Professional Documents
Culture Documents
جزوه نور و روشنایی
جزوه نور و روشنایی
فهرست
فهرست
تکنولوژی روشنایی 1.........................................................................................................
روشنایی چیست؟ 2.........................................................................................................
نور 2......................................................................................................................
اثر مالنوپیک نور 2....................................................................................................
محدوده ی بینایی چشم انسان 3........................................................................................
نور چیست؟ 4............................................................................................................
پارامترهای اساسی در روشنایی5...................................................................................... :
شار نوری 7..............................................................................................................
شدت نوری 7............................................................................................................
شدت روشنایی 7........................................................................................................
روشنایی 7................................................................................................................
پارامترهای کیفی روشنایی 8.............................................................................................
نور مستقیم -پارامترهای کیفیت سنتی و جدید 8....................................................................
روشنایی -اصطالحات متداول 8....................................................................................
چراغ محیط های کالسیک موسوم به 12....................................................................... VDU
UGRچیست؟ 12.......................................................................................................
مقدار روشنایی سقف و دیوار 13....................................................................................
روشنایی فضایی 13....................................................................................................
رنگ نور 14............................................................................................................
نمود رنگ (14............................................................................ )Colour Rendering
اندازه گیری روشنایی 16.................................................................................................
ابزار اندازه گیری ،دقت ادازه گیری 16...........................................................................
شرایط اندازه گیری 16.................................................................................................
شبکه و محدوده اندازه گیری 16.....................................................................................
روشنایی خارجی 17.......................................................................................................
انواع نورپردازی 18.......................................................................................................
نورپردازی مستقیم 18............................................................................................
نورپردازی غیر مستقیم 19............................................................................................
نورپردازی ترکیبی 20.................................................................................................
1
فهرست
2
تکنولوژی روشنایی
روشنایی چیست؟
نور
نور طیفی خاصی از امواج الکترومغناطیسی با طول موج بین 380تا 780نانومتر است که چشم انسان
قادر به دیدن آن است.
در طول شبانه روز کمک می کند.بنابراین می توان این گونه گفت که نور باعث پیدایش ریتم شبانه روزی می
باشد.
2
تکنولوژی روشنایی فصل اول
3
تکنولوژی روشنایی فصل اول
نور چیست؟
به طور خالصه نور سه اثر مثبت بر روی انسان دارد:
4
تکنولوژی روشنایی فصل اول
5
تکنولوژی روشنایی فصل اول
П : 3.14
6
تکنولوژی روشنایی فصل اول
شار نوری
شار نوری نشان دهنده میزان نور تابیده شده از منبع نور می باشد .در اینجا یک کمیت دیگر به نام بهره
الکتریکی نور نیز تعریف می شود که عبارت است از میزان شار نوری خروجی به توان الکتریکی ورودی،
با واحد ( ) lm/w؛که این کمیت را می توان هم برای منبع نور(المپ) و هم چراغ تعریف نمود .این پارامتر
تعیین کننده بازدهی چراغ و صرفه اقتصادی آن نیز می باشد.
شدت نوری
شدت نوری نشان دهنده میزان نور تابیده شده در یک جهت خاص می باشد .این پارامتر ،مشخصه ی بسیار
خوبی برای المان هایی نظیر رفلکتور که نور را به صورت مستقیم بازتاب می کنند ،می باشد .این پارامتر با
منحنی ) LDC (Luminous intensity Distribution Curveنشان داده می شود.
شدت روشنایی
شار نوری تابیده شده بر واحد سطح را شدت روشنایی می نامیم .روشنایی نسبی مناسب برای محیط ها با
انواع استانداردها به طور مثال طبق استاندارد EN 12464مشخص شده اند.
suonimul xulf ml
) (
ecnanimullI = :E (xl
)
aera m
)( 2
روشنایی
روشنایی از پارامترهای پایه ای نور می باشد که توسط چشم انسان قابل درک است .این پارامتر از طرفی
به روشنایی ساتع شده از منبع نور و از طرفی دیگر به درجه ی بازتابش سطح و رنگ نور بستگی دارد.
7
تکنولوژی روشنایی فصل اول
8
تکنولوژی روشنایی فصل اول
ضریب بازتاب[
ضریب بازتاب برای اتاق و اجزای تشکیل دهنده آن تعریف می شود و نشان دهنده میزان پتانسیل
درخشندگی محیط در اثر بازتاب نور می باشد .از جدول ضریب بازتاب می توان برای تعیین این مقدار برای
یک اتاق خاص استفاده نمود.
خیرگی
تابش مستقیم .1
ویژه گی ها
نور بدون کنترل بر روی خیرگی -
سطح بسیار درخشنده -
تاثیر
عدم تمرکز -
اشتباهات مکرر دیداری -
خستگی چشم -
راه حل
استفاده از چراغ های با شدت روشنایی کم -
استفاده از پوشش با ماهیت پراکندگی(دیفیوز) کردن نور -
9
تکنولوژی روشنایی فصل اول
UGRچیست؟[
UGRمخفف کلمه ( )Unified Glare Ratingبه معنای درجه خیرگی استاندارد ،برای ارزیابی
(روانشناختی)خیرگی استفاده می شود .کمیت UGRبا استفاده از فرمولی محاسبه می گردد .این کمیت برای
تمامی چراغ ها تعریف می شود .مقادیر UGRبا استفاده از جدول CIE 117تعیین می شودZumtobel .
مقادیر UGRبرای انواع محیط ها را در کاتالوگ ها و وب سایت خود آورده است .مقادیر UGRرا میتوان در
چند دسته بندی کالس بندی نمود ،اما بدین معنی نیست که کدام کالس از بقیه بهتر است ،بلکه بستگی به محل
کار دارد.
10
تکنولوژی روشنایی فصل اول
≤ UGR 19 محیط های مطالعه ،نوشتن ،تمرین ،جلسه و مکان های کامپیوتری
≤ UGR 22 صنایع دستی و سبک
≤ UGR 25 صنایع سنگین
≤ UGR 28 فضاهای باز ،نظیر محیط راه آهن
حدود UGRدر استاندارد EN 12464برای انواع فعالیت ها و محیط های کاری مشخص شده است.
پارامتر UGRبا استفاده از درخشندگی دیوار و سقف ها ( )1و پارامترهای مربوط به تمامی المپ های
محیط ( )2محاسبه می گردد.
11
تکنولوژی روشنایی فصل اول
منحنی روشنایی ،متوسط روشنایی چراغ را از زاویه 45درجه تا 85درجه مشخص می کند .استاندارد
جدید اروپایی مقدار ماکزیمم UGRمجاز برای محیط های اداری را 19تعیین کرده است که معادل روشنایی
500لوکس در کالس 1می باشد .محدوده ی مجاز استفاده شده در این روش از استاندارد DIN 5035برای
مشخص نمودن خیرگی استفاده شده است.
روشنایی فضایی
برای افزایش تشخیص پذیری و دید بهتر افراد در محیط ها ،از مدل استوانه ای برای شبیه سازی افراد
استفاده می شود .بنابراین در راستای ، ĒZروشنایی باید از 150لوکس برای ارتباط بهتر بیشتر باشد .شبیه
سازی بین دو مدل استوانه ای و افقی دارای نسبتی بین 3.و 6.می باشد.
12
تکنولوژی روشنایی فصل اول
رنگ نور
رنگ نور مشخصه ایست که در تصمیم گیری برای خرید چراغ ،پارامتر بسیار مهمی است.در جدول زیر
می توانید جدول مربوطه را مشاهده نمایید.
پس عالوه بر اینکه رنگ اتاق و محیط می تواند جو و فضا را عوض کند ،رنگ نور مورد استفاده در
محیط نیز این قابلیت را دارد.در فصل 4به این موضوع مفصال پرداخته شده است.
رنگ های تست ( )R9 to R14همچنین در مواقع خاص استفاده می شوند .این رنگ ها به صورت اشباع
شده و یا پر رنگ موجود می باشند که در دسته بندی جداگانه ای نسبت به رنگ های معمول قرار می گیرند.
13
تکنولوژی روشنایی فصل اول
14
تکنولوژی روشنایی فصل اول
همچنین توصیه های زیر برای اندازه مناسب سطح کار برای انواع محیط ها می باشد:
15
تکنولوژی روشنایی فصل اول
روشنایی خارجی
در روشنایی خارجی ،روشنایی مکان هایی نظیر پارک ها ،میدان ها ،نمای ساختمان و مکان هایی از این
قبیل باید بررسی شود.
باید هم روشنایی افقی و هم عمودی سطح مورد بررسی قرار گیرد. -
ایجاد درک سه بعدی از فضا با استفاده از سایه روشن -
توزیع روشنایی متعادل -
اجتناب از تضاد زیاد روشنایی و تاریکی محیط -
عدم ایجاد خیرگی برای افراد رهگذر -
انتخاب CRIمناسب -
نور غیر موثر و پراکنده موجود نباشد -
در هنگام نورپردازی محیط های افقی ،عدم وجود پراکندگی روشنایی در نیمه باالی محیط -
فراموش نشود که در شب ،باید به تاریکی احترام گذاشت!
استاندارد EN 12464-2مقادیر مناسب برای روشنایی محیط های خارجی و حد مجاز تداخل آن ها را
مشخص نموده است.
انواع نورپردازی
نورپردازی مستقیم
16
تکنولوژی روشنایی فصل اول
17
تکنولوژی روشنایی فصل اول
نور به صورت مستقیم به دیوار و سقف می تابد ،ولی برای محیط کار به صورت غیر مستقیم است.
اثرات نور به صورت یکنواخت به علت عدم وجود سایه پخش می شود.
ارتفاع اتاق بیشتر به نظر می آید.
نور بدون خیرگی
انواع چیدمان اتاق کار ممکن است.
بهره وری انرژی پایین به نسبت سایر روش ها
18
تکنولوژی روشنایی فصل اول
نورپردازی ترکیبی
ترکیبی از نورپردازی مستقیم بر روی سطح کار وغیر مستقیم بر دیوار وسقف
زیبایی محیط کار
یکی از پرطرفدارترین روش ها
درجه کنتراست نور خوب
انواع چیدمان اتاق درحالتی که سهم نورپردازی غیرمستقیم باالی 60%باشد ،ممکن است.
ترکیب مناسبی از بهره وری انرژی خوب و زیبایی نورپردازی
19
تکنولوژی روشنایی فصل اول
نورپردازی مالیم
مفاهیم روشنایی
تعریف محیط کاری برای اهداف مختلف نورپردازی محیط ،همانگونه که در استاندارد EN 12464آمده
است ،افق های جدیدی را در مقوله ی روشنایی ایجاد کرده است .امروزه تعداد و کیفیت روشنایی و چراغ
برای هر محیطی مشخص شده است .این امر موجب افزایش بهره وری روشنایی در هر محیط با توجه به نیاز
های کاربر از روشنایی محیط می شود .در نتیجه باعث افزایش کیفیت روشنایی میگردد که نه لزوما همراه با
افزایش هزینه آن است.
20
تکنولوژی روشنایی فصل اول
همانطور که در تصویر فوق مشاهده می کنید ،روشنایی اتاق به صورت یکنواخت می باشد و در نقطه ای
سایه وجود ندارد .در این روش نورپردازی بر روی نقطه ای فوکوس و تمرکز روشنایی وجود ندارد.
در این تصویر مشاهده می شود که در باالی میز کار ،چراغ های روشنایی سقفی باعث روشنایی هرچه
بیشتر میز کار به نسبت سایر مقاط شده است که این امر موجب داینامیک ترشدن محیط می شود .همچنین
نورپردازی بر روی دیوارها باعث باز ترشدن محیط و بزرگتر جلوه کردن آن می شود.
بدون ورود کردن به جزئیات ،پارامترهای ذکر شده ذیل در فرمول باال استفاده می شوند:
21
تکنولوژی روشنایی فصل اول
22
پارامترهای استاندارد روشنایی داخلی و خارجی
فصل دوم
فضاهای خارجی
مکان های پر رفت وآمد عمومی
فرودگاه ها
سایت های ساختمانی
ایستگاه های سوخت رسانی
مکان های صنعتی و انبارها
سکوهای استخراج دریایی
پارکینگ ها
صنایع پتروشیمی
ایستگاه های برق ،قدرت ،گاز و گرمایش
راه آهن و تراموا
کارخانه های چوب و الوار
تمامی جداول مطروحه از استاندارد روشنایی اروپا برگرفته شده است.
سطح روشنایی در محدوده ی بصری نباید از مقدار Ēmکمتر شود .اگر محل دقیق محدوده ی بصری
مشخص نیست ،این سطح باید برای تمامی فضاها رعایت شود.
به عنوان مثال محدوده بصری محیط دفتر کار مطابق شکل می باشد :
24
فصل دوم
پارامتر تعمیرونگه داری ( )maintenance factorsدرتمامی موارد از جانب سازنده باید مشخص شود.
در صورتی که این مقدار از جانب سازنده مشخص نشده باشد ،پیشنهاد می شود از مرجع تعمیر و نگه داری
Modern technology and three-yearly maintenanceاستفاده نمایید :مقدار 0.67برای محیط
های تمیز و مقدار 0.5برای محیط های بسیار کثیف
پارامتر UGRLحد باالی درجه خیرگی استاندارد می باشد .مقدار UGRدر طراحی می بایست کمتر از این
مقدار در نظر گرفته شود.
پارامتر ( U0یکنواختی) نسبتی است بین مقدار روشنایی کمینه و روشنایی میانگین .کمترین مقدار مجاز
یکنواختی اندازه U0می باشد.
Raمقدار کمینه ( CRIدرصد نمود رنگ) می باشد .مقدار Raالمپ انتخاب شده باید برابر و یا بیشتر از
مقدار طراحی شده باشد.
25
فصل دوم
26
فصل دوم
6
80 0. 22 300 آماده سازی و پخت نانوایی
6
80 0. 22 500 دکور و ویترین
7
20 0. 28 50 مکان خشک کردن کارگاه های آجر ،بتن،
4 سیمان
40 0. 28 200 تهیه مواد؛ کار بر روی کوره ها و میکسرها
4
80 0. 25 300 کار با ماشین عمومی
6
80 0. 25 300 اجسام زمخت
6
20 0. 28 50 مکان خشک کردن
4
80 0. 25 300 آماده سازی ،مکان کارماشین عمومی سرامیک ،کاشی ،شیشه
6
80 0. 25 300 تکمیل ،نورد ،فشار ،شکل دادن قطعات ساده،
6 شیشه ،دمیدن ƒشیشه
80 0. 19 750 تراشکاری ،حکاکی ،شیشه سازی ،شکل دادن
7 قطعات ،تولید ابزار شیشه ای
80 0. 16 750 تراشکاری شیشه های نوری ،کریستال و حکاکی
7
90 0. 16 100 کار دقیق ،به عنوان مثال سنگ زنی تزئینی ،نقاشی دست
7 0
90 0. 16 150 کارخانه سنگ قیمتی
7 0
20 0. _ 50 تاسیسات پردازش از راه دور صنایع شیمیایی،
4 پالستیک و الستیک
40 0. 28 150 تاسیسات پردازش با مداخله دستی محدود
4
80 0. 25 300 مکان های دائمی مجهز در تاسیسات پردازش
6
80 0. 19 500 اتاق های اندازه گیری دقیق ،آزمایشگاه ها
6
80 0. 22 500 تولیدی دارو
6
80 0. 22 500 تولید تایر
6
90 0. 16 100 معاینه رنگ
7 0
80 0. 19 750 مکان برش ،اتمام کار ،بازرسی
7
80 0. 25 300 تولید سیم و کابل
6
80 0. 25 300 سیم پیچی :کویل های بزرگ
6 صنایع الکتریکال
80 0. 22 500 سیم پیچی :کویل متوسط
6
27
فصل دوم
20 0. _ 50 زیرزمین ها ،تونل های زیرزمینی ریخته گری و صنایع
4 فلزی
40 0. 25 100 سطوح کار
4
80 0. 25 200 آماده سازی شن وماسه
4
80 0. 25 200 اتاق رختکن
4
80 0. 25 200 ایستگاه کاری کوره و میکسر
4
80 0. 25 200 ریخته گری تبخیری
4
28
فصل دوم
29
کاربردهای روشنایی
تکنولوژی
المپ ها
مراجع
کنترل روشنایی
33