Popüler Sağlık Dergisi Şubat-Mart 2021 • Sayı: 44

KÜRESEL
dare to wander© tarafından dizayn edilmiştir.

SAĞLIKTA

E Ş İ T L İ K
ISSN: 2148-287X.
 İMTİYAZ SAHİBİ
Etkin Eczacılık Derneği
İktisadi İşletmesi adına
Ecz. Z. Almıla Öztosun

Çok Sevgili SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ

Ecz. Nergis Beyazıt
nergis@etkineczacilik.org

Etkin Sağlık Okurları, BİLİMSEL DANIŞMA KURULU

Prof. Dr. Günay Aydın
Prof. Dr. Selim Badur
Prof. Dr. Gül Baktır
44. Sayımız ile yine sizlerle birlikteyiz. Sizin için çok güzel, değerli yazılar Prof. Dr. Sönmez Uydeş Doğan
hazırladık. Prof. Dr. Serdar Erdine
Prof. Dr. Güven Külekçi
Dergiyi bekleyen sevgili okurlarımız dergimiz iki ayda bir çıkıyor. İstiyorum Prof. Dr. Afife Mat
Prof. Dr. Ali Hikmet Meriçli
ki ayın birinci günü eczanelerimizde olsun ama birkaç kere dışında bunu Prof. Dr. Mesut Sancar
başaramadık. Ancak çoğunlukla ilk hafta okuyucumuza sunmuş oluyoruz. Prof. Dr. İlhan Satman
Beğenileriniz ve güzel sözleriniz için çok çok teşekkür ediyoruz. Biz de size Prof. Dr. Gülaçtı Topçu
ulaşabilmenin mutluluğunu yaşıyoruz. Doç. Dr. Fatoş İlkay Alp Yıldırım
Uzm. Dr. Gökhan Okan
Ecz. Şensu Bal
Bu sayımızın arka kapağında dergimize ulaşabileceğiniz adresleri de Ecz. Hümeyra Cömerter
yazdık. Artık dergi yazılarımızdan alıntılar yaptığımız online bir Ecz. Asuman Çakıroğlu
ortamımız da var. Ecz. Nursel Gönenç
Ecz. Aysun Karadeniz
Bu sayıda değerli hekimlerimizin 14 Mart Tıp Bayramı’nı kutlayarak Ecz. Ayşegül Yıldız
başlamak istiyorum. Umarım öyle günler olacak ki Tıp Bayramları coşkuyla YAZI İŞLERİ
kutlanacak. Hekimlerimizin sosyal ve ekonomik koşulları düzeltilmiş olacak Dr. Özgür Çelenk
ve çalışma ortamları iyileşmiş olacak. Her yıl binlerce genç, doktor olup Ecz. Vildan Küçükmustafa
ülkesine hizmet etmek için çalışıp Tıp Fakültesi’ne girmek isteyecekler. Ecz. Merve Karaçay
Ecz. Metin Uyar
Böyle günlerin yakında olduğunu hissediyorum.
GÖRSEL YÖNETMEN
Pandemi bize meslekleri bir kez daha tanıttı. Saygıdeğer hekimlerimizin Reyhan Hasalar
bitmek bilmeyen çalışmaları, bilgileri ve özverileriyle birçok sorunu en az
zararla atlatacağımızı umuyorum. Biz de eczacılar olarak işimizin başında KAPAK
dare to wander© tarafından
olduk ve hizmetimizde kusur etmemeye çalıştık. İnsanlara anlatmaya devam dizayn edilmiştir.
ettik, bilgimizi paylaştık…
REKLAM-TANITIM
Bu sayıda, Prof. Dr. Yusuf Uzun Hocamız bize dispepsiyi anlattı. Birçok Ecz. Emel Artok
Ecz. Yaman Furtun
hastalıkla karışabileceğinin üzerinde durdu. Ecz. Gaye Tezulaş
Prof. Dr. Fatih Yıldız Hocamız da damarlarımızı nasıl koruyacağımızı REKLAM VE ABONELİK
ve bunun için hangi besinlerden yararlanacağımızı yazdı. Her iki yazıyı da Meltem Karagöz
keyifle okuyacağınızdan eminim. meltem@etkineczacilik.org

YAPIM
Dünya Kadınlar Günü için FIP (Dünya Eczacılık Federasyonu) bir
çalışma hazırladı. Sağlıkta ve tüm çalışma alanlarında kadınlara eşit ücret
sağlanması üzerine çalışmalar ve ilginç bir grafik çalışması yapıldı. Biz
bu çalışmayı kapak olarak kullandık. Bu imkânı bize tanıdıkları için FIP Etkin Eczacılık Derneği
Nispetiye Cad. Belkıs Apt. No:7 D:4
Örgütü’ne, yazıyı bizimle buluşturan Ecz. Burcu Onay’a ve izinlerimizi alan Levent-Beşiktaş/İstanbul
Ecz. Nilhan Uzman’a teşekkür ediyorum. Tel: 0212 283 02 99
Fax: 0212 283 02 99
Dergimiz okuması keyifli ve bilgilendirici yazılarla dolu… www.etkineczacilik.org
info@etkineczacilik.org
İyi okumalar diliyorum.
YAYIN TÜRÜ
İki ayda bir yayımlanır.
Ecz. Asuman Çakıroğlu ISSN: 2148-287X.
BASKI
G.M. Matbaacılık ve Tic. A.Ş.
Dergimiz hakkındaki eleştiri ve önerilerinizi, info@etkineczacilik.org adresine iletebilirsiniz. 100 Yıl Mah. MAS-SİT 1.Cad. No:88
Etkin Sağlık dergisinin isim ve tüm yayım hakkı Etkin Eczacılık Derneği’ne aittir. Dergide yayımlanan tüm yazı ve Bağcılar/İstanbul
fotoğrafların hakkı Etkin Sağlık dergisine aittir. İzin alınmadan kullanılamaz. Yayımlanan ilanların/reklamların sorumluluğu Tel: (0212) 629 00 24-25
ilan/reklam sahiplerine aittir. Faks: (0212) 629 20 13
Baskı tarihi: Şubat 2021
2 - Şubat-Mart 2021
6 16

İçindekiler 6 EQUITYRX: Küresel Sağlıkta Eşitlik

12 Dispepsi: Hazımsızlık
18 Vasküler (Damar) Sistem Metabolizmasında Etkin gıda ve Besinler
26 Genel Bilgiler ve Girişimin Tanımı
30 Cinsel Sorunlara Dikkat!
32 14 Şubat Sevgililer Günü
36 Bir Yok Oluş Öyküsü: İklimsel Isınma ve Kuraklık
38 Aromaterapi
44 Cilt Sağlığı
30 48 Papatya
56 Sizin İçin Seçtiklerimiz
58 Sinema
61 Tarif
62 Edebiyat
64 Bulmaca

48

36
30
4 - Şubat-Mart 2021
Sağlıkta Eşitlik

Ecz. Burcu ONAY

Uluslararası Eczacılık
Federasyonu (FIP), eczacılıkta
cinsiyet kalıpları ve eşitsizlikleri
ile mücadele etmek, sağlık
hizmetinde cinsiyet ile ilgili
engellerin belirlenmesi ve

EQUITYRX:
ortadan kaldırılması amacıyla
Mayıs 2019’da EquityRx
kampanyasını başlattı ve bu

KÜRESEL
kampanya kapsamında bir
çalışma yayınladı.

SAĞLIKTA
EŞİTLİK
6 - Şubat-Mart 2021
 Dünya Sağlık Örgütü veri-
lerine göre, küresel sağlık ve
sosyal iş gücünün %70’i kadın-
lar tarafından temsil ediliyor.
Bu orana rağmen kadınların
sağlık hizmetlerine katkılarının
yarısından fazlası ücretsiz, dü-
şük ücretli veya düşük statülü
işlerde kümeleniyor.
Eczanelere baktığımızda
ise iş gücü ağırlıklı olarak ka-
dınlardan oluşuyor ve bu ora-
nın 2030 yılına kadar yaklaşık
%72’ye ulaşması bekleniyor.
Bu veriler göz önüne alın-
dığında, sağlık hizmetleri iş
gücünde cinsiyet önyargıları
ve eşitsizliklerin önlenmesi,
kadın rollerindeki katılımının
hızlanmasını engelleyen mev-
cut ve potansiyel sorunların
belirlenmesi kritik hale geliyor.
EquityRx
Uluslararası Eczacılık Fede-
rasyonu (FIP), eczacılıkta cin-
siyet kalıpları ve eşitsizlikleri
ile mücadele etmek, sağlık
hizmetinde cinsiyet ile ilgili
engellerin belirlenmesi ve
ortadan kaldırılması amacıyla
Mayıs 2019’da EquityRx kam-
panyasını başlattı ve bu kam-
panya kapsamında bir çalışma
yayınladı.
KAMPANYANIN
3 ANA HEDEFI,
4 Eczacılık iş gücünde eşitliği
teşvik etmek
4 Bilim ve akademi dünyasın-
da kadınları desteklemek
4 Gayri resmi bakım veren
kadınları güçlendirmek olarak
belirlendi.
Bu çalışma ‘Herkes İçin
Kapsayıcılık ve Eşitlik’ (Inclu-
sion For All, Equity For All)
prensibinden yola çıkarak,
küresel eczacılık ve sağlık
alanında çalışan tüm kadınları
desteklemek için farklı pers-
pektiflerden bir dizi makale,
görüş ve fikir paylaşımı içeri-
yor.
Dünya Sağlık Örgütü Top-
lumsal Cinsiyet Eşitliği Mer-
kezi başkanı Dr. Roopa Dhatt
editörlüğünde gerçekleşen
çalışma, sağlık çalışanı kadın-
lar için küresel stratejiler ve
öncelikler içermesinin yanında
kadınları hem iş alanı içinde
hem de ötesinde güçlendir-
meyi hedef alıyor.
FIP Ceo’su Ecz. Catherine Bu inisiyatifin öncelikli
Duggan, 2020’de programın amacı, ‘eczacılık bilimleri ve
içeriğini genişleterek, cinsiyet
ve çeşitlilik dengelerinin öte-
eğitimi alanlarında cinsiyet
sinde, bakıma erişimde eşitliği eşitliğini sağlamak, bu
de kapsam içine aldıklarını alanlarda çalışan kadınları
açıkladı.
FIP bu çalışmada üyelerin- tam potansiyellerine
den ve paydaşlarından topla- ulaşmaları için
dığı küresel iş gücü verileri ile,
cinsiyet analizi sunmaya ve bu
güçlendirmek, eczacılık
bilginin gelecek planlama ve fakültelerindeki kadın eczacı
politika oluşturma üzerindeki adaylarını ve yeni mezun
etkisini tartışmaya odaklanı-
yor. kadın eczacıları eczacılık
bilimi ve eğitimi alanlarına
Çalışmanın önemli başlıkları-
na göz atacak olursak,
yönlendirmek’ olarak
‘FIP EquityRx İş Başında’ bö- belirlendi.
lümünde, toplumsal cinsiyet
eşitliği sorunu, üye ülkelerden
vaka çalışmaları ve yaşanmış
deneyimler üzerinden paylaşı-
larak, bu ve benzeri dönüştü-
rücü politika ve girişim örnek-
leri yardımıyla aynı düşünce
şeklinin başka yerlerde teşvik
edilmesi amaçlanıyor.
‘Sesler ve Görüşler’ bölü-
münde dünyanın dört bir ya-
nından eczacıların, eczanede
eşitlik konusundaki görüşleri
Şubat-Mart 2021 - 7
Sağlıkta Eşitlik
ve bakış açılarına yer verilirken,
özellikle kadınların karşılaştığı
önemli bir sorun olan tacizin altı
çiziliyor.
‘Gündem’ bölümünde eczanede
ideal çalışma koşulları hakkında
bildiklerimiz ve bilmediklerimiz
öne çıkarken bunun sağlıkta eşit-
liğe ulaşmadaki rolüne ışık tutulu-
yor.
FIP bu süreçte kamuoyundan
görüş almak için bir ‘Eşitlik Ta-
ahhüdü’ yayınladı. Bu taahhüt ile
eczanede eşitliğe yönelik kararlı
ve uyumlu bir eylemin yol haritası
çizildi.
FIPWISE (Eğitim ve Bilimde
Kadınlar)
Bilim, teknoloji, eğitim gibi alan-
larda son dönem veriler artan bir
cinsiyet ayrımına ve kadınların
özellikle liderlik pozisyonlarında
8 - Şubat-Mart 2021
yetersiz temsiline işaret ediyor.
Eczacılık ve eczacılık bilimleri
eğitiminde, ayrımcı uygulamaların
ve normların nasıl çerçevelendi-
ği ve ölçüldüğü, cinsiyet eşitliği
girişimlerinin nasıl izlendiği ve
yansıtıldığı ve kadınların bilimsel
ve akademik liderlikte nasıl temsil
edildiği konusunda küresel bir yak-
laşıma ihtiyaç var.
Bu ihtiyaçtan yola çıkarak, FIP
tarafından, 11 Şubat 2020 Ulus-
lararası Bilimde Kadınlar ve Kız
Çocukları Günü’nde FIPWISE (Eği-
timde ve Bilimde Kadınlar) inisiya-
tifi kuruldu.
Bu inisiyatifin öncelikli amacı,
‘eczacılık bilimleri ve eğitimi alan-
larında cinsiyet eşitliğini sağlamak,
bu alanlarda çalışan kadınları tam
potansiyellerine ulaşmaları için
güçlendirmek, eczacılık fakülte-
lerindeki kadın eczacı adaylarını
ve yeni mezun kadın eczacıları
eczacılık bilimi ve eğitimi alan-
Sağlıkta Eşitlik

larına yönlendirmek’ olarak

belirlendi.
FIPWISE girişimi bir daya-
nışma ağı oluşturarak, bilim
insanlarının, akademisyenle-
rin ve öğrencilerin eczacılık
bilimleri eğitiminde karşılaş-
tıkları çok sayıda engeli belir-
lemeyi ve yenilikçi uygulama-
larla ilerlemeyi planlıyor.
Eczacıların Kadınların
Sağlık Okur Yazarlığını
Desteklemesi
Kadınlar genellikle tüm aile
bireylerinin sağlığı konusunda
sorumluluk üstlenir, doktor
ve eczacıları daha çok ziyaret
ederler. Aile bireylerini sağlık
hizmeti uzmanlarına gitmeleri
için teşvik edenler, ilaçları-
nı alıp almadıklarını kontrol
edenler de yine kadınlardır.
Çocuk büyütme sorum-
luluklarına ek olarak, her on
anneden biri kronik hasta
veya engelli aile üyelerine
bakmaktadır. zacılık iş gücünde kesinlikle lerine olanak sağlayan des-
Uluslararası Eczacılık önemli bir faktördür. Küre- tekleyici programlar entegre
Federasyonu’nun 2018 yılında sel sağlık ve sosyal bakım edilmelidir. Bilim ve eğitim
yayınladığı ayrıntılı rapora iş gücünün çoğunluğu olan alanlarında kadın temsiliyetini
göre, kadınların bakım ve- kadınlar, küresel sağlığın itici güçlendiren proje ve kampan-
renler olarak sağlık sistemine güçleridir.’ yalar desteklenmelidir.
olan önemli katkılarına rağ- Hiç şüphesiz, sağlık sek-
men bu rollerinde yeterince törünün tüm aşamalarındaki FIP tüm eczacıları, sağlıkta
desteklenmediği gösterilmiş- kadın iş gücüne ve bakım cinsiyet eşitliği ve kadınların
tir. Bu rapor aynı zamanda veren kadınlara destek olarak güçlendirilmesi için desteğe
kadınların sağlık okur yazarlı- kadınlara yatırım yapmak kali- çağırıyor. #Equityrx #FIPWI-
ğının güçlendirilmesi yönünde teli sağlık hizmetlerine erişimi SE
eczacılar için bir rehber niteli- artırır ve evrensel sağlık sigor-
ğindedir. tasına ulaşma yolunda önemli KAYNAKLAR:
Eczacılar en erişilebilir bir adımdır. 1. International Pharmace-
sağlık çalışanları olarak ka- Cinsiyet eşitsizliklerinin utical Federation (FIP). FIP-
dınlara, aileleri için iyi bakım altında yatan nedenlere mey- EquityRx Collection: Inclusion
tavsiyelerini uygulama ve ilaç- dan okuyan dönüştürücü poli- for all, equity for all. The Hague:
ların sorumlu ve doğru kulla- tikalar benimsenmeli, kadınla- International Pharmaceutical
nımı konularında danışmanlık rın iş gücüne dahil edilmesine Federation; 2019
yaparlar. Kadınlara kendi yönelik cinsiyete duyarlı bir 2. Uluslarası Eczacılar Fede-
sağlıklarının farkında olmaları yaklaşım benimsenmelidir. rasyonu (FIP). Eczacıların kadın-
konusunda yol gösterir. Kadınların iş ve iş dışı rollerini ları desteklemesi ve sorumlu ilaç
dengelemeye ve uzun mesleki kullanımı. Lahey, Hollanda: Ulus-
Sonuç olarak, aralardan sonra bile tatmin lararası Eczacılar Federasyonu
‘Cinsiyet eşitliği, sağlık ve ec- edici kariyerler geliştirme- (FIP), 2018.

10 - Şubat-Mart 2021
Dispepsi

Prof. Dr. Yusuf UZUN

İç Hastalıkları ve Gastroenteroloji Uzmanı

DİSPEPSİ:
Hazımsızlık
“Organik Dispepsi” ve “Fonksiyonel Dispepsi”
Hazımsızlık olarak anlaşılan dispeptik yakınmaları olan hastalara halk
arasında yaygın olarak gastrit, mide ülseri, reflü gibi tanılar konmaktadır.
Bunlar kısmen doğru olmakla beraber ‘dispepsi’ dediğimiz tablo aslında
“organik” ve “fonksiyonel” olarak iki grupta değerlendirilir.

12 - Şubat-Mart 2021
 TABLO 1: ORGANİK DİSPEPSİ NEDENLERİ1

GASTROINTESTINAL TRAKTUS İLAÇLAR PANKREATIKO-BILIER

Özellikle, sanayileşmiş
LÜMENI HASTALIKLAR HASTALIKLARI ülkelerde, toplumun %10-
p. Ülser Aspirin Safra kesesi taşı 30’unda hazımsızlık yakın-
Kr gastrit NSAID Koledok taşı maları söz konusudur. Karnın
Besin intoereansı Colchicine Oddi sfinker disfonksiyonu
epigastik bölgesinde, üst
karında ağrı, sıkıntı, yemek
GERD Digital ilaçlar Kr pankreatit
sonrası dolgunluk hissi hatta
Gastrik Ca, özefegus Ca Östrojenler Pankreas kanseri
bulantı, kusma gibi şikayetler
Gastroparazi Glukokortikoidler
(DM, skleroderma, ‘dispepsi’dir.1
postvagatomi, Kr, Intestinal Dispepsi; dys (zorluk),
pseudo-obstrüksiyon) SİSTEMİK HASTALIKLAR
pepsi (sindirim); “sindirim zor-
İrritable barsak sendromu Fe preparatları Konjestif kalp yetm. luğu” demektir.
Menetrier hast. Narkotikler D. mellitus Hazımsızlık olarak anlaşılan
Parazitler (giardia, Nitratlar Hiperparatiroidi dispeptik yakınmaları olan
strongyloides)
hastalara halk arasında yay-
İnflamatuar barsak hast. theofilin Thyroid hastalıkları
(Crohn Hast. eosinofilik
gın olarak gastrit, mide ülseri,
Myokard enfarktüsü
gastroenteritis) Böbrek yetmezliği reflü gibi tanılar konmaktadır.
Bunlar kısmen doğru olmakla
beraber ‘dispepsi’ dediğimiz
TABLO 2: DİSPEPSİDE KLİNİK YAKLAŞIM tablo aslında “organik” ve
“fonksiyonel” olarak iki grupta
DISPEPSI SEMPTOMLARI değerlendirilir.2
Organik Dispepsi; hazım-
sızlık, sindirim zorluğu olan
bu hastalarda organik, yani
yapısal bir bozukluk söz konu-
sudur. Diğer organik dispepsi
ALARM ALARM nedenleri ise çeşitli ilaçlar, saf-
BULGULARI BULGULARI
ra ve pankreas hastalıklarıdır
YOK VAR
(Tablo 1). Bunda tanı için önce
“alarm sendromları” değerlen-
2-4 hft. asid
supresyonu (PPI ile) dirilir (Tablo 2). Daha sonra bu
tablodaki algoritme göre de
gastroskopi uygulanır ve tanı
Alarm
Başarılı Başarısız bulgusu da genellikle gastroskopi ile
varken konur.
Endoskopi
negatif
Motilite Toplam 6-8 hf.
boz. / İBS tedaviye devam
ALARM SENDROMLARI
Kilo kaybı
ENDOSKOPI Sürekli kusma
Progresif disfaji
Uygun SIK NÜKS? Odinofaji
tedavi ver
Açıklanamayan anemi
Başarısız Hematemez
H. pylori testi? Palpabl abdominal kitle/LAP
(Nefes/Dışkı) Üst GIS Ca
Geçirilmiş gastrik operasyon
sarılık

Diagnosis and Treatment of Chronic Undiagnosed Dyspepsia in Adults, CMAJ, Jun. 2000,
kısmen değiştirilerek

Şubat-Mart 2021 - 13
Dispepsi
Fonksiyonel dispepsi ise
sindirim zorluğu olan hastalar-
da yapılan klasik tanı yöntem-
leri ile tanı konamayan sebep
olarak organik, metabolik
veya sistemik bir neden bulu-
namayan dispepsi tipidir.1
Toplumun 1/3’ünde hazım-
sızlık yakınmaları söz konusu
olup, bunların da %40’ı fonk-
siyonel dispepsi’dir. Gastrit,
mide ülseri gibi tanı konan
bazı hastalarda organik dis-
pepsi ile birlikte fonksiyonel
dispepsi de beraber buluna-
bilir.
Eskiden nervous/sinirsel
dispepsi, non-ülser dispepsi
veya esansiyel dispepsi denen
bu tabloya bugün ‘fonksiyo-
nel dispepsi’ denilmektedir.
Günümüzde uluslararası kriter
olan Roma IV kriterlerine göre
sınıflandırılmaktadırlar (Tablo
3).
14 - Şubat-Mart 2021
TABLO 3: ROMA KRİTERLERİ4
FONKSIYONEL GASTROINTESTINAL HASTALIKLAR
(ROME IV KRITERLERINE GÖRE)
• A. Özefagial Bozukluklar
– A1. Fonksiyonel göğüs ağrısı
– A2. Fonksiyonel göğüs yanması
– A3. Reflü hypersensitivite
– A4. Globus
– A5. Fonksiyonel disfaji
• B. Gastroduodenal Bozukluklar
– B1. Fonlksiyonel dispepsi
• B1a. Postprandial distress sendromu (PDS)
• B1b. Epigastrik ağrı sendromu (EPS)
– B2. Geğirme bozuklukları
• B2a. Aşırı supragastrik geğirme bozuklukları
• B2b. Aşırı gastrik geğirme bozuklukları
– B3. Bulantı, kusma bozuklukları
• B3a. Kronik Bulantı, kusma sendromu
• B3b. Cyclic kusma sendromu (CVS)
• B3c. Cannabinoid hyperemesis syndrome
• C. Barsak Bozuklukları
– C1. Irritable bowel syndrome
– C2. Functional constipation
– C3. Functional diarrhea
– C4. Functional abdominal gazlanma/şişkinlik
– C5. nonspesifik fonksiyonel barsak bozuklukları
– C6. Opioid’lere bağlı konstibasyon
• D. Gastrointestinal ağrının santral bozuklukları
• E. Safra kesesi ve oddi sfinkter bozuklukları
– E1. Biliyer ağrı
• E1a. Fonksiyonel safra kesesi bozuklukları
• E1b. Fonksiyonel biliyer oddi sfinkter bozuklukları
– E2. Fonksiyonel pankreatik oddi sfinkter bozuklukları
• F. Anorektal bozukluklar
– F1. Fekal inkontinens
– F2. Fonksiyonel anorektal ağrı
• F2a. Levator ani sendromu
• F2b. nonspesifik fonksiyonel anorektal ağrı
• F2c. Proctalgia fugax
– F3. Functional defekasyon bozukluklar
• F3a. Yetersiz defekasyon propulsiyon
• F3b. Dissinerjik defekasyon
 Roma IV kriterlerine göre Mide motor sistemindeki bo-
fonksiyonel dispepsi başlıca zukluk, midenin geç boşalma-
dört semptomdan oluşur; (i) sına ve mide antrumunda yani
erken doyma, (ii) epigastrik mide giriş kısmında genişle-
ağrı, (iii) epigastrik yanma meye ve şişkinliğe yol açar. Roma IV kriterlerine
hissi, (iv) yemek sonrası dol- Fonksiyonel dispepsi göre fonksiyonel
gunluk.4 hastalarında psikolojik so-
Bu semptomların, 6 aylık runlar önemli rol oynarlar. Bu dispepsi başlıca dört
sürede, son 3 aylık periyotta nedenle hastalar anksiyete, semptomdan oluşur;
haftada en az 3 kez oluşma- depresyon, nörotik hastalıklar,
(i) erken doyma, (ii)
sı fonksiyonel dispepsidir. emosyonel sıkıntılar, hayattaki
Anamnez, fizik muayene olaylara karşı intolerans yö- epigastrik ağrı, (iii)
tetkikleri ile hastada organik nünden değerlendirilmelidir. epigastrik yanma hissi,
veya metabolik bir sebep Fonksiyonel dispepsi has-
bulunamaması durumunda talarının tanısında gözden (iv) yemek sonrası
fonksiyonel dispepsi söz ko- kaçan en önemli özelliklerden dolgunluk.4
nusudur.4 biri de “overlap/örtüşme send- Bu semptomların, 6
Aslında fonksiyonel dis- romları” dır Fonksiyonel dis-
pepsi 3 alt grupta değerlen- pepsi, irritabl kolon hastalığı aylık sürede, son 3
dirilir;3 gibi fonksiyonel barsak hasta- aylık periyotta haftada
(a) postprandial distress lıklar, organik dispepsi hasta-
en az 3 kez oluşması
sendromu lıkları ve psikosomatik bozuk-
Yemek sonrası rahatsızlık luklarla da beraber olabilir. Bu fonksiyonel dispepsidir.
söz konusudur. Motilite bo- hastalıkların ikisi hatta üçü bir
zukluğunu düşündürür. arada olabilir (Tablo 4).
(b) epigastrik ağrı send-
romu
Sadece yemek sonrası TABLO 4: FONKSİYONEL DİSPEPSİ VE OVERLAP SENDROMLARI
ağrı değil, açlık halinde de
epigastrik ağrı söz konusudur. GİS TRAKTUS’ DA OVERLAP (ÖRTÜŞME) SENDROMLARI
Mide ülseri, gastrit, gastroö-
zefagial reflüden ayırt etmek
gerekir.
(c) postprandial distress
sendromu ve epigastrik ağrı
sendromunun beraber olduğu
tablo
Bu iki sendromun da bir
arada olduğu hastalar vardır.
GERD
Fonksiyonel Dispepsinin
Oluş Mekanizması:3
Fonksiyonel dispepsinin fiz-
yopatolojisi multifaktöriyeldir.
Gastroduedonal motor ve
sensoriyal fonksiyon bozuklu- FONKSIYONEL FONKSIYONEL/
ğu söz konusudur. Daha basit BARSAK ORGANIK
bir ifade ile mide hareketlerin- HASTALIKLARI DISPEPSI
de düzensizlik vardır. Ayrıca PSIKOSOMATIK
bu tabloya mide mukozasın-
BOZUKLUKLAR
daki yapısal bozukluk da ekle-
nebilir. Sonuçta beyin-barsak
aksı denen iletişim ekseninde
bir aksaklık ve sindirim sis-
teminde immun aktivasyon
zayıflığı ortaya çıkmaktadır.

Şubat-Mart 2021 - 15
Dispepsi

TABLO 5: FONKSİYONEL DİSPEPSİ TEDAVİSİ

Fonksiyonel Dispepsinin
Tedavisi;3
Tedavide genel önlemlerin
yanı sıra motilite bozukluğu
1. Genel öneriler
için prokinetik ilaçlar kullanılır.
- NSAID, sigara,alkol,kahve Ayrıca H.pylori tespit edilmiş-
- acılı,baharatlı, yağlı yiyeceklerden sakınılmalı se H.pylori eradikasyon teda-
- postprandial dolgunluk,şişkinlik,bulantı varsa; visi uygulanır. Genellikle psi-
az yağlı, 6 öğün/gün yemeli, kosomatik bozukluklar, sosyal
olaylara karşı intoleranslar söz
2. Hiperasidite tedavisi konusu olduğu için anksiyete
- antiasitler ve depresyon tedavisi nedeni
- PPI ile psikiyatrik veya psikolog
yaklaşımlar gerekebilir. Ayrıca
- H2 –reseptör blokerleri
hiperasidite tedavisi için pro-
- bizmut tuzları ton pompa imhibitörleri (PPI),
H2-reseptör antagonistleri ve
3. Motilite bozukluğu tedavisi mide mukozasında koruyucu
Prokinetik ilaçlar kulanılması bir bariyer oluşturan Sukralfat
(Antepsin) kullanılabilir (Tablo
4. H.pylori tedavisi 5).

5. Psikolojik stress tedavisi, KAYNAKLAR:

1. Dyspepsia, Tack J.Sleisenger
and Fordtran’s, Gastrointesti-
nal and Liver disease, volume 1,
Mark Feldman 10th Edition, 2016,
page183.
2. Talley N.J Functional
dyspepsia:new insights into pat-
hogenesis and therapy.Korean J
Intern Med. 31:444-456, 2016
3. Stanghellini V.Functional
Dyspepsia and Irritable Bowel
Syndrome: Beyond Rome IV. Dig
Dis. 2017;35 Suppl 1:14-17. doi:
10.1159/000485408. Epub Feb 8,
2018
4. Drossman DA: Functional
gastrointestinal disorders: history,
pathophysiology, clinical features
and Rome IV. Gastroenterology
2016;150:1262–1279.

16 - Şubat-Mart 2021
Beslenme

Prof. Dr. Fatih YILDIZ

ODTÜ, Uluslararası Mogan Araştırma Merkezi, Ankara

Vasküler (Damar) Sistem

Metabolizmasında
ETKİN GIDA VE
BESİNLER

İnsanda takriben 5 litre olan kan ve diğer vücut sıvılarının

düzenli ve sürekli akışı sağlıklı olmanın, sağlıklı kalmanın
ve yüksek performansın önemli bir parçasıdır. Yaşam tarzı
ile ilgili olan; ortam sıcaklığı, masaj, heyecanlar ve spor
vücutta kan akışını hızlandıran önemli faktörlerdir. Soğuk ve
hareketsizlik durumunda kan akışı daha yavaştır.

18 - Şubat-Mart 2021

Dolaşım (Vasküler) sistemi
ve Fonksiyonları
Vasküler sistem, dolaşım sis-
temi, kalp-damar sistemi veya
kan ve sıvı sistemleri; insan
vücudunun beslenmesini ve
metabolizma sonunda ortaya
çıkan atıkların temizlenmesini
sağlayan en önemli organlar
gurubudur. Besinleri, oksije-
ni, suyu ve diğer bileşenleri
kalpten kan ile vücudun tüm
organ, doku ve hücrelerine,
metabolizma sonucu atıkları
ise tekrar kalbe taşıyan vaskü-
ler kapalı bir sistemdir.
Sağlıklı bir vücut; dolaşım
sisteminin düzenli çalışması
sonucu gerçekleşir ve tüm
organlar biyodengede fonksi-
yonlarını icra eder1.
Biyolojik sağlık; insan vü-
cudundaki tüm hücre, doku
ve organların, kesintisiz O2,
H2O ve tüm besin maddelerini,
hormonları, antikor ve bağı-
şıklık hücrelerini aldığı; toksin
birikimi olmadan, vücuttaki
toksin ve metabolik atıkların
(CO2) düzenli olarak atıldığı,
ağrı ve rahatsızlıkların bulun-
madığı haldir. Biyolojik sağlık,
psikolojik, sosyal, duygusal
ve ruhsal sağlığın da temelini
oluşturur.
Dolaşım sistemi; kalp, da-
marlar, akciğerler, arterler,
venler, kılcal damarlar, lenf
damarları, lenf nodülleri, ka-
palı sistem içinde dolaşan kan
ve lenf sıvılarından, oluşan; üç
ayrı sistemin koordineli çalış-
ması ile gerçekleşmektedir.
Dolaşım sistemi kan akışını
sağlayarak vücuttaki, her hüc-
renin düzenli bir şekilde, su,
besin, oksijen, hormonlar, an-
tikorlar almasını ve karbondi-
oksit dahil, metabolik atıkların
taşınmasını sağlayan sistem-
dir. Tablo-1 de dolaşım sistemi
fonksiyonları ve vücut sağlığı-
na etkileri özetlenmiştir.
Tablo-1 Dolaşım sisteminin fonksiyonları ve Sağlık Etkileri
FONKSIYONLAR ETKILER
1-Besinleri, suda çözünmüş gazları, Hücre solunumu, mitokondri sağlığı,
sıvıları, metabolik atıkları taşımak. Enerji ihtiyacının karşılanması
Lenfler yağları emulsiyon olarak taşır.
2-Vücut sıcaklık dengesini korumak Organların fonksiyonel olması için
(termoregülasyon) sabit vücut sıcaklığı gereklidir.
3-Vücut sıvı ve elektrolit dengesini Dehidrasyon, asit-baz dengesinin
sağlamak. pH dengesi ve Ozmatik bozulması, hücre içi iyonik dengesizlik
basınç ile vücudu mekanik ve patojen
mikroorganizmalardan korumak
4-Kan dolaşımı ile; besinlerin, elekt- Hastalıklara karşı direnç sağlanması,
rolitlerin, oksijen, karbon dioksit, inflamasyonun azaltılması, damar
hormonlar, kan hücrelerinin, bağışıklık içi plak oluşumunu önleme. Doku ve
sistemi hücrelerinin, ilaçların kalpten organlarda toksin birikimini önleme.
hücrelere, hücrelerden kalbe dolaşımı- Kanser, kalp damar, sinir sistemi
nı sağlamak hastalıklarını önleme.
5-Hormon ve elektrolitlerin (Kat- Hücrleler, dokular arasında mesaj
yonlar: Na+,K+,Mg+, H+ Anyonlar:Cl- iletimi ile açlık, susuzluk, oksijen
,CO3-3, PO4-3,SO4-3) hücrelere yokluğu ve sinir hücre sinyallerinin
taşınması gönderilmesi.
Kan ve lenf damarların
beslenmesi
Dolaşım sisteminin en önem-
li bileşeni insanda toplam
100.000 km uzunluğundaki
damarlardır. Atardamarlar
(Arter), toplar damarlar (Ven),
kılcal damarlar (kapilar) ve lenf
damarları dolaşım sisteminin
Dolaşım sistemi;
fonksiyonlarını yapmaktadır.
İnsanda takriben 5 litre olan kalp, damarlar,
kan ve diğer vücut sıvılarının akciğerler, arterler,
düzenli ve sürekli akışı sağlıklı venler, kılcal damarlar,
olmanın, sağlıklı kalmanın ve
lenf damarları, lenf
yüksek performansın önemli
bir parçasıdır. Yaşam tarzı ile nodülleri, kapalı sistem
ilgili olan; ortam sıcaklığı, ma- içinde dolaşan kan
saj, heyecanlar ve spor vücutta
kan akışını hızlandıran önemli ve lenf sıvılarından,
faktörlerdir. Soğuk ve hare- oluşan; üç ayrı sistemin
ketsizlik durumunda kan akışı
koordineli çalışması ile
daha yavaştır. Damar sağlığın-
da etkili besinler ve diğer fak- gerçekleşmektedir.
törler Tablo-2 de verilmiştir.
Vasküler sistemdeki inf-
lamasyon ve oksidatif stres;
moleküler düzeyde tüm kalp
damar hastalıklarında etkili
olmaktadır2.
Şubat-Mart 2021 - 19
 Beslenme
Kardiovasküler sistemde kan
akışını bozan en önemli fak-
törlerden bazıları aşağıda sıra-
lanmıştır.
Yeni kan damarlarının
biyosentezi (Anjiyogenez,
vaskülogenez, arteriogenez)
yaralanmalarda ve kalp krizin-
de yeni damarların tamiri ve
yenilenmesi önemlidir. Kanser
hücrelerinin tümör dokusuna
dönüşmesini engellemek için,
yeni damar oluşumunun ön-
lenmesi; antianjiyogenez (an-
jiyogenez inhibitörler) önemli
olmaktadır.
Kan viskozitesinin artması
ve azalması (Kan incelmesi)
ile akış kontrolü
Damarların genişlemesi ve
daralması (Vazodilatasyon ve
vazokonsriksiyon) ile kan akı-
şının kontrolü
Damar iç yüzeylerinde, en-
dotel hücrelerde plak oluşumu
(Dolaşım sistemi kirlilikleri)
kan akışının azalması ve dur-
ması sonucu kalp krizi.
Kan basıncını (Tansiyon)
artıran ve azaltan faktörlerde
besinlerin önemi
Damar sertliğini artıran ve
azaltan faktörlerde gıdaların
etkisi. Damarlarda esneklik
kan ve sıvıların normal akışı
için gereklidir3.
Şekil-1 Kılcal damarlarda,atardamar,toplardamar, lenfler vasküler system birleşmektedir.
20 - Şubat-Mart 2021
İmmunite, inflamasyon
enfeksiyonlar, lenf dolaşı-
mı ve kılcal damarlar
İnce lenf damarları (3.500 km
ve 1-2 Litre) ve lenf nodları
dolaşım sisteminin bir parçası
olarak tüm vücudu dolaşır.
Lenf sistemi; kılcal damar-
lardan sızan doku sıvısını ve
akyuvarları kan dolaşımına
geri taşır, akyuvar üreterek,
immuniteyi artırır, enfeksi-
yonlara karşı vücudu korur,
bağırsaktan alarak yağ meta-
bolizmasını ve yağda çözü-
nen vitaminlerin taşınmasını
sağlar.
Dokularda enfeksiyon
sırasında oluşan çözünmüş
antijenler ve lenfositler, dend-
ritik hücreler ve makrofajlar
dokudan götürücü lenfatikler
yoluyla atılır4. Kılcal damar ve
lenf sistemi Şekil-1 de veril-
miştir.
Lenfödem
Lenfödem genelde ekstremi-
telerde, çoğunlukla alt ve üst
ekstremiteler, yüz, boyun ve
genital organlarda sıvı top-
lanması ve şişkinlikler olarak
görülür.
Lenf sisteminin optimum
fonsiyonu için en önemli be-
sinler;
a-Klorofil içeren yeşil
yosunlar, sebzeler ve meyve-
lerdir.
b-Narenciyeler
c-Üzümsü meyveler
(Ahududu, böğürtlen, çilek
gibi). Lenfödemi önlemede,
kompresyon tedavisi, fizyote-
rapi ve bu besinlere ilaveten;
antiinflamasyon, antioksidan
ve antiödem besinlere ihtiyaç
vardır. Bu besinler; meyve,
sebze, fermente ürünler, sa-
rımsak, sızma zeytin yağı,
badem, ceviz, fındık ve balık
ürünleridir. Polifenolce zen-
gin, antioksidan, lifli ve pro-
biyotik ürünlerdir. Lenfödemi
artıran gıdalar: Tuz, hidrojene,
trans ve doymuş yağlar, ka-
fein, teobromin, alkol, tüm
şeker ve karbohidratlar, işlen-
miş etler, sütler, aynı zaman-
da kronik ve akut inflamasyo-
nu artıran gıdalardır5.
Uzun süren lenfödem,
kangren gibi daha ciddi sağ-
lık problemlerine yol açmak-
tadır5.
 Beslenme
Tablo-2 Kardiovasküler sistemde etkili olan gıdalar, gıda takviyeleri ve diğer faktörler
DAMAR VE KAN ÖZELLIKLERI
Anjiyogenez: yan damar oluşumu veya
antianjiyogenez (inhibitör) gıdalar.
Kan viskozitesini artıran akışı yavaş-
latan, azaltan veya kanı incelten, akışı
hızlandıran ve artıran gıdalar
Kan damarlarını genişleten ve daraltan
gıdalar (vazodilatan, tansiyon düşmesi)
veya vazokonsriktan)
Damar iç yüzeyinde plak oluşturan veya
plakları temizleyen gıdalar
Kan basıncını (tansiyon) artıran ve
azaltan gıdalar
Damar sertliğini artıran ve azaltan
gıdalar. Kalp atışı damarların esnekliği
ile dolaşım artar
Damar kirliliğini, tıkanık-
lığını gösteren küçük ve
büyük rahatsızlıklar
Kan dolaşımı bozukluğu ve
inflamasyon tüm vücutta has-
talıklara neden olmaktadır.
Yaygın görülen rahatsızlık-
lar aşağıda sıralanmıştır. Do-
laşım sistemindeki fonksiyon
bozukluğunun ilk işaretleri
olarak da görebiliriz.
• El ve ayakların uyuşma,
karıncalanma ve soğuk
olması
• Karın, bacaklar, ayak ve
bileklerde şişkinlik
• Yaraların yavaş iyileşmesi
• Baş dönmesi
• Migren
22 - Şubat-Mart 2021
ARTIRAN GIDALAR
Deniz iğdesi, kırmızı
adaçayı, süt proteinleri,
baklagil lektinleri, soya
proteinleri, zeytin yaprağı
ekstresi (oleuropein),
Ginseng, Tarçın, Aloe vera
ve aerobik spor
Hayvansal yağlar, trans
yağlar, doymuş yağlar,
büyük proteinler, aşırı K
vitamini alımı.
Kakao, sarmısak,
L-arginin, Niyasin(B3),
Magnezyum, Ispanak
Coenzim Q10, Roka, Kırmı-
zı pancar
Trans yağlar, kokonut yağı,
hayvansal gıdalar, şekerler,
cipsler
Tuz ve sodium içeren gı-
dalar, işlenmiş et ürünleri,
katı yağlar
Sigara, LDL-Kolesterol,
doymuş ve trans yağlar
• Hafıza kaybı
• Kronik yorgunluk
• Uykusuzluk
• Cinsel sorunlar
• Görme ve duyma bozuk-
lukları
• Yüksek tansiyon
• Solunum yetmezliği ve
göğüs ağrısı
• Bacak cildinde soluk veya
mor renk
• Adale ve eklem ağrısı
Kronik ve akut daha ciddi
vasküler sistem hastalıkları
aşağıda sıralanmıştır:
• Damar tıkanıklığı: Da-
marlar işlevlerini yerine
getiremez: Kılcal damarlar
AZALTAN GIDALAR SAĞLIK GÖSTERGESI
Limon, yeşil çay, çilek, Kalp krizinde, yaraların iyi-
portakal, greyfurt, elma, leşmesinde, endotel hüc-
kiraz, maydanoz, domates, relerden yeni damarların
siyah çikolata, sarımsak, oluşması için anjiyogenez
zeytin yağı, zerdeçal, kır- besinler, kanser hastala-
mızı üzüm, kırmızı şarap, rında tümör oluşmaması
enginar için antianjiogenez besin-
ler tercih edilir.
Acı biber (Capcaisin), Su Kanda; tansiyon, sıcaklık
Nar, sardalya somon, ve kan viskozitesi ile den-
soğan, sarımsak, tarçın, gede olması gerekmektedir
kırmızı pancar, zerdeçal
zencefil, Vitamin C
Tyramin içeren gıdalar; Kan damarlarının, esnek-
turşular, bira, şarap, muz, lik özelliği vardır. Elastin
incir, ananas, dopamine, proteinleri esneklik özelli-
epinefrin ğini verir.
Yulaf ezmesi, nar, zeytin Endotel hücrelerde plak
yağı, zeytin, Niyasin (B3 oluşumu inflamasyon etki-
vitamini 35 mg/gün), suda si ile hızlanmaktadır.
çözünen lifli gıdalar, anti-
oksidan gıdalar
Tam buğday, meyve ve Şişmanlama tansiyonu
sebzeler, yağsız süt ürün- artırırken, kilo kaybı azalt-
leri maktadır.
Yeşil meyve ve sebzeler, Kalp krizi, felç, bunaklık,
Potasyum ve vitamin K2 böbrek yetmezliği, kol ve
den zengin gıdalar. Su ve bacaklarda yetersiz kan
düzenli spor dolaşımı
tıkanır. Ana damarlarda
yüksek seviyede kolesterol
birikimi oluşur.
• İskemik kalp hastalığı:
Kalp damarlarında dü-
zenli kan yetersizliğinden
kaynaklanır. Nedeni ise
damarlarda biriken mad-
delerdir.
• Felç: Beyin dokusuna kan
gitmemesi sonucu, sinir
uçlarının ölümü ile bazı
fonksiyonların kaybedil-
mesine yol açar.
• Varisli damarlar: Sadece
bacaklarda değil, vücut
içinde oluşur. Hemoroit,
toplardamar genleşmesi
sonucu oluşur.
 Beslenme

Endotel Hücreler
• Toplardamar ve atarda-
mar trombozu: Damarlar-
da yabancı madde birik-
Plak oluşturan
mesi tromboz oluşmasına yağ dokusu
ve damarın ölmesine ne-
den olarak belli bir orga-
nın hücrelerinin ölmesine
yol açar. Tromboz yapışık 20 Yaş 30 Yaş 40 Yaş 50 Yaş
olduğu damar cidarından
Şekil-2. Damarlarda plak oluşumunun yaşlara göre artışı
kopar ve kan dolaşımına
girerse gittiği kalp dama-
rını tıkayarak kalp krizine Vücuttaki tüm sistemler birbi- malıdır. Kalp rahatsızlıklarının
neden olabilir. riyle doğrudan ya da dolaylı önemli nedenlerinden biri de
• Derin ven trombozu olarak etkileşim içindedir. strestir. Günlük hayatın ge-
(DVT): Çoğunlukla bacak- Dolaşım sisteminin sağlıklı tirdiği stresten olabildiğince
lardaki toplar damarların çalışması diğer sistemlerin de uzak durmalı ya da stresle baş
ani bir şekilde kan pıhtısı sağlıklı yapısının korunma- etme yolları öğrenilmelidir.
(trombüs) ile tıkanmasıdır. sına yardımcı olur. Dolaşım Dolaşım sistemi sağlığının ko-
• Pulmoner emboli (PE): sisteminin sağlıklı yapısını runması için bağımlılık yapan
Özellikle bacak ya da koruyabilme genetik faktörler zararlı alışkanlıklardan da uzak
pelvis venlerindeki dışında kişinin yaşam biçimine durulmalıdır. Vasküler sistemin
trombüs’ten kopan par- de bağlıdır. Yeterli ve dengeli fonksiyonunda; endotel hüc-
çanın kan akımı ile sürük- beslenme alışkanlığı vücut için relerin disfonksiyonunu önle-
lenmesi sonucu akciğer gerekli organik ve inorganik mek, tüm organ kılcal damala-
atardamarının ani tıkan- maddelerin vücuda alınmasını rında mikrodolaşımı sağlamak
masıdır. sağlar. Kandaki kolesterolü zorunlu ön şarttır. Bu sistemin
• Kalp Krizi (Enfarktüs): ve yağ düzeyini azaltıcı di- fonksiyonel olması için düzenli
Koroner damarların tı- yet; damarlarda sertleşmeyi, spor, bol oksijen temiz ortam-
kanması ya da daralması tıkanmayı ve kalp krizi riskini lara ilave olarak, gerekli besin-
sonucu kalbe yeterince azaltır. Aşırı şekerli ve kar- ler aşağıda sıralanmıştır.
besin ve oksijen ulaşama-
bonhidratlı besinleri tüketmek
masıyla oluşan bir rahat-
sızlıktır. Bu durum kalp
diyabet riskini artırır. Hareket- Acı biber: Kapsaisin içerir,
siz yaşam tarzı dolaşım rahat- dolaşımı artırır, tansiyonu dü-
krizine (miyokard enfark-
sızlıklarının birçoğunu tetikler. şürür, NO ile damarları açar.
tüsü) neden olur, koro-
Düzenli spor ve egzersiz yap-
ner arter daralmalarında
mak dolaşım sisteminin çalış-
Nar: Polifenol (antioksidan),
bypass denilen bir ope- nitrat(vazodilatan) ve if içeriği
masına yardımcı olur. Bunun
rasyonla kalbin yeterince yüksektir.
yanı sıra hayatın her alanında
beslenemeyen bölümüne
kan akışı sağlanır.
olabildiğince hareketli olun- Soğan: Flavanoidler, Quer-
malı, yaşa ve bedene uygun setin antiinflamasyon, vazo-
egzersizler yapılmalı ve kalbi dilatant ve antioksidan işlevi
Endotelyal Disfonksiyon
yoracak hareketlerden kaçınıl- vardır.
Endotel bütün damarların iç
duvarını döşeyen, 1 kg ağır-
lığında bir organdır. Endote-
lin pek çok nedenle işlevini
yapamaması ise endotelyal
disfonksiyon olarak ifade
edilmektedir. Tüm vasküler
hastalıkların başlamasında ve
tedavisinde önemli rol oyna-
maktadır. Şekil-2 de Endotel
hücreler ve yaşa bağlı olarak
artan plak oluşumu gösteril-
mektedir.

24 - Şubat-Mart 2021
Tarçın: Sinnamaldehit
(Vazodilatan), sinnamik
asit(antioksidan) ve lif içerir.
Tansiyonu düşürür.
Sarımsak: Dolaşımı artırır,
vazodilatan (allisin) tansiyo-
nu düşürür. Plak oluşumunu
önler.
Yağlı Balıklar: Somon, Sar-
dalya, Uskumru (Omega-3)
NO ile vazodilatan, plak olu-
şumu önler.
Kırmızı pancar: Güçlü NO sa-
lınımı ile vazodilatan ve plak
temizleyici, tansiyonu düşürür
Zerdeçal: Curcumin içeriği
ile vazodilatan dolaşımı artırır.
Oksdasiyon ve inflamasyonu
azaltır.
Yeşillikler: Ispanak, tere,
maydanoz, dereotu, pazı
(Klorofil ve NO) ile vazodila-
tan, tansiyon düşürücüdür.
Narenciye: Portakal, li-
mon, mandalina, greyfurt.
Antioksidan, antiinflamas-
yon, felç riskini azaltır.
Ceviz: (l-arginine, alpha-li-
poic acid (ALA) ve Vitamin
E: Tansiyonu, inflamasyonu
düşürür.
Domates: ACE enzimini in-
hibe ederek, inflamasyonu ve
plak oluşunu önler, dolaşımı
artırır.
Üzümsü meyveler: Ahududu,
böğürtlen, çilek. Antiinfla-
masyon ve antioksidan olarak
dolaşımı artırır.
Zencefil (gingerols and
shogaols): Antioksidan, anti-
inflamator, antimikrobiyal ve
antikanser özellikleri ile tansi-
yonu düşürür, kan dolaşımını
artırır.
Diğer taraftan, sigara ve alkol
içmeyerek, spor ve aktivi-
teyi artırarak, bol su içerek,
normal kiloda kalarak, stres
ortamından uzak durarak kalp
damar hastalık riski azaltıla-
bilir.
Dislipidemi: Vasküler has-
talıklar ve plak oluşumunda
önemli fonksiyonu olan, lipid
metabolizmasındaki bozuk-
lukların genel adıdır. Yüksek
toplam kolesterol, LDL-
kolesterol ve trigliseridler
olarak test edilmektedir. Uy-
gun yaşam tarzı ve gıdalarla
önlenebilir. Hidrojene, trans,
doymuş ve toplam yağ, şeker
tüketimi azaltılmalı, meyve
sebze, suda çözünen lif, poli-
fenol tüketimi artırılmalıdır.
KAYNAKLAR:
1-Yıldız, F., P. Kotzekidou,
A. Michaelidou,and G. No-
cella(2007) Functional Fo-
ods in Mediterranean and
Middle Eastern Countries:
History, Scope and Dietary
Habits . in a book “Anti-Angi-
ogenic Functional and Medi-
cinal Foods” Editor(s):Losso,
J.N.,Shahidi,F.,Bagchi D., 736 pa-
ges ,CRC Publishing Company.
2-Sebastian Steven, et.al.(2019)
Review Article Vascular Inflam-
mation and Oxidative Stress:
Major Triggers for Cardiovascu-
lar Disease. Hindawi Oxidative
Medicine and Cellular Longe-
vity Volume 2019, Article ID
7092151, 26 pages https://doi.
org/10.1155/2019/7092151
3-Su Mi Lee and Won Suk An
(2019) Supplementary nutrients
for prevention of vascular calci-
fication in patients with chronic
kidney disease. Korean J Intern
Med. 2019 May; 34(3): 459–469.
4-İbrahim Ceylan (2016) LENF
SİSTEMİ ve HASTALIKLARI; Türk
Cerrahi Derneği Yayınları Mart
2016 ISBN: 978-605-85624-0-0
TÜRK CERRAHİ DERNEĞİ Koru
Mah. Koru Sitesi Ihlamur Cad. No:
26, 06810 Çayyolu, Ankara Tel :
(312) 241 99 90 Faks : (312) 241
99 91 E-posta : turkcer@turkcer.
org.tr www.turkcer.org.tr.
5-Attilio Cavezzi, et.al. (2019)
Lymphedema and nutrition: A re-
view Veins and Lymphatics 2019;
volume 8:8220. Pages:24-29
Şubat-Mart 2021 - 25
 Aşı

Alper ZOBARLAR
Aile Hekimliği Uzmanı

GENEL BİLGİLER VE
GİRİŞİMİN TANIMI
Genel olarak amaç; SARS-CoV-2 virüsünün neden olduğu
(COVID-19) hastalıklara karşı bağışıklık kazanılıp daha sonraki
dönemde bu virüsle karşılaşıldığında vücudun bu virüsü tanıyıp
hastalık oluşturmasını engellemek ya da gelişirse enfeksiyonun
şiddetini azaltmaktır. Aşılar %100 koruyamayabilir. Covid-19
hastalığının tam olarak tedavisi bulunmadığı için ve sonuçları uzun
dönem hastalık durumu ve ölüm dahil oldukça ağır olduğundan,
toplumsal bağışıklığın sağlanması için aşılanma oldukça önemlidir.

26 - Şubat-Mart 2021
 Aşı uygulandıktan
sonra da maske,
T.C. Sağlık Bakanlığı’na göre duğundan, toplumsal bağışık-
Aşı; Bir enfeksiyona karşı lığın sağlanması için aşılanma mesafe ve temizlik
bağışıklık sağlamak için ha- oldukça önemlidir.
zırlanmış, vücuda çeşitli yol- kurallarına
larla verilen biyolojik üründür.
Aşılar hastalığı geçirmeden o
CORONA-VAC AŞISI
(SİNOVAC FİRMASI)
uyulması
hastalığa karşı bağışıklığı sağ- Corona Vac aşısının Sağlık gerekmektedir.
lar. Aşılamanın amacı hastalığı Bakanlığı Bilim Kurulu ve bir-
ve hastalık ile oluşabilecek çok yabancı bilim insanlarınca,
ölüm ve engellilik durumunu henüz etkileri ve yan etkileri nu yapmaz ve ancak önerilen
önlemektir. (Kaynak: https:// tam olarak belirlenmediği hal- şekildeki dozlarıyla yapıldığın-
covid19.saglik.gov.tr/ Güncel- de, testler ve denemelerden da hasta olma şansınızı belir-
lenme Tarihi 25 Aralık 2020 geçtiği için acil kullanım ona- gin oranda azaltmaktadır. Aşı-
Eklenme Tarihi 02 Temmuz yıyla önerilmektedir. Aslında lanan kişi kendisi korunuyor
2020.). faz 3 bilimsel çalışmaları halen olsa bile virüsü aldıysa başka-
tamamlanmamıştır. Keza bu sına bulaştırabilir. Çünkü bu-
Covid-19 hastalığına karşı ge- durum Moderna ve Pfizer-Bi- günkü bilgilerimizle uyardığı-
liştirilen aşılardan birisi Sino- onthec aşıları için de geçerli mız bağışıklık sistemi solunum
vac firmasının ürettiği “Corona olup yurtdışında acil kullanım yolu yüzeyine ulaşamamakta-
Vac” aşısıdır ve aktif olmayan onayları almışlardır. Sputnik dır. Bu nedenle aşı uygulandık-
(inaktive, hastalık yapmayan) aşısı ise Rusya tarafından tan sonra da maske, mesafe ve
virüsler vücuda zerk edilerek, geliştirilmiş ve son haberlere temizlik kurallarına uyulması
bağışıklık sisteminin virüsü göre Türkiye’de de üretim an- gerekmektedir. Bakanlığımız
tanıması ve bir daha karşılaştı- laşması yapılmıştır. tarafından artık önlemlere ge-
ğında kolay mücadele etmesi rek olmadığı açıklanana kadar
amaçlanır. Bu aşı için aşılama Bu aşıların kendisi normal bu önlemlerin alınmasına de-
işlemi; kolunuzun omuz bölge- şartlarda COVID-19 enfeksiyo- vam edilmelidir.
si civarında bulunan kaslarını-
zın içine iğne ile aşı içeriğinin
enjekte edilmesi şeklindedir.

COVİD-19 HASTALIĞINA
KARŞI GELİŞTİRİLEN AŞILAR
VE AMAÇ
Genel olarak amaç; SARS-
CoV-2 virüsünün neden ol-
duğu (COVID-19) hastalıklara
karşı bağışıklık kazanılıp daha
sonraki dönemde bu virüsle
karşılaşıldığında vücudun bu
virüsü tanıyıp hastalık oluş-
turmasını engellemek ya da
gelişirse enfeksiyonun şidde-
tini azaltmaktır. Aşılar %100
koruyamayabilir. Covid-19 has-
talığının tam olarak tedavisi
bulunmadığı için ve sonuçları
uzun dönem hastalık durumu
ve ölüm dahil oldukça ağır ol-

Şubat-Mart 2021 - 27
 Aşı

CORONA VAC (SİNOVAC FİRMASI) AŞISININ OLASI YAN ETKİLERİ

Tüm ilaçlar gibi aşılar da yan etkilere neden olabilir. Bunların çoğu hafif ve kısa vadelidir ve her-
keste oluşmaz. Sinovac aşısı 30 Aralık sonrası Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’nun (TİTCK) 14
gün sürecek güvenlik testlerine tabi tutulmuştur. Daha öncesinden alerjisi olan kişilerin aşısını
hastanelerde yaptırması önerilmektedir.

Bildirilen aşı yan etkileri:

1- Enjeksiyon bölgesinde bölgesel lenf bezlerinde büyüme ve enfeksiyon gelişebilir.
2- Aşının herhangi bir bileşeninin neden olduğu alerjik reaksiyonlar: kurdeşen, alerjik cilt
döküntüleri ve anafilaktik şok (aşırı alerjik reaksiyon sonucu aşırı tansiyon düşüklüğü, boyun
bölgesindeki dokulardaki ödem nedeniyle nefes yolunuzda kapanma dahil olmak üzere
ölümcül bir alerjik reaksiyondur) oluşabilir.
3- Nöbet geçirme (ateşli veya ateşsiz istemsiz kasılma) söz konusu olabilir.
4- Aşı yapılan bölgede şişlik, kızarıklık, ağrı olabilir.
5- Ateş, titreme, yorgunluk, baş ağrısı, kas/eklem ağrısı, kusma, ishal görülebilir.

COVID-19 aşısı uygulamasından sonra, aşıyla ilişkili olabileceği düşünülen bir rahatsızlık hissedil-
mesi durumunda, en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

CORONA VAC AŞISININ GİRİŞİMDEN ÖNCE HEKİMİ- 3. İmmün yetmezliğiniz (ba-

YAPILMAMASI GEREKEN
KİŞİLER
1) Bu aşının bileşenlerinden
herhangi birine (İnaktive virüs
antijeni, parçacığı, Alüminyum
hidroksit, disodyum hidrojen
fosfat, sodyum hidrojen fos-
fat, sodyum klorür) alerjisi
olduğu bilinen kişiler.
2) Diğer tüm aşılarda da ol-
duğu gibi yüksek ateş (38ºC
ve üzerinde), tablosu net-
leşmemiş hastalık ve kronik
hastalıkların atakları sırasında
aşının uygulanmasının bir süre
ertelenmesi önerilmektedir.
NİZE AÇIKLAMANIZ GERE-
KEN DURUMLAR
1. COVİD-19 hastalığını ge-
çiriyor veya geçirdiyseniz,
temasınız bulunduysa bildir-
melisiniz. PCR testi ile CO-
VID-19 tanılı kişilere ve aşı-
dan önceki 10 gün içinde bir
COVID-19 vakasıyla temas
etmiş kişilere Covid-19 aşısı
uygulanmayacak.
2. Herhangi bir kronik has-
talığınız, sürekli ilaç kullanı-
mınız söz konusu ise aşıdan
önce hekiminize bilgi verme-
lisiniz.
ğışıklık sistemi zayıflığı) var-
sa veya bağışıklık sistemini
baskılayan ilaç kullanıyorsa-
nız, aşının etkisinde azalma
gelişebilir. Bu durumda aşı-
lama tedavi sonuna kadar
ertelenmeli veya hastaların
iyi korunması sağlanmalıdır.
Elbette aşı altta yatan hasta-
lık nedeniyle sınırlı bir yanıta
yol açsa bile önerilmelidir.
4. Kontrolsüz epilepsi veya
Guillan-Barre Sendromu
gibi progresif (ilerleyici)
hastalığı olanlar bunları bil-
dirmelidir.

COVID-19 aşısı
uygulamasından sonra,
aşıyla ilişkili olabileceği
düşünülen bir
rahatsızlık hissedilmesi
durumunda, en yakın
sağlık kuruluşuna
başvurulmalıdır.

28 - Şubat-Mart 2021
5. Halen sağlıkla ilgili özel
bir durumunuz varsa (örne-
ğin kadınlar için hamileyse-
niz, hamileliği planlıyorsanız
veya emziriyorsanız) bilgi
vermelisiniz. Gebelik ve
Emzirme döneminde inaktif
COVID-19 aşısının uygulan-
masına ilişkin veri bulunma-
maktadır. COVID-19’u ağır
geçirme riski yüksek olan
hamilelere 3. Gebelik ayın-
dan sonra kendi istekleri
halinde ve emziren kadınlara
kendi istekleri halinde aşı
uygulanabilir. Grip ve/veya
zatürre aşısı olduktan en az
2 hafta sonra COVID-19 aşısı
olabilirsiniz (Lütfen covid19.
saglik.gov.tr adresindeki ay-
rıntılı bilgileri okuyunuz).
6. Daha önce yaşanan belir-
gin bir alerjik reaksiyon varsa
aşı uygulamasından önce bu
durum sağlık personeline
belirtilmelidir. Herhangi bir
maddeye, gıdaya veya ilaca
karşı alerjiniz varsa bunu be-
lirtmelisiniz. Herhangi bir aler-
ji varlığı durumunda Sağlık
Bakanlığı aşının hastanelerde
yapılmasını önermektedir.
Şunu belirtmek isterim ki Randevuların aile sağlığı
hem sağlık çalışanlarına ya- merkezleri ya da diğer sağlık
pılan aşılarla ilgili, hem de kurumlarına bizzat başvuru
yaşlılarımıza yapmış olduğu- ile alınması söz konusu ol-
muz aşılarla ilgili yakın çev- saydı bulaş riski oldukça faz-
remizde herhangi bir önemli la artacaktı. Sağlıklı günler
yan etkiye ya da beklenme- dilerim.
dik bir sonuca, soruna rast-
lamadım ve buna oldukça
sevinmekteyim.
Gebelik ve Emzirme
Son olarak belirtmek isterim
döneminde inaktif
ki halen bize kayıtlı olan va-
tandaşlarımız veya yakınları COVID-19 aşısının
gelip aşı randevusunu biz- uygulanmasına
den almaya çalışmaktadırlar.
ilişkin veri
Sağlık Bakanlığımız konu ile
ilgili çok güzel bir hazırlık bulunmamaktadır.
yapmış ve 182 nolu telefonla COVID-19’u ağır
hızlıca randevu oluşturula-
geçirme riski yüksek
bilmektedir. Peki bu 182 nolu
randevu hattını ne zaman olan hamilelere 3.
arayacağız? İşte bu konuda Gebelik ayından
da vatandaşlarımızdan bazı-
sonra kendi istekleri
ları bilgi eksikliği içinde. Aşı-
lanma sırası gelenler bunu halinde ve emziren
e-nabızdan ya da medyadan kadınlara kendi
haberleri takip ederek öğre-
istekleri halinde aşı
nebilirler. Sıraları anons edil-
diğinde 182’yi arayacak veya uygulanabilir.
internet kullananlar mhrs.
gov.tr adresinden randevula-
rını alabileceklerdir.
Şubat-Mart 2021 - 29
 Kadın Sağlığı

Jinekolog Dr. Seçil GÜNAY AVCI

Haliç Üniversitesi Öğretim Görevlisi

Cinsel sorunlara

30
DİKKAT!
- Aralık 2020-Ocak 2021
Bağışıklık artışı ve kanser hücrelerinden arınma ile
cinsellikten alınan keyif ve haz arasındaki bağlantı, kadında
daha uzun ve sağlıklı bir yaşam ile de kendini gösterir.
Baskılanmış ve doyuma
ulaşmamış cinsel dürtüler sağ-
lığa zarar verici rol oynayabilir.
Cinsellik her insanın kişiliğinin
ayrılmaz bir parçasıdır. Sağlıklı
bir cinsel olgunlaşma, kişilerin
ömür boyu kuracakları aile ve
eş ilişkisini de etkiler. Cinsel
kimlik ve anlayış çocukluk
döneminde olgunlaşır. Be-
deninden nasıl haz alacağını
keşfetmek bir erkek çocuk
için oldukça erken yaşlarda
gerçekleşirken, çoğu kadın bir
ömür boyu bedeninden nasıl
haz alabileceğini keşfedeme-
den yaşar, büyür, doğurur,
yaşlanır ve ölür. Yetişme ve
gelişme çağında bedenlerini
rahatça merak eden “ortala-
ma” erkek çocuğa karşılık, “or-
talama” kız çocuğu bedenini
ona bakanların gözü ile gör-
meye şartlanmıştır. Özellikle
toplumumuzda kadınlar kendi
bedenlerinin üremeye ilişkin
fonksiyonlarını dahi pek bil-
mez. Kadınlar kendi anatomile-
rine, organlarının fonksiyonları-
na, adet, hamilelik, doğum gibi
süreçlere, cinsel yakınlaşmanın
fizyolojisine dair çok az bilgi
bolca korku ve endişe sahi-
bidirler. Bu durum jinekolojik
muayene sıklıklarını ve hastalık
tanılarını dahi etkiler. Yapılan
bir ankette kadınların yüzde
57’si kendi cinselliği hakkında
“pek bilgili değilim veya hiç
bilgili değilim” demiştir. Kadın
kendi bedeninin bir haz nes-
nesi olduğunu erkeğe oranla
çok ileri yaşlarda keşfeder.
Çoğu zaman cinsellikten haz
alması gerektiğini bilmeden
yaşar. Cinsellik sadece kadının
evlilik içinde yerine getirmesi densel değil; duygusal, düşün-
gereken görevlerinden birisi ve sel ve toplumsal bütünlüğünü,
sevginin bir göstergesidir. Evli- kişilik gelişimini, iletişim ve
lik boyunca hazza değil, içinde sevginin paylaşımını cinselliğini
bulundukları ilişkiye odaklan- sağlıklı yaşarsa zenginleştirir.
maya koşullanmışlardır. İlişki Bağışıklık artışı ve kanser
sürdüğü sürece haz olmama- hücrelerinden arınma ile cinsel-
sını sorun olarak görmeyecek likten alınan keyif ve haz ara-
şekilde öğretilmişlerdir. sındaki bağlantı, kadında daha
Keyif alınmayan cinsellik za- uzun ve sağlıklı bir yaşam ile
manla eşler arasında uyumsuz- de kendini gösterir. Cinsellikten
luk, tatmin eksikliği, suçluluk ve keyif alınmıyorsa, eşler ara-
yetersizlik duygularını körükler. sında bu durum konuşulabilir
Keyif alınmayan cinsellik, za- olmalı ve fazla zaman geçirme-
manla cinsel isteksizliğe, cinsel den bir doktora danışılmalıdır.
isteksizlik vajinal kuruluğa, ku- Her sağlık sorunu gibi cinsel
ruluk ve bozulan vajinal sağlık sorunların da erken aşamada
ilişkide ağrı gibi sağlık sorunla- daha kolay ve kısa sürede çö-
rına, kronik ağrı ve tatminsizlik züme ulaşabileceğini bilmek
depresyona doğru ilerleyebilir. önemlidir.
Çoğu zaman esas sorunun Keyifli, mutlu ve sağlıklı bir
yok sayılması vücutta başka cinsel yaşam dileklerimle.
yansımalar şeklinde kendisini
gösterebilir. Kadınlarda görü- Kaynak:
len tekrarlayan ve inatçı vajinal Kadın Cinselliği Bilgilendirme Dos-
enfeksiyonlar, ilişki ve adette yası CETAD
aşırı ağrı gibi fizyolojik yan-
sımalar olduğu gibi; dişiliğin
kanıtlanması amaçlı psikolojik
savunmalar da gelişebilir. Te-
mizlik takıntısı, çocuğuna aşırı
bağlanma, evham, kilo veya
güzellik ya da estetik takıntıları
ortaya çıkabilir.
Kadında bozulan cinsel
kimlik ve dişilik algısı, farkında
olmadan bir davranış kalıbı
olarak anneliğini kopyalayan
kız çocuğuna otomatik olarak
geçer. Hatalı davranış kalıpları
ve hatta travmaların, öğrenil-
miş çaresizlik ve kurban rolleri-
nin nesiller boyunca taşınması
toplumsal bir sorun olarak or-
taya çıkabilir. Çünkü cinsel bir
varlık olarak insan, sadece be-
Aralık 2020-Ocak 2021 - 31
 14 Şubat Sevgililer Günü

14 Şubat
Sevgililer Günü

32 - Şubat-Mart 2021
 1989 yılı İstanbul Üniversitesi Eczacılık
Fakültesi’nin ilk günü okul bahçesinden amfiye
geçtiğimde ömrümün otuz yılını kapsayacak
hayat arkadaşımla tanışacağımdan haber-
sizdim. Yaklaşık iki yüz kişiyi barındıran kala-
balıktan birkaç arkadaş edinmiştim, ilerleyen
haftalar içerisinde okul grubum büyüdü ve o
uzaktan bakıştığım, uzun boylu, yakışıklı, se-
vimli gençle tanıştım. İşte daha okulun ilk ayı
bitmeden sohbete başladığım bu konuşkan,
dinamik genç hayatıma damga vurdu ve bir
daha hiç kopmadan bu zamanlara geldik.
Biz onunla beraber gezdik, beraber çalıştık,
beraber sevindik, beraber üzüldük, kısacası
büyüdük. Okul bitti, bir süre aynı eczanede
çalışmaya devam ettik, sonra eczanelerimiz
ayrıldı.
Onunla mutlu, mesut bugünlerimize gelir-
ken tabii ki fikir ayrılıklarımız da oldu, davranış
farklılıklarımız da... Ama işin özü, birbirimize
saygımızdan, sevgimizden hiç ödün verme-
dik, kendi özel alanlarımızı yarattık, kısıtlama
getirmedik, eczane ve ev hayatımızda görev
paylaşımı yaptık ve birbirimizi doğal haliyle
değiştirmeye çalışmadan kabul ettik.
Aynı meslekten olunca insan ister istemez
iş hayatında birbirinin eczanelerine müdahale
ediyor. Eczanelerin finans durumları, ilaç alım-
ları, çalışanlarımız ve hastalarımızla iletişimi-
miz, alacağımız eğitimler, eczane içi görsellik,
satış teknikleri derken bir sürü konuda farklı
bakış açılarımızı harmanlıyor ve paylaşımda
bulunuyoruz.
Hayat inişler ve çıkışlarla dolu. Çok toy
olarak başladığımız eczacılık mesleğinde
üzüldüğümüz, problem yaşadığımız günler
de oldu, bunlardan ders çıkartarak vardığımız
güzel noktalar da... Geçirdiğimiz uzun yıllar
içerisinde yeri geldiğinde farklı bakış açılarına
sahip olmamız sorunlarımızın çözümünde çok
işimize yaradı.
İnsan on sekizli yaşlardan itibaren sevgi-
lisiyle bir yolculuğa başladığında görüyor ki
zamanla; herkes kendi farkındalıklarına varıyor,
zevkler, istekler, bilinç ve hayattan beklentiler
değişiyor. İşte bu değişimi eğer çiftler birbirine
saygı duyarak kabul ediyorsa, o hayat yolcu-
luğu sorunsuz devam ediyor. Bizde de aynısı
oldu, O; doğadan daha zevk aldığını keşfetti,
ben; sosyalleşebildiğim eğitimlerden, O; göz-
lemleyip, konuşmaktan, ben; dinlemekten ve
organize etmekten...
Kızımızın doğumuyla perçinlenen aile bağı-
mız birlikten kuvvet doğar sözünü destekleye-
rek bugünlere geldi.
Ben sınıf arkadaşımla evli olduğum için
kendimi şanslı gördüm, ama şu bir gerçek ki;
aşkın sizi nerede, hangi koşullarda karşılayaca-
ğı belli olmuyor. Hayat maratonunda karşılıklı
anlayış, sabır, huzur, saygı ve sevgiyi kapsa-
yan, sağlam temellerle atılan ilişkiler hep daha
uzun soluklu oluyor. Paylaşımınız, özveriniz
varsa hayat zorluklara rağmen size gülümsü-
yor.
Kalbinizdeki sevginiz, yanınızda aşkınız ve
içinizdeki ümit hep daim olsun.
Yarınlar hepimize sağlık, mutluluk, huzur ve
birliktelik getirsin.
14 Şubat Sevgililer Gününüz kutlu olsun.
Ecz. Özlem Gürdağ
Şubat-Mart 2021 - 33
 14 Şubat Sevgililer Günü
Sene 1984… İstanbul Üniversitesi Eczacılık
Fakültesi’ne annemle kayıt yaptırmaya gitti-
ğimde beni karşılayan o güzel merdivenli köşk
çok hoşuma gitmişti. Derken okul başladı, 15
gün sonra okul ana girişinde beklerken esmer
bir delikanlı yanıma oturdu, saati sordu, ben
de ona “Siz de mi birinci sınıfsınız?” dedim,
O da hafif gururla “Yok ben son sınıftayım.”
diye cevap verdi. Sonra bu delikanlıyı her ders
çıkışında yolumun üstünde kapının yanında
görür oldum. Ben de diyorum ki okul çöpça-
tanlığa mı soyundu neden son sınıfların ders
arası ilk sınıflarla aynı! Meğerse ileriki yıllarda
eşim olacak o genç ders programımı almış ve
fark edilmeye çalışıyor. Bu ilgi hoşuma gitme-
di desem yalan olur. Adını koymuyoruz ama
her gün beraberiz okulda, öğlen arasında! Her
gün beni Beyazıt’tan evime bırakıyor sonra
Göztepe’ye evine dönüyor ve o da son sınıf-
ta, üstelik evde yalnız kalıyor, bir de ev idare
ediyor. Bu kadar büyük bir aşk! Lakin Erhan
Antalyalı ve okul bitince memlekete dönecek
ve bizim aile de şimdi bizim olduğumuz gibi
flört konusunda anlayışlı değil. Bu bizim biraz
daha erken evlilik kararı almamıza sebep oldu.
Her iki aile de isteksiz ancak biz karalıydık. 1.
Yarı yıl tatilinde sözlendik ve 1985 Kasım ayın-
da bir cumartesi günü Antalya’da düğünümüz
oldu ve ben pazartesi laboratuvardaydım.
Evlilik çok güzel ancak tüm ev işleri, artı ders-
34 - Şubat-Mart 2021
ler, laboratuvarlar… Emin olun çok zorlandım
ama pes etmek yok, aileme bir diploma sözüm
vardı. 3. Sınıfın sonunda kızımız Melis dünyaya
geldi. Annelik dünyanın en güzel duygusu ki
doyamadım sonra bir kızım bir oğlum daha
oldu! Ancak okul da bitmeli malum sözüm
var! Son sınıf neredeyse çok az uyku ama çok
koşuşturma ile geçti. Bu arada eşim ben me-
zun olana kadar bir firmada çalıştı, askerliğini
yaptı ve sonra kendi ilaç deposunu açtı! Ge-
riye baktığımda hala kendime şaşarım, nasıl
bütün bunların üstesinden geldim diye. Ancak
tabii ki burada eşimin ve ailemin desteğini
yazmazsam haksızlık olur. Sonunda 1988 Ha-
ziran ayında mezun oldum. Ve bu sene, 2021
Şubat’ında meslekte 32. senemi dolduracağım.
Mesleğimle her zaman gurur duydum, hasta-
larla, danışanlarla bilgilerimi zevkle paylaştım.
Daha sonra Etkin ailesine katıldım, bilgi olarak
yenilendim, tazelendim, bir sürü kıymetli ar-
kadaş edindim. Özetle, asla erken evlenmeyin
ama çok da gecikmeyin, eşim anlayışlı bir
insandı, meslektaşımdı ama olmayabilirdi. Ka-
rarlı ve çalışkan olun, mesleğinizi aşkla sevin
ve sonuçta bu bir devri daim hayatta her şeyi
aldığınızdan daha iyi bırakmaya çalışın!
Ecz. Aydan Yıldırım
 Ekosistem

Prof. Dr. Kenan MORTAN

Bir Yok oluş

Öyküsü:
İklimsel Isınma ve Kuraklık
inda
Bill ve Mel nın
’
Gates Vakfı ties”
cie
“Global So inin
adlı projes unç:
ork
sonuçları k

36 - Şubat-Mart 2021
Bill ve Melinda Gates Vakfı’nın “Global Soci-
eties” adlı projesinin sonuçları korkunç:
-2025 yılında ppm olarak ölçülen atmosfer-
deki sera gazı oranı maksimum orana erişe-
cek...
Anlamı okyanuslarda deniz düzeyinin 20 met-
re yükselmesi, artık Antartika’da ekim yapıl-
ması, sel ya da kuraklıklar ve büyük bir gıda
açığı.
Sera gazının salınımında en büyük etken C02
salınımı. Fosil yakıt üretimi ve aşırı gübrele-
menin payı da büyük.
Başkan Biden‘ın ilk emirnameyle ABD‘nin ye-
niden üyesi olmaya karar verdiği 2005’deki
Paris İklim Anlaşması’nın hedefi, ortalama
sıcaklığı sanayileşme öncesi döneme göre
2 0C düşürmek.
Oysa NASA verileriyle, 2020 Ağustos bazıyla,
1880-2015 döneminde 2.1 0C’lik yükselme var.
Etkin Eczacılar Derneği’nin 2021
takvimi, eko-sistem bozulmasına
bağlı olarak mikro organizmala-
rın yer değiştirmesiyle yeni salgın
hastalıklar arasında ilişki kurma-
mız gerektiğini öğütlüyor.
Çok yerinde...
Yeni yayınlanan “Türkiye Kuraklık Haritası”
Türkiye ülke alanlarının %80’ini “şiddetli ku-
rak bölge” içinde tanımlıyor. İklim değişikli-
ği ve yağışsızlık bir etken, ama daha önemlisi
tatlı su kaynaklarının yok oluşu... Sondajla ya-
pılan vahşi sulamanın bu denli yaygın, damla
sulamanın bu denli hor görüldüğü bir ortam
için aslında bu sonuçlar şaşırtıcı değil.
The Economist’e göre 2030’da su talebi, su
arzından %40 daha fazla olacak.
Suyun gerçek maliyeti, ABD’nin Kaliforniya’sı
ile Sahraaltı Afrikası’nda eşitlendi. Zengin ve
yoksulun kıtlıkta buluşması hali bu olsa gerek.
Trump döneminde Alaska Milli Parkı içinde
100 milyon m2’lik alan, m2’sini 0.50 sentten
petrol aramasına açıldı. Neyse ki, 6 Ocak’ta
açılan ihaleye Alaska Eyalet Devleti dışında
teklif veren olmadı. İş bununla kalmadı, Baş-
kan Biden’ın ilk günü olan 20 Ocak’ta imza-
ladığı 17 Başkanlık Emirname’lerinden biri de
Alaska’dan Amerika kıtasına inecek bir pet-
rol boru hattı projesinin iptali oldu. Bu pro-
jenin, arkasına petrol tekellerini takmış olan
Trump’ın aklından çıkma zorlama bir imalat
olduğunu söylemeye gerek bile yok.
Bu sonsuz kâr hırsını dizginlemenin yolu ne?
İlk adımı insanların bilinç ve duruşundan ge-
çiyor. 15 Ocak’ta 20. yaşına basan Wikipedia
gibi özgür bilgilendirmeye dayalı kaynakla-
rının varlığı bu nedenle çok önemli.
Geçtiğimiz hafta, Fransa’da “iklim taahhüdü-
nü yerine getirmediği” gerekçesiyle 2 milyon
insanın devlete karşı açtığı davayı kazandı.
Buysa, yükselen özgür sesler olmadıkça, dev-
letlerin sosyal yararı aramak yerine, şirket çı-
karlarını dinleyeceğini söylüyor.
Zemberek koptu, sürekli çalan alarm zili “6.
Büyük Kitlesel Yok oluş Çağı”nın sinyalini ve-
riyor, haydiii biraz silkelenelim...
Üstat Atila Alpöge dostumdan bilgisini aldım:
İsveç Ulusal Posta İdaresi, iklim ve doğa akti-
visti Greta Thunberg için çıkardığı pulda onu
bir tepede, kuşlarla sarmalanmış gösteriyor,
pul serisinin adı da “Canım Ciğerim Doğa”.
Evet, önce işin hayalini kuralım, Greta kızımız
bize bunu öğretti...
Şubat-Mart 2021 - 37
 Aromaterapi

Uzm. Ecz. Sevil AĞALAR ALTINEL

www.naturenurture.com.tr

Pandemi Sürecinde
Stresle Baş etmenin ve
enin
Kendimizi Mutlu EtmBasit Yolları

Kendinizi bunalmış hissettiğinizde rahatlatıcı, hafif

müzik dinlemek beyin ve vücut üzerinde, kan basıncını
ve stres ile yakın ilişkide olan kortizol hormon seviyesini
düşürerek vücut üzerinde pozitif etki yaratmaktadır.

38 - Şubat-Mart 2021

Stres yaşam zevkimizi
bozan, vücudumuzdaki en
ufak hücremize kadar yayılan,
uykumuzda rahatsız eden,
günlük yaşamımızı zorlaştıran
bir durumdur.
Birçoğumuz stres karşı-
sında ne kadar bilinçli olsak
da çaresiz kalırız ve stres
sarmalına takılıp gideriz.
Stres teorisinin babası ola-
rak kabul edilen Macar asıllı
endokronolog Hans Selye ilk
olarak 1950’lerde stres tanı-
mını yapmıştır. Hans Selye
bu konudaki keşfi ile mil-
yonlarca kişinin stresle başa
çıkmasına yardımcı olan yeni
araştırmalara yol açmıştır.
Selye, “Stresi, vücudun her-
hangi bir zorlama karşısında
verdiği non- spesifik tepki”
olarak tanımlamaktadır.
Stresin her hastalığın
gelişiminde rol oynadığını
ve stresörlerle başa çıkıla-
madığı durumların, ülser ve
yüksek tansiyon gibi “uyum
hastalıkları”na yol açacağı
sonucuna varan Selye, dış
ajanlara karşı vücudun genel
bir mekanizma ile cevap ver-
diği sonucuna ulaştı. Stres
yeterince uzun sürerse, vücut
tükenme, başka bir deyişle
yıpranmadan dolayı yaşlanma
aşamasına geçmektedir, bu
nedenle stresin azaltılması /
önlenmesi gerekmektedir.
Selye’ye göre “Her stres
silinemez bir yara izi bırakır
ve organizma stresli bir du-
rumdan sağ çıkmanın bedelini
biraz daha yaşlanarak öder”
Pandemi sürecinde tüm
dünyada olduğu gibi ülkemiz-
de de insanlar evde kalma,
kendisinin ve sevdiklerinin
sağlığı için endişe duyma, işini
kaybetme, eski alışkanlıklarını
değiştirme gibi birçok neden-
le stres yüklerini arttırdılar.
Yaşlanmanın ve birçok
hastalığı önlemenin yolunun
stresi azaltmak olduğunu bil-
diğimize göre yaşam şeklimiz-
de ufak değişiklikler yaparak
stresimizi azaltabilir miyiz?
Stresi
azaltmanın
yolları
MÜZIK DINLEMEK:
Kendinizi bunalmış
hissettiğinizde
rahatlatıcı, hafif müzik
dinlemek beyin ve vücut
üzerinde, kan basıncını
ve stres ile yakın ilişkide
olan kortizol hormon
seviyesini düşürerek
vücut üzerinde pozitif
etki yaratmaktadır.
Eğer klasik müzik
seviyorsanız Bach,
Vivaldi vb., eğer klasik
müzik sizin tarzınız
değilse doğa, orman
veya deniz seslerini
dinleyebilirsiniz. Doğa
sesleri sakinleştirici
etki yaparak rahatlama
ve meditasyon
sağlayabilirler.
DOST VE
ARKADAŞLARLA
KONUŞMAK VEYA
KENDI IÇ SESINIZLE
DERTLEŞMEK:
Kendinizi stresli hissettiğinizde
yakın bir arkadaşınızla konuş-
mak, dertleşmek önemlidir. Bir
dakika için bile olsa duyacağı-
nız güvenli bir ses sizi rahatla-
tacaktır.
Bazen de bir arkadaşı ara-
mak yerine kendi iç sesinizle
sakince konuşmak, öz farkın-
dalığımızı arttırmak yapılacak
bir sonraki en iyi şey olabilir.
Çılgın görünmekten korkma-
yın, sadece neden stresli oldu-
Şubat-Mart 2021 - 39
 Aromaterapi

ğunuzu ve önünüzdeki problemi ve olfaktor yol ile limbik sisteme

çözmek için nasıl bir yol izlemeniz iletimini sağlar. Alınan bu mesajlar
gerektiğini düşünün ve plan yapın. hafıza ve hipotalamus aracılığıyla
Tabii en önemlisi her şeyin yoluna duyusal tepkileri tetikleyerek ya-
gireceğini kendinize söyleyin. nıtların beynin diğer bölümlerine
ve vücuda gönderilmesine neden
KOKULARIN GÜCÜNDEN olurlar. Bu mesajlar; öfori, rahat-
lama, sedasyon, uyarıcı etkilerin
YARARLANIN: oluşmasını sağlarlar.
Yapılan araştırmalar uçucu yağların
Uçucu yağlar içinde Lavan-
kullanımının stres üzerinde olumlu
ta – Lavandula angustifolia; stres,
etkisini göstermektedir. Tamam-
anksiyete ve uyku problemlerinde
layıcı bir tedavi yöntemi olan
kullanılabilecek en önemli uçucu
aromaterapi, aromatik bitkilerden
yağdır.
elde edilen uçucu yağların, koku
reseptörleri üzerinden organizmayı
Lavanta uçucu yağı;
etkilemesi esasına dayanmaktadır.
• Uyku kalitesini yükseltir ve
Aromaterapinin stres ve anksiyete
derin uykuya geçişe yardımcı olur.
üzerine etkilerini ortaya koyan bir-
• Kas yorgunluğuna bağlı di-
çok çalışma bulunmaktadır.
astolik kan basıncının düşmesine
Aromatik yağlar etkilerini sinir
yardımcı olur.
sistemine veya kan dolaşımına ka-
• Stres hormonu kortizol sevi-
tılarak bütün vücut sistemleri üze-
yesini düşürür ve depresyon etki-
rinde gösterebilirler. Solunan aro-
lerini azaltır.
matik yağlardaki moleküller burun
• Psikolojik olarak iyi hisset-
tavanındaki reseptörlere ulaşırlar.
meyi sağlar. Mutluluk duygusunu
Farklı kokular bu reseptörlerin
arttırır.
farklı alanlarına bağlanarak insan-
Aslında bütün uçucu yağlar
ların 10 binden fazla kokuyu ayırt
duygusal ve ruhsal etkilere sahip-
etmesini sağlarlar. Moleküllerin
tir. Sadece doğru kişi ve doğru
reseptörlere bağlanması elektro-
zamanda kullanıldığında potansi-
kimyasal bir mesajın olfaktor soğan
yel etkilerini gösterirler.

YÜKSEK
TANSİYON

GERGİNLİK SÜREKLİ
SİNDİRİM ENDİŞE
PROBLEMLERİ

DUYGUSAL
DENGESİZLİK

RAHATLAMA
STRES GÜÇLÜĞÜ
BELİRTİLERİ
YETERSİZLİK
DUYGUSU

AŞIRI
ALKOL VE
SİGARA
UYKU KULLANIMI
İŞBİRLİĞİNDEN
UZAK PROBLEMLERİ
DAVRANIŞ

40 - Şubat-Mart 2021
 Aromaterapi

Genel prensiplere göre aynı fa-

milyadan olan uçucu yağlar daha
rahat harmonize olabilmektedirler.
Örneğin; portakal, neroli ve ber-
gamot uçucu yağlarının hepsi Ru-
taceae ailesine ait olduklarından
çok kolay karışım oluşturabilmek-
tedirler.
Lavanta uçucu yağı dışında
stres ve anksiyete üzerinde etkili
olabilen bazı uçucu yağlar ise;
• Gül
• Vetiver
• Bergamot
• Roman papatya
• Palmarosa
• Frankincense - Akgünlük
• Sandalağacı
• Ylang ylang
• Itır
• Limon
• Portakal
• Adaçayı

KAYNAKLAR:
1- Jun Jiang, Daphne Rickson ,
Cunnaei Jiang, 2016 : The mechanism
of music for reducing psychological
stress: Music preference as a mediator,
Elsevier Volume 48, pages 62-68
2-A prospective, randomized
double-blind, placebo-controlled
study of safety and efficacy of a high-
concentration full-spectrum extract of
ashwagandha root in reducing stress
and anxiety in adults
3-K Chandrasekhar 1, Jyoti Kapoor,
Sridhar Anishetty, Indian J Psychol
Med 2012 Jul;34(3):255-62
4-Stres belirtileri ,Davis, 1983,
s.439
5- Restoring Emotional and Mental
Balance with Essential oils , Gabrel
Mojay
6-Aparnathi, R., & Dwivedi, V.
(2014). The study About Brain Wave
Extreme Low frequency and Works.
In International medical Association
Expert talk & Conference, India (Vol.
1). Meditasyon Kurşunet ve Sazak,
2018:153
7-Materia Medica of Wes-
tern Herbs –Carole Fisher Millls S
Bone K. Principles and Practice of
Phytotherapy;Modern Herbal Medi-
cine. London : Churchill Livingstone ;
2000-29-30
8-Cavanagh HM, Wilkinson JM.
Biological activities of lavender esse-
tial oil.Phytother Res.2002 Woronuk
G. Demissie Z.Rheault M. et al. Biosyn-
thesis and therapeutic properties of
Lavandula e.o constituents. Planta
Med. 2011
9-Roller S Ernest N, Buckle J. The
antimicrobial activity of high necroda-
ne and other lavender oils on methi-
cillin-sensitive and resisitant Staphylo-
cocus aureus(MSSA and MRSA) Altern
Complement Med. 2009
10-Aromatherapy for healing the
spirit by Gabriel Mojay
11-Advanced aromatherapy by Kurt
Schnaubelt , Ph. D
DEVAMI
YAZININ
RAKI
BIR SON
A ...
SAYID

42 - Şubat-Mart 2021
 Cilt Sağlığı

Doç. Dr. Gökhan OKAN

Dermatoloji Uzmanı

Sedef
Hastalığı
Alz h e i m e r
ile İ li ş k i li
O la b i li r
mi?
Sedef hastalığının etkilediği
sistemlerden biri de
sinir sistemi olup, sedef
hastalarında bilişsel bozukluk
ve demans riskinin arttığı bazı
çalışmalar ile gösterilmiştir.
Sedef hastalarında bilişsel
bozukluklar hastalığın başında
ya da hastalığın ilerleyen
dönemlerinde gelişebilir.
Sedef hastalarında görülen
görülen bilişsel bozuklukların
direkt sedef hastalığından
mı yoksa sedef hastalarında
sık görülen kalp damar
hastalıkların bir sonucu mu
olduğu netlik kazanmamıştır.

44 - Şubat-Mart 2021
 Tüm dünyada %2-3 ora-
nında görülme sıklığına sahip,
deride pullanma ve kızarıklık
ile kendini belli eden sedef
hastalığı, geçmişte sadece
deriye sınırlı bir hastalık ola-
rak kabul edilirken, günümüz-
de çok sayıda sistemi etkile-
yen, birçok hastalığın da aynı
zamanda eşlik ettiği kronik,
sistemik iltihabi bir hastalık
olarak ele alınmaktadır. Sedef
hastalığı deri dışında eklem-
leri, kalp damar sistemini
tutmakta, obezite, metabolik
sendrom, yağlı karaciğer has-
talığı, malignite, inflamatuar
bağırsak hastalığı riskinin de
hastalarda artmış olduğunu
destekleyen veriler bulunmak-
tadır. Hastalara sedef tanısı
konduktan sonra belirli aralık-
larla eşlik eden diğer durum-
lar için risk faktörleri ve belir-
tilerine göre tarama testleri ile
araştırılma yapılmalıdır. Sedef
hastalığına eşlik eden ikinci
hastalıklara daha çok orta şid-
det ve şiddetli seyir gösteren
hastalarda rastlanmaktadır.
Alzheimer hastalığı sinsi
başlayan ve genellikle yavaş
ilerleyen bellek, konuşma be-
cerisi, düşünce ve davranış
bozukluklarına neden olan
en yaygın demans türüdür.
Hastalardaki bilişsel fonksi-
yonlardaki bozukluklar za-
manla kişinin günlük yaşam
aktivitesini ciddi düzeyde
etkilemeye başlar. Alzheimer
hastalığı hafif, orta ve ileri
evre olarak üçe ayrılır. Hastalı-
ğın henüz belirtilerinin ortaya
çıkmadığı preklinik dönem
de bulunmaktadır. Preklinik
dönemde bile hastalık beyne
zarar vermeye başlayabilir.
Alzheimer hastalığının prekli-
nik dönemde teşhis edilmesi
ile ilgili araştırmalar devam
etmektedir. Hafıza kaybı gibi
semptomların olmadığı bu
erken evrede, bireylerin be-
yinlerinde, beyin omurilik sıvı-
sında ve kanlarında Alzheimer
hastalığının en erken belirtile-
rini gösteren biyobelirteçlerin
tespiti erken teşhis için çok
önemlidir.
Nörofilamanlar, sinir hüc-
relerinde salgılanan ve iskelet
görevi gören proteinlerdir.
Tau proteini ise nörofilaman-
lar gibi hücre iskeletini oluş-
turan ve sinir hücrelerinde
yer alan bir diğer proteindir.
Sinir hücreleri zarar gördüğü
zaman nörofilamanlar ve Tau
proteini önce beyin omurilik
sıvısı ve sonra da kana geçer.
Kanda bu protein seviyeleri-
nin artışı nöronların hasarını
gösterir, nörolojik hastalıkla-
rının takibi ve tedaviye olan
yanıtı değerlendirmede bu
değerlerin ölçümü önem ka-
zanır.
Sedef hastalığının etki-
lediği sistemlerden biri de
sinir sistemi olup, sedef has-
talarında bilişsel bozukluk ve
demans riskinin arttığı bazı
çalışmalar ile gösterilmiş-
Şubat-Mart 2021 - 45
 Cilt Sağlığı
tir. Sedef hastalarında bilişsel
bozukluklar hastalığın başında
ya da hastalığın ilerleyen dö-
nemlerinde gelişebilir. Sedef
hastalarında görülen görülen
bilişsel bozuklukların direkt sedef
hastalığından mı yoksa sedef
hastalarında sık görülen kalp
damar hastalıkların bir sonucu
mu olduğu netlik kazanmamıştır.
Her iki hastalıkta da hem ortak
genetik polimorfizm, hemde
iltihabi patogenez rol oynamak-
tadır. Sedef hastalığında artan
sistemik inflamasyon, nöroinf-
lamasyona neden olmaktadır.
Nöroinflamasyon, beyne
zararlı, sürekli ve anormal
bir bağışıklık tepkisi so-
nucu ortaya çıkan beynin
kronik iltihabıdır. Nöro-
inflamasyonda, beyindeki
mikroglial adı verilen özel
bağışıklık hücrelerinin et-
kisi olduğu düşünülmekte-
dir. Beyinin kronik iltihabı
sonucu bilişsel bozukluk
gelişmektedir.
46 - Şubat-Mart 2021
Sedef hastalarında bilişsel
bozuk ve Alzheimer hastalığı
arasında ilişkiyi tespit etmek
amacı ile yaşları 17-51 arasın-
da değişen 45 denek üzerinde
çalışma yapılmış. Journal of
Clinical Laboratory Analysis
yayımlanan makalede 45 sedefi
olan hasta grubu ile 45 kontrol
grubunda serum nörofilaman
hafif zincir ve Tau protein sevi-
yeleri ölçülmüş. Hasta ve kontrol
grubunun hiçbirinde başlangıçta
Alzheimer hastalığı bulunma-
makta imiş. Sedef hastalarında
nörofilaman ve Tau protein se-
viyeleri, sedef olmayan gruba
göre daha yüksek bulunmuş. Se-
def hastalığının şiddeti arttıkça
bu ilişki daha belirgin bulunmuş.
Özellikle 40 yaş altı şiddetli se-
def olan hastalarda nörofilamant
hafif zincir ve Tau seviyeleri ara-
sında ilişki daha belirgin tespit
edilmiş.
Gelecekte orta ve şiddetli
sedef hastalarında biyobelir-
teçler sayesinde Alzheimer’a
yakalanma ihtimali olan hasta-
ları erken tespit etmek müm-
kün olabilir. Sedef hastalarının
takiplerinde nörolojik muayene
gerekebilir. Nöroloji hekimleri
tarafından bellek fonksiyonlarını
ölçen bazı testler uygulanarak,
bazı kan tetkikleri, beyin görün-
tüleme (MRI, PET gibi) ve ge-
rekli görülürse daha ileri tetkik-
ler yapılarak, hastalığın hikayesi,
muayene ve tetkikler sonucuna
göre Alzheimer hastalığı olup
olmadığına karar verilir. Yapılan
tedaviyle hem hastalığın belir-
tileri azaltılabilir ve ilerlemesi
durdurulabilir ya da yavaşlatı-
labilir, hem de hastaların yaşam
kalitesi en yüksek seviyede
tutulmaya çalışılır. Erken tanı ile
mevcut tedavi olanaklarından
daha fazla yararlanılma söz ko-
nusu olabilir.
Ancak çalışma, bu ilişkinin
daha derinlemesine anlaşılabil-
mesi için daha fazla sayıda, daha
fazla denekle araştırma yapılma-
sı gerektiğini vurgulamaktadır.
Şubat-Mart 2021 - 47
 Aromaterapi

Ecz. Serap ÖZHAN

Pap tya
(Chamomile)
Papatya yağının yaşamsal enerjinin hareketini
düzenleme yeteneği, sinirleri gevşetmeye, spazm
gidermeye ve ağrıyı hafifletmeye yardımcı olur.
Bu onu kronik gerginlik ve uykusuzluk (insomnia),
sinirsel hazımsızlık, mide bulantısı, konstipasyon
(kabızlık), İBS, baş ağrısı ve astım için faydalı kılar.

48 - Şubat-Mart 2021
 Papatya; ince, az tüylü yap-
rakları ve papatya benzeri çi-
çekleri olan birkaç bitki tü-
rüne verilen isimdir. Uçucu
yağları için damıtılan 2 yaygın
türü vardır. Roman papatyası
(Rumi) (Chamaemelum nobile
veya Anthemis nobilis) ve Al-
man (yabani) papatyası (Cha-
momilla recutita veya Matrica-
ria recutita). Bu uçucu yağların
tedavi edici ve psikolojik özel-
likleri aynı olmasa da çok ben-
zerdir. Güneş tanrısı Ra’ya ithaf
edilmiştir. İlaç, tütsü ve suçiçe-
ği olarak Antik Mısır’da önem-
li bir bitkidir. Roman papatyası,
Avrupa’da yüzyıllardır kulla-
nılmaktadır. M.Ö 4.yüzyılda
Yunanistan’da Hipokrat tara-
fından ateşi düşürmek için kul-
lanılmıştır. İngiltere’de Tudor
Hanedanı (1485-1603) zama-
nında aromatik dikim otu ola-
rak kullanıldığı evlerde nazik
kokusundan dolayı zeminlere
sürülürdü. Papatya adı Yunan-
ca “öğütülmüş elma” anlamın-
da kelimelerden türetilmiştir Doğu tıbbı
(aroma özelliklerini tatlı elma
kokusuna benzettikleri için). açısından hem
Aynı şekilde İspanyolcada pa-
patya (manzilla) “küçük elma”
Roman papatyası
anlamına gelir. Matricaria ise hem de Alman
Latinceden gelir. Doğu tıbbı
açısından hem Roman papat- papatyasının iki
yası hem de Alman papatyası- ana eylemi vardır.
nın iki ana eylemi vardır. Birin-
cisi, vücudun Qi (çi) enerjinin Birincisi, vücudun
(geleneksel Çin ve Japonca-
daki Ki tıbbı kültürünün temel
Qi (çi) enerjinin
kavramlarından biridir. Qi’nin (geleneksel Çin
(çi) var olan her şey’de yer
alan “yaşam gücü” olduğuna ve Japoncadaki
inanılır) akışını yumuşatmaktır. Ki tıbbı
Papatya yağının yaşamsal
enerjinin hareketini düzenleme kültürünün temel
yeteneği, sinirleri gevşetme-
ye, spazm gidermeye ve ağrı-
kavramlarından
yı hafifletmeye yardımcı olur. biridir. Qi’nin
Bu onu kronik gerginlik ve uy-
kusuzluk (insomnia), sinir- (çi) var olan
sel hazımsızlık, mide bulantı- her şey’de yer
sı, konstipasyon (kabızlık), İBS,
baş ağrısı ve astım için fayda- alan “yaşam
lı kılar.
gücü” olduğuna
inanılır) akışını
yumuşatmaktır.
Şubat-Mart 2021 - 49
 Aromaterapi
Servi ve Misk adaçayı yağları ile
birlikte kullanıldığında premenstru-
al gerginliği ve menstrual ağrıyı ya-
tıştırır. Bu iki varyeteden Roman
papatyası (Chamaemelum nobile) an-
tispazmotik, analjezik ve karminatif
(gaz giderici) etkisiyle öne çıkar. Yük-
sek oranda esterlerden (%80’e va-
ran) bileşenleri vardır. Esterlerin özel-
liklerinden olan vücudun stresle baş
etmesine yardımcı olurlar. Adapto-
jendirler. Papatyanın ikinci genel et-
kisi sakinleştirici etkilerine katkıda
bulunan ısıyı temizlemek ve iltihabı
azaltmaktır. Özellikle Tıbbi papatyayı
(Chamomilla recutita) faydalı kılan bu
genel özelliktir. Romatoid artrit, gast-
rit, sistit ve kulak ağrısı gibi durum-
larda enflamasyonu giderir (kamazu-
len ve α-bisabool’den dolayı). Cilt için
en önemli uçucu yağlardandır. Der-
matit tedavisinde, egzama, kaşıntı-
da Alman papatyası, Lavanta (Lavan-
dula angustifolia), Itır (Pelargonium
graveolens) ile karışımları yapılır. Pa-
patya yağı, her türlü sinir gerginliğini
hafifletmeye yardımcı olabilir. Ancak
Solar Pleksus’ta oluşan gerilim ile iliş-
kili problemler için en büyük faydayı
sağlar (Çölyak veya Solar Pleksus, ka-
rın boşluğundaki sempatik sinir ağla-
rın en büyüğüdür. Midenin arkasında
bulunan birinci bel omurunun (L1) se-
viyesinde bulunur. Kendinden çıkan
sinir dalları güneşi çağrıştırdığından
güneş anlamına gelen “solar” adı-
nı almıştır). Papatya aşırı ego arzu-
sunun gerilimini hafifletir. Sıcak elma
kokusu bir memnuniyet duygusu ve-
50 - Şubat-Mart 2021
rir, bizi rahatlatır. Her iki papatya, sa-
bit beklentileri bırakmamıza yardımcı
olur. Kendi sınırlarımızı sakince kabul
etmemizi sağlar. Eski Mısır tıbbında
önemli bir çare (remedi) olan papat-
ya, benliğe bütünlüğü geri getirme
gücü sayesinde Ra’nın (güneş tanrı-
sı) her şeye kadiriyetinin simgesi ol-
muştur.
Matricaria recutita flower (flos)
Uçucu Yağı
Asteraceae (Compositae) familya-
sından olan Matricaria recutita L.
(Chamomilla recutita veya Matrica-
ria chamomilla) Latince adı ile bilinen
bitkinin Türkçe adı; Tıbbi papatya Adi
papatya, Alman papatyası, Babunç,
Mayıs papatyası’dır. Kullanılan kısım-
ları çiçekleridir. Çiçek başları (kapitu-
lumlar) 10 mm çapında, tüpsü ve dil-
sidir. 10- 45 cm uzunluğunda, dik ve
gövdesi tüysüz bir bitkidir. Türkiye’de
yol kenarlarında, boş tarlalarda bol
miktarda yetişmektedir. Avrupa, Ku-
zeybatı Asya ve Kuzey Amerika’da
doğal olarak yetişir. Ülkemizde mey-
velerin tepesinde top bulunup, bulun-
mamasına göre birbirinden ayrılan 3
varyetesi bulunur (Baytop 1999).
• Matricaria recutita L. var. chamo-
milla çiçeklerinin meyvelerinde ko-
rona vardır.
• Matricaria recutita var. pappulo-
sa hem dilsi, hem tüpsü çiçeklerin
meyvelerinde korona vardır.
• Matricaria recutita var. recutita
meyvelerde korona yoktur.
 Aromaterapi

Matricaria recutita çiçeklerinin ök- letilir. Yemeklerden önce günde 2-3

sürük kesici, ateş düşürücü, antienf-
lamatuar, yara ve yanıkları iyileştiri-
ci etkileri vardır (Baytop 1999, Herbal
Medicine 2000; PDR for Herbal Me-
dicine 2000). Üst solunum yolu ra-
hatsızlıklarında, farengal mukoz
membran irritasyonunda ve gastro-
intestinal sistemin enflamatuar hasta-
lıklarında kullanır.
DAHILEN:
• İnfüzyon, sıvı ekstresi ve tentürü
kullanılır.
• Kullanım süresi: Kayıt olmamasına
rağmen 2 aydan fazla kullanılması
uygun değildir.
• Gebelik ve emzirme ile ilgili herhan-
gi bir kayıt yoktur.
• Çocuk dozu yaş ve vücut ağırlığı-
na göre hesaplanır (yetişkin dozu-
na göre)
İnfüzyon (yetişkin dozu): 3 gr bit-
ki üzerine 150 ml kaynar su dökülüp
5-10 dakika bekletilir. Günde 3-4 kez
içilir. Tentürü, günde 3- 4 kez 15 ml
içilir.
bardak içilir. Çiçeklerinde %0,4-2 ci-
varında uçucu yağ vardır.
Papatya uçucu yağını elde ederken;
4 Kullanılan bitki bölümü: Çiçekler
4 Ekstraksiyon yöntemi: Su buha-
rı distilasyonu
4 Not (Buharlaşma hızı): Orta ta-
ban
4 Aroma: Kuvvetli papatya koku-
su, özelliği; yaz günlerinde bitki bah-
çelerini düşündürtür.
4 Kimyasal bileşenleri: Terpe-
nik yapıda bileşenler; [α-bisabolol] →
(seskiterpenol), [α-β-farnesene, bisa-
bolene, kamazulen] → (seskiterpen),
[bisabolol oksit] → (oksitler)
Kamazulen’den ötürü mavi renk-
tedir. Anadolu kökenli bazı örnekle-
rin uçucu yağında kamazulen bulun-
madığı görülmüştür. Bu yüzden rengi
sarı olabilmektedir. Türkiye bitki örtü-
sünde yetişen papatya uçucu yağla-
rı, bisabolol oksit ve bisabololon oksit
yönünden zengindir (Baytop 1999).

Deri, mukoza iltihapları ve ağız boş-

luğundaki yaralar için: 3 gr drog
üzerine 250 ml kaynar su dökülür, 10
dakika bekletilir ve süzülür. Kompres
veya gargara yapılır.

HARICEN:
• Banyo olarak; 50 gr bitki+ 1 lt sıcak
suya
• İnhalasyon; 1 litre sıcak suya 6 gr
kuru drog veya 20 ml alkollü eks-
tresi eklenir.
• Ağız boşluğu enflamasyonları için
ağız çalkalama veya gargara ola-
rak kullanılır (ESCOP monografları,
2003; Herbal Medicine 2000).
• Mide ve sindirim sistemi-gastrit

(Rezene, Kimyon, Nane ile birlikte):

4 Kimyon (Carvi fructus) 20 gr
4 Rezene (Foeniculi fructus) 20 gr
4 Nane (Menthae folium) 30 gr
4 Papatya (Chamomilae flos (flower)
30 gr Droglar karıştırılır.

2 tatlı kaşığı karışım üzerine 1 çay

fincanı kaynar su konur, 15 dk. bek-

52 - Şubat-Mart 2021
Terapötik Özellikleri:
• Analjezik, antienflamatuar
etkileri ile ağrıyı hafifletir.
• Antienflamatuar etki kıs-
men α-bisabolol (seskiterpe-
nol) ve kamazulene bağlıdır.
α-bisabolol, antienflamatu-
ar etkilerine katkıda buluna-
bilecek 5-lipoksijenaz enzi-
min bir inhibitörüdür. Ayrıca
α-bisabolol’ün ülser önleye-
ci aktivitesi, azalmış pepsin
sekresyonu ve oksidatif stres
ve lipid peroksidasyonunda
azalma ile ilişkilidir (Avrupa
Farmasötik Bilimler Dergisi
44:455-461)
• Antimikrobiyal etki, bisabo-
lol-oksitler gram (+) ve gram
(-) bakteri, maya ve man-
tar üzerinde test edildiğinde
orta düzeyde antimikrobiyal
aktivite göstermiştir (Planta
Medica 35:125-140) • Kama-
zulen de antibakteriyel, anti-
enflamatuar, antihistaminik
ve antioksidan etkilerini ka-
tar uçucu yağa.
• Kamazulen; askorbik asit ve
α-tokoferol’den daha yüksek
antioksidan aktiviteye sahip-
tir ve çok iyi bir radikal süpü-
rücüdür. Bu özellikler dolayısı
ile uçucu yağ kuvvetli antiok-
sidandır.
• Kamazulen ayrıca proinf-
lamatuar bir sitokin olan
lökotrien-B4 oluşumunu in-
hibe eder (Planta Medi-
ca 60:410-413; Doğal Ürün
Araştırması 18 (24): 2321-
2323).
• Antipamotiktir, antiviral ola-
rak HSV-2’ye karşı etkindir.
• Sikatrizan, yara iyileştirici et-
kisi; α-bisabolol granülasyon
dokusunu desteklemesin-
dendir.
• İrite olmuş, alerjik ciltlerde,
atopik ve kontakt egzama ve
kaşıntıda yatıştırıcı etkisi var-
dır.
• Santral sinir sistemi yatıştı-
rıcısıdır (azulenlerin etkisi)
• Böcek, sinek ısırıklarında ya-
tıştırıcıdır.
• Aloe vera jel ile birlikte ağız
yaralarında kullanılabilir.
• Solunum yollarında rahatla-
tıcı etkisi olabilir (antialer-
jik, antispazmodik etkisi ile
bronkokonstriksiyonu rahat-
latabilir).
• Deri ve yara iyileşmesinde
özellikle Ölmez çiçek (He-
lichyrsum italicum) ile kom-
binasyonu halinde güçlü iyi-
leştirici olabilir.
Şişmiş kaslar, eklemler ve ten-
donlar için karışım:
• Mavi papatya uçucu yağı 8
 Aromaterapi
damla (Matricaria recutita)
• Lavanta uçucu yağı 4 damla
(Lavandula angustifolia)
• Ölmez çiçek uçucu yağı 3
damla (Helichyrsum italicum)
• Itır uçucu yağı 3 damla (Pe-
largonium graveolenes)
Bu karışım 30 ml sabit yağa
veya 28 gr kokusuz kreme ka-
rıştırılıp şişmiş bölgeye nazikçe
uygulanır.
Tıbbi papatya (Matricaria re-
cutita) uçucu yağının klinikte
olası uygulamaları:
• Soğuk algınlığı, grip, öksü-
rük, sinüs enfeksiyonlarının
başlangıcında, tahriş olmuş
ve zayıflamış üst solunum
yollarının mukoza zarları için
kullanılır.
• Hassas, tahriş olmuş ve aler-
jik cilt, iltihaplı cilt için kulla-
nılır.
• Histamin reaksiyonlarında,
atopik ve kontakt egzamada
kullanılır.
54 - Şubat-Mart 2021
• Ağrılı ciltler için (Oksitler’den
dolayı ağrı kesici özellik)
• Sedef hastalığına (Psöriasis)
bağlı kızarıklık ve kaşıntıda
adjuvan
• Onkolojik ülserlerde adjuvan,
delme ve enfeksiyon sırasın-
da ağrı stomaların çevresin-
deki kızarıklık
• Sinir ağrıları için yapılan karı-
şımlara katılabilir.
• Tendon ve bağların stresle
ilişkili semptomları ve iltihap-
larında
• Vasküler inflamasyon, venöz
ve arteriyel ülserlerde
• İntra Venöz (IV) enjeksiyon
etrafındaki kızarıklık ve ağrı-
da
• Port kateter çevresindeki kı-
zarıklık, şişlik ve ağrıda kulla-
nılabilir.
• Oral mukozit, ağız yaraların-
da (palyatif bakım, radyote-
rapi, kemoterapiden kaynak-
lanan)
• Ağrılı ağızda
• Ağız kenarlarının tahriş, kıza-
rıklık ve mukozitlerinde kulla-
nılabilir.
• Gastro-intestinal sistem mu-
kus membranlarının infla-
masyonlarında (ösefagal enf-
lamasyon).
Palyatif bakımda hastalarda
görülen; huzursuzluk, hüsran,
anksiyete, stres, uyku problem-
lerinde, güç iletişim problemle-
rinde (demans), ruhsal yaralar
için yapılan karışımlarda içerdi-
ği seskiterpenol, seskiterpen-
lerden dolayı sempatik sistem
aktivitelerini bastırıcı ve para-
sempatik sistem aktivitelerini
arttırıcı etkisiyle Mavi papatya
vücutta Homeostaz’ı (homeos-
tatis) sağlar.
GENEL KULLANIM ÖNERISI:
• 1 veya birkaç damla bir doku-
ya, Aroma taşına damlatıla-
rak (koklama), Buhar difüzör-
lerinde, Aroma çubuklarına
 (Aroma inhalerler) 20-25
damla damlatılarak.
• Karışım formüllerinde sabit
yağ ile birlikte seyreltilerek
(%2-%4 oranında) cilt üzerin-
de kullanılabilir. Küçük lokas-
yonlarda %5’e çıkılabilir (ör-
neğin; egzama)
• Oturma banyolarında (3-5
damla), ayak banyolarında
(2-3 damla), tüm banyo en
fazla 5 damla, kompres uy-
gulanacak ise her 100 ml dis-
tile suya 2-3 damla olacak
şekilde
Nemli kaşıntılı bir cilt için for-
mül:
Ölmez çiçek (Helichyrsum ita-
licum) → 4 dm + Mavi papat-
ya (Matricaria recutita) → 2 dm
+ Çay ağacı (Tea tree) → 2 dm+
Sandal ağacı (Santalum album)
→ 2 dm ] → Bu uçucu yağ ka-
rışımını Hodan (Borago offici-
nalis) → (%5-1,5 ml) + Tamanu
(Calophyllum inophyllum) →
(%5-1,5 ml) + Çuha çiçeği (Oe-
nethera biennnis) → (%3-0,6
ml) uçucu yağlarını kullana-
rak Aloe vera jel ile 30 ml’e ta-
mamlanır ya da Jojoba yağı ile.
Matricaria recutita
çiçeklerinin
öksürük kesici,
ateş düşürücü,
antienflamatuar,
yara ve yanıkları
iyileştirici etkileri
vardır
Kontredikasyonlar:
• Sitokrom P450 (CYP) enzi-
mini inhibe edebilirler (ilaçla-
rın emilim, atılım, metaboliz-
masını etkilerler).
• Matricaria recutita taşıdığı
kumarinler dolayısı ile anti-
koagülan ilaçlarla (Varfarin)
birlikte kullanıldığında ilacın
etkinliğini arttırabilir (haricen
ve dahilen)
• Fazla kullanıldığında hipnotik
etki yapabilir. Benzodiaze-
pinler ile birlikte kullanılma-
malıdır.
• GRAS (Generally Recogni-
zed As Safe) statüsündedir.
• FDA (Food and Drug Admi-
nistration) tarafından Matri-
caria recutita uçucu yağı gü-
venli kabul edilir.
• Compositae familyasına aler-
jisi olanlarda kontakt der-
matit görülebilir. Avrupa’da
endikasyonu belirtilerek satı-
lan 231 adet preparatı bulun-
maktadır. Kremlere ekstra-
tı, uçucu yağı, tozu katılarak
ayrıca tablet olarak sindi-
rim sistemi için kullanılan
preparatları bulunmaktadır.
Türkiye’de çay olarak, Den-
tinox gibi kombine preparatı
vardır. Uçucu yağ olarak da-
hilen preparatı yoktur.
KAYNAKLAR:
• Baytop, T., 1999. Türkiye’de
bitkiler ile tedavi (İlaveli 2. Baskı).
Nobel Tıp Kitap Evleri, İstanbul.
• Jakovlev V, Isaac O, Thiemer
K, Kunde R (1979) Pharmacologi-
cal investigations with compounds
of chamomile II. New investigati-
ons on the antiphlogistic effects of
(−)-alpha-bisabolol and bisabolol
oxides. Planta Med 35:125–140
• Safayhi H., Sabieraj J., Sailer
E-R., Ammon H.P.T. (1994): Cha-
mazulene: an antioxidant-type in-
hibitor of leukotriene B4 formati-
on. Planta Med., 60, 410–413.
• Tubaro A., Zilli C., Readel-
li C., Della Loggia R. (1984): Eva-
luation of antiinflammatory acti-
vity of a chamomile extract after
topical application. Planta Med.,
50, 359.
• Stanojevic, L.P., Marjanovic-
Balaban, Z.R., Kalaba, V.D., Stano-
jevic, J.S. & Cvetkovic, D.J. (2016).
Chemical composition, antioxidant
and antimicrobial activity of cha-
momile flowers essential oil (Mat-
ricaria chamomilla L.). Journal of
Essential Oil Bearing Plants, 19(8),
2017-2028
• Bartikova, H., Hanusova, V.,
Skalova, L., Ambroz, M. & Bousova,
I. (2014). Antioxidant, pro-oxidant
and other biological activities of
sesquiterpenes. Current Topics
in Medicinal Chemistry., 14(22),
2478-2494.
• Capuzzo, A., Occhipinti, A.
& Maffei, M.E. (2014). Antioxidant
and radical scavenging activiti-
es of chamazulene. Natural Pro-
duct Research. Form. Nat. Product
Lett., 28(24), 2321-2323.
• Mazokopakis EE, Vrentzos
GE, Papadakis JA, et al (2005)
Wild chamomile (Matricaria recu-
tita L.) mouthwashes in methotre-
xateinduced oral mucositis. Phyto-
medicine 12:25–27
• Paulsen E., Andersen K.E.,
Hausen B.M. (1993): Composi-
tae dermatitis in a Danish derma-
tology department in one year
(I). Results of routine patch tes-
ting with the sesquiterpene lacto-
ne mix supplemented with aimed
patch testing with extracts and
sesquiterpene lactones of Com-
positae plants. Contact Dermati-
tis, 29, 6–10.
• Rocha NF, Oliveira GV, Arau-
jo FY, Rios ER, Carvalho AM, Vas-
cancelos LF, Macedo DS, Soares
PM, Sousa DP and Sousa FC. 2011.
(-)-a-Bisabolol-induced gastrop-
rotection is associated with re-
duction in lipid peroxidation, su-
peroxide dismutase activity and
neutrophil migration. Eur J Pharm
Sci 44: 455-461.
• Madeleine Kerkhof Palliative
Care Certification Notes
Şubat-Mart 2021 - 55
 Atoderm Lip Stick & Atoderm Lip Balm ile sağlıklı ve neme
doymuş dudaklar! Soğuk havaları yaşadığımız bugünlerde dudaklar da
cilt gibi özel bir bakıma ihtiyaç duyar. Mevsim değişikliğiyle birlikte dudaklarda
kuruluk, çatlama gibi problemler yaşanabilir. Rüzgâr, soğuk hava gibi dış
etkenlerden oldukça etkilenen dudakların kurtarıcısı Bioderma Atoderm Lip
Stick ve Atoderm Lip Balm oluyor.

Lip Stick Ürün miktarı: 4 gr / Satış fiyatı: 49,50

Lip Balm Ürün miktarı: 15 ml / Satış fiyatı: 64,50

CeraVe Nemlendirici
Krem, kuru ve çok kuru
ciltler için geliştirilen
formülüyle cilde
kaybettiği nemi geri
kazandırıyor. 3 temel
seramid ve hyalüronik
asit içeriğe sahip CeraVe
Nemlendirici Krem, cildi
nemlendirirken koruyucu
bariyerinin onarılmasına yardım
ediyor. Çok fazlı yapıya sahip
kontrollü salınım teknolojisiyle
aktif bileşenlerin uzun süre cilt
üzerinde kalmasını sağlıyor.
Nemlendirme etkisi gün boyu
süren, yoğun kıvamlı ürün, ciltte
yağlılık hissi bırakmıyor. CeraVe
bugün çocuk ve yetişkinlere
dermatologlar ile geliştirilen
cilt bakım ürünleri sunuyor.
CeraVe’nin dermatologlar
tarafından tavsiye edilen
ürünleri, ulaşılabilir fiyatlarla
tüketiciye sunuluyor. ABD’deki
dermatologların 1 numaralı
tavsiyesi** olan marka,
dünyanın farklı ülkelerinde
uzman derneklerinden ve basın
kuruluşlarından birçok ödüle
layık görülmüştür.
50 ml 41,9 TL
177 ml 84,9 TL
340 gr 114,9 TL
Sizin İçin
Easyvit Easydefence Vitamin A,D
Ve E İçeren Takviye Edici Gıda
EasyDefence, beta-glukan ve A, D, E
vitaminleri içeren gıda takviyesidir.
İçeriğinde bulunan A ve D vitaminleri
bağışıklık sisteminin normal
fonksiyonuna katkıda bulunur. Patentli
teknolojisiyle Norveç’te üretilen
EasyDefence çiğnenebilir jel formları, tek
kullanımlık ambalajıyla hijyenik ve taze
kalır. İlave şeker, koruyucu, domuz yağı
ve katkıları içermeyen EasyDefence’i
çocuklarınız ve kendiniz için güvenle
kullanabilirsiniz.
159,00 TL
Öksürükle Aranızdaki Doğal
Mesafe!
Quixx Cold içerdiği Bal, Propolis,
Hatmi ve Sinir Otu sayesinde hem
kuru hem balgamlı öksürük tiplerinde
kullanılabilen doğal kaynaklı ve etkili
bir öksürük şurubudur. Tıbbi cihaz
olan Quixx Cold üst solunum yolları
mukozasını ve mukusu nemlendirerek,
mukusun atılımına yardımcı olur. Ayrıca,
oluşturduğu koruyucu film tabaka ile üst
solunum yolunu tahriş edici maddelerden
korur ve öksürüğü yatıştırır. Portakal
ve vanilya aroması ile kullanım kolaylığı
sağlar. Quixx ailesinin yeni üyesi Quixx
Cold, Menarini Türkiye güvencesiyle tüm
eczanelerde!
60 TL

56 - Şubat-Mart 2021
 SOLGAR Vitamin D3 1000 IU
Bağışıklık sistemi, kas ve kemik sağlığı için D3
vitamini eksikliğinin yaşanmaması önemlidir.
Solgar Vitamin D3 1000 IU, günlük D vitamini
gereksiniminin karşılanmasına uygun miktarda
D3 içeriği ile günlük kullanıma uygundur.
Koruyucu içermeyen, kolay yutulabilen küçük
softjeller kullanım kolaylığı sağlar.
Kullanım önerisi; Günde 1 softjel, tercihen
yemek zamanı kullanılmalıdır.

• 72,50

Seçtiklerimiz!..
Bebeğinizin Atopi Sorununa
Çözüm İçin Mustela Uzmanlığı
Hep Yanınızda
70 yıldır bebek cildi uzmanlığıyla ürünler
geliştiren Mustela; atopik ciltler için
sadece nemlendirme ritüelinin yeterli
olamayacağının farkındalığıyla tüm
banyo, bakım ve temizlenme ihtiyaçlarına
özel Stelatopia Serisini sunmaktadır.
Seri, atopiye eğilimli cildin ihtiyaçları
doğrultusunda özel olarak formüle
edilmiştir ve doğumdan itibaren kullanıma
uygun olduğu medikal gözlem altında
yapılan araştırmalar ile kanıtlanmıştır.

Stelatopia Emolyent Balsam

200 ml fiyatı: 139,90 TL
Liftactiv Collagen
Specialist, yaşımız ilerledikçe
vücudumuzdaki kolajenlerin
azalması nedeniyle oluşan
yaşlanma belirtilerinin
görünümünü düzeltiyor. Anında
+%52 elastikiyet artışı sunan, eşit
cilt tonu ve lekelerin görünümünde
azalma sağlayan Liftactiv Collagen
Specialist, içerisinde bulunan
Peptitler, C Vitamini ve Vichy
Volkanik Su formülleriyle cildi
nemlendiriyor, mucizevi etkisiyle
cildin daha sıkı ve ışıltılı bir
görünüme kavuşmasını sağlıyor.

444,90 TL

Şubat-Mart 2021 - 57
 Sinema

Ecz. Burcu ONAY

Kadınlar
Film Yapıyor:

Sinemada
Yeni Bir Yol Filmi

58 - Şubat-Mart 2021
 “Sinema klasikleri olarak kabul edi-
len filmlerin çoğu erkekler tarafından
yönetildi. 130 yıldır altı kıtada binlerce
kadın film çekiyor, izleyebileceğiniz en
iyi filmlerden bazılarını. Hangi filmleri
çektiler? Hangi teknikleri kullandılar?
Onlardan sinema hakkında ne öğrene-
biliriz?”
Oyuncu Tilda Swinton, ‘Woman
Make Film’ belgeselinin açılış sahne-
sinde yaptığı konuşmada projenin
ortaya çıkış amacını izleyiciye bu söz-
lerle aktarıyor.

Yönetmen Mark Cousins, The Story

of Film: An Odyssey (Filmin Öyküsü:
Bir Yolculuk, 2011) ve The Eyes of Or- İlk gösterimini kısa bir kurgu ile
son Welles (Orson Welles’in Gözleri, 2018’de Venedik Film Festivali’nde
2018) gibi yapımlar ile tanınmasının yapan belgeselin uzun versiyonu,
ardından bu kez dünyanın dört bir 2019’da Toronto Film Festivali’nde
yanından kadın sinemacıları anlatan 14 gösterildi.
saatlik bir epik belgesel ile karşımızda.
Belgesel 40 film modülüne ayrılan
40 soru etrafında şekilleniyor ve Til-
da Swinton, Jane Fonda, Kerry Fox,
Debra Winger gibi yedi kadın oyuncu
dönüşümlü olarak kadın sinemacıları
Woman Make Film, anlatıyor. Belgesel boyunca genellik-
le arabanın içinde seyahat ederken
kadınların dünyayı gördüğümüz oyuncular, bir yandan
içinde bulundukları kıtadan kıtaya, zaman ve mekanı kat
fiziksel, duygusal, ederek, kendi tanımladıkları bir yol
sosyal, ekonomik, filmi üzerinden bize rehberlik ederken,
bir yandan da film endüstrisinin bir
politik koşullar içinde erkekler kulübü olduğu fikrine meydan
filmleri aracılığıyla nasıl okuyorlar.
yansıttıklarını küresel
‘Woman Make Film’, aslında doğ-
bir perspektiften rudan sorduğu soruları genellikle teori
gösteren, ustalıkla ve fikirlerden çok pratik bir yöntemle
derlenmiş bir anlatmayı tercih ediyor, auteur yakla-
şımından uzaklaşarak basit ve temel
belgesel. Kadınların taraflara odaklanıyor. Sinema tekniği,
görsel dillerinin ne
kadar yetenekli,
yaratıcı ve çeşitli
olabileceğine ayna
tutarak, izleyicisine
keşfedilmeyi bekleyen
bir sinemanın haritasını
sunuyor...

Şubat-Mart 2021 - 59
 Sinema

Woman Make Film, anlatı- tüm dünyayı saran bir sine-

sının amacının kadın sinema- matik örgüyü simgeliyor.
cıların hayatlarını belgelemek Woman Make Film, ka-
ya da görünmezliklerine dınların dünyayı içinde bu-
neden olan adaletsizlikleri lundukları fiziksel, duygusal,
anlatmak olmadığını açıkça sosyal, ekonomik, politik
belirtiyor. Cousins, cinsiyet koşullar içinde filmleri ara-
temelli önyargıya ilişkin so- cılığıyla nasıl yansıttıklarını
runları genel geçer kızgın küresel bir perspektiften
söylemlerle dile getirmek ye- gösteren, ustalıkla derlen-
rine, yaptığı belgeselin kendi miş bir belgesel. Kadınların
derdini anlatmasına izin ve- görsel dillerinin ne kadar
riyor. Kadınların kendi film- yetenekli, yaratıcı ve çeşitli
lerini yapma yolculuklarında, olabileceğine ayna tutarak,
daha çok onların işlerini ya- izleyicisine keşfedilmeyi bek-
pış şekillerine ve sanatlarına leyen bir sinemanın haritasını
odaklanıyor. sunuyor...
Belgesel, Kathryn Bi-
gelow, Agnes Varda, Jane
Campion gibi tanınmış yö-
netmenlerin yanında 1960’lı
türler, tematik konular üze-
yıllardan Kira Muratova, yeni
rinden yönetmenlerin çalış-
keşif yönetmenlerden Wendy
malarından detaylı örnekler
Toy’a kadar geniş bir yelpa-
vererek izleyiciyi adeta tüm
ze sunuyor. Kronolojik bir
öğretmenlerin kadınlar ol-
sıra izlemek yerine her bir
duğu bir film okuluna davet
bölüm bir yönetmenin tarzı-
ediyor. Olağanüstü filmler
nı, yaklaşımını vurgularken,
yapmış sayısız kadın yönet-
aynı zamanda diğer filmlerle
meni ustalar sınıfında su-
uyumlu bir şekilde bağlana-
narak çok daha proaktif bir
rak bir puzzle oluşturuyor.
yaklaşımı benimsiyor.
Son bölümün son sekansında
yönetmenlerin görüntüleri
Mia Hensen-Love ‘ın ‘Ge-
ekranı doldururken, adeta
lecek Günler’ (2016) filmi bir
hikayenin nasıl başlaması
gerektiğinin iyi bir örne-
ğini gösterirken, Andrea
Arnold’ın ‘Akvaryum’ filmi bir
karakterin nasıl tanıtılacağı
hakkında ipuçları verir. Jen-
nifer Kent’in, ‘The Babadook’
(2014) filminde kederli kah-
ramanın kabusa benzeyen
bir yolculuk ile kabul edilme
mücadelesini nasıl anlattığını
izlerken, aynı bölümde And-
rea Arnold’un ‘Amerikan Balı’
(2016) filminde fiziksel bir
yolculuğun, gençlerle dolu
bir arabanın, özgürlük için bir
mikro kozmosa dönüşümüne
tanıklık ederiz.

60 - Şubat-Mart 2021
 Tarifler

100 Doktor 100 tarif kitabından Dr. Güler Buğdaycı’dan

sağlıklı bir tarif sizlerle…

Vegan Tepsi Kebabı

M al ze mel er:
ar
• 300 gr am ma nt
ba rd ağ ı ha şla nmış yeşil
• 1 su
me rc imek
ütülmüş ke te n
• 2 ço rb a k aşığı öğ
to hu mu
n
• 1 or ta bo y soğa
• 4 bib er
• 2 do ma te s
• 3 diş sa rım sa k
• 1 k apya bib er
yd an oz
• Ya rım de me t ma
lça
• 1 ço rb a k aşığı sa
, k ar ab ibe r, pu l bib er
• Tuz

Hazırlanışı:
• Yıkanan mantar, haşlanmış yeşil mercimek ve öğütülmüş keten tohumunu mutfak
robotunda çekin.
• Soğan, sarımsak, biber ve maydanozu da ekleyip tümü iyice karışana kadar yoğurun.
• Yağlı kağıt serilen veya az yağ sürülmüş tepsinin altına salçayı sürün.
• Yoğurulan karışımı ekleyip hamur gibi parmak uçlarınızla düzelterek tepsiye yayın.
• Bıçakla 6 eşit dilim şeklinde keserek, üzerini biberler ve domates ile süsleyin.
• 200 derece fırında 35 dakika pişirin.

Şubat-Mart 2021 - 61
 Edebiyat

Mehmet SERDAR

Yazma
gereksinimi
İnsanı yazmaya yönelten, önemli varoluşsal sorunlar var
elbette. İnsanı en çok rahatsız eden şey, onca deneyim ve
çabanın hiçbir iz bırakmadan yitip gideceğinin bilincidir.
Yaşam bütün toplumsallığına karşın tekil bir etkinlik. Sürü
bağışıklığıyla gibi dışardan müdahale gerektirmeden kendi
başına giden bir süreç değil.

İçinizden bir ses, ve yaşam deneyiminizi taşıyor Kuşkusuz paylaşım isteğinde

gittikçe yükselen bir
tonda “yazmalıyım,
yazmalıyım”
diye sayıklamaya
başlamışsa, artık
yazmaktan başka bir çareniz
kalmamış demektir. Bundan
sonra yazmak, sizin için
yaşamsal bir gereksinimdir ve
sizi durdurmak, o kadar kolay
değildir. Ama, yazmanın nasıl
böyle yaşamsal bir gereksinim
haline gelebildiğine kişisel bir
karşılık veriyor olmalısınız. Üstelik
yakın çevrenizde moral bozucu
bir kampanya başlamışken.
Temel iddia şudur: Şimdiye
dek yazılmış kitaplarda, var
olandan daha ileri bir düşünsel
üretimde bulunamayacağınıza
göre, boş yere zaman kaybetmiş
olmuyor musunuz? Ötesi, eş
dost çevrenizin de zamanımızı
almaya çalışmayacak mısınız?
Oysa yapmanız gereken, yazmayı
düşündüğünüz konularda kitaplar
edinerek sistemli bir okumaya
girişmenizdir; insanlara bir kitap
dolusu söz söyleme yeterliğine
ulaşıncaya kadar. Ürünleriniz,
her durumda sizin özgün dilinizi
olmalıdır. Söz konusu olan,
okuduklarınızın aktarılması değil
içselleştirilmesidir.
Yaşam üzerine özlü
düşünceler üretebilmek ve
özgün bir söylem geliştirebilmek
için en başta, olgunluk yaşına
erişmiş olmalısınız. Bu aşamada
istediğiniz, yaşadıklarınızı
başkalarıyla paylaşmaktır. Yazı,
en önemli paylaşım yollarından
biri. Onunla gittikçe genişleyen,
paylaşıma açık bir toplam
oluşturabilirsiniz. Söz alacak
bir birikimi edinmiş olmalısınız.
Hatta yazıyı başarmanız gereken
bir sınav saymalısınız. Benim
kimseye söyleyecek bir sözüm
yok, bir köşeye ilişmiş, kimseye
bulaşmadan yaşayıp gidiyorum
diyebilir misiniz?
İnsanı yazmaya yönelten,
önemli varoluşsal sorunlar var
elbette. İnsanı en çok rahatsız
eden şey, onca deneyim ve
çabanın hiçbir iz bırakmadan
yitip gideceğinin bilincidir. Yaşam
bütün toplumsallığına karşın tekil
bir etkinlik. Sürü bağışıklığıyla gibi
dışardan müdahale gerektirmeden
kendi başına giden bir süreç değil.
başkalarını yönlendirmeye dönük
gizli bir niyet de yok değil.
İlkin eşitsiz biçimde dağılmış
güç odaklarının aynı çizgide
toparlanmalarını önerir gibiyse de
deneyim aktarımı, aslında belirli bir
hiyerarşinin kaçınılmazlığının kabul
ettirilmesidir. Sorgulanmamış
hayat boşuna yaşanmıştır diyen
Sokrates
Deneme türünün öncüsü
Montaigne, okuyarak yaşamın
gizini çözmek üzere birkaç bin
kitabıyla birlikte Bordeaux’deki
şatosunun kulesine çekildiğinde
umduğunu bulamadı. Biraz da
kırka gelen yaşının etkisinde
bir bunalıma girdi. Yalnızca
okumanın sorunları çözmediğini,
yaratıcı sürecin ancak yazıyla
tamamlanabileceğini anlayarak
çıktı. Okuduğu kitaplarda,
bulunduğu ruh durumunu
tam olarak karşılayacak bir
tanımlamaya ulaşamamıştı.
Çünkü yaşamın gizi her insan
için farklıydı. Herkesin okuyarak
öğrenebileceği tek doğrultulu
bir çözüm yoktu. Yaşamın
anlamına tek adımlık bir girişimle
ulaşılabileceği sanılmamalıydı.

62 - Şubat-Mart 2021
İnsanlar, çözümlerini ancak
kendileri üretebilirlerdi.
İşin bir de yazılanların
yayımlatabilme yanı var.
Nitelikli yazı, kuşkusuz zihinsel
etkinliklerin önde gelenlerinden,
üst düzeyde önemli bir uğraş.
Kendisi de bunun farkındadır
ve bu nedenle güçlüklerden
kolay yılmaz. En başta, insanın
temel var oluş sorunlarıyla
ilgili olduğu için yayımlatma
zorluğuyla geriletilemez. İnsan,
içindeki yazma isteğini ancak
ortaya çıkan yazının kendisi
karşılayabilir. Üstelik bu istek,
yazdıkça daha da çoğalır. Bütün
deneyimler, tanıklıklar, yaşantılar
yazma konusu haline gelmeye
başlar. İnsan çevresindeki her
olguyu, nesneyi, yazıyla kuşatma
çabasına girişir.
Kuşkusuz ki yazılan her
yazı, kendisini ortaya çıkaran
gereksinimi karşılayacak
yetkinlikte olmayabilir. Ortaya
attığınız soru kapsamlıdır,
yaşamsaldır ama ona
verilen yanıt, aynı düzeyi
tutturamayabilir. Yazıya
başlamak için başarı güvencesi
gerekmez. Yazılanların özgün bir
ürün olabilmesi, yazarın kendisini
aşabilmesine bağlıdır. Aslında
ancak böyle bir durumda,
zihinsel doyumdan söz edilebilir.
Yazının başlangıç hedeflerine
ulaşması, bazıları rastlantısal
da olan bir dizi etkene bağlıdır.
Büyük bir istekle oturursunuz
yazıya, ama hem zor yol alırsınız
hem de attığınız adımlar
içinize sinmez. Ama yazı, yine
de bize her zaman kendimizi
gerçekleştirme, sınırlarımızı aşma
olanağı sunan bir etkinliktir. Yazı
aracılığıyla olasılıkları yaşama
geçirme şansı belirir. Amacınıza
ulaşmanız bir başarı da sayılabilir,
ama yazınsal alanda kalınarak.
Denemenin sürekli olarak
bilgi aktardığı da düşünülür.
Doğru bu. Ama hazır ve
ansiklopedik bilgi aktarımıyla
değil. İletilen kişisel bilgidir.
Yaşamda karşılığı olan
yaşantılanmış bilgi. Başkalarından
edinilmiş, kitaplarda yer alan
bilgi de olsa ama özümsenmiş
ve içselleştirilmiş. Özelleşmiş
olmasa, niye başkalarının
yazdığın değil de sizin
yazdığınızın okunması gerektiğini
nasıl açıklayacaksınız?
Farklılığınızı gösterebilmelisiniz.
Nitelikli yazı, kuşkusuz zihinsel
etkinliklerin önde gelenlerinden, üst
düzeyde önemli bir uğraş. Kendisi
de bunun farkındadır ve bu nedenle
güçlüklerden kolay yılmaz. En başta,
insanın temel var oluş sorunlarıyla
ilgili olduğu için yayımlatma
zorluğuyla geriletilemez. İnsan,
içindeki yazma isteğini ancak ortaya
çıkan yazının kendisi karşılayabilir.
Üstelik bu istek, yazdıkça daha da
çoğalır. Bütün deneyimler, tanıklıklar,
yaşantılar yazma konusu haline
gelmeye başlar. İnsan çevresindeki
her olguyu, nesneyi, yazıyla kuşatma
çabasına girişir.
Yazının gizemli bir çekiciliği bütün boyutlarıyla geçekleşmesi,
de var. Yazarken karşınızda sanki yazarın olduğu kadar okurun
sizi kollayan, yazdıklarınızın da işlevini yerine getirmesine
sıradan olmasını engelleyen bağlı. Kuşkusuz her yazının aynı
bir okurla karşı karşıyasınız. yapıda sayıda okuru yok, ama
Ama yazınız belki aylar belki bu durumda bile okur kavramını
yıllar sonra karşılaşacak okurla. genişleterek edebiyat ortamını
Burada insan, kendisiyle aynı yazarın imgeleminde okur
malzemeden yapılmış bir yaratacak bir etken sayabiliriz.
denetçinin gözetimi altındadır.
Okur böylece doğrudan kendisi Biz başkalarını okuduğumuza
olur. İnsanın kendisini aşmasını göre başkalarının da bizi
sağlayan bu çekişmedir. okumasını bekleyebiliriz.
Yazı yazarken, karşımızda Ama elbette karşılaşacağımız
görüşlerimizi toparlayıp eleştirilere de hazır olarak. Bu
geliştirmemizi engellemeye durum bizi insanların karşısına
çalışan bir karşı odak yoktur. çıkarken derli toplu olmaya
Konuşma sırasında ise, sizi yöneltir. Yazının umulmadık yan
sürekli baskı altında tutan sonuçlarından biridir bu.
bir odak vardır. Çoğu kez
kurmak istediğiniz bütünü Yazı insanın kendisiyle
bozmaya çalışan bir güç konuşmasıdır. Başkasına
merkezi vardır. Dolayısıyla doğru yazılsa da. Buradaki
karşınızdaki konuşmacıyı başkası doğrudan yazarın
yenmek, görüşlerinizi kabul kendisidir. Yazı, yabancılaşmayı
ettirmek durumundasınız. Bu aşabilmenin en önemli
gerilim aşırı soyutlamacı bir yollarından biri. Bir iyileşme
karşıtlığa dönüşerek ayrıntıların yöntemi. Karmakarışık olmuş
ortaya çıkmasını engeller. Sıklıkla ruhsallığına belleğine bir çeki
kör bir didişme egemen olur. düzen verilmesi. Yazı insanı iç
Görüşlerinizi zenginleştirmenize görü sahibi yapar. İnsan yazıyla
fırsat kalmaz. Öz savunma içini görür, kendisini tanır.
durumu, kısır bir çekişmeden
ötesine olanak tanımaz. Yazı kurdu içinize düşmeye
Yazı ise, güvenli bir ortamda görsün, sizi sürekli kemirir durur.
herkesin kullanma hakkı olduğu Onun tükettiğinden fazlasını
eşsiz bir araç. Ama yazının üretemezseniz, vay halinize.
Şubat-Mart 2021 - 63
 Sudoku
Bu sayımızda sizler için
Sudoku hazırladık.
Sudoku nasıl oynanır?
Sudoku 9x9 olmak üzere toplamda 81 adet kutucuktan oluşur (İçerisinde 9 adet
kutucuk olan 9 blok bulunmaktadır). Oyunda amaç her bir bloktaki bu kutucuklara
1’den 9’a kadar olan sayıları sayılar tekrar etmeyecek şekilde yerleştirmektir. Yine aynı
şekilde, her satır ve sütunda 1’den 9’a kadar olan sayıların sadece bir kez kullanılarak
dizilmesi gerekmektedir.

3 6 7 4
1 6 4 2 3
2 1 3
9 4 7 1
1 2
5 4 2 3 9 8
8 9 7
3 7 5 4
9 7 8 1 5
Bu sayımızda yer alan sudokunun çözümünü bir sonraki
sayımızda bulabilirsiniz.

Bir önceki sayımızda yer alan

Sudokunun çözümü:

2 7 5 1 3 6 4 8 9
3 9 6 2 4 8 5 1 7
1 8 4 9 7 5 6 2 3
4 6 7 5 2 9 1 3 8
5 2 1 3 8 7 9 6 4
9 3 8 4 6 1 7 5 2
8 1 2 7 5 4 3 9 6
7 5 3 6 9 2 8 4 1
6 4 9 8 1 3 2 7 5

Dergimize internet üzerinden www.etkinsaglikdergisi.com adresinden ulaşabilirsiniz.

64 - Şubat-Mart 2021
 Bize
Ulaşın!

@etkinsaglikdergisi

@etkinsaglikdergisi

www.etkineczacilik.org/saglik-dergisi