სამიზნე ცნება: ბიომრავალფეროვნება, კვლევა

შედეგები: კვლ.IX.1;IX.2;IX.4., ბიოლ.IX.8,.IX.9.

საკითხი: აბიოტური ფაქტორები

კომპლექსური დავალების პირობა:

ეკოსისტემებში მუდმივად იცვლება ცოცხალი ორგანიზმებისა თუ მათი პოპულაციების

რაოდენობა, რაც დამოკიდებულია ეკოლოგიურ ფაქტორების გავლენაზე.
სოფლის მეურნეობისთვის გადამჭრელ როლს თამაშობს ეკოლოგიური ფაქტორები.
ყოველთვის საკვლევია ამ ფაქტორების ოპტიმუმის განსაზღვრა კარგი მოსავლის
მისაღებად.
აღმოცენებისთვის თესლს სჭირდება შემდეგი აბიოტური ფაქტორები: ნიადაგი,
ტემპერატურა, წყალი და სინათლე. აქედან გამომდინარე, საინტერსოა იმის ცოდნა, ერთი
კონკრეტული სახეობის აღმონაცენზე წყლის ოპტიმუმის რაოდენობის განსაზღვრა.

წინამდებარე დავალებაში წარმოდგენილი ინფორმაციისა და კვლევის საშუალებით

შეძლებთ განსაზღვროთ, წყლის ოპტიმუმი ლობიოს აღმონაცენისთვის.

ამისათვის თქვენ უნდა:

• ჩაატაროთ კვლევა (გვ.3 ) და შეავსოთ კვლევის ოქმი (გვ.5 ) და რეფლექსია.
• მიღებული მონაცემების საფუძველზე შეავსოთ მოსწავლის სამუშაო ფურცელი (გვ.4
) და ცხრილი (გვ. 7 ), ააგოთ გრაფიკი; განახორციელოთ შესაბამისი
გაანგარიშებები (გვ. 9 )
• უპასუხოთ დასმულ კითხვებს (გვ. 10 )
• მოამზადოთ შემაჯამებელი დასკვნა არგუმენტირებული მსჯელობის საფუძველზე

რეკომენდაციები პრეზენტაციის მომზადებისათვის:

• ჩამოაყალიბეთ საკვლევი კითხვა და გამოთქვით ვარაუდები (ჰიპოთეზა)
• რომელია ამ კვლევაში დამოკიდებული, დამოუკიდებელი ცვლადი

1
 • განსაზღვრეთ წყლის (დღიური) ოპტიმუმი (რაოდენობა - მლ) ლობიოს
აღმონაცენისთვის
• წარმოადგინეთ კვლევის შედეგები, შედეგების ანალიზი და დასკვნა
• რა მნიშვნელობა აქვს თქვენ მიერ გაკეთებულ დასკვნას
• როგორ გამოიყენებთ მიღებულ გამოცდილებას მომავალში

პრაქტიკული რჩევები კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობისთვის:

რეკომენდაციები დავალების შესრულებისათვის:

❖ ეს უნდა ვიცოდეთ (გვ. 13 )
❖ მითითებები თეორიული ნაწილისათვის (გვ. 14 )
აბიოტური ფაქტორები; ეკოლოგიური ფაქტორები.

2
 ქიმიური ექსპერიმენტის მეთოდიკა:

რეაქტივები: ჭურჭელი:
20 მარცვალი - ლობიოს პეტრის ჯამი (10 ცალი) როგორ
მარცვალი ბამბა მენზურა (20 მლ) ჩავანაცვლოთ ქიმიური
წყალი ჭურჭელი, იხილეთ გვ.
პიპეტი
მარკერი
სახაზავი

წინასწარ უნდა მოვამზადოთ :

მოსწავლის სამუშაო ფურცელი (გვ. 4 ).

კვლევის ოქმი (გვ.5 )

კვლევის მიმდინარეობა
 აიღე ათი ერთჯერადი თეფში და მოათავსე მასზე ცოტა რაოდენობით ბამბა თეფშის შუა
ნაწილზე;
 თეფშებს გაუკეთე მარკირება 1–დან 10–მდე;
 ხორბლის ან ლობიოს ორ-ორი მარცვალი მოათავსე 10 ჩაღრმავებულ ერთჯერად
თეფშზე (სულ 20 მარცვალი 10 თეფშზე);
 პირველ თეფშს დაასხი 1მლ ოთახის ტემპერატურის წყალი, მეორე თეფშს - 2მლ,
მესამეს - 3მლ და ა.შ. თითო მლ მოცულობის განსხვავებით ყველა მომდევნო
თეფშს.
 კვლევის აუცილებელ პირობას წარმოადგენს ყველა თეფში უნდა იმყოფებოდეს
ერთნაირ პირობებში, კერძოდ, სინათლე და ტემპერატურა უნდა იყოს ყველა
ნიმუშისთვის ერთნაირი.
 თითოეულ თეფშს ყოველდღიურად დაამატე ერთი და იგივე რაოდენობის წყალი,
როგორც პირველ დღეს.
 წყლით მორწყვა გააგრძელე 14 დღის განმავლობაში.
 მონაცემები შეიტანე ცხრილებში (გვ.)
  ყოველდღიურად ჩაინიშნე მონაცემები თესლების აღმონაცენის საერთო
მდგომარეობის და აღმონაცენის სიგრძის შესახებ.
 კვლევის სხვადასხვა ეტაპზე გადაიღე ფოტოები.

მოცემული შედეგების საფუძველზე შეავსეთ:

 მოსწავლის სამუშაო ფურცელი
 ცხრილი (გვ. 7 ) / ააგე გრაფიკი (გვ. 9 )
 კვლევის ოქმი. (გვ. 5 )

მოსწავლის სამუშაო ფურცელი

დაწყების თარიღი:

ყოველდღიურად I თეფშზე თესლთან ახლოს დაასხი - 1 მლ წყალი, II თეფშზე - 2 მლ წყალი,

შესასრულებელი III თეფშზე - 3 მლ წყალი, IV თეფშზე - 4 მლ წყალი, V თეფშზე - - 5 მლ წყალი, VI
სამუშაო თეფშზე - 6 მლ წყალი, VII თეფშზე - 7 მლ წყალი, VIII თეფშზე - 8 მლ წყალი, IX
თეფშზე - 9 მლ წყალი, X თეფშზე - 10 მლ წყალი.

დღე 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
შესრულებული
სამუშაოს შემდეგ
აღნიშნე -
✔
კვლევის ოქმი
გაეცანი - სამეცნიერო მეთოდის მახასიათებლებსა და მათ განმარტებას შემდეგ გვერდზე

მოსწავლის სახელი, გვარი

თემა

მიზანი
საკვლევი კითხვა:
რისი გაგება მსურს?
ვარაუდი (ჰიპოთეზა)
რა იქნება კვლევის შედეგი ჩემი აზრით?

ცვლადები დამოუკიდებელი ცვლადი:

რისი ცვლილება გამოიწვევს რის
ცვლილებას? დამოკიდებული ცვლადი:

კვლევის დაგეგმვა და ჩატარება

(პროცედურების აღწერა)
როგორი თანმიმდევრობით ჩავატარებ
კვლევას?
რას გავაკეთებ?
მონაცემები და შედეგები
შედეგების ანალიზი
დასკვნა
გამართლდა ჩემი ვარაუდი? რა დასკვნა
გავაკეთე
სამეცნიერო მეთოდის მახასიათებლები და განმარტებები

მახასიათებლები განმარტება

კვლევის ის ობიექტი/ობიექტები (მოვლენა,

პროცესი, ფიზიკური სხეული, ინდივიდი),
საკონტროლო ჯგუფი/ობიექტი
რომლებზეც არ მანიპულირებენ
დამოუკიდებელი ცვლადით.
კვლევის ობიექტი/ობიექტები (მოვლენა,
პროცესი, ფიზიკური სხეული, ინდივიდი),
საცდელი ჯგუფი/ობიექტი
რომელზეც ხდება ზემოქმედება
დამოუკიდებელი ცვლადით
ფაქტორი (შეიძლება იყოს რაიმე ობიექტი,
პროცესი, თვისება, მახასიათებელი),
დამოუკიდებელი ცვლადი რომელიც მოქმედებს კვლევის ობიექტზე და
რომლის მიერ გამოწვეულ ცვლილებებსაც
სწავლობენ
ფაქტორი (შეიძლება იყოს რაიმე ობიექტი,
პროცესი, თვისება, მახასიათებელი),
დამოკიდებული ცვლადი რომელზეც ხორციელდება ზემოქმედება და
რომლის ცვლილებასაც სწავლობენ (მაგ.,
ზომავენ, ითვლიან, ადარებენ)
ყველა ის ფაქტორი ან პირობა, რომელთაც
ექსპერიმენტატორი ინარჩუნებს მუდმივად,
ერთი და იგივე მნიშვნელობით, რათა
კონტროლირებადი ცვლადი
შესაძლებელი იყოს მიღებული შედეგების
ერთმანეთთან შედარება და მათი ობიექტური
ახსნა.
ცხრილი 1

დაწყების თარიღი :

დაკვირვება შენიშვნა
თეფშზე განთავსებული ფესვის სიგრძე
დღე
(სმ)

I II III IV V VI VII VIII IX X

1

I II III IV V VI VII VIII IX X

2

I II III IV V VI VII VIII IX X

3

I II III IV V VI VII VIII IX X

4

I II III IV V VI VII VIII IX X

5

I II III IV V VI VII VIII IX X

6

I II III IV V VI VII VIII IX X

7
 დაწყების თარიღი :

დაკვირვება შენიშვნა
თეფშზე განთავსებული აღმონაცენის
დღე
სიგრძე (სმ)

I II III IV V VI VII VIII IX X

8

I II III IV V VI VII VIII IX X

9

I II III IV V VI VII VIII IX X

10

I II III IV V VI VII VIII IX X

11

I II III IV V VI VII VIII IX X

12

I II III IV V VI VII VIII IX X

13

I II III IV V VI VII VIII IX X

14
გრაფიკი 1
აღმონაცენის სიგრძე (სმ)

წყლის რაოდენობა (მლ)

გაითვალისწინე!

ერთი უჯრა შეესაბამება - 10 სმ

წყლის რაოდენობა მლ-ებში ემთხვევა აღმონაცენის თეფშის ნომერს.
 კითხვები და დავალებები
კითხვები - ჩატარებული კვლევიდან
კითხვა 1. ნიმუშზე მოქმედი აბიოტური ფაქტორებიდან რომელი იყო მუდმივი და რომელი
ცვლადი? რატომ იყო საჭირო კვლევისთვის მისი მუდმივობა?
კითხვა 2. რომელია ცდაში დამოკიდებული და დამოუკიდებელი ცვლადი?
კითხვა 3. რატომ იყო საჭირო თითოეულ თეფშზე ორ-ორი თესლის განთავსება, ნაცვლად
ერთისა?
კითხვა 4. რატომ გამოვიყენეთ ბამბა ნიადაგის ნაცვლად?
კითხვა 5. რა შეიძლება გამოგვეყენებინა კიდევ ბამბის გარდა?
კითხვა 6. რა მნიშვნელობა აქვს ნებისმიერი აღმონაცენისთვის წინასწარ განვსაზღვროთ
მისი ოპტიმუმი ან გამძლეობის საზღვრები სხვადასხვა აბიოტური ფაქტორის
მიმართ?
გამოთვალე - ჩატარებული კვლევიდან
კითხვა 7. რამდენი სმ-ით მოიმატა აღმონაცენის სიგრძემ მე-7 მე-14 დღის შუალედში 10-
ვე თეფშზე განთავსებულ აღმონაცენზე. პასუხი წარმოადგინეთ მმ - ში!

თეფში I II III IV V VI VII VIII IX X

სმ

კითხვა 8. სულ რამდენი მლ წყალი დასჭირდა 14 დღის განმავლობაში 10-ე ნიმუშს?

თეფში I II III IV V VI VII VIII IX X

სმ

კითხვა 9. 14 დღის შემდეგ რომელი აღმონაცენის სიგრძეა ყველაზე მოკლე და ყველაზე

გრძელი?
კითხვა 10. განსაზღვრე (წყლის რაოდენობის მიხედვით) გამძლეობის საზღვრები. ახსენი
მიღებული შედეგი?
კითხვა 11. დაადგინე წყლის (დღიური) ოპტიმუმი (რაოდენობა - მლ) თესლის
აღმოცენებისთვის.
 მოიძიე ინფორმაცია
კითხვა 12. იმსჯელე რა როლი აქვს ნიადაგის სტრუქტურის ცოდნას წინასწარ მცენარეების
დარგვამდე ან დათესვამდე?
კითხვა 13. იმსჯელე მცენარის ზრდა-განვითარებისთვის საჭირო წყლის ოპტიმუმი
შეიცვლება თუ არა ნიადაგის სხვადასხვა სტრუქტურის დროს?

რეფლექსია შენი უკუკავშირი

თავიდან, რომ ატარებდე კვლევას

რას გააკეთებდი განსხვავებულად
და რატომ?

რისი გაკეთება გსურდა და ვერ

შეძელი კვლევითი სამუშაოს
განმავლობაში?
 რა სიძნელეებს წააწყდი კვლევის
პროცესში?

როგორ გამოიყენებ მიღებულ

გამოცდილებას მომავალში?

ყურადღება : რეფლექსიას დაურთე კვლევის პერიოდში გადაღებული ფოტომასალა.

 ეს უნდა ვიცოდეთ

ეკოსისტემაში მცხოვრებ ცოცხალ ორგანიზმებზე მოქმედებენ ფაქტორები, რომელიც

ცნობილია, როგორც ეკოლოგიური ფაქტორები.

ეკოლოგიური ფაქტორებია : აბიოტური (არაცოცხალი ბუნების ყველა კომპონენტი -

ნიადაგი, წყალი, სინათლე, ტემპერატურა, ტენიანობა და სხვ.), ბიოტური (ურთიერთობები
პოპულაციის ინდივიდებს შორის -კონკურენცია, სიმბიოზი, პარაზიტიზმი, მტაცებლობა,
კონკურენცია, ადამიანის ზეგავლენა გარემოზე - გამოწვეული ტყის ხანძარი ან მისი
გაჩეხვა, გზების გაყვანა, ტბის ამოშრობა, ნადირობა, თევზჭერა, გარემოს სხვადასხვა
ფორმით დაბინძურება და ა.შ

ეკოსისტემებში მუდმივად იცვლება ცოცხალი ორგანიზმებისა თუ მათი პოპულაციების

რაოდენობა, რაც დამოკიდებულია ეკოლოგიურ ფაქტორების გავლენაზე.
 ოპტიმუმია ფაქტორის ის მნიშვნელობაა, რომლის დროსაც ორგანიზმები ყველაზე
კარგად გრძნობენ თავს და მათი ცხოველქმედება მაქსიმალურია.
 გამძლეობის საზღვრებია - ფაქტორის უკიდურესი მნიშვნელობები, რომლის
ფარგლებში შეუძლია არსებობა ამა თუ იმ ცოცხალ ორგანიზმს.
 შემზღუდველი ფაქტორია, თუ რომელიმე ფაქტორის მნიშვნელობა გასცდა
გამძლეობის საზღვრებს და ცოცხალი ორგანიზმის არსებობა შეუძლებელია.

13
 დამხმარე მასალა

მითითებები თეორიული ნაწილისათვის

• აბიოტური ფაქტორები

ეკოლოგიური ფაქტორები

მითითებები პრაქტიკული ნაწილისათვის

14
რეკომენდაციები შეფასებაზე

ჯამური შეფასება - 30 ქულა

ქულების დეტალური მონაცემი

კრიტერიუმი - ქულა

მოსწავლის ანალიზის ფურცელი - 1ქულა

შესავსები ფორმები - 3 გრაფიკი 1 – 1 ქულა
რეფლექსია - 1 ქულა
კვლევის ოქმი
შესრულებულია კვლევის ყველა ეტაპი :
მიზანი - 1 ქულა
საკვლევი კითხვა - 1 ქულა
ჩატარებული კვლევა - 10 ვარაუდი - 1 ქულა
ცვლადები - 1 ქულა
კვლევის დაგეგმვა და ჩატარება - 2 ქულა
მონაცემები და შედეგები, შედეგების ანალიზი - 2 ქულა
დასკვნა - 2 ქულა
1-9 კითხვა - 1 ქულა (9ქულა)
კითხვაზე პასუხები - 17
10-13 კითხვა - 2 ქულა (8 ქულა)

2 ქულიანი კითხვის შეფასება 1 ქულიანი კითხვის შეფასება

✔ პასუხი ამომწურავადაა გაცემული ✔ პასუხი ამომწურავადაა გაცემული

2 ქულა 1 ქულა
✔ პასუხი არაა სრულყოფილ ✔ პასუხი არასწორია ან არაა
1 ქულა გაცემული 0 ქულა
✔ პასუხი არასწორია ან არაა
გაცემული 0 ქულა

15