ابراهیمی‪ ،‬سعی کرده با جمع‌آوری مطالب جامع‪ ،‬کتابی بنگارد که به تاریخ این‬
‫سبک و ویژگی‌های فنی و وجوه زیبایی‌شناسی آن بپردازد‪.‬‬
‫سبک «میزانسن میدان عمیق» از آن جهت اهمیت بسیار زیادی دارد که از معدود روش‌های‬
‫دکوپاژی در برابر روش مبتنی بر تقطیع به حساب می‌آید‪ .‬آشنایی با این روش‪ ،‬اطالعات ارزنده‌ای‬
‫در بر دارد که می‌تواند امکان به کار گیری روش‌های جدیدی را برای دکوپاژ ایجاد کند‪ .‬برای‬
‫آشنایی بیش‌تر با این کتاب و این سبک‪ ،‬با آرزو برادران ابراهیمی‌گفت‌وگویی کرده‌ایم که در ادامه‬
‫می‌توانید مطالعه کنید‪.‬‬
‫چرا برای این کتاب این عنوان را انتخاب کردید؟ مث ً‬
‫ال می‌شد عنوانش را گذاشت‬
‫«میزانسن عمیق» یا «میزانسن پرعمق»‪ .‬این عبارت از کجا می‌آید؟‬
‫این عبارت ترجمه‌ی تکنیکال (فنی) ‪ Deep Focus Cinematography‬است‪ .‬میزانسن‬ ‫‪236‬‬
‫میدان عمیق‪ ،‬با عمق میدان فرق دارد‪ .‬یک مجموعه است شامل مؤلفه‌های بسیار که منجر‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫به حصول نهایت عمق میدان می‌شود‪ .‬یک سبک فیلم‌برداری‌ست‪ .‬اسم آن سبک فیلم‌برداری‬
‫میزانسن میدان عمیق است‪ .‬این عبارت‪ ،‬عبارتی‌ست که سالیان خیلی دراز در ایران شناخته شده‬
‫است و به نظرم یکی از بهترین ترجمه‌هایی‌ست که می‌تواند برای عبارت انگلیسی‌اش باشد‪.‬‬
‫در نوشتن این کتاب شما چه گرایشی را داشته‌اید؟ منظورم این است که نظرتان‬
‫بیش‌تر روی وجوه فنی این سبک بوده یا وجوه تئوریکش؟‬
‫می‌خواستم چیزی مثل یک ‪ Encyclopedia‬راجع به میزانسن میدان عمیق باشد‪ .‬من عاشق‬
‫بنیانگزاران این سبک و کارهایشان بودم و دوست داشتم بدانم چه کار کرده‌اند‪ .‬هر چه بیش‌تر‬
‫تحقیق کردم به چی ِز کم‌تری دست پیدا کردم‪ .‬معتبرترین ‪‌Encyclopedia‬های دنیا وقتی درباره‌ی‬
‫میزانسن میدان عمیق صحبت می‌کنند‪ ،‬نصف پاراگراف مطلب دارند و آن هم درباره‌ی «همشهری‬
‫کین» است‪ .‬چیزی وجود نداشت‪ .‬عزم من جزم شد دیگر‪ ......‬فوکال پرس را که می‌شناسید؟‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_6803.aspx‬‬
 ‫بله‪ .‬یکی از معتبرترین انتشارات حوزه‌ی سینما در دنیاست‪.‬‬
‫با فوکال پرس تماس گرفتم تا ببینم رو این موضوع چه کارهایی شده‪ .‬آن‌ها فرصت خواستند‪،‬‬
‫بعد مدتی تماس گرفتند و گفتند تا به حال چنین کاری انجام نشده است و اگر شما چنین قصدی‬
‫دارید ما طالب چنین کاری هستیم‪ .‬وقتی این جواب آمد مطمئن شدم چنین کاری تا به حال در‬
‫دنیا انجام نشده است‪ .‬در خارج از کشور خیلی به دنبال منبع در این زمینه بودیم‪ ،‬اگر کاری انجام‬
‫شده بود‪ ،‬پیدا کرده بودیم‪ .‬این بود که عزمم را جزم کردم که هم این لذت بزرگ را از خودم دریغ‬
‫نکنم و هم این اطالعات را در اختیار بچه‌های دیگر قرار بدهم‪.‬‬
‫پس شما به بخشی از این سبک توجه خاصی نداشته‌اید‪.‬‬
‫خیر‪ .‬من هم به کارکرد ‪ Psychological‬اش (روان‌شناسانه‌اش) و هم وجوه تکنیکالش‬
‫(فنی‌اش) و هم به جایگاهش به عنوان یک شیوه‌ی بیانی در برابر قالب بیانی مونتاژ‪ ،‬نظر داشته‌ام‪.‬‬
‫این سبک در برابر قالب بیانی مونتاژ قرار می‌گیرد‪ :‬قالب بیانی واقع‌گرا در برابر قالب بیانی‬
‫تجریدی‪ .‬این‌ها دو تفکر غالب در سینما از آغاز تا به امروز بوده‌اند‪.‬‬
‫شما می‌گویید این کتاب یک دائرة‌المعارف است از الف تا ی‪ .‬یعنی تمام آن‌چه‬
‫درباره‌ی این سبک وجود دارد در همین کتاب است؟‬
‫حقیقت این است که اوج این سبک همین‌قدر است یعنی اواسط دهه‌ی ‪ ۳۰‬تا دهه‌ی ‪۴۰‬‬
‫‪237‬‬ ‫میالدی‪ ،‬یعنی ت سال ‪ ۱۹۴۸‬که ِگ ِرگ تولند فوت می‌کند‪ .‬بعد از آن بنا به دالیل بسیاری که در‬
‫کتاب هم آورده شده‪ ،‬به صورت متمرکز مورد استفاده قرار نگرفته است‪ .‬یکی از دالیلی که بعد از‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫‪ ۲۰‬سال این کتاب همچنان نو است‪ ،‬همین است‪ .‬این کتاب تاریخ مصرف ندارد‪ .‬فکر می‌کنم حاال‬
‫حاالها هم کار بکند‪ .‬تقریب‌اً یک مرجع کامل درباره‌ی این سبک سینمایی‌ست‪ .‬شما می‌توانید در‬
‫اینترنت جست‌وجو کنید و این ادعا را ببینید محک بزنید‪.‬‬
‫به این ترتیب این کتاب را می‌توان یک کتاب تاریخ سینما هم به حساب آورد چون‬
‫این سبک دوره‌ای داشته و آن دوره‌اش به اتمام رسیده و ممکن است هیچ‌وقت هم‬
‫تکرار نشود‪ .‬آیا وجه تاریخی این کتاب مهم است یا وجه آموزشی‌اش؟‬
‫هر دو با هم‪ .‬ببینید یک سلوکی توی این دوره مطرح است که آن‪ ،‬باعث دستاوردهای این‬
‫چنینی شده است‪ .‬جدای از ِگ ِرگ تولند آدم‌های دیگری در همان دوره بوده‌اند مثل جیمز‬
‫وانگ‌هو‪ ،‬برت کلنون‪ ،‬ویکتور مینلر که کار میزانسن میدان عمیق را انجام داده بودند شاید هم‬
‫بهتر‪ ،‬اما هیچ کس مثل ِگ ِرگ تولند سماجت به خرج نداد و آن قدر ثبات مؤثری برای خودش‬
‫فراهم کرد که بتواند در این کار استمرار داشته باشد و به آن دستاوردهای اساسی برسد‪ .‬سالی که‬
‫گرگ تولند متأسفانه در جوانی فوت کرد‪ ،‬در تدارک فیلم‌برداری فیلمی‌بود به اسم ‪Roseanna‬‬
‫‪ McCoy‬که در آن فیلم از یک لنزی می‌خواست استفاده کند به اسم ‪Ultimate Focus‬‬
‫که دیافراگم ‪ ۴۵‬می‌داده است‪ .‬این یعنی قیامت! من نمی‌دانم چه اتفاقی می‌افتاد اگر این آدم‬
‫همین‌طور می‌خواست پیش برود و همین طور می‌خواست این سبک را پربارتر کند‪ .‬سلوکی که‬
‫در آن دوره بوده را جای دیگری نمی‌شود دید‪.‬‬
‫منظورتان از این سلوک چیست؟‬
‫احترام به مدیوم…‬
‫منظورتان دیسیپلین است؟‬
‫دیسیپلین و اهمیت دادن به کار نه اهمیت دادن به حاشیه‪ .‬وقتی به فیلم «همشهری کین» نگاه‬
‫می‌کنید می‌بینید چه‌قدر آن‌ها درگیر کار بوده‌اند‪ .‬این حاشیه‌ها بدون این که خودشان بخواهند‬
‫برای فیلم درست شد‪ .‬گرگ تولند‪ ‌،‬اورسون ولز و پِری فرگوسن‪ ،‬آرت دیرکتور (طراح هنری) کار‪،‬‬
‫بعد از کار روزانه‪ ،‬شب‌ها می‌نشسته‌اند و راجع به کار صحبت می‌کرده‌اند‪ .‬متمرکز بوده‌اند روی‬
‫این قضیه‪ ‌،‬متمرکز بوده‌اند روی بحث میزانسن میدان عمیق‪ .‬فقط می‌توانم اسم سلوک را روی‬
‫این رفتار بگذارم‪ .‬یک منش و یک مرامی‌بر این آدم‌ها مترتب بوده که امکان این پیش‌رفت را به‬
‫آن‌ها داده است‪ .‬این آدم‌ها منیت نداشتند‪ ،‬سهم تقسیم نمی‌کردند‪ .‬وقتی «همشهری کین» این‬
‫طور سر و صدا کرد این دو تا با هم کل کل نداشتند که اورسون ولز بگوید این قدر سهم من بود‪،‬‬ ‫‪238‬‬
‫گرگ تولند بگوید سهم من این قدر‪ .‬شما می‌بینید که یکی از تاریخی‌ترین اتفاقات سینمایی توی‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫تیتراژ «همشهری کین» می‌افتد که برای اولین بار توی کپشنی که اسم اورسون ولز است اسم‬
‫گرگ تولند هم زیرش می‌آید‪ .‬یک روحیه‌ی عجیب و غریب دانشجویی‌ای به خصوصی در گرگ‬
‫تولند وجودداشته که حسرت خیلی زیاد به جامانده از جوان‌مرگی‌اش در سانحه‌ی رانندگی را‪.‬‬
‫صد چندان می‌کند‪.‬‬
‫به نظر شما مخاطب این کتاب کیست؟ دانشجوست؟ عالقه‌مند سینماست؟ منتقد‬
‫است؟ کیست؟‬
‫از اول مد نظرم این بوده است که هر چه بتواند طیف بیش‌تری از مخاطبین را تحت پوشش‬
‫قرار بدهد‪ .‬علی‌رغمی‌که به شدت تخصصی و آکادمیک در حوزه‌ی فیلم‌برداری‌ست ولی من سعی‬
‫کردم یک جوری این کتاب را سامان بدهم که نه تنها برای مخاطب عام سینما جذابیت داشته‬
‫باشد بلکه اصوالً آدم‌هایی که اص ً‬
‫ال پی‌گیر جدی سینما هم نیستند بتوانند این کتاب را تورق‬
‫کنند‪ .‬به جهت عالقه‌ی خیلی زیادی که به این آدم‌ها داشتم فکر می‌کنم عشق من جای جای‬
 ‫این کتاب مشهود است‪ .‬بیان عاشقانه‌ی من باعث شده خشکی ذاتی یک کار فنی را ازش بگیرد‬
‫و یک مقدار جذاب‌ترش کند‪.‬‬
‫پنجشنبه‪19:17 1393/08/15 ,‬‬

‫‪239‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫‪1‬‬
‫گفت‌وگو با پژمان لشکري‌پور تهيه‌کننده‌ي برنامه‌ي «کالکت»‬
‫از سوی من مراحل قانونی طی شده است‬
‫ارژنگ‪ :‬برای شروع خالصه‌ای را در مورد برنامه‌ی کالکت بگویید‪ .‬این برنامه چه‬
‫مراحلی را طی کرد تا ساخته شود و چه‌گونه روی آنتن رفت؟‬
‫لشکری‌پور‪ :‬کالکت برنامه‌ای بود در جهت تحقق یک آرزوی دیرین برای فیلم‌سازان اندیشمند‬
‫عرصه‌ی فیلم کوتاه که با همراهی مدیران رسانه‌ی ملی و برای حمایت از هنرمندان جوان‪ ،‬مراحل‬
‫آماده‌سازی خود را در تابستان سال ‪ ۱۳۹۱‬آغاز نمود‪ .‬این برنامه بزرگ‌ترین طرح نمایش گسترده‬
‫و فراگیر فیلم‌های کوتاه داستانی در تلویزیون محسوب می‌شود‪.‬‬
‫فراخوان دریافت فیلم از طریق صفحه برنامه کالکت در سایت شبکه‌ی نمایش اعالم گردید و‬
‫دبیرخانه‌ی برنامه با مقررات تعیین شده‪ ،‬شروع به جمع‌آوری فیلم جهت آماده‌سازی برای پخش نمود‪.‬‬
‫همچنین الزم به ذکر است که برای این برنامه فاز تولید فیلم کوتاه هم پیش‌بینی شده بود که‬
‫به دلیل عدم تأمین بودجه از سوی شبکه‪ ،‬به مرحله‌ی انجام نرسید‪.‬‬
‫کالکت پس از پخش ‪ ۶‬عنوان فیلم با موضوع دفاع مقدس از ‪ 9۱/ ۶/31‬تا ‪ 91/۷/5‬به مناسبت‬
‫هفته‌ی دفاع مقدس‪ ،‬پخش منظم و رسمی‌خود را از تاریخ ‪ 91/۸/2‬آغاز نمود و این روند تا‬
‫‪ 92/۸/۹‬بی‌وقفه ادامه یافت‪.‬‬
‫ارژنگ‌‪ :‬آقای لشکری‌پور‪ ،‬کارگردانان فیلم‌های کوتاه برای پخش فیلم‌شان در برنامه‌ی‬ ‫‪240‬‬
‫کالکت چه مراحلی را طی کردند؟‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫لشکری‌پور‪ :‬ابتدا فراخوان برنامه از طریق سایت شبکه‌ی نمایش اعالم شد و سپس صاحبان‬
‫فیلم‌ها اعم از خصوصی و یا دولتی شروع به تحویل فیلم‌های خود به دبیرخانه‌ی برنامه نمودند‪.‬‬
‫فیلم‌ها جهت بازبینی به شبکه فرستاده شد و هر فیلمی‌که جهت پخش از سوی شورای بازبینی‬
‫شبکه مورد تأیید قرار می‌گرفت از مالک آن فیلم دعوت می‌شد تا ضمن ارائه‌ی نسخه‌ی باکیفیت‬
‫و قابل‌قبول فیلم خود‪ ،‬فرم مشخصات اثر خود را‪ ،‬به همراه گواهی مالکیت فیلم ممهور به مهر‬
‫دفتر اسناد رسمی‌و همینطور رضایت‌نامه‌ی پخش را تحویل دهند که در این رضایت‌نامه قید شده‬
‫است که صاحب فیلم رضایت خود را جهت پخش اثرش در این برنامه اعالم می‌دارد و مصوبه‌ی‬
‫اداره‌ی کل تأمین برنامه‌های خارجی سیما در مورد نرخ رایت تلویزیونی مورد قبول ایشان است‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬یعنی در برآورد ساخت برنامه‌ی کالکت‪ ،‬رایت فیلم‌ها پیش‌بینی نشده بود؟‬
‫لشکری‌پور‪ :‬ما به تمامی‌دوستانی که فیلم‌های آن‌ها برای پخش از سوی شبکه مورد تأیید‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_1770.aspx‬‬
 ‫قرار می‌گرفت اعالم کردیم که این برنامه‪ ‌،‬همانند سایر برنامه‌های سینمایی تلویزیون خواهد‬
‫بود‪ .‬بدین‌ترتیب که تلویزیون فقط برآورد آماده‌سازی برنامه را می‌دهد و خرید حق پخش فیلم‌ها‬
‫را خودش بر عهده خواهد گرفت و آن هم بر اساس این استدالل که تلویزیون بعد از کالکت‬
‫می‌خواهد باز هم این فیلم‌ها را پخش کند؛ مثل برنامه‌ی سینما یک‪ ،‬یا برنامه‌ی سینما چهار‪ .‬این‬
‫مطلب را نیز به همه دوستان گوشزد کرده بودیم که با حضور در این برنامه و امضای رضایتنامه‬
‫پخش رایت تلویزیونی اثر خود را واگذار می‌کنند‪ .‬البته من به عنوان تهیه‌کننده‌ی برنامه پیشنهاد‬
‫دادم که این کار (یعنی قیمت‌گذاری و خرید حق پخش) را به ما واگذار کنند اما مورد قبول واقع‬
‫نشد و تلویزیون اعالم کرد ساز و کار خرید حق پخش را طبق ضوابط خود انجام خواهد داد‪ .‬ما‬
‫هم پذیرفتیم و قرار شد انجام امور دبیرخانه‌ای نظیر پرکردن فرم‌ها و راهنمایی کلی فیلم‌سازان‬
‫بر عهده‌ی ما باشد تا دوستان مجبور نباشند مرتب به سازمان صدا و سیما رفت و آمد کنند‪ .‬پس‬
‫از دریافت فرم‌های مربوط به خرید رایت تلویزیونی از سازمان‪ ،‬فرم‌ها در اختیار صاحبان آثار قرار‬
‫گرفت و تمامی‌مدارکی که مورد نیاز بود ضمیمه‌ی فرم‌ها به شبکه ارسال شد‪.‬‬
‫بنابراین از ابتدا بنا نبود هزینه‌ی خرید رایت فیلم‌ها را تهیه‌کننده یعنی بنده بپردازم چون‬
‫بناست سازمان رایت آن‌ها را بخرد و در حقیقت سازمان بابت فیلم‌ها پولی به ما پرداخت نمی‌کند‬
‫و دریافتی ما فقط رقم برآورد آماده‌سازی برنامه‌ها جهت پخش بود‪.‬‬
‫‪241‬‬ ‫ارژنگ‪ :‬این پس به آن معناست که افرادی که فیلم‌شان در این برنامه پخش شده‬
‫است با شما قرارداد ننوشته‌اند‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫لشکری‌پور‪ :‬همانطور که توضیح دادم‪ ،‬ما تمام مدارک قانونی موردنیاز مثل رضایتنامه پخش‪،‬‬
‫گواهی مالکیت‪ ،‬فرم پیشنهاد فروش برنامه را از صاحبان آثار گرفتیم؛ درست مثل فیلم سینمایی‬
‫و مدارک تمام و کمال به تلویزیون جهت قیمت‌گذاری و عقد قرارداد تحویل شد‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬پس اآلن مشکل برای بعضی از بچه‌هایی که فیلم‌شان پخش شده است چیست؟‬
‫لشکری‌پور‪ :‬برخی تصورشان این بوده که سازمان قرار است هزینه خرید رایت آثار را به من‬
‫بپردازد و به تبع آن من نیز باید پول را به آن‌ها بدهم که این تصور نادرستی‌ست و عقد قرارداد‬
‫و پرداخت هزینه‌ی خرید رایت با خود صاحبان فیلم‌ها صورت خواهد پذیرفت‪ .‬با این حال من‬
‫طی نامه‌هایی‪ ،‬پی‌گیری‌هایی هم کرده‌ام که مدارک آن‌ را برای آقای برزگر‪ ،‬رئیس هیأت مدیره‌ی‬
‫ایسفا جهت استحضار فرستاده‌ام‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬بله من در جریانم‪ ،‬اما دارم چیزی را که در ذهن برخی از اعضای ایسفاست‬
‫بیان می‌کنم تا موضوع روشن شود‪.‬‬
‫لشکری‌پور‪ :‬اغلب فیلم‌سازان این موضوع را می‌دانند تنها تعداد محدودی از آن‌ها این ذهنیت‬
‫برایشان ایجاد شده بود که تسویه حساب با آن‌ها بر عهده‌ی من است که به همه‌شان متذکر‬
‫ال این موضوع در تعهد من نیست‪ ،‬بلکه تلویزیون با آن‌ها مستقیماً قرارداد می‌بندد‪.‬‬
‫شده‌ام که اص ً‬
‫ارژنگ‪ :‬خب آن قراردادی که باید تلویزیون با فیلم‌سازان می‌نوشت در حال حاضر به‬
‫کجا رسیده است؟‬
‫لشگری‌پور‪ :‬در حال حاضر چهل نفر از آن‌ها فیلم‌هایشان برآورد شده و برای عقد قرارداد‬
‫فراخوانده شده‌اند و مابقی هم در نوبت هستند‪ .‬با این حال من همواره و به‌طور مستمر روال را‬
‫ی را کرده‌ام‪.‬‬
‫پی‌گیر ‌‬
‫ارژنگ‪ :‬می‌دانم‪ .‬نامه‌های شما را به تلویزیون من هم دیده‌ام‪.‬‬
‫لشگری‌پور‪ :‬بنابراین می‌دانید تلویزیون تک تک با خود این دوستان تماس خواهد گرفت و البته‬
‫صاحبان فیلم‌ها خود نیز باید به‌طور مداوم سرنوشت اثر خود را پی‌گیری کنند؛ مثل فیلم بلند…‬
‫ارژنگ‪ :‬ببینید‌‪ ،‬چیزی که گویا برخی از بچه‌ها می‌گویند این است که تهیه‌کننده‌ی‬
‫برنامه آقای لشکری‌پور است و ما با او قرارداد امضا کرده‌ایم‪.‬‬
‫لشکری‌پور‪ :‬خیر به هیچ وجه این‌طور نیست‪ .‬آن‌ها فرم رضایتنامه‌ی پخش را امضاء کرده‌اند‪.‬‬ ‫‪242‬‬
‫یک گواهی مالکیت ممهور به مهر دفتر اسناد رسمی‌ارائه داده‌اند‪ .‬فرم شناسنامه‌ی اثر که در‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫برگیرنده‌ی مشخصات فیلم است را تحویل دبیرخانه داده‌اند و در نهایت فرم پیشنهادی فروش‬
‫اداره کل تأمین برنامه خارجی سیما را جهت قیمت‌گذاری به دبیرخانه‌ی برنامه تحویل داده‌اند‪.‬‬
‫هر کس قراردادی با من نوشته حتماً قراردادش را ارائه دهد تا من به آن عمل کنم‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬یعنی اگر کسی گفت من قرارداد دارم‪ ،‬آن وقت؟‬
‫لشکری‌پور‪ :‬حتماً قراردادش را جهت عمل به تعهدات آن بیاورد‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬اما یک سؤال دیگر هنوز باقی‌ست و آن این که چه‌طور می‌شود یک برنامه تمام شده‬
‫باشد اما قراردادش هنوز امضا نشده باشد؟‬
‫لشکری‌پور‪ :‬چندان غیرطبیعی نیست‪ ،‬سازمان صدا و سیما پول خیلی از برنامه‌هایی را که‬
‫پخش شده با تأخیر طوالنی مدت پرداخت کرده است‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬پول ندادن یک بحث است و امضا نشدن قرارداد یک بحث دیگر است‪.‬‬
‫لشکری‌پور‪ :‬تلویزیون می‌گوید قسمت عمده‌ی این فیلم‌ها متعلق به انجمن سینمای جوان‬
 ‫است و ما با انجمن قرارداد فی‌مابین داریم‪ .‬البته الزم به یادآوری است که آن‌ها می‌گویند ما لطف‬
‫می‌کنیم که فیلم کوتاه پخش می‌کنیم و با پی‌گیری‌ و تالش ما به این نتیجه رسیده‌اند که با فیلم‬
‫کوتاه هم باید مثل فیلم بلند برخورد شود‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬عرض بنده چیز دیگری‌ست آقای لشکری‌پور‪ .‬من می‌گویم وقتی من برنامه‌ای‬
‫را به تلویزیون می‌برم و تصویب می‌شود‪ ،‬تا زمانی که برآورد نشود‪ ،‬نه من آن را می‌سازم‬
‫و نه تلویزیون اجازه‌ی ساخت به من می‌دهد‪.‬‬
‫لشکری‌پور‪ :‬این موضوع در مورد فیلم‌های آماده صدق نمی‌کند‪ .‬فیلم‌های سینمایی‌ای هم‬
‫هستند که تلویزیون آن‌ها را پخش کرده است و بعضاً پولش را نداده چون باید برای این‌ فیلم‌ها‬
‫کمیسیون خرید تشکیل شود‪.‬‬
‫ارژنگ‪ :‬خب در این شرایط تلویزیون و شما چه مدرک و مجوزی برای پخش فیلم‌های‬
‫فیلم‌سازان دارید؟ چون در حال حاضر با آن‌ها قراردادی امضا نشده است‪.‬‬
‫لشکری‌پور‪ :‬عرض کردم من از همه‌ی کسانی که فیلم‌شان پخش شده‪ ،‬رضایتنامه‌ی پخش‬
‫دارم‪ .‬این که می‌گویم کارهای دبیرخانه‌ای‌ درست و دقیق انجام شده به همین معناست؛ این که ما‬
‫رضایتنامه‌های پخش را گرفته‌ایم و نامه‌‌نگاری‌ها را هم انجام داده‌ایم و در واقع همه مایل بوده‌اند‬
‫که فیلمشان از تلویزیون پخش شود‪.‬‬
‫‪243‬‬ ‫ارژنگ‪ :‬این را می‌فهمم اما اگر مراحل قانونی هر کاری طی نشود به دردسرهای بعدی‬
‫خواهیم خورد‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫لشکری‌پور‪ :‬از سوی من به عنوان تهیه‌کننده مراحل قانونی طی شده است‪.‬‬

‫چهارشنبه‪13:35 1393/03/21 ,‬‬
 ‫‪1‬‬
‫گفت‌وگو با نیما عباس‌پور دبیر آکادمی‌ایسفا‬
‫یک آکادمی‌در آغاز راه‬
‫آکادمی‌ایسفا اساساً چیست و روش داوری فیلم‌ها در جشن مستقل فیلم کوتاه چه‌گونه است؟‬
‫داوری جشن فیلم کوتاه به شکل آکادمی‌است‪ .‬یعنی آکادمی‌تعدادی عضو ثابت دارد که هر‬
‫سال همین اعضا به اضافه پانزده داور مهمان که از میان چهره‌های سرشناس هنری و فرهنگی‬
‫هستند به داوری فیلم‌ها می‌پردازند‪ .‬در زمانی که آکادمی‌وجود نداشت تعداد داوران کم بود و هر‬
‫سال تغییر می‌کرد و به همین خاطر ضریب اشتباه این نوع داوری نیز زیاد بود‪ .‬در واقع داوری‬
‫جشن در گذشته مانند داوری در جشنواره‌های دیگر بود که تعدادی داور با سلیقه‌های مشترک‬
‫یا متفاوت به داوری فیلم‌ها می‌پردازند‪ .‬این نوع داوری همان گونه که در تمام این سال‌ها دیده‌ایم‬
‫پر اشتباه است‪ .‬ولی با تأسیس آکادمی‌دیگر تعداد داوران کم نیست؛ حداقل ‪ ۳۵‬نفر و ثابت‬
‫هستند‪ .‬آن‌ها بدین ترتیب می‌توانند فیلم‌های کوتاه تولید شده در هر سال را رصد کنند‪ .‬ضریب‬
‫خطای داوری جمعی و پرتعداد طبیعتاً بسیار کم‌تر است‪ .‬آکادمی‌داوری انجمن فیلم کوتاه حدودا ً‬
‫پنج سال پیش توسط بیژن میرباقری‪ ،‬سعید پوراسماعیلی‪ ،‬آرش رصافی‪ ،‬مجید برزگر‪ ،‬شهرام‬
‫مکری‪ ،‬نقی نعمتی‪ ،‬امیرعلی اعالیی و بنده به عنوان هیات مؤسس آن طراحی و تشکیل شد‪ .‬این‬
‫آکادمی‌پس از تأسیس از میان اعضای متقاضی عضویت در آن عضو گرفت و از سومین جشن‬
‫مستقل فیلم کوتاه در جشن چهاردهم سینمای ایران داوری فیلم‌ها را به این شیوه جمعی‪ ،‬توسط‬ ‫‪244‬‬
‫اعضای خود انجام داد‪.‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫چرا تمامی‌اعضای ایسفا امکان شرکت در جشن برای داوری را ندارند؟ به عبارتی‬
‫آیین‌نامه‌ی آکادمی‌طوری تنظیم شده است که امکان حضور همه‌ی اعضا را سلب می‌کند‬
‫حال این که آن‌ها پیش از این به عنوان عضوی از صنف پذیرفته شده‌اند؟‬
‫تمام افراد متقاضی در صورت داشتن شرایط عضویت می‌توانند به عضویت آکادمی‌دربیایند به‬
‫شرط آن‌ که در زمان فراخوان آکادمی‌فرم عضویت را پر کنند و درخواست بدهند‪ .‬شرایط عضویت‬
‫آکادمی‌شرایط چندان سختی نیست‪ .‬ولی به هر حال طبیعی است که انجمن امکان این را ندارد‬
‫که تمام اعضا را عضو آکادمی‌کند چون در این صورت برگزاری جلسات داوری جشن غیرممکن‬
‫می‌شود‪ .‬آکادمی‌در حال حاضر ‪ ۶۱‬عضو دارد چه طور ممکن است تمام ‪ ۲۵۰‬عضو انجمن‪ ،‬داور‬
‫باشند و به داوری فیلم‌ها بپردازند؟ اص ً‬
‫ال در چه مکان و سالنی چنین چیزی امکان‌پذیر است؟‬
‫اگر قرار بود تمام اعضا‪ ،‬داور جشن باشند که نیاز به تشکیل آکادمی‌نبود‪ .‬به هر حال طبیعی است‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_5796.aspx‬‬
 ‫که آکادمی‌در ابتدا با افراد باتجربه و شناخته شده آغاز به کار کند و در ادامه اعضای کم تجربه و‬
‫کم‌تر شناخته شده نیز با کسب تجربه به آن اضافه شوند‪.‬‬
‫شما اشاره کردید دعوت از داوران مهمان چیزی‌ست که در اساسنامه‌ی آکادمی‌قید‬
‫شده است چنان که امسال هم داوران مهمانی هم در میان اعضای آکادمی‌حضور‬
‫داشتند‪ .‬آیا دعوت داوران مهمان اساس ًا با روح آکادمی‌منافات ندارد؟ به نظر می‌رسد که‬
‫آکادمی‌یک جمع صنفی‌ست که در آن خود اعضای یک صنف با توجه به شناختی که‬
‫از حرفه‌ی خود دارند به هم‌قطارانشان رأی می‌دهند‪ .‬اما دعوت از کسانی که بعض ًا هیچ‬
‫آشنایی‌ای با سینمای کوتاه ندارند‪ ،‬آیا رفتاری متناقض نیست؟‬
‫نه منافاتی ندارد‪ .‬نیت هیات مؤسس آکادمی‌از دعوت چهره‌های سرشناس فرهنگی و هنری‬
‫فراهم کردن زمینه‌ی آشنایی آن‌ها با فیلم کوتاه بوده و هست‪ .‬این هیچ اشکالی ندارد‪ .‬در ضمن‬
‫فراموش نکنیم که تعداد این داوران مهمان در دو دوره قبلی جشن یک سوم تعداد داوران‬
‫آکادمی‌بوده و امسال یک چهارم آن‪ .‬در نتیجه رأی این داوران تأثیر چندانی در نتیجه‌ی نهایی‬
‫ندارد‪.‬‬
‫چرا داوری آثار دو مرحله‌ای شده است؟ یعنی در مرحله‌ی اول یک هیأت انتخاب‪ ،‬فیلم‌ها را‬
‫برمی‌گزیند و به گروه داوری تحویل می‌دهد‪ .‬این بیش‌تر شبیه رفتاری‌ست که جشنواره‌ها انجام‬
‫‪245‬‬ ‫می‌دهند و انتظار ما از آکادمی‌این است که بهترین‌ها از بین همه‌ی آثار موجود انتخاب شوند‪.‬‬
‫چاره‌ی دیگری وجود ندارد‪ .‬خانه سینما تنها جشن فیلم کوتاه را برگزار نمی‌کند و در کنار آن‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫سه جشن دیگر را هم برگزار می‌کند‪ .‬دبیرخانه‌ی جشن زمان زیادی برای انجام داوری این جشن‌ها‬
‫ن که خود اعضای آکادمی‌نیز امکان تماشا و داوری تمام فیلم‌ها را به‬
‫در اختیار ندارد‪ .‬عالوه برای ‌‬
‫شکل شبانه روزی و به مدت یک ماه ندارند‪ .‬همین امسال حدود ‪ ۶۰۰‬فیلم به دبیرخانه‌ی جشن‬
‫رسید‪ ،‬اگر قرار بود همه‌ی ‪ ۷۰‬داور ما تمام این فیلم‌ها را ببینند حداقل یک ماه زمانمی‌برد و سالن‬
‫نمایش خانه سینما باید در اختیار ما قرار می‌گرفت که نه تنها منطقی نبود بلکه غیرممکن بود‪.‬‬
‫البته ما قبول داریم که ایراد اصلی آکادمی‌این است که انتخاب فیلم‌ها به شیوه‌ی آکادمی‌نیست‬
‫و تا کنون مانند جشنواره‌ها عمل کرده ولی خب چاره‌ای هم نبوده‪ .‬در حال حاضر سعی داریم‬
‫راه حلی پیدا کنیم تا اعضای آکادمی‌بتوانند فیلم‌های تولید شده را در طول سال رصد و انتخاب‬
‫کنند‪ .‬به هر حال داوری و انتخاب باید در دو مرحله انجام بگیرد‪ ،‬چراکه معیار داوران در انتخاب و‬
‫در داوری نهایی برای تعیین برنده جایزه طبیعتاً یکسان نیست‪ .‬حتی در درست‌ترین شکل داوری‬
‫باید در سه مرحله انجام بگیرد‪ :‬انتخاب‪ ،‬داوری و داوری نامزدها‪ .‬ما در حال حاضر به دلیل کمبود‬
‫وقت‪ ،‬نامزدها را داوری نهایی نمی‌کنیم‪ .‬در صورتی که در شکل درست پس از مشخص شدن‬
‫نامزدهای جشن باید آن‌ها در کنار هم مجددا داوری شوند‪.‬‬
‫با توجه به این که شما دبیر آکادمی‌و عضو هیأت مدیره هم هستید‪ ،‬آیا تجربه‌ی‬
‫برگزاری این جشن شما را ترغیب می‌کند تا در جلسات بعدی هیأت مدیره پیشنهاد‬
‫اصالح آیین‌نامه‌ی جشن را بدهید؟ اگر بخواهید این کار را بکنید روی چه بخش‌هایی از‬
‫آیین‌نامه کار خواهید کرد؟‬
‫همان طور که اشاره کردم مرحله انتخاب نیاز به تغییر دارد و در این خصوص باید تصمیمی‌گرفته‬
‫شود‪ .‬داوری نهایی نیز نیاز به تغییر دارد‪ .‬ما به زودی جلسه‌ای با تمام داوران جشن مستقل پنجم‬
‫می‌گذاریم تا به کمک آن‌ها به آسیب شناسی درستی برسیم و در نهایت اصالحات الزم را انجام‬
‫بدهیم‪.‬‬
‫سه شنبه‪20:11 1393/06/25 ,‬‬

‫‪246‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫‪1‬‬
‫فیلم کوتاه‪ ،‬سکوی پرتاب ساخت فیلم بلند است‬
‫سعید پور اسماعیلی فیلم‌ساز کوتاه و از مسئوالن انجمن سینمای جوان‪ ،‬معاونت فرهنگی و‬
‫آموزشی سینمای جوان کشور‪ ،‬علی‌اصغر کشانی نویسنده و منتقد سینما و حبیب ایل‌بیگی دبیر‬
‫سی و یکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران مهمانان برنامه "نگاه نقره‌ای" با موضوع فیلم کوتاه‬
‫و انگیزه برپایی جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران توسط انجمن سینمای جوان به بحث و‬
‫گفت‌وگو پرداختند‪.‬‬
‫اصغر کشانی به تعریف سینمای کوتاه پرداخت و گفت‪ :‬در فیلم کوتاه بحث زمان را می‌توانیم‬
‫بگنجانیم و تعبیری که در یکی از کتاب‌هایی که انجمن منتشر کرده است عنوان "رباعی سینما"‬
‫را در نظر گرفته‌اند‪ .‬رباعیات خیام و یا تکیه‌کالم‌هایی که در عرفان ایرانی است مانند ابوالسعید‬
‫ابوالخیر‪ ،‬سناعی که در یک قطعه پیام و معنی بزرگی را عنوان می‌کنند‪.‬‬
‫این منتقد سینما با تائید اینکه فیلم کوتاه ساختن الزاماً به معنی فیلم‌سازی آسان نیست‪،‬‬
‫اظهار داشت‪ :‬تعدادی از فیلم‌سازان ر مقاطع مختلف به این نتیجه رسیده‌اند که ابتدا فیلم کوتاه‬
‫بسازند تا این عامل سکوی پرتابی شود برای اینکه بتوانند فیلم بلند بسازند‪.‬‬
‫وی در ادامه گفت‪ :‬اما برخی کارگردانان همچون بهرام بیضایی با فیلم کوتاه سفر‪ ،‬مسعود‬
‫کیمیایی با فیلم کوتاه اسب و ناصر تقوایی‪ ،‬امیر نادری که فیلم کوتاه در کارنامه کاری خود دارند‬
‫‪247‬‬ ‫با این دید به ساخت فیلم کوتاه نگاه نکرده‌اند‪ ،‬بلکه ظرفیتی که محتوا و فرم به آن‌ها می‌دهد‪ ،‬بر‬
‫اساس یک ظرفیت کوتاه است و بنابراین فیلم کوتاه کار کرده‌اند‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫کشانی با اشاره به کوتاه بودن رباعیات خیام در عین پر مغز و محتوا بودن آن تصریح کرد‪:‬‬
‫ظرفیتی را که چندین قرن پیش خیام به آن رسیده که می‌تواند حرفی که ازلی و ابدی است و‬
‫پشتوانه قویی را به لحاظ معنا دارد‪ ،‬در چهار مصرع عنوان کند؛ این را هم یک فیلم‌ساز کوتاه‬
‫می‌بیند که این فیلم بیشتر از این گنجایش و ظرفیت برای کار ندارد‪.‬‬
‫در حوزه فیلم کوتاه هیچ محدودیتی نمی‌توانیم قائل شویم؟‬
‫سعید پور اسماعیلی‪ ،‬با اظهار به اینکه تعریف فیلم کوتاه به راحتی تعریف بلند فیلم سینمایی‬
‫نیست‪ ،‬افزود‪ :‬در مورد سینمای حرفه‌ای می‌توانیم قواعد ثابتی را تعریف کنیم که حتماً بیننده‬
‫و سرمایه‌گذار دارد و مدت زمان پخش آن هفتاد تا صدوبیست دقیقه و به طور نرمال نود دقیقه‬
‫است‪ ،‬متناسب با این شرایط مجبور است که وارد حیطه خاصی از موضوعاتی که بیان می‌کند‪،‬‬

‫‪1 - http://www.radiogoftogoo.ir/content/-/asset_publisher/KTbZ4oDAlJW1/content/id/197352‬‬
 ‫شود‪ .‬همچنین داشتن مخاطب عام فیلم بلند تعریفاتی را ایجاد می‌کند‪.‬‬
‫ال شخصی شروع شود که یک تجربه‌ای‬ ‫وی افزود‪ :‬درحالی‌که فیلم کوتاه می‌تواند از یک اثر کام ً‬
‫کرده باشید و هیچ جایی قرار نباشد نمایش داده شود تا یک عرصه بزرگی که می‌تواند نمایش آن‬
‫بیش از یک فیلم بلند سینمایی باشد‪.‬‬
‫این فیلم‌ساز کوتاه‪ ،‬با شرح اینکه در حوزه فیلم کوتاه هیچ محدودیتی نمی‌توانیم قائل شویم‪،‬‬
‫متذکر شد‪ :‬امروزه به خصوص فیلم از شبکه‌های مجازی از طریق اینترنت می‌تواند با حجم زیاد‬
‫و با تعداد بیننده زیادی مواجه شود در نتیجه فیلم کوتاه از مجموعه ویژگی‌هایی برخوردار است‬
‫که تعریف ساده‌ای در موردش نمی‌تواند کرد‪ .‬شاید اگر بخواهیم با عنوانی که جا افتاده نام ببریم‬
‫واقعیت این است که دارای زمان کوتاهی است ولی در هیچ مورد دیگری نمی‌توانیم برایش‬
‫محدودیت بپذیریم‪ .‬اگر در کار سینمای بلند بتوانیم تعریف و محدودیتی بگذاریم در حوزه فیلم‬
‫کوتاه هیچ محدودیتی نمی‌توانیم قائل شویم و امکان تولید تا نمایش و گونه‌هایی هم که دارد‬
‫متفاوت است‪.‬‬
‫وی افزود‪ :‬وقتی می‌گوییم دوبیتی‪ ،‬غزل‪ ،‬مثنوی و قصیده‪ ،‬درواقع به همه آن‌ها شعر می‌گوییم‬
‫و فقط قالب‌ها متفاوت هستند‪ .‬چیزی که بخواهیم بر اساس آن تعریف کنیم و بگوییم این شعر‬
‫است یا آن شعر نیست وجود ندارد اما عالقه‌مندی‌های ما باعث می‌شود که یک گونه‌ای را دوست‬
‫داشته باشیم شاعرانی که بسیار ویژه آن قالب شعری را بیان کردند شاید باعث شود که ما غزل را‬ ‫‪248‬‬
‫خیلی دوست داشته باشیم ولی این مجموعه نامش شعر است‪ .‬در مورد سینما هم اگر کسی برای‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫اینکه وارد سینمای حرفه‌ای شود سیاه‌مشقی می‌کند‪ ،‬اصوالً اسم آن را فیلم کوتاه نمی‌گذاریم‪ .‬این‬
‫فرد حقیقتاً سیاه‌مشقی انجام داده و بیشتر کاربرد این را داشته که به تهیه‌کننده توانش را نشان‬
‫دهد و بتواند وارد یک عرصه حرفه‌ای شود‪.‬‬
‫پور اسماعیلی با بیان این‌که فیلم کوتاه‪ ،‬فیلم‌های تجربی و مستند و دیگر اقسام سبک‌ها‪،‬‬
‫سینما هستند‪ ،‬تصریح کرد‪ :‬بر این اساس اگر در ذهن کسی‪ ،‬سینما یعنی فیلم بلند سینمایی و‬
‫بقیه چیزها در حاشیه هستند‪ ،‬به این‌گونه نیست‪.‬‬
‫کشانی با اشاره به تفاوت‌های موجود در داستان کوتاه و رمان به ویژگی‌های مشترک این‬
‫تفاوت‌ها میان فیلم کوتاه و بلند سینمایی پرداخت و عنوان کرد‪ :‬در رمان به خیلی از جزئیات‬
‫پرداخته می‌شود که در داستان کوتاه به آن پرداخته نمی‌شود‪ .‬در رمان‌های چند جلدی جزئیات‬
‫به طور کامل بیان‌شده و این مستلزم این است که زمان بسیار زیادی را برای خواندن و درک و‬
‫فهم دنبال کردن شخصیت‌ها گذاشته شود‪ .‬به نوعی در فیلم کوتاه و فیلم بلند این تفاوت‌ها به‬
 ‫چشم می‌خورد‪ ،‬یعنی در فیلم کوتاه امکان شخصیت‌پردازی و پرداختن به جزئیات به آن شکلی‬
‫که در داستان بلند هست نداریم بخاطر همین مخاطب کم دارد‪.‬‬
‫حوزه فیلم کوتاه هنر است و نه سینما؟‬
‫فیلم‌ساز کوتاه با رد اینکه حوزه فیلم کوتاه‪ ،‬رسانه است و بلکه هنر است به موضوع کم بودن‬
‫مخاطب در حوزه فیلم کوتاه اشاره کرد و افزود‪ :‬اصوالً بخشی از سینما با مخاطبش اتفاق می‌افتد‪،‬‬
‫ولی این را توجه داشته باشید که اگر شعری را در جایی یادداشت کردیم و منتشر نکردیم‪ ،‬آیا این‬
‫شعر نیست؟ اگر فیلمی‌را ساختیم و به کسی نمایش ندادیم‪ ،‬آیا این فیلم نیست؟ این فیلم است‪،‬‬
‫ساخته‌ام و به هر دلیلی شاید نخواهم به نمایش بگذارم؛ قبول دارم که وجهی از سینما‪ ،‬مخاطبش‬
‫است‪ ،‬اما ممکن است فیلمی‌ساخته شود و مخاطبی نداشته باشد‪.‬‬
‫حبیب ایل‌بیگی‪ ،‬دبیر سی و یکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران‪ ،‬به چگونگی عملکرد جشنواره‬
‫فیلم کوتاه تهران پردخت و گفت‪ :‬جشنواره فیلم کوتاه تهران از سوی انجمن سینمای جوانان‬
‫ایران برگزار می‌شود و به عنوان گسترده‌ترین تشکیالت سینمایی در کشور با پنجاه‌ونه دفتر در‬
‫تمام استان‌ها و در برخی از استان‌ها در چند شهر فعالیت دارد‪ .‬انجمن در این دفاتر هم آموزش‬
‫سینما می‌دهد و هم تولید فیلم کوتاه می‌کند و با شناسایی استعداد فیلم‌سازانی که در آموزش‌های‬
‫انجمن شرکت کردند و در آنان را حمایت می‌کند و فیلم می‌سازند و جشنواره برگزار می‌کند‪.‬‬
‫‪249‬‬ ‫وی افزود‪ :‬البته این تنها جشنواره‌ای نیست که انجمن برگزار می‌کند در طول سال معموالً بین‬
‫یک تا چهار جشنواره منطقه‌ای با حضور تمام استان‌ها‪ ،‬فیلم‌سازان‪ ،‬عکاسان فیلم‌نامه نویسان همه‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫استان‌ها برگزار می‌کنیم‪.‬‬

‫تنها محدودیت جشنواره فیلم کوتاه‪ ،‬زمان است؟‬
‫دبیر سی و یکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران‪ ،‬این جشنواره را فقط ویژه انجمن سینمای‬
‫جوانان ایران ندانست و عنوان کرد‪ :‬این جشنواره فقط ویژه هنرمندان انجمن نیست و تمام‬
‫فیلم‌سازان فیلم کوتاه‪ ،‬مستندسازان و کسانی که فیلم پویانمایی و فیلم تجربی می‌سازند در این‬
‫جشنواره شرکت می‌کنند‪.‬‬
‫وی به قوانین عمومی‌جشنواره فیلم کوتاه اشاره کرد و گفت‪ :‬این جشنواره محدودیت سنی‬
‫ندارد و به لحاظ زمان می‌بایست فیلم‌ها زیر چهل دقیقه باشند و در طول دو سال گذشته‬
‫ساخته‌شده باشد و در جشنواره‌های قبلی شرکت نکرده باشند‪.‬‬
‫ایل‌بیگی روند انتخاب فیلم‌ها توسط هیئت انتخابیه را شرح داد و گفت‪ :‬امسال در حدود ‪۳۰۴۰‬‬
‫فیلم متقاضی حضور در جشنواره بودند که در حدود ‪ ۲۸۰۰‬فیلم به دبیرخانه رسید و هیئت‬
 ‫انتخاب ‪ ۱۰۴‬فیلم را از ‪ ۳۳‬کشور انتخاب کرد که در طول جشنواره به نمایش درآمد‪.‬‬
‫وی ادامه داد‪ :‬در بخش ملی یا سینمای ایران ‪ ۱۷۸۶‬فیلم متقاضی وجود داشت که نهایتاً ‪۱۸۲‬‬
‫فیلم را انتخاب کردند که تالش بر این بود که هیئت انتخاب تعداد فیلم‌ها را در بخش مسابقه‬
‫کمتر انتخاب کنند و فیلم‌های با کیفیتی که بتواند رضایت مخاطب را جلب کند انتخاب شود‪.‬‬
‫به همین منظور در هر دو بخش تعداد فیلم‌های انتخاب‌شده نسبت به سال‌های گذشته کاهش‬
‫پیدا کرد‪.‬‬
‫دبیر سی و یکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران‪ ،‬انتشار درست و گسترده فیلم‌های برگزیده‬
‫کوتاه را مشکل همیشگی فیلم کوتاه بیان کرد و اظهار داشت‪ :‬مهم‌ترین جایی که این انتشار را‬
‫می‌تواند انجام دهد و مردم به شکل عمومی‌این فیلم‌ها را ببینند و به این‌گونه فیلم‌های سینمایی‬
‫عالقه‌مند شوند تلویزیون است‪.‬‬
‫ایل‌بیگی گفت‪ :‬در خارج شبکه‌های خصوصی زیاد است‪ .‬شبکه‌های خصوصی بسیار مشتری‬
‫این نوع فیلم‌ها هستند چون می‌توانند به‌واسطه اش آگهی جذب کنند و چون تهیه‌کننده نیستند‬
‫بعضاً آثار تولیدشده را با حق پخش بسیار پایینی خرید می‌کنند و به نمایش می‌گذارند‪ ،‬البته در‬
‫کشورمان تلویزیون در دهه هفتاد این کار را انجام می‌داد‪ .‬برنامه سینمای دیگر از شبکه دو هر‬
‫هفته پخش می‌شد و فیلم‌های کوتاه را نمایش می‌داد‪.‬‬
‫وی با انتقاد از عملکرد معاونت سیما درزمینه خرید و پخش فیلم کوتاه‪ ،‬افزود‪ :‬بنده در دهه‬ ‫‪250‬‬
‫هفتاد‪ ،‬نماینده انجمن برای فروش این فیلم‌ها به تلویزیون بودم و خاطرم هست که معاونت سیما‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫در آن زمان فیلم‌ها را هم خریداری و هم برای تولید حمایت می‌کرد‪ .‬ولی در سال‌های گذشته‬
‫این رابطه و خریدوفروش فیلم کوتاه قطع‌شده و برنامه‌ای هم به صورت ویژه نیست هرچند که‬
‫در شبکه نمایش در چند سال گذشته جسته‌گریخته فیلم‌های کوتاه بدون مقدمه پخش می‌شود‪،‬‬
‫البته شاید فیلم‌های کوتاهی هم نبودند که بتوانند نماینده شایسته‌ای باشند‪.‬‬
‫اختصاص چند سالن سینما برای اکران فیلم کوتاه در کشور؟‬
‫ایل‌بیگی با بیان اینکه برای اکران این نوع فیلم‌ها باید سینماهایی اختصاص داده شود‪ ،‬تأکید‬
‫کرد‪ :‬طرفدار این فیلم‌ها در کشور کم نیستند‪ ،‬مث ً‬
‫ال در جشنواره اخیر شاهد تعداد زیادی از‬
‫عالقه‌مندان فیلم کوتاه بودیم‪ .‬این نوع سینما مشتری خودش را دارد به شرط اینکه پاتوق‌های‬
‫ثابت در طول سال را درست کنیم تا فیلم‌های کوتاه مستند و فیلم‌های بلند هنری که شاید در‬
‫اکران عادی سینماها جایی ندارند‪ ،‬نمایش داده شوند‪.‬‬
‫دبیر سی و یکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران‪ ،‬ادامه داد‪ :‬در حال حاضر یک سالن خانه‬
 ‫هنرمندان‪ ،‬موزه سینما‪ ،‬یک سالن در پردیس کوروش‪ ،‬یک سالن در مجموعه سینمای آزادی و‬
‫یک سالن هم در مجموعه سینمایی هویزه مشهد تخصیص داده شده است‪.‬‬
‫پور اسماعیلی با بیان اینکه موافق نیستم که فیلم کوتاه وقتی موفق است که فیلم‌ساز خوب‬
‫به سینمای حرفه‌ای داده باشد‪ ،‬تصریح کرد‪ :‬موافق این مسئله نیستم چون گونه مستقل را هم‬
‫دیده‌ایم‪ .‬ولی اگر از این زاویه به آن نگاه کنیم بله‪ ،‬شهرام مکری نمونه خوب این اتفاق است و‬
‫در عرصه فیلم و سینمای حرفه‌ای هم جایگاهی برای خودش دارد و اول راه است‪ ،‬در نتیجه باز‬
‫هم‌نسلی که این اتفاق برایش می‌افتد و از حوزه فیلم کوتاه بتواند وارد سینمای حرفه‌ای شود و‬
‫آدم‌های موفقی باشد‪ ،‬می‌تواند پرورش یابد‪.‬‬
‫معاون فرهنگی و آموزشی سینمای جوان کشور با اظهار به اینکه موفقیت فیلم کوتاه به این‬
‫نیست که فیلم‌ساز خوبی داشته باشد‪ ،‬متذکر شد‪ :‬علی‌محمد قاسمی‪ ،‬مهدی جعفری‪ ،‬ساعد‬
‫نیکزاد‪ ،‬حمید جعفری و آقای اصالنی کسانی هستند که از حوزه فیلم کوتاه وارد شدند و تجربیات‬
‫خوبی در این حوزه داشته‌اند و االن مدیران فیلم‌برداری خوبی هستند یعنی این را هم در نظر‬
‫بگیریم که فیلم‌نامه نویسان و فیلم‌برداران خوبی داریم که از فیلم کوتاه وارد شدند‪ ،‬در نتیجه الزاماً‬
‫با سینمای حرفه‌ای بعنوان کارگردان وارد شدن موفقیت‌آمیز نیست‪.‬‬
‫وی ادامه داد‪ :‬همه آدم‌هایی که وارد حوزه فیلم کوتاه می‌شوند‪ ،‬حتی اگر یکی از عوامل یا‬
‫‪251‬‬ ‫سازنده فیلم حرفه‌ای نباشند حداقل بیننده‌های متفاوت‪ ،‬خوب و با درک درستی از سینمای‬
‫حرفه‌ای هستند‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫موجی در سینمای امروز دیده نمی‌شود؟‬

‫کشانی با بیان اینکه در چندین جشنواره چه در مرکز گسترش فیلم‌های تجربی و چه در‬
‫سینمای جوان‪ ،‬اظهار داشت‪ :‬بیشترین دغدغه‌ای که داشتم و دارم این است که چرا آدم‌هایی که‬
‫در این زمینه و فضا رشد کرده‌اند‪ ،‬چرا معدود و پراکنده‌اند؟ افرادی مثل شهرام مکری که در دهه‬
‫‪ ۷۰‬آثارش را ساخت و خبری از او نشد تا چند سال بعد که انگشتر را ساخت و یا کار دیگری که‬
‫هر کدامشان هم مایه‌های تجربی داشتند‪.‬‬
‫وی ادامه داد‪ :‬در حقیقت دل‌مشغولی من این است که چرا موج نداریم؛ چرا مکتب نداریم؟‬
‫مث ً‬
‫ال همان سینمای آزاد که مثال زده شد‪ ،‬بر اساس رویکرد رئالیسم کار می‌کرد‪ .‬در واقع می‌توانیم‬
‫بگوییم در تاریخ سینما‪ ،‬مکتبی داشتیم که در دوره خاص کار خودش را کرد و بالنده شد‪.‬‬
‫پور اسماعیلی با رد نظر شهرزاد مبنی بر وجود موج در سینما گفت‪ :‬وقتی ما از موج دم‬
‫می‌زنیم باید به پیش‌زمینه‌های آن قائل باشیم‪.‬‬
‫کشانی در ادامه اظهار داشت‪ :‬من نمی‌گویم که انجمن سینمای جوان شروع‌کننده باشد‪ ،‬بلکه‬
‫می‌گویم اگر شما از فیلم‌ساز فیلم کوتاه حمایت کنید‪ ،‬این اتفاق خواهد افتاد‪ ،‬چیزی که در دوره‬
‫سینمای آزاد این اتفاق افتاده است‪ ،‬زیرا حمایت دولتی پشت آن بوده است‪.‬‬
‫پور اسماعیلی با بیان اینکه سینما هنری است که وام‌دار هنرهای دیگر است‪ ،‬گفت‪ :‬من بر‬
‫این قائل نیستم که بدون آن‌ها حتماً سینما شکل نمی‌گیرد اما کسی سینماگر می‌شود که همه‬
‫این حیطه‌ها در او یک جوششی داشته باشند‪ .‬در جامعه هم همین‌طور است؛ دو اتفاق باعث این‬
‫حرکت‌ها و جوشش‌ها می‌شود؛ یا آدمی‌داریم که آن آدم مرکز ثقل قرار می‌گیرد و انسان بزرگ‬
‫و صاحب تفکری است که می‌تواند در اطراف خودش یک موج ایجاد کند و یا باید یک حرکت‬
‫عمومی‌باشد‪ ،‬یعنی موسیقی در سینمای ما باید یک دوران اوجی داشته باشد و همچنین نقاشی‬
‫و هنرهای دیگر هم باید اوج داشته باشد تا این موج‌ها به سینما می‌رسند؛ پس شکل‌گیری هنر‬
‫خودش یک پیش‌نیازی دارد‪.‬‬
‫منتقدین مهم‌ترین عناصر در رشد یک اثر هنری هستند؟‬
‫کشانی با اشاره به ایجاد ارتباط میان منتقدین و سازندگان فیلم کوتاه‪ ،‬اظهار داشت‪ :‬این اتفاق‬
‫هم معموالً در نشست‌ها و کارگاه‌ها رخ می‌دهد که شامل مدرسان سینما هم می‌شود‪.‬‬
‫وی افزود‪ :‬من فکر می‌کنم وقتی این اتفاق می‌افتد‪ ،‬بالندگی رخ می‌دهد! خاطرم است که وقتی‬
‫آقای مکری اولین فیلمش یعنی طوفان سنجاقک را کار می‌کرد‪ ،‬می‌رفتیم آثارشان را می‌دیدیم و‬ ‫‪252‬‬
‫می‌نشستیم در البی‌ها با هم‌صحبت می‌کردیم‪.‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫این منتقد سینما‪ ،‬ادامه داد‪ :‬در واقع این ارتباط و مکالمه باعث می‌شد دانش و اندوخته‌های‬
‫دو طرف رد و بدل شود و باعث بالندگی هم فیلم‌ساز و هم شناخت دقیق منتقد شود‪ ،‬چیزی که‬
‫امروز کمتر رخ داده است‪.‬‬
‫پور اسماعیلی با تائید سخنان کشانی گفت‪ :‬معموالً هنرمندها خودشان به جایی نمی‌رسند و‬
‫در واقع دیگران آن‌ها را کشف می‌کنند به همین دلیل منتقدین مهم‌ترین عناصر در رشد یک اثر‬
‫هنری هستند‪.‬‬
 ‫‪1‬‬
‫امیرشهاب رضویان در مصاحبه با ستاد خبری جشنواره فیلم ‪:100‬‬
‫فیلم کوتاه فرهنگ سازترین جریان سینمایی ما محسوب می‌شود‬
‫کارگردان فیلم «مینای شهر خاموش» معتقد است؛ فیلم کوتاه موثرترین و فرهنگ سازترین‬
‫جریان سینمایی ما محسوب می‌شود‪.‬‬
‫به گزارش ستاد خبری جشنواره فیلم ‪ ،100‬امیرشهاب رضویان‪ ،‬کارگردان فیلم «مینای شهر‬
‫خاموش» درباره تاثیر فیلم کوتاه در جریان سینمای ایران اظهار کرد‪ :‬فیلم کوتاه تاثیر گذارترین‬
‫جریان سینمایی است که در کنار آن فرهنگ ساز هم هست‪ ،‬در جریان ساخت فیلم کوتاه بسیاری‬
‫از کارگردانان حرفه ای امروز ما آموزش دیدند و توانستند پیشرفت چشمگیری داشته باشند‪.‬‬
‫رضویان در ادامه بیان کرد‪ :‬به دلیل اینکه ساخت فیلم کوتاه دغدغه مالی کمتری دارد و با‬
‫یک دوربین ساده و حتی موبایل می‌توان به ساخت فیلم کوتاه پرداخت‪ ،‬کارگردان امکان پردازش‬
‫اندیشه بیشتر و بهتری به موضوع دارد‪.‬‬
‫این کارگردان تصریح کرد‪ :‬متاسفانه مدیران و منتقدان فرهنگی دیر متوجه جریان فیلم کوتاه‬
‫شدند‪ .‬در حالی که کارگردانان فیلم کوتاه بدون جنجال و تبلیغات به ساخت فیلم کوتاه خود‬
‫می‌پرداختند‪ ،‬کمتر کسی به آن توجه می‌کرد‪ .‬اما گذشت زمان نشان داد که فیلم کوتاه موثرترین‬
‫و فرهنگ سازترین جریان سینمایی ما محسوب می‌شود‪.‬‬
‫‪253‬‬ ‫رضویان با اشاره به بودجه فیلم کوتاه در سینمای کشور گفت‪ :‬معتقدم‪ ،‬تنها بخشی از سینما‬
‫که باید برای آن بودجه ویژه اختصاص داد‪ ،‬چه در بحث آموزش و چه برای تولید‪ ،‬فیلم کوتاه‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫است‪ .‬زیرا فیلم کوتاه آینده سینمای ایران را می‌سازد و جوانانی که در حال یادگیری کارگردانی‬
‫سینما و ساخت فیلم کوتاه هستند می‌توانند تا ‪ 30‬سال دیگر چراغ سینمای ما را روشن نگه دارند‪.‬‬
‫وی با اشاره به کارگردانان بزرگ سینمای داستانی کشورمان‪ ،‬تصریح کرد‪ :‬تجربه ‪ 30‬سال‬
‫گذشته نشان داده است خیلی از کارگردانان حرفه ای از جمله کمال تبریزی‪ ،‬خسرو معصومی‪،‬‬
‫عبداهلل باکیده‪ ،‬کیانوش عیاری‪ ،‬اصغر فرهادی‪ ،‬محسن امیر یوسفی‪ ،‬مجید برزگر و بسیاری دیگر‬
‫کار هنری خود را با ساخت فیلم کوتاه آغاز کردند‪.‬‬
‫وی برگزاری جشنواره‌ها را خوب تلقی کرد و گفت‪ :‬خوبی جشنواره‌ها در این است که کارگردانان‪،‬‬
‫فیلم‌های یکدیگر را می‌بینند و بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند‪ .‬و از طرف دیگر مخاطب با این نوع‬
‫فیلم‌ها آشنا می‌شود‪ .‬فیلم کوتاه به نوعی در سینمای ایران مهجور مانده است و این خوب نیست‪.‬‬

‫‪1 -http://100fest.com/pages/fa/news/detail/?id=6bd1d3f6-a845-203e-9869-e7c6e68434a3‬‬
‫رضویان گفت‪ :‬من معتقدم ‪ 4‬ارگان تاثیر گذار در کشور داریم‪،‬که این نهادها حمایت بسیار‬
‫کمی‌نسبت به فیلم کوتاه دارند‪ ،‬تلویزیون از ابتدای تشکیل سینمای آزاد در سال ‪ 1348‬تا سال‬
‫‪ 1362‬بود و وزارت ارشاد از سال ‪ 1353‬تا امروز حامی‌انجمن سینمای جوان بوده و هست‪ ،‬کانون‬
‫پرورش فکری کودکان و نوجوان از سال ‪ 1352‬تا اواسط دهه ی شصت در کتابخانه‌هایش آموزش‬
‫فیلم‌سازی فیلم کوتاه داشت‪ ،‬که متوقف شد و از طرف دیگر حوزه هنری که یکی از نهادهای تاثیر‬
‫گذار در سینمای کشور است کمتر به ساخت فیلم کوتاه پرداخته است‪ .‬این نهادها باید به وادی‬
‫فیلم کوتاه وارد شوند و برای آن بودجه اختصاص دهند تا برای فیلم‌سازان جوان موقعیت و بستر‬
‫بهتری برای ساخت فیلم کوتاه داشته باشند‪.‬‬
‫امیرشهاب رضویان (زاده ‪ 4‬خرداد ‪ 1344‬در همدان) کارگردان و فیلنامه نویس ایرانی است‪.‬‬
‫وی فیلم‌سازی را با ساخت فیلم‌های کوتاه شروع کرد‪ .‬وی حدود ‪ 40‬فیلم کوتاه در کارنامه هنری‬
‫خود دارد‪ .‬رضویان برای ساخت فیلم«مینای شهر خاموش» برنده سیمرغ بلورین کارگردانی از‬
‫بیست و پنجمین فیلم فجر است‪.‬‬

‫‪254‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫رونویسی از فیلم بلند آفت فیلم کوتاه است‪.1‬‬
‫مصاحبه هومن بهمنش‪ ،‬داور بخش مسابقه سینمای ایران جشنواره فیلم کوتاه تهران‬
‫به گزارش ستاد خبری جشنواره‪ ،‬هومن بهمنش مدیر فیلمبرداری فیلم‌های سینمایی همچون‬
‫شیرین‪ ،‬خوابم می‌آد‪ ،‬زندگی خصوصی آقا و خانم میم‪ ،‬دربند‪ ،‬امروز و ملبورن است که در سی و‬
‫یکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران داوری بخش مسابقه سینمای ایران را برعهده دارد‪ .‬وى معتقد‬
‫است هدف فیلم‌ساز از فعالیت در عرصه فیلم کوتاه يا ورود به سينماى بلند از فيلمش مشخص‬
‫می‌شود‪ .‬وی همچنین با اشاره به شکل رسمی‌تر برگزاری و ویترین جذاب‌تر جشنواره فیلم کوتاه‬
‫در سال‌های اخیر فضای گفتمان و تبادل نظر آن را بين فيلمسازان اين عرصه کمتر از سال‌های‬
‫دهه هفتاد می‌داند‪ .‬متن گفت و گوی رکسانا قهقرایی با این فیلم‌ساز در زیر آمده است‪:‬‬
‫اگر بخواهید مقایسه‌ای بین سی و یکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران با دوره‌های‬
‫پیشین برگزاری آن داشته باشید‪ ،‬به چه ویژگی‌هایی می‌توانید اشاره کنید؟‬
‫جشنواره فیلم کوتاه فراز و فرودهای بسیاری داشته و دوران مختلفی را پشت سر گذاشته است‪.‬‬
‫این جشنواره سال‌های میانی دهه هفتاد در فرهنگسرای بهمن برگزار می‌شد و شكل اجرايى‌اش‬
‫با سال‌هاى اخير كام ً‬
‫ال متفاوت بود‪ ،‬جلسات متعدد و طوالنی بین فیلم‌سازان شکل می‌گرفت‪.‬‬
‫‪255‬‬ ‫بچه‌هاى شهرستانى در يك خوابگاه بزرگ به مدت يك هفته در محوطه فرهنگسراى بهمن‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫مي‌خوابيدند و در سينما تراس چاپلين فيلم مي‌ديدند و در چاى باغ‪ ،‬دور هم جمع مي‌شدند‪،‬‬
‫این اتفاق خود باعث آشنایی بیشتر کارگردانان و عوامل فيلم‌ها با يكديگر و ايجاد زمينه همكارى‬
‫مى‌شد‪ .‬اما در ‪ ١٥، ١٠‬سال اخير روز به روز ویترین جشنواره بهتر و برگزاری آن به جشنواره فیلم‬
‫فجر نزدیک‌تر شده و ما با يك جشنواره عظيم بين‌المللى طرف هستيم كه نمونه‌اش در دنيا بسيار‬
‫كم‌نظير است‪ .‬اما پاتوق مناسبى براى فيلمساز كم توقع فيلم كوتاه وجود ندارد‪ .‬تعداد فیلم‌ها‬
‫همانطور که باید زیاد شده است که باعث انگیزه بخشی به جوانان و افزایش فضای رقابت بین آنها‬
‫می‌شود‪ .‬در این دوره بیش از ‪ 80‬فیلم در بخش داستانی مورد داوری قرار گرفت‪ .‬اگرچه بعضی از‬
‫آنها کیفیت راهیابی به مرحله مسابقه را نداشتند‪ ،‬اما شرکت‌شان در جشنواره فیلم کوتاه انگیزه‌ای‬
‫برای فیلم‌سازانشان بود‪ .‬بنابراين به نظرم‪ ،‬حجم اين تعدادانتخاب براى كشورى مثل ما كه اميد و‬
‫انگيزه در جوانان بسيار كم شده‪ ،‬راهگشاست‪.‬‬

‫‪1 -http://tisff.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=254&catid=80&Itemid=560&lang=fa‬‬
 ‫فرمال و رسمی‌تر شدن یک جشنواره چه امتیازات و معایبی را به دنبال دارد؟‬
‫به نظر من رسمی‌برگزار کردن جشنواره فیلم کوتاه باعث از بین رفتن این بستر به عنوان‬
‫پاتوق گپ و گفت فیلم‌سازان می‌شود‪ .‬در سال‌هایی که این جشنواره در فرهنگسرای بهمن برگزار‬
‫می‌شد‪ ،‬فیلم‌سازان می‌توانستند حتی تا صبح با یکدیگر به صحبت و تبادل نظر بپردازند‪ .‬اساسا‬
‫ماهیت فیلم کوتاه و جوانی که در فیلم آماتور تجربی فعالیت می‌کند به آن فضا نزدیک‌تر است‬
‫و آن شکل می‌تواند نتایج بهتری را به دنبال داشته باشد‪ .‬اگرچه این فرم و شیوه برگزاری قطعا‬
‫فرمال تر و شیک تر است و شاید جوانانی که امروز در این فضا حضور می‌یابند هم از آن راضی‬
‫باشند‪ .‬اما من و هم نسالن من که فضای صمیمانه تر برگزاری جشنواره فیلم کوتاه تهران در‬
‫سال‌های دهه ‪ 70‬را تجربه کرده‌ایم شاید نگاه دیگری داشته باشیم‪.‬‬
‫مروری بر کارنامه و سابقه فعالیت فیلم‌سازان راه یافته به بخش مسابقه نشان می‌دهد که‬
‫کارگردانان آن‌ها از نظر معیارهای مختلفی همچون سن‪ ،‬سابقه فعالیت‪ ،‬تعداد آثار شرکت کرده‬
‫وضعیت یکدست و مشابهی ندارند‪ .‬به تبع این نکته داوری فیلم‌ها را هم برای شما سخت تر‬
‫می‌کرد‪ .‬ارزیابی تان نسبت به این تنوع با مقایسه آثار امسال نسبت به سال‌های گذشته چیست؟‬
‫ببینید‪ ،‬جشنواره فیلم کوتاه تهران هميشه دامنه و پکیج متفاوت و متنوع تری از سایرجشنواره‌هاى‬
‫سينمايى در سبد خود داشت‪.‬خوشبختانه امسال هم در جشنواره این تنوع به چشم می‌خورد‪.‬‬
‫سلیقه‌های سینمایی متفاوتی دیده می‌شد که قضاوت را سخت می‌کرد‪ .‬چراکه داور در این شرایط‬ ‫‪256‬‬
‫باید سعی کند سلیقه خود را درگیر نکرده و به تخصص خود مراجعه کند‪ .‬زیرا ممکن است فیلم‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫دارای ژانر و نگاهی باشد که اساسا داور به آن عالقه و گرایشی نداشته باشد‪ .‬به نظرم درجشنواره‬
‫فیلم کوتاه تهران فیلم‌هایی بود که بعضا داوران را شگفت زده می‌کرد‪ .‬اما متاسفانه در كليت‬
‫این نکته برداشت می‌شد که کارگردانان فیلم کوتاه در برخى موارد كه كم هم نبود تقلیدی از‬
‫فیلم‌سازان سینمای بلند دارند‪ .‬سوژه خیانت که چند سالی است موضوع مهم سینمای بلند است‬
‫گویی به فیلم کوتاه هم سرایت کرده است‪ .‬اگرچه این عمومیت ندارد و در بعضی آثار فیلم‌سازان‬
‫آن را با نگاه خود به خدمت گرفته اند و ایده شان بکر است‪ .‬به نظرم دفاتر سینمای جوان در سایر‬
‫شهرها و شهرستان‌ها در زمان آموزش باید انگیزه‌ای برای فیلم‌سازان ایجاد کنند تا آنها به سراغ‬
‫سوژه‌های دیگر بروند‪ .‬وقتی در حین آموزش فیلم‌هایی با چنین مضمونی برای عالقه‌مندان نشان‬
‫داده و مباحث روی این فیلم‌ها توضیح داده می‌شود فیلم‌ساز خواه ناخواه‪ ،‬متأثر از سوژه فیلم به‬
‫سمت و سوی آن گرایش پیدا می‌کند‪ ،‬اما اگر دامنه گسترده تری از فیلم‌ها با سوژه و موضوعات‬
‫متنوع در اختیار فیلم‌سازان قرار بگیرد نوع نگاه هم به فیلم کوتاه متنوع‌تر خواهد شد‪.‬‬
 ‫آیا در نظر گرفتن عرصه فیلم کوتاه به عنوان مسیری یا پله‌ای برای ورود به حوزه‬
‫سینمای بلند و به اصطالح حرفه‌ای را یک آسیب می‌دانید و این نوع نگاه چقدر از خود‬
‫اثر برداشت می‌شود؟‬
‫هدف فیلم‌ساز در این زمینه از خود اثر کامال برداشت می‌شود‪ ،‬اما ماهیت آن موضوعی الینفک‬
‫است‪ .‬به نظرم به تعداد اثر انگشت آدم‌ها‪ ،‬راه براى ورود به هر حرفه‌اى وجود دارد و هرشخص‬
‫بايد بر اساس توانايى‌هاى خود‪ ،‬راه و حرفه درست را انتخاب كند‪ .‬همیشه این هدف در فیلم‌سازی‬
‫یا حتی سایر حوزه‌ها مانند ادبیات رایج بوده است‪ .‬نویسندگانی هستند که با شروع کار خود با‬
‫نوشتن داستان‌های کوتاه تمایل دارند تا به رمان‌نویسی وارد شوند‪ .‬عده ای هم تا پایان دوران‬
‫کاری خود نویسنده داستان‌های کوتاه باقی می‌مانند‪ .‬در فیلم‌سازی هم همین طور است‪ .‬عده‬
‫ای هستند که همواره در فیلم کوتاه فیلم می‌سازند و هرگز وارد فضاى فيلم بلند نميشوند و‬
‫عده ای دیگر هم برای ورود به عرصه فیلم بلند خیز بر می‌دارند و فيلم كوتاه را صرفاً مسيرى‬
‫هموارتر براى سينماى بلند مي‌دانند‪ .‬مخاطبان جدی‌تر سینما می‌توانند از خود اثر چنین نگاهی‬
‫را برداشت کنند‪ .‬اساسا کفه ترازو هم در بررسی تعداد کسانی که فیلم کوتاه را مسیری برای ورود‬
‫به فیلم‌سازی بلند می‌دانند‪ ،‬سنگینی می‌کند‪.‬‬
‫علت آن چیست؟‬
‫‪257‬‬ ‫متاسفانه يكى از داليل این گرایش به جدی تر گرفتن عرصه فیلم بلند برمی‌گردد‪ .‬مقصر خود‬
‫ما هستیم‪ .‬فیلم‌های کوتاه بسیاری بوده‌اند که در سال‌های اخیر بهترین جایزه‌های سینمایی را‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫از آن خود کرده‌اند‪ ،‬اما وقتی فیلم‌سازان آن به کارگردانان نه چندان خوب سینمای بلند معرفی‬
‫می‌شوند با آنها همانند طفل نوپایی برخورد مى‌كنند و این سوال پرسیده می‌شود که باالخره‬
‫کی فیلم بلند می‌سازی؟! وقتی خودمان چنین نگاهی را تزریق می‌کنیم باید چنین نتیجه‌ای را‬
‫هم انتظار داشته باشیم‪ .‬یا برای مثال وقتی کارگردانی از بازیگری دعوت به همکاری می‌کند و از‬
‫سابقه فعالیت‌های او می‌پرسد بیشتر توجهش به تجربه او در بازی فیلم‌های بلند است‪.‬‬
‫این نگاه تنها مختص ایران هم نیست‪ .‬من در اختتاميه فستيوال اخیر کن در بخش سينه‬
‫فوندانسیون که به فیلم‌های کوتاه مربوط مي‌شد و آقای کیارستمی‌نیز رئیس هیات داوران آن‬
‫بخش بودند سر زدم و دیدم که ژیل ژاکوب مدير فستيوال نیز چنین برخوردی با کارگردانان‬
‫فیلم کوتاه داشت و در پایان برایشان آرزو کرد آینده شان نظير آقاى کیارستمی‌باشد‪ .‬اگرچه این‬
‫یک افتخار برای ماست که کارگردان ایرانی به عنوان الگوى جوانان دنيا در جشنواره اى با سطح‬
‫کن معرفی می‌شود‪ ،‬اما این نکته را تایید می‌کند که نگاه مدیران و فیلم‌سازان بزرگ خارجی به‬
 ‫فیلم کوتاه هم به عنوان پل ورود به سینمای بلند است‪.‬‬
‫فیلم کوتاه همواره بستری فراهم کرده است که ما صرف نظر از میزان فروش‪ ،‬دغدغه‬
‫مخاطب پسندی و نگاه عام گرایانه به تجربه سوژه‌های نو و بکر بپردازیم‪ .‬ضمن این که‬
‫به دلیل شرکت فیلم‌سازان از شهرستان‌های مختلف ممکن است آثار به لحاظ فنی و‬
‫تکنیکی کیفیت چندانی نداشته باشند‪ .‬در حوزه داوری کدامیک از دو وجه موضوع و‬
‫محتوا یا تکنیک برایتان اهمیت بیشتری داشت؟‬
‫فیلم کوتاه هیچ وقت عرصه‌ای برای درآمدزایی نبوده است و فیلم‌سازان آن تنها از طریق‬
‫برگزیده شدن در جشنواره‌های مربوط یا احیانا پخش از تلویزیون مختصر درآمدی کسب کرده‬
‫اند‪ .‬اما نمی‌توان در وضعیت کیفی آثار دسته بندی شهرستانی و تهرانی داشت‪ .‬خود من به‬
‫عنوان یک سينماگر شهرستانی به سینما وارد شده ام‪ .‬اگر تهران به عنوان محل زادگاه محسوب‬
‫شود‪ ،‬معیار مناسبی برای قضاوت در این باره نیست‪.‬چون بسيارى از سينماگران مطرح كشورمان‬
‫شهرستانى هستند و به دليل تمركز امكانات در تهران به اينجا آمده‌اند‪ ،‬اما اگر بخواهيم درباره‬
‫تولید دفاتر انجمن سینمای جوان صحبت کنیم می‌توان گفت در جشنواره امسال تعداد فیلم‌های‬
‫خوب شرکت کرده از تهران از لحاظ كمى بیشتراست ولى چند فيلم در بخش‌هاى مختلف در‬
‫جشنواره حضور داشتند كه از توليدات شهرستان‌ها بودند و بسيارموفق و قابل توجه بودند‪.‬‬
‫‪258‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
 ‫‪1‬‬
‫گفت‌وگو با الله برزگر‬
‫رشد کردن در کنار تحصیالت‬
‫اص ً‬
‫ال چه شد که شما آلمان را برای تحصیل انتخاب کردید؟‬
‫از آن جایی خواهر و برادرهای من آلمان هستند همیشه تب سفر به آن جا را داشتم‪ ،‬اما هیچ‬
‫گاه مجال آن را پیدا نکرده بودم‪ .‬یک بار به طور اتفاقی با یکی از دوستانم به دنبال دانشگاه برای‬
‫تحصیل در رشته‌ی کارگردانی فیلم گشتیم و آکادمی‌فیلم کلن را پیدا کردیم‪ .‬هنوز مهلت کوتاهی‬
‫برای درخواست شرکت در گزینش داشت‪ .‬من بدو بدو تمام مدارکم را آماده کردم و فرستادم‪،‬‬
‫ولی درست و حسابی متوجه نشده بودم که باید یک پروژه را هم معرفی کنم‪ ،‬که چنین کاری‬
‫نکردم و قبول هم نشدم‪ .‬بعد از آن دیگر فکر سفر رهایم نکرد‪ .‬تصمیم گرفتم حتماً بروم آلمان‬
‫تحصیل کنم‪ .‬یک پذیرش کامپیوتر گرفتم و رفتم‪ .‬زمانی که آن‌جا بودم دوباره برای همان دانشگاه‬
‫و دانشگاه‌های دیگر اقدام کردم‪.‬‬
‫البد این دفعه پروژه را ارائه کردید‪.‬‬
‫(می‌خندد) نه این دفعه هم متوجه نشده بودم و پروژه را در یک خط نوشته بودم‪ .‬اما در‬
‫حقیقت باید یک طرح مفصل‪ ،‬مث ً‬
‫ال با استوری برد معرفی می‌کردم‪ .‬با این وجود این بار وقت‬
‫مصاحبه گرفتم‪ .‬من هم که فقط چهار ماه بود آلمان بودم‪ ،‬با این که خیلی دست و پا شکسته‬
‫‪259‬‬ ‫آلمانی حرف می‌زدم‪ ،‬بعد از مصاحبه قبول شدم‪.‬‬
‫پس آن‌قدرها هم ساده نیست که شما فرمی‌را پر کنید و در دانشگاه‌ها پذیرفته شوید‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫خیلی پیچیده تر است‪ .‬اغلب دانشگاه‌ها برای پذیرش یک دانشجو گزینه‌هایی از او می‌خواهند‬
‫که هر کدام از آن‌ها امتیازی دارد‪ ،‬گزینه‌هایی مثل ارائه‌ی نمونه کار‪ ،‬معرفی یک طرح جدید و‬
‫نوشتن انگیزه برای تحصیل‪ .‬شاید با یک خالقیت و هماهنگی و صداقت در اجرای این تکالیف‬
‫بتوان هیئت گزینش را تحت تأثیر قرار داد‪ .‬در این مدت‪ ،‬متوجه شده ام که انرژی و قدرتی که‬
‫در یک طرح‪ ،‬فیلمنامه و یا یک فیلم جریان دارد‪ ،‬می‌تواند روی نظر داوران تأثیر بگذارد‪ .‬قدرت‬
‫و دینامیکی که یک فیلم در پردازش ایده‪ ،‬ساختار تصویری و نحوه‌ی داستان‌پردازی‌اش ارائه‬
‫می‌کند‪ .‬حال این داوری می‌تواند برای گزینش دانشگاه‪ ،‬یا جشنواره‌ی فیلم و یا حتی یک تهیه‬
‫کننده باشد‪.‬‬

‫‪1 - http://www.iranianshortfilm.com/fa/NewsContent-id_11883.aspx‬‬
‫یک فردی که می‌خواهد در این دانشگاه‌ها شرکت بکند‪ ،‬آن ذائقه را چه طور باید‬
‫تشخیص بدهد که این دانشگاه ذائقه‌اش این طور است یا آن طور دیگر؟‬
‫از روی تجربه‌ام در این مدت می‌توانم بگویم که هر دانشگاهی سیستم و سلیقه‌ی خاصی را با‬
‫توجه به سبک غالب آموزش فیلم‌سازی‌اش دارد‪ .‬مث ً‬
‫ال آکادمی‌هنرهای رسانه‌ای کلن فقط متمرکز‬
‫روی فیلم‌سازی کالسیک نیست و بخشی از فعالیت‌های این دانشگاه‪ ،‬ویدئو آرت و فیلم‌های‬
‫اکسپریمنتال است‪ ،‬بنابراین نمونه کارهای تجربی هم مورد توجه قرار می‌گیرند‪ .‬اما مث ً‬
‫ال تمرکز‬
‫اصلی مدرسه‌ی فیلم برلین و یا مونیخ بیش‌تر روی فیلم‌سازی کالسیک است‪ .‬منظورم تربیت‬
‫فیلم‌سازی‌ست که قرار است به صنعت سینما بپیوندد‪.‬‬
‫در مورد تجربه‌ی خودم در گزینش دانشگاه باید بگویم که فیلم‌هایی که من درباره‌ی یک‬
‫موضوع روز اجتماعی و فرهنگی در ایران با ساختاری تجربه‌گرا ساخته بودم‪ ،‬مورد توجه قرار‬
‫گرفتند‪ .‬در مورد فیلم‌های داستانی تسلط بر تکنیک یکی از گزینه‌های مهم است‪ .‬فیلمی‌که با یک‬
‫داستان جمع و جور‪ ،‬بازی‌های روان و تصاویر خالق‪ ،‬به قول آن‌ها «بتواند کار کند»‪ .‬البته می‌دانید‬
‫در مورد فیلم‌های ایرانی گاهی استثناء وجود دارد‪ .‬به نظر من در مورد ایران اول به محتوا و بعد‬
‫به ساختار توجه می‌کنند‪.‬‬
‫برویم سراغ ساختار آموزشی‪ ،‬چیزی که من شنیده‌ام در مورد دانشگاه‌های آن طرف‬
‫آب‪ ،‬این است که فضاهای درسی را می‌شود به دو حوزه تقسیم کرد‪ :‬حوزه‌ی دانشگاهی‬ ‫‪260‬‬
‫و حوزه‌ی مدرسه‌ها و کالج‌ها‪ .‬حوزه‌ی دانشگاهی آدم‌ها را هدایت می‌کند به سمتی که‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫در ایده‌آل‌ترین شکلش‪ ،‬استاد دانشگاه می‌شوند‪ .‬اما در کالج‌ها و مدرسه‌ها افراد برای‬
‫وارد شدن به بازار کار تربیت می‌شوند‪ .‬آیا این تقسیم‌بندی درست است؟‬
‫همین طور است‪ .‬این مدرسه‌های عالی بیش‌تر روی آموزش فیلم‌سازی به صورت عملی تمرکز‬
‫دارند و تالش می‌کنند دانشجو را طوری آموزش دهند که بتواند بعد از فارغ‌التحصیلی به سینمای‬
‫بدنه راه پیدا کند‪ .‬در مورد آکادمی‌کلن بگویم که در آن جا نه نمره وجود دارد‪ ،‬نه حضور و غیاب‬
‫و نه امتحان‪ ،‬به جز امتحان پایان‌نامه که آن هم شفاهی‌ست‪ .‬برای دانشجویان فوق لیسانس‬
‫گذراندن شش کالس و انجام دو یا سه پروژه کافی است‪ .‬اما دانشگاه آن قدر به دانشجو انگیزه‬
‫می‌دهد و آن قدر امکانات در اختیارش می‌گذارد که هیچ دانشجویی نمی‌خواهد فقط شش کالس‬
‫را بگذراند‪ .‬همه‌ی دانشجوها دوست دارند تا آن‌جایی که می‌توانند از کالس‌ها و موقعیت‌هایی که‬
‫برای فیلم‌سازی فراهم می‌شود‪ ،‬استفاده کنند‪.‬‬
‫خب آن دانشگاه‌ها (آن‌هایی که مدرسه عالی نیستند) چه چیزهایی را آموزش می‌دهند؟‬
 ‫راستش من تا به حال دانشگاه علمی‌سینما را تجربه نکرده‌ام‪ ،‬اما گاهی در جشنواره‌های فیلم با‬
‫دانشجویان این دانشگاه‌ها برخورد داشتم‪ ،‬باید بگویم کارهای اجرایی اغلب جشنواره‌های فیلم را‬
‫در آلمان‪ ،‬همین دانشجویان سینما بر عهده دارند‪ .‬از صحبت‌های آن‌ها فهمیده‌ام که پایه‌ی اصلی‬
‫تدریس در آن‌جا‪ ،‬روی بحث‌های نظری سینما است‪ .‬نقد و تجزیه و تحلیل فیلم‪ ،‬زیبایی شناسی‬
‫ال بحث‌های علمی‪ ،‬بخش عمده‌ی آموزش آن‌هاست‪ .‬گاهی هم کالس‌های‬ ‫فیلم‪ ،‬تاریخ سینما و ک ً‬
‫عملی وجود دارد و همین طور ساخت یک پروژه‌ی فیلم‪ .‬البته امکانات چندانی برای ساخت فیلم‬
‫در اختیار دانشجوایان نیست و آن‌ها باید خودشان تهیه‌ی فیلم را به عهده بگیرند‪ .‬البته این چیزی‬
‫است که من از چند دانشجو شنیدم و خودم تجربه نکرده‌ام‪.‬‬
‫با توجه به این که شما لیسانس را در ایران خوانده اید و فوق را در آلمان‪ ،‬خوب است‬
‫که فضای این دو دانشگاه را با هم مقایسه کنیم‪ .‬چه تفاوت‌ها و یا شباهت‌هایی در این‬
‫دو دانشگاه به چشم شما آمد؟‬
‫یکی از بزرگ‌ترین تفاوت‌ها این است که در آلمان بین دانشگاه‌ها رقابت شدیدی وجود دارد‪،‬‬
‫انگار خیلی مهم است که همواره فیلم‌هایی از دانشگاه بیرون بیایند که بتوانند اسم آن را مطرح‬
‫ال دانشگاه کلن با دانشگاه مونیخ و برلین رقابت شدیدی دارد و تمام تالش خودش را‬ ‫کنند‪ .‬مث ً‬
‫می‌کند که نامش در لیست رده‌بندی‪ ،‬پایین نیاید‪ .‬به خاطر این رقابت‪ ،‬کیفیت کار و کیفیت‬
‫‪261‬‬ ‫آموزش و کیفیت تولیدات باال می‌رود‪ .‬دانشگاه مجانی‌ست و امکانات و پول در اختیار دانشجویان‬
‫قرار می‌گیرند تا فیلم‌هایی ساخته شوند که استانداردهایشان باال باشند‪ .‬بخش بزرگی از قسمت‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫اداری دانشگاه کلن روی معرفی این فیلم‌ها در جشنواره‌های بین‌المللی کار می‌کند تا همیشه اسم‬
‫این آکادمی‌توی جشنواره‌های معتبر باشد‪ .‬اخبار این اتفاقات هم همیشه از طریق سایت دانشگاه‪،‬‬
‫روزنامه و گاهی تلویزیون پوشش داده می‌شود‪ .‬همین طور در جشنواره‌ی فیلم برلین همه‌ی‬
‫دانشگاه‌های فیلم برای معرفی کارهایشان یک یا دو روز غرفه‌ای در اختیار دارند‪.‬‬
‫راستش باید بگویم که حس می‌کنم که در ایران رقابت این‌چنین فشرده و شدیدی بین‬
‫دانشگاه‌های هنری در جریان نیست‪ ،‬که ممکن است باعث شود تا دانشگاه‌ها انگیزه‌ی چندانی‬
‫برای باال بردن کیفیت آموزش نداشته باشند‪.‬‬
‫خب فایده‌ی این رقابت بین دانشگاه‌های آن‌جا چیست؟ شما مگر نمی‌گویید تحصیالت رایگان‬
‫است؟ اگر رایگان نبود می‌گفتیم برای جلب مشتری این کار را می‌کنند‪.‬‬
‫به خاطر رقابت شدیدی‌‌ست که بین دانشگاه‌ها وجود دارد‪...‬‬
 ‫رقابت در راستای چی؟‬
‫راستش ممکن است دالیل پیچیده‌تری داشته باشد‪ .‬ولی من فکر می‌کنم شاید علت اصلی این‬
‫رقابت برای حفظ نام و اعتبار باشد‪.‬‬
‫یک تفاوت جالب دیگر هم من حس کردم‪ .‬به نظرم در آن‌جا استادان هستند که دنبال‬
‫دانشجویان می‌دوند‪ .‬چون هر استادی با استاد دیگر رقابت دارد‪ .‬اگر هر استاد‪ ،‬دانشجوی بیش‌تری‬
‫بگیرد‪ ،‬اعتبارش در دانشگاه باالتر می‌رود‪ .‬برای همین‌ هم استادها با حمایت از دانشجویان تالش‬
‫می‌کنند که دانشجوی بیش‌تری را به خودشان جذب کنند و همین باعث می‌شود که دانشجو‬
‫اغلب مورد حمایت قرار بگیرد‪.‬‬
‫می‌شود یک مثال بزنید؟‬
‫مث ً‬
‫ال هر دانشجویی برای هر پروژه‌ای باید یک استاد راهنما داشته باشد که آن استاد باید‬
‫فرمی‌را برای دانشجو امضا کند‪ .‬من فکر می‌کنم که همین فرم‌ها نشان می‌دهند که هر استاد چه‬
‫تعداد شاگرد را سرپرستی می‌کند‪ .‬خب تعداد بیش‌تر دانشجویان و همین طور فیلم‌های موفق‬
‫آن‌ها‪ ،‬اعتبار بیش‌تری برای استادان می‌آورد‪.‬‬
‫این استاد راهنما از ابتدای تحصیل همراه دانشجوست یا مثل ایران فقط برای پایان‌نامه او را‬
‫راهنمایی می‌کند؟‬
‫نه تنها برای پایان‌نامه‪ ،‬که برای هر پروژه می‌توان با یک استاد کار کرد‪ .‬او در همه‌ی مراحل‬ ‫‪262‬‬
‫کار‪ ،‬دانشجو را راهنمایی می‌کند‪ .‬از نوشتن فیلم‌نامه گرفته تا تدوین نهایی فیلم‪ .‬البته این امکان‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫هم وجود دارد که عالوه بر استادی که فرم را امضا می‌کند‪ ،‬از راهنمایی استادهایی که مث ً‬
‫ال در‬
‫زمینه‌های فیلم‌نامه‪ ،‬بازیگردانی و یا فیلم‌برداری تخصصی تدریس می‌کنند‪ ،‬استفاده کرد‪ .‬یک‬
‫قانون هم برای پایان‌نامه وجود دارد‪ ،‬که دانشجو باید سه استاد راهنمای رسمی‌داشته باشد‪ ،‬که‬
‫یکی از آن‌ها باید نه لزوماً فیلم که در بخش علمی‌و یا هنری تدریس کند‪.‬‬
‫خب برگردیم سراغ خاطره‪...‬‬
‫تحلیل تدوین اولین کالسی بود که در آن شرکت کردم‪ .‬وقتی دانشجویی راف‌کات‌های خود‬
‫را نشان می‌داد‪ ،‬دانشجویان دیگر نقد می‌کردند و در انتها هم استاد نظرش را می‌گفت‪ .‬یکی از‬
‫بچه‌ها کارش را نشان داد و من هم با همان زبان دست و پا شکسته‪ ،‬نظرم را گفتم و استاد از‬
‫نظر من خوشش آمد‪ .‬بعد از کالس به من گفت که یک وقت از اوبگیرم تا برای اتنخاب کالس‌ها‬
‫راهنمایی‌ام کند‪ .‬دانشگاه برای شروع هر ترم یک دفترچه چاپ می‌کند که در آن استادها باید‬
‫درس‌هایشان را معرفی کنند و انگیزه‌هایشان را بگویند و بگویند که چه کارهایی قرار است توی‬
 ‫این کالس‌ها انجام بدهند و نتیجه‌ی نهایی چه خواهد شد‪ .‬او از من پرسید دفترچه را خوانده‌ای؟‬
‫فکر می‌کنی چه کالس‌هایی به دردت می‌خورند؟ من هم گیج و گم هیچ تصوری نداشتم و مدام‬
‫فکر می‌کردم با این سطح زبان‪ ،‬چه طوری پیش بروم؟ فکر می‌کردم امتحان باید بدهم‪ ‌،‬سر کالس‬
‫بروم و جزوه بنویسم‪ .‬اما استاد که کاترین نامش است به من کالس‌های عملی را معرفی کرد‪.‬‬
‫زنگ زد به سباستین (استاد درس فیلمبرداری) و گفت اآلن یک دختر کوچولو این‌جاست که از‬
‫ایران اومده و خیلی هم خوب آلمانی حرف می‌زنه‪ .‬با معرفی کاترین‪ ،‬من در سمینار فیلم‌برداری‬
‫که یکی از بهترین و کاربردی‌ترین کالس‌ها بود شرکت کردم‪ .‬راستش در ابتدا باور نمی‌کردم یک‬
‫آدمی‌وقتی وارد دانشگاه بشود این قدر مورد حمایت قرار بگیرد‪ .‬برایم ناباورانه بود‪.‬‬
‫من می‌دیدم این دانشجوهای آلمانی چه‌قدر دماغ‌سرباال هستند‪ .‬چه‌قدر انتظاراتشان از استادان‬
‫و دانشگاه باالست‪ .‬بعدا ً متوجه شدم که در سیستم آن‌ها دانشجو و استاد کامل کننده‌ی همدیگر‬
‫هستند‪ .‬هیچ کس بر دیگری برتری ندارد و اگر کار هر کدام اشتباه باشد‪ ،‬نقد می‌شود بدون این‬
‫که دلخوری و یا برداشت شخصی پیش بیاید‪.‬‬
‫سال به سال که می‌گذشت انتظارات من هم باالتر می‌رفت‪ .‬یک بار که حس کردم که استاد‬
‫آن جدیت و توجهی که برای شاگردان دیگر می‌گذارد نسبت به من نشان نمی‌دهد‪ ،‬به او اعتراض‬
‫کردم و کار ما به بحث رسید‪ .‬من که حسابی بهم برخورده بود‪ ،‬با بغض بحث را ترک کردم‪ .‬استاد‬
‫‪263‬‬ ‫بعد با نوشتن ایمیل عذرخواهی کرد‪.‬‬
‫شما راجع به مدیریت دانشگاه‌های داخل و خارج صحبت کردید و آن‌ها را با هم مقایسه کردید‪.‬‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫می‌خواهم حاال دانشجوها را مقایسه کنیم‪ .‬اول بفرمایید که چه قدر از دانشجوها غیر آلمانی بودند؟‬
‫آکادمی‌کلن با مدرسه‌ی فیلم کوبا‪ ،‬کلمبیا و غنا تبادل دانشجو دارد‪ .‬شاید به همین خاطر‬
‫ساالنه یک و یا دو دانشجو از این کشورها می‌گیرد‪ .‬دانشجوهای اروپایی‪ ،‬آسیایی و ایرانی هم داریم‪.‬‬
‫ال‌ بین‌المللی هستید و به نوعی می‌توانید دانشجوهای‬ ‫پس در حقیقت در یک دانشگاه کام ً‬
‫چندین کشور را با دانشجوهای ایرانی مقایسه کنید‪ .‬این مقایسه جالب باید باشد‪.‬‬
‫رقابت بین دانشجوها بسیار شدید است‪ .‬با وجودی که هیچ اجباری برای شرکت در کالس‌ها‬
‫نیست‪ .‬کالس‌های عملی از همان جلسه‌ی اول پر می‌شوند‪ .‬بچه‌ها با طرح‌هایشان می‌آیند و همه‌ی‬
‫تالش خود را می‌کنند تا کارشان انتخاب شود‪ .‬جلساتی که قرار است طرح‌ها تعدادی قبول شوند‪،‬‬
‫پر از نگرانی‌ست‪.‬‬
‫از روی تجربه خودم می‌توانم بگویم در این جا یک دانشجو باید بخش عمده زندگی‌اش را روی‬
‫دانشگاه متمرکز کند‪ .‬برای بچه‌های فیلم شاید بشود گفت همه‌ی زندگی‌شان‪ .‬تقریباً هر روز در‬
‫دانشگاه وقت می‌گذرانند برای شرکت در سمینارها و همین طور کار کردن روی پروژه‌ها‪ .‬دانشگاه‬
‫یک جوری مثل خانه‌ی مادری است‪ .‬دانشجویان از همان جلسات اول با هم اخت می‌شوند‪ .‬سر‬
‫کارهای همدیگر می‌روند‪ .‬هر کس که می‌خواهد فیلمی‌بسازد‪ ،‬در میان همکالسی‌هایش مدام‬
‫جست‌وجو می‌کند تا تیمش را جمع کند‪ .‬بچه‌ها یک و گاهی دو هفته شبانه روز با هم سخت کار‬
‫می‌کنند‪ .‬کار تیمی‌اغلب بدون حاشیه و با برنامه‌ریزی دقیق است‪.‬‬
‫هر سال در پایان ترم تابستانی دانشگاه سه روز نمایش عمومی‌دارد و تمام کارهایی که بچه‌های‬
‫رشته‌ی هنر و فیلم در طول یک سال انجام داده‌اند‪ ،‬برای عموم نشان داده می‌شوند‪ .‬دانشجویان‬
‫روی سن درباره‌ی فیلم‌هایشان حرف می‌زنند‪ ،‬همین طور استادان مجموعه فیلم‌هایی را که برای‬
‫سمینارهای کارگردانی و فیلم‌برداری سرپرستی کرده‌اند‪ ،‬معرفی می‌کنند‪ .‬این سه روز جوی پرشور‬
‫و حال‪ ،‬شبیه به یک جشنواره دارد‪ .‬ولی من چنین موقعیتی را در دانشگاه ایران کم‌تر تجربه کردم‪.‬‬
‫با این همه تفاوتی که بین فضای کاری آن‌جا و این‌جاست‪ ،‬به عنوان کسی که با این‬
‫فضای کاری آشنا نبوده است آیا به مشکلی نخوردید؟‬
‫مشکل اول من زبان بود‪ .‬به خاطر این که من نمی‌توانستم منظورم را خوب بیان کنم‪ ‌،‬پل‬
‫ارتباطی‌ام با گروه سخت می‌شد‪ .‬اما گاهی هم با همان کلمات محدودی که می‌دانستم از پس‬
‫کار برمی‌آمدم‪ .‬مث ً‬
‫ال برای درس فیلم‌برداری طرحم را معرفی کردم و قبول شد‪ .‬بعد من نشستم‬
‫برای خودم دکوپاژ کردم‪ .‬جلسه‌ی بعد رفتم سر کالس و نشانش دادم‪ ،‬ولی همه‌ی فیلم‌بردارها به‬ ‫‪264‬‬
‫من اعتراض کردند و گفتند که دکوپاژ را کارگردان باید با فیلم‌بردار انجام دهد‪ .‬کارگردان اجازه‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫ال برای این است که فیلمبردارها دکوپاژ یاد بگیرند!‬‫ندارد آن را تنهایی انجام دهد و این کالس اص ً‬
‫در حالی که تجربه‌ی من در ایران این بود که دکوپاژ را کارگردان به تنهایی انجام می‌دهد و بعد‬
‫آن را با فیلم‌بردار در میان می‌گذارد‪ .‬ولی در این‌جا تجربه کردم که کارگردان باید برای پالن به‬
‫پالن یک فیلم با فیلم‌بردار به سازش برسد‪ .‬گاهی اوقات فیلم‌بردارم می‌گفت من این را نمی‌گیرم‪،‬‬
‫چون فکر می‌کنم درست نیست‪ .‬ولی مگر من به همین راحتی از خواسته‌ام می‌گذرم؟ می‌گفتم‬
‫باشه حاال مال خودت را بگیر مال من را هم بگیر! (می‌خندد) حتی برای انتخاب رنگ غالب بر‬
‫طراحی صحنه و لباس باید با فیلم‌بردار به یک سازش می‌رسیدم و اگر او نظری داشت که با نظر‬
‫من مخالف بود‪ ،‬باید در نهایت راضی‌اش می‌کردم‪ .‬گاهی فیلم‌بردارها به من می‌گویند که بیش از‬
‫حد در کارشان دخالت می‌کنم!‬
 ‫وسایل فنی‌ای که شما با آن کار می‌کردید چه چیزهایی بودند؟ در چه حدی بودند؟‬
‫محدودیت امکانات داشتید یا نه؟‬
‫تا آن‌جایی که من تجربه کردم‪ ،‬می‌توانم بگویم در کالس‌های فیلم‌برداری‪ ،‬تقریباً امکاناتی‬
‫وجود دارد که در سینمای روز برای یک پروژه‌ی حرفه‌ای به کار می‌رود‪ .‬دوربین‌های روز‪ ،‬لوازم‬
‫و تجهیزات فیلم‌برداری و نورپردازی حرفه‌ای‪ .‬چون قرار است دانشجویی که درس فیلم‌برداری‬
‫می‌خواند‪ ‌،‬امکان تجربه با ابزارهای روز را داشته باشد و بتواند در آینده‌ای نزدیک وارد سیستم‬
‫حرفه‌ای بشود‪ .‬در اتاق‌های تدوین‪ ،‬استودیوی صدا‪ ،‬استودیوی فیلم‌برداری امکاناتی هستند که در‬
‫مرحله‌ی ساخت یک فیلم در اختیار دانشجو قرار می‌گیرند‪ .‬البته همیشه با تأیید استاد و گرفتن‬
‫نوبت‪ .‬گاهی هم برای پروژه‌ی اول محدودیت‌هایی در استفاده از دوربین‌های فیلم‌برداری وجود دارد‪.‬‬
‫در فیلم‌هایی که از شما در خانه سینما دیدم‪ ،‬چیزی که برایم جالب بود‪ ،‬رنگ و نور آن‌ها بود‪.‬‬
‫هیچ تفاوتی با فیلم‌های سینمایی بلند نداشتند‪ .‬جنس و رنگی که در فیلم‌ها می‌دیدیم‪ ،‬برای ما‬
‫فیلم‌سازان ایرانی مثل یک رؤیاست‪ .‬این شکل و شمایل چه طور به دست آمد؟‬
‫شاید نتیجه‌ی همین همکاری تنگاتنگ بین کارگردان و فیلم‌بردار باشد‪ .‬زمان زیادی را برای‬
‫رسیدن به یک زیبایی شناسی تصویری می‌گذاریم‪ .‬فیلم‌های زیادی می‌بینیم و بحث‌های ما‬
‫تا همان لحظه‌ای که فیلم‌برداری می‌کنیم تمامی‌ندارد‪ .‬مدام حواسمان هست که بهترین بیان‬
‫‪265‬‬ ‫تصویری ممکن را برای هر صحنه پیدا کنیم‪ .‬در مورد خودم صادقانه می‌‌گویم که دچار یک‬
‫وسواس بی‌اندازه هستم و به راحتی نمی‌توانم راضی شوم‪ .‬اگر آن تصویری که مورد نظرم هست‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬

‫را از فیلم‌بردار بیرون نکشم‪ ،‬راحتش نمی‌گذارم‪ .‬البته این را هم بگویم که در کنار یک تیم خوب‬
‫امکانات خوب هم تأثیر زیادی در سطح کیفیت کار دارند‪.‬‬
‫استاد چه‌طور یک پروژه را هدایت می‌کند؟ آیا سر صحنه‌ی فیلم‌برداری می‌آید؟‬
‫در سمینارهای کارگردانی و فیلم‌برداری استاد سر صحنه و اص ً‬
‫ال در کل پروسه حضور دارد‪.‬‬
‫از نوشتن فیلم‌نامه‪ ،‬انتخاب بازیگر و طراحی صحنه گرفته تا انتخاب موزیک و تدوین نهایی‪.‬‬
‫تعداد فیلم‌هایی که برای کالس‌های فیلم‌برداری ساخته می‌شوند خیلی محدودتر از فیلم‌های‬
‫درس کارگردانی است‪ .‬در این کالس‌ها چون باید دانشجویان فیلم‌برداری‪ ،‬فنون را یاد بگیرند‪،‬‬
‫نقش کارگردانی کم‌رنگ‌تر است و تأکید و تمرکز کالس بر روی تکنیک‌های فنی فیلم‌برداری‪،‬‬
‫نورپردازی و ترکیب‌بندی تصویر است‌‪ .‬استاد یک تکلیف را برای دانشجویان تعیین می‌کند؛ مث ً‬
‫ال‬
‫نوشتن یک صحنه در ماشین‪ .‬کسی که می‌خواهد کارگردانی کند بر اساس این تکلیف طرحی‬
‫می‌نویسد‪ .‬بعد همراه با استاد و دانشجویان رشته‌ی فیلم‌برداری روی طرح کار می‌کنند تا آن را به‬
‫مرحله‌ی فیلم‌برداری برسانند‪ .‬در مرحله‌ی اصالح رنگ و نور گاهی دانشگاه از یک شرکت حرفه‌ای‬
‫درخواست می‌کند که برای یک و یا دو روز امکاناتش را در اختیار دانشجویان فیلم‌برداری قرار‬
‫دهد‪ ،‬چون اصالح رنگ و نور یکی از بخش‌های مهم برای درس فیلم‌برداری است‪.‬‬
‫در کالس‌های کارگردانی تأکید بیش‌تر روی فیلم‌نامه‪ ،‬انتخاب بازیگر‪ ،‬بازیگردانی و نحوه‌ی‬
‫کارگردانی است‪ .‬زمان و تجهیزات فیلم‌برداری محدودتر هستند‪ .‬چه‌گونگی هدایت گروه از طرف‬
‫کارگردان یکی از مهم‌ترین تأکیدهای استاد در طی این سمینار است‪.‬‬
‫برسیم به آخرین و شاید مهم‌ترین مرحله و آن ورود به بازار کار است‪ .‬می‌خواهم‬
‫بدانم که دانشگاه‌ها در این حوزه هم نقشی را ایفا می‌کنند؟‬
‫بله‪ .‬آکادمی‌کلن در سمینارهایی از تهیه‌کننده‌ها دعوت به همکاری می‌کند‪ .‬دانشجویان‬
‫طرح‌هایی را که می‌خواهند در آینده کار کنند برای این تهیه کننده‌ها معرفی می‌کنند و از آن‌ها‬
‫آسانی استادها‬
‫ِ‬ ‫نقد و نظر می‌شنوند‪ .‬اغلب نقدها تند و تیز هستند‪ .‬این تهیه‌کننده‌ها را نمی‌شود به‬
‫متقاعد کرد‪ .‬آن‌ها به دانشجویان می‌فهمانند که بازار کار به مهربانی و انعطاف‌پذیری دانشگاه‬
‫نیست‪ .‬آن‌ها فقط به این فکر می‌کنند که آیا این فیلم کار می‌کند؟‬
‫عالوه بر این سمینارها‪ ،‬آکادمی‪ ،‬ساالنه تعدادی فیلم و طرح از میان کارهای دانشجویان انتخاب‬
‫می‌کند‪ .‬برای آن‌ها کاتالوگ چاپ می‌کند و از تهیه کننده‌هایی که روی کارگردان‌های جوان‬
‫سرمایه‌گذاری می‌کنند برای دیدن کارهای دانشجویان دعوت می‌کند‪ .‬بعد از نمایش فیلم‌ها در‬ ‫‪266‬‬
‫فضایی دوستانه‪ ،‬دانشجویان و فارغ التحصیالن با تهیه کنندگان ارتباط می‌گیرند و از همین طریق‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫پل‌های ارتباطی خود را با بازار فیلم برقرار می‌کنند‪ .‬البته دانشجویان از طریق شرکت در یک کالس‬
‫راهنمایی می‌شوند که چه‌طور کارشان را معرفی کنند که بتوانند تهیه کننده را تحت تأثیر قرار دهند‪.‬‬
‫می‌خواهم برگردید و یک نگاه خیلی اجمالی بکنید به این سه سال و نیمی‌که شما‬
‫در دانشگاه بوده‌اید‪ .‬چکیده‌ی آن‌چه برای شما اتفاق افتاد‪ ،‬این تحصیالت‪ ،‬رفتن به یک‬
‫کشور بیگانه‪ ،‬فائق آمدن به مشکالت زبان و‪ ...‬آیا ارزشش را داشت؟‬
‫آدم وقتی مهاجرت را تجربه می‌کند‪ ،‬انگار که از یک جای گرم و نرم ناگهان می‌اندازندش‬
‫توی آب یخ‪ .‬یک دفعه توانایی‌هایش کم می‌شود‪ .‬شبیه کودکی که باید برای ساده‌ترین چیزها هم‬
‫از یک بزرگ‌تر راهنمایی بگیرد‪ ،‬آدم باید خیلی بیش‌تر از وقتی که در وطنش بوده تالش کند تا‬
‫بتواند به خواسته‌هایش برسد‪ ،‬ولی به نظر من عملی کردن رؤیاها‪ ،‬غیرممکن نیست‪ .‬فکر می‌کنم‬
‫تجربیات متفاوتی را پشت سر گذاشتم و تحوالت زیادی در دیدگاهم نسبت به زندگی و فیلم‌سازی‬
‫به وجود آمد‪ .‬نمی‌دانم چه‌طور بگویم؟ مثل بچه‌ای که نوجوان می‌شود‪ ،‬بزرگ می‌شود‪...‬‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬

‫‪267‬‬
‫اهميت و جايگاه فيلم كوتاه در كشورهاي مختلف جهان‬
‫‪268‬‬

‫با تاكيد بر مخاطب شناسي فيلم كوتاه در ايران و جهان‬