4.10.

Turunan fungsi hiperbolik

dy
Jika y = f(x) = sinhx maka  f' (x)  coshx (4.44)
dx

Bukti :
1 x
y = f(x) = sinhx = (e  e x )
2
dy 1 x
 f' (x) = (e  e x ) = coshx (terbukti)
dx 2

dy du
Jika y = sinh u dan u = f(x) maka  cosh u (4.45)
dx dx

Bukti :
dy
y = sinh u   c os hu
du
dy dy du du
 .  c os hu (terbukti)
dx du dx dx

Contoh 4.25
1 dy
Jika y = 3 sinh x , tentukan
5 dx
Penyelesaian :
1
Misal : u = x y = 3 sinh u
5

du 1 dy
  3 c os hu
dx 5 du

dy dy du 1 3 1
  (3 c os hu)( )  c os h x
dx du dx 5 5 3

dy
Jika y = f(x) = coshx maka  f' (x)  sinhx (4.46)
dx

Bukti :
1 x
y = f(x) = coshx = (e  e x )
2
dy 1 x
 f' (x) = (e  e x ) = sinhx (terbukti)
dx 2

dy du
Jika y = cosh u dan u = f(x) maka  sinh u (4.47)
dx dx

Bukti :
dy
y = cosh u   s inhu
du

dy dy du du
 .  s inhu (terbukti)
dx du dx dx

92
Contoh 4.26
dy
Jika y = cosh (1-2x), tentukan
dx
Penyelesaian :

Misal : u = 1-2x y = sinh u

du dy
 2  c os hu
dx du

dy dy du
  (c os hu)(-2)  2 c os h(
1  2x)
dx du dx

dy 2
Jika y = f(x) = tanhx maka  f' (x)  sech x (4.48)
dx

Bukti :

s inhx
y = f(x) = tanhx =
c os hx

dy (c os hx)(c os hx)  (s inhx)(s inhx) c os h2 x  s inh2 x

 f' (x) = 
dx (c os hx)2 c os h2 x

1
=  s ech2x (terbukti)
c os h2 x

dy 2 du
Jika y = tanh u dan u = f(x) maka  sech u (4.49)
dx dx

Bukti :
dy
y = tanh u   s ech2 u
du

dy dy du du
 .  s ech 2u (terbukti)
dx du dx dx

Contoh 4.27

dy
Jika y = tanh (a+bx), tentukan
dx

Penyelesaian :

Misal : u = a+bx y = tanh u

du dy
b  s ech 2 u
dx du

dy dy du
  (s ech2 u)(b)  b s ech2 (a  bx)
dx du dx

92
 dy 2
Jika y = f(x) = cothx maka  f' (x)  -csch x (4.50)
dx

Bukti :

c os hx
y = f(x) = cothx =
s inhx

dy (s inhx)(s inhx)  (c os hx)(c os hx) s inh2 x  c os h2 x

 f' (x) = 
dx (s inhx)2 s inh2 x

1
=   c s ch2x (terbukti)
2
s inh x

dy 2 du
Jika y = coth u dan u = f(x) maka  - csch u (4.51)
dx dx

dy
Bukti : y = tanh u    c s ch2 u
du

dy dy du du
 .   c s ch 2u (terbukti)
dx du dx dx

Contoh 4.28
dy
Jika y = coth (a+bt), tentukan
dt

Penyelesaian :

Misal : u = a+bt y = coth u

du dy
b   c s ch 2 u
dt du

dy dy du
  ( c s ch2 u)(b)  b c s ch2 (a  bt)
dt du dt

dy 2
Jika y = f(x) = sechx maka  f' (x)  -csch x (4.52)
dx

1
Bukti : y = f(x) = sechx =
c os hx

du
Misal u = 1  0
dx

dv
V = coshx   s inhx
dx
du dv
.v  u.
dy dx = (0)(c os hx)  (1)(s inhx) =  s inhx = - tanhx sechx (terbukti)
 dx
dx v 2 (c os hx)2 c os h2 x

92
 dy du
Jika y = sech u dan u = f(x) maka  - tanhu sechu (4.53)
dx dx

dy
Bukti : y = sech u    tanhu s ech u
du

dy dy du du
 .   tanhu s ec hu (terbukti)
dx du dx dx

Contoh 4.29

1 1 dy
Jika y = 2sech (  x) , tentukan
3 5 dt

Penyelesaian :

1 1
Misal : u =  x y = 2 sech u
3 5

du 1 dy
   tanhu s ec hu
dx 5 du

dy dy du 1 2 1 1 1 1
  (2 tanhu s ec hu)(- )  tanh(  x) s ec h(  x)
dt du dt 5 5 3 5 3 5

dy
y = f(x) = cschx maka  f' (x)  -csch x cothx (4.54)
dx

Bukti :

1
y = f(x) = sechx =
s inhx
du
Misal u = 1  0
dx

dv
V = sinhx   c os hx
dx

du dv
.v  u.
dy dx = (0)(s inhx)  (1)(c os hx) =  c os hx = - cothx cschx (terbukti)
 dx
dx v 2 (s inhx)2 s inh2 x

dy du
Jika y = csch u dan u = f(x) maka  - cothu cschu (4.55)
dx dx

Bukti :

dy
y = csch u    c othu c s ch u
du

dy dy du du
 .   c othu c s c hu (terbukti)
dx du dx dx

92
Contoh 4.30

1 1 dy
Jika y = -3csch (  x) , tentukan
5 2 dt

Penyelesaian :

1 1
Misal : u =  x y = -3 csch u
5 2

du 1 dy
  3 c othu c s c hu
dx 2 du

dy dy du 1 3 1 1 1 1
  (3 c othu c s c hu)( )  c oth(  x) s ec h(  x)
dt du dt 2 2 5 2 5 2

Soal-soal
Tentukan turunan pertama dari fungsi-fungsi berikut !

1. y = sinh(2-3x) 2. y = cosh(a2x – b)

3. y = x2 sinh5x 4. y = emx cosh2x

ax2  bx  c
5. y = ln(2-x) tanh3x 6. y =
c oth(1  2x)

eax s ech3x
7. y = 8. y =
s ech 2x ln(4  5x)
1
1 x
9. y = x3 c s c h(x- 1 ) 10. y = e 3 c s c h(a- bx)
5

92