Professional Documents
Culture Documents
ÖN SÖZ
− Teknik Kurul, ayrõca bu standardõn mecburi yürürlüğe konulmasõnõ uygun bularak, ilgili Bakanlõğa
önerilmesini kabul etmiştir.
— Bu standard son şeklini almadan önce; bilimsel kuruluşlar, üretici, imalatçõ ve tüketici durumundaki
konunun ilgilileri ile gerekli işbirliği yapõlmõş ve alõnan görüşlere göre olgunlaştõrõlmõştõr.
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 12144/Mart 1997
İÇİNDEKİLER
ÇİMENTO - PUZOLANİK
0.2 - TARİFLER*)
0.2.1 - Puzolanik Çimento (PZÇ)
Puzolanik çimento, Çizelge 1’de belirtilen oranlarda portland çimentosu klinkeri ve katkõ maddelerinin
priz düzenleyici olarak da kalsiyum sülfatõn katõlarak öğütülmesi neticesinde elde edilen hidrolik
bağlayõcõdõr.
ÇİZELGE 1 - Puzolanik Çimento’nun Sõnõflarõ ve Bileşimi (Kütlesel Oran Cinsinden)
İşaret Klinker Curuf Silika Puzolan Uçucu Kül Pişmiş Kalker Minör
Puzolanik (S) füme*) Doğal Endüs. Silissi Kalkersi Şist ilave
Çimento (D) (P) (Q) (V) (W) (T) (L) bileşen
PZÇ/A 65 - 89 11 - 35 - - - 0-5
PZÇ/B 45 - 64 36 - 55 - - - 0-5
*) Silika füme kullanõldõğõ taktirde, miktarõ % 10’u geçmemelidir.
1
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 12144/Mart 1997
0.3 - KAPSAM
Bu standard, puzolanik çimentolarõ kapsar.
1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER
1.1 - SINIFLANDIRMA
1.1.1 - Sõnõflar
Puzolanik çimentolar ihtiva ettikleri katkõ miktarõna göre,
1) Bu standard metninde atõf yapõlan standardlarõn numaralarõ, yayõm tarihleri, Türkçe ve İngilizce
isimleri kapak arkasõnda verilmiştir.
2
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 12144/Mart 1997
- Puzolanik çimento A (PZÇ/A) : Kütlece % 11 - % 35 kõsõm silika füme, doğal ve endüstriyel puzolan
ve silissi uçucu kül ihtiva eden,
- Puzolanik çimento B (PZÇ/B) : Kütlece % 36 - % 55 kõsõm silika füme, doğal ve endüstriyel puzolan
ve silissi uçucu kül ihtiva eden,
olmak üzere 2 sõnõfa ayrõlõr.
1.1.2 - Tipler
Puzolanik çimentolar 28 günlük basõnç dayanõmõna göre,
- Puzolanik çimento 32,5 (PZÇ 32,5)
- Puzolanik çimento 32,5 R*(PZÇ 32,5 R)
- Puzolanik çimento 42,5 (PZÇ 42,5)
- Puzolanik çimento 42,5 R (PZÇ 42,5 R)
- Puzolanik çimento 52,5 (PZÇ 52,5)
- Puzolanik çimento 52,5 R (PZÇ 52,5 R)
NOT - R* = Çimentonun yüksek erken dayanõm tipinde olduğunu gösterir (Çizelge -3).
1.2 - ÖZELLİKLER
Basõnç Dayanõmõ
2
N/mm Priz Hacim
Dayanõm Erken Dayanõm Standard Dayanõm başlama genleşmesi
Sõnõfõ 2 günlük 7 günlük 28 günlük süresi (mm)
(dakika)
32,5 - 16 ≥ 32,5 ≤ 52,5
32,5 R ≥ 10,0 - ≥ 60
42,5 ≥ 10,0 - ≥ 42,5 ≤ 62,5
42,5 R ≥ 20,0 - ≤ 10
52,5 ≥ 20,0 - ≥ 52,5 - ≥ 45
52,5 R ≥ 30,0 -
3
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 12144/Mart 1997
2.2 - MUAYENELER
2.3 - DENEYLER
2.4 - DEĞERLENDİRME
2.4.1 - Muayene Sonuçlarõna Göre Değerlendirme
Muayene sonuçlarõndan herhangi birisinden olumsuz sonuç alõnmasõ halinde partinin standarda uygun
olmadõğõna karar verilir.
4
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 12144/Mart 1997
uygun olmadõğõna karar verilir. İkinci kez tekrarlanan deneylerin değerleri Çizelge 2’ye uygun olmasõ
halinde, üçüncü bir deney yapõlõr.
Bu deneylerin değerleri Çizelge 2’ye uygun ise, partinin kimyevî özellikler bakõmõndan standarda
uygun olduğuna, Çizelge 2’ye uygun değil ise, partinin kimyevî özellikleri bakõmõndan standarda uygun
olmadõğõna karar verilir.
Yapõlan muayene ve deney sonuçlarõ Ek 1’de verilen forma benzer bir raporda topluca verilir. Gerekli
görülürse rapora daha fazla bilgi konulabilir. Formda verilen bilgilerin hepsi bulunmak şartõyla,
istenilirse kimyevî deneyler için ayrõ, fizikî deneyler için ayrõ raporlar düzenlenebilir.
3 - PİYASAYA ARZ
3.1 - AMBALÂJ
3.1.1 - Puzolanik çimentolar piyasaya dökme olarak ambalajlanmadan, veya delik ve yõrtõk olmayan
kağõt veya benzeri torbalar içerisinde ağzõ akõtmayacak ve evsafõnõ bozmayacak şekilde
ambalajlanmõş olarak çõkarõlmalõdõr.
3.1.2 - Kağõt veya benzeri torbalardaki çimentonun net kütlesi 50 kg olmalõdõr. Kütle toleransõ ± % 2’dir.
3.1.3 - Kağõt torbalar ile yapõlan ambalajda, yurtiçi taşõmalarda TS 3026’ya uygun, en az 3 katlõ kraft
kağõdõndan yapõlmõş torbalar veya kağõt gramajõ ve kat adedi farklõ, ancak eşdeğer dayanõklõlõkta
yapõlmõş torbalar kullanõlmalõdõr. İhracat durumunda kağõdõn gramajõ ve kat adedi önceden
belirlenmelidir.
3.2 - İŞARETLEME
Puzolanik çimentonun konulacağõ torbalar üzerine kolayca okunabilecek ve bozulmayacak şekilde en
az aşağõdaki bilgiler yazõlmalõdõr.
Çimentonun dökme olarak siloda veya özel çimento aracõnda bulunmasõ halinde bu bilgiler bir plaka
veya etiket üzerine yazõlarak silo veya araç üzerine takõlmalõdõr.
- Firmanõn ticari ünvanõ veya kõsa adõ, adresi veya varsa tescilli markasõ,
- Bu standardõn işaret ve numarasõ (TS 12144 şeklinde),
- Çimentonun sõnõfõ ve tipi (PZÇ/A 32,5 veya PZÇ/B 42,5 R) şeklinde ve en az 40 mm yükseklikte
harflerle)
- İmal tarihi (ay ve yõl olarak)
- Net kütlesi, kg,
5
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 12144/Mart 1997
3.3.1 - Depolama
Puzolanik çimento nem almayacak, dağõlmayacak, özelliklerini değiştirilip bozabilecek maddelerle
karõşõp kirlenmeyecek biçimde uygun yerlerde depolanmalõ, üst üste en fazla 12 sõra dizilmelidir.
3.3.2 - Taşõma
Puzolanik çimento torbalõ olarak ambalajlanmõş halde veya dökme çimento olarak taşõmada, çimento
özelliğini bozmayan ve kaybõna meydan vermeyen özel çimento araçlarõ ile taşõnmalõdõr.
4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
İmalatçõ ve satõcõ, bu standarda uygun olarak imal edildiğini beyan ettiği puzolanik çimento için
istendiğinde, standarda uygunluk belgesi vermek veya göstermek mecburiyetindedir. Bu belgede satõş
konusu puzolanik çimentonun :
- Madde 1’deki özelliklerine uygun olduğunun,
- Madde 2’deki muayene ve deneylerin yapõlmõş ve uygun sonuç alõnmõş bulunduğunun belirtilmesi
gerekir.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
6
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 12144/Mart 1997
EK 1
RAPOR FORMU ÖRNEĞİ
ÇİMENTO DENEY RAPORU
Basõnç Dayanõmlarõ
2
N/mm
DEĞERLENDİRME :
7
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 12144/Mart 1997
EK A
TARİFLERLE İLGİLİ AÇIKLAYICI BİLGİ
Granüle yüksek fõrõn curufu, demir cevheri yüksek fõrõnda ergitilip arõtõlõrken ayrõlan uygun bileşimdeki
ergimiş curufun hõzla soğutulmasõ ile elde edilir.
Puzolanik maddeler doğru şekilde hazõrlanmalõdõr; yani üretim veya teslim durumuna bağlõ olarak
seçilmeli, homojenize edilmeli, kurutulmalõ ve öğütülmelidir.
Uçucu kül, pülverize kömür yakõlan fõrõnlardan atõlan baca gazõndan, toz partiküllerinin elektrostatik
veya mekanik olarak çöktürülmesi ile elde edilir. Standardlara uygun çimentoda, diğer metotlarla elde
edilen kül kullanõlmaz.
%15,0’den fazla reaktif kalsiyum oksit CaO ihtiva eden ince öğütülmüş kalkersi uçucu külün 28 günlük
2
basõnç dayanõmõ, TS 24’e uygun olarak deney uygulandõğõnda en az 10,0 N/mm olmalõdõr. Deneyden
önce uçucu kül öğütülmeli, inceliği 40 mikrometrelik elekten yaş eleme yapõldõğõnda külün kütlesi
cinsinden elek üzerinde kalan kül oranõ %10 ve %30 arasõnda yer alacak şekilde olmalõdõr.
Harç numuneleri, hazõrlanmalarõndan 48 saat sonra kalõptan çõkarõlmalõ ve deney anõna kadar nispi
nem oranõ en az %90 olan rutubetli ortamda kürlenmelidir. Kalkersi uçucu külün genleşmesi, daha
önce anlatõldõğõ gibi öğütülmüş kütlece %30 kalkersi uçucu kül ve kütlece %70 deney çimentosu
8
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 12144/Mart 1997
karõşõmõ (Madde 0.2.9) kullanõldõğõnda ve TS 24’e göre deneye tâbi tutulduğunda, 10 mm’yi
aşmamalõdõr.
NOT - Eğer uçucu külün SO3 miktarõ çimentonun SO3 miktarõ için müsaade edilebilen üst limiti aşarsa
bu durum çimento imalatçõsõ tarafõndan, kalsiyum sülfat ihtiva eden bileşenleri uygun şekilde
azaltmak suretiyle hesaba katõlmalõdõr.
Aynõ zamanda az miktarda serbest CaO ve kalsiyum sulfatõn yanõnda özellikle SiO2 olmak üzere daha
yüksek oranlarda, puzolanik olarak reaksiyona giren oksitleri ihtiva eder.
Buna göre ince öğütülmüş haldeki pişmiş şist, portland çimentosu gibi belirgin hidrolik özellikler ve
buna ilave olarak puzolanik özellikler gösterir.
2
İnce öğütülmüş şist, TS 24’e göre deneye tabi tutulduğunda 28 günde en az 25,0 N/mm ’lik basõnç
dayanõmõna sahip olmalõdõr.
Harç, çimento yerine sadece ince öğütülmüş pişmiş şist’den hazõrlanmalõdõr. Harç numuneleri 48 saat
sonra kalõptan çõkarõlmalõ ve deney uygulanõncaya kadar nispi nemi en az % 90 olan rutubetli ortamda
kürlenmelidir.
Pişmiş şist’in genleşmesi, kütlece % 30 öğütülmüş pişmiş şist ve kütlece % 70 deney çimentosundan
(Madde 0.2.9) ibaret karõşõm kullanõldõğõnda ve TS 24’e göre deneye tabi tutulduğunda 10 mm’yi
geçmemelidir.
NOT - Eğer pişmiş şist’in SO3 miktarõ, çimento için müsaade edilebilir SO3 miktarõna ait üst limit
değerini aşarsa, bu durum çimento imalatçõsõ tarafõndan kalsiyum sülfat ihtiva eden bileşenleri
uygun şekilde azaltmak suretiyle hesaba katõlmalõdõr.
Klinker ve alçõ taşõ ile birlikte öğütülmesi için silika füme kendi orijinal halinde veya sõkõştõrõlmõş veya
(suyla) peletlenmiş halde olabilir.
Silika füme, silisyum ve ferrosilikon alaşõmlarõ üretimi sõrasõnda yüksek saflõktaki kuvarsõn kömürle
birlikte elektrik ark fõrõnlarõnda, indirgenmesinden oluşur.
Minör ilave bileşenler partikül boyut dağõlõmlarõndan dolayõ uygun olarak hazõrlanmasõndan sonra
çimentonun fiziksel özelliklerini (işlenebilirlik, su tutma gibi) geliştiren özel olarak seçilmiş tabii
inorganik maddelerdir.
Minör ilave bileşenler inert olabilirler veya zayõf hidrolik, gizli hidrolik veya puzolanik özelliklere sahip
olabilirler. Bununla birlikte bu minör ilave bileşenlere bu konuda özellikler getirilmemiştir.
9
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 12144/Mart 1997
Minör ilave bileşenler doğru şekilde hazõrlanmalõdõr, üretim ve teslim durumuna bağlõ olarak seçilmeli,
homojenize edilmeli, kurutulmalõ ve öğütülmelidir.
Çimentonun su ihtiyacõnõ fark edilir derecede arttõrmamalõ, herhangi bir yolla betonun ve harcõn
bozulmaya karşõ direncini zayõflatmamalõ veya betonarmenin korozyona karşõ koruyuculuğunu
azaltmamalõdõr.
A.10 - Kalsiyum Sülfat
Kalsiyum sülfat çimentonun imalatõ sõrasõnda çimentonun diğer bileşenlerine prizi kontrol için az
miktarda ilave edilir.
Kalsiyum sülfat jips (kalsiyum sülfat dihidrat, CaSO4.2H2O), hemi hidrat (CaSO4.1/2H2O), veya anhidrit
(susuz kalsiyum sülfat) (CaSO4), veya karõşõmlarõ olabilir. Jips ve anhidrit tabii olarak bulunur.
Kalsiyum sülfat aynõ zamanda bazõ endüstriyel proseslerin yan ürünü olarak da mevcuttur.
Eğer geçerse miktarõ ambalaj üzerinde ve/veya sevk irsaliyesinde ifade edilmelidir.
NOT - Bu oranõ bulmak için toplam CaO’den (TS 687), ölçülen karbon dioksit (CO2) miktarõnõ (TS 687)
esas alarak, kalsiyum karbonat olarak (CaCO3) hesaplanan CaO miktarõ ve ölçülen kükürt
trioksit (SO3) miktarõnõ esas alarak (TS 687) kalsiyum sülfat (CaSO4) olarak hesaplanan CaO
miktarõ çõkarõlõr, bu hesaplamada alkali ile bağlanan SO3 miktarõ göz önüne alõnmaz.
NOT - Reaktif silisyum dioksit miktarõnõn tayini, her ikisi de kuru bazda olmak üzere toplam SiO2
miktarõndan (TS 687), çözünmeyen kalõntõda (TS 687, Madde 2.3.2) bulunan kõsmõnõn
çõkartõlmasõ ile tayin edilir.
10
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 12144/Mart 1997
11