Zanim uczniowie rozpoczną czytanie powieści, powinni poznać zagadnienia, które będą omawiane na poszczegól-

nych lekcjach, aby w trakcie lektury mogli zaznaczyć odpowiednie fragmenty.

1. W jaki sposób Henryk Sienkiewicz przygotowywał się do napisania powieści Quo vadis?
2. Świat pogan i świat chrześcijan w powieści Quo vadis.
3. „Miłość wszystko przetrzyma... ”, czyli historia miłości Ligii i Winicjusza.
4. „Człowiek to brzmi dumnie” – rozważania o postawach bohaterów powieści Quo vadis.
5. Obraz starożytnego Rzymu w powieści Henryka Sienkiewicza Quo vadis.

U źródeł chrześcijaństwa. Henryk Sienkiewicz Quo vadis

Temat: W jaki sposób Henryk Sienkiewicz przygotowywał się do
napisania powieści Quo vadis?
(czas realizacji – 1 godzina lekcyjna)

Cele wynikające z podstawy programowej. Uczeń:

 yszukuje w tekście potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu popularnonaukowego (I.2.1),
w
korzysta z informacji zawartych w różnych źródłach, gromadzi wiadomości, selekcjonuje informacje (podstawa
4–6, IV.3),
pogłębia swoją wiedzę przedmiotową (IV.5),
odróżnia informacje o faktach od opinii (podstawa 4–6, I.2.6).

Metody i techniki:
praca z tekstem

Formy pracy:
jednostkowa

Materiały:
 brazy Henryka Siemiradzkiego
o
załączniki załącznik 1 , załącznik 2

Tok lekcji:
1. Realizacja tego tematu będzie się koncentrować na umiejętności czytania ze zrozumieniem i poszukiwaniu infor-
macji we fragmencie tekstu popularnonaukowego Tadeusza Sinki oraz we fragmentach hasła pochodzącego
z przewodnika encyklopedycznego Literatura polska. Dobrze byłoby także, o ile to możliwe, zaprezentować uczniom
wymienione w tekście obrazy Henryka Siemiradzkiego. Uczniowie otrzymują załączniki załącznik 1
i załącznik 2 . Pracują indywidualnie przez około 30 minut. Końcową część lekcji przeznaczamy na spraw-
dzenie wyników samodzielnej pracy z tekstem, ewentualne poprawki i uzupełnienia. Wypełniony załącznik
załącznik 2 uczniowie wklejają do zeszytu.
2. Praca domowa.
Korzystając ze słownika języka polskiego, wyjaśnij pisemnie znaczenia pojęć: pogaństwo, chrześcijaństwo.

1
 Załącznik 15a

załącznik 1
Tekst
PG2nn s. 205 I
Sam tytuł [. . .] powieści Henryka Sienkiewicza [. . .] Quo vadis (Warszawa 1896,
druk w „Gazecie Polskiej” od 1894), streszczający legendę o zatrzymaniu św.
Piotra wychodzącego podczas prześladowania chrześcijan z Rzymu przez zjawę
PG2nn s. 206
Chrystusa, wskazuje [na to], że autor patrzy na Rzym ze stanowiska chrześcijań-
skiego i z tego stanowiska piętnuje [rozpasane życie Rzymian] [.Załącznik . .], ale głębokie 15a
wykształcenie klasyczne i rozmiłowanie w pięknie starożytnym pozwala mu [. . .]
ukazać
Tekst I i owo piękno zmysłowe jako odpowiednik piękna moralnego wyznawców
Chrystusa.
Załącznik Jego wizja piękna pogańskiego robi takie wrażenie, jak rzymskie obrazy
Sam tytuł [.15a . .] powieści Henryka Sienkiewicza [. . .] Quo vadis (Warszawa 1896,
Henryka Siemiradzkiego [. . .]. Nie wiem, czy [. . .] Dirce chrześcijańska z r. 1896
druk w „Gazecie Polskiej” od 1894), streszczający legendę o zatrzymaniu św.
znana już była Sienkiewiczowi z jakiegoś szkicu, gdy pisał kulminacyjną scenę
Piotra IIwychodzącego podczas prześladowania chrześcijan z Rzymu przez zjawę
Tekst
swej powieści (t. III, r. 23: Ligia przywiązana do tura na arenie), ale to pewne,
Chrystusa, wskazuje [na to], że autor patrzy na Rzym ze stanowiska chrześcijań-
że znał sławne
QUO VADIS. Powieść Pochodniez czasów Nerona z r. 1876
Nerona, powieśći wiele innych obrazów
H. Sienkiewicza ze świata
[. . .]. Pomysł jej
skiego i z tego stanowiska piętnuje [rozpasane życie Rzymian] [. . .], ale głębokie
greckiego i rzymskiego [. . .]. Jakkolwiek było, to
wyrósł ze znamiennej dla kultury XIX w. mody na dzieła o tematyce antycznejpewne, że do wyrażenia w słowach
wykształcenie klasyczne i rozmiłowanie w pięknie starożytnym pozwala 9 mu [. . .]
iwizji antycznych Siemiradzkiego
wczesnochrześcijańskiej oraz dobrejwiodła go doskonała
orientacji autora w znajomość
topografiiGrecji i Rzymu,
i pamiątkach
ukazać i owo piękno zmysłowe jako4 odpowiednik piękna moralnego 5 wyznawców
udokumentowana
kultury staroż. Rzymu. Wycieczką
Orientację do Aten i prześlicznym
tę, opartą na lekturzeListem
dzieł z Rzymu
Tacyta i. Swetoniusza
Na wybranie
Chrystusa. Jego wizja piękna pogańskiego robi takie wrażenie, jak rzymskie obrazy
czasów
oraz Nerona wpłynęła,
XIX-wiecznych historyków,prócz obrazów
jak E. Renan Siemiradzkiego,
(Antychryst powieść Kraszewskiego
), i pisarzy, jak [. . .]
Henryka Siemiradzkiego [. . .]. Nie wiem, czy [. . .] Dirce chrześcijańska z r. 1896
Rzym za Nerona,
Krasiński (Irydion), z której,
Kraszewski prócz (Rzym
tła, utkwiły mu w pamięci
za Nerona), dziejełączył
Sienkiewicz nawrócenia Juliusa
z podziwem
znana już była Sienkiewiczowi z jakiegoś szkicu, gdy pisał kulminacyjną scenę
Flaviusa pod wpływem miłości do chrześcijanki i jego
dla płócien [. . .] H. Siemiradzkiego [. . .]. Do inspiracji tych trzeba dodać wywodyprzyjaciela, hulaki Luciusa
swej powieści (t. III, r. 23: Ligia przywiązana do tura na arenie), ale to pewne,
Helvidiusa,
W. Kętrzyńskiegona widok męczeństwa m.in.
o Słowianach, chrześcijan.
o LygachTen (1868),
motyw przeniósł
których uczonySienkiewiczten
że znał sławne Pochodnie Nerona z r. 1876 i wiele innych obrazów ze świata
na swego Chilona [. . .]. Tu czytał również o cnotliwej
uważał za lud mieszkający między Wisłą a Odrą, oraz studium K. Morawskiego wdowie Celii, zastąpionej
greckiego i rzymskiego [. 10 . .]. Jakkolwiek było, to pewne, że do wyrażenia w słowach
u niego przez Pomponię
Petroniusz-Arbiter (1894) Grecynę . [. . .]. O tych [inspiracjach], odebranych przez
wizji antycznych Siemiradzkiego wiodła go doskonała znajomość Grecji i Rzymu,
Sienkiewicza od Kraszewskiego, wspominamy tylko dlatego, by zwrócić uwagę
udokumentowana Wycieczką do Aten4 i prześlicznym Listem z Rzymu5. Na wybranie
na [. . .] rozwój literatury [. . .], który sprawia, że następca może pewne motywy
czasów Nerona wpłynęła, prócz obrazów Siemiradzkiego, powieść Kraszewskiego
przedstawić doskonalej niż znany mu poprzednik. [. . .]
Rzym za Nerona, z której, prócz tła, utkwiły mu w pamięci dzieje nawrócenia Juliusa
Ale Sienkiewicz był zanadto wielkim Europejczykiem, by poprzestać na tradycji do-
Flaviusa
PG2nn s. pod wpływem miłości do chrześcijanki i jego przyjaciela, hulaki Luciusa
206 Kraszewskiego
mowej i studiowaniu starożytnych źródeł przez niego wskazanych,
Helvidiusa, 6na widok męczeństwa chrześcijan. Ten motyw przeniósł Sienkiewicz
więc Tacyta , Swetoniusza7 i innych. Rozejrzał się więc po literaturze francuskiej
na swego Chilona [. . .]. Tu czytał również o cnotliwej wdowie Celii, zastąpionej
i tu, prócz paru powieści z czasów Nerona, znalazł Renana studium o Neronie
u niego przez Pomponię Grecynę [. . .]. O tych [inspiracjach], odebranych przez
pt. Antychryst (1873). Tu występuje przy boku Nerona Petroniusz taki właśnie jak
Sienkiewicza od Kraszewskiego, wspominamy tylko dlatego, by zwrócić uwagę
u Sienkiewicza, a różniący się od Petroniusza Tacytowego [. . .]8.
na [. . .] rozwój
Załącznik 15a literatury [. . .], który sprawia, że następca może pewne motywy
przedstawić doskonalej niż znany mu poprzednik. [. . .]
Ale Sienkiewicz był zanadto wielkim Europejczykiem, by poprzestać na tradycji do-
Tekst
mowejIIKraszewskiego i studiowaniu starożytnych źródeł przez niego wskazanych,
QUO VADIS.6, Powieść
więc Tacyta Swetoniusza z czasów7
Nerona,
i innych. powieść
Rozejrzał sięH.więc
Sienkiewicza
po literaturze[. . .]. francuskiej
Pomysł jej
wyrósł ze znamiennej
i tu, prócz paru powieści dla z kultury
czasówXIX w. mody
Nerona, na dzieła
znalazł Renana o tematyce
studium oantycznej
Neronie
9
ipt.
wczesnochrześcijańskiej oraz dobrej orientacji autora
Antychryst (1873). Tu występuje przy boku Nerona Petroniusz taki właśnie jak w topografii i pamiątkach
kultury staroż. Rzymu. Orientację tę, opartą naTacytowego
lekturze dzieł 8
u Sienkiewicza, a różniący się od Petroniusza [. . .]Tacyta
. i Swetoniusza
oraz XIX-wiecznych historyków, jak E. Renan (Antychryst ), i pisarzy, jak [. . .]
Krasiński
4 (Irydion), Kraszewski (Rzym za Nerona), Sienkiewicz łączył z podziwem
H. Sienkiewicz, Wycieczka do Aten, „Niwa” 1889, nr 1–5.
dla5 płócien [. . .] H. Siemiradzkiego [. . .]. Do inspiracji tych trzeba dodać wywody
W. H. Sienkiewicz, List
Kętrzyńskiego o z Słowianach,
Rzymu. . ., „Gazeta m.in. polska” 1879, nr
o Lygach 234.
(1868), których uczony ten
6
Tacytza
uważał (ok.lud55–120 p.n.e.) – największy
mieszkający między Wisłąhistoryk a rzymski,
Odrą, oraz mówca, polityk,
studium K.autor Roczników
Morawskiego
obejmujących okres od śmierci 10 Augusta do czasów Nerona.
Petroniusz-Arbiter (1894) .
7
Swetoniusz (ok. 70–140 p.n.e.) – pisarz rzymski, autor licznych pism o treści historyczno-
-biograficznej.
8
T. Sinko, Quo vadis, [w:] Henryk Sienkiewicz, oprac. J. Kulczycka-Saloni, Warszawa 1966,
s.4286–290.
H. Sienkiewicz, Wycieczka do Aten, „Niwa” 1889, nr 1–5.
5
H. Sienkiewicz, List z Rzymu. . ., „Gazeta polska” 1879, nr 234.
6
Tacyt (ok. 55–120 p.n.e.) – największy historyk rzymski, mówca, polityk, autor Roczników
obejmujących okres od śmierci Augusta do czasów Nerona.
7
Swetoniusz (ok. 70–140 p.n.e.) – pisarz rzymski, autor licznych pism o treści historyczno-
-biograficznej.
8
T. Sinko, Quo vadis, [w:] Henryk Sienkiewicz, oprac. J. Kulczycka-Saloni, Warszawa 1966,
s. 286–290.
9
Topografia – ukształtowanie terenu z charakterystycznymi szczegółami: budowlami,
lasami, wzniesieniami itp.
10
Literatura polska. . ., s. 268.

2
załącznik 2
Załącznik 15b

1. Jak się ukazywała powieść, zanim wydano ją w formie książkowej?

...............................................................................................................................

2. W którym roku się pojawiło książkowe wydanie powieści Quo vadis?

...............................................................................................................................

3. Skąd autor zaczerpnął pomysł na tytuł powieści?

...............................................................................................................................

4. Z jakich źródeł literackich korzystał Henryk Sienkiewicz, pisząc swą powieść?

a) polskich .............................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

b) obcych ...............................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

5. Zdecyduj, czy poniższe zdania są prawdziwe czy fałszywe. Zaznacz odpowiednio

P – prawda lub F – fałsz.

 Autor patrzy na świat antyczny z punktu widzenia chrześcijanina.

 Z powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego autor zaczerpnął pomysł na postaci
Petroniusza i Tygellina.
 Motywy znane z powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego nie pojawiły się
w powieści Henryka Sienkiewicza.
 Inspiracją dla Henryka Sienkiewicza było malarstwo o tematyce antycznej, m.in.
obrazy Henryka Siemiradzkiego.
 Henryk Sienkiewicz nigdy nie był ani w Grecji, ani w Rzymie.

6. Z tekstu Tadeusza Sinki wypisz jeden fakt i jedną opinię.

fakt .......................................................................................................................

...............................................................................................................................

opinia ....................................................................................................................

...............................................................................................................................

3
 U źródeł chrześcijaństwa. Henryk Sienkiewicz Quo vadis
Temat: Świat pogan i świat chrześcijan w powieści Quo vadis
(czas realizacji – 1–2 godziny lekcyjne)

Cele wynikające z podstawy programowej. Uczeń:

 yszukuje w tekście potrzebne informacje (I.2.1),
w
rozpoznaje rodzinę wyrazów (II.1.2),
stosuje poprawne formy gramatyczne wyrazów odmiennych (podstawa 4–6, II.1.6),
wskazuje wartości w utworze oraz określa wartości ważne dla bohatera (podstawa 4–6, I.1.20).

Metody i techniki:
praca z tekstem, dyskusja

Formy pracy:
jednostkowa, zbiorowa

Tok lekcji:
1. Odczytanie zadania domowego.
2. Utworzenie rodziny wyrazów związanych ze słowami: pogaństwo, chrześcijaństwo.
pogaństwo: poganin, poganka, pogański
chrześcijaństwo: chrzest, chrzestny, chrzcić, chrześcijański, chrześcijanin, chrześcijanka
3. Odmiana w liczbie pojedynczej i mnogiej rzeczowników: poganin, chrześcijanin.
Wskazani uczniowie zapisują na tablicy odmianę podanych rzeczowników. Nauczyciel zwraca uwagę na temat od-
mienianych rzeczowników w liczbie pojedynczej i mnogiej.
4. Nauczyciel podaje i zapisuje na tablicy temat lekcji.
5. Podział bohaterów powieści na pogan i chrześcijan, postaci historyczne i fikcyjne. Nauczyciel przygotowuje paski
papieru z imionami postaci, paski te za pomocą magnesów uczniowie umieszczają w odpowiedniej rubryce naryso-
wanej na tablicy tabeli.
Rozmowa na temat stylu życia pogan i chrześcijan oraz wyznawanych przez nich wartości i zasad.
Każda z wymienionych postaci powinna być krótko przedstawiona w formie ustnej.
Tabela jest uzupełniana w miarę przybywania nowych informacji.

poganie chrześcijanie
postaci historyczne postaci fikcyjne postaci historyczne postaci fikcyjne
Neron Winicjusz św. Piotr Apostoł Ligia
Poppea Sabina Chryzotemis Paweł z Tarsu Ursus
Seneka Eunice Pomponia Grecyna
Lukan Chilon Chilonides Miriam
Watyniusz Kroton Nazariusz
Witeliusz Kryspus
Petroniusz Glaukus
Akte
Tygellinus
Aulus Plaucjusz
pochodzenie społeczne
– głównie patrycjusze – głównie plebejusze

4
 warunki życia
– wspaniały pałac cesarski – ubogie insule
– reprezentacyjne wille – surowe, pozbawione ozdób wnętrza
– letnie rezydencje – skromne wyposażenie
– bogaty i piękny wystrój wnętrz – proste posiłki
– otaczanie się dziełami sztuki
– wygoda
– bogactwo, zbytek, przepych
– wymyślne potrawy
wyznawane wartości i zasady, styl życia
– powierzchowna wiara w wielu bogów – głęboka wiara w jedynego Boga
– szeroko pojmowany estetyzm, umiłowanie piękna: – skromne życie
ciała (dbałość o higienę, zabiegi upiększające), ubioru, – miłość bliźniego
wystroju wnętrz
– zdolność wybaczania krzywd
– umiłowanie sztuki i filozofii
– wiara w szczęśliwe życie wieczne i Królestwo Niebieskie
– dbałość o sprawy doczesne
– szacunek dla życia
– uprzyjemnianie sobie życia licznymi rozrywkami, brak
– walka z pokusami
umiaru (nocne uczty na dworze Nerona), a nawet okru-
cieństwo (igrzyska) – dążenie do zbawienia
– pycha – brak lęku przed śmiercią
– mściwość i przemoc – godność, honor
– pogarda dla ludzi niższego stanu – życie w czystości
– brak szacunku dla ludzkiego życia – prawda
– lęk przed śmiercią – odwaga
– szlachetność

5. Praca domowa.
Przygotuj ustne opowiadanie o miłości Winicjusza i Ligii. Naucz się ciekawie je wygłaszać.

5
 PG2nn s. 149

U źródeł chrześcijaństwa. Henryk Sienkiewicz Quo vadis

Propozycje opracowania lektur omawianych w całości
Temat: „Miłość wszystko przetrzyma... ”, czyli historia 149
miłości
5. Praca domowa. Ligii i Winicjusza
Przygotuj ustne opowiadanie o miłości Winicjusza i Ligii. Naucz się ciekawie je
wygłaszać.
(czas realizacji – 1 godzina lekcyjna)

Cele wynikające z podstawy programowej. Uczeń:

Temat: „Miłość wszystko przetrzyma. . .”, czyli historia miłości Ligii
 yszukuje w tekście potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu (I.2.1),
w
i Winicjusza.
rozwija umiejętność krytycznego myślenia
(czas realizacji – 1i lekcja)
formułowania opinii (IV.8),
zna sposoby wzbogacania słownictwa (II.2.3),
Cele lekcji:
gromadzi i porządkuje materiał rzeczowy potrzebny do tworzenia wypowiedzi (III.1.2).
 wzbogacanie słownictwa
 wykorzystywanie fragmentów tekstu jako argumentów
Metody i techniki: uzasadnianie własnych sądów
 kształtowanie
praca z tekstem, opowiadanie wrażliwości
ustne, dyskusjauczniów
 współpraca w grupie
Formy pracy:
Metody, techniki: praca z tekstem, opowiadanie ustne, dyskusja
zbiorowa, grupowa
Formy pracy: zbiorowa, grupowa
Tok lekcji:
Przebieg lekcji:
1. Ćwiczenia słownikowe.
1. Ćwiczenia
• Gromadzenie wyrazów słownikowe.
pokrewnych do wyrazu miłość, np.
 Gromadzenie wyrazów pokrewnych do wyrazu miłość, np.

miłość

miłować miłostka miłosny miłościwy

umiłować miłośnie miłościwie

 Zapisanie związków frazeologicznych z wyrazem miłość, np. miłość po grób,

pierwsza miłość, szalona miłość, zapłonąć do kogoś miłością, wyleczyć się
• Zapisanie związków frazeologicznych z wyrazem miłość, np. miłość po grób, pierwsza miłość, szalona
z miłości itp.
miłość,
zapłonąć do kogośmiłością, wyleczyć się z miłości itp.
Wskazanie tych wyrazów i związków, których można użyć, mówiąc o miłości Ligii
• Wskazanie tych wyrazów i związków, których można użyć, mówiąc o miłości Ligii i Winicjusza.
i Winicjusza.

2. Przedstawienie 2. Przedstawienie przez wybranych uczniów najważniejszych wydarzeń składają-

przez wybranych uczniów najważniejszych wydarzeń składających się na historię miłości Wini-
cych się na historię miłości Winicjusza i Ligii.
cjusza i Ligii.
3. Uczniowie podzieleni na grupy omawiają wątek miłosny na podstawie pytań
3. Uczniowie podzieleni na grupy
nauczyciela omawiają
(jedno pytanie wątek miłosny
przypada nagrupy).
na trzy podstawie pytań nauczyciela (jedno pytanie przypa-
da na trzy grupy).  Jak się zmieniło uczucie Winicjusza do Ligii?
Początkowo
• Jak się zmieniło uczucie Winicjusz
Winicjusza był zauroczony i zachwycony niezwykłą urodą Ligii. Nie
do Ligii?
mógł się pogodzić z odrzuceniem.
Początkowo Winicjusz był zauroczony i zachwycony niezwykłąBył bowiem
urodąprzekonany, że Ligia
Ligii. Nie mógł powinna z odrzuceniem.
się pogodzić
się czuć uszczęśliwiona i wyróżniona okazywanymi jej względami. Ucieczka
Był bowiem przekonany, że Ligia powinna się czuć uszczęśliwiona
i wyróżniona okazywanymi jej względami. Ucieczka Ligii na tyle go wzburzyła, że gotów był ją zranić. Uważał po-
nadto, że jako Rzymianin ma władzę nad Ligią – zakładniczką Rzymu – i że jest mu ona winna posłuszeństwo. Nie
rozumiał jej religii. Z czasem jego uczucia się zmieniły. Wpłynęło na to przede wszystkim poznanie chrześcijan, to,
że w chorobie okazali mu miłosierdzie, współczucie i troskę. Zrozumiał, że Ligia go kocha, ale nie może zaakcepto-
wać wyznawanych przez niego wartości. Uczucia Winicjusza się zmieniały od zachwytu i pożądania, przez złość,
gniew, żal, niepewność, zgryzotę, poświęcenie, po szczęście i spełnienie.
• Jaka była miłość Ligii do Winicjusza?
Ligia również początkowo była zauroczona Winicjuszem. Najprawdopodobniej była to też jej pierwsza młodzień-
cza miłość. Choć Ligia kochała Winicjusza, to jednak jego postępowanie sprawiło, że postanowiła przed nim uciec.
System wartości, w jakim została wychowana, nie pozwalał jej zaakceptować tego, co zaproponował jej Winicjusz.

6
Jej uczucia były pełne sprzeczności. Bała się, że kochając poganina, popełnia grzech. Dopiero Piotr Apostoł rozwiał
jej wątpliwości, zapewniając: „[. . .] wiedz, że nie masz winy w miłości twojej”.
Największym dowodem jej miłości było uratowanie Winicjuszowi życia i pełna troskliwości opieka nad rannym.
Miłość Ligii była szczera, szlachetna i czysta.

4. Prezentacja wyników pracy:

• wymiana opinii,
• wzajemne uzupełnianie się grup pracujących nad tym samym pytaniem.

5. Rozmowa o tym, w jaki sposób miłość zmieniła Ligię, a jak wpłynęła na Winicjusza. Zapisywanie wniosków, na
przykład w tabeli.

Ligia Marek Winicjusz

– dojrzała psychicznie i emocjonalnie
– miała okazję zastosować w życiu nauki Chrystusa –
okazać miłosierdzie, wybaczyć krzywdy
– okazała się prawdziwą chrześcijanką
– miłość dała jej poczucie siły
– wyzbył się egoizmu i pychy
– poznał nową religię
– zrozumiał Ligię i jej system wartości
– z czasem dostrzegł w Ligii nie tylko piękno zewnętrzne
– przestał traktować z pogardą ludzi niższego stanu
– nauczył się panować nad gniewem
– stał się cierpliwy
– zrozumiał, że są wartości ważniejsze niż władza,
bogactwo
– stał się chrześcijaninem

Uwaga. W rozważaniach nad ostatnim pytaniem i w wypełnieniu tabeli pomogą m.in. fragmenty z rozdziałów:
21., 25., 26., 27. Można też zrezygnować z wypełnienia tabeli i ograniczyć się jedynie do wypowiedzi uczniów
i odczytywania stosownych fragmentów.

6. Praca domowa (do wyboru).

Rozważ w formie pisemnej, kto – według ciebie – dzięki miłości zyskał więcej: Winicjusz czy Ligia.
Wyraź swoją opinię na temat miłości Akte do Nerona lub Eunice do Petroniusza.

7
 U źródeł chrześcijaństwa. Henryk Sienkiewicz Quo vadis
Temat: „Człowiek to brzmi dumnie” – rozważania o bohaterach
powieści Quo vadis
(czas realizacji – 2 godziny lekcyjne)

Cele wynikające z podstawy programowej. Uczeń:

 yszukuje w tekście potrzebne informacje (I.2.1),
w
charakteryzuje bohaterów w czytanych utworach (podstawa 4–6, I.1.9),
gromadzi i porządkuje materiał rzeczowy potrzebny do tworzenia wypowiedzi (III.1.2),
zna sposoby wzbogacania słownictwa (II.2.3),
tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: charakterystyka (III.2.1).

Metody i techniki:
praca z tekstem, prezentacja

Formy pracy:
grupowa

Materiały:
 ncyklopedie, leksykony historyczne i inne źródła
e
załączniki załącznik 3

Tok lekcji:
1. Przypomnienie kompozycji charakterystyki.
2. Wybór najciekawszych i najbardziej wyrazistych postaci, np. Neron, Petroniusz, Piotr Apostoł, Chilon Chilonides,
Tygellinus, Eunice, Akte, Poppea Sabina.
3. Podział klasy na grupy (każda grupa charakteryzuje jedną postać).
4. Rozdanie uczniom kartek z pytaniami, które będą pomocne w przygotowaniu charakterystyki ( załącznik 3 ),
oraz arkuszy papieru.
5. Prezentacja wyników pracy w grupach i jednoczesne notowanie najważniejszych cech przedstawianych postaci, np.
• Neron
– potężny władca Rzymu
– okrutny
– zbrodniarz
– człowiek nieznający w niczym umiaru
– tchórzliwy
– niespełniony artysta
• Petroniusz
– arbiter elegantiarum na dworze cezara
– esteta
– znawca sztuki i literatury
– intelektualista
– błyskotliwy, przenikliwy umysł
– epikurejczyk
• Piotr Apostoł
– uczeń Chrystusa żyjący zgodnie z określonym kodeksem moralnym
– kierujący się w życiu miłością bliźniego

8
– odważny
– życzliwy ludziom
– mądry
– spokojny
– dobrotliwy
• Chilon Chilonides
– wędrowny filozof
– przed przemianą: sprytny, przebiegły, chciwy, obłudny
– po przemianie: szczery, prawdomówny, odważny, nieugięty
• Tygellinus
– zwierzchnik pretorian
– pochlebca
– okrutnik
– podstępny
– pozbawiony skrupułów
– intrygant
• Akte
– wyzwolenica
– dawna kochanka Nerona
– dobra
– szlachetna
– opiekuńcza
– życzliwa
– wierna
• Eunice
– niewolnica, później wyzwolona przez Petroniusza
– kochająca
– szczera
– wierna
– skromna
• Poppea Sabina
– boska Augusta
– okrutna
– podła
– pełna nienawiści
– mściwa

6. Zgromadzenie związków frazeologicznych z wyrazami człowiek, ludzki i dopasowanie wybranych spośród nich do
prezentowanych postaci, np. być prawdziwym człowiekiem, swój człowiek, wielki człowiek, człowiek czynu, zacny
człowiek, światowy człowiek, szary człowiek, człowiek bez czci i wiary, niegodny człowiek, człowiek z głową, okazać
się człowiekiem, zrobić z kogoś człowieka, godność ludzka, być pozbawionym ludzkich uczuć.
7. Zapisanie tematu lekcji i skomentowanie zawartych w nim słów Maksyma Gorkiego. Czy zacytowane w temacie
słowa mogą dotyczyć wszystkich przedstawionych postaci?
8. Praca domowa.
Napisz charakterystykę jednego z bohaterów Quo vadis. Nadaj swej pracy oryginalny tytuł. Znajdź informacje
o powstaniu miasta Rzym i jego położeniu. W miarę możliwości przygotuj także ilustracje przedstawiające anty-
czne budowle Rzymu.

9
 załącznik16
Załącznik 3

Naszkicujcie charakteryzowaną postać (wewnątrz rysunku postaci należy wpisać

cechy dotyczące osobowości, charakteru itp., a na zewnątrz – wyglądu, stosunku
do innych ludzi itp.).
Neron
Co wiemy o jego przeszłości?
Jaką miał władzę?
Jak Sienkiewicz opisuje jego wygląd?
Jaka atmosfera panowała w Rzymie za jego rządów?
Jakimi ludźmi się otaczał?
Do czego przywiązywał wagę?
Jak spędzał czas?
Do jakich czynów był zdolny?
W jaki sposób traktował ludzi ze swego otoczenia?
Jak i dlaczego pozyskiwał sobie względy ludu?
Jak się zachowywał pod koniec swego panowania?
Jak zginął?
Petroniusz
Jaki nosił przydomek i czym było to uzasadnione?
Jaką miał pozycję na dworze Nerona?
Jaki wiódł tryb życia?
Czym się interesował?
Co było dla niego ważne?
Jaki był jego stosunek do cezara, a jaki – do ludzi, którzy otaczali władcę?
Czym zasłużył sobie na łaskę cezara?
Czym się wyróżniał na tle innych ludzi z otoczenia cezara?
Dlaczego się zdecydował popełnić samobójstwo?
Jak się przygotował do śmierci?
Apostoł Piotr
W jakich okolicznościach poznajemy tę postać?
Czego dowiadujemy się o jego przeszłości?
Jak traktowali go chrześcijanie?
Kim był dla nich?
Czego nauczał?
Jaki był jego stosunek do ludzi?
Jak się zachowywał w obliczu zagrożenia?
Komu i czemu był wierny?
Jak oceniał sytuację Rzymu?
Chilon Chilonides
Kim był?
W jakich okolicznościach go poznajemy?
Do
PG2nn s. jakiego zajęcia się najął i dlaczego?
209
Do jakich sposobów się uciekał, aby się wywiązać z zadania?
Jaki był jego stosunek do ludzi wysoko urodzonych, a jaki – do biedaków?
Co było dla niego ważne?
Jakie czyny Chilona najgorzej o nim świadczą?
Co spowodowało jego przemianę? Załącznik 16
Jak się zachowywał w obliczu śmierci?

Tygellinus
Jaką pełnił funkcję na dworze cezara?
Jak się zachowywał wobec cezara, a jak – wobec ludzi z otoczenia władzy?
Kogo i za co szczególnie nienawidził?
Co był gotów zrobić, aby ratować siebie?
Jakie okoliczności wykorzystał do realizacji własnych planów?
Kto mu sprzyjał?
Jak pokazywał swoją władzę?
Wobec kogo postępował ze szczególnym okrucieństwem?
Akte
Kim była?
Jak wyglądała?
Co wiemy o jej przeszłości?
Jaki był jej stosunek do Nerona?
Jak traktowała Ligię?
Jak oceniała postępowanie Winicjusza?
10
Co sądziła o chrześcijanach?
O czym świadczą jej czyny?
Kto mu sprzyjał?
Jak pokazywał swoją władzę?
Wobec kogo postępował ze szczególnym okrucieństwem?
Akte
Kim była?
Jak wyglądała?
Co wiemy o jej przeszłości?
Jaki był jej stosunek do Nerona?
Jak traktowała Ligię?
Jak oceniała postępowanie Winicjusza?
Co sądziła o chrześcijanach?
O czym świadczą jej czyny?
Eunice
Kim była?
Jak wyglądała?
Jakimi uczuciami darzyła Petroniusza?
W jaki sposób je okazywała?
Dzięki czemu zyskała jego wzajemność?
Poppea Sabina
Jak wyglądała?
Co mówiono o niej w Rzymie?
Jaki był jej stosunek do Nerona?
Za co znienawidziła Ligię i chrześcijan?
Jaki pomysł podsunęła cezarowi i jego ludziom w związku z pożarem Rzymu?
W jaki sposób wykorzystała słowa Chilona?
Jakie osobiste przeżycie mogło zmienić jej nastawienie do Ligii i dlaczego
ostatecznie tak się nie stało?
Jakie fakty świadczą o wyjątkowej niegodziwości Poppei?

11
 U źródeł chrześcijaństwa. Henryk Sienkiewicz Quo vadis
Temat: Obraz starożytnego Rzymu w powieści
Henryka Sienkiewicza Quo vadis
(czas realizacji – 1–2 godziny lekcyjne)

Cele wynikające z podstawy programowej. Uczeń:

 yszukuje w tekście potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu (I.2.1),
w
wykorzystuje w interpretacji tekstów literackich elementy wiedzy o historii (I.1.10),
dostrzega zróżnicowanie słownictwa, rozpoznaje wyrazy zapożyczone (II.2.1).

Metody i techniki:
praca z tekstem, prezentacja

Formy pracy:
grupowa, zbiorowa

Materiały:
ilustracje, słownik wyrazów obcych

Tok lekcji:
1. Krótka informacja historyczno-geograficzna o Rzymie, stolicy Cesarstwa Rzymskiego. Wybrani uczniowie omawiają:
• powstanie miasta – legenda o Remusie i Romulusie,
• położenie Rzymu – siedem wzgórz (Awentyn, Mons Caelius, Eskwilin, Kapitol, Kwirynał, Palatyn, Wiminał), rzeka (Tybr).
Uczniowie wykorzystują przyniesione na lekcję ilustracje.
2. Uczniowie znajdują informacje na temat Rzymu:
– przed pożarem (np. rozdziały 2., 9., 22.),
– Rzym w czasie pożaru (np. rozdziały 42., 43., 44., 46.),
– Rzym po pożarze (np. rozdział 49.).
W celu usprawnienia pracy nauczyciel podaje uczniom, w których rozdziałach znajdą potrzebne informacje, a także
dzieli klasę na trzy grupy. Na wykonanie zadania uczniowie mają 15 minut.
3. Prezentacja wyników pracy.
Przedstawiciele kolejnych grup odczytują zaznaczone fragmenty, pozostali uczniowie formułują wnioski, które zapi-
sujemy w punktach, np.
1. Rzym przed pożarem:
• wspaniałe, bogate, tętniące życiem miasto,
• miejsce nęcące przybyszów łatwością osiągania zysków oraz swobodą życia,
• miasto wielonarodowościowe i wielowyznaniowe,
• wspaniałe, budzące podziw budowle i miejsca: pałac cezara na Palatynie, wille patrycjuszy, liczne świątynie,
np. świątynia Jowisza na Kapitolu, łuki triumfalne, akwedukty, termy, amfiteatry, bazyliki, Forum Romanum (cen-
trum miasta, miejsce spotkań towarzyskich, handlu, przemówień oratorów i nauk głoszonych przez wędrownych
filozofów), wspaniałe ogrody,
• olbrzymie skupisko ludzi,
• ubogie dzielnice z insulami, np. Zatybrze,
• królestwo bogactwa i władzy, ale także zła i zbrodni.
2. Rzym w czasie pożaru – tu najlepiej zacytować jakiś obrazowy, plastyczny fragment powieści, np. „Cała nizina po-
kryta była dymami tworzącymi jakby jedną olbrzymią, leżącą tuż przy ziemi chmurę, w której znikły miasta, akwe-
dukty, wille, drzewa; na końcu zaś tej szarej, okropnej płaszczyzny gorzało na wzgórzach miasto. Pożar jednakże
nie miał kształtu ognistego słupa, jak bywa wówczas, gdy się pali pojedynczy, choćby największy budynek. Była to
raczej długa, podobna do zorzy wstęga.

12
 Nad tą wstęgą unosił się wał dymu, miejscami zupełnie czarny, miejscami mieniący się różowo i krwawo, zbity
w sobie, wydęty, gęsty i kłębiący się jak wąż, który się kurczy i wydłuża. Potworny ów wał chwilami zdawał się
przykrywać nawet wstęgę ognistą, tak iż czyniła się wąską jak taśma, lecz chwilami ona rozświecała go od dołu,
zmieniając jego dolne kłęby w fale płomienne. Oboje ciągnęły się od krańca do krańca widnokręgu, zamykając
go tak, jak czasem zamyka go pasmo leśne”1.
Można jeszcze zanotować następujące informacje:
• panika wśród mieszkańców,
• masowa ucieczka z miasta,
• rabowanie opuszczonych domów,
• burzenie domów w celu powstrzymania ognia,
3. Rzym po pożarze:
• z czternastu dzielnic pozostały tylko cztery,
• „ogromna przestrzeń siwa, smutna, umarła, na której sterczały szeregi kominów
• na kształt kolumn grobowych”,
• wielkie cmentarzysko,
• głód wśród pozbawionych domów mieszkańców Rzymu,
• gromady ludzi poszukujących swoich bliskich,
• rozdawanie ocalałym żywności i odzieży,
• poszukiwanie sprawców pożaru – oskarżenie chrześcijan,
• odbudowa miasta,
• wytyczenie nowych dróg,
• pospieszne wznoszenie amfiteatrów, w których miały się odbyć igrzyska z udziałem rzekomych sprawców pożaru.

4. Wprowadzenie pojęcia latynizm. Nauczyciel podaje definicję ze słownika wyrazów obcych.

latynizm – wyraz, jego forma lub znaczenie, zwrot, konstrukcja składniowa przejęte z języka łacińskiego albo wzo-
rowane na nim.
5. Wspólne sporządzenie słowniczka latynizmów pojawiających się w powieści Henryka Sienkiewicza.
6. Praca domowa.
Przygotuj folder reklamowy wycieczki do Rzymu:
• wymyśl nazwę biura podróży i hasło reklamowe,
• zaplanuj przebieg wycieczki,
• przedstaw kilka atrakcyjnych miejsc,
• zadbaj o szatę graficzną tworzonego folderu.

1 H. Sienkiewicz, Quo vadis, Warszawa 1989, s. 317–318.

13