Między nadawcą a odbiorcą

Scenariusz z wykorzystaniem mapy myśli i dramy (pantomimy)

45 min
Autorka: Justyna Zabrodzka

■ Cele lekcji
Uczeń
• omawia schemat komunikacji (II.3.2 ZP),
• charakteryzuje poszczególne funkcje wypowiedzi (II.3.3 ZP),
• określa funkcję dominującą w wypowiedziach (II.3.3 ZP),
• redaguje wypowiedzi z uwzględnieniem określonej funkcji (III.2.2).

■ Metody nauczania
• metody aktywizujące: nauczanie przez działanie, mapa myśli, drama (pantomima),
• rozmowa kierowana,
• praca z tekstem.

■ Środki dydaktyczne
• podręcznik do języka polskiego dla liceum i technikum Ponad słowami 1.1 (s. 178–180),
• karta pracy,
• duże arkusze papieru, flamastry.

■ Przebieg lekcji
Omawiane zagadnienia i czynności uczniów
Faza wprowadzająca
Omówienie schematu komunikacji. Wyjaśnienie pojęć: nadawca, odbiorca, kontekst,
komunikat, kontakt, kod.

Faza realizacyjna
1. Praca w grupach. Zadaniem każdej grupy jest przekazanie pozostałym uczniom informacji
na temat poszczególnych funkcji wypowiedzi opisanych w podręczniku na s. 178–180. W
tym celu uczniowie, pracując w grupie, czytają odpowiedni fragment tekstu, jeden z
przedstawicieli zespołu omawia wskazaną funkcję na forum klasy oraz uzupełnia mapę myśli
(przykładowa mapa myśli znajduje się w Materiałach dla nauczyciela).
• Grupa 1. – funkcja informatywna
• Grupa 2. – funkcja ekspresywna
• Grupa 3. – funkcja impresywna
• Grupa 4. – funkcja poetycka
• Grupa 5. – funkcja metajęzykowa
• Grupa 6. – funkcja fatyczna
• Grupa 7. – funkcja magiczna
2. Określenie funkcji dominującej w podanych wypowiedziach – ćw. 1. ze s. 180 podręcznika
(1 – informatywna, 2 – impresywna, 3 – poetycka).
3. Wskazanie funkcji językowych, które mogą dominować w następujących tekstach – ćw. 3.
ze s. 180 podręcznika (np. podanie z prośbą o przyjęcie do pracy – impresywna, definicja
dowolnego słowa – metajęzykowa, przemówienie będące częścią kampanii wyborczej
polityka – ekspresywna).
4. Podanie elementów i konkretnych przykładów pozwalających rozpoznać funkcję fatyczną
w tekstach pisanych – ćw. 4. ze s. 180 podręcznika (np. nagłówki w liście: Anno, Droga
ciociu, Kochana mamo, formuły pożegnalne: Z poważaniem, Ściskam, Całuję, Do zobaczenia,
wykrzykniki w komiksach: halo, hej).
5. Uzupełnienie karty pracy (propozycje odpowiedzi do zadań z karty pracy znajdują się w
Materiałach dla nauczyciela).

Faza podsumowująca
Przedstawienie za pomocą dramy (pantomimy) różnych funkcji wypowiedzi. Wybrany lub
chętny uczeń losuje jedną z funkcji wypowiedzi i stara się ją przedstawić za pomocą gestów,
ruchu bez użycia słów. Zadaniem pozostałych uczniów jest odgadnięcie, która z funkcji
wypowiedzi została przedstawiona.

■ Praca domowa
Wyszukaj w internecie przykłady wypowiedzi, w których dominuje funkcja ekspresywna.
Wskaż w tych tekstach środki językowe charakterystyczne dla tej funkcji (podręcznik, s. 180,
ćw. 2.).

■ Materiały dla nauczyciela

Propozycje odpowiedzi do zadań z karty pracy
a) Ach! Dziękuję wam za przybycie! Jestem przeszczęśliwa!
b) Nie dotykaj tego, bo się poparzysz!
c) Temperatura na południu kraju przekroczy 35 stopni.
d) Przysłówek jest nieodmienną częścią mowy.
e) – Aniu, miałaś jakieś wiadomości od Sławka?
– Hmm... Właściwie ostatnio się nie odzywał.
– Naprawdę? A myślałam, że chociaż do ciebie zadzwoni.
f) Jej oczy jak fiołki skropione poranną rosą.
g) Abrakadabra, czary-mary...
Przykładowa mapa myśli
Karta pracy

O skutecznym porozumiewaniu się

Ułóż wypowiedzi, w których dominować będzie podana funkcja.

a) ekspresywna
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
b) impresywna
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
c) informatywna
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
d) metajęzykowa
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
e) fatyczna
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
f) poetycka
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
g) magiczna
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________