‫ــــم‬ ‫لــــی ُم َح َّمــــ ٍد َو آلِ ُم َح َّمــــ ٍد َو َع ِّج ْ‬

‫ــــل َف َر َج ُه ْ‬ ‫ـــــل َع ٰ‬ ‫اَللّٰ ُه َّ‬

‫ــــم َص ِّ‬
 ‫وزارت آموزش و پرورش‬
‫سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی‬
‫فارسی دوم دبستان ـ ‪203‬‬ ‫نام کتاب‪:‬‬
‫سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی‬ ‫پدیدآورنده‪:‬‬
‫دفتر تألیف کتاب های درسی عمومی و متوسطه نظری‬ ‫مدیریت برنامه ریزی درسی و تألیف‪:‬‬
‫ِ‬
‫مقدم‪ ،‬پریچهر جب ّلی آده‪ ،‬زهراارجمند رشید آباد‪ ،‬فریدون اکبری ش َلدره‪ ،‬حسن‬
‫حسین قاسم پور ّ‬ ‫شناسه افزوده برنامه ریزی و تألیف‪:‬‬
‫ صغری  علیزاده‪،‬‬
‫ٰ‬ ‫ه‬ ‫فاطم‬ ‫ّارپور‪،‬‬
‫ف‬ ‫ص‬ ‫عبدالرحمان‬ ‫شعبانی‪،‬‬ ‫ّه‬
‫ل‬ ‫اسدال‬ ‫سنگری‪،‬‬ ‫درضا‬ ‫محم‬
‫ذوالفقاری‪ّ ،‬‬
‫غالمرضا عمرانی‪ ،‬گلزار فرهادی و سلیم نیساری(اعضای گروه تألیف)‬
‫کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی ‬
‫ اداره ی ّ‬ ‫مدیریت آماده‌سازی هنری‪:‬‬
‫سید علی موسوی‬ ‫احمدرضا امینی (مدیر امور فنی و چاپ) ـ مجید ذاکری یونسی (مدیر هنری) ـ ّ‬ ‫شناسه افزوده آماده سازی‪:‬‬
‫(طراح گرافیک و طراح جلد) ـ الهام ارکیا‪ ،‬بهاره جابری‪ ،‬میثم برزا‪ ،‬صبا صفا‪ ،‬فاطمه حق نژاد‪،‬‬
‫مهدیه صفایی نیا‪ ،‬ثمین صبور‪ ،‬آزیتا آرتا‪ ،‬لیسا برجسته‪ ،‬مهناز خسرو پناه‪ ،‬حمیدرضا بیدقی‪ ،‬سمانه‬
‫محمد علی سپهرافغان‪ ،‬حافظ میرآفتابی‪ ،‬علی‬ ‫محمدحسین تهرانی‪ ،‬علی خدایی‪ّ ،‬‬ ‫دهقانی پور‪،‬‬
‫ّ‬
‫سید علی موسوی‪ ،‬مانا نبوی فرهمند‪ ،‬سیاوش ذوالفقاریان‪ ،‬شیوا ضیایی‪ ،‬امیر‬ ‫ّ‬ ‫ خلخالی‪،‬‬‫موسوی‬
‫سیدعلی‬‫ّ‬ ‫ـ‬ ‫ ای)‬ ‫ه‬ ‫رایان‬ ‫خط‬ ‫(طراح‬ ‫انصاری‬ ‫کامران‬ ‫ـ‬ ‫(تصویرگران)‬ ‫اری‬ ‫ الد‬
‫ّ‬ ‫ب‬ ‫صاح‬ ‫مریم‬ ‫و‬ ‫ّنساجی‬
‫ محمد‬
‫ّ‬ ‫ک‬ ‫بی‬ ‫ّه‬
‫ل‬ ‫ ال‬‫ف‬ ‫سی‬ ‫م‪،‬‬‫مقد‬
‫ّ‬ ‫رشیدی‬ ‫زهرا‬ ‫مهر‪،‬‬ ‫باقری‬ ‫فاطمه‬ ‫ـ‬ ‫ آرا)‬
‫ه‬ ‫(صفح‬ ‫ پناه‬
‫و‬ ‫خسر‬ ‫مهناز‬ ‫موسوی‪،‬‬
‫دلیوند‪ ،‬فاطمه پزشکی‪ ،‬حمید ثابت کالچاهی و راحله زادفتح اله (امور آماده سازی)‬
‫تهران‪ :‬خیابان ایرانشهر شمالی ـ ساختمان شماره ی ‪ ٤‬آموزش و پرورش (شهید موسوی)‬ ‫نشانی سازمان‪:‬‬
‫ تلفن‪٩ :‬ـ‪ ،٨٨٨٣١١٦١‬دورنگار‪ ،٨٨٣٠٩٢٦٦ :‬کد پستی‪١٥٨٤٧٤٧٣٥٩ :‬‬
‫شرکت افست‪ :‬تهران ـ کیلومتر ‪ 4‬جاده ی آبعلی‪ ،‬پالک ‪ ،8‬تلفن‪77339093 :‬‬ ‫ناشر‪:‬‬
‫دورنگار‪ ،77339097 :‬صندوق پستی‪4979 :‬ـ    ‪ 11155‬‬
‫شرکت افست «سهامی عام» (‪)www.offset.ir‬‬ ‫چاپخانه‪:‬‬
‫چاپ نهم ‪١٣٩9‬‬ ‫سال انتشار و نوبت چاپ‪:‬‬
‫برای دریافت فایل ‪ pdf‬کتاب های درسی به پایگاه کتاب های درسی به نشانی ‪ www.chap.sch.ir‬و‬
‫برای خرید کتاب های درسی به سامانه فروش و توزیع مواد آموزشی به نشانی ‪www.irtextbook.ir‬‬
‫یا ‪  www.irtextbook.com‬مراجعه نمایید‪.‬‬

‫کلیه ی حقوق مادی و معنوی این کتاب متعلق به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش‬
‫و پرورش است و هرگونه استفاده از کتاب و اجزای آن به صورت چاپی و الکترونیکی و ارائه در پایگاه های‬
‫مجازی‪ ،‬نمایش‪ ،‬اقتباس‪ ،‬تلخیص‪ ،‬تبدیل‪ ،‬ترجمه‪ ،‬عکس برداری‪ ،‬نقاشی‪ ،‬تهیه فیلم و تکثیر به هر شکل و نوع‬
‫بدون کسب مجوز از این سازمان ممنوع است و متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار می گیرند‪.‬‬

‫شابک  ‪ISBN 978 - 964 - 05 - 2028 - 4 978 - 964-05 - 2028- 4‬‬

 ‫�خ‬
‫امام  م ى� ن� ى قُ«� ّ ِد َس ِ س ُّر ُه»‬
 ‫ستایش ‪2 ....................‬‬

‫فصل ا ّول نهادها‬

‫ درس اوّل‪ :‬کتاب خانه ی کالس ما ‪4 ...................‬‬

‫یار مهربان (بخوان و حفظ کن) ‪9 ................‬‬
‫درس دوم‪ :‬مسجد محلّه ی ما ‪10 .....................‬‬
‫چغندر پُربرکت (بخوان و بیندیش) ‪13 .............‬‬

‫بهداشت‬ ‫فصل دوم‬

‫ درس سوم‪ :‬خرس کوچولو ‪16 ..........................‬‬

‫‪2‬‬
‫را ِه سالمتی (حکایت) ‪ 1 .........................‬‬
‫ستاره (بخوان و حفظ کن) ‪22 .....................‬‬
‫ درس چهارم‪ :‬مدرسه ی خرگوش ها ‪23 ..................‬‬
‫متیز باش و عزیز باش (بخوان و بیندیش)‪28  .........‬‬
 ‫فصل سوم اخالق فردی و اجتماعی‬

‫درس پنجم‪ :‬چوپان درست کار ‪32   . ..............................‬‬

‫احوال پرسی (بخوان و حفظ کن) ‪35   . .......................‬‬
‫ درس ششم‪ :‬کوشا و نوشا ‪36   ..................................‬‬
‫خوش اخالقی (حکایت) ‪41    ...............................‬‬
‫ درس هفتم‪ :‬دوستان ما ‪42 ...................................‬‬
‫مورچه اشک ریزان‪ ،‬چرا اشک ریزان؟ (بخوان و بیندیش) ‪46 ...‬‬

‫را ِه زندگی‬ ‫فصل چهارم‬

‫ درس هشتم‪ :‬از همه مهربان تر ‪50 .............................‬‬

‫مثل یک رنگنی کمان (بخوان و حفظ کن)‪54 .................‬‬
‫همکاری (حکایت)‪55 .....................................‬‬
‫درس نهم‪ :‬زیارت ‪56 ..........................................‬‬
‫کی بود؟ کی بود؟ (بخوان و بیندیش)‪60    ....................‬‬

‫فصل پنجم هنر و ادب‬

‫ درس دهم‪ :‬هنرمند ‪64  ......................................‬‬

‫من هنرمندم (بخوان و حفظ کن)‪68 .......................‬‬
‫کودک زیرک (حکایت) ‪69   . ..............................‬‬
‫ِ‬
‫درس آزاد ‪70 ................................‬‬ ‫ِ‬ ‫ درس یازدهم‪:‬‬
‫درس دوازدهم‪ :‬فردوسی ‪ 72   ................................‬‬
‫یک کالغ‪ ،‬چهل کالغ (بخوان و بیندیش )‪76   ................‬‬
‫ ‬
 ‫ایران من‬
‫ِ‬ ‫فصل ششم‬

‫ایران زیبا ‪79   . .........................‬‬

‫ِ‬ ‫ درس سیزدهم‪:‬‬
‫ای خانه ی ما (بخوان و حفظ کن)‪85  ................‬‬
‫درس چهاردهم ‪ :‬پرچم‪86 ..............................‬‬
‫با پرستوهای شاد (بخوان و حفظ کن)‪91 ............‬‬
‫درس پانزدهم‪ :‬نوروز‪92 ................................‬‬
‫عمو نوروز (بخوان و بیندیش )‪99 ...................‬‬

‫فصل هفتم طبیعت‬

‫درس شانزدهم‪ :‬پَروا ِز َقطره‪102    . ..............................‬‬

‫شیر و موش (حکایت)‪106 ................................‬‬
‫مثل دانشمندان‪107  ............................‬‬ ‫درس هفدهم‪ِ :‬‬
‫درخت کاری (بخوان و حفظ کن)‪110   . .....................‬‬
‫بلبل و مورچه (منایش)‪111    . .............................‬‬
‫روباه و خروس (بخوان و بیندیش)‪112  .....................‬‬
‫نیایش ‪114 .................................................‬‬
 ‫سخنی با آموزگاران گرامی‬
‫طراحی‪ ،‬تدوین و تولید کتاب های فارسی‬
‫خدا را سپاس می گوییم که به ما توفیق داد تا ّ‬
‫و نگارش و دیگر کارافزارهای آموزشی برنامه را براساس تازه ترین اهداف و سیاست های‬
‫آموزشی به اجنام برسانیم‪ .‬امیدوارمی آموزش زبان فارسی موجب بهبود و رشد کیفی‬
‫آموزش و پرورش شود و ه ّمت بلند شما همکاران تالشگر‪ ،‬افق های تازه ای را فراروی نسل‬
‫آینده بگشاید‪.‬‬
‫طراحی و اجرای تدریس مطلوب این کتاب‪ ،‬نظر شما را به نکات زیر جلب‬
‫برای ّ‬
‫می کنیم‪:‬‬
‫‪ .١‬در برنامه ی آموزش زبان فارسی به مهارت های چهارگانه ی زبانی و قدرت تف ّکر و‬
‫توجه شده است‪ .‬براین اساس‪ ،‬محتوای درس فارسی در قالب‬
‫اندیشیدن‪ ،‬به یک میزان ّ‬
‫دو کتاب فارسی و نگارش تهیه و تدوین شده است؛ بنابراین تدریس و یاددهی هردو کتاب‬
‫دارای اه ّمیت است‪.‬‬
‫‪ .2‬در کتاب های فارسی از سه نوع خط استفاده شده است‪ :‬ا ّول ّ‬
‫خط خواندنی؛‬
‫خط نوشتنی و سوم ّ‬
‫خط حتریری‪.‬‬ ‫دوم ّ‬
‫خط خواندن‪ ،‬خطّی است که در کتاب ها و روزنامه ها استفاده می شود‪ .‬دانش آموز‬
‫ّ‬
‫معرفی شده در انتهای همنی کتاب و بخش های‬
‫دست کم می تواند این خط را در کتاب های ّ‬
‫«بخوان و بیندیش» ببیند‪ّ .‬‬
‫خط نوشنت در منت درس آمده است تا دانش آموز هنگام‬
‫خط حتریری نیز خ ّ‬
‫طی است که شعرهای کتاب با آن نوشته‬ ‫رونویسی‪ ،‬آن را مترین کند‪ّ .‬‬
‫شده است تا دانش آموزان با زیبایی ها و ظرایف آن اُنس بگیرند‪.‬‬
‫توجه به اینکه امروزه در فرایند یاددهی ــ یادگیری‪ ،‬دانش آموز نقشی ف ّعال‬
‫‪ .3‬با ّ‬
‫دارد‪ ،‬توصیه می شود همکاران تا حدّ امکان از روش های ف ّعال و پیشرفته در تدریس و‬
‫آموزش کتاب فارسی بهره بگیرند‪ .‬ایجاد فرصت های مناسب برای مشارکت دانش آموزان‬
‫در ف ّعالیت های کالسی‪ ،‬باعث تقویت مهارت های گوش دادن‪ ،‬سخن گفنت‪ ،‬خواندن‪،‬‬
‫نوشنت و اندیشیدن می شود‪.‬‬
‫توجه به اینکه اساس و پایه ی آموزش بر تف ّکر و ّ‬
‫خلقیت استوار است‪ ،‬انتظار‬ ‫‪ .4‬با ّ‬
‫توجه داشته‬
‫می رود همکاران گرامی در کالس درس به این جنبه و نیز تفاوت های فردی ّ‬
‫باشند‪ .‬برای تقویت ّ‬
‫خلقیت‪ ،‬بهتر است از پرسش های واگرا و باز پاسخ استفاده شود‪.‬‬
‫در پاسخ های ابداعی و ّ‬
‫خلق دانش آموز‪ ،‬از پیش داوری دوری کنیم تا مانع پرورش و‬
‫شکوفایی گفتار و نوشتار ّ‬
‫خلق آنان نشود‪.‬‬
‫‪ .5‬برای بهبود آموزش زبان فارسی در طول سال حتصیلی‪ ،‬بهتراست در آغاز سال‪،‬‬
‫جلساتی با اولیای دانش آموزان برگزار و نحوه ی کار با کتاب های فارسی به آنان توضیح‬
‫داده شود‪ .‬این کارموجب آگاهی بیشترخانواده ها از رویکردها‪ ،‬روش ها و ساختار کتاب‬
‫تعامل بنی مدرسه و خانواده را ارتقا می بخشد‪.‬‬
‫ِ‬ ‫می شود و درنتیجه‪،‬‬
‫‪ .6‬اجرای مناسب هر برنامه‪ ،‬به راهنما و دستورالعمل نیاز دارد‪ .‬انتظار می رود‬
‫کتاب راهنمای معلّم و کارافزارهای‬
‫ِ‬ ‫همکاران محترم در کلیه ی مراحل تدریس از مطالب‬
‫آموزشی فارسی به خوبی استفاده کنند‪.‬‬
‫‪ .7‬بسته ی آموزشی درس فارسی برای پشتیبانی از محتوای کتاب فارسی تهیه‬
‫شده است‪ .‬به کارگیری اجزای آن درحنی تدریس موجب تسهیل‪ ،‬حتکیم و غنی سازی‬
‫آموزش و یادگیری زبان فارسی می شود‪.‬‬
‫درس «آزاد» فرصتی مناسب برای معلّم و دانش آموزان است تا در محیط کالس‬
‫ِ‬ ‫‪.8‬‬
‫و با آرامش‪ ،‬باهم نوشنت و کا ِر جمعی را مترین کنند‪ .‬نوشنت درس آزاد کمک می کند تا‬
‫مفاهیم و مطالب ضروری متناسب با منطقه ی خود را با درنظر گرفنت فصول کتاب‪ ،‬در‬
‫ پذیری کتاب‪ ،‬به شما فرصت می دهد تا کمبودهای‬
‫ِ‬ ‫کالس درس طرح کنید‪ .‬این انعطاف‬
 ‫ِ‬
‫تألیف بخشی از محتوای کتاب‪،‬‬ ‫احتمالی را جبران کنید و در برنامه ریزی درسی و‬
‫مشارکت داشته باشید‪.‬‬
‫‪ .9‬در ارزشیابی مهارت های چهارگانه ی زبانی‪ ،‬تف ّکر و قدرت حتلیل دانش آموزان‬
‫توجه قرار گیرد‪.‬‬
‫درطول سال حتصیلی در قالب ف ّعالیت های عملی‪ ،‬مورد ّ‬
‫‪ .10‬از آجنا که هدف اصلی  کتاب فارسی تقویت مهارت گوش دادن‪ ،‬سخن گفنت‪،‬‬
‫خواندن و تف ّکر است‪ ،‬پیشنهاد می شود دانش آموزان عزیز پاسخ سؤاالت را در این کتاب‬
‫ننویسند تا فرصت بیشتری برای پرورش توانایی های گفتاری فراهم شود‪.‬‬
‫‪ .11‬ویژگی تلفیق آموخته ها و مفاهیم یادگیری ایجاب می کند تا در آموزش زبان‬
‫توجه شود؛ به همنی سبب‪ ،‬بسیاری از مفاهیم‬
‫فارسی به دیگر کتاب های درسی نیز ّ‬
‫قصه و شعر ارائه شده است‪.‬‬
‫اجتماعی‪ ،‬هنری‪ ،‬دینی و علمی ‪ ،‬در کتاب فارسی در قالب ّ‬

‫رهنمودهای ارزنده ی شما همکاران ارجمند‪ ،‬همواره پشتوانه ی گام های ما خواهد‬

‫بود‪.‬‬

‫گروه زبان و ادبیات فارسی‬

‫دفتر تألیف کتاب های درسی عمومی و متوسطه نظری‬
‫آدرس وبگاه گروه‬
‫‪Literature-dept.talif.sch.ir‬‬