BOGURODZICA

1) Bogurodzica to najstarsza polska pieśń religijna. Jej najdawniejsza część

pochodzi z XIII wieku. Z kronik Jana Długosza można się dowiedzieć, że jej
pierwsze odśpiewanie miało miejsce 15.07.1410 r. – czyli w przeddzień bitwy
pod Grunwaldem. Utwór reprezentuje gatunek pieśni ojczyźnianej (carmen
patrium) i gatunek pieśni mielicznej (pieśni śpiewanej). Pierwotnie była
przeznaczona do chóralnego śpiewu a capella. Wykonywano ją podczas mszy
świętej oraz koronacji królewskich. Ponad to była traktowana jako pieśń bojowa,
ponieważ rycerze podczas walk ją odśpiewywali. Do XVI wieku Bogurodzica
pełniła funkcję hymnu narodowego.

2) Treść utworu (najstarszy fragment):

Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena Maryja!

U twego syna Gospodzina, matko zwolena Maryja,
Zyszczy nam, spuści nam.
Kyrielejson.

Twego dziela Krzciciela, bożyce,

Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,

A dać raczy, jegoż prosimy,

A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt.
Kyrielejson.

3) Interpretacja utworu - Bogurodzica jest modlitwą podmiotu zbiorowego.

Adresatem pierwszej strofy jest Matka Boża. Podmiot liryczny zwraca się do
Niej w formie apostrof w wołaczu - Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena
Maryja! Podmiot liryczny zwraca się do Bogurodzicy, aby ze względu na
swojego Syna spełniła prośby, jakie są do niej kierowane. Fragment Zyszczy
nam, spuści nam może być interpretowany jako prośba o zesłanie przez
Maryję łask ludziom, ale także jako prośba o pozyskanie przez Nią Chrystusa,
który właśnie za Jej sprawą został dany światu. Maryja jest więc orędowniczką,
tą, za której pośrednictwem ludzie zwracają się do Boga. W zwrotce drugiej
zmienia się adresat, tym razem jest nim Chrystus (świadczy o tym apostrofa w
wołaczu Bożycze – Synu Boga). Podmiot zbiorowy zwraca się do Niego, aby
za pośrednictwem Jana Chrzciciela spełnił prośby. Obecność w utworze trzech
adresatów – Maryi, Jana Chrzciciela i Chrystusa przypomina wzorzec
ikonograficzny, charakterystyczny dla kościoła wschodniego – deesis, według
którego majestatycznie wyobrażony Chrystus - Władca (Gospodzin) występuje
w asyście Matki Boskiej i Jana Chrzciciela, którzy pełnią funkcję pośredników
między Bogiem a człowiekiem Zarówno Maryja, jak i Jan pełnią rolę mediatorów
między ludźmi a Bogiem.
 BOGURODZICA

4) Problematyka utworu:

a) deesis – Bogurodzica odwołuje się do teocentrycznej wizji rzeczywistości,

w której Bóg stanowi centrum świata oraz punkt odniesienia wszelkich
ludzkich poczynań oraz myśli. Ludzie kierując swoje modlitwy i prośby
przekazują je do pośredników, którymi są Matka Boża i Jan Chrzciciel.

b) obraz Maryi – Bogurodzica jest zaliczana do nurtu pieśni maryjnych, który

objaśnia kult Najświętszej Marii Panny, przedstawiając ją jako istotę
niezwykłą, wyjątkową, jedyną i świętą. Chwała, która otacza Maryję, wynika
stąd, że została wybrana przez Boga i z Nim obcuje, jest zatem uprawniona
do przekazywania próśb i pokornych błagań ludzi. Jej portret jest budowany
przez patos i podniosłość. Jednocześnie Matka Boża, mimo swojej
wyjątkowej pozycji, jest istotą rozumiejącą ludzi, ich problemy i troski, co
czyni ją godną zaufania pośredniczką w rozmowie człowieka z Bogiem.

5) Bogurodzica jest jednym z najstarszych zabytków języka polskiego, ponieważ

w swojej budowie zawiera liczne archaizmy, czyli dawne wyrażenia i
sformułowania, które wyszły z użycia w języku codziennym.

RODZAJE ARCHAIZMÓW PRZYKŁADY

archaizmy leksykalne - Bogurodzica
- Gospodzin
- Bożyc
- zwolena
- zbożny
- dziela
- przebyt
archaizmy fonetyczne - sławiena
- Krzciciela
archaizmy fleksyjne - Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena
Maryja!
- Zyszczy nam, spuści nam
archaizmy składniowe - Bogiem sławiena
Maryja!
archaizmy semantyczne - napełń myśli
- zbożny
- przebyt
- Gospodzin
- dziela
- jąż