Tình yêu, vẻ đẹp thiên nhiên ngày hè và vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi trong bài thơ

Cảnh ngày
hè.

Bài làm

Nguyễn Trãi là một nhà thơ, nhà văn hóa lớn của dân tộc Việt Nam. Với tài năng của mình, ông đã để lại
một sự nghiệp văn học đồ sộ, phong phú và chúng đã giúp người đọc phần nào cảm nhận được vẻ đẹp tâm
hồn cao cả trong nhân cách của ông. Vẻ đẹp ấy được thể hiện rõ nét qua nhiều tác phẩm nổi tiếng, trong
đó có lẽ tiêu biểu nhất là bài thơ Cảnh ngày hè. Tác phẩm không chỉ miêu tả vẻ đẹp thiên nhiên ngày hè
và tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống của ông mà ẩn trong đó là một tấm lòng lo cho nước, cho dân
của Nguyễn Trãi, dù là trong những lúc nhàn rỗi nhưng vẫn không ngừng cháy bỏng:

Rồi hóng mát thuở ngày trường,

Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.
Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.
Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,
Dân giàu đủ khắp đòi phuong.

Cảnh ngày hè được trích trong tập thơ Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi, một tập thơ phản ánh vẻ đẹp con
người của ông: người anh hùng với lí tưởng nhân nghĩa, yêu nước, thương dân, yêu thiên nhiên, con
người và cuộc sống.

Bằng ngòi bút tài hoa của mình, Nguyễn Trãi đã khắc họa bức tranh ngày hè đầy sinh động, rực rỡ sắc
màu và ngập tràn sức sống. Ngay từ câu thơ đầu tiên, ông đã cho thấy một tình yêu thiên nhiên say nồng
nơi tâm hồn mình:

Rồi hóng mát thuở ngày trường

Nguyễn Trãi hiện lên trong một tâm thế thảnh thơi, thư thái trước thiên nhiên. Suốt cả cuộc đời bộn bề
của mình, đây là một trong những ngày nhàn rỗi hiếm hoi mà ông có được. Cũng chính trong khoảnh
khắc ấy ông đã dành trọn tâm hồn mình cho thiên nhiên, như hòa mình vào vạn vật để có thể sâu sắc thẩm
thấu hết cái đẹp của đất trời. Không chỉ vậy, tình yêu của ông còn được thể hiện ở cách cảm nhận hết sức
tinh tế thông qua sự nhạy cảm và phối hợp nhịp nhàng của nhiều giác quan:

Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.

Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.
Cảnh mùa hè qua tâm hồn, tình cảm của ông như bừng bừng sức sống: cây và hoa, người và vật đều bộc
lộ hết vẻ đẹp của nó: màu lục của lá hòe, màu đỏ của hoa lựu, màu vàng của ánh nắng chiều tà và cả màu
hồng của cánh sen đang e ấp. Tầm nhìn của tác giả trải từ gần ra xa, khéo léo đan cài sắc đỏ của thạch lựu
trước hiên nhà cùng sắc hồng của ao sen. Câu trên tả sắc, câu dưới gợi hương. Thiên nhiên như chứa chan
biết bao cảm xúc, lục dịu nhẹ lan tỏa, lúc bừng bừng phun trào. Để rồi cuối cùng đọng lại cảm giác man
mác tiếc nhớ làn hương thanh thoát của sen hồng lúc cuối hè. Phải là một người có tâm hồn tinh tế lắm thì
mới có thể diễn tả cùng một lúc nhiều cảm giác như vậy chỉ trong vài ba câu thơ cô đọng. Thế nhưng,
Nguyễn Trãi không chỉ nhìn mùa hè bằng mắt mà còn lắng nghe cả những âm thanh muôn vẻ của thiên
nhiên, của con người:
Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương

Giờ đây, những âm thanh được cảm nhận từ xa đến gần, từ “lao xao” đến “dắng dỏi”. Thiên nhiên không
hề tĩnh lặng u trầm mà lại rất sôi động và gần gũi với tấm lòng thiết tha yêu cuộc sống của nhà thơ. Cuộc
sống của những người dân làng chài cũng vô cùng tấp nập và sống động. Nguyễn Trãi đã rất thành công
trong việc tạo nên sự sinh động cho bức tranh ngày hè của ông: có sự kết hợp hài hòa giữa các đường nét,
màu sắc, âm thanh đi cùng con người và cảnh vật để kiến tạo nên một bức tranh có hồn, đầy tính gợi tả và
sâu lắng. Cảnh vật dù đang diễn ra ở cuối ngày nhưng với sự cảm nhận của nhà thơ thì sự sống dường như
không dừng lại bởi cái cách dùng từ chắt lọc và chuẩn xác của ông. Các từ ngữ “đùn đùn”, “giương”,
“phun” như có một cái gì thôi thúc từ bên trong đang ứa căng, tràn đầy không cách nào kìm hãm lại được.
Là trạng thái của một ngày hè rạo rực sức sống.

Nguyễn Trãi đã dùng tài năng văn học của mình để thể hiện một tình yêu lớn nơi tâm hồn ông. Nếu không
có tình yêu thiên nhiên, cuộc sống thì ắt hẳn ông đã không dành thời gian để ngắm những màu sắc rực rỡ
của thiên nhiên đầy sức sống, hay lắng nghe những âm thanh tươi vui của cuộc đời. Rồi trong giây phút
đắm say trước vẻ đẹp ấy, tấm lòng vì nước vì dân của ông lại cùng cơn “say” mà bùng lên, tạo nên sự dồn
nén cảm xúc qua hai câu kết bài:

Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng

Dân giàu đủ khắp đòi phương.
Tình yêu thiên nhiên, yêu đời của ông luôn luôn gắn bó mật thiết với lòng yêu nước, thiết tha với nhân
dân. Mong ước của Nguyễn Trãi thật giản dị mà lại vô cùng cao quý: tác giả mong muốn có được cây đàn
của vua Ngu Thuấn để gảy khúc Nam phong ca ngợi cuộc sống thái bình, mong muốn người dân có thể
có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Khát vọng ấy cho thấy tấm lòng ái ưu với dân với nước, một tấm lòng
cao đẹp, tha thiết đến trọn đời.
Cảnh ngày hè là một bài thơ sáng tạo và vô cùng sâu sắc, với kết tinh câu lục ngôn ở cuối bài vô cùng
ngắn gọn, hàm súc nhưng lại giàu ý nghĩa. Ngôn từ mà Nguyễn Trãi dùng thật giản dị mà lại phong phú
và linh hoạt, diễn tả một cách đầy đủ và chân thực nhất khung cảnh thiên nhiên để rồi qua đó cảm nhận cả
vẻ đẹp tâm hồn của ông.

Bằng việc sử dụng thể thơ thất ngôn Đường luật một cách thuần thục, với điểm nhấn là câu lục ngôn ở
cuối bài, bài thơ Cảnh ngày hè không chỉ giúp ta thấy được một Nguyễn Trãi có tình yêu thiên nhiên với
những cảm nhận tinh tế và sắc bén, mà nổi bật hơn nữa đó chính là tấm lòng ưu ái, ngày đêm lo nghĩ cho
dân cho nước. Dù ra sao đi nữa, cả cuộc đời của Nguyễn Trãi cũng vẫn là vì nước, vì dân, suốt đời cống
hiến mà không đòi hỏi nhận lại điều gì.