broj 36.

april 2021.

ČASOPIS INŽENJERSKE
KOMORE CRNE GORE
april 2021. | 1
 Časopis Inženjerske komore Crne Gore
IMPRESUM Godina 21 / br. 36 • April 2021.

pogled@ikcg.co.me

Izdavač:
Inženjerska komora Crne Gore

Za izdavača:
Srđan Laković, dipl.inž.el.

Uređivački odbor:
Doc. dr Željka Radovanović, dipl.inž.građ, predsjednica
Vladimir Slavić, dipl.inž.el.
Bogdan Cvjetković, dipl.inž.arh.
Prof. dr Milorad Burić, dipl.inž.maš.
Mr Dragan Radonjić, dipl.inž.teh.

Urednica:
Jelena Pavićević Tatar

Grafičko oblikovanje:
Blažo Veljović

Štampa:
‘‘Grafo group’’, Podgorica

Tiraž:
500

Fotografija na naslovnoj strani:

Freepik
TABLE OF CONTENTS SADRŽAJ
EPICENTER EPICENTAR ANALIZA
NEWS FROM IKCG ....................................................... 6 ANALYSIS AKTUELNOSTI IZ IKCG .................................................. 6 TRAJNOSTI KONSTRUKCIJA U EUROKODOVIMA
DURABILITY OF STRUCTURES IN EUROCODES S POSEBNIM AKCENTOM NA MOSTOVE
HIGHWAY: SECTION FROM SMOKOVAC TO MATEŠEVO WITH SPECIAL EMPHASIS ON BRIDGES AUTOPUT: DIONICA OD SMOKOVCA Piše: Željka RADOVANOVIĆ ....................................... 80
UNTIL THE END OF NOVEMBER Written by: Željka RADOVANOVIĆ .............................. 80 DO MATEŠEVA DO KRAJA NOVEMBRA
THE GOVERNMENT IS LOOKING FOR A MODALITY TO VLADA TRAŽI MODEL ZA NASTAVAK GRADNJE XVII BIJENALE U VENECIJI: “SVETLANA KANA
CONTINUE THE CONSTRUCTION 17 VENICE ARCHITECTURE BIENNALE: “SVETLANA KANA Piše: Ivana Gudović ...................................................14 RADEVIĆ - POSLIJERATNA ARHITEKTURA
Written by: Ivana GUDOVIĆ ........................................14 RADEVIĆ - POST-WAR ARCHITECTURE BETWEEN THE IZMEĐU CENTRA I PERIFERIJE”
CENTER AND THE PERIPHERY” POGLED
THE VIEW SVIJET U IZGRADNJI ................................................... 18 AUTOHTONI IZRAZ S MIRISOM SVIJETA
INDIGENOUS EXPRESSION Piše: Jelena PAVIĆEVIĆ TATAR.................................... 90
WORLD IN CONSTRUCTION ........................................ 18 Written by: Jelena PAVIĆEVIĆ TATAR .......................... 90 RAZGOVOR: ANA SPAHIĆ, PROGRAMSKA
INTERVIEW: ANA SPAHIĆ, PROGRAM ASSISTANT OF ASISTENTKINJA EVROPSKOG POKRETA U CRNOJ GORI KONKURS ZA RJEŠENJE TRGA
COMPETITION FOR DESIGN OF NEZAVISNOSTI U PODGORICI (II)
EUROPEAN MOVEMENT IN MONTENEGRO INDEPENDENCE SQUARE IN PODGORICA (II) PREDSTAVLJANJE SAGOV PROJEKTA
PRESENTATION OF PROJECT SAGOV Piše: Jelena PAVIĆEVIĆ TATAR.................................... 30 IDEJOM UZDIĆI OSJEĆAJ PRIPADNOSTI
INCREASE THE SENSE OF BELONGING WITH AN IDEA Piše: Borislav VUKIĆEVIĆ .......................................... 98
Written by: Jelena PAVIĆEVIĆ TATAR........................... 30 Written by: Borislav VUKIĆEVIĆ ................................. 98 PROJEKAT: BOKA PLACE
PROJECT: BOKA PLACE NOVO KRILO NAUTIČKO-TURISTIČKOG ŠKOLSKI OBJEKTI ARHITEKTE ĐORĐIJA MINJEVIĆA
SCHOOL BUILDINGS OF ARCHITECT ĐORĐIJE MINJEVIĆ PIONIRSKI ISKORAK U TIPOLOGIJI
NEW WING OF THE NAUTICAL AND TOURIST CENTER A PIONEER STEP IN TYPOLOGY CENTRA PORTO MONTENEGRO
PORTO MONTENEGRO Piše: Siniša LUKOVIĆ ................................................ 34 Piše: Vladimir BOJKOVIĆ ......................................... 108
Written by: Vladimir BOJKOVIĆ ................................ 108
Written by: Siniša LUKOVIĆ ....................................... 34 PRIČA O AVANGARDI
RAZGOVOR: PROF. DR ZVONKO TOMANOVIĆ KAMEN NA KOJEM STOJIMO
INTERVIEW: PROF. DR ZVONKO TOMANOVIĆ THE STORY OF THE AVANT-GARDE ODRONI SU NAJOPASNIJI TIP KLIZIŠTA U CRNOJ GORI
THE ROCK ON WHICH WE STAND Priredio i preveo: Borislav VUKIĆEVIĆ....................... 116
SLIDES ARE THE MOST DANGEROUS TYPE OF LANDSLIDE Piše: Jelena PAVIĆEVIĆ TATAR.................................... 40
IN MONTENEGRO Written by: Borislav VUKIĆEVIĆ ................................ 116 ZABORAVLJENA I DEVASTIRANA
Written by: Jelena PAVIĆEVIĆ TATAR........................... 40 ZBORNIK - IV DANI ELEKTRO INŽENJERA GRADITELJSKA BAŠTINA
FORGOTTEN AND DEVASTATED BUILDING HERITAGE KIDANJE SPONA S TRADICIJOM
CUTTING THE TIES WITH TRADITION DECENTRALIZACIJA OBNOVLJIVIH IZVORA ENERGIJE
DECENTRALIZATION OF RENEWABLE ENERGY SOURCES I I DIGITALIZACIJA DISTRIBUTIVNE MREŽE Piše: Miroslav MARUŠIĆ ..........................................126
Written by: Miroslav MARUŠIČ .................................126
DIGITALIZATION OF DISTRIBUTION NETWORK Pišu: Igor STRUGAR i Lazar KOMAR............................ 44 ARSENAL: PONTONSKI MOSTOVI
Written by: Igor STRUGAR i Lazar KOMAR ................... 44 ARSENAL: PONTOON BRIDGES AND I BRODOVI POSLIJE POLA VIJEKA
SHIPS AFTER HALF A CENTURY RAZGOVOR: PROF. DR RADOJE VUJADINOVIĆ,
INTERVIEW: PROF. DR RADOJE VUJADINOVIĆ, HEAD OF RUKOVODILAC CENTRA ZA MOTORE I VOZILA U SAVRŠENOJ TEHNIČKOJ KONDICIJI
IN PERFECT TECHNICAL CONDITION Piše: Siniša LUKOVIĆ ...............................................132
THE CENTER FOR ENGINES AND VEHICLES Written by: Siniša LUKOVIĆ ......................................132 PODRŠKA ELEKTRIFIKACIJI TRANSPORTA U CRNOJ GORI
SUPPORT FOR TRANSPORT ELECTRIFICATION IN Piše: Jelena PAVIĆEVIĆ TATAR.................................... 54 ARHEOTOK
MONTENEGRO ARHEOTOK HRONIKA JEDNOG ISTRAŽIVANJA U BLIZINI OBLUNA (II)
Written by: Jelena PAVIĆEVIĆ TATAR........................... 54 CHRONICLE OF A RESEARCH NEAR OBLUN (II) ZBORNIK – IV DANI ELEKTRO INŽENJERA
TRAJE LI I DALJE “RAT STRUJA”? Piše: Slobodan ČUKIĆ..............................................138
Written by: Slobodan ČUKIĆ.....................................138
IS THE “WAR OF THE CURRENTS” STILL GOING ON? Piše: Martin ĆALASAN .............................................. 60 ARHIV
Written by: Martin ĆALASAN ..................................... 60 ARCHIVE PRIČA O GRADITELJIMA U CRNOJ GORI (VII)
A STORY OF ENGINEERS IN MONTENEGRO (VII) REALIZACIJA
REALIZATION NUMERIČKI PRORAČUN VRATILA Piše: Velizar RADONJIĆ ............................................146
Written by: Velizar RADONJIĆ ...................................146
NUMERICAL CALCULATION OF SHAFT VOLTAGE GENERATORA A-2 HE „PIVA”
OF GENERATOR A-2 HPP “PIVA” Piše: Milorad BURIĆ.................................................. 70
Written by: Milorad BURIĆ......................................... 70
PRIČA O AVANGARDI avangardi je u neku ruku nastavak pri-

Kamen na
če o tzv. vizionarskoj arhitekturi, kojoj
su temelji u poznom baroku, odnosno
u eri romantizma, a nazobilazno mje-
sto je grafički opus čovjeka koji se nije

kojem stojimo
bavio ni projektovanjem ni građenjem,
ali je sebe smatrao za arhitektu...
“Dolaze mi velike ideje i osjećam po-
trebu da smišljam velike stvari, i kada
bi mi dali zadatak da projektujem novi
univerzum”, govorio je Piranezi (Gio-

P
riča o avangardi, o “kamenu na vanni Battista Piranes), “vjerujem da
kojem stojimo”, kako kažu Smit- bih bio dovoljno lud da prihvatim taj
sonovi (Alison i Peter Smithson), zadatak”.
nije isključivo vezana za čudesno raz-
doblje na prelazu iz XIX u XX vijek, kada GIOVANNI
su udareni temelji tzv. avangardnoj
ideji koja će punu ekspanziju imati BATTISTA PIRANESI
u međuratnom razdoblju i koja će se “U prvom izdanju djela La carceri (Za-
uzdići do nivoa paradigme u prvih tvori), Piranezi (1720-1778) je uvrstio i
par poratnih decenija. Naglasak je na tablu IX, tek neznatno modifikovanu u
dvadesetim godinama, naravno, kada narednim varijantama, koja nimalo ne
avangardna priča zalazi u šire socijal- asocira na ostvarenja koja su rezultat
Priredio i preveo: no-emancipatorske domene, i kada je njegove kasnije invencije.
Mr Borislav VUKIĆEVIĆ, postojala iskrena vjera da je arhitektu- Ogromno ovalno oko, koje u gornjem
dipl.inž.arh. rom moguće promijeniti svijet. Priča o dijelu izlazi iz okvira kadra, otkriva
posmatraču uobičajen repertoar gale-
THE STORY OF THE AVANT-GARDE rija, stepeništa i hermetičkih sprava za
mučenje. Nestvarnost tog vještačkog
THE ROCK ON WHICH WE STAND organizma je dodatno naglašena po-
stavljanjem perspektivnog oka na vrh Giovanni Battista Piranesi (1720 – 1778), Carceri, tabla IX, prva varijanta Giovanni Battista Piranesi, Carceri, tabla IX, druga varijanta
The story of the avant-garde, of the “rock on which we stand”, as the Smith- višeznačne zidane strukture, kod koje
son’s (Alison and Peter Smithson) say, is not exclusively related to the mirac- je centralni iskošeni portal sa obje na ovalnim panelima ili platnima, kao gonalno preko konstrukcije koja služi Romana (rimskog zakona - ili rimskog
ulous period at the turn of the 19th and 20th centuries, when the foundation strane flankiran lukovima, kroz koje se i na kosmološke teme koje su, još od kao temelj i prisustvo vješala u prvom prava), ideje o pravdi, i razaranja (di-
of the so-called avant-garde idea were set, that will have its full expansion in nazire stepenište i niža struktura, koja vremena Ćinkvećenta (Cinquecento - planu lijevo, kojih nema u prvoj verziji sartikulacije) evocirane strukture -
the interwar period and which will rise to the level of a paradigm in the first očigledno pripada centralnom porta- XVI vijek), temeljene na reflektivnim grafike, otkriva nam da je to što nam je svedena, bez ikakve didaktičke ili
couple of postwar decades. The emphasis is on the twenties, of course, when lu. Na prvi pogled, tabla predstavlja osobinama konveksnih ogledala. u prvi mah izgledalo kao eksterijer u narativne namjere, na prikaz susreta
the avant-garde story enters broader social-emancipatory domains, and polemičko proširenje tipično baro- Ako osmotrimo tablu pažljivije, shva- stvari interijer: sada nam je jasno da je dvije inovativne forme.”
when there was a sincere belief that architecture could change the world. The knog izuma, perspektivnog teleskopa, tićemo da se mreža greda, stepeništa posmatrač uronjen u konstrukciju koju Manfredo Tafuri, La sfera e il labirinto:
story of the avant-garde is in a way a continuation of the story of the so-called uokvirenog ovalnim otvorom: što pri- i galerija koje vise u vazduhu ne pro- čini serija širih ovala. Avanguardie e architettura da Piranesi
visionary architecture, whose foundations are in the late Baroque, i.e. in the ziva Borominijeve ‘oči’ koje perfori- jektuje samo iza prvog plana šireg Tablu o kojoj je riječ možemo shvatiti, agli anni 70, 1980.
era of Romanticism, and the bypass is the graphic opus of a man who was raju portiko Palate Karpenja (Palazzo oka, nego prolazi i kroz drugu ovalnu iz više razloga, kao ključ za razumije- Velika trojka francuskih radikalnih
not engaged in design or construction, but considered himself an architect. Carpegna) i kriptu porodice Falkonijeri strukturu, koja se nazire iza uobiča- vanje cijele serije Le carceri. U njoj su neoklasicista Bule, Ledu i Leke, izlazi
„I need to produce great ideas, and I believe that if I were commissioned to (Falconieri) u bazilici San Đovani de jenog nestajanja (sfumarsi) prizora u dva pola Piranezijevog istraživanja iz okvira neoklasicizma (Ledu svojim
design a new universe, I would be mad enough to undertake it,” said Giovan- Fjorentini (San Giovanni dei Fioren- spiralama dima i dubinama prostora. - evociranje primordijalnog struktura- realizacijama, a ostala dvojica svojim
ni Battista Piranesi. tini), ali takođe i na krajolike slikane Ali to nije sve. Sjenka koja siječe dija- liteta povezanog sa slavljenjem Lex vizijama) i najavljuju novo doba.

116 | april 2021. april 2021. | 117


Giovanni Battista Piranesi, Carceri, tabla X
Giovanni Battista Piranesi, Carceri, tabla XI, novo izdanje
118 | april 2021.
BOULLEE,
LEDOUX I LEQUEU
“Ova knjiga je riskantan poduhvat koji
zalazi na neistraženu teritoriju. Zami-
šljena je kao pokušaj da se udare te-
melji istraživanju arhitekture u periodu
koji je kulminirao Francuskom revolu-
cijom. Bez obzira što je ovdje namjera
da se razjasni povijesna pozicija arhi-
tekata na način da se njihova produk-
cija postavi nasuprot generalnim tren-
dovima njihovog perioda, ne postoji
pretenzija da se kaže posljednja riječ
po pitanju (vrlo specifičnog - op.a.) ra-
zvoja o kojem se po prvi put diskutuje.
Znam da se izuzetno originalna ostva-
renja ove trojice arhitekata mogu po-
smatrati iz raznih uglova. Ostaje nada
da se drugi neće ograničiti samo na
ukazivanje na manjkavosti ovog poku-
šaja, već će se nadovezati nezavisnim
i boljim interpretacijama baziranim na
novim istraživanjima njihovog rada, Étienne-Louis Boullée (1728 – 1799), kenotaf za Isaka Njutna Claude-Nicolas Ledoux, grad Šo, glavna kapija
kao i na tezama referiranim u ovom
tekstu.
Želio bih, na početku, istaći da za ‘re-
volucionarne arhitekte’ ne smatram
one arhitekte kojima su od strane revo-
lucionarnih vlasti, u periodu od 1789.
do 1799. godine, povjeravani projekti
javnih zgrada, spomenika ili efemernih
dekoracija za revolucionarna slavlja.
Arhitekti o kojima je ovdje riječ, nijesu
imali nikakvu aktivnu ulogu na politič-
koj sceni, niti su pripadali mnoštvu mi-
nornih umjetnika koji su se pretvarali
da su pojahali talas vremena kada su
kačili frigijske kape (mekana kapa, u
pravilu crvene boje, čiji kraj se sužava
u konus koji gleda naprijed - nosili su
je sankiloti, gologuzani, oni bez gaća,
u bukvalnom prevodu, za vrijeme Fran-
cuske revolucije - op.a.) ili druge be- ean-Jacques Lequeu (1757 – 1826), projekat
značajne simbole na njihove apsolut- Hrama jednakosti upućen Francuskoj
no konvencionalne projekte. To su bili revolucionarnoj Vladi Claude-Nicolas Ledoux (1736-1806), projekat idealnog grada Šo (Chaux - kraljevske solane)
april 2021. | 119

Antonio Sant’Elia (1888-1916), La Città Nuova, 1914.
ljudi prožeti velikim, novim idealima
iza kojih su stajali vodeći mislioci vije-
ka, ljudi koji su težili, prije nesvjesno,
nego namjerno, da izraze te ideale u
njihovom vlastitom mediju. Nema toga
istoričara Francuske revolucije koji iole
pretenduje na širokoumnost, a koji bi
se ograničio samo na djela i zlodjela
koja su se desila u godinama meteža
i previranja, od rušenja Bastilje do ko-
načnog uspostavljanja reda.
Prije će se baviti pitanjima individualnih
prava i novog društvenog poretka koji
se razvio i učvrštio u dekadama koje su
prethodile 1789; kako su ljudi počeli da
brane nove ideje, povremeno griješeći,
ali popločavajući put za budućnost. Isto-
rija umjetnosti, isto tako, mora se suoča-
vati sa razvitkom ideja prije komentari-
sanja njihove manifestacije.”
Emil Kaufmann, Three Revolutionary
120 | april 2021.
Antonio Sant’Elia, La Città Nuova, 1914.
Architects: Boullee, Ledoux, and ANTONIO SANT’ELIA
Lequeu, 1952. ‘‘Od početka XVIII stoljeća, arhitek-
tura ne postoji. Budalasta šarena
Mnogi istoričari i teoretičari arhitek- mješavina najheterogenijih stilskih
ture vjeruju da je upravo Marineti (Fi- elemenata, kojoj je jedina svrha u ma-
lippo Tommaso Emilio Marinetti, rodo- skiranju skeleta moderne kuće, nazi-
načelnik futurističkog pokreta) uredio va se modernom arhitekturom. Nova
i prilagodio Sant’Elijine spise iz 1913. ljepota cementa i željeza je oskrnav-
godine u kojima ovaj iznosi svoje ide- ljena superimponiranjem (dodava-
je, kako bi te ideje idealno korespondi- njem, kačenjem - op.a.) karnevalskih
rale idejama futurista. dekorativnih enkrustacija (slojeva
Važno je naglasiti da je Sant’Elija dje- koji prekrivaju/prikrivaju originalnu
lovao nezavisno od futurista u tih par konstrukciju - op.a.) koji nijesu oprav-
godina koje su prethodile Manifestu dani ni strukturalnom neophodnošću
futurističke arhitekture, te da je po- niti našim ukusima, enkrustacija koje
ginuo u Prvom svjetskom ratu, 1916. vuku korijene iz egipatske, vizantijske
godine, što će reći da nije bio uključen ili indijske arhitekture, ili iz zapanju-
u međuratno djelovanje čelnika futuri- jućeg osipa idiotizma i impotencije
stičkog pokreta, kada dolazi do kon- koji nosi ime neoklasicizam.
troverzne saradnje između futurista i Takvo arhitektonsko podvođenje je to-
Musolinijevog fašističkog režima. plo primljeno u Italiji, i grabežljiva nes-
posobnost stranih arhitekata prolazi
kao inventivna genijalnost, kao najno-
vija arhitektura. Mladi italijanski arhi-
tekti (oni koji dosežu do svoje original-
nosti putem potajnog listanja stručnih
časopisa) se razmeću svojim talentima
u novim četvrtima naših gradova, gdje
vesela salata od malo gotičkih prelo-
moljenih lukova i kolonada, kapitela iz
XVI vijeka, egipatskih pilastera, rokoko
voluta, anđela iz XIV vijeka i nateklih
karijatida zauzima mjesto stila, samo-
puzdano pretendujući na monumen-
talnu atmosferu.
Kaledoioskopsko pojavljivanje i po-
novno pojavljivanje novih formi, proli-
feracija mašina, svakodnevna ekspan-
zija novih potreba nametnutih brzinom
komunikacije, ljudske aglomeracije,
higijenski zahtjevi i stotinu drugih fe-
nomena modernog života, nije razlog
za zbunjenost tih samozvanih renova-
tora arhitekture. Oni tvrdoglavo istra-
javaju, naoružani pravilima iza kojih
stoje Vitruvije, Vinjola i Sansovino,
Antonio Sant’Elia, La Città Nuova, 1914. uz neke male publikacije njemačke
arhitekture koje su im dopale šaka,
preštampavajući vjekovima stare pri-
zore ludorija preko naših gradova –
gradova koji bi, umjesto toga, trebalo
da budu savremene i vjerne projekcije
upravo nas...
Problem futurističke arhitekture nije
problem preinačavanja njenih linija.
Nije to pitanje pronalaženja novih
kalupa, novih arhitrava za prozore i
vrata, niti zamjene stubova, pilastera
i konzola karijatidama, stršljenovima
i žabama; nije to pitanje ostavljanja
gole fasade od cigala ili prekrivanja
malterom ili kamenom; nema to veze
sa definisanjem formalističkih razli-
ka između novih i starih zgrada; već
sa podizanjem futurističke kuće na
zdravim osnovama, izvlačeći svaku
Futuristi na frontu, Prvi svjetski rat; Antonio Sant’Elia stoji prvi sa desne strane moguću korist od nauke i tehnologi-
april 2021. | 121
je, odgovarajući na plemenit način strukture. Bili smo srećni: umjetnost se mene tiče, značaj stilizovane, ne- lonu kamufliranih tenkova, vjerovatno
na svaki zahtjev koji proizilazi iz na- se, izgleda, pokazala kao korisna, baš figuralne umjetnosti nekako mi je po- su to bili prvi tenkovi koji su se mogli
ših navika i mentalnog sklopa, od- kao što je i trebalo da bude. Ali onda stao jasan te večeri, i od tog trenutka vidjeti na ulicama. Forma tenka je bila
bacujući sve što je goteskno, teško nam je prišao Majakovski, namrgođen, sam na mnoge stvari gledala drugači- razlomljena u različito obojene geome-
i oprečno našem biću (tradiciju, stil, i rekao vrlo ozbiljno, ali ispod glasa je... trijske figure u ravni, u krugove, pravo-
estetiku, proporcije), usvajajući nove (sotto voce), kako ne bi privukao pa- U ogromnoj ruci pokretnih stepenica u ugaonike. “Dovraga! Znaš li da smo mi
forme, nove linije, nove harmonije za žnju autora koji je stajao nedaleko, punom pogonu, iznenada sam vidjela to izmislili?!”, rekao je Pikaso prijate-
nove konture i volumene, arhitekturu “Skidajte to, odmah! Kakva uvreda! metalnu ruku konstruktivističke skul- lju. Dok sam čitala tu priču sjetila sam
koja pronalazi raison d’être (razlog Zar baš ništa ne razumijete...”. pture o koju je moj kaput bio obješen: se te večeri, izložbe i pronicljivosti vizi-
postojanja – op.a.) isključivo u spe- Kad je shvatio da stvarno ništa ne razu- umjetnikovo otkriće transformisano u je Majakovskog.’’
cijalnim uslovima modernog života i mijemo i kad je naša smetenost omek- život. Rita Jakovljevna Rajt-Kovaleva, bio-
pripadajućim mu estetskim vrijedno- šala njegovu ljutnju, objasnio nam je Mnogo godina kasnije, poslije rata, grafski zapisi o Majakovskom (Oštro
stima naše osjećajnosti. Takva arhi- kako je umjetnik želio da demonstrira 1945. godine, Lili (Lilly Brik) i ja smo, iz oko Mjakovskoga); u: Maria Gough, In
tektura ne može bi subjekat bilo ka- svojim radom nove međuodnose i for- zabave, prevele dio iz knjige Gertrude the Laboratory of Constructivism:
kvog zakona istorijskog kontinuiteta. me, kakve do sada nijesu viđene, ali Stajn (Gertrude Stein), gdje ona govo- Karl loganson’s Cold Structures
Mora biti nova kao što je naše stanje iznad svega, želio je da nauči (ljude) ri o Pikasu (Picasso), o njegovoj mla-
svijesti novo.’’ da gledaju na nov način stvari koje su dosti, o njegovim djelima. U toj knjizi Ako je mjerilo čistoća i beskompromi-
Antonio Sant’Elia, Manifest nam još uvijek nepoznate, ali koje u postoji sličan razgovor. Kraj je Prvog snost vizije - onda Ivan Leonidov teško
futurističke arhitekture, 1914. budućnosti mogu pomoći da se kon- svjetskog rata. Pikaso šeta Parizom sa da ima dostojnog rivala među kon-
struišu mostovi, zgrade, mašine... Što prijateljem i odjednom nailaze na ko- struktivistima.
Kada govorimo o ruskom konstruktiviz-
mu - najintrigantnija je ta silna energi-
ja koja je probuđena iskrenom vjerom
u bolje i drugačije sjutra.
Druga kolektivna izložba OBMOKhU, Moskva 1921.

Vladimir Majakovski VLADIMIR MAJAKOVSKI

‘‘Izložba konstruktivista: Rodčenko,
Stepanova, Popova, Lavinski, znala
sam ih lično i zato sam zapamtila nji-
hova imena, ali tamo su vjerovatno bili
i drugi, koji su takođe uzeli učešća,
možda čak i Tatljin lično. Bilo je tek
nekoliko posjetilaca; Majakovski je ko-
racima premjeravao izložbeni prostor.
Bilo je veče, a mi smo bili družina koja
se davila u tom ludom uzbuđenju za
koje nije bilo nikakvog razloga, ali koje
teško da nas je napuštalo tih dana.
Skinula sam kaput; odmah pored bile
su neke ukrštene metalne šipke, jedna
preko druge, na njima, sa strane, trou-
gao, i neki polukrugovi ili tako nešto.
Aleksandar Rodčenko, naslovna Moj kaput je, uz nečiju pomoć, obje-
strana časopisa “Kino oko” šen o konzolnu ruku te skulpturalne Aleksandar Rodčenko (fotografija): Olga Rodčenko (iznad), Lavinski, Vesnin, Popova (sredina), Stepanova (prvi plan)

122 | april 2021. april 2021. | 123

 KONKURS ZA ZGRADU Ivan Leonidov,
konkursni predlog
za zgradu Narodnog
KOMESARIJATA TEŠKE komesarijata teške
industrije, 1934.
INDUSTRIJE U MOSKVI, 1934.
Do ovog trenutka, arhitektura Kremlja i Hrama sv. Vasilija Blaženog (Hram
Pokrova Presvete Bogorodice na Rovu - op.a.), činila je arhitektonski
centar Moskve. Prirodno je da će se izgradnjom kolosalne nove zgrade
na Crvenom trgu, uloge nekih zgrada u okviru ansambla centralnog
moskovskog kompleksa promijeniti.
Smatramo da arhitektura Kremlja i Hrama sv. Vasilija Blaženog treba biti
podređena arhitekturi Komesarijata teške industrije, i da baš ta zgrada
mora zauzeti centralno mjesto u gradu.
Arhitektura Crvenog trga i Kremlja je delikatan i veličanstven muzički
komad. Uvođenje novog instrumenta u tu simfoniju, instrumenta koji
je toliko snažan u domenima zvuka i ogromnog raspona u domenima
skale - dopušteno je samo uz uslov da novi instrument vodi orkestar i da
nadmaši sve ostale instrumente svojim arhitektonskim kvalitetom.
Konkurs za zgradu Komesarijata teške industrije ne smije biti utemeljen
Ivan Leonidov
u želji da se prikaže sjaj, niti u raskošnoj beznačajnosti detalja, već u
jednostavnosti, ozbiljnosti, harmoničnom dinamizmu i jezgorvitosti sa-
držaja. Istorijski motivi moraju biti kompoziciono podređeni tom glavnom
elementu, na principima estetskog kontrasta.
Iz raspisa Konkursa za zgradu Komesarijata teške industrije u Moskvi,
1934.

Ivan Leonidov
(1902 –1959), konkursni
predlog za zgradu
Narodnog komesarijata
teške industrije, 1934.

Ivan Leonidov, konkursni predlog za zgradu

Narodnog komesarijata teške industrije, 1934.

124 | april 2021. april 2021. | 125

ISSN 2336-9175 (Štampano izd.)
ISSN 2336-9183 (Online)