‫زبـــان ایـنـتـرنـت ـی فـــارسـی‬

‫دیگر پالتوئیهای لوگوس‬

‫اندوه اروس‪ .‬بیونگ‪-‬چول هان‪ .‬ترجمۀ محمد راسخ مهند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫روانسیاست‪ :‬نئولیبرالیسم و فناوریهای جدید قدرت‪ .‬بیونگ‪-‬چول هان‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ترجمۀ مصطفی انصافی‪.‬‬

‫ادبیات و فلسفه‪ :‬پیوندها و گسستها‪ .‬فرید پروانه‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫چگونه در انتخابات پیروز شویم‪ :‬راهنمایی باستانی برای سیاستمدارن‬ ‫‪‬‬

‫امروزی‪ .‬کئنتوس تولیوس سیسرو‪ ،‬ترجمۀ مختار جعفری‪.‬‬

‫ریاضیات انتخابات و رأی گیری‪ .‬دابلیو دی والیس‪ .‬ترجمۀ مختار جعفری‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Farsi Textism‬‬
‫‪Somayyeh Chaychi‬‬

‫‪© Logos Publications 2020‬‬

 ‫زبـــان ایـنـتـرنـتـی فـ ـارسـی‬

‫تولد گونۀ جدید زبانی در شبکههای اجتماعی‬

‫سمیه چایچی‬
 ‫چایچی‪ ،‬سمیه‪-۵۶۳۱ ،‬‬ ‫سرشناسه‬
‫زبان اینترنتی فارسی ‪ :‬تولد گونۀ جدید زبانی در‬ ‫عنوان‬
‫شبکههای اجتماعی‪ /‬سمیه چایچی‪.‬‬ ‫و نام پدیدآور‬
‫قم‪ :‬نشر لوگوس ‪.۵۶۳۱ ،‬‬ ‫مشخصات نشر‬
‫‪۵۶۱‬ص‪.‬‬ ‫مشخصات ظاهری‬
‫‪۳7۱-۳11-۳1۱۱-1۵-7‬‬ ‫شابک‬
‫فیپا‬ ‫وضعیت فهرستنویسی‬
‫تولد گونۀ جدید زبانی در شبکههای اجتماعی‪.‬‬ ‫عنوان دیگر‬
‫زبان و اینترنت ‪ --‬ایران‬ ‫موضوع‬
‫‪Language and the Internet -- Iran‬‬ ‫موضوع‬
‫فارسی ‪ --‬جنبههای اجتماعی‬ ‫موضوع‬
‫‪Persian language -- Social aspects‬‬ ‫موضوع‬
‫فضای مجازی‪--‬ایران‪--‬جنبههای اجتماعی‬ ‫موضوع‬
‫‪Cyberspace- Social Aspects-Iran‬‬ ‫موضوع‬
‫رسانههای گروهی و زبان – ایران‬ ‫موضوع‬
‫‪Mass media and language -- Iran‬‬ ‫موضوع‬
‫جامعهشناسی زبان ‪ --‬ایران‬ ‫موضوع‬
‫‪Sociolinguistics -- Iran‬‬ ‫موضوع‬
‫‪P۵11‬‬ ‫ردهبندی کنگره‬
‫‪۶11/1۶‬‬ ‫ردهبندی دیویی‬
‫‪۱۳۵411۱‬‬ ‫شماره کتابشناسی ملی‬

‫زبان اینترنتی فارسی‪ :‬تولد گونۀ جدید زبانی در شبکههای اجتماعی‬

‫سمیه چایچی‬
‫ویراستار مولود زیبا کالم‬
‫طراح جلد محمدآرمین نادری‬
‫چاپ اول ‪۵۶۳۱‬‬
‫شمارگان ‪۶11‬‬
‫شابک ‪۳7۱-۳11-۳1۱۱-1۵-7‬‬
‫قیمت ‪ 1۱111‬تومان‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫تمامی حقوق این اثر محفوظ است‪ .‬تکثیر یا تولید مجدد آن کال یا جزئا‪ ،‬به هر‬
‫شکل اعم از چاپ‪ ،‬فتوکپی‪ ،‬اسکن‪ ،‬صوت‪ ،‬تصویر یا انتشار الکترونیک بدون‬
‫اجازه مکتوب از نشر لوگوس ممنوع است‪.‬‬
‫ایمیل‪info@irlogos.com :‬‬
‫تماس با مرکز پخش‪1۳11 ۵۱4 1141 :‬‬
‫فر وشگاه برخط لوگوس‪www.irlogos.com :‬‬
 ‫تقدیم‬

‫به آرمین صبور و مهربانم‪،‬‬

‫آدر ین عزیزم‬
‫و به روح پدرم‬
 ‫فهرست‬
‫پیشگفتار ‪1 .............................................................‬‬

‫‪ .1‬از قصههای پای آتش تا اختراع خطوط الکترونیکی ‪3..................‬‬

‫‪ .2‬نظریۀ تعاملی‪ ،‬پردازش اطالعات اجتماعی و مخاطب فعال ‪21 ........‬‬

‫‪ ۵ .1‬مقدمه ‪1۵ ..........................................................‬‬
‫‪ 1 .1‬نظریههای استفادهشده در این کتاب ‪11..........................‬‬
‫‪ ۶ .1‬مفاهیم کلیدی‪1۳ ................................................‬‬
‫‪ 4 .1‬نتیجهگیری‪۶1 ....................................................‬‬

‫‪ .3‬روششناسی پژوهش ‪33 ...........................................‬‬

‫‪ ۵ .۶‬مقدمه ‪۶۶ .........................................................‬‬
‫‪ 1 .۶‬مراحل سهگانۀ پژوهش انجامشده در این کتاب ‪۶۱ ...............‬‬
‫‪ ۶ .۶‬مرحلۀ اول‪ :‬تبارشناسی‪۶۳ ........................................‬‬
‫‪ 4 .۶‬مرحلۀ دوم‪ :‬توصیف ویژگیهای زبان اینترنتی فارسی ‪۶۱ .........‬‬
‫‪ ۱ .۶‬مرحلۀ سوم‪ :‬علل گرایش نوجوانان به چنین ابداعات زبانی ‪41 .....‬‬
‫‪ ۳ .۶‬مسائل اخالقی ‪4۶ ................................................‬‬
‫‪ 7 .۶‬نتیجه گیری ‪4۶ ...................................................‬‬
‫َ‬
‫آسون نوجوانان در‬
‫ِ‬ ‫‪ .4‬نگارش ت َرختیده موبدان بر کتیبهها یا نگارش‬
‫شبکههای اجتماعی آنالین ‪44 .........................................‬‬

‫‪ .4‬تبارشناسی زبان و خط فارسی ‪41....................................‬‬

‫‪ ۵ .۱‬مقدمه ‪۱۵ ..........................................................‬‬
‫‪ 1 .۱‬زبان فارسی در گذرگاه زمان‪۱۶ ....................................‬‬
‫‪ ۶ .۱‬کتیبهها و سنگنوشتهها‪۱۶ ......................................‬‬
‫‪ 4 .۱‬هجوم اعراب‪ ،‬رشد ادبیات و موج اول ترجمه ‪۱۳ ..................‬‬
‫‪ ۱ .۱‬چاپ ‪۱۱ ..........................................................‬‬
‫‪ ۳ .۱‬ارتباط با فرهنگهای غربی و موج دوم ترجمه ‪۳1 ..................‬‬
‫‪ 7 .۱‬رادیو‪۳1 ..........................................................‬‬
‫‪ ۱ .۱‬تلویزیون ‪۳۶ ......................................................‬‬
‫‪ ۳ .۱‬سینما ‪۳4 .........................................................‬‬
‫‪ ۵1 .۱‬اینترنت ‪۳7 .......................................................‬‬
‫‪ ۵۵ .۱‬نتیجه گیری ‪۳۳ ...................................................‬‬

‫‪ .6‬توصیف ویژ گیهای زبان اینترنتی فارسی ‪54 ..........................‬‬

‫‪ ۵ .۳‬مقدمه ‪7۱ .........................................................‬‬
‫‪ 1 .۳‬یافتههای حاصل از مطالعۀ اسکرینشاتها ‪7۳ ...................‬‬
‫‪ ۶ .۳‬تجزیه و تحلیل دادههای بخش دوم کتاب ‪۱۳ ....................‬‬

‫‪ .5‬علل گرایش نوجوانان ایرانی به ابداعات زبانی ‪33 ...................‬‬

‫‪ ۵ .7‬مقدمه ‪۳۶ .........................................................‬‬
‫‪ 1 .7‬یافتههای حاصل از مصاحبهها‪۳4 ................................‬‬
‫‪ ۶ .7‬تجزیه و تحلیل یافتههای حاصل از مصاحبهها ‪۵1۶................‬‬
‫‪ 4 .7‬نتیجه گیری ‪۵۵1 ...................................................‬‬

‫‪ .8‬کال آخر ‪115 ..........................................................‬‬

‫‪ ۵ .۱‬مقدمه ‪۵۵7 .........................................................‬‬
‫‪ 1 .۱‬نگرشهای پیرامون اصالح یا تغییر خط فارسی ‪۵11 ...............‬‬
‫‪ ۶ .۱‬نتیجه گیری و ارائۀ راهکارهای ارتباطی ‪۵1۱ .......................‬‬

‫فهرست منابع ‪131 ......................................................‬‬

 ‫پیشگفتار‬

‫اختراعات اساسی تاریخ ارتباطات نظیر خط‪ ،‬چاپ‪ ،‬روزنامه‪،‬‬

‫رادیو و غیره هر یک نشانهای در تاریخ بودند کهه فرهنهگ خهاص‬
‫خود را ایجاد کردهاند‪ .‬هر رسانه با گونۀ خاص تعاملی که همهراه‬
‫دارد همواره نحوۀ برقراری ارتبهاط میهان مخاطبهان را دسهتخوش‬
‫تغییه هر که ههرده اسه ههت‪ ،‬ارتباط ه هات رودررو و صه ههرفا شههههفاهی اولیههههه‪،‬‬
‫مخاطههر را محههدود بههه زمههان و مکههان و متک هی بههه نظههام اشههارات‬
‫فههراوان ب ههرای تفسههیر پیه هام مه هیکردنههد‪ .‬ام هها رفتههههرفتهههه بههها حضهههور‬
‫رسانهها‪ ،‬گونههای جدیدی از تعهامالت باواسهطه شهکل گرفتنهد‬
‫کهههه نظهههام نشهههانگانی ارتباطهههات رودررو را از مخاطههههر گرفتنههههد و‬
‫مخاطبان را بر آن داشتند تا گونههای جدید ارتبهاطی را بها توجهه‬
‫به نیاز خود شکل دهند‪ .‬این شخصهیسهازی فضهای ارتبهاطی بها‬
‫ظهور اینترنت به اوج خود رسید‪ .‬یکی از این شخصهیسهازیهها‪،‬‬
‫در قاله ههر تغیی ه هر زبه ههان نوشه ههتاری مه ههورد اسههههتفاده در فضههههاهای‬
‫شبکههای اجتماعی رخ میدهد که از آن با نام تکستیزم یا زبان‬
 ‫‪ / 1‬زبان اینترنتی فارسی‬
‫اینترنت هی ی هاد م هیشههود‪ .‬ای هن کتههاب و پههژوهش پیرامههون همههین‬
‫پدیده در زبان فارسی شکل گرفت‪.‬‬
‫اساس ایهن کتهاب‪ ،‬پژوهشهی سههمرحلههای اسهت کهه در گهام‬
‫اول زب ه ههان فارسه ه هی در گ ه ههذرگاه زم ه ههان و در بزنگاهههههههای حضهههههور‬
‫رسههانههای ارتبههاطی را مطالعههه کههرده اسههت‪ .‬در گههام دوم هین بههه‬
‫اس ههتخرا ویژ گه هیه ههای زب ههان اینترنتهههی فارسهههی مهههورد اسهههتفادۀ‬
‫نوجوانه ههان ‪ ۵۱‬ته هها ‪ ۵۳‬سه ههالۀ ایران ه هی در شههههبکۀ اجتمههههاعی تلگههههرام‬
‫پرداخت‪ .‬و در آخرین گام‪ ،‬علل ارتباطی چنین گرایشی از جانهر‬
‫این کاربران را مطالعهه کهرده اسهت‪ .‬ایهن کتهاب را مهیتهوان آغهازی‬
‫برای مطالعات ارتباطی زبان اینترنتی فارسی در نظر گرفت‪ .‬امید‬
‫دارم کهه مطالهر منههدرج در ایهن کتهاب‪ ،‬مههورد اسهتفادۀ محققههان‬
‫ای هن حههوزه و دانشههجویان و سههایر عالقهمنههدان قههرار گی هرد‪ .‬قطعهها‬
‫انج ههام چنه هین پژوهشه هی ب ههه تنه ههایی و بهههدون کمهههک و همراههههی‬
‫سههایرین ممکههن نمهیشههد‪ .‬ازای هنرو‪ ،‬در اینجهها الزم مهیدانههم کههه از‬
‫دکت ههر حمیه هد عب ههداللهیان‪ ،‬دکت ههر علیرضههها دهقهههان و دکتهههر املیههها‬
‫نرسیسه ه هیانس تش ه ههکر ک ه ههنم ک ه ههه کمکهههههها و راهنمهههههاییههههههای‬
‫ارزشمندشه ههان به ههرای بهبه ههود ای ه هن پههههژوهش بسههههیار الزم بههههود‪ .‬از‬
‫دوستان گرامیام‪ ،‬امیررضا تجویدی‪ ،‬پریا رحیمی تهرانهی و بهنهاز‬
‫راشدی نیز کمال تشکر را دارم که در طول انجهام ایهن پهژوهش از‬
‫هیچ کمکهی دریهغ نکردنهد‪ .‬البتهه بهدون شهک‪ ،‬بایسهتی از تمهامی‬
‫نوجوانانی کهه در ایهن پهژوهش بها مهن کمهال همکهاری را داشهتند‬
‫تشکر و قدردانی کنم که بدون همکاری آنها تهیه دادهههای ایهن‬
‫کت ههاب ممک ههن نب ههود‪ .‬در پایه هان مه هیبایسهههت قهههدردان دکتهههر سهههید‬
‫علیاصغر سلطانی و انتشارات لوگهوس باشهم کهه ایهن کتهاب را بهه‬
‫پیشگاه چشمتان رساندند‪.‬‬
‫سمیه چایچی‬
‫دی ماه ‪۵۶۳۱‬‬