Karta pracy

„Epoka ucisku z teraźniejszością”

1. W jaki sposób Tadeusz Peiper definiuje poszczególne człony hasła „miasto, masa, maszyna”? Z
czym poecie kojarzą się te rzeczowniki?

Każde z tych haseł zawiera rozważania na temat osobnego problemu. Hasło „miasto” – autor
dostrzega skok cywilizacji po zakończeniu I wojny światowej. Całe to zajście diametralnie odwraca
sytuację, a miasto staje się synonimem nowoczesności oraz kultury. Hasło „masa” – autor ukazuje,
że nowoczesne społeczeństwa to społeczeństwa masowe. Mamy tutaj na myśli państwo o dużej
populacji. Peiper zauważa narodziny kultury masowej, w której zwiększa się grono potencjalnych
odbiorców, upatrując w tym wielkiej szansy dla artystów. Oraz ostatnie hasło „maszyna” - stanowi
nowoczesne narzędzie ludzkiej pracy. Podstawową rolą maszyny w sztuce jest jednak jej
użyteczność. Dzięki wynalazkom technicznym sama sztuka może poszerzyć swoje środki wyrazu.
Podsumowując słynny manifest Peipera, należy zwrócić uwagę, że skupia się on na rzeczywistości
teraźniejszej. I wskazuje, że dzieło sztuki ma opiewać miasto, rządzić się zasadą ekonomii i być
doskonale skonstruowaną całością.

2. Scharakteryzuj człowieka „epoki ucisku z teraźniejszością, jakim widzi go Peiper. Nie cytuj.

W czasie „epoki ucisku z teraźniejszością” człowiek zaczął jednoczyć się z otaczającym go

światem. Zamiast odrzucać cywilizację, akceptował ją i pochwalał. W tej nowoczesnej
rzeczywistości człowiek przekuwał instynkt na ideę. Peiper wskazywał na chęć kształcenia
cywilizacji właśnie przez człowieka. Aby kształtował własne państwo, dbał o nie i rozwijał w każdy
możliwy sposób.

3. Zinterpretuj wyrażenie „więzienie historii” zastosowane w ostatnim akapicie tekstu Peipera.

Wyrażenie „więzienie historii” ukazywało fakt, że człowiek cały czas myślał i miał w głowie dzieje,
które dawno miały miejsce. Sytuacje, które zaszły w przeszłości utkwiły w pamięci ludzi i nie
mogły z niej wyjść niczym człowiek zamknięty w więzieniu. Ludzie żyli przeszłością, natomiast
Peiper wskazywał aby żyć tym co jest teraz.

4. Przeczytaj wiersz Juliana Przybosia Notre-Dame, nazwij rodzaj liryki, określ, kim jest podmiot
liryczny, adresat tekstu oraz opisz sytuację liryczną.

Wypowiedź podmiotu lirycznego można podzielić na dwie części. Pierwsza z nich – opisowa,
należy do rodzaju liryki pośredniej. Podmiot mówiący wyraża się tutaj w 3 osobie liczby mnogiej
prezentując swoje przemyślenia i doznania przy pomocy opisu katedry w Chartres. Podmiot
liryczny, czyli Julian Przyboś, skupia się na wyglądzie wewnętrznym katedry. W drugiej części
utworu podmiot liryczny wypowiada się w 1 osobie liczby mnogiej. Jest to fragment liryki
bezpośredniej, w której osoba mówiąca ujawnia swoje, poglądy, myśli oraz uczucia. Część ta jest
nieco bardziej indywidualna i osobista. Jak wskazuje sam tytuł, wiersz opisuje najsłynniejszą
paryską katedrę.

5. Cechom architektury gotyckiej przyporządkuj cytaty z wiersza Przybosia.

Cechy budowli w stylu gotyckim Cytat z wiersza Notre-Dame

mnogość elementów zakończonych łukiem „By wprost do nieba odlecieć”
ostrym

łuk utworzony z dwóch odcinków koła „i swoją wolę, zrównaną z niezgłębionym

schodzących się pod kątem ostrym lazurem”

zwieńczenie wieży lub jej hełmu mające „Lecz zdjęło mnie z iglicy jak z haka
postać smukłego stożka wnętrze”

rzygacze, czyli kamienne, przyjmujące „i trwać pod hurgotem głazów szybujących

fantazyjne kształty, zakończenia rynien coraz wyżej i wyżej”
dachowych

słup dźwigający ciężar konstrukcji budynku „trzeba wyostrzyć w piony budowniczych

drabin”

budulec używany w Europie Zachodniej przy „Te mury z odrąbanych skał”

budowie katedr – w Polsce zastąpiony cegłą

sklepienia krzyżowo-żebrowe „tam na kluczu sklepienia drga zamknięty

charakteryzujące się tym, że linie pęd strzał”
odchodzące od filarów zbiegają się w jednym
miejscu

fasady katedr gotyckich zazwyczaj składały „nagły zawrót stoczy ze szczytu w dwie
się z dwóch wież wieże, urwane dna”

monumentalne rozmiary charakterystyczne „Co znaczę ja żywy o krok od filarów!”

dla katedr gotyckich