‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫ﮔﺎزﻫﺎ و‬
‫ﺗﺌﻮري ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬
‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫حقيقي ؛‬
‫گازهاي ق ق‬
‫رفتار گا ا‬
‫ال؛ ف ا‬
‫گازهاي اايده ال‬
‫قانون گا ا‬
‫اشنائي ابا قان‬
‫هدف‪ :‬اش ائ‬
‫ف‬
‫پديده ببحرانيي‬ ‫واندرو س‬
‫الس و پ ي‬ ‫معادله و ر‬
 ‫اهداف رفتاري‪:‬‬
‫‪ -‬بيان قانون ايده ال‬
‫‪ -‬معادالت مخلوط گاز ايده ال‬
‫‪ -‬معادالت گازهاي حقيقي‬
‫‪ -‬رابطه اثر فشار بر فشار گگازها‬
‫مولكوليي‬ ‫ژي پ يل‬
‫پتانسيل بين و و‬ ‫انر ي‬
‫مفهوم ر‬
‫‪ -‬وم‬
‫‪ -‬نظريه سينتيك گازها‬
‫بولتزمن‬ ‫معادلهله تتوزيع اك ل‬
‫ماكسول‪ -‬لتز‬ ‫‪ -‬ا‬
‫‪ -‬پديده نفوذ مولكولي‬
‫‪ -‬توزيع انرژي مولكولي‬
‫ﮔﺎز اﻳﺪه آل ‪ :‬ﮔﺎزي ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ آن ﺻﻔﺮ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺒﻮدن ﭻ‬
‫ﻫﻴﭻ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﻳﺎ داﻓﻌﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي آن ‪.‬‬

‫ﮔﺎز ﺣﻘﻴﻘﻲ در ﺻﻮرﺗﻲ اﻳﺪه آل اﺳﺖ ﻛﻪ ‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ﺑﺴﻴﺎر رﻗﻴﻖ‬
‫ب‪ :‬ﻣﻴﻞ ﻛﺮدن ﻓﺸﺎر آن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺻﻔﺮ‬

‫ﺣﻘﻴﻘـﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫ﻲ ﮔـﺎز ﻴ‬
‫ﻣﻮﻟﻜـﻮﻟﻲ‬
‫ﻴﻦ ﻮ ﻮ‬ ‫ﻧﻴﺮوﻫـﺎي ﺑﺑـﻴﻦ‬
‫ﺑـﻮدن ﻴﺮ‬
‫ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑ ﻮ‬
‫دﻟﻴﻞ ﭼﻴﺰ‬
‫ﺻﻮرت ﺑﺑﻪ ﻴﻞ‬‫اﻳﻦ ﻮ‬
‫در ﻳﻦ‬
‫ﺧﺼﻠﺖ ﮔﺎز اﻳﺪه آل را داردو دارﻳﻢ‪:‬‬
‫حد‬ ‫‪PV T‬‬ ‫‪ RT‬‬
‫‪P  0‬‬
 ‫ﻣﻘﺪار ‪ ، R‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﻤﻴﺖ ﻫﺎي ‪ P‬و ‪ V‬و ‪ T‬ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬دارﻳﻢ ‪:‬‬

‫پاسکال‪P‬‬ ‫مترمکعب ‪ V ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪R‬‬
‫کلوئن‪T ‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻛﺎﻟﺮي ‪ :‬اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎي ﻳﻚ ﮔﺮمم آب ﺑـﻪ اﻧـﺪازه ﻳـﻚ درﺟـﻪ در دﻣـﺎي‬

‫داده ﺷﺪه ‪.‬‬

‫‪Cal= 4.184 j١‬‬

 ‫مخلوط گازھا‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﻓﺸﺎر ﺟﺰﺋﻲ داﻟﺘﻮن ‪ :‬ﻓﺸﺎر ﻛﻠﻲ ﻣﺨﻠﻮط ﭼﻨﺪ ﮔﺎز ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ﻋﺒﺎرت‬
‫ﻲ ﻫﺮﺮ ﮔﺎزز ﺒ ر‬
‫ﺟﺰﺋﻲ‬
‫ﺑﺮ ‪ ،‬و ﻓﺸﺎرر ﺟﺰ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻲ ﻫﺮﺮ ﻳﻳﻚ ازز ﮔﺎزز ﻫﺎ ﺑﺮ‬
‫ﺟﺰﺋﻲ‬
‫ي ﺟﺰ‬
‫ﻓﺸﺎرر ﻫﺎي‬
‫اﺳﺖ از ﻓﺸﺎري ﻛﻪ آن ﮔﺎز دارا ﻣﻲ ﺷﻮد وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺗﻤﺎم ﻓﻀﺎي‬
‫ﻇﺮف ررا اﺷﻐﺎل ﻛﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺮ‬
 ‫رﻓﺘﺎر ﻏﻴﺮ اﻳﺪه آل ﮔﺎز ﻫﺎ – ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﺬﻳﺮي‬

‫‪PV=nRT‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﮔﺎز اﻳﺪه آل ‪:‬‬

‫‪PV‬‬ ‫از اين رابطه داريمم ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪nRT‬‬
‫فاکتور تراکم پذيری)‪ : ( Z‬خارج قسمت‬
‫‪PV‬‬
‫‪nRT‬‬
‫‪PV‬‬ ‫داريمم ‪:‬‬
‫ر‬
‫‪Z‬‬
‫‪nRT‬‬
 ‫‪ Z=1‬ﺑﻪ‬
‫ﻳﻚ اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﻨﺤﻨﻴﻬﺎ در ﺳﻤﺖ ‪Z 1‬‬
‫ﺑﺎ ﻛﻛﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﻛﻛﻤﺘﺮ از ﻚ‬
‫ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻳﻚ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻄﻲ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻛﻲ ﮔﮔﺮدد ‪:‬‬
‫ززﻳﺮ ﻟ‬

‫‪PV‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪ 1 bp‬‬
‫‪RT‬‬

‫ﻞ )‪ (9-1‬ﺻﻔﺤﻪ ‪27‬‬
‫ﺷﻜﻞ‬
 ‫ﭘﺬﻳﺮي‪::‬‬
‫ﺗﺮاﻛﻢ ﺬ ي‬
‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺗ اﻛ‬
‫اﻣﻞ ﻣﺆ ﺛﺛﺮ ددر ﻓﺎﻛﺘ‬
‫ﻋﻋﻮاﻣﻞ‬

‫‪ (1‬ﻓﺸﺎر‬
‫‪ (2‬دﻣﺎ‬

‫‪ ، b  0‬وﮔﺎز اﻳﺪه آل ﻓﺮض‬ ‫در ﻓﺸﺎر ﻫﺎي ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ اﺗﻤﺴﻔﺮ‬

‫ﻣﻲ ﮔﺮدد در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎي ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ‬

‫در ﺷﺎﺧﻪ ﻧﺰوﻟﻲ ‪:‬‬

‫کاھش بيشتر فاکتور تراکم پذيری‬ ‫کاھش دما‬

 ‫ﮔﺎز ﻫﺎي ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻏﻴﺮ ﻛﺎﻣﻞ ‪:‬‬

‫ﮔﺎز ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺤﻴﻂ و ﮔﺎز ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺸﺎر ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ‬

‫دارﻧﺪ و اﻳﺪه آل ﻓﺮض ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ ‪:‬‬

‫‪ (١‬اﺷﻐﺎل ﻧﻜﺮدن ﺣﺠﻤﻲ از ﻓﻀﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻫﺎي ﮔﮔﺎز ﻳﻌﻨﻲ‬

‫(‬
‫داﺷﺘﻦ ﺣﺠﻤﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ‪.‬‬
‫‪(2‬ﻧﺒﻮدن اﺛﺮ ﺟﺎذﺑـﻪ ﻳـﺎ داﻓﻌـﻪ ﺑـﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬـﺎي ﮔـﺎز ﻳﻌﻨـﻲ ﺻـﻔﺮ ﺑـﻮدن‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻜ‬

‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬ﮔﺎزﻫﺎي ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از دو ﺧﺼﻠﺖ را ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺠﻢ ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ ‪ :‬ﻓﻀﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ دو ﻣﻮﻟﻜﻮل درﻛﻨﺎر‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ، V  8V ‬و ﺑﻪ ااﻳﻦ ﻔ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ااﺳﺖ ﻛﻛﻪ ﺣﺠﻢ‬ ‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻛﻪ ا‬
‫ﻜﺪ ﮕ ﻛ‬
‫ﮔﺎز ﻫﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺻﻔﺮ ﻣﻴﻞ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﻀﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺣﺠﻢ ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1 3‬‬ ‫‪3‬‬

‫ﻮل ﮔﺎزز ‪ V   4   d  :‬و ﻳﺎﺎ ‪V   d‬‬

‫ﻣﻮﻟﻜﻮل‬
‫ﺠﻢ ﻳﻚ ﻮ‬
‫ﺣﺠﻢ‬
‫‪6‬‬ ‫‪3 2‬‬

‫‪2‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪3‬‬
‫حجم مستثنی برای ھر مولکول ‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫اندازه عدد‬
‫دد‬ ‫به انداز‬
‫تواند ه‬
‫مول گاز می ت اند‬
‫يک ل‬‫برای ک‬
‫شده ا‬
‫مستثنی اشغال شد‬
‫حجم تثن‬
‫آووگادرو بزرگ شود ‪،‬بنابراين حجم مستثنی برای يک مول گاز با‬
‫است ‪.‬‬
‫برابر ا ت‬
‫سانتيمتر ا‬
‫انت ت‬ ‫متوسط ‪8‬‬
‫مولکولی ت ط ‪310‬‬
‫قطر لک ل‬
‫قط‬

‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪‬‬
‫‪V   3  10‬‬
‫‪‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪‬‬‫‪3‬‬
‫‪ 6  10‬‬ ‫‪23‬‬
‫‪ 34 cm mol‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
 ‫ﺣﺠﻢ ﻳﻚ ﻣﻮل ﮔﺎز اﻳﺪه آل در دﻣﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‬
‫ﻣﻜﻌﺐ‬
‫ﻳﻚ اﺗﻤﺴﻔﺮ = ‪ 22400‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﻜ‬
‫و ﻓﺸﺎر ﻚ‬
‫ﺑ ﺑﺮ ﻳﻦ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﺣﺠﻢ ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﻮل ﮔﺎز =‪ %0.1‬ﺣﺠﻢ ﮔﺎز‬

‫ﺲ‪:‬‬
‫واﻧﺪرواﻟﺲ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد درر ﻣﻌﺎدﻟﻪ و رو‬
‫ﻫﺎي ﻮﺟﻮ‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ي‬
‫ﭘر ﺮ‬

‫ﺣﺠﻢ ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫اﻟﻒ( ﻢ‬
‫ب( ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ در ﮔﺎز ﻫﺎ‬
 ‫ﺣﺠﻢ ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ واﻧﺪرواﻟﺲ‬
‫اﻟﻒ( ﻢ‬

‫‪2N‬‬
‫‪b ‬‬ ‫‪d 3‬‬ ‫‪ : N‬ﻋﺪدآ ﮔﺎد‬
‫ﻋﺪدآووﮔﺎدرو‬
‫‪3‬‬

‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﻜ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ‪ :‬ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﺒﺐ ﻚ‬ ‫ب( ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻜ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﺿﻌﻴﻒ اﻣﺎﺑﺮاي ﻛﻞ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ واﻧﺪرواﻟﺲ ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a ‬‬
‫‪ P  2  V  b   RT‬‬
‫‪‬‬ ‫‪V ‬‬

‫در ‪SI‬‬
‫‪m .Pa.mol ‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ :a‬ضريب فشار واندروالس قابل محاسبه بر حسب‬
‫‪m‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪.mol‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ : b‬ضريب حجم واندروالس قابل محاسبه بر حسب‬

‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ واﻧﺪرواﻟﺲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮔﺎز ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺨﺼﻲ از‬
‫ﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻴﺎن‬
‫را ﻬﺘ‬
‫ﺧﻮاص ﮔﺎزﻫﺎ ا‬
‫ﮔﻴﺮد ‪ ،‬ﺧ اص‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﮔ د‬ ‫‪a‬و‪ b‬ا‬
‫را ددر ﻧﻈ‬
‫ﻢ‪:‬‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻫﺎي ﺗﻐﻴﻴﺮﺮ دﻫﻨﺪه ﺣﺎﻻت ﺰ ﻲ‬
‫ﭘ ﺮ‬

‫اﻟﻒ( ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺸﺎر‬

‫ب( ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎ‬
‫‪RT‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪P ‬‬ ‫‪ 2‬‬
‫‪V 2  b  V‬‬
‫‪ P ‬‬ ‫‪ RT‬‬ ‫‪2a‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ 3 0‬‬
‫‪ V  Tc V  b  V‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ 2P ‬‬ ‫‪2 RT‬‬ ‫‪6a‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪ V  Tc V  b  V‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
 ‫‪Vc  3b‬‬ ‫‪ =b‬ﺣﺠﻢ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻣﻮل ﮔﺎز‬

‫‪9 RT cV c‬‬ ‫‪8 Pc V c‬‬ ‫‪8a‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪R ‬‬ ‫‪Tc ‬‬
‫‪3T c‬‬ ‫‪27 Rb‬‬
‫‪8‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻘﺪار ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﺬﻳﺮي در ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬

‫ﺑﺤﺮاﻧﻲ ‪:‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻫﺎي اﻧ‬
‫ﻗﺮار دادن ﺛﺎ ﺖ‬
‫ﺑﺎﺎ ﻗ ا‬

‫‪Pc V c‬‬ ‫‪Pc V c  T c  3 3‬‬

‫‪Z ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  0 . 375‬‬
‫‪RT c‬‬ ‫‪T c  8 Pc V c‬‬ ‫‪8‬‬
 ‫ﻓﻓﺼﻞ دوم‬

‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫هدف‪ :‬معرفي اصول سه گانه ترموديناميك؛ توابع حالت؛‬
‫ٓ‬
‫نتايج نظري و عملي حاصل از انها‬
 ‫اهداف رفتاري‪:‬‬
‫‪ -‬تعريف سيستم و محيط‬
‫‪ -‬مفهوم دما و روشهاي دما سنجي‬
‫‪ -‬معادل مكانيكي كار و گرما‬
‫حالت‬‫متغيرهاي ال‬
‫حالت و غ ا‬ ‫‪ -‬فمفهوم ال‬
‫‪ -‬فرايند برگشت پذير و برگشت ناپذير‬
‫بع حالت‬‫‪ -‬وتوابع‬
‫ٓ‬
‫‪ -‬مفهوم کار و مبادله ان‬
‫‪ -‬مفهوم انرژي دروني‬
‫‪ -‬اصل اول ترموديناميك‬
‫‪ -‬تابع انتالپـي‬
‫‪ -‬ضريب ژول – تامسون‬
‫‪ -‬ظرفيت گرمائي‬
‫ٓ‬
‫‪ -‬انبساط ادياباتيك‬
‫ادياباتيك‬
‫‪ -‬محاسبه كار در طي تحوالت مختلف‬
‫‪ -‬ظريف حرارتي گازها؛ مايعات و جامدات‬
 ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ :‬ﺑﺨﺸﻲ از ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ‬

‫ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎرج ﻳﺎ ﺧﺎرج از ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ :‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺟﻬﺎن آﻓﺮﻳﻨﺶ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ ‪.‬‬
‫ﻧ ﺖ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎرج‬
‫رج‬ ‫ﻢو ﻴ‬‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﻴ‬
‫ﻲ ﻮ‬‫ﺮزي ﻛﻪ ازز آن ﻣﻲ‬
‫ﻣﺮز ﺑﺑﺎزز( = ﻣﺮزي‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺑﺎزز) ﺮز‬
‫ﻴ ﻢ‬
‫ﺗﺒﺎدل ﻣﺎده ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺴﺘﻪ = ﺻﻮرت ﻣﺮزي ﻛﻪ از آن ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﺎده ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺮارﺗﻲ اﻳﺰوﻟﻪ)ﻣﻨﺰوي( = ﺟﺪار ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻛﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﻧﺮژي ﺣﺮارﺗﻲ‬

‫ﻳﺮ ﺒﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﭘﭘﺬﻳﺮ‬
 ‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ‪:‬‬
‫ﺻﻔﺮ ﺗ ﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺻﻔ‬

‫ﻃﺮﻓﻲ‪،،‬‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ A‬و ‪ B‬و ‪ C‬ﺑﺎ ﻫﻢ در ﺗﻌﺎدل ﮔ ﻣﺎﻳ‬

‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ از ﻃ ﻓ‬ ‫اﮔﺮ ﺳﻪ ﺳ ﺘﻢ‬ ‫اﮔ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ‪ A‬و‪ C‬ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻫﻢ در ﺣﺎل ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪B‬و‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪C‬ﻧﺰ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻫﻢ در ﺣﺎل ﺗﻌﺎدل ﮔ ﻣﺎﻳ‬
 ‫دﻣﺎ‪ :‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺷﺪت ﺟﻨﺒﺸﻬﺎ ‪.‬‬

‫ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬ﻳﻜﻲ از اﺷﻜﺎل اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه آن ﺟﺴﻢ وﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ژول ﻳﺎ ﻛﺎﻟﺮي‪.‬‬

‫اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﻫﻢ ﺗﺎﺑﻊ دﻣﺎي آن ﺟﺴﻢ و ﻫﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻘﺪار آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺪت ﺟﻨﺒﺸﻬﺎي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻫﺎي آن ﺟﺴﻢ اﺳﺖ ‪.‬‬
 ‫ﺧﻮاص دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺷﺪﺗﻲ ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻣﻘﺪار ﺣﺠﻢ ﻣﻮﻟﻲ ﻳﺎ ﺣﺠﻢ ﻳﻚ ﻣﻮل از ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﺗﺎﺑﻌﻲ اﺳﺖ از دو‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻓﺸﺎر و دﻣﺎ‪.‬‬

‫)‪P = f(T,V‬‬
‫راﺑﻄﻪ )‪f(T V‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ااز ا ﻄ‬
‫ﻞ ﺎ‬ ‫ﻓﺸﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺎﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻓ ﺎ‬
‫‪ .2‬ﻘ ا‬

‫‪ V ‬‬ ‫‪ V ‬‬

‫‪dV  ‬‬ ‫‪ dT  ‬‬ ‫‪ dp‬‬
‫‪ T  p‬‬ ‫‪ P  T‬‬
 ‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﻣﺨﺰن و ﻟﻮﻟﻪ دﻣﺎﺳﻨﺠﻲ ﻛﺎﻣﻼً از ﺟﻴﻮه ﭘﺮ ﺷﺪه ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳـﻚ درﺟـﻪ اي‬
‫دﻣﺎي ﺗﺮﻣﻮﻣﺘﺮ ﻓﺸﺎر داﺧﻠﻲ آن ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ؟‬
‫‪  1.82  10 4‬‬
‫ﻟﺬا‪  3.:9‬‬
‫‪ 10‬‬ ‫‪6‬‬
‫و اﺗﻤﺴﻔﺮ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ‪ :‬در ﺟﻴﻮه‬

‫‪ P ‬‬ ‫اتمسفرر‬

‫‪   46‬‬
‫‪ T V‬‬ ‫درجه‬

‫يعنی اگر ‪T  1‬درجه ‪ ،‬تغيير فشار برابر ‪ ۴۶‬اتمسفر است و‬

‫خواھد شکست‪.‬‬
‫ج واھ‬‫دماسنج‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ = ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮدن ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎي ﺣﺎﻟﺖ در ﺗﻤﺎم‬
‫زﻣﺎن‪..‬‬
‫ﺳﺴﻴﺴﺘﻢ و ﻣﺴﺘﻘﻞ از زﻣﺎن‬

‫ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻚ‬
‫ﺎ‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و ﺎ ل‬
‫ﺗﻌﺎدل‬ ‫ﺗﻌﺎدل ﻜﺎ ﻜ‬
‫ﺣﺮارﺗﻲ ‪ ،‬ﺎ ل‬
‫ﺗﻌﺎدل ا‬
‫ﺎل‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ دﻣﺎ ‪ ،‬ﻓﺸﺎر و ﻳﺎ ﺟﺰء ﻣﻮﻟﻲ در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﻣﻲ ﺎﺷ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ااز ﺎ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﻘﻞ‬
 ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﭼﻴﺴﺖ ؟‬

‫ﺗﻌﺎدل ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻚ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺎ ل‬‫ﻳﻚ ﺎﻟ‬
‫ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ آآﻫﺴﺘﻪ ااز ﻚ‬
‫اﮔﺮ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﺑﻪ ﻃﻃﻮر ﺎ‬ ‫اﮔ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل دﻳﮕﺮ ﺑﺮود و اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺬﻳﺮ ﮔ ﻨﺪ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺬ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻲ راا ﮔﺸﺖ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺎﻟ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻐ‬
‫ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬ﻨ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺬ‬
‫ﻣﺘﻮاﻟﻲ اﻧ ﺎ‬
‫اﻟ‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻳﺪه آل و در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻓﺮﺿﻲ و‬
‫ﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻃﻮﻻﻧﻲ‬
‫ﻦ ﺮ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻲ اﺳﺖ و ﻣﺪت ﭼ‬
‫ﻏﻴﺮﺣﻘﻴﻘﻲ‬‫ﺮ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺎ ل‬
‫ﺗﻌﺎدل‬ ‫ﻣﺘﻮاﻟﻲ ااﺳﺖ و ﺎﻟ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻛﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻟ‬
‫ﭘﺬﻳﺮ‪ :‬ﻠ ﺎ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺬ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔ‬
‫ا ﻘﺎل‬
‫در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﺔ آن ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﻜﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ اﺛاﺛﺮ آآن ﺗﻐﻴﺮ ﻜﺎ‬
‫ﻛﺎر = ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻛﻛﻪ ﻘﻄ‬
‫ﻛﺎ‬

‫‪dw  f .dI‬‬
 ‫ﻗﺮارداد ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ‪:‬‬

‫ﻢ = ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﻛﺎر‬

‫درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﺴﺘﻢ = ﻋﻼﻣﺖ ﻛﺎر ﻣﻨﻔﻲ‬

‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ‪:‬‬

‫‪B‬‬
‫‪ dV‬خارجي‪WA    P‬‬
‫‪A‬‬
 ‫ = ﮔﺸ‬W   Patm A dV   Patm V2  V1 
B
‫ﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎ ﺬ‬

B
‫ = ﺑﺮ‬W   A PdV
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﻳﺮ‬

B dV V2
‫= ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ‬ W   nRT  nRTln
A V V1
 ‫اﻧﺮژي ( ‪:‬‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ )اﺻﻞ ﺑﻘﺎي اﻧ ژي‬
‫اﺻﻞ اول ﺗ ﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬

‫‪( W+Q‬‬
‫کار)‪W Q‬‬ ‫گرما و کا‬
‫صورت گ ا‬
‫ت‬ ‫شده به‬
‫مبادله ش‬
‫انرژی ا ل‬
‫مقدار ا ژ‬
‫قا‬
‫ثابت و مستقل از نوع و نحوه تغيير حالت است و برابر با‬
‫انرژی درونی ايا )‪ (U‬ﻣﻲ‬
‫را ا ژ‬‫انرژی سيستم ککه آآن ا‬
‫تغيير ا ژ‬
‫ﻧﺎﻣﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪U  W  Q‬‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﺎﺑﻊﻊ ‪ F‬را ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎي ﺣﺎﻟﺖ )‪ ( P,V,T‬اﺳﺖ‬
‫اﮔﺮ ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺸﺨﺺ‬‫ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﻣﻴﺪ ﮔ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﻘﻂ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻫﺎي ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎي ﺣﺎﻟﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬اﻧﺮژي دروﻧﻲ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫بع حال ت‬
‫در ي ک ت ابع‬
‫تغيي ر ‪ dF‬ر‬
‫وچ ک ‪ ،‬يي‬
‫بسيارر کوچ‬
‫يير حالت ب ي‬
‫در ييک تغيير‬
‫ر‬
‫)‪ F(x,y‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ دﻳﻔﺮاﻧﺴﻴﻞ ﺻﺤﻴﺢ و ﻛﺎﻣﻞ آن ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺎﻟﺖ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ‪:‬‬

‫‪ F ‬‬ ‫‪ F ‬‬

‫‪dF    dx    dy‬‬
‫‪d‬‬
‫‪ x  y‬‬ ‫‪ y  x‬‬
‫ﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﻴﻴﺮ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ‬
‫ﻲ ﺑﺑﻪ ﭼ ﻮ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﻳﺮ ﻬ‬‫ﺑﻊ ﺣﺎﻟﺖ ﻴﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ﮔﺮﻣﺎ و ﻛﺎرر ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﺮ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي اﺑﺘﺪاﻳﻲ و اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫‪WA  W‬‬
‫‪B‬و‬ ‫ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺮﻗﺮاري ﺗﺴﺎوي‬‫‪ Q A  WB  QB‬ﺑﻪ ‪W A‬‬
‫‪Q A  QB‬ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻧﺮژي دروﻧﻲ ‪:‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪U ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪18‬‬
‫‪dU ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪18‬‬
‫‪W ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪18‬‬
‫‪Q‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎص ‪:‬‬
‫‪.1‬ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻳﻚ ﻣﺪار ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻧ ژي‬
‫اﻧﺮژي‬ ‫ﺗﺤﻮل ﺗﻐ ات‬
‫اﻳﻦ ﺗ ل‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ددر ا ﻦ‬
‫ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔ دد‬
‫ﺧﻮد ﺎز‬
‫اول ﺧ د‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ا ل‬
‫ﺑﻪ ﺎﻟﺖ‬ ‫ﺗﺤﻮل ﻪ‬
‫ﺗ ل‬
‫دروﻧﻲ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪U  U 1  U 1  0‬‬

‫‪W=0‬‬
‫‪ .2‬در ﻋﻴﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻧﺮژي از ﻳﻚ ﻓﺮم ﺑﻪ ﻓﺮم دﻳﮕﺮ ‪ ،‬اﻧﺮژي دروﻧﻲ ﻳﻚ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻨﺰوي ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪W=0,Q=0‬‬

‫ﻧﻴﺴﺖ ‪.‬‬
‫ﺣﺠﻢ آن ﻧ ﺖ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺎﺗﺎﺑﻊ ﺣﺠ‬
‫ﻳﻚ ﺘ‬ ‫دروﻧﻲ ﻚ‬
‫ژي د وﻧ‬
‫ﻞ اﻧاﻧﺮژي‬
‫ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﻚ ﮔﺎز ﻛﺎ‬
‫اي ﻳﻚ‬
‫ﺑﺮاي‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ‪:‬‬
‫‪ U‬‬
‫‪U‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0‬‬
‫‪ V  T‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪:‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑ اﻳﻦ‬

‫‪ U ‬‬
‫‪dU    dT  CV dT‬‬
‫‪ T V‬‬
 ‫ﺗﺤﻮل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ در ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس اﺻﻞ اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ‪:‬‬

‫‪dU  Q  W‬‬

‫ﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻢ در ﺣﺠﻢ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻛﺎر ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺗﺤﻮل ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪W   PdV  0‬‬

 ‫ﺗﺤﻮل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ – ﺗﺎﺑﻊ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬

‫‪U  U 2  U 1  W  Q p‬‬

‫‪ Qp‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ‪.‬‬
 : ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن ﻓﺸﺎر ﻛﺎر ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬

W   PV2  V1 

:‫دارﻳﻢ‬

U 2  U 1  Q p  P V2  V1 

Q p  U 2  PV 2   U 1  PV1 
 ‫ﭙﻲ ‪:‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬
‫ﺑﻊ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ )‪ ( U+PV‬را ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ‪ H‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داده و ﺑﻪ آن ﺗﺎﺑﻊ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ و‬
‫دارد‪.‬‬
‫اﻧﺮژي ا‬
‫ﺑﻌﺪ اﻧ ژ‬
‫اﺳﺖ و ﺪ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ا ﺖ‬
‫ﻳﻚ ﺗﺎﺗﺎﺑﻊ ﺎﻟﺖ‬
‫ﻚ‬

‫‪QP  H 2  H 1‬‬

‫وﺑﺮاﺑـﺮ ﺑﺑـﺎ‬
‫ﺛﺎﺑـﺖ وﺑﺮ ﺑ ﺮ‬
‫ﻓﺸـﺎر ﺑ ﺖ‬
‫در ر‬‫ﮔﺮﻣـﺎﻳﻲ ﺒﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﺷـﺪه ر‬
‫اﻧـﺮژي ﺮ ﻳﻲ‬
‫از ﺮژي‬ ‫اﺳﺖ ز‬ ‫‪ Qp‬ﺒ رت‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺖ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ ،‬وﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ)ﺗﻨﻬﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﻢ((‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﻴ‬
‫ﻳﻲ و ﻬ ﻳﻲ‬
‫ﺑاﺑﺘﺪاﻳﻲ‬
 ‫‪ T ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪J .T .‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ P  H‬‬

‫ژول ﺗﺎ ن‬
‫ﺗﺎﻣﺴﻮن‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ ژ ل‬
‫ﺿ‬ ‫‪ J .T .‬‬

‫ﻞ وواﻛﻨﺶ‬
‫ﺶ‬ ‫ﺖ ﻛﻪ ﮔﺎزز درر اﺛﺮﺮ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻮن ﺑﻴﺑﻴﺎﻧﮕﺮﺮ آنن اﺳﺖ‬
‫ﺑﻮدنن ﺿﺮﻳﺐ ژول ﺗﺎﻣﺴﻮن‬
‫ﺒﺖ ﺑﻮ‬
‫ﻣﺜﺒﺖ‬
‫و ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺳﺮد و دﻣﺎي ﮔﺎز ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎي ﮔﮔﺮم ﺷﺪن ﮔﺎز ددر اﺛاﺛﺮ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻞ‬ ‫ﺑﻪ ﻨﺎي‬‫ﺗﺎﻣﺴﻮن ﻪ‬
‫ژول ﺗﺎ ن‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ژ ل‬
‫ﺑﻮدن ﺿ‬
‫ﻣﻨﻔﻲ دن‬‫ﻨﻔ‬
‫اﻧﺒﺴﺎط و ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺮاﻛﻢ ﮔﺎز ﻣﻮﺟﺐ ﺳﺮد ﺷﺪن آن ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷ د‬

‫ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ داراي ﺿﺮﻳﺐ ژول ﺗﺎﻣﺴﻮن ﺻﻔﺮ و ﮔﺎز ﻫﺎي ﺣﻘﻴﻘﻲ داراي‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﻋﺪدي ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻮعع ﮔﺎز ﺗﺎﺑﻊﻊ دﻣﺎ وﻓﺸﺎر‬
‫اﻋﻤﺎﻟﻲ ﺑﺮﮔﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫واروﻧﮕﻲ ‪:‬‬
‫دﻣﺎي ا ﻧﮕ‬
‫ﺎ‬

‫دﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻣﺮز ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ودر آن دﻣﺎ ﺿﺮﻳﺐ ژول ﺗﺎﻣﺴﻮن‬
‫ازﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻛﻤﻴﺖ ﻫﺎي ‪ H,P‬و ‪ ،T‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺿﺮﻳﺐ ژول‬

‫ﺗﺎﻣﺴﻮن ﻟﺬا دارﻳﻢ ‪:‬‬

‫‪ H   P   T ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪  1‬‬
‫‪ P  T  T  H  H  P‬‬
 ‫ﺛﺎﺑﺖ ‪:‬‬
‫ﺠﻢ ﺑ‬‫ﻢ در ﺣﺠﻢ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻴ‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺮ ﻳﻲ‬
‫ﺮﻴ‬

‫‪Q‬‬
‫‪ dT‬ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ‪ Cv‬ﻧﻤﺎﻳﺶ‬ ‫ﻣﻘﺪار‬
‫داده ﻣﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ Q ‬‬ ‫‪ dU ‬‬

‫‪CV  ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ dT V  dT V‬‬
 ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ واﻧﺪرواﻟﺲ در ﮔﺎز ﻫﺎي ﺣﻘﻴﻘﻲ‪:‬‬

‫‪ U ‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻧﺮژي دروﻧﻲ ﻳﻚ ﻣﻮل ﮔﺎز و ﻣﺘﻐﻴﺮ از ‪ T1‬ﺑﻪ ‪:T2‬‬

‫‪T2‬‬
‫‪U   CV dT‬‬
‫‪T1‬‬
 ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬

‫اﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺎر ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻐﻴﻴﺮات )ﻓﺸﺎر – ﺣﺠﻢ( ﺑﺎﺷﺪ ﮔﺮﻣﺎي‬
‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧ ﺎﻟ‬
‫اﺳﺖ ﺎﺑﺎ ﺗﻐ ات‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ا ﺖ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ا‬
‫ﻓﺸﺎر ﺛﺎ ﺖ‬
‫ﺷﺪه در ﻓﺸﺎ‬
‫ﺟﺬب ﺷﺪ‬
‫ﺬ‬
 ‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺎﺑﻌﻲ اﺳﺖ از ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎي ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪.‬‬

‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺣﺎﻟﺖ دارﻳﻢ‪:‬‬

‫‪ H ‬‬ ‫‪ H ‬‬

‫‪dH  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬‫‪dT‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ dP‬‬
‫‪ T  P‬‬ ‫‪ P  T‬‬

‫‪ H ‬‬
‫‪  0‬ا‪P ‬ﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ‬دا‬
‫دارﻳﻢ‪:‬‬ ‫ﻨﻜﻪ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﺑﻪ ااﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻪ‬
‫ﺎﺑﺎ ﺗ ﺟﻪ‬
‫‪‬‬ ‫‪T‬‬

‫‪dH  CPdT‬‬
‫‪T2‬‬
‫‪H   C P dT‬‬
‫‪T1‬‬
 ‫‪ H ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫دارﻳﻢ‪:‬‬
‫ﻧﻴﺴﺖ دارﻳ‬
‫ﺻﻔﺮ ﻧ ﺖ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪P‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔ‬
‫ﺑ اﺑ‬ ‫‪T‬‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﮔﺎز ﻫﺎي ﻏﻏﻴﺮ اﻳﺪه آل‬

‫‪ H ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  C P  J .T .‬‬
‫‪ P  T‬‬

‫راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ )‪ (Cp‬و )‪( Cv‬‬

‫ﻫﻤﻮاره ‪:‬‬

‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ )‪ ( Cp‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در ﺣﺠﻢ‬

‫ﺛﺎﺑﺖ)‪( CV‬‬
‫ﺑ‬
 ‫اﻧﺒﺴﺎط آدﻳﺎﺑﺎﺗﻴﻚ ﻳﻚ ﮔﺎز‬

‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﻳﻲ‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺘﻘﺎل ﺮ‬
‫ﻲ ﻴ ﻢ‬ ‫آدﻳﺎﺑﺎﺗﻴﻚ ﻳﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺻﻮرت ﻳ ﺑ ﻴ‬
‫ﻲ ﺑﺑﻪ ﻮ‬
‫ﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺘﻲ‬
‫ﻲ ﺑﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﺑﺑﺎواﻛﻨﺸﻲ‬
‫ﻧﺪارد ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎرج اﻳﺰوﻟﻪ ﻳﺎ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ Q = 0‬و دارﻳﻢ ‪:‬‬

‫‪dU  Q  W‬‬

‫‪Q  0‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﻴﻴﺮ‬ ‫آدﻳﺎﺑﺎﺗﻴﻚ ‪ ،‬ﺒ‬
‫اﻧﺒﺴﺎط ﻳ ﺑ ﻴ‬
‫ﻞ از ﻳﻳﻚ ﺒ‬‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬ﻛﺎر ﺣﺎﺻﻞ‬
‫اﻧﺮژي دروﻧﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬

‫‪dU  dW‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در اﻧﺒﺴﺎط آدﻳﺎﺑﺎﺗﻴﻚ ﮔﺮﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎرج ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‬
‫ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻚ ﺑﺎﺎ ﻫﻢ ﻜ ﺎ‬
‫آدﻳﺎﺑﺎﺗﻴﻚ‬
‫ﺎط ااﻳﺰوﺗﺮم و آ ﺎ ﺎ‬
‫ااﻧﺒﺴﺎط‬

‫‪dU   PdV‬‬
 ‫راﺑﻄﻪ دﻣﺎ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ در ﺳﻴﺴﺘﻢ آدﻳﺎﺑﺎﺗﻴﻚ‬

‫‪1‬‬
‫‪T2  V2 ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪T1  V1 ‬‬

‫اﻳﺰوﺗﺮم‬
‫ﺮم‬ ‫آدﻳﺎﺑﺎﺗﻴﻚ < ﻛﺎرر ﺒﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه درر ﺒ‬
‫اﻧﺒﺴﺎط ﻳﺰو‬ ‫اﻧﺒﺴﺎط ﻳ ﺑ ﻴ‬
‫ﺻﻞ ازز ﺒ‬
‫ﻛﺎرر ﺣﺎﺻﻞ‬
 ‫ﻛﺎر در ﺗﺤﻮل آدﻳﺎﺑﺎﺗﻴﻚ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ‬

 Q  0
   W  nC V dT
 dU   W

nR nR
CV  CP 
 1  1
Wrev  CV T

Wrev 
nR
T2  T1  Wrev
 P2V2 P1V1 
  
 1   1 

.‫ ﮔﺎز دارد‬P1V1 ‫ و‬P2V2 ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻛﺎر ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي‬

 ‫ﻛﺎر در ﺗﺤﻮل آدﻳﺎﺑﺎﺗﻴﻚ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ‬

W irrev   PB V C  V A 

W irrev   P2 V 2  V1 

W irrev  nC V T 2  T1 

nCV T2  T1   P2 V2 V1 

 P2V2 P1V1 
nCV      P2 V2  V1 
 nRR R 
nR
 ‫ﻞ ﺳﻮم‬
‫ﻮم‬ ‫ﻓﺼﻞ‬

‫ﺷﻴﻤﻲ‬
‫ﺗﺗﺮﻣﻮ ﺷ‬
‫هدف‪ :‬كاربردهاي اصل اول ترموديناميك در شيمي‬
 ‫اهداف رفتاري‪:‬‬
‫‪ -‬تعريف گرماي واكنش‬
‫‪ -‬گرما در حجم و گرما در فشار ثابت‬
‫ٓ‬
‫‪ -‬تغييرات انتالپـي‬
‫‪ -‬حالت استاندارد‬
‫ثابت‬
‫فشار ب‬
‫در ر‬
‫گرما ر‬
‫ثابت و ر‬
‫حجم ب‬
‫در م‬ ‫گرما ر‬
‫‪ -‬رربابطه بين ر‬
‫‪ -‬گرماي نهان‬
‫استاندارد‬
‫ل ا تان ا‬
‫تشكيل‬
‫‪ -‬انتالپـي تشك‬
‫‪ -‬انرژي پايداري‬
‫‪ -‬انرژي شبكه بلوري‬
 ‫ﺗﺮﻣﻮﺷﻴﻤﻲ(‬
‫ﺷﻴﻤﻲ )ﺗﺮﻣﻮﺷﻴﻤ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻞ اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ در ﺷﻴﻤ‬

‫واﻛﻨﺶ ﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﺛﺮات ﮔﮔﺮﻣـﺎﻳﻲ ﻫﻤـﺮاه اﺳـﺖ ‪ ،‬ﻣﻴـﺰان‬

‫از آآﻧﺠﺎ ﻛﻛﻪ ﻛ‬
‫ﮔﺮﻣﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه در ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ ﺻـﻔﺮ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻬﻢ اﺻﻞ اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ‪:‬‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫واﻛﻨﺶ ﺷ ﺎ‬
‫ﻳﻚ اﻛ ﺶ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺷﺪه در ﻚ‬
‫ﮔﺮﻣﺎي ﺎ ﻟ‬
‫اﻧﺪازه ﮔﮔﻴﺮي ﮔ ﺎ‬
‫اﻧ از‬

‫‪: H‬‬ ‫‪ U‬ﻳﺎ‬ ‫مقدار‬

‫ش بر حسب ق‬
‫انواع واکنش‬

‫يا‬ ‫‪ . ١‬گرمازا= در اثر واکنش مقداری گرما حاص ل و ‪U‬‬

‫‪ H‬ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫مثبت ‪.‬‬
‫ب‬ ‫‪H‬‬ ‫مقدار ‪ U‬ييا‬
‫ير= ر‬ ‫گرماگير‬
‫‪ .٢‬ر‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن ﻻوازﻳﻪ ﻳﺎ ﻻﭘﻼس ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻞ اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬

‫‪aA  bB  cC  dD‬‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ از اﺛاﺛـﺮ ‪ aA‬ﺑـﺮ‪ bB‬ﺎ ﻞ‬
‫ﺣﺎﺻـﻞ ﻣـﻲ‬ ‫اﻛﻨﺶ ﺷ ﺎ‬
‫ﺷﺪه در واﻛﻨﺶ‬
‫ﻟﻪ ﺷﺪ‬‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬
‫ﮔﺮﻣﺎي ﺎ‬
‫ﮔ ﺎ‬
‫ﺷﻮد ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑـﺎ ﮔﺮﻣـﺎي ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﺷـﺪه از اﺛـﺮ‪ cC‬ﺑـﺮ‪ dD‬وﻟـﻲ ﺑـﺎ ﻋﻼﻣـﺖ‬
‫ﺨﺎﻟﻒ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ‬

‫اﻧﺮژي در اﻛﻨﺶ‬
‫واﻛﻨﺶ‬ ‫ﻣﻘﺪار اﻧ ژ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻘﺪا‬
‫ﻳﻚ ﺎن‬
‫واﻛﻨﺶ ﻚ‬
‫اﻧﺮژي در اﻛﻨﺶ‬
‫آزاد ﺷﺪن اﻧ ژ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺎﺑﺎ آزا‬
‫ﻨ‬
‫دو درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬
 ‫ﻛﺎﻟﺮﻳﻤﺘﺮ ﻳﺎ ﮔﺮﻣﺎﺳﻨﺞ = دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﮔﺮﻣﺎي واﻛﻨﺶ‬

‫ﺞ‪:‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎ ﺳﻨﺞ‬
‫ﻛﺎﻟﺮﻳﻤﺘﺮ ﻳﻳﺎ ﺮ‬
‫اﻧﻮاع ﺮﻳ ﺮ‬
‫ﻮع‬

‫ﻲ اﺳﺖ ﻣﺤﺘﻮي ﻣﻘﺪاري آب‬

‫ب‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﻇﺮﻓﻲ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﺳﻨﺞ آدﻳﺎﺑﺎﺗﻴﻚ ﻛﻪ ﻞ‬
‫ﺞ‬ ‫‪.1‬‬

‫‪ .2‬ﮔﺮﻣﺎﺳﻨﺞ اﻳﺰوﺗﺮم‬

‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﻧﻜﻪ اﺟﺴﺎم آﻟﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ درﻣﻘﺪارﻛﺎﻓﻲ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻲ ﺳﻮزد اﻧﺪازه‬
‫اﻧﺪازه ﮔﮔﻴﺮي‬
‫آﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ا ا‬
‫اﺟﺴﺎم آﻟ‬
‫ﺑﺮاي ا ﺎ‬‫واﻛﻨﺶ ا‬‫ﮔﺮﻣﺎي اﻛ‬
‫ﮔﮔﻴﺮي ﮔ ﺎ‬
‫ﮔﺮﻣﺎي اﺣﺘﺮاق اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫گرمای واکنش در حجم ثابت ‪QV ‬‬

‫‪ QV ‬عبارت است از تغييرات انرژی درونی بين حالت ابت دايی و‬
‫حالت ااست‪.‬‬
‫يک اتابع ال‬
‫بنابراين ک‬
‫نھايی ‪ ،‬ا ا‬
‫حالت ا‬
‫ال‬

‫‪U  U 2  U 1  QV‬‬
 ‫‪QV‬‬
‫مثبت باشد واک نش گرم اگير و سيس تم ان رژی حرارت ی‬ ‫اگر‬
‫درون ی‬
‫اجس اام م ؤثر ازان رژی در ن‬
‫درونن ی اج‬
‫درياف ت م ی کن د و ان رژی در‬
‫فرآورده ھا کمتر است‪.‬‬

‫اﮔﺮ ‪ QV‬منفی باشد واکنش گرمازا است و سيس تم ان رژی حرارت ی‬ ‫اﮔ‬
‫از دس ت م ی دھ د ‪ .‬بن ابراين ان رژی درون ی اجس ام م ؤثر ب رھم از‬
‫اجسام حاصل از عمل بيشتر است ‪.‬‬‫درونی اجسا‬
‫انرژی در ن‬
 ‫ﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮﺮ در ﺣﺠﻢ‬
‫ﺶ در ﺮ‬
‫اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ‬
‫م‬

‫ﺐ ﻛﺎﻟﺮﻳﻤﺘﺮي (‬
‫ﺶ در ﻳﻚ ﻇﺮف ﺑﺴﺘﻪ ) ﺑﻤﺐ‬ ‫‪ –A‬م‬
‫اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ‬
‫‪ –B‬اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ ﺑﻴﻦ ﺟﺎﻣﺪات و ﻣﺎﻳﻌﺎ ت ﺑﺪون اﻳﺠﺎد ﺟﺴﻢ ﮔﺎزي ﺷﻜﻞ‬

‫‪ -C‬اﻧﺠﺎم واﻛـﻨﺶ ﺑـﻴﻦ اﺟﺴـﺎم ﮔـﺎزي ﺷـﻜﻞ در ﺻـﻮرت ﺑﺮاﺑـﺮي ﺗﻌـﺪاد‬

‫ﺮف ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪.‬‬
‫دو ﻃﺮف‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي و‬
‫ﻮ ﻮﻬ ي‬

‫ﺑﻤﺐ ﻛﺎﻟﺮﻳﻤﺘﺮي‪ :‬ﻇﺮف ﺑﺴﺘﻪ اي ﻛﻪ واﻛﻨﺶ در آن اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

 ‫‪Q ‬‬
‫‪p‬‬ ‫گرمای واکنش در فشار ثابت‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ‪T‬اﺳﺖ ﺑﺎ اﻧﺮژي‬ ‫ﮔﺮﻣﺎي واﻛﻨﺶ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﻳﺎ ‪Q p‬و در دﻣﺎي‬

‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه‪.‬‬

‫مقدار گرمای واکنش برابر است با تغييرات آنتالپی يا ‪H‬‬

‫ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪن واﻛﻨﺶ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ‪ ،‬اﺟﺴﺎم ﻣﺆﺛﺮ و اﺟﺴﺎم ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻲ ﻴﺮ‬ ‫ﻳﻲ ﺮ‪T‬‬
‫ﻗﺮارر ﻣﻲ‬ ‫ي ﺑاﺑﺘﺪاﻳﻲ‬
‫ﺮي و درر دﻣﺎي‬
‫اﺳﺘﻴﻜﻴﻮﻣﺘﺮي‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻴ ﻴﻮ‬
‫ﺶ درر ﺮ ﻳ‬
‫وواﻛﻨﺶ‬

‫‪ Q p‬مثبت واک نش گرم اگير و آنت الپی اجس ام حاص ل از واک نش‬
‫اجسام مؤثر بر ھمم است‪.‬‬
‫م‬ ‫آنتالپی‬
‫بيشتر از پ‬

‫بيشتر‬
‫مؤثر بر ھھم شت‬
‫اجسام ؤث‬
‫آنتالپی ا ا‬
‫يعنی آنتال‬
‫ازا ن‬
‫واکنش گگرمازا‬
‫منفی اکنش‬
‫‪ Q p‬نف‬
‫از آنتالپی اجسام حاصل از واکنش است‪.‬‬
 ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪:‬‬
‫ر‬ ‫ﺣﺎﻻت‬

‫ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‪ :‬ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻓﺸﺎر ﻳﻚ اﺗﻤﺴﻔﺮ در دﻣﺎي‬

‫داده ﺷﺪه‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ ‪ :‬ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﺒﻠﻮر ﺟﺴﻢ در ﻓﺸﺎر‬
‫ﻳﻚ اﺗﻤﺴﻔﺮ و در دﻣﺎي ﻣﺮﺑﻮط‪.‬‬

‫ﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﺟﺴﺎمم ﺧﺎﻟﺺ ‪ :‬ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬
‫آن ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺴﻢ ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
 ‫ي آنن ‪.‬‬
‫ﻞ ﻓﻘﻂ ﺑﺑﻪ دﻣﺎي‬
‫ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﻲ ﻳﻳﻚ ز‬
‫دروﻧﻲ‬
‫ﺮژي رو‬
‫ﻴﻢ اﻧﺮژي‬
‫ﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﻮن ژول ‪ :‬ﺑﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻞ اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‪ ،‬اﻧﺮژي دروﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ و‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮ ﻃﻲ ﺷﺪه ﻧﺪارد و ﻓﻘﻂ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﺑﺘﺪاﻳﻲ و اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ دارد ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪:‬‬

‫‪U  U 1  U 2‬‬

‫توجه ‪ :‬انرژی درونی يک گاز کامل مستقل از تغييرات حجم و فشار‬

‫‪U 2  0‬‬ ‫می باشد لذا در گاز کامل‬
 ‫‪QP  QV  nRT‬‬

‫‪ QP‬ﻳﺎ ‪ :H‬گرمای حاصل از واکنش در فشار ثابت‬

‫ش در حجم ثاثابت‬
‫واکنش‬
‫ل ااز اک‬
‫حاصل‬ ‫‪ QV‬ﻳﺎ ‪ : U‬گ ا‬
‫گرمای ا‬
‫‪ : n‬اختالف بين تعداد مولھا فرآورده ھا حاصل از واکنش و‬
‫تعداد مولھای گاز ھای مؤثر بر ھم‬

‫‪ : R‬ثابت ھمگانی گاز ھای کامل‬

‫شده ‪.‬‬
‫انجام ش‬
‫واکنش در آن ان ا‬
‫دمايی که اکنش‬
‫‪ : T‬ا‬
‫‪:‬‬ ‫ظرفيت گرمايی مولی در فشار ثابت برای يک جسم خالص‬
‫مقدار گرمای الزم برای افزايش دمای يک مولکول گرم جسم به‬
‫اندازه يک کلوين و در فشار ثابت ‪.‬‬
‫‪T2‬‬

‫‪Q P  H   C P dT‬‬
‫‪T1‬‬

‫‪T‬و ‪ T 2‬ظرفيت‬ ‫‪1‬‬ ‫توجه‪ : ١‬اگر در فاصله بين درجات حرارت‬

‫گرمايی را ثابت فرض کنيم خواھيم داشت ‪:‬‬
‫گرماي‬

‫) ‪QP  C P (T2  T1‬‬

 ‫ﻗﺎﻧﻮن ﻫﺲ ‪:‬‬

‫بستگی‬
‫طی شده بستگ‬‫چون ‪ U‬و‪ H‬تابع حالت ھستند و به مسير ط‬
‫ندارند ‪ ،‬بنابراين گرمای واکنش مستقل از تعداد و نوع حالت‬
‫نھايی اکنش‬
‫واکنش‬ ‫ابتدايی و ن ا‬
‫شرايط ا تدا‬
‫به ش ا ط‬
‫باشد و فقط ه‬
‫واسطه می اشد‬
‫ھای ا طه‬ ‫ھا‬
‫وابسته است ‪.‬‬
 ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ‪:‬‬
‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺸﻜ ﻞ‬
‫آ ﺎﻟ‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ در‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ اوﻟﻴﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﻳﺪار‬
‫ﺟﺮﻳﺎن واﻛﻨﺶ ﻜ‬
‫ﻢ را اﻳﺠﺎد‬
‫ﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮﻧﺪ و آن ﺟﺴﻢ‬ ‫ﻲ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ‪.‬‬
 ‫‪H‬‬ ‫‪‬‬
‫‪f‬‬ ‫آنتالپی استاندارد ش ل‬
‫تشکيل‬ ‫آ ل‬

‫ﺐ ازز ﻋﻨﺎﺻﺮﺮ ﺑﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﻣﺮﻛﺐ‬
‫ﻢ ﺮ‬‫ﺟﺴﻢ‬ ‫ﻲﺟ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻳﻳﻌﻨﻲ‬
‫ر‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﺶ درر ﺮ ﻳ‬
‫اﻧﺠﺎمم وواﻛﻨﺶ‬
‫ﺑﺑﺎ ﺠ‬
‫ﭘﺎﻳﺪار ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ در ﻓﺸﺎر ﻳﻚ اﺗﻤﺴﻔﺮ و دﻣﺎي‪ 298K‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد ﮔﺮﻣﺎي‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻴﻞ ﻮﻳ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ر‬ ‫ﻲ ررا آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬
‫ﭙﻲ‬ ‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ‬
‫ﻴﻦ ﺮ ﻳ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺒﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه درر ﭼ‬
 ‫ﻧﻜﺘﻪ‪ : 1‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﺸﻜﻴﻞ‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻜ‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪: 2‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻗﺮار داد ‪ ،‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﺳﺎده )ﻋﻨﺼﺮ( در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:‬‬

‫‪H‬‬ ‫‪‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪O2 g   0‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪C grafit‬‬ ‫‪0‬‬
 ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ‪:‬‬
‫آﻧﺘﺎﻟﭙ‬

‫ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ ﻣﻲ‬
‫ﻞ دﻫﻨﺪه ﺧﻮد ﺎ ا‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫اوﻟﻴﻪ ﺸﻜ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ا ﻟ‬
‫ﻞ از ﺎ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺴﻢ ﺎ‬
‫ﻣﻨﻔﻲ ﺎﺷ‬
‫ﻔ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺟﺴﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﺧﻮد ﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺎﺷ‬

‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬اﺟﺴﺎم ﻣﺮﻛﺒﻲ ﻛﻪ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮي دارﻧﺪ ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮﻧﺪ ‪.‬‬

 ‫اﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ‪:‬‬

‫واﻳﺠﺎد ﻳﻳﻚ‬
‫زي و ﻳﺠ‬
‫درﺣﺎﻟﺖ ﮔﺎزي‬
‫ﻢ ر‬‫دواﺗﻢ‬
‫ﻴﺐ و‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫آزاد ﺷﺪه ازز ﺮ‬
‫ﺮژي ز‬
‫ﻣﻘﺪارر اﻧﺮژي‬
‫ﺟﺴﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﮔﺎزي ﺷﻜﻞ‬

‫گازشکل(‪A‬‬ ‫گازشکل( ‪)  B‬‬ ‫گازشکل( ‪)  A  B‬‬ ‫)‬

‫ﻛﻤﻴﺘﻲ ا ﺖ‬
‫اﺳﺖ‬ ‫آﻧﺎﻟﭙﻲ ﻛ ﺘ‬
‫ﺷﻮدﭼﻮنن آﻧﺎﻟ‬ ‫بنابراين اگر‪n‬مول ازجسم ‪AB‬ﺗﺸﻜ ﻞ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷ دﭼ‬
‫‪ n‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪،‬‬ ‫ﻣﻘﺪاري ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
 ‫گرمازاست و‬
‫ی است چون ر ز‬
‫ھميشه منفی‬
‫‪ ( A‬ي‬
‫)‪A B‬‬
‫اﻳﻦ اﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪﻳﺎ‬
‫مقداری انرژی ازدست می رود‪.‬‬

‫ﭼﻮن اﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﺴﻢ ‪AB‬اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬

‫ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﻮداﻧﺮژي ﺗﻔﻜﻴﻚ ‪،‬ﻋﻜﺲ اﻧﺮژي ﺗﺸﻜﻴﻞ وﻣﻘﺪارآن ﻣﺜﺒﺖ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪﺑﻮد‪.‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪﻣﻘﺪاري اﻧﺮژي درﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮدﺗﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:‬‬
‫‪H H  H H‬‬ ‫‪  104 kcal  0‬‬
 ‫واﻛﻨﺶ زﻳﺮ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫مولکول(‪ )O(g) ‬اتم( ‪ )2H(g) ‬اتم(‬ ‫)‪)H2O(g‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮاﺳﺖ ﺑﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮاﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ O-H‬زﻳﺮاﻣﻮﻟﻜﻮل آب ﺣﺎﺻﻞ داراي دو‬

‫‪ O-H‬ﻣﻲ ﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪O H‬‬
‫ﻧﺪ‬
‫ژن اﺗاﺗﻤﻲ‬
‫وﻫﻴﺪروژن‬
‫ازﻛﺮﺑﻦ ﮔﺎزي ﺷﻜﻞ ﻫ ﺪ‬
‫ﻣﺘﺎن ازﻛ‬
‫زﻳﺮﻣﻮﻟﻜﻮل ﺘﺎن‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﮔ د اﻛﻨﺶ‬
‫اﮔﺮدرواﻛﻨﺶ ز ﻟﻜ ل‬ ‫ﻫ ﻨ‬
‫‪(‬‬ ‫‪‬‬
‫)‬ ‫‪298k‬‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭼﻬﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪C-H‬‬ ‫ﮔﺎزي ﺷﻜﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد‬

‫) ‪C ( g )  4 H ( g )  CH 4 ( g‬‬
 ‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻣﻘﺪارآﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ واﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪ درﻳﻚ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻴﻦ‬
‫آﻧﻬﺎ اﺧﺘﻼف وﺟﻮددارد‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل دو واﻛﻨﺶ زﻳﺮ ﻛﻪ در ﻳﻜﻲ‪ HCl‬ازاﺗﻤﻬﺎ و در واﻛﻨﺶ دوم‬

‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ HCl‬ازﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﺗﺸﻜ ﻞ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻘﺪار‬
‫واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‬
‫اﻳﻦ دو‪‬‬

‫) ‪H  ( g )  Cl  ( g )  HCl ( g‬‬ ‫‪ 1  103kcal‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫) ‪H 2 ( g )  Cl 2 ( g )  HCl ( g‬‬ ‫‪ 2  22kcal‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
 ‫واﻛﻨﺶ اول‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ HCl‬ازاﺗﻤﻬﺎي ﻫﻴﺪروژن وﻛﻠﺮ ‪.‬‬
‫ﻞ ﻧﺪ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺸﻜ‬
‫آزادﺷﺪه ا‬
‫اﻧﺮژي آزا ﺷﺪ‬
‫ﻛﻨﻨﺪه اﻧ ژ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪ‬‫) ‪1‬‬
‫‪((‬ﺎن‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﻨﺎ ا‬
‫ﻛﻮواﻻﻧﺲ ‪HCl‬‬

‫واﻛﻨﺶ دوم‬
‫ازﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي‬
‫ﻜ‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮل‪HCl‬‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻜ‬
‫ﻜ‬
‫درواﻛﻨﺶ اﺧﻴﺮﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ﺑﻪ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ‬ ‫ﭘﺲ ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ) ‪ 2‬‬
‫‪((‬‬
‫اﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ در‪ HCl‬و اﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻣﻮﺟﻮد در‬
‫‪2‬‬ ‫‪Cl2‬‬ ‫و در‬
‫‪HCl‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي‬
‫از‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق‪ ،‬ﻻزﻣﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ دو ﻣﻮﻟﻜﻮل‬
‫‪H‬و ‪Cl‬‬
‫‪2‬‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ‪:‬‬
‫‪2‬‬

‫ﺟﺴﻢ‬ ‫‪ Cl‬‬

‫در‪Cl‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي دو ﺟ‬ ‫‪ H‬و‪H‬‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﺎي‬ ‫‪ - a‬ﺷﻜ ﺘﻦ‬
‫ﺷﻜﺴﺘﻦ ﭘ ﻮﻧﺪ‬
‫ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺻﺮف اﻧﺮژي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪HCl‬از اﺗﻤﻬﺎي ﺣﺎﺻﻞ – ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي‬ ‫‪ - b‬ﺗﺸﻜﻴﻞ دو ﻣﻮﻟﻜﻮل‬

‫‪H  Cl‬‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫اﻧﺮژي ﻧ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﻧ ژ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ااﺳﺖ ﺑﺎﺎ دو ا‬
‫آزاد ﺷﺷﺪه ا‬
‫آزا‬
 ‫ﭼﻬﺎرم‬
‫رم‬ ‫ﻞﭼ‬‫ﻓﺼﻞ‬

‫ﻨﺎ ﻚ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫ﻞ دوم و ﺳﻮم ﺗ‬
‫ااﺻﻞ‬
‫ٓ‬
‫هدف‪ :‬معرفي اصول دوم و سوم و كاريردهاي ان‬
‫ان‬
 ‫اهداف رفتاري‪:‬‬
‫‪ -‬تبديل گرما به كار و بازده تبديل‬
‫ممكن‬
‫گرمائي غغير ك‬‫ماشين گ ائ‬
‫‪ -‬اش‬
‫‪ -‬تبادالت خودي و غير خودي‬
‫‪ -‬سيكل كارنو‬
‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫نتروپـي و تغييرات ان‬
‫ان‬ ‫‪ -‬اانتر‬
‫‪ -‬كاربرد اصل دومدر سيستم مجزا‬
‫ٓ‬
‫‪ -‬مفهوم ذره اي انتروپـي‬
‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫‪ -‬تغييرات انترو پ يـي در برخيي از فرايندها‬
‫‪ -‬اصل سوم ترموديناميك‬
 ‫اﺻﻞ اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ = اﺻﻞ ﺑﻘﺎي اﻧﺮژي‬

‫اﮔﺮ اﻧﺮژي از ﺣـﺎﻟﻲ ﺑـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ دﻳﮕـﺮ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺷـﻮد ‪ ،‬ﻛـﻞ اﻧـﺮژي‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪:‬‬
‫ﭘﺎﻳﺪار ﺎ ا‬
‫ﻣﻘﺪاري ااﺳﺖ ﺛﺎﺛﺎﺑﺖ و ﺎ ا‬
‫ﻘ ا‬

‫‪u  Q  W‬‬
‫اﺻﻞ اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻚ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪه راﺑﻄﻪ ﺑـﻴﻦ ﻛـﺎر و ﮔﺮﻣـﺎ و ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫آن دو ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬

‫ﺟﻴﻤﺰ وات اوﻟﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻠﻲ ﮔﺮﻣﺎ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﺗﺒﺪﻳﻞ‬

‫ﻛﺮد‪.‬‬
 ‫اﺻﻞ دومم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ در ﻣﻮرد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر‬

‫ﺑﺎزده ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺴﺒﺖ ﻛﺎري ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ اﻳﺠﺎد ﻣﻣﻲ‬

‫ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ دارد‪.‬‬

‫‪ :‬ﮔﺮﻣﺎي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم‬ ‫‪Q2‬‬

‫‪ : T2‬ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم‬
‫داده ﺷﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮد‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻞ ا‬
‫ﻞ‬ ‫ﮔﺮﻣﺎي‬
‫ﻣﻘﺪار ﮔ ﺎ‬
‫‪ :‬ﻘ ا‬ ‫‪Q1‬‬
‫‪ : T1‬ﻣﻨﺒﻊﻊ ﺳﺮد‬
‫‪ : W‬ﻣﻘﺪار ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﻳﻲ‬ ‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺮ‬
‫ﻴﺢ ﻴﻦ‬‫ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
‫ﻮ‬
 ‫‪ W  Q2  Q1‬‬
‫وﺑﺎزده ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬
‫‪W‬‬ ‫‪Q1‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪ 1‬‬
‫‪Q2‬‬ ‫‪Q2‬‬

‫‪R 1‬‬ ‫ﻃﺒﻖ اﺻﻞ ﺑﻘﺎي اﻧﺮژي دارﻳﻢ ‪:‬‬

‫ﺑﺎزده واﻗﻌﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﻤﻮاره ﻛﻤﺘﺮ از ﻳﻚ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺎزده‬

‫‪Q ‬‬ ‫‪Q 0‬‬
‫‪1‬‬ ‫و‬ ‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬اﺳﺖ آن ﻫﻫﻢ در ﺻﻮرﺗ‬
‫ﺑ اﺑ‬
‫‪2‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ دو ﺷﺮط ﻋﻤﻠﻲ ﻧﻴﺴﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪ :‬دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺒﺪل اﻧﺮژي از ﻳﻚ ﺷﻜﻞ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ دﻳﮕﺮ‬
‫‪:‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬
‫ﻛﺎر‬
‫ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﺎ‬
‫ﻣﺒﺪل ﮔ ﺎ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‪ :‬ل‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮔ ﺎ‬
‫ﺎ‬

‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﻛﺎر ﻜﺎﻧ ﻜ‬
‫ق ﺑﻪﻪ ﻛﺎ‬
‫ژي ﺑﺮق‬
‫ﺪل اﻧاﻧﺮژي‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ‪ :‬ﻣﺒﺪل‬
‫ﻣﻮﺗﻮر اﻟﻜﺘ ﻜ‬
‫ﺗ‬

‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺑﻪ ﻛﺎرر ﻴ‬
‫ﺑﺪن اﻧﺴﺎنن ‪ :‬ﺒﻣﺒﺪلل ﻛﺎرر ﻴﻤﻴ ﻳﻲ‬
‫ﺑ ن‬

‫ﺑﺎﻃﺮي ‪ :‬ﻣﺒﺪل ﻛﺎر ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫ﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺮ‬
‫ﺑﺮق ‪ :‬ﻣﺒﺪل ﻛﺎر ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮر ﺮ‬
‫ﺮﻮ‬
 ‫ﺑﺮاﺳﺎس اﺻﻞ ﺗﺎﻣﺴﻦ و ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻛﻠﻮزﻳﻮس ‪:‬‬

‫ﻣﻨﺒﻊ اﻧاﻧﺮژي‬
‫ژي‬ ‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻓﻘﻂ از ﻳﻚ ﻣﻨ ﻊ‬
‫ﻧﻤﻲ ﺷﻮدﻛﻪ در آن ﻣﺎﺷ ﻦ‬ ‫ﺳﻴﻜﻠﻲ اﻳﺠﺎد ﻧﻤ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺳ ﻜﻠ‬
‫ﻫ ﮔﺰ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ درﻳﺎﻓﺖ و آن را ﺑﻪ ﻛﺎري ﻣﻌﺎدل ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫دﻳﮕﺮﺮ‪:‬‬
‫ﺑﺑﻪ ﺑﻴﺑﻴﺎن ﻳ‬

‫‪.‬‬‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫ﺮژي ﺮ‬
‫از ﻣﻘﺪارر اﻧﺮژي‬
‫ﻛﻤﺘﺮ ز‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺮ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻴ‬
‫ﻞ‬ ‫ﻛﺎر‬
‫ﻣﻘﺪار ر‬
‫ر‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬ﻃﺒﻖ اﺻﻞ ﺑﻘﺎي اﻧﺮژي ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺒﺮي اﻧﺮژي ﻫﺎي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﻘﺪاري اﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ ‪.‬‬

‫واﻛﻨﺶ ﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮدي ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ و ﻳﺎ‬

‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔ‬
 ‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي در واﻛﻨﺶ ﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺑﻪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺴﺘﻢ ﻧ ﺴﺖ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم اﻳﺠﺎد ﺗﻌﺎدل در ﺳﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺣﺎﺻﻞ ﻳﻚ ﺗﺤﻮل ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻬﻢ اﺻﻞ دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬

‫ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮدﺑﺨﻮدي درر ﭘ ﻳ‬
‫ﻞ ﻮﺑ ﻮ‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ‬
‫ﺮوﭘﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺑﻴﺎﻧﮕﺮﺮ ﺮ‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
 ‫اﻫﻤﻴﺖ اﺻﻞ دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ‪:‬‬

‫ﺗﻜﻤﻴﻞ اﺻﻞ اول و رﻓﻊ ﻛﻤﺒﻮدﻫﺎي اﺻﻞ اول ﺑﺮاي ﺗﺸﺮﻳﺢ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي اﻧﺠﺎم‬
‫ﺷﺪه در ﻃﺒﻴﻌﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎرﻧﻮﺷﺎﻣﻞ دوﻣﻨﺒﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﺘﻮي ﻳﻚ ﮔﺎز ﻳﺎﻳﻚ ﺳﻴﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫‪T2‬‬ ‫ﺑﺎدﻣﺎي‬
‫‪ -2‬ﻣﻨﺒﻊ ﮔﮔﺮم ﺎ ﺎ‬ ‫‪T1‬‬ ‫‪ -1‬ﻨﻣﻨﺒﻊ د ﺎد ﺎي‬
‫ﺳﺮدﺑﺎدﻣﺎي‬
 ‫اﺑﺘﺪاﻳﻲ و‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ا ﺪا‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪوﻣﻘﺪارآﻧﻬﺎﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺎﻟﺖ‬
‫ﻨﺪ ﻘﺪا آﻧ ﺎ ﮕ‬ ‫‪ U‬و‪ V‬ﺗﺎﺗﺎﺑﻊ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺎﻟﺖ‬
‫اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ دارد‪.‬‬

‫ﺳﻴﻜﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اول ﺧﻮد ﺑﺮﻣﻴﮕﺮدد و اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﺑﺴﺘﻪ را ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ H  0‬و ‪ U  0‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬

‫ﻨﺎ ا‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻛﺎر ﻳﺨﭽﺎل‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﺳﺮد ﻛﻨﻨﺪه )ﻳﺨﭽﺎل( = ﺳﻴﻜﻞ ﻣﻌﻜﻮس ﺳﻴﻜﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﺎرﻧﻮ و‬
‫‪Q1  Q2‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ از واﺣﺪ ‪ .‬ﻳﻌﻨ‬
‫راﻧﺪﻣﺎﻧﻲ ﺑﺰ ﮔﺘ‬
‫داراي اﻧﺪﻣﺎﻧ‬
‫دا اي‬

‫ﺑﺎزده ﻳﺨﭽﺎل ‪:‬‬

‫‪Q1‬‬
‫‪R  1‬‬
‫‪Q2‬‬
 ‫ٓ‬
‫انتروپـی‪ -‬یک تابع حالت جدید‬
‫انتر‬

‫‪Q2 Q1‬‬ ‫‪Q2 Q1‬‬

‫‪‬‬ ‫یا‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪T2 T1‬‬ ‫‪T2 T1‬‬

‫به عبارت دیگر در سیکل برگشت پذیر ماشین کارنو ‪:‬‬

‫‪Qrev‬‬
‫‪ T 0‬‬
‫بع حالت‪.‬‬
‫یین تابع‬ ‫معیاری است جه‬
‫جهت تعیین‬ ‫فوق ی ر‬
‫رربابطه وق‬
 ‫‪Qrev‬‬
‫برگشت پذیر ماشین کارنو‬
‫حالت در سیکل گ‬
‫= تابع ل‬
‫‪T‬‬

‫بر اساس اصل برگشت پذیری ‪ ،‬هر مرحله سیکل می تواند به سیکل های کارنو بی‬
‫نهایت کوچک تقسیم شود که در هر یک از این سیکل ها رابطه زیر معتبر است ‪.‬‬

‫‪Qrev‬‬
‫‪ T 0‬‬
‫تشکیل یـک سیسـتم بسـته رابطـه زیـر را مـی دهـد کـه بـه ابتـدا و انتهـا منتهـی شـده و بـه مسـیر‬
‫بستگی ندارد و در نتیجه ‪ds=0‬‬

‫‪dQrev‬‬
‫‪ T 0‬‬
‫ٓ‬
‫از انجا که می توان هر تحول برگشت پذیر را به تعداد بسیار زیاد سیکل کارنو تبدیل کرد‬
‫پذیری قابل ق ول‬
‫قبول است و و معادله فوق‬ ‫برگشت پذی‬
‫عمل ب گشت‬‫باره ههر ع ل‬
‫نتیجه مفهوم فوق ددر با ه‬
‫ددر نت جه‬
‫از مشخصات تابع حالت می باشد ‪.‬‬
 ‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫چنین تابع حالتی را با عالمت ‪ S‬نشان و به ان تابع انتروپـی گویند‪ .‬داریم ‪:‬‬

‫‪dQrev‬‬
‫‪dS ‬‬
‫‪T‬‬

‫یک دیفرانسیل کامل است ‪.‬‬ ‫‪dQrev‬‬

‫‪T‬‬

‫‪dS  dQrev T‬‬

‫شته ششودد زیرا اگاگر‬
‫پذیر ننوشته‬ ‫کنار‪ dQ‬عالمت ببرگشت‬
‫گشت پذی‬ ‫باشد باید ددر کنا‬ ‫اگاگر‬
‫‪dQ T‬‬ ‫ٓ‬
‫انتروپـی نیست ‪.‬‬ ‫‪ dQ‬برگشت پذیر نباشد عبارت‬
 ‫ٓ‬
‫با توجه به اینکه مراحل برگشت پذیر تحول از همان نقطه ای که اغاز می شود به‬
‫‪،‬‬ ‫ششود‬ ‫می‬ ‫خختم‬ ‫نقطه‬
‫نقط‬ ‫همان‬
‫ا‬
‫‪Qrev‬‬
‫عبارت است از مقدار کامل انرژی حرارتی مبادله شده‪.‬‬
 ‫مرحله بربرگشت پپذیریری ‪:‬‬
‫نزدیکی ببه ر‬
‫ببا ز ی ی‬

‫‪dQ‬‬
‫‪Q‬‬
‫‪ T 0‬‬

‫‪S‬‬ ‫ٓ‬ ‫ٓ‬

‫مربوط به تحول یک سیستم فقط‬ ‫انتروپـی تابع حالت است ‪ ،‬تغییرات ان‬
‫ان یا‬ ‫چون انتر‬
‫به حالت ابتدایــی و انتهایــی سیستم وابسته بوده و مستقل از راه طی شده است ‪ ،‬این‬
‫موضوع در واکنش های برگشت پذیر و برگشت ناپذیر صادق است ‪.‬‬
 ‫منفرد(‬ ‫ل ددوم ددر مورد س ت‬
‫سیستم ایزوله) نف د‬ ‫کاربردد ااصل‬
‫کا ب‬

‫محیط خارج ‪.‬‬

‫مبادلهله گگرماایــی باا ط‬
‫هرگونهنه ا‬
‫فاقد گ‬
‫سیستم فاق‬
‫منفرد ت‬
‫سیستم نف‬
‫ت‬

‫ٓ‬
‫در سیستم برگشت پذیر منفرد یا ایزوله تغییرات انتروپـی ناچیز خواهد بود زیرا‬
‫‪S  0 Qrev  0‬‬ ‫و در نتیجه‬

‫ٓ‬
‫در سیستم برگشت ناپذیر منفرد یا ایزوله مقدار گرما صفر ولی انتروپـی افزایش می یابد ‪.‬‬
 ‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫نتروپپیـی ی م‬
‫سیستم ‪ ،‬ییعنیی‬ ‫است‪‬ببا جموع‬
‫مجموع جبری ا ر‬ ‫ابر‪S sum‬‬
‫بربربر‬ ‫ل ییعنیی‬ ‫ییرات انترروپـی‬
‫پی کل‬ ‫تغییر‬
‫‪system‬یا‪: S‬‬ ‫ٓ‬
‫‪S inviroment‬‬ ‫و‬ ‫و انتروپـی محیط یا‬

‫‪S sum  S system  S inviroment  0‬‬

‫ٓ‬
‫مقدار کاهش انتروپـی یک سیستم باز که با یک افزایش جبران شده است حداقل برابر است با‬
‫و‬ ‫ٓ‬
‫تغییر انتر پـی محیط‪.‬‬
‫در گاز های کامل تغییرات انرژی درونی در یک تحول ایزوترم صفر است ‪).‬قانون ژول(‬

‫‪U  Qrev  Wrev  0‬‬

‫در نتیجه ‪:‬‬

‫‪Qrev  Wrev   Pdv‬‬

‫‪nRT‬‬
‫‪P‬‬
‫‪V‬‬
‫کامل ‪:‬‬ ‫اط اایززوتترم یک‬
‫ک مولل گاز کا ل‬ ‫انجام ششده در اثاثر انانبساط‬
‫پذیر ان ا‬
‫گشت ذ‬ ‫روش ا‬
‫محاسبهه کاکار برگشت‬
‫‪V2‬‬
‫‪Wrev‬‬ ‫‪  RT ln‬‬
‫‪V1‬‬

‫ٓ‬
‫کامل‪::‬‬ ‫اط اایززوتترم یک‬
‫ک مولل گاز کا ل‬ ‫انتروپـی مربوط‬
‫ط بهه انانبساط‬ ‫روش ا‬
‫محاسبهه تغتغییرات انت‬
‫‪V2‬‬
‫‪S  R ln‬‬
‫‪l‬‬
‫‪V1‬‬
‫ٓ‬
‫واحد انتروپـی‪:‬‬
‫‪U .e  1Cal molk ‬‬ ‫یا‬ ‫‪j molk‬‬
‫اگر انبساط ایزوترم مربوط به ‪ n‬مول از گاز کامل باشد کار انجام شده و همچنین گرمای‬
‫مبادله شده ‪ n‬برابر است با ‪:‬‬
‫‪V2‬‬
‫‪Qrev‬‬ ‫‪ nRT ln‬‬
‫‪V1‬‬

‫ٓ‬
‫بنابر این تغییرات انتر پـی نیز ‪ n‬برابر خواهد شد‪ .‬یعنی ‪:‬‬
‫و‬
‫‪V2‬‬
‫‪S  nR ln‬‬
‫‪V1‬‬
 ‫ٓ‬
‫انتروپـیی به عنوان تابعیی از دو متغیر دما و م‬
‫حجم‬

‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫اگر انتروپـی را تابعی از دو متغیر دما و حجم بدانیم دیفرانسیل کامل ان بر حسب این دو‬
‫متغیر به صورت زیر نوشته می شود‪:‬‬

‫‪ S ‬‬ ‫‪ S ‬‬

‫‪dS  ‬‬ ‫‪ .dT  ‬‬ ‫‪ dV‬‬
‫‪ T V‬‬ ‫‪ V  T‬‬
 :‫با توجه به اصل اول ترمودینامیک‬

dU  Q  W

dUTdS PdV
1 P
dS  dU  dV
T T

 U   U 
dU    .dT    .dV
 V V  V  T
 ‫‪ U ‬‬
‫‪dU  CV dT  ‬‬ ‫‪ dV‬‬
‫‪ V  T‬‬

‫‪dT‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ U  ‬‬

‫‪dS ‬‬ ‫‪CV   P  ‬‬ ‫‪  dV‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪ V  T ‬‬

‫ٓ‬
‫اگر فرايند در حجم ثابت انجام گیرد انگاه رابطه فوق برابر صفر می شود ‪.‬‬
  S  CV
  
 T V T

 S  1  U  
   P    
 V  T T   V  T 

S2 T2 CV
S1
dS  
T1 T
dT

x 1  U  
 p   
x T  V  T 
 ‫ٓ‬
‫مقدار انتروپـیی ‪:‬‬
‫ٓ‬
‫گاز غیر ایده ال )گاز حقیقی(‬
‫‪dT a‬‬
‫‪dS  CV‬‬ ‫‪ dV‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪x‬‬
‫ٓ‬
‫گاز ایده ال ‪:‬‬

‫‪T2‬‬ ‫‪V2‬‬
‫‪S  CV ln  R ln‬‬
‫‪T1‬‬ ‫‪V1‬‬
 ‫و‬ ‫ٓ‬
‫تغییر انتر پـی در یک مرحله برگشت ناپذیر‬

‫‪S‬‬ ‫ٓ‬
‫انتهایــی‬
‫ابتدایــی و ا ا‬
‫حالت ا ا‬
‫بین دو ال‬ ‫مقدار‬
‫حالت ااست ‪ ،‬لذا ق ا‬ ‫و‬
‫چون اانتر پـی اتابع ال‬
‫در یک مرحله برگشت پذیر و برگشت ناپذیر یکی است ‪.‬‬
 ‫ٓ‬
‫پذیر را‬
‫برگشت ذ‬
‫مرحله گ‬
‫ناپذیر اباید ل‬
‫برگشت نا ذ‬ ‫محاسبه تتغییراات انانتروپـی در ل‬
‫مرحله گ‬ ‫براای ا‬
‫محاسبه کرد ‪ .‬یعنی‬

‫‪Qrev‬‬
‫‪dS ‬‬
‫‪T‬‬

‫ٓ‬
‫شود ‪.‬‬ ‫نتروپـی‬
‫پی میی و‬ ‫سیستمم منززوی بباعث افزایش‬
‫زیش ا ر‬ ‫خودبخودیی درر ییک ی‬
‫ش وب و‬ ‫انجامم وواکنش‬
‫ج‬
 ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮﺣﺎﻟﺖ ﺟﺴﻢ ﺧﺎﻟﺺ‬
‫اﻧﻮاع ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺴﻢ ﺧﺎﻟﺺ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻟﻮﺗﺮوﭘﻲ ‪ :‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ در دﻣﺎي ﻣﺸﺨﺼﻲ از ﻳﻚ‬

‫دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺘﺒﻠﻮر دﻳﮕ‬
‫ﺑﻠﻮري ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘ ﻠ ر‬‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻠ ري‬
‫ﻣﺘﺒﻠﻮر ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘ ﺎن‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘ ﻠ ر‬
‫ﻣﺜﻼً؛ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﻮﮔﺮد اورﺗﻮرﻣﺒﻴﻚ ﺑﻪ ﮔﻮﮔﺮد ﻣﻨﻮﻛﻠﻴﻨﻴﻚ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺗﺼﻌﻴﺪ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ‪:‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﺒﺎدل ﮔﺮﻣﺎ اﺳﺖ و‬

‫ﭼﻮن ﮔﺮﻣﺎ در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻣﻲ ﺷﻮد دارﻳﻢ ‪:‬‬
‫ذوب ‪H‬‬
‫‪ ‬ذوب ‪S‬‬
‫ذوب‪T‬‬
 ‫اصل سوم ترمودینامیک‬

‫ﻛﺎﻣﻞ درر ﺻﻔﺮﺮ‬

‫ﺑﻠﻮر ﻞ‬
‫ﺷﻜﻞ ﺑ ﻮر‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﺑﺑﻪ ﻞ‬
‫ﺧﺎﻟﺺ ﺳﺎده ﻳﻳﺎ ﺮ ﺐ‬
‫ﺟﺴﻢ ﺺ‬‫ﻫﺮ ﺟ ﻢ‬
‫ﺮوﭘﻲ ﺮ‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ :‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ در ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي ﺑﻠﻮري و ﻣﺤﻞ ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻴﭻ ﮔ ﻧ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﻛﺎ ﻞ‬
‫ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل در ﺎ ل‬
‫ﻳﻚ ﻛ ﺎل‬ ‫ﻫﺎ در ﻚ‬
‫اﻟﺮاس ﺎ‬
‫ﺧﻂ اﻟ ا‬
‫ﻂ‬
‫و ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺪارﻧﺪ ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ در ﺻﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﻧﻈﻢ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ااﺳﺖ ‪.‬‬
 ‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧﺘﺮوﭘﻲ در ﺗﺸﻜﻴﻞ اﺳﺘﻴﻠﻦ و اﺗﺎن در ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪.‬‬
‫ا ﺘﺎﻧﺪا د‬

‫) ‪2C grafit   H 2( g ) _ C2 H 2( g‬‬ ‫استیلن‬

‫‪S  f 298 K  C 2 H 2   S  298 K C 2 H 2   2 S  298 K (C )  S  298 K H 2 ‬‬

‫‪S  f  49.99  (1.2  31.21)  17.43 Cal mol.k .‬‬

 2C grafit   3H 2 ( g )  C2 H 6 ( g ) (‫)اتان‬

S  f 298K (C2 H6 )  S  298K C2 H6   2S  298k (C)  3S  298K (H2 )

S  f  54.8  (1.2  93.63)  40.03 Cal mol.K

 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﻣﻌﺎدﻻت اﺳﺎﺳﻲ در ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ و‬

‫ﻛﺎر‪ -‬اﻧﺮژي ﮔﻴﺒﺲ‪ ،‬اﻧﺮژي ﻫﻠﻤﻮﻟﺘﺰ و‬
‫ﺗﻌﺎدل‬

‫مفيد؛‬
‫زيمم كارر ي‬
‫برگشت پپذيرير و ماكزيمم‬
‫كار بر ت‬
‫معرفي ر‬
‫هدف‪ :‬ر ي‬
‫معادالت ماكسول؛ اثر متغير هاي ترموديناميك روي كميت‬
‫هاي ترموديناميكي؛ فوگاسيته و ضريب فوگاسيته‬
 ‫اهداف رفتاري‪:‬‬
‫‪ -‬محاسبه ماكزيمم كار مفيد‬
‫اساسي و معادالت ماكسول‬ ‫‪ -‬معادالت اساس‬
‫و ٓ‬
‫‪ -‬اثر دما ر ي انتالپـي فرايند‬
‫و ٓ‬
‫‪ -‬اثر فشار ر ي انتالپـي فرايند‬
‫ژي ٓ‬
‫يير انرر ازاد‬
‫‪ -‬تغيير‬
‫‪ -‬تعريف پتانسيل شيميا يــی‬
‫ژژي ٓ‬
‫فيزيكي تغتغييراات انانر ازااد‬
‫‪ -‬فمفهوم ف ك‬
‫ٓ‬
‫‪ -‬فوگاسيته و كاربرد ان در گازهاي حقيقي‬
‫ٓ‬
‫‪ -‬ضريب فوگاسيته و محاسبه ان‬
 ‫ﻫﻠﻤﻮﻟﺘﺰ و ﺗ ﺎ ل‬
‫ﺗﻌﺎدل‬ ‫اﻧﺮژي ﻠ ﻟ‬
‫ﮔﻴﺒﺲ‪ ،‬اﻧ ژ‬
‫اﻧﺮژي ﮔ‬
‫ﻛﺎر‪ -‬اﻧ ژ‬
‫ﻛﺎ‬

‫ﻛﺎر ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮﻛﺎر ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ اﺳﺖ‬

‫ﻛﺎر ﺣﺎﺻﻞ از ﻳﻚ ﻋﻤﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﻛﺎر ﺑﺪﺳﺖ‬

‫آﻣﺪه از ﻳﻚ ﻋﻤﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮاﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻛﺎر ﻣﻔﻴﺪ‬
‫انبساط‪W  W  W‬‬

‫در ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻧﺮژي ﻣﻘﺪاري ﻛﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻛﺎر اﻧﺒﺴﺎط ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻮ‬

‫ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪن ﻛﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺎر‬

‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻳﺎ ﻫﺮ ﻧﻮع ﻛﺎر دﻳﮕﺮي ﺣﺘﻲ ﻋﻤﻞ اﻧﺒﺴﺎط ﻳﺎ ﺗﺮاﻛﻢ در‬
‫دﻳﮕﺮي‬
‫ﻢ ﺮ‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫انبساط‪W‬‬
‫ا اط‬ ‫‪0‬‬ ‫واکنشی که در حجم ثابت انجام شود‪:‬‬
‫واکنش‬
 ‫ﻣﻔﻴﺪ درر ‪ S‬و‪ V‬ﺑ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ‪ ،‬اﻧﺮژي‬
‫ﺮژي‬ ‫ﻛﺎر ﻴ‬
‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ر‬
‫ﺰﻳ ﻢ‬

‫اگر شرايط مرزی سيستم شامل ‪S‬و ‪ V‬ثابت باشد‪:‬‬

‫‪dW  du‬‬
‫‪d‬‬

‫در ﺣﺠﻢ و آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻛﺎر ﻣﻔﻴﺪ در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫ﺗﻐﻴﺮات اﻧﺮژي دروﻧﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫بر حسب قرارداد کار داده به سيستم با عالمت منفی است و‬
‫مفھوم آن اين است که اگر سيستمی در حجم ثابت کار انجام‬
‫دھد انرژی درونی سيستم کاھش می يابد‪.‬‬

‫)داده شده توسط سيستم(‬ ‫‪dW  dU‬‬

 ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬ ‫ﻣﻔﻴﺪﺪ ددر ‪ S‬و‪ p‬ﺛﺎﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺖ ‪ ،‬آﻧﺘﺎﻟ‬ ‫ﻛﺎر ﻔ‬
‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻛﺎ‬
‫ﺎﻛﺰ‬

‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻛﺎر ﻣﻔﻴﺪ در ﺗﺤﻮﻟﻲ ﻛﻪ در ﻓﺸﺎر و آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺠﺎم‬

‫ﺷﻮد ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻔﻴﺪ در‪ T‬و‪ V‬ﺛﺎﺑﺖ ‪ ،‬اﻧاﻧﺮژي‬

‫ژي ﻫﻠﻤﻮﻟﺘﺰ‬ ‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻛﺎر ﻣﻔ ﺪ‬

‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻛﺎر ﻣﻔﻴﺪ در ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻛﻪ ﺣﺠﻢ و دﻣﺎﻳﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫اﺳﺖ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺮژي ﻫﻠﻤﻮﻟﺘﺰ در ان ﺳﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬
 ‫ﻢ ﻛﺎر ﻣﻔﻴﺪ در ‪ T‬و ‪ P‬ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ‬

‫‪dW  (dU  TdS  pdV)  d (U  PV  TS)  dG‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ)‪ (U+PV-TS‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ ﮔﻴﺒﺲ ﻳﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﮔﻴﺒﺲ ‪ ،‬ﻳﺎ‬

‫اﻧﺮژي آزاد ﮔﻴﺒﺲ ‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﺮژي ﮔﻴﺒﺲ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻪ ﻧﺎم آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻋﻼﻣﺖ آن ‪ G‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪G=U+PV-TS‬‬
‫‪G H TS A PV‬‬
‫‪G=H-TS=A+PV‬‬
 ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد در ﻳﻚ ﺗﺤﻮل اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫آﻧﺘﺎﻟﭙ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻛﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﺣﺎﺻﻞ از آن ﺳﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد )‪ (G‬و اﻧﺮژي آزاد ﻫﻠﻤﻮﻟﺘﺰ )‪ (A‬ﻫﺮ دو ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬

‫تفاضل آنھا يعنی ‪ PV‬نيز تابعع حالت است‪.‬‬

 ‫نامساوی کلوزيوس‬

‫‪TdS  dQ‬‬
‫‪Q‬‬ ‫و يا‬ ‫‪Q  TdS  0‬‬
‫‪dQ‬‬

‫اﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﻻت ا ﺎ‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت‬
‫ﺎ‬

‫درونی‬
‫انرژی در ن‬ ‫‪U‬‬
‫آنتالپی‬ ‫‪H‬‬
‫انرژی آزاد‬ ‫‪A‬‬
‫آنتالپی آزاد‬ ‫‪G‬‬
‫آنتروپی‬
‫آنتر پ‬ ‫‪S‬‬
 dH = TdS+ VdP
dA = - SdT- PdV
dG = – SdT + VdP

S P S V
( )U  ( )H 
V T P T

V S P S
( )G 
( )A  T V
T P
 ‫ﻛﺎﻫﺶ دادن ﻣﺸﺘﻘﺎت‬
‫ﺶ‬
H S dS dT
CP  ( ) P  T ( ) P  C P  T ( ) P  C P .dT  T .dS  dS  C p .
T T dT T

U S S dT
CV  ( )V  T ( )V  CV  T .(( )V  CV .dT  T .dS  dS  CV .
T T T T

1 V ‫ﻓﺸﺎر‬
‫اﻧﺒﺴﺎط ﻫﻢ ﻓ ﺎ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ا ﺎط‬
 ( )P
V T

 1 V
x ( )T
V P ‫ﻢ دﻣﺎ‬
‫ﻢ ﭘﺬﻳﺮي ﻫﻢ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ‬
 ‫‪U‬‬ ‫‪‬‬
‫(‬ ‫‪)T   P  T‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪x‬‬

‫عبارت فوق در گاز ھای ايده آل برابر صفر زيرا انرژی‬

‫درونی گاز در دمای ثابت تابع تغيرات حجم و فشار نيست‪.‬‬

‫ولی برای گاز ھای حقيقی و ھمچنين مايعات و جامدات مقدار‬

‫ان صفر نيست‪.‬‬
 ‫‪V 2 P‬‬
‫‪C P  CV  T ( ) P ( ) T‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪V‬‬

‫‪C P  CV  0‬‬ ‫ميل کند‬

‫صفر ل‬
‫سمت ف‬
‫به ت‬‫دما ه‬
‫اگر د ا‬
‫اگ‬

‫‪C P  CV‬‬ ‫صفر طلق‬

‫مطلق‬ ‫بنابراين ددر ف‬
‫بناب اين‬

‫در گازھای کامل که انرژی درونی را مستقل از تغيرات‬

‫کنيم‬
‫فشار ففرض می کن‬
‫حجم و فشا‬

‫‪C P  CV  R‬‬
 ‫اﺛﺮ دﻣﺎ در آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد‬

 G
 T   G S  (G  TS )
    
 T  T 2
T T 2

  P

‫آزاد‬
‫ﭙﻲ ز‬
‫ﻓﺸﺎر ﺑﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬
‫اﺛﺮ ر‬‫ﺮ‬
P2 RT P2
G   dG   dP  RT ln
P1 P P1

V1 V2
G  RT ln   RT ln
V2 V1
‫اﮔﺮ ﻓﺸﺎر اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻚ اﺗﻤﺴﻔﺮﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار ﺗﻐﻴﺮات آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد‬

‫‪P‬‬
‫‪G  GTP  GT  RT ln‬‬
‫‪P‬‬

‫دﻣﺎي ‪ T‬ﻣﻲ ﺎﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ‪:‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﺎ‬
‫آزاد ا ﺎ ا‬
‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آ ا‬
‫آ ﺎﻟ‬ ‫‪G  T‬‬

‫‪G P T  G  T  RT ln P‬‬

‫ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‬
‫ﻧﻈﺮ ﮕ‬
‫ﮔﺎز ااﻳﺪه آل راا در ﻈ‬ ‫اﮔﺮ ‪ n‬ﻟﻜ ل‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ﮔﺎ‬ ‫اﮔ‬

‫‪P‬‬
‫‪G  nG  G  nRT ln‬‬
‫‪P‬‬
‫‪T‬‬
‫‪‬‬
‫‪T‬‬
‫‪P‬‬
 ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد و ﺑﺮرﺳﻲ واﻛﻨﺶ ﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫در واﻛﻨﺸﻬﺎي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ دو ﻃﺮف واﻛﻨﺶ ﺑﺎ‬

‫واﻛﻨﺶ ‪G‬‬
‫ﻧﺎﭼﻴﺰﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮاﻧﺪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬

‫ﺗﺤﻮﻟﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫آزاد ﻮ‬
‫ﭙﻲ ز‬
‫ﺗﻐﻴﺮات آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬
‫ﺷﻮد ﻴﺮ‬
‫اﻧﺠﺎمم ﻮ‬
‫ﺧﻮد ﺠ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺑﻪ ﻮ‬
‫ﺗﺤﻮﻟﻲ ﻮ‬
‫اﮔﺮﺮ ﻮ ﻲ‬
‫‪G  0‬‬ ‫ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ‬

‫اﮔﺮ ﺗﺤﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮدي اﻧﺠﺎم ﻧﺸﻮد ﻣﻔﻬﻮم آن اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫‪G  0‬‬ ‫ﻛﻪ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
 ‫ﺣﺎﻟﺖ اول‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ واﻛﻨﺶ ﻫﺎﻳﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
‫ﮔﺮﻣﺎزا ﻣﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮدي اﻧﺠﺎم‬
‫ﺿﻤﻨﺎ واﻛﻨﺶ ﮔ ﻣﺎزا‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﻨﺪ‪ .‬و ﺿﻤﻨﺎً‬
‫ﻫﻤ اﻫﻨﺪ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد ﻣﺜﻞ آب اﻛﺴﻴﮋﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮي از اي واﻛﻨﺸﻬﺎ اﺣﺘﺮاق ﻫﻴﺪرو ﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎ ﻛﻪ‬

‫وآب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪CO2‬‬ ‫اﻳﺠﺎد‬
 ‫ﺣﺎﻟﺖ دوم‬

‫واﻛﻨﺶ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻫﻤﺮاﻫﻨﺪ‬

‫در اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﻫﺎ ‪ G  0‬و واﻛﻨﺶ ﻏﻴﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮدي اﺳﺖ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم‬

‫واﻛﻨﺶ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﮔﺮﻣﺎزا ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟﻲ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻫﻤﺮاه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺶ ﺑﻪ‬
‫ﻲ را در ﺟﻬﺖ دادن واﻛﻨﺶ‬
‫ﺶ اﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﺶ ﻫﺎ دﻣﺎ ﻧﻘﺶ‬ ‫ﻮع واﻛﻨﺶ‬
‫ﻦ ﻧﻮع‬
‫در اﻳﻦ‬
‫ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻳﺎ ﭼﭗ اﻳﻔﺎ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪G‬‬
‫ﻣﺜﺒﺖ و واﻛﻨﺶ‬ ‫اﮔﺮ دﻣﺎ از دﻣﺎي ﺗﻌﺎدل ﻓﺮاﺗﺮ رود ﻣﻘﺪار‬
‫ﻏﻴﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮدي ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺮ ﻋﻜﺲ اﮔﺮ دﻣﺎ از دﻣﺎي ﺗﻌﺎدل‬
‫‪H‬‬ ‫‪ TS‬‬
‫ﻣﻨﻔﻲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﻣﻲ‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ از‬ ‫ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺰ‬
‫‪G‬‬
‫ﻣﻨﻔﻲ و واﻛﻨﺶ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮدي اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﻮد و‬

‫‪N 2 ( g )  3H 2 ( g ) ‬‬ ‫‪2N‬‬

‫) ‪NH 3( g‬‬
‫‪S  47 / 4 cal k‬‬ ‫‪H  22 / 1kcal‬‬
‫‪G  298  H  TS  8Kcal‬‬
‫‪K l‬‬
 ‫‪N 2 ( g )  3H 2 ( g ) ‬‬ ‫) ‪2 NH 3( g‬‬
‫‪S  47 / 4 cal k‬‬ ‫‪H  22 / 1kcal‬‬
‫‪G  298  H  TS  8Kcal‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ واﻛﻨﺶ در‪ 298 k‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮدي‬

‫ﺷﻮد واﻛﻨﺶ‬
‫ﻣﻲ‪H ‬‬
‫‪TS‬‬ ‫اﺳﺖ وﻟﻲ در دﻣﺎي ﺗﻌﺎدل ﻛﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺠﺎ دﻣﺎي ﺗﻌﺎدل ‪:‬‬
‫ﻣﻲ ‪G ‬‬
‫‪0‬‬ ‫ﺗﻌﺎدﻟﻲ و‬

‫‪H  22100‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 466 / 2K‬‬ ‫‪ 193  C‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪ 47 / 4‬‬
‫اﻳﻦ واﻛﻨﺶ در ‪193 C‬ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد و اﮔﺮ دﻣﺎ از اﻳﻦ درﺟﻪ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫‪‬‬

‫ﻳﺎﺑﺪ واﻛﻨﺶ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻏﻴﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮدي ﻣﻲ ﺷﻮد وﻟﻲ‬
‫در دﻣﺎي ﻛﻤﺘﺮ از‪ 193k‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮدي اﺳﺖ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻬﺎرم‬

‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ در واﻛﻨﺶ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺤﺚ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻣﻲ ﺎﺷﻨﺪ‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ا‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ آﻧﺘ‬
‫وﻟﻲ ﺎﺑﺎ اﻓﺰا ﺶ‬
‫ﻟ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ر‬ ‫آزاد‬ ‫ﻳﻲ –آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬
‫ﭙﻲ ز‬ ‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﺶ ﻴ ﻴ‬‫آزاد درر ﻳﻳﻚ وواﻛﻨﺶ‬
‫ﭙﻲ ز‬
‫ﻴﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻐﻴﺮ‬
‫ﺒ‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ ﻟﺬا ﺗﻐﻴﺮات آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد در ﻳﻚ واﻛﻨﺶ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ اﺧﺘﻼف آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد اﺟﺴﺎم ﺣﺎﺻﻞ از واﻛﻨﺶ و اﺟﺴﺎم‬
‫ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ﻫﻢ‪.‬‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ اﺟﺴﺎمم دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر دارد‪.‬‬
 ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﺸﻜﻴﻞ‬

‫‪G   RT ln k‬و‪ ‬ز‬

‫‪‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل‬
‫ﻴﺮي ﺑ‬
‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬ ‫‪.١‬ﺑﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ازز ﺮ ﻮ‬
‫ﻓﺮﻣﻮل‬

‫‪G  H  T S‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪-2‬روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻓﺮﻣﻮل‬

‫‪H ‬ﺑﻪ‪‬ﻛﻤﻚ اﻧﺪازﻫﮕﻴﺮي ﻛﺎﻟﺮﻳﻤﺘﺮي ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل‬

‫‪ S ‬از اﺻﻞ ﺳﻮ م ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ و ﻛﺎرﺑﺮ آن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‬

‫ﻟﺬا ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ G ‬در ﻫﺮ دﻣﺎﻳﻲ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻓﺰاﻳﺶ دﻗﻴﻖ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻫﺎي ﮔﮔﺎز در واﻛﻨﺶ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ اﺟﺴﺎم ﻣﺮﻛﺐ از ﻋﻨﺎﺻﺮ اوﻟﻴﻪ‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد‬

‫ج در ﺑﻌﻀﻲ از واﻛﻨﺶ‬
‫ﻢ و ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎرج‬‫اﻧﺮژي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه ﺑﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻫﺎي در ﺣﺎل اﻧﺠﺎم ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻧﺮژي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ از ﻧﻮع‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫اﻧﺮژي ﺮ ﻲ‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬ ‫ج ﺮ‬ ‫ﻢ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎرج‬ ‫ﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫ﻞ ﺮ‬ ‫در ﻳﻚ ﭘﭘﻴﻞ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ آﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ واﻛﻨﺸﻲ در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻲ ﻳﻳﺎ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﺮژي ﻴ‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻧﺮژي‬
‫ﭘﺬﻳﺮدﻛﺎرر ﺒﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه ي و‬
‫ﭘ ﻳﺮ‬
‫ﺗﻐﻴﺮ‪W‬ﺣﺠﻢ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﻘﺪاري ﻛﺎر‬ ‫اﺛﺮ‪ ‬‬
‫‪PV‬‬ ‫ﻛﻪ در‬
‫دارد‬
‫ﻴﺰ درر ﺑﺮ ر‬
‫ﻲ ﻧﻴﺰ‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫ﺮﻳ‬

‫‪Wrev   PV  W‬‬ ‫'‬

‫‪rev‬‬
 ‫ﻓﻮﮔﺎﺳﻴﺘﻪ‬
‫‪‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪G  G  RT ln ‬‬
‫‪P‬‬

‫‪P‬‬
‫‪    RT ln ‬‬
‫‪‬‬

‫‪P‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﻓﻮﮔﺎﺳﻴﺘﻪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻟﻮﺋﻴﺲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪ ‪:‬‬

‫‪f‬‬
‫) ‪G  G RT ln( ‬‬
‫‪‬‬

‫‪P‬‬

‫‪ f‬ﮔ‬
‫ﻓﻮﮔﺎﺳﻴﺘﻪ ﮔﮔﺎز ﻧﺎم دارد‬
‫ﺢ‬
‫ﺗﺼﺤﻴﺢ‬ ‫ﻓﻮﮔﺎﺳﻴﺘﻪ داراي واﺣﺪ ﻓﺸﺎر ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﻳﺪ آن را ﻓﺸﺎر‬
‫ﺷﺪه ﻧﺎﻣﻴﺪ‬

‫اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺻﻔﺮ ﻣﻴﻞ ﻛﻨﺪ ﮔﺎز ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﮔﺎز اﻳﺪه آل ﻣﻴﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮﮔﺎﺳﻴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺸﺎر ﮔﺎز ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲ ﺷﻮد‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﻮﮔﺎﺳﻴﺘﻪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آزاد را در ﮔﺎزﻫﺎي‬

‫ﺣﻘﻴﻘﻲ آﺳﺎن ﻣﻴﻜﻨﺪ‬
‫‪fi‬‬
‫) ‪ i   i  RT ln( ‬‬
‫‪‬‬

‫‪fi‬‬

‫ﻓﻮﮔﺎﺳﻴﺘﻪ ﻳﻚ ﺿﺮﻳﺐ اﻳﺪه آل ﻓﺸﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫ﻓﻮﮔﺎﺳﻴﺘﻪ‬
‫ﺮﻳﺐ ﻮ ﻴ‬‫ﺿﺮﻳﺐ‬

‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻲ ﻮ‬‫ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ‬
‫ﻓﻮﮔﺎﺳﻴﺘﻪ ﻓﺸﺎرر ﻳاﻳﺪه آلل ﻴ‬
‫ﻳﻦ ﻛﻪ ﻮ ﻴ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺑﺎ ﻮﺟ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﻓﻮﮔﺎﺳﻴﺘﻪ‪:‬‬

‫‪f  P‬‬