Modyul 1: Ang Filipino bilang wikang Pambansa, wika ng bayan

at wika ng pananaliksik

Aralin 3
WIKANG AKADEMIKO ANG WIKANG FILIPINO

Isang hamon para sa atin ang paglinang ng Wikang Pambansa dahil sa pagkahumaling ng
maraming Pilipino sa Wikang Ingles. Sa talumpati na ibinigay ng isang pinipitagang edukador at
tagapagtanggol ng wikang pambansa na si Dr. Amalia Cullarin-Rosales na pinamagatang “Ang Wikang
Filipino sa Akademya”, nagbigay siya ng mga katanungan sa paggamit ng Wikang Filipino sa Akademya
at binigyang-liwanag ang bawat isa sa mga tanong na ito. Tunghayan ang kanyang talumpati:

ANG WIKANG FILIPINO SA AKADEMYA

Dr. Amalia Cullarin- Rosales

I. Panimula

Nais kong batiin ang pamunuan ng SANGFIL sa pagdaraos ng mga gawaing tulad nito kung saan
ay nagkakasama-sama ang mga nagmamalasakit sa ating wikang pambansa upang ito ay mapayabong at
maging wika hindi lamang ng iilang lalawigan kundi ng buong bansa. Ang tema ng inyong kumperensiya
ngayong taong ito, Ang Wika sa Nagkakaisang Republika ay tunay na mapanghamon. Mapanghamon,
sapagkat napakaraming balakid ang susuungin ng mga nagmamalasakit sa Wikang Filipino upang
maisakatuparan ang adhikaing ito. Bagamat nakatagpo tayo ng kasangga sa katauhan ng Pangulong
Joseph Ejercito Estrada sa ating adhikaing pagpapalaganap sa Wikang Filipno bilang wikang dapat na
gamitin sa paaralan, mga tanggapan ng pamahalaan, konggreso at pakikipag-ugnayang panlabas, ay
damang-dama naman ang pagtutol ng ilang mga kilalang tao na ang Wikang Filipino ay gawing wika ng
pagtututro at pakikipagtalastasan ng ating pamahalaan.

Kung nanonood kayo ng balita sa telebisyon kagabi, nakapanlulumo para sa mga nagmamalasakit
sa Wikang Filipino ang mga katagang namutawi sa labi ng ating Kalihim ng Edukasyon, Kultura at
Isports, ganoon din mula sa ilang pinuno ng mga paaralang ang mga pangunahing mag-aaral ay anak ng
mayayaman. Mahirap daw na isagawa ito! Magastos!

Kung ganito ang reaksyon ng mga taong dapat na manguna sa pagsuporta sa adhikain ng ating
Pangulo, ano na ang kahihinatnan ng ating mga mithiin para sa Wikang Filipino? Nais ko na lamang
tumingala sa langit at hilingin sa Panginoon na pasukin ng banal na espiritu ang diwa ng puso ng mga
taong may ganitong pananaw upang mabago ang kanilang paniniwala.

II. Mga Katanungan sa Paggamit ng Wikang Filipino sa Akademya

Ang paksang naibigay sa akin ay Wikang Filipino sa Akademya. Sa pagtalakay ko sa paksang ito
ay nais kong ihain sa inyo ang mga sumusunod na katanungan:
1. Gaano na ba kalawak ang paggamit ng Wikang Filipino bilang wika ng Akademya?
2. Mas Epektibo ba ang paggamit ng Wikang Filipino kaysa Ingles sa pagtuturo?
3. Ano ba ang pananaw ng mga mag-aaral hinggil sa paggamit ng Wikang Filipino bilang
wikang panturo?
4. May Malaki bang papel ang paggamit ng Wikang Filipino sa pagtuturo upang mahubog ang
pagkabansa o nasyonalismo sa mga mamamayan?
5. Mapagtatagumpayan ba ng mga nagmamalasakit sa Wikang Filipino na ito ay tunay na
malawakang magamit?

Sa unang katanungan kung gaano na kalawak ang paggamit ng Wikang Filipino sa Akademya,
wala akong tiyak na datos na maihahain. Subalit kung pagbabatayan ang sinasabi sa aklat na The
Philippines: A Unique Nation ni Sonia Zaide, edisyong 1997, pahina 20, na nagsasaad na ang gumagamit
ng Filipino sa buong kapuluan ay 23.02%, samantalang ang Cebuano ay 24.38%, masasabing hindi pa rin
malawak ang paggamit nito sa kapuluan. Ganoon din naman, kung pagbabasehan ang mga paaralan na
gumagamit ng Wikang Filipino sa maraming asignatura, hindi rin kaiga-igaya ang datos dito sapagkat sa
kasalukuyan, ang Pamantasan ng Pilipinas pa lamang ang tunay na nagpapatupad ng paggamit nito bilang
wikang panturo at pakikipagtalastasan. Sinabi kong nagpapatupad ng paggamit ng Wikang Filipino,
sapagkat ang pangulo ng Pamantasan ay nagpalabas ng kautusan tungkol dito. Kapansin-pansin din na
ang mga pangalan ng mga tanggapan at iba pang pagkakakilanlan sa mga gusali sa U.P. ay nasa Wikang
Filipino. Nakakatuwa ring pakinggan ang kanilang sagot kapag ikaw ay tumatawag sa kanilang
tanggapan. Ang maririnig mo ay Tanggapan ng Pangulo, magandang umaga. Nang una ko itong marinig,
may haplos ng tuwa itong dinala sa aking puso at masaya rin akong sumagot ng Magandang umaga. Ako
po si Dr. Rosales. Maari po bang makausap si Dr. Pecson?

Dito, sa Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas, hindi pa masyadong malawak ang paggamit ng

Filipino. May mga nagtuturo ng Kasaysayan ng Pilipinas na Ingles ang ginagamit kung kaya tinawag ko
ang pansin ng Tagapamuno ng Kagawaran ng Kasaysayan at pinagsabihan na ipatupad ang paggamit ng
Filipino sa pagtuturo ng Kasaysayan.

Ang pakikipagtalastasan ay hindi rin isinasagawa sa Wikang Filipino kundi sa Wikang Ingles.
Wala ring ipinalabas na kautusan na gamitin ang Wikang Filipino sa pakikipagtalastasn. Marahil ay
napapanahon na, na ang Wikang Filipino ay malawakang magamit sa P.U.P.. Maaari na marahil na ito ay
maisakatuparan sapagkat noong dumalaw dito si Pangulong Estrada ay binigyang-diin niya ang paggamit
ng Wikang Filipino sa pagtuturo at pakikipagtalastasan.

Nais kong banggitin sa puntong ito ang isang pangyayari kaugnay ng paggamit ng Wikang
Filipino sa akademya. Ito ay nangyari sa isa sa mga guro ng P.U.P. na masigasig na tagapagtaguyod ng
Wikang Filipino. Siya ay si Ka Cesario Y. Torres na sa ngayon ay pangulo ng PANDAYLIPI,Ink. Sa
ilalim ng PASUC evaluation, ang isang bagong full professor ay kinakailangang magdaan sa PASUC
Accreditation Committee para sa mga bagong propesor. Si Ka Cesario ay tumangging gumamit ng
Wikang Ingles sa pagsagot sa mga tanong sa kanya sa oral at written examinations. Pinanindigan niya ang
paggamit ng Wikang Filipino. Walang nagawa ang nasa Accreditation Committee. Napailing na lamang
sila at tinanggap ang wikang ginamit ni Ka Cesario.

Eh bakit nga ba kailangang sa pakikipag-usap natin sa kapwa natin Pilipino sa loob ng akademya
ay kailangang Inglesan tayo ng Inglesan? Bakit hindi natin gamitin ang sariling wika?

Sa pangalawang katanungan, mas epektibo ba ang paggamit ng Wikang Filipino kaysa Ingles sa
pagtuturo?
Bagamat sa personal kong karansan ay napatunayan ko na higit na mabisa o epektibo para sa higit
na ikinauunawa ng mga mag –aaral ang paggamit ng Wikang Filipino, nagsagawa pa rin ako ng sariling
pananaliksik hinggil dito. Nag-interbyu ako ng mga guro, hindi lamang iyong mga nagtuturo ng Agham
Panlipunan, kundi ganoon din ang mga gurong nagtuturo ng Ingles.

Ayon sa mga guro ng sikolohiya:

 Filipino ang wikang gustong gamitin ng mga bata. Mas higit silang nakapagpapahayag ng
kanilang nasa isip;
 Kapag pinagsasalita sa Filipino, hindi takot ang mga bata na baka sila magkamali. Kapag
Ingles, nag-aalala sila na baka mali ang kanilang bigkas o gamit ng Ingles. Kaya, kapag
nagkamali sila, ayaw na nilang magsalita, nagkakaroon sila ng inhibisyon.
 Kung nais ng guro na maging epektibo ang mga bata sa paglahok sa diskusyon, pabayaan
silang magsalita sa Filipino.
 Mas naiintindihan ng mga bata kung Filipino ang gamit sa pagtalakay ng mga aralin; mas
malawak ang interaction, mas nakakapag-express sila ng sarili nila.

Ayon naman sa ilang mga guro ng Ingles na aking kinapanayam, bagamat Ingles daw ang
kanilang asignatura, ang mga halimbawa nila ay isinasalin pa nila sa Filipino upang higit na
maunawaan. Ganoon din daw ang kanilang pagpapaliwanag. Isa naming iskolar na guro ng
Sikolohiya si Gng. Alice G. Rosero, ang nagbigay sa akin ng kanyang paniniwala higgil sa
paggamit Wikang Filipino sa pagtuturo. Ayon sa kanya, Ang Wikang Filipino ay dapat na
gamiting midyum ng pagtuturo sapagkat ito ang wikang unang nakagisnan nang higit na
maraming bilang ng mga mag-aaral; na ang kaisipan ng mga mag-aaral ay nakaabot na sa antas
kung saan ay magagamit niya ang Wikang Filipino sa pagpapahayag ng kanyang kaisapan,
damdamin, takot, pangarap,pag-asa at iba pang damdamin. Sa pagpapatuloy niya sa kanyang
pahayag na nais kong basahin sa wikang ginamit niya, ang Wikang Ingles, ay ganito pa ang
kanyang sinasabi:

“This level of language usage usually approximates his mental capability, and as such, it
is already the logical choice of a medium in comprehending abstract academic concepts.
Introducing new abstract concepts in a different language will be an intellectual setback for a
student who has to grope with a new medium to understand and express the new concepts he is
trying to learn.”
Sa bandang huli ng kanyang nakasulat na pahayag sa paniniwala niya sa paggamit ng
Wikang Filipino ay ganito ang sinabi ng guro ng Sikolohiya na ito:

“The fact that I am expressing my thoughts in English while arguing for the use of
Filipino in schools, already reflects the confusion and painful struggle I had to go through as I
groped through two languages in my early years of education”.

Kaugnay nito, may mga pag-aaral na isinagawa na nagpapatunay na ang mga bata na
tinuruang bumasa sa pamamagitan ng kinagisnan nilang wika, ang Filipino, sa kasong ito, ay
may higit na kahusayang bumasa at umunawa. Higit na mabilis ang pangkaisipang pag-unlad
kaysa mga mag-aaral na ang sosyolohikal at pangkabuhayang antas ng pamumuhay ay katulad
din ng mga batang nabanggit na tinuruang bumasa sa Ingles kahit na nga una o maaaring ang
tangi nilang wika na ginagamit sapul pagkabata ay Filipino. Ito ay sapagkat ang unang
edukasyon ay nakatutok sa paghubog ng kaalamang pandama (perceptual knowledge), at
sapagkat ang bata ay nakikita ang kanilang kapaligiran sa pamamagitan ng kanilang pandama
(five senses) at ipinahayag ang kaalamang ito sa pamamagitan ng kanilang unang wikang
natutunan, mas mabilis ang kanilang pagkatuto sa pamamagitan ng paggamit ng wikang kanilang
nakasanayan.

Sa bahagi naman ng mga mag-aaral ay ganito ang kanilang sinabi kaugnay ng paggamit
ng Filipino bilang wika ng pagtuturo sa mga paaralan:

“Mas nagkakaroon ng madaling pagkakaunawaan ang mga Pilipino; mas dama ang
gagamit ng Filipino at higit itong mamahalin ng mga mamamayan; magandang pamamaraan ang
paggamit ng Filipino sa pagtuturo upang mapaunlad ang wikang ito; mas maipapahayag ng mga
mag-aaral ang kanilang kaisipan sa pamamagitan ng wikang ito.”

Bagamat may mga ganitong pahayag ang mga mag-aaral na aking kinapanayam at
hiningan ng nakasulat na pananaw hinggil sa paggamit ng Wikang Filipino sa pagtuturo, ay
nagkakaisa rin naman sila sa pagsasabi na mahirap din kung Filipino ang gagamitin sa lahat ng
asignatura sapagkat nangangahulugan ito ng pagsasaisantabi sa Wikang Ingles. Apatnapu’t walo
sa limampung mag-aaral na aking kinapanayam ang nagsabi na hindi dapat mangyari ito
sapagkat ang Ingles ang kailangan para sa pandaigdig na pakikipagtalastasan. Naniniwala rin ang
apatnapung mag-aaral na mas higit ang tsansa nila na madaling makapagtrabaho kung magaling
sila sa Wikang Ingles. Sa madaling salita, bagamat naniniwala sila sa pagpapahalaga sa Wikang
Filipino, hindi naman nila nais na maisantabi ang Ingles. Hindi natin masisisi ang mga kabataang
ito sapagkat ang kanilang sinabi ang siyang katotohanan. Sa pag-aaply nga naman ng trabaho,
sila ay ininterbyu sa pamamagitsn ng Wikang Ingles; ang information sheet ay nakasulat din sa
Wikang Ingles kaya Ingles din ang kanilang kailangang sagot. Sa mga pagsusulit na ibinibigay sa
kanila sa mga tanggapang kanilang pinag-aaplayan ay Ingles din ang mga tanong. Paano nga
naman nila maibubuhos ang kanilang puso sa Wikang Filipino? Sa mga sagot ng mga kabataang
ito ay maliwang na sinasabi nila na gamitin lamang ang Filipino sa mga asignaturang Filipino at
Agham Panlipunan. Tunay na ito ay isang nakalulungkot na rebelasyon mula na rin sa ating mga
mag-aaral.

Ang kasunod na katanungan ay kung may malaking papel ang paggamit ng Wikang
Filipino sa pagtuturo sa paghubog ng nasyonalismo o pagkabansa ng mamamayan. Ang aking
sagot sa tanong na ito may isang naghuhumiyaw na OO. Naniniwala ako na napakalaki ng
magagawa ng wika sa paghubog ng pagkabansa o nasyonalismo at sa pagtatanim ng matinding
pagmamalaki sa pamana ng ating lahi.

Nahihirapan akong maunawaan ang paniniwala ng marami na ang isang tao na

nakapagsasalita ng Wikang Ingles nang buong-husay kagaya ng isang native –born American ay
nagtataglay rin ng nasyonalismong kapantay ng isang tao na nagsasalita, sumusulat at nag-iisip
sa Filipino. Naniniwala ako na hindi lamang paraan ng pagpapahayag ang wika. Higit pa rito ang
sinasakop nito. Sabi nga ng iskolar na sosyolohista na aking kinapanayam:

“Language involves complex thoughts process, such that person can speak and correct
English. And when he had already achieved that level of language facility- thinking in English-
he has internalized not just the language but the culture’s thought processes as well. Thus, it
won’t be wrong to say that he is part American in thoughts.”

Ang huling katanungan ay kung mapagtatagumpayan ng mga nagmamalasakit sa wikang

Filipino na ito ay malawakang magamit at tunay na maging wika hindi lamang sa pagtuturo
kundi sa mga tanggapan man ng pamahalaan mula sa ehekutibo, lehislatibo, at hudikatura.
Mainam na tingnan natin ang mga sumusunod na pangyayari:

“Sa pagsasalita ng Pangulong Estrada sa paaralang ito noong Martes, Agosto 4, 1998, ay
sinabi ng Pangulo ang kanyang matibay na hangarin na ang Wikang Filipino ay pamukadkarin
bilang wika ng kanyang pamahalaan. Sinasaluduhan natin ang Pangulo sa kanyang adhikaing
ito.Ang nakalulungkot lamang, ang ilan sa ating mga kagalang-galang at makabayan daw na
mambabatas ay nagpahayag agad ng pagtutol sa adhikaing ito ng Pangulo. Sa isyu ng Philippine
Daily Inquirer kahapon ay ipinahayag ng dalawang mambabatas, sina Kinatwan Joker Arroyo ng
Makati, at Raul Gonzales na Iloilo, na lalabag sa batas ang Pangulong Estrada kapag iniutos niya
ang ekslusibong paggamit ng Filipino sa mga paaralan at tanggapan ng pamahalaan. Sinabi ni
Arroyo ang ganito: ‘any move to shift the emphasis to Filipino as the sole official language
reside with Congress, especially the house’.”

Isa pang maliwanag na indikasyon ng pagkakaroon ng mahirap na pagtatagumpay sa

adhikaing paggamit ng Wikang Filipino nang malawakan,ay ang paghahain ni Kinatawan Efren
Herrera ng Cebu ng House Bill No. 1367 na nagtataguyod ng palaganapin sa mga pampubliko at
pribadong paaralan ang paggamit ng Ingles ng mga mag-aaral. Ang panukalang batas na ito ay
bilang tugon sa resulta ng pag-aaral na ipinalabas ni Kalihim Andrew Gonzales na isang milyon
o 20% ng mga mag-aaral sa sekondarya ang hindi nakapagsasalita at nkasusulat sa Ingles.
Malaki rin ang porsiyento ng hindi nakapagsasalita at nakasususlat sa tamang Filipino! May
hakbang bang isinagawa kaugnay nito? Wala!

Sinabi pa rin ni Herrera ang ganito:

“…students in all levels and social classes should be urged to polish their English during
and outside class hours and while within the campus and that parent-teacher associations could
be deputized to ensure the strict implementation of the proposed law.”

Tunay na nakakaawa ang kalagayan ng Wikang Filipino. Paano ng aba ito yayabong
kung ang mismong nasa Kagawaran ng Edukasyon at mga mambabatas ay hindi sumusuporta
dito?

III.Pagwawakas

Sa takbo ng mga pangyayari na may kinalaman sa Wikang Filipino, hindi ko maiwasang

balikan sa aking isip ang ipinahayag ni Kinatawan Titong Roces noong 1956 habang
pinagdidibatihan at nagiging sanhi ng pambansang pagtatalo ang tungkol sa pagtuturo ng
kursong Rizal sa mga paaralan. Sa pagtatanggol sa paggamit ng pamimilit sa pag-aaral ng Rizal
ay sinabi ni Kinatawan Roces ang ganito:
 “ Sa loob ng 300 taon ay ipinilit sa atin ng mga mananakop na Kastila ang kulturang
Kastila. Nang dumating ang mga Amerikano, pinilit tayo na mag-aral at magsalita ng kanilang
wika. Ipinilit sa atin ang pag-aaral ng kanilang kasaysayan upang mapilitan tayong mag-aral ng
Ingles. Hinati nila tayong mga Pilipino sa dalawang grupo-ang mga nakapag-aral at ang mga
mangmang. Isang halmbawa ang aking sarili. Nag-aral ako sa paaralan na ayon sa aking ama ay
pinakamagaling na paaralan sa Pilipinas. Pinilit kong mag-aral ng wikang Ingles. Sa paaralang
ito, ang pagsasalita ng tagalog ay isang kaparusahan. Dahil dito ay nakalimutan ko ang aking
wika. Pagkaraan ng maraming taon ng pag-aaral, akala ko ay natupad ko na ang aking pangarap
na maging kinatawan ng aking mga kababayan.Subalit sa kauna-unahang pagkakataon ng
tumayo ako sa kanilang harapan sa Plaza Miranda, natuklasan ko na may malaking hadlang na
nakapagitan sa akin at sa aking mga kababayan. Hindi ako makapagsalita sa sarili kong wika
upang ako ay kanilang maunawaan. Nagsasalita ako sa Ingles samantalang ang nauunawaan nila
ay Tagalog.

Biktima ako ng kumpulsyon! Pinilit akong mag-aral ng Wikang Ingles sa paaralang aking
pinasukan. Dahil dito nakalimutan ko ang aking sariling wika. Ngayon, hindi ba marapat lamang
na tayo ay gumamit din ng kumpulsyon para naman sa ating bayan? Nakalulungkot lamang na
isipin na kapag ang kumpulsyon ay gagamitin laban sa paglinang ng nasyonalismo, kakaunti ang
tumatayo upang ito ay tutulan. Subalit kapag ito ay gagamitin upang palaganapin ang
pagkamakabayan, maraming tumatayo upang tumutol.”

Ngayon, mga kabalikat sa pagpapayabong ng Wikang Filipino, kayrami ng tumatayo sa

hanay ng ating mga mambabatas at sa mga pinuno ng ating pamahalaan, kasama na ang
Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports, upang isulong ang isang adhikaing tunay na
makabayan. Ang mentalidad na kolonyal ay nagpalakas pa rin sa ating mga kababayan.

Ang hamon ng inyong paksa ay hindi nagtatapos sa kumperensiyang ito. Napakabigat ng

gawaing nakaatang sa inyong mga balikat. Mapagtagumpayan nawa ninyo ito.

Gawaing Pangnilalaman
Panuto: Tumingin-tingin sa paligid. Magtala ng Paskil ( anunsiyo/islogan /batas-
trapiko, babala at mga senyas,atbp.) na nasa Filipino. Mag-obserba ng ilang araw at
alamin kung epektibo o sinusunod ba ng mga mamamayan ang anunsiyo o mga babala. Ilahad
ang iyong naging obserbasyon.
Maaring sundan ang format sa ibaba o maaari rin namang sumulat ng sanaysay ukol sa
iyong obserbasyon.

Paskil Lugar Kung Saan Obserbasyon Rekomendasyon

Nakita Ang Paskil
Halimbawa: Option A. Pader ng Kahit pa may bitbit Isa-Filipino ang iba
A: Sambulawan nang basura ang mga pang paskil sa lugar.
Bawal magtapon ng St., Poblacion, tao upang itapon sa Nakasulat kasi sa
Basura Bayugan City tamang lugar ay Ingles ang “label” na
napipigilan ang mga dapat tapunan ng
taong magtapon ng basura.
basura (Biodegradable, Non-
Biodegradable..atbp)

1.

2.

3.
 Option B: (Sanaysay)

Sukatin Ating Kaalaman

Panuto: Ibigay ang sariling reaksyon ukol sa mga pahayag batay sa araling tinalakay.

1. “Hindi makaiiral ang isang diwang pambansa doon sa walang wikang panlahat. Hindi
tayo magkakaroon kailanman ng tunay na pagkakilala sa ating karangalan bilang isang
bansa hanggat’t wala tayong wika na sarili natin.”- Manuel Luis M. Quezon

2. “Nahihirapan akong maunawaan ang paniniwala ng marami na ang isang tao na

nakapagsalita ng Ingles ng buong husay kaysa ng isang native-born American ay
nagtataglay rin ng nasyonalismong kapantay ng nagsasalita, sumusulat at nag-iisip sa
Filipino. Naniniwala ako na hindi lamang paraan ng pagpapahayag ang wika. Higit pa
rito ang sinasakop nito.”- Dr. Amalia C. Rosales

3. “Dapat itanim sa isip tuwina na kung paanong iisa tayo sa lahi ay nararapat namang
maging isa rin sa wika, at ang wikang ito’y hindi ang dayuhan kundi ang katutubo, ang
sariling atin ang Wikang Pambansang Pilipino.”-Claro M. Recto

4. “Naniniwala akong hindi sa utak ng paham tumutubo at umuunlad ang ga salita…Kundi

sa bibig ng madla.”- Lope K. Santos