171 ang nakalipas noong Nobyembre 4, 1841, binitay ng mga Espanyol ang

relihiyosong si Apolinario de la Cruz a.k.a Hermano Pule. Paano nangyari

ito? Si Hermano Pule ay isang lay brother ng Ospital ng San Juan de Dios na
nagpakita ng kagustuhan na maging isang pari.

Hindi siya pinahintulutan at tinanggal pa sa ospital. Kaya noong 1832,

itinatag niya ang Cofradia de San José, isang “kapatiran” na indio lang ang
puwedeng sumali. Karamihan ng mga kasapi nito ay mga magsasaka at
naging alternatibo sa relihiyong Espanyol, na madalas mang-api sa
kanila. Mula sa headquarters nito sa Bundok Banahaw, nagkaroon sila ng
malawak na ng kasapian sa Tayabas, Laguna at Batangas. Sa paglakas ng
samahan napraning ang mga Espanyol sa kabila ng paghiling niya na kilalanin
ng pamahalaan at simbahan ang kanyang kasapian sa tulong ng Espanyol na
ipinanganak sa Pilipinas na si Domingo Roxas, ang nagtatag ng Roxas y Cia na
ngayon ay Ayala Corporation.

Itong si Domingo ay isang pasaway na creole, sinuportahan ang Andres

Novales Revolt at sila ni Pule ang dalawa sa unang nagsulong ng nasyunalismo
sa Pilipinas, nauna pa kay Rizal! Ang chaplain o capellan ni Hermano Pule ay
pari din ni Roxas! Noong Oktubre 1841, sinalakay ng mga Espanyol ang
Cofradia. Inipon ni Pule ang apat na libong mga kasapi sa Alitao at
matagumpay na nakipaglaban sa mga Espanyol, ngunit nang dumating ang
mga reinforcements na Espanyol, walang awa nilang minasaker ang mga
matatanda, mga babae at mga bata na kasama nila Pule. Nahuli si Pule sa
Barrio Guibanga at hinatulang mamatay sa Casa Tribunal ng Tayabas.

Matapos siyang barilin sa edad na 26, ang katawan niya ay kinwarter o

pinaghati-hati, inilagay sa mga kawayan at ibinandera sa mga lugar na
madaling makita upang maging warning sa mga nag-iisip na mag-alsa.

Nakulong naman si Domingo Roxas dahil sa pag-aalsa ni Pule at noong 1843

sumalakay naman ang rehimiyentong Tayabas sa Fort Santiago, sinasabing
may kinalaman din siya dito. Ang kaibigan ni Pule na si Domingo Roxas ay
namatay sa Fort Santiago noong 1843, hindi na inabutan ang perdon na
naihingi para sa kanya sa Espanya ng kanyang panganay na anak na si Doña
Margarita Roxas de Ayala. Ilang bagay ang ipinapakita sa atin ng pag-aalsa ni
Hermano Pule: Hindi natulog ang mga Pilipino sa dilim ng 333 years na
pananakop ng mga Espanyol, isa lang ang pag-aalsa ni Pule sa kulang-kulang
200 pag-aalsa na naganap. At sa ating mga pakikibaka para sa kalayaan,
magmula sa pag-aalsa ng mga babaylan sa Visayas, pag-aalsa ni Pule, sa
Katipunan, at sa Rebolusyong EDSA, hindi nawawala ang ating ugaliu na
kumapit sa Maykapal upang ipaglaban ang ating bayan.