1.

Barok – barocco – słowo barok pochodzi z języka portugalskiego barocco – oznacza rzadką i
cenną perłę o nieregularnym kształcie. Nazwa barok została zaczerpnię™nia z końcu ubiegłego
wieku z terminologii historii i sztuki.
2. Ramy cz asowe baroku od końca XVI wieku do końca XII wieku, a nawet XVIII stulecia.
3. Najważniejsze wydarzenia epoki: 1545 – sobór trydencki, 1600 – wojny polsko szwedzkie,
1618 – wojna trzydziestoletnia, 1609 – rokosz Zebrzydowskiego, 1655 -potop szwedzki
4. Kontrreformacja – zwalczanie reformacji przez Kościół katolicki poprzez system oświaty
katolickiej i misję odzyskiwania wyznawców.
5. Teatralizacja życia – nadawanie cech rytuału, spektaklu, czynnościom nie tylko odświętnym
(śluby, pogrzeby), ale także codziennym (makijaże, peruki stroje).
6. Sarmata – szlachcic Polak żyjąćy na przełomie XII i XVIII wieku. Przekonany był, że on jak i
reszta jego społeczności pochodzi od starożytnego rodu Sarmatów. Zalety sarmackie uległy
przemianie w wady: ksenofobię, konserwatyzm, nietolerancja religijna, umiłowanie
przepychu.
7. Metafizyka – zwrot ku duchowości jako wynik zagubienia, leków, poczucia osamotnienia w
niespokojnej epoce, objawiący się mistycyzmem, poszukiwanie Boga, pogardą dla
doczesności.
8. Racjonalizm to pogląd zgodnie, z którym rozum jest miarą prawdy. Można podać w
wąpliwość ludzkie poznanie i oparte na tej podstawie rozumowanie. Kartezjusz mówił
„cogito ergo sum” („Myślę więc jestem”). Umysł jako najskuteczniejsze narzędzie
poznawania rzeczywistości.
9. Sceptyzm – filozofia, która doprowadza odbiorcę do punktu zdezorientowania i desperacji,
zaufania Bogu i pewności jakie daje religia. Pascal: człowiek jest istotą wątła, ale jedyną
myślącą wśród innych istot; wiara jest skuteczniejszą metodą odkrywania prawdy niż rozum.
10. Cechy sztuki baroku:
- przepych
- monumentalizm
- duży rozmach budowli
- bogactwo dekoracji
- budowano obiekty o charakterze religijnym i świeckim – kościoły
- przemijanie, niepewność istnienia, kruchość człowieka, marność doczesności, relacje między
człowiekiem a Bogiem (metafizyka).
- operowanie światłocieniem. (malarstwo).
- kontrast, dynamizm, asymetria, kompozycja, iluzja
- motywy: religijne, mitologiczne, alegorie i symbole wyrażające marność doczesności,
przemijanie
- ekspresja, dynamizm postaci (rzeźba).
- rezygnacja z (obowiązujących w renesansie i antyku) wyznaczników klasycznego kanonu
piękna.

11.

Przesycenie obrazów motywami grozy, odróżnia Barok od Rensesansu, głowa Meduzy z kłębowiskiem
węży zamiast włosów, silnia przerażająca to źródło piękna dla mistrzów baroku.

W renesansie natomiast rozwijało się malarstwo portretowe, tematyka religijna, mitologiczna,

biblijna. Postacie były malowane na wzór piękna klasycznego. To odróżnia oba style.
 12. Nurt literatury barokowej:
- manieryzm (doskonałość formalna utworu, harmonia elementów)
- konceptyzm (oryginalność, niezwykłość pomysłu poetyckiego, zaskakuje odbiorcę),
- poezja metafizczna (wyraz myśli filozoficznej rozważań metafizycznych).
- marinizm – nurt, którego nazwa pochodzi od nazwiska włoskiego poety Marina, poezja
oparta na pomyśle, zadziwieniu.
- poezja ziemiańska (sarmacka) – problemy i charakterystyka stanu szlacheckiego, pochwała
życia na wsi, dydaktyzm.
- poezja światowych rozkoszy – poezja sławiąca przyjemności zmysłowe, korzystanie z uroków
życia, często miłość ukazuje jako grę, a rozkosze ziemskie jako dar od Boga.

13. Sonet IV „O wojnie naszej, która wiedziemy z szatanem, światłem i ciałem” – zapowiada
wprowadzenie postaci rycerza Chrystusowego, którym podmiot liryczny pragnie stać się obliczu
zagrożeń niesionych przez świat doczesny. Podmiot liryczny widzi szczęście ludzkości w pokoju i
stabilizacji, neguje ich możliwość w świecie opanowanym przez „Hetmana ciemności” (szatana),
którego zwalczanie jest sensem istnienia człowieka.

14. Motyw Vanitas – motyw religijno-artystyczny związany ze sztuką, poznaniem i czasem.

Łączy piękno i przemijanie. Częstymi skojarzeniami przywołującymi obrazy przemijanai były w baroku
sentencje memento mori i carpe diem.

15. W baroku miłość urasta do wysokiego rangi jest rozpatrywana we wszystkich aspektach nie tylko
życia ale i także w sztuce. Była przede wszystkim miłością sensualną i ściśle łączyła się z fascynacją
ludzkim ciałem.

16. Utwór Wacław Potockiego „zbytki polskie” jest krytycznym obrazem XVII wiecznej polskiej
szlachty. Poeta krytykuje szlachtę za jej rozrzutność i upodobanie do luksusów, które nie szły w parze
z wypełnianiem obowiązków wobec ojczyzny

17. Pasek krytykuje między innymi duńska kuchnię i nie może wyjść z podziwu że śpi się tam nago.

Odnosi się do Duńczyków z pewnym dystansem. Nie kpi z nich ale lekka ironią opowiada o Dunkach,
o ich otwartości w wyrażaniu uczuć.

18. Makaronizm to obca forma wpleciona w tekst pisany w języku ojczystym. Występuje w
Pamiętnikach Jana Chryzostoma Paska. Oddaje koloryt kultury szlacheckiej, popisywali znajomością
łaciny.

19. Koncept to wyszukany, oryginalny i niespodziewany pomysł na którym oparty jest utwór
poetycki, zarówno pod względem budowy jak i treści.

20. Paradoks jest argumentem niezgodnym z logiką i zdrowym rozsądkiem, ale oksymoron to postać
mowy, w której łączą się sprzeczne słowa. Oksymoron może być czasem paradoksem.