RANA REPUBLIKA

- Rim do kraja 5. st. bio mali grad u Laciju

- Rimljani se dugo i ogorčeno borili da sačuvaju svoja zemljišta
- Suparnici – latinski rođaci (Etruščani, Sabinjani, Ekvi, Volščani)
- Sa Sabinjanima se asimilirali
- Ratovali s etruščanskim gradom Vejima, a u savezu s Cerom

Narodni tribuni
- Plebejci tražili od patricija velik politički ustupak – pravo da njihove interese
zastupaju s velikim ovlastima njihovi pučki tribuni
- Borili se za ukidanje dugova i dobivanje drugih ekonomskih koncesija - siromašni
- Bogati se borili za sudjelovanje u vlasti
- Od prvih desetljeća republike Rimljani imali važnu političku instituciju –
narodne tribune (494. BC)
- Bili su sacrosancti – tko bi ih povrijedio bio bi sacer – izvan zakona i zaslužio bi smrt
- Pravo nardonih tribuna da formulom veto obustave izvršenje bilo koje odluke konzula,
drugih magistrata i senata ako je donesena na štetu plebejaca
- Pomoćnici plebejskih tribuna – plebejski edili

Zemljoposjed
- Ager publicus – agrarno područje oteto neprijatelju i koje se smatra državnim
vlasništvom
- Plebejci tražili Lex agraria – zakon o podjeli državne zemlje
- Oteto zemljište uneseno u fond ager publicus bilo je povod teškim sukobima
između patricija i plebejaca !!!

Zakonik 12 ploča
- Sredina 5. st. – veliki uspjesi u društveno-političkom razvitku
- Mijenja se državni ustav – vlast s konzula prelazi na decemvire
- Decemviri – 10 ljudi kojima je predana sva vlast i povjereno da napišu zakone
- 450. – 451. BC – 5 plebejaca i 5 patricija objavljuju Leges duodecim tabularum
- Patricijskim magistratima znatno ograničena vlast
- Kolijevka prava
- Decemviri nisu htjeli nakon dovršenog posla sići s vlasti dok ih se nije zbacilo i
obnovila republika

Novi uspjesi plebejaca

- 445. BC – ius conubii – pravo sklapanja braka između patr i pleb
- Licinijev zakon – plebejci postaju dio konzulata
- Lex Ogulnia – plebejci mogu vršit svećeničku službu
- Lex Hortensia – zaključci plebejskih skupština važni za čitav narod

ŠIRENJE RIMSKE VLASTI U ITALIJI

- Prvo veće osvajanje etruščanskog teritorija – grad Veji (406. – 396.)
- Junak rata – diktator Marko Furije Kamilo
- Veji – privredno bogato područje
- Rimljani dočepavši se vejskog zemljišta riješili još jednom agrarno pitanje u državi

Navala Gala
- Gali/Kelti – indoeuropski narod iz zapadne Europe
- Preko Alpa upali u S Italiju
- Prvo doseljenje Gala u Italiju datira iz doba Tarkvinija Priska (600. BC)
- Zauzeli grad Melpum
- Potukli Rimljane kod rječice Alije, došli do Rima, osvojili ga i spalili
- 390. – 387. BC Rimljani se oslobodili nevolje isplativši Galima golemu otkupninu
(Vae victis!)
- 390. – 340. BC – povlačenje Gala, Rimljani obnavljaju opustošeni grad i nastavljaju
osvajati etruščansko zemljište
- 356. – prvi put jedan plebejac bio diktator
- 351. – plebejcima dostupna cenzura
- 337. – dostupna pretura (od tada su plebejcima bile dostupne sve magistrature)
- 343. – 341. BC – sukob sa Samnićanima radi Kampanije – PRVI SAMNITSKI
RAT (završio pobjedom Rimljana i pripojenjem većeg dijela Kampanije Rimu)
- Predali Kapuu i Kampaniju mirovnim ugovorom

Latinski rat
- 340. – 338.
- Rat između većine latinskih gradova i Rima – zbog novog interesa u Kampaniji
- Pobjeda Rimljana – tom pobjedom Rimljani postali vladari cijelog Lacija

Drugi samnitski rat

- 327. – 304.
- Samnićani se privremeno pomirili sa situacijom u Kampaniji, međutim kasnije se
pobunili i odlučili obračunati s Rimljanima
- Pobjeda Rima i mir 304.

Apije Klaudije
- Cenzor
- Početkom drugog samnitskog rata u Rimu donesen zakon o ukidanju ropstva
- Izvršio važne društvene i ekonomske reforme
- Promjene u pogledu razvrstavanja građana u imovinske razrede
- U cenzus se osim zemlje počela uzimati u obzir i pokretna imovina, procjenjuju
se prihodi iz ukupne privredne djelatnosti
- Bio je pokretač velikih javnih radova, gradnje ceste Rim – Kapua (Via Appia) i
novog rimskog vodovoda (Aqua Appia)
 - Prvi je po imenu poznati rimski književnik

3. STOLJEĆE BC

- 300. BC – izglasan ogulnijski zakon- plebejci mogu biti birani u kolegije pontifika i
augura
- Treći samnitski rat – 298. – 290. BC – Gali napravili novi prodor do Rima, digli se
protiv Rimljana i Etruščani i neki Italici (Umbri, Sabini, Lucani) pod vodstvom
Samnićana
- Mir zaključen s Etruščanima 294., sa Sabinjanima 290.
- Obnovljen rimsko-samnitski savez
- * samnitski ratovi s prekidima trajali 37 godina (327-290)

Rimljani gospodari srednje Italije

- Nakon nekoliko poraza zavladali stanovnicima Kampanije, Lacija, Ekvima i
Hernicima, Sabinjanima, prešli Apenine i osvojili Picenum gdje su 289. Osnovali
naseobinu Adrija (Hadria)
- Sena Gallica – naseobina u sjevernom jadranskom primorju – 283. Osnovana nakon
pobjede nad galskim plemenima
- Pomakla se granica države do rijeke Rubikon
- U 80-im i 70-im godinama 3. st. – šire vlast prema jugu i dolaze do Velike Grčke
- Socii – saveznici

Rimljani osvajaju južnu Italiju

- Velika Grčka – zbog mnogobrojnih grčkih gradova koji su tu bili osnovani u doba
velike grčke kolonizacije (8.- 6. st.)