Optymalizacja kolumn destylacyjnych

Destylacja jest głównym procesem dla separacji dużych wieloskładnikowych

roztworów do wysokiej jakości pojedynczego składnika. Przemysł chemiczny stawia
pytania jak udoskonalić wykorzystanie energii , obniżyć koszty i poprawić elastyczność
operacji procesu poprzez właściwe projektowanie. Projektanci często podchodzą do
optymalizacji kolumny na swój własny sposób, głównie opierając się na informacji i
doświadczeniu sprzedawców . Fundamentalne jest dobre rozumienie transferu masy i
spadków ciśnienia . Wpływ tych zjawisk na optymalizację , będzie istotny dla
projektantów , do niezależnego rozstrzygnięcia oferty sprzedających i zasadniczo
zdeterminuje optymalny projekt sprzętu . Artykuł jest skierowany do realizacji
następujących celów służących optymalizacji.
· Zwiększenie teoretycznych układów ( półek) w wysokość sekcji lub całej
kolumny
· Minimalizacja spadków ciśnienia na teoretycznych półkach
· Maksymalizacja zakresu operacji, od dolnego progu do górnej granicy
przyłożonej mocy.
Zastosowanie transferu masy i spadków ciśnienia fundamentami mogącymi
doprowadzić do udoskonalenia projektowania dla obu typów kolumn: półkowych i
kolumn z wypełnieniem.
Kolumna destylacyjna może używać albo płyt ( półek) albo wypełnienia. Ich mechanizm
transferu masy różni się , ale kluczem dla obu jest wielkość miedzy- fazowej powierzchni
( wymiany) . Ta między - fazowa powierzchnia pojawia się w wyniku pasażu pary przez
perforowane płyty, lub rozprowadzenia płynu na powierzchni wypełnienia. Po pierwsze
będziemy dyskutować o podstawowym fenomenie dla kolumn płytowych ( półkowych) i
wskazówkach projektowych , które mogą być użyte do połączenia powyższych trzech
optymalizacyjnych celów. Potem pokażemy wskazówki dla kolumn z wypełnieniem .
Ostatecznie rozważymy wybór : półki kontra wypełnienie.
Cz. I Kolumna półkowa:
W kolumnach półkowych płyn przepływa w dół kolumny przez opad i w poprzek półki
gdzie pary przechodzą prostopadle przez "wskaźnik płynowy" na tacy. Projektowane
tace dzielą się na krzyżowo-przepływowe i z przepływem paralelnym., Rys. 1
przedstawia koncepcyjne różnice. Przepływy krzyżowe na tacach są bardziej
powszechne i mniej kosztowne, ale płyty z przepływem paralelnym , jeżeli prawidłowo
zaprojektowane mogą osiągać wyższe wydajności o 10 % i więcej procent. Rys. 1
przedstawia płyty krzyżowo-przepływowe z pojedynczym przejściem . Przez przejście
rozumiemy liczbę "downcomerów" na tacy ( po jednym przy pojedynczym przejściu) .
Jak średnica kolumny wzrasta , stosunek wysokości tamy do zakresu przyłożonej mocy
obniża się
( prędkość pary spada wraz ze wzrostem średnicy kolumny ). Więc dla większych średnic
kolumn są używane wieloprzejściowe płyty do zwiększenia tamy i osiągnięcia mniej
więcej tego samego wskaźnika płynowego na tacy.
Komentarz:
Wskaźnik płynowy wyraża się jako wysokość samego płynu na tacy ( poziom zalania) .
Tworzenie półek zależy od typu platformy płyt .Najprostsza jest płyta sitowa – ma
perforacje z garniturem otworów o średnicy od mniej niż 1 mm do ok. 25 mm. Są też
płyty zastawkowe , które mogą być zaworowe lub pływakowe ( rys. 2 ) - są one bardzo
powszechne. Kołpaki są ciągle używane , ale okresowo i zazwyczaj tylko dla osiągniecia
maksymalnie niskich mocy pracy ( turndown).
Rys. 2 przedstawia reprezentacje każdej rodziny. Wydajność płyty zależy od zakresu
przyłożenia ( mocy) TROUGHPUT . Jak widać na rys. 3 ten zakres jest to relatywnie
płaski, stabilny operacyjny obszar , charakteryzujący się stopniowym zwiększaniem
wydajności jak prędkość pary i wskaźnik płynowy wzrasta ( ze wzrostem zakresu
przyłożonej mocy) . Z drugiej strony tego stabilnego obszaru powstaje "kropelkowanie".
Kropelkowanie przy niskim wskaźniku ( niski troughput w domyśle) skutkuje najpierw
"płaczem " ( weeping) a potem większym opadem ( dumping) . Przy wysokim
wskaźniku tzw. ciężkie lub znaczące "podrywanie " ( hevy entrainment) obniża
wydajność i wtedy dramatycznie spada tworzenie (praca) , w następstwie powodzi i
zalania ( flooding). Ponieważ nasze cele optymalizacji procesu często wymagają
operacji przy skrajnych zakresach stabilności , obserwacja tych zjawisk jest pomocna w
kontrolowaniu procesu w tych obszarach.
Płacz i opadanie ( weeping , dumping)
Płacz i opadanie są ze sobą spokrewnione ale to zupełnie inne zjawiska. Przy płaczu ,
mniejsza frakcja płynu przepływa przez perforacje tacy na niższy poziom, niż przez
odpływ ( downcomer). Ten dolny odpływ płynu narażony jest na wznoszące się pary ,
więc płacz tylko skutkuje małą redukcja całościowej wydajności tacy do poziomu rzadko
pogarszającego punktową wydolność tacy ( komentarz: chodzi tylko o pewne obszary na
tacy, które ulegają płaczowi, płaczący płyn ulega odparowaniu przez wznoszące się
pary ) . Przeciwnie , przez opad rozumiemy sytuacje, gdy znaczącą część płynu
przepływa w dół kolumny przechodząc przez obszar perforacji. Często większość tego
płynu nie jest narażona na wznoszące się pary, dlatego tworzenie obniża się znacząco –
okresowo skutkując obniżeniem całościowej wydolności bardziej niż tylko lokalnej ,
punktowej wydolności ( point efficiency) .
Płacz i opadanie różnią się w swoich podstawach mechanizmem. Dla wielootoworowych
płyt sitowych , para i płyn może przepływać przybliżenie stale , w przeciwbieżny
sposób( przeciwprądowy) przez perforacje. Jakkolwiek bardziej prawdopodobne jest ,że
specjalnie dla płyt sitowych z małymi perforacjami , płacz jest przejściowy i objawia się
w tryskaniu płynu opuszczającego " niebąbelkująca" perforację ( otwór) . To tryskanie
następuje gdy pojawia się tam nagle chwiejność w postaci spadku ciśnienia powyżej
perforacji. Przypadek tego zaburzenia może być łączony z okresowym bąbelkowaniem
( musowaniem) lub , ponieważ przepływ na wielopowierzchniowych płytach jest bardzo
skomplikowany , zaburzenie to może powstrzymać miejscowo gęstość (?) i tworzenie
różnorodnych wariacji w postaci fal piany przemieszczających się po tacy. Efektem tego
jest płacz regionów uczestniczących w ruchu wokół tacy.
Komentarz : miejscowe zawirowania płynu które ulegają płaczowi.
Opadanie jest bardziej burzliwym zjawiskiem i następuje przy umyślnym zmniejszeniu
mocy , gdzie jest niedostatek pary i spadek ciśnienia powodujący ucieczkę płynu z tacy.
Zatem znacząca wielkość płynu przepływa przez odcinek tacy , w którym jest mały albo
żaden przepływ pary.
W tej sytuacji przepływ przez odpływ ( downcomer) może być zerowy
komentarz: brak widocznego odpływu w blokadzie hydraulicznej downcomera w miejscu
zwanym "inlet" który zasila półkę niżej położoną.
Normalnie mniejsze zjawisko np. tj. hydrauliczny gradient
(komentarz: wysokość płynu pomiędzy wyjściem z downcomera a tamą, czyli zasilaniem
i odpływem) albo zaburzenie płynu przy napływie ( inlet) , może również znacząco
załamać minimalne ciśnienie wymagane do zabezpieczenia opadania ,tym samym
powodując zmniejszenie tworzenia na tacy.
Stabilna operacja
Łatwiej jest dyskutować w obszarze rozważania nad projektem najprostszej półki –
perforowanej płyty. W tym przypadku para przepływa w górę przez perforację i włącza
dwufazowy układ oznaczony wysokością h2 φ. Rozpęd pary jest przy tym maksymalny
, kiedy para przyspiesza i przechodzi przez perforacje. Wymiana tej rozpędzonej pary
przechodzącej przez "czynnik płynowy" ( poziom płynu na tacy) jest krytycznym
momentem dla dwufazowej strefy.
Dwufazowy układ może być sprejo-podobny lub piano-podobny. Benett we wzorze nr.
1 pokazał, że stosunek wskaźnika płynowego ( liquid inventory- hL) , do średnicy
perforacji ( DH), jest kluczem do zmiany tego rozmachu ( przyspieszenie pary przez
perforację powodujące powstanie sprejo- podobnego efektu) . Gdy hL/ DH wynosi
powyżej 2 , przyspieszająca para jest wymieniana ze znaczącą ilością płynu :
dwufazowa mieszanina jest obszerna , ciągło-płynowa i zachowuje się jak piana z
rezonującym wzrostem transferu masy. Gdy stosunek hL / DH jest poniżej 1 ,
rozpędzona para jest wymieniana z małym płynem : dwufazowy obszar jest obszerny w
zakresie pary ( paro-ciągły) , ze znaczącym spadkiem prędkości składników płynu i
pary . W rezultacie porządek przepływu staje się sprejo-podobny z ubogim transferem
masy. Sprejo-podobny przepływ powinien być unikany jeżeli to możliwe- jeżeli nie
można uniknąć tego zjawiska w projekcie półki , lepszym wyborem będzie kolumna z
wypełnieniem.
Komentarz: stosunek HL/DH w domowych kolumnach jest na ogół zawsze powyżej 2 ,
zastosowanie otworów o średnicy 2 mm wymaga poziomu płynu powyżej 4 mm. Chodzi tu
o konkretnie średnice pojedynczego otworu, a nie sumy wszystkich otworów na tacy
czyli tzw. otwartej przestrzeni, jakby można było wnioskować z rysunku. Trudno sobie
wyobrazić, że np. 240 otworów o średnicy 1,5 mm dających łączną powierzchnię ok. 5
cm 2 - wymagałoby 10 cm poziomu płynu na tacy aby utrzymać wartość min. 2.
Ponieważ sprejo-podobne warunki powinny być uniknięte , skoncentrujmy się w tym
artykule na przepływie pienistym . Rys. 4 ilustruje główne parametry tego przepływu.
Półka nazwijmy ją podstawna jest oddalona o odległość Ts od półki powyżej . Objętość
płynu jest gromadzona jako płyno-ciągły obszar blisko półki podstawnej , który ma nad
sobą równoważną, efektywną wysokość piany h fe. Jak definiuje Bennett na wzorze nr.
2 . Mniejsza część "czynnika płynowego" hL jest poderwana i objawia się jako krople
w paro-ciągłym obszarze powyżej obszaru płyno-ciągłego. Prędkość tych płynnych
kropel jest pochodną przyspieszenia pary przez perforacje i pokrewną wskaźnika hl/Dh
. Jeżeli prędkość pionowych składników jest wystarczająca , krople mogą osiągać płytę
wyżej położoną. Część płynowego czynnika i miedzy- powierzchniowy obszar
wymiany występuje w obrębie płyno-ciągłego obszaru lub inaczej łoża , ponieważ ta
część całkowitego dwu-fazowego regionu jest bardzo ważna dla obu zjawisk: spadku
ciśnienia i transferu masy. Mniejsze rozmiary perforacji , przez zwiększenie stosunku
hL/Dh skutkują wymianą przyspieszonej pary z płynem , zatem obniżają prędkość pary
w płyno-ciągłym układzie. W rezultacie ulega obniżeniu uśredniona prędkości pary,
co zwiększa czas przebywania pary w tym układzie : niższa wartość Dh i wyższa
wartość hL powoduje wzrost wydolności transferu masy i stabilizuje obszar operacyjny.
Spadek ciśnienia półkowy jest sumą spadków Ht= HL+HD+H fi
HL- jest wskaźnikiem płynowym na tacy
HD- jest spadkiem przy przejściu przez otwory perforacji
H fi –jest spadkiem związanym bąbelkowaniem

Ciężkie podrywanie i zalanie ( heavy entrainment , flooding)

Przy wysokim przyłożeniu (mocy) korespon

dującym ze szczytem stabilnej operacji, znaczące ilości płynnych kropel sięgają do

podstawy tacy znajdującej się powyżej i przechodzą do obszaru płynowego wyższej
półki . Ta recylkulacja, która zwana jest podrywaniem , obniża kompozycyjny profil w
kolumnie. Jeżeli powrót ( downocomer ) może odprowadzić ten dodatkowy płyn,
kolumna może tolerować znaczące podrywanie i pracować w stabilny sposób , ale z
niższą ilością teoretycznych półek.
Komentarz: przy konstrukcji gdzie odległość miedzy półkami jest znaczna ,
zapobiegająca podrywaniu , możemy umieścić mniejsza ilość pólek w danej sekcji
ograniczonej wysokością np. pomieszczenia
Przy wysokiej wartości podrywania , kontrolny system kolumny może nie być długo
zdolny stabilizować proces i zachowanie kolumny może uruchomić warunki , które
lepiej nazwać " operacyjnym zalaniem" . Niektórzy zwą to wtryskowym zalaniem , ale
ten termin jest mylny ponieważ wtryskiwanie często jest używane jako synonim dla
sprejo-podobnego porządku ( układu) i operacyjne zalanie może następować wcześniej i
niezależnie niż przy sprejo-podobnych i piano-podobnych warunkach . Następstwa
operacyjnego zalania zależą od kontroli systemu i czułości całościowej sprawności
układu na zalewanie ( np. Od parametru λ, L/V i η PT) . Nie wszystkie kolumny i
kontrolne systemy prowadzą do operacyjnego zalania przez podrywanie.
Krytyczne jest także rozróżnienie pomiędzy operacyjnym zalaniem i zalaniem
hydraulicznym. Hydrauliczne zalanie jest rezultatem sytuacji gdy odpływ
(downcomer) , przy danej przyłożonej mocy do kolumny , rozpoczyna w pełni
ładowanie płynem i parami , i ta mieszanina w obrębie downcomera rozpoczyna
zakłócanie przepływu powyżej odpływowego jazu ( outlet weir). Dodatkowy opór
zwiększa "wskaźnik płynowy " na tacy i pojawia się spadek ciśnienia. To w rezultacie
podnosi dwufazową mieszaninę wyżej w polu downcomera , w dalszym ciągu
utrudniając odpływ płynu ponad odpływowym jazem tego downcomera. To skutkuje
wtórnie jeszcze większym spadkiem ciśnienia. Ostatecznie przy hydraulicznym zalaniu
całość płynu, która uruchamia kolumnę długo nie może opuścić kolumny, płyn jest
kumulowany powyżej punktu zalania i spadek ciśnienia zwiększa się gwałtownie.
W przeciwieństwie , w operacyjnym zalaniu , całość płynu uruchamiająca sekcję
kolumny
( półkę) wciąż opuszcza kolumnę , nawet pomimo dużego spadku ciśnienia i przy
ubogiej sprawności systemu.
Trochę podstaw transferu masy i spadków ciśnienia. -
Pominąłem zawiłe , choć ciekawe wzory , w dalszej części będą uogólnione wnioski i
sformułowane zasady jako pochodne tych teoretycznych wzorów w postaci wykresów. Nie
mniej istotne z tego działu jest nazewnictwo użyte w graficznym przedstawieniu
zależności. : Hole diameter- średnica perforacji, optimum weir high- optymalna
wysokość jazu, Theoretical stages per meter-ilość półek na metr, Effective froth high-
efektywna wysokość piany, section efficiency/ persure drop- sprawność półki/ spadek
ciśnienia, fraction open area- ułamek otwartej powierzchni płyty podstawnej z otworami,
obliczony jako stosunek powierzchni otworów do powierzchni całej płyty ( bez
powierzchni downcomerów) np. dla płyty o średnicy 10 cm i 240 otworach 1,5 mm =
0,053 czyli 5,3% powierzchni.
Bypass- dodatkowe przejście para/płyn objawiające się brakiem wymiany międzyfazowej
np. płacz na niższą półkę
W tej części sformułowano zasady optymalizacyjne dla półek sitowych ( 3 główne cele)
jako dla układów o najwyższej sprawności i dodano te wskazówki do pozostałych
rodzajów półek.
Posumowanie zasad:
A. Aby zwiększyć ilość teoretycznych układów ( półek) dla danej wysokości sekcji:
Dla płyt sitowych:
1.utrzymać część otwartej powierzchni niską np. w zakresie 5%
2.użyć praktycznie jak najmniejszej średnicy otworów w perforowanej płycie .Ta wartość
zależy od stopnia zanieczyszczenia systemu i jest właściwa dla utrzymania systemu w
czystości i podyktowana jest właściwościami fizycznymi materiału użytego do
konstrukcji.
3.Jeżeli to praktyczne, wybrać taką odległości miedzy płytami która przynosi wysokie
podrywanie - przestrzeń miedzy płytami koresponduje ze wskaźnikiem podrywania do
prędkości pary – jego wartość właściwa wynosi ok . 0,2, pod warunkiem , że
objętość downcomera jest adekwatna i może odprowadzić nadmiar płynu.
4.Rozważyć przepływ paralelny jeżeli koszty to usprawiedliwiają. Przepływ paralelny
może zwiększyć wydajność o 10% i nawet więcej.
Dla innych typów płyt: Płyty typu "small fixed" mogą być użyte z
powodzeniem. Takie projekty maja relatywnie dużą otwartą przestrzeń, ale mniejszy
rozmiar perforacji porównując z "larger fgixed" i pływakowymi płytami zaworowymi.
W dodatku para musi przepływać wokół "uderzeniowego regionu" zastawki i to obniża
przyspieszenie pary i podrywanie. Wybranie przestrzeni między płytowej , której
efektem jest właściwy poziom podrywania jest więc efektywne. Płyty z zastawkami o
przepływie paralelnym mogą powodować wzrost teoretycznych półek w danej wysokości
kolumny , ale projekt zastawek nie powodujący zaburzonego przepływu na tacy -
powinien być wybrany. Płyty używające bardzo małych kołpaków , także mogą być
zastosowane , ponieważ para forsuje rozpoczynający się dolny przepływ kierujący się do
podstawy płyty i to może zwiększać wydolność.
Komentarz: przez małe kołpaki rozumiem nie średnicę, lecz konstrukcję w której otwór "
risera" jest niżej poziomu płynu wyznaczonego poziomem outletu, przez co zalanie
spływa w dół, żeby zapobiec utracie płynu kołpaki pracują pod ciśnieniem
Płyty sitowe normalnie mają większą sprawność niż kołpaki , więc zmniejszenie
ekstremalnie małego przyłożenia mocy( turndown) jest ważne , dodatkowy koszt małych
kołpaków nie jest uzasadniony.
B. Aby zmniejszyć spadki ciśnienia w teoretycznej półce:
Dla płyt sitowych:
1. Użyj większego obszaru otwartej powierzchni, która nie prowadzi do płaczu
wzór nr. 8.
2.użyj praktycznie małej średnicy perforacji.
3.Określ niski poziom odpływu ( outlet weir) , generalnie mniejszy niż 50 mm.
4.Rozważ przepływ paralelny ,jeśli wzrost kosztów jest uzasadniony.
Spadek ciśnienia na półce w przypadku : " fixed valve" i kołpaków często może
być większy niż w płytach sitowych , jeżeli płyty sitowe są projektowane dla
maksymalnych wartości otwartej przestrzeni . Wzrost hydraulicznego oporu dla
zastawek i kołpaków zapobiega spadkom ciśnienia , lecz może prowadzić okresowo do
opadania płynu przez zastawki lub kołpaki przez ich wejście ( risery w przypadku
kołpaków ) . Technicy pracują nad złagodzeniem tych efektów , ale większe spadki
ciśnienia ostatecznie występują mimo to. Płyty z małymi kołpakami i otwarciami
( komentarz : prawdopodobnie chodzi o małe nacięcia na kołpakach , równoznaczne z
małą średnica perforacji w płytach sitowych ) skutkują mniejszymi pęcherzykami i
większą wydajnością. Niższy poziom odpływu i przepływ paralelny oferuje zwiększenie
korzyści w postaci większej sprawności.
C. Aby zwiększyć operacyjny zakres:
Czynniki dla płyt sitowych:
1. Zredukuj ułamek otwartej powierzchni płyty pomniejszając ryzyko pojawienia się
płaczu i zwiększając wydajność. Jakkolwiek paradoksalnie nasze poznanie pokazuje, że
zmniejszenie „otwartej przestrzeni” powinno zwiększyć operacyjny zakres.
2. Zmniejszyć średnicę perforacji na tacy do minimum praktycznego rozmiaru ,
doprowadzi to do redukcji podrywania i przeciwnie nie będzie prowadzić do płaczu.
3. Zwiększenie przestrzeni miedzy płytami będzie powodować wzrost maksymalnej
mocy, ale również zmniejszy ilość półek przypadających na daną wysokość kolumny.
4. Zmniejszenie czynnika płynowego przez zwiększenie ilości przejść na płycie lub
obniżenie wysokości jazu będzie skutkowało zwiększeniem dolnego progu
przyłożenia mocy i zasadniczo ukróci podrywanie przy zadanej mocy do
kolumny. Redukcja wysokości jazu przelewowego poniżej 25 mm , jakkolwiek
przynosi niewielka korzyść, to trzeba unikać sprejo-podobnego efektu.
5. Projekt odrobinę większej objętościowo półki ze stosownie większym downcomerem,
pozwalającym na drenaż płynu na podstawną półkę poniżej, może skutkować
płaczem przez otwarcie( silniejsze zalanie) tacy poniżej downcomera ( nadmiar płynu
na tej tacy). Dla takich projektów , dolny próg przyłożenia możliwy dla tej tacy,
może być zredukowany przez niedopuszczenie dodatkowych przejść (baypass) na
tacy poniżej.
Dla innych typów płyt :Płyty sitowe gdy właściwie projektowane do zwiększenia
operacyjnego zakresu, mogą mieć w ramach tego zakresu dobrą i stabilna pracę – po
wprowadzeniu czynnika drugiego. Pod warunkiem , że większa przestrzeń między-
płytowej i wyższe spadki ciśnienia przy szczytowych zakresach będą akceptowalne.
„ Zastawki pływakowe” , ponieważ ich minimalna powierzchnia przepływu oscyluje z
danym przyłożeniem mocy ( pary) -mogą mieć bardziej rozległy zakres operacyjny po
uwzględnieniu czynnika 3. - z mniejszym maksymalnym spadkiem ciśnienia niż płyty
sitowe, ale często z mniejszą sprawnością i wyższymi kosztami.
„small-size-fixed-valves” generalnie będą mieć większy maksymalny zakres niż zastawki
pływakowe , wadą będzie zmniejszenie ilości półek w danej sekcji i większy spadek
ciśnienia przy maksymalnym zakresie. Pod warunkiem, że będzie to do zaakceptowania.
Mało rozmiarowe kołpaki , zazwyczaj kosztowne, mogą mieć dolno- zakresowe
zdolności , ale pod warunkiem uwzględnienia w projekcie warunków zapobiegających
powstaniu dodatkowych przejść płyn/para ( bypass) przy ekstremalnie niskim punkcie
dolnego zakresu( pracy). Te kołpaki mogą dać zwiększenie operacyjnego zakresu niż
płyty sitowe uwzględniające czynnik 5.

Koniec cz. I dotyczącej kolumn półkowych