Врз основа на член 55 став 1 од Законот за организација и работа на органите на државната управа (,,Службен весник

на Република Македонија” бр. 58/00, 44/02, 82/08,167/10 и 51/11), член 22 како и член 30 став 1 од Законот за средното
образование („Службен весник на Република Македонија“ бр. 44/95, 24/96, 34/96, 35/97, 82/99, 29/02, 40/03, 42/03, 67/04,
55/05, 113/05, 35/06, 30/07, 49/07, 81/08, 92/08, 33/10, 116/10, 156/10, 18/11, 42/11, 51/11, 6/12, 100/12, 24/13, 41/14,
116/14, 135/14, 10/15, 98/15, 145/15, 30/16, 127/16, 67/17 и 64/18), министерот за образование и наука ја донесе
Наставната програма по наставниот предмет Електротехника за I година образование во експериментална настава од
струка електротехничка (сектор: електротехника), за образовниот профил техничар за индустриска мехатроника
(квалификација: техничар за индустриска мехатроника), за учениците во средното стручно образование со
четиригодишно траење.
МИНИСТЕРСТВО ЗА ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА

ЦЕНТАР ЗА СТРУЧНО ОБРАЗОВАНИЕ И ОБУКА

Наставна програма

Електротехника
модуларно дизајнирана

за I година

Техничар за индустриска мехатроника

образовен профил / квалификација

Електротехничка / Електротехника
струка / сектор

Скопје, 2018 година

1
Назив на наставната програмa
Тип на наставна програма
Кредитна вредност на наставната
програма
Струка
Сектор
Образовен профил
Назив и ниво на квалификација
Година на изучување
Број на часови неделно/годишно
за реализација на наставната
програма
Цели на наставна програма
Електротехника
Задолжителна стручно-теоретска програма со практична настава и/или вежби
8 (осум) кредити
Електротехничка
Електротехника
Техничар за индустриска мехатроника
Техничар за индустриска мехатроника
IV ниво
I (прва)
3/108 - Теорија
1/36 – Практична настава или Вежби
Часовите предвидени за практична настава и/или вежби се реализираат во две групи доколку
паралелката брои повеќе од 17 ученици
Целите на наставната програма по Електротехника се ученикот да стекне знаења, вештини и
компетенции за:
 разликување на електрични од неелектрични величини
 означување на електрични и неелектрични величини;
 употребување основни елементи во електрични кола
 применување основни закони на електротехниката
 решавање и работење на електрични кола со еднонасочна и наизменична струја
 презентирање на значењето на магнетното поле и електромагнетната индукција во работата на
електричните машини
2

Модуларни единици на наставна
програма
Материјално-технички и
просторни услови
Норматив на наставен кадар
 мерење основни електрични големини
 користење заштитни мерки при работа
 користење техничко-технолошка документација
1. Електростатика
2. Постојани струи
3. Магнетни влијанија
4. Наизменични струи
5. Трансформатори и вртливи електрични машини
Во наставниот процес треба да се користат разновидни наставни средства и помагала: информатичко-
комуникациски технологии (ИКТ), соодветен софтвер, LCD проектор, слики, цртежи, електрични
материјали и компоненти, електротехнички шеми, мерни инструменти, алат, прибор, слајдови, филмови,
интернет материјали, телевизиски снимки, проспекти, прирачници, упатства, законски регулативи,
еколошки и МКС стандарди кои се применуваат при работа во електротехниката и сл.
Соодветно на карактерот на програмските содржини и резултатите што треба да се постигнат со
наставата по овој предмет, тој треба да се реализира во училница, кабинет и лабораторија, во училишна
работилница и нејзините придружни објекти, како и во соодветни простории во компании кои третираат
или применуваат работење во доменот на електротехниката.
Наставната програма електротехника ја реализираат наставници со завршени студии по:
- Eлектротехника
Наставниците да имаат педагошко-психолошка и методска подготовка стекната во акредитирани високо-
образовни установи.
По исклучок, часовите за практична настава и/или вежби може да ги реализираат и наставници со
завршено више образование, VI-1 степен, од соодветна насока на секторот електротехника.
3
 Назив на модуларна единица 1: Електростатика
Ред. Резултати од учење Содржини и поими Активности и методи Критериуми на оценување1
број

1. Ученикот ќе биде способен - Наелектризирани делови на Активности: 1. Набројува делови на атомот

да:
Разликува наелектризирани од
ненаелектризирани тела
атом
- Наелектризирано тело
- Количество електрицитет
- Развива дискусија за
2. Дефинира наелектризирано
наелектризирани делови на
тело
атомот
3. Објаснува позитивно
- Опишува наелектризирано тело наелектризирано тело
- Илустрира позитивно и 4. Објаснува негативно
негативно наелектризирано тело наелектризирано тело

- Дефинира количество 5. Наведува ознака и единица

електрицитет мерка за количество
електрицитет

Методи: дискусија, дијалог,

демонстрација, учење преку
откривање, решавање проблеми.

1
Во колоната „Критериуми на оценување“ внесени се стандарди/индикатори за постигнување на резултатите од учењето врз основа на кои се определуваат
критериумите за оценување.

4
 Назив на модуларна единица 1: Електростатика
Ред. Резултати од учење Содржини и поими Активности и методи Критериуми на оценување
број

2. Објаснува влијание помеѓу - Кулонов закон Активности: 1. Препознава појава на

наелектризирани тела
- Привлечна и одбивна
електростатска сила
- Објаснува Кулонов закон
- Демонстрира определување
сила помеѓу истоимено
наелектризирани тела
- Демонстрира определување
сила помеѓу разноимено
наелектризирани тела
привлечна и одбивна сила
помеѓу наелектризираните тела
2. Определува вектор на
електростатска сила помеѓу
наелектризирани тела
3. Пишува ознака и единица
мерка за електростатска сила

- Објаснува зависност на интензи-

тетот на електростатската сила од
количеството електрицитет на
наелектризираните тела и од
нивното меѓусебно растојание

Методи: дискусија, бура на идеи,

дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
симулација, презентација,
евалвација според утврдени
критериуми

5
 Назив на модуларна единица 1: Електростатика
Ред. Резултати од учење Содржини и поими
број
3. Објаснува електростатско поле - Електростатско поле од
од наелектризирано тело точкасто наелектризирано тело
- Електростатско поле од голема
рамна плоча
- Хомогено електростатско поле
- Диелектрична константа
- Релативна диелектрична
константа
6
Активности и методи Критериуми на оценување
Активности: 1. Дефинира електростатско
- Дефинира електростатско поле поле
- Објаснува електростатско поле 2. Разликува апсолутна и
од точкасто наелектризирано тело релативна диелектрична
- Објаснува електростатско поле константа
од голема рамна плоча
3. Пишува ознака и мерна
- Толкува значење на апсолутна и единица за електростатско
релативна диелектрична поле
константа
4. Пишува ознака и мерна
- Споредува разлики на
единица за диелектрична
електростатско поле во воздух и
во диелектричен материјал константа
- Елаборира промени на интензи- 5. Определува вектор на
тет на електростатско поле во електростатско поле
различни точки во близина на
наелектризираното тело
Методи: дискусија, бура на идеи,
дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
симулација, презентација,
евалвација според утврдени
критериуми
 Назив на модуларна единица 1: Електростатика
Ред. Резултати од учење Содржини и поими Активности и методи Критериуми на оценување
број

4. Разликува електричен - Електричен потенцијал Активности: 1. Наведува ознака и мерна

потенцијал од електричен
напон - Електричен напон
- Еквипотенцијална површина
- Енергија на електростатско
поле
- Дефинира електричен
потенцијал
- Дефинира електричен напон
- Објаснува разлика помеѓу
електричен потенцијал и
електричен напон
- Објаснува разлика помеѓу
позитивен и негативен потенцијал
- Развива дискусија за позитивен
и негативен електричен напон
единица за електричен
потенцијал
2. Наведува ознака и мерна
единица за електричен
напон
3. Определува електричен
потенцијал во точка во
близина на наелектризирано
тело

- Опишува еквипотенцијална 4. Определува електричен

површина напон помеѓу две точки
- Презентира енергија на
електростатско поле

Методи: дискусија, бура на идеи,

дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
симулација, презентација,
евалвација според утврдени
критериуми.

7
 Назив на модуларна единица 1: Електростатика
Ред. Резултати од учење Содржини и поими
број
5. Извршува работни операции со - Електричен кондензатор
електрични кондензатори во
различни електрични кола - Капацитивност на кондензатор
- Видови кондензатори
- Паралелно поврзани
кондензатори
- Сериски поврзани кондензатори
- Комбинирано поврзани
кондензатори
8
Активности и методи
Активности:
- Објаснува електричен
кондензатор
- Демонстрира различни видови
кондензатори
- Пресметува капацитивност на
кондензатор во зависност од
приклучениот напон и
количеството елекрицитет со кој е
оптоварен кондензаторот
- Пресметува капацитивност на
плочест кондензатор во зависност
од геометриските карактеристики
на кондензаторот
- Илустрира полнење и празнење
на кондензатор
- Демонстрира паралелна врска
на кондензадори
- Пресметува еквивалентна
капацитивност на паралелно
поврзани кондензатори
- Демонстрира сериска врска на
кондензадори
- Пресметува еквивалентна
капацитивност на сериски
поврзани кондензатори
Критериуми на оценување
1. Разликува електрични
кондензатори во електрични
кола
2. Наведува ознака и мерна
единица за капацитивност
на кондензатор
3. Пресметува капацитивност
на кондензатор
4. Препознава паралелна
врска на кондензатори
5. Препознава сериска врска
на кондензатори
6. Употребува потребна врска
на кондензатори
7. Пресметува еквивалентна
капацитивност на поврзани
кондензатори
8. Мери еквивалентна
капацитивност
9. Монтира, демонтира и
испитува кондензатори во
електрични кола според
зададена техничко
технолошка документација
 - Демонстрира комбинирана врска 10. Постапува согласно
на кондензадори барањата за примена на
- Пресметува еквивалентна прописите и МКС
капацитивност на комбинирано стандардите за заштита на
поврзани кондензатори околината и заштитата при
работа
- Реализира практични вежби за:
монтирање, демонтирање,
испитување на функционалност и
исправност на кондензатори во
електрични кола, мерење
капацитивност, толкување ознаки
и сл.
- Објаснува техничко технолошка
документација
- Истакнува примена на прописите
и МКС стандардите за заштита на
околината и заштита при работата
со кондензатори

Методи: дискусија, бура на идеи,

дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
симулација презентација,
евалвација според утврдени
критериуми.

9
 Назив на модуларна единица 2: Постојани струи
Ред. Резултати од учење Содржини и поими Активности и методи Критериуми на оценување
број

1. Ученикот ќе биде способен
да:
Воспоставува просто струјно
коло согласно техничко-
технолошка документација
заради практично докажување
на Омов закон
- Јачина на постојана струја
- Извор на електрична енергија
- Електромоторна сила на
напонски генератор
- Потрошувач
- Омов закон
- Проводност
- Затворено струјно коло
Активности:
- Објаснува течење на постојана
струја
- Прикажува различни видови
извори на електрична енергија
- Анализира електричен
потрошувач
- Селектира потребни елементи за
формирање просто струјно коло
- Демонстрира воспоставување,
функционалност и исправност на
затворено струјно коло
- Демонстрира практична примена
на Омов закон на затворено струј-
но коло при различни вредности
на електричните големини
- Објаснува техничко технолошка
документација
- Истакнува примена на прописите
и МКС стандардите за заштита на
околината и заштитата при
работата
Методи: дискусија, бура на идеи,
дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување, симу-
лација, презентација, евалвација
според утврдени критериуми.
1. Чита електрична шема
2. Наведува ознака и мерна
единица за јачина на струја
3. Наведува ознака и мерна
единица за електромоторна
сила
4. Наведува ознака и мерна
единица за отпорност и
проводност
5. Селектира потребни
елементи за формирање
просто струјно коло
6. Составува елементи за
воспоставување на просто
струјно коло согласно
техничко-технолошка
документација
7. Испитува исправност и
функционалност на
воспоставено струјно коло
8. Докажува практично,
важење на Омов закон за
воспоставено просто
електрично коло
9. Постапува согласно
барањата за примена на
прописите и МКС стандарди-
те за заштита на околината
и заштитата при работа

10

Ред. Резултати од учење
број
2. Извршува работни операции со
електрични отпорници во
различни електрични кола
Назив на модуларна единица 2: Постојани струи
Содржини и поими
- Сериски поврзани отпорници
- Паралелно поврзани отпорници
- Комбинирано поврзани
отпорници
11
Активности и методи
Активности:
- Демонстрира сериска врска на
отпорници
- Пресметува еквивалентна
отпорност на сериска поврзани
отпорници
- Демонстрира паралелна врска
на отпорници
- Пресметува еквивалентна
отпорност на паралелно поврзани
отпорници
- Демонстрира комбинирана врска
на отпорници
- Пресметува еквивалентна
отпорност на комбинирано
поврзани отпорници
- Развиива дискусија за различно
поврзување на отпорниците
- Реализира практични вежби за:
монтирање, демонтирање,
испитување на функционалност и
исправност на отпорници во
електрични кола, мерење
отпорност, толкување ознаки и сл.
Критериуми на оценување
1. Разликува електрични
отпорници во електрично
коло
2. Препознава сериска врска
на отпорници
3. Препознава паралелна
врска на отпорници
4. Употребува потребна врска
на отпорници
5. Пресметува еквивалентна
отпорност на поврзани
отпорници
6. Мери еквивалентна
отпорност
7. Монтира, демонтира и
испитува отпорници во
електрични кола според
зададена техничко-
технолошка документација
8. Постапува согласно
барањата за примена на
прописите и МКС
стандардите за заштита на
околината и заштитата при
работа
 - Објаснува техничко технолошка
документација
- Истакнува примена на прописите
и МКС стандардите за заштита на
околината и заштита при работа
со отпорници

Методи: дискусија, бура на идеи,

дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
симулација, презентација,
евалвација според утврдени
критериуми.

12
 Назив на модуларна единица 2: Постојани струи
Ред. Резултати од учење Содржини и поими Активности и методи Критериуми на оценување
број

3. Решава просто струјно коло со
постојана струја
- Пресметување на јачина на
струја во просто струјно коло со
постојана струја
- Пресметување на напон помеѓу
две точки во просто струјно коло
со постојана струја
- Џулов закон
Активности:
- Развива дискусија за просто
струјно коло
- Објаснува пресметување јачина
на струја во просто струјно коло
- Објаснува пресметување на
напон почеѓу две точки во просто
струјно коло
- Анализира Џулов закон
- Објаснува техничко-технолошка
документација
- Демонстрира практична примена
на Џулов закон во просто струјно
коло при различни вредности на
електричните големини
- Изведува мерење на јачина на
струја и напон во просто струјно
коло
- Истакнува примена на прописите
и МКС стандардите за заштита на
околина и заштита при работа
Методи: дискусија, бура на идеи,
дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.
1. Чита електрични шеми
2. Определува јачина на струја
во просто струјно коло
3. Определува напон помеѓу
две точки во просто струјно
коло
4. Определува електрична
моќност на елементи во
колото
5. Наведува ознака и мерна
единица за електрична
моќност
6. Мери напон и јачина на
струја во електрично коло
7. Докажува практично,
важење на Џулов закон за
просто струјно коло
8. Постапува согласно
барањата за примена на
прописите и МКС
стандардите за заштита на
околината и заштитата при
работа

13
 Назив на модуларна единица 2: Постојани струи
Ред. Резултати од учење Содржини и поими Активности и методи Критериуми на оценување
број

4. Решава сложено струјно коло
со постојана струја со примена
на Кирхофови закони
- Сложено струјно коло
- Прв Кирхофов закон
- Втор Кирхофов закон
- Примена на Кирхофови закони
за решавање сложено струјно
коло со постојана струја
Активности:
- Објаснува јазол, сложено струјно
коло, гранка и контура
- Искажува Прв Кирхофов закон
- Решава примери со примена на
Прв Кирхофов закон
- Демонстрира практична примена
на Прв Кирхофов закон на
сложени електрични кола со
постојана струја
- Објаснува Втор Кирхофов закон
- Решава примери со примена на
Втор Кирхофов закон
- Демонстрира практична примена
на Втор Кирхофов закон на
сложени електрични кола со
постојана струја
- Истакнува примена на прописите
и МКС стандардите за заштита на
околина и заштита при работа
1. Препознава сложено струјно
коло
2. Докажува практично, важење
на Прв Кирхофов закон за
сложено струјно коло
3. Докажува практично, важење
на Втор Кирхофов закон за
сложено струјно коло
4. Решава сложени струјни
кола со примена на
Кирхофови закони
5. Постапува согласно
барањата за примена на
прописите и МКС
стандардите за заштита на
околината и заштитата при
работа

Методи: дискусија, бура на идеи,

дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.

14

Ред. Резултати од учење
број
5. Решава сложено струјно коло
со постојана струја со примена
на метод на суперпозиција
Назив на модуларна единица 2: Постојани струи
Содржини и поими Активности и методи
- Сериски поврзани напонски Активности:
генератори - Oбјаснува сериски поврзани
напонски генератори
- Паралелно поврзани
генератори - Oбјаснува паралелно поврзани
напонски генератори
- Струен делител
- Oбјаснува метод на
- Метод на суперпозиција суперпозиција за решавање на
сложено струјно коло со постојана
струја
- Решава примери со примена на
метод на суперпозиција
- Демонстрира практична примена
на метод на суперпозиција на
сложени електрични кола со
постојана струја
- Истакнува примена на прописите
и МКС стандардите за заштита на
околината и заштита при работата
Методи: дискусија, бура на идеи,
дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.
15
Критериуми на оценување
1. Препознава сериски
поврзани генератори
2. Препознава паралелно
поврзани генератори
3. Определува помошни кола
за примена на метод на
суперпозиција за решавање
на сложено струјно коло
4. Решава сложено струјно
коло со постојана струја со
примена на метод на
суперпозиција
5. Докажува практично, важење
на метод на суперпозиција
за сложено струјно коло
6. Постапува согласно
барањата за примена на
прописите и МКС
стандардите за заштита на
околината и заштитата при
работа

Ред. Резултати од учење
број
6. Решава сложено струјно коло
со постојана струја со примена
на Тевененова теорема
Назив на модуларна единица 2: Постојани струи
Содржини и поими Активности и методи
- Тевененова теорема Активности:
- Објаснува метод на Тевененова
теорема за решавање на сложено
струјно коло со постојана струја
- Решава примери со примена на
метод на Тевененова теорема
- Демонстрира практична примена
на метод на Тевененова теорема
на сложени електрични кола со
постојана струја
- Истакнува примена на прописите
и МКС стандардите за заштита на
околината и заштитата при работа
Методи: дискусија, бура на идеи,
дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.
16
Критериуми на оценување
1. Определува коло со
Тевененов генератор
2. Определува коло за
пресметување на
електромоторна сила на
Тевененов генератор
3. Пресметува електромоторна
сила на Тевененов
генератор
4. Определува коло за
пресметување на
еквивалентна отпорност
5. Пресметува еквивалентна
(Тевененова) отпорност
6. Докажува практично, важење
на метод на Тевененова
теорема за сложено струјно
коло
7. Постапува согласно
барањата за примена на
прописите и МКС
стандардите за заштита на
околината и заштитата при
работа
 Назив на модуларна единица 3: Магнетни влијанија
Ред. Резултати од учење Содржини и поими
број
1. Ученикот ќе биде способен - Вектор на магнетна индукција
да: во близина на тенок прав
Определува вектор на проводник низ кој тече струја
магнетна идукција
- Вектор на магнетна индукција
од намотка низ која тече струја
- Релативна магнетна
пермеабилност
- Магнетна пермеабилност
- Електромагнет
17
Активности и методи
Активности:
- Демонстрира магнетно влијание
во близина на проводник низ кој
тече стриуја
- Објаснува определување на
вектор на магнетна индукција во
близина на тенок прав проводник
низ кој тече постојана струја
- Објаснува определување на
вектор на магнетна индукција во
близина на намотка низ која тече
постојана струја
- Илустрира магнетни силови
линии
Методи: дискусија, бура на идеи,
дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.
Критериуми на оценување
1. Определува вектор на
магнетна индукција во
близина на тенок прав
проводник и намотка низ кои
тече постојана струја
2. Наведува ознака и мерна
единица за вектор на
магнетна индукција
3. Наведува ознака и мерна
единица за магнетна
пермеабилност и релативна
магнетна пермеабилност
4. Претставува магнетно поле
со магнетни силови линии
5. Означува полови на
електромагнет
 Назив на модуларна единица 3: Магнетни влијанија
Ред. Резултати од учење Содржини и поими Активности и методи Критериуми на оценување
број

2. Искажува поврзаност помеѓу - Магнетен флукс Активности: 1. Определува магнетен флукс

електрични и магнетни
- Јачина на магнетно поле - Дефинира магнетен флукс 2. Наведува ознака и мерна
големини
- Поттикнува дискусија околу единица за магнетен флукс
- Електромагнетна сила
зависност на магнетен флукс од 3. Наведува ознака и мерна
јачина на струја и површина единица за јачина на
- Дефинира јачина на магнетно магнетно поле
поле
4. Определува јачина на
- Објаснува разлика помеѓу јачина магнетно поле
на магнено поле и вектор на
магнетна индукција
- Определува електромагнетна
сила

Методи: дискусија, бура на идеи,

дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.

18
 Назив на модуларна единица 3: Магнетни влијанија
Ред. Резултати од учење Содржини и поими
број
3. Определува индуцирана - Индуцирана електромоторна
електромоторна сила сила
- Ленцов закон
- Статичка индуцирана
електромоторна сила
- Динамичка електромоторна
сила
- Индуцирана електромоторна
сила на самоиндукција
- Индуцирана електромоторна
сила на меѓусебна индукција
19
Активности и методи Критериуми на оценување
Активности: 1. Дефинира Ленцов закон
- Објаснува индуцирана
2. Препознава статичка
електромоторна сила
индуцирана електромоторна
- Илустрира Ленцов закон сила
- Споредува статичка и динамичка 3. Препознава динамичка
индуцирана електромоторна сила индуцирана електромоторна
- Споредува индуцирана сила
електромоторна сила на
4. Разликува индуцирана
самоиндукција и меѓусебна
електромоторна сила на
индукција
самоиндукција и индуцирана
- Демонстрира појава на статичка електромоторна сила на
и динамичка индуцирана меѓусебна индукција
електромоторна сила
5. Наведува ознака и мерна
- Демонстрира појава на единица за индуцирана
индуцирана електромоторна сила електромоторна сила
на самоиндукција и меѓусебна
индукција 6. Прикажува практично појава
- Определува индуцирана на индуцирана
електромоторна сила електромоторна сила
Методи: дискусија, бура на идеи,
дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.
 Назив на модуларна единица 3: Магнетни влијанија
Ред. Резултати од учење Содржини и поими Активности и методи Критериуми на оценување
број

4. Анализира индуктивност - Коефициент на сопствена Активности: 1. Искажува ознака и мерна

индуктивност
- Коефициент на меѓусебна
индуктивност
- Електромагнетна енергија
- Дефинира коефициент на единица за коефициент на
сопствена индуктивност сопствена индуктивност
- Објаснува определување на
2. Искажува ознака и мерна
коефициент на сопствена
единица за коефициент на
индуктивност
меѓусебна индуктивност
- Дефинира коефициент на
меѓусебна индуктивност 3. Искажува ознака и мерна
- Објаснува определување на единица за коефициент на
коефициент на меѓусебна електромагнетна енергија
индуктивност
4. Определува коефициент на
- Развива дискусија за разлика сопствена индуктивност
помеѓу коефициент на сопствена и
меѓусебна индуктивност 5. Определува коефициент на
меѓусебна индуктивност
- Определува електромагнетна
енергија 6. Мери индуктивност
- Истакнува примена на прописите
и МКС стандардите за заштита на 7. Постапува согласно
околината и заштитата при работа барањата за примена на
прописите и МКС
Методи: дискусија, бура на идеи,
стандардите за заштита на
дијалог, демонстрација, практична
околината и заштитата при
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење, работа
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.

20
 Назив на модуларна единица 4: Наизменични струи
Ред. Резултати од учење Содржини и поими Активности и методи Критериуми на оценување
број

1. Ученикот ќе биде способен - Моментна вредност на Активности: 1. Изразува моментна вредност

да: наизменична големина
Претставува наизменична
- Параметри на наизменична
големина со моментна
големина – максимална
вредност и со фазор
вредност, фреквенција и почетна
фаза
- Кружна фреквенција, период
- Ефективна вредност на
наизменична големина
- Фазори и фазна разлика
- Дефинира наизменична голенина
- Дефинира параметри на
наизменична големина
- Објаснува значење на параметри
на наизменична големина
- Објаснува определување на
моментна вредност на
наизменична големина со познати
параметри
- Дефинира: период, фазор и
фазна разлика
- Прикажува определување на
наизменична големина со фазор
- Анализира фазорски дијаграм
на наизменична големина
2. Разликува параметри на
наизменична големина
3. Определува параметри на
наизменични големини и
нивни ознаки и мерни
единици
4. Определува кружна
фреквенција, период и
ефективна вредност на
наизменични големини
5. Претставува наизменични
големини со фазор

Методи: дискусија, бура на идеи,

дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.

21
 Назив на модуларна единица 4: Наизменични струи
Ред. Резултати од учење Содржини и поими
број
2. Решава коло со омски отпорник - Елементи во коло со
на наизменична струја наизменична струја
- Омски отпорник во коло со
наизменична струја
- Активна моќност
22
Активности и методи
Активности:
- Објаснува елементи во коло со
наизменична струја
- Изведува постапка на решавање
коло со омски отпорник на
наизменична струја
- Анализира фазорски дијаграм за
коло со омски отпорник на
наизменична струја
- Истакнува примена на прописите
и МКС стандардите за заштита на
околината и заштитата при работа
Методи: дискусија, бура на идеи,
дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.
Критериуми на оценување
1. Определува наизменична
струја и наизменичен напон
во коло со омски отпорник
2. Мери наизменична струја и
наизменичен напон во коло
со омски отпорник
3. Црта фазорски дијаграм за
коло со омски отпорник на
наизменична струја
4. Наведува ознака и мерна
единица за активна моќност
5. Определува моќност во коло
со омски отпорник на
наизменична струја
6. Постапува согласно
барањата за примена на
прописите и МКС
стандардите за заштита на
околината и заштитата при
работа
 Назив на модуларна единица 4: Наизменични струи
Ред. Резултати од учење Содржини и поими Активности и методи Критериуми на оценување
број

3. Анализира однесување на - Идеален калем во коло со Активности: 1. Пресметува реактивна

идеален калем во коло на наизменична струја
наизменична струја
- Реактивна индуктивна
отпорност
- Реактивна индуктивна моќност
- Дефинира реактивна индуктивна индуктивна отпорност
отпорност
2. Определува наизменична
- Изведува постапка на решавање струја и наизменичен напон
во коло со идеален калем
коло со идеален калем на
наизменична струја 3. Толкува фазорски дијаграм
за коло со идеален калем на
- Анализира фазорски дијаграм за наизменична струја
коло со идеален калем на
наизменична струја 4. Наведува ознака и мерна
единица за реактивна
- Објаснува реактивна индуктивна моќност
моќност
5. Определува моќност во коло
со идеален калем на
наизменична струја
Методи: дискусија, бура на идеи,
дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.

23
 Назив на модуларна единица 4: Наизменични струи
Ред. Резултати од учење Содржини и поими Активности и методи Критериуми на оценување
број

4. Анализира однесување на - Идеален кондензатор во коло Активности: 1. Пресметува реактивна

идеален кондензатор во коло
на наизменична струја
со наизменична струја
- Реактивна капацитивна
отпорност
- Реактивна капацитивна моќност
- Дефинира реактивна
капацитивна отпорност
- Изведува постапка на решавање
коло со идеален кондензатор на
наизменична струја
- Анализира фазорски дијаграм за
коло со идеален кондензатор на
наизменична струја
- Објаснува реактивна
капацитивна моќност
капацитивна отпорност
2. Определува наизменична
струја и наизменичен напон
во коло со идеален
кондензатор
3. Толкува фазорски дијаграм
за коло со идеален
кондензатор на наизменична
струја
4. Определува моќност во коло
со идеален кондензатор на
наизменична струја

Методи: дискусија, бура на идеи,

дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.

24

Ред. Резултати од учење
број
5. Решава електрични кола со:
редна врска на отпорник (R),
калем (L) и кондензатор (C) на
наизменична струја
Назив на модуларна единица 4: Наизменични струи
Содржини и поими
- Редно RL коло на наизменична
струја
- Редно RС коло на наизменична
струја
- Редно RLC коло на
наизменична струја
- Импеданса
- Триаголник на отпорности
- Привидна моќност
- Фактор на моќност
- Триаголник на моќности
25
Активности и методи
Активности:
- Објаснува редна врска на RL, RC
и RLC коло на наизменична струја
- Анализира фазорски дијаграм за
редна врска на RL, RC и RLC коло
на наизменична струја
- Образложува привидна
отпорност – импеданса при редна
врска на RL, RC и RLC коло на
наизменична струја
- Прикажува определување импе-
данса при редна врска на RL, RC и
RLC коло на наизменична струја
- Демонстрира мерење на
електрични величини и параметри
при редна врска RL, RC и RLC
коло на наизменична струја
- Анализира привидна моќност и
фактор на моќност
- Истакнува примена на прописите
и МКС стандардите за заштита на
околината и заштитата при работа
Методи: дискусија, бура на идеи,
дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.
Критериуми на оценување
1. Пресметува привидна
отпорност (импеданса) при
редна врска на RL, RC и RLC
коло на наизменична струја
2. Определува наизменична
струја и наизменичен напон
при редна врска на RL, RC и
RLC коло
3. Толкува фазорски дијаграм
за редна врска на RL, RC и
RLC коло на наизменична
струја
4. Определува моќност при
редна врска на RL, RC и RLC
коло на наизменична струја
5. Определува фактор на
моќност
6. Мери електрични величини и
параметри при редна врска
RL, RC и RLC коло на
наизменична струја
7. Постапува согласно барања
за примена на прописите и
МКС стандардите за заштита
на околината и заштитата
при работа

Ред. Резултати од учење
број
6. Решава електрични кола со
паралелна врска на: отпорник
(R), калем (L) и кондензатор (C)
на наизменична струја
Назив на модуларна единица 4: Наизменични струи
Содржини и поими
- Паралелно RL коло на
наизменична струја
- Паралелно RС коло на
наизменична струја
- Паралелно RLC коло на
наизменична струја
- Адмитанса
- Поправка на фактор на моќност
26
Активности и методи
Активности:
- Објаснува паралелна врска на
RL, RC и RLC коло
- Анализира фазорски дијаграм за
паралелна врска на RL, RC и RLC
коло на наизменична струја
- Образложува привидна
проводност – адмитанса при
паралелна врска на RL, RC и RLC
коло на наизменична струја
- Прикажува определување на
адмитанса при паралелна врска
на RL, RC и RLC коло
- Демонстрира мерење на
електрични големини и параметри 4. Определува моќност при
при паралелна врска на RL, RC и
RLC коло на наизменична струја
- Објаснува поправка на фактор на
моќност
- Истакнува примена на прописите
и МКС стандардите за заштита на
околината и заштитата при работа 6. Мери електрични величини и
Методи: дискусија, бура на идеи,
дијалог, демонстрација, практична 7. Постапува согласно
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.
Критериуми на оценување
1. Пресметува привидна
проводност (адмитанса) при
паралелна врска на RL, RC и
RLC коло на наизменична
струја
2. Определува наизменична
струја и наизменичен напон
при паралелна врска на RL,
RC и RLC коло
3. Толкува фазорски дијаграм
за паралелна врска на RL,
RC и RLC коло на
наизменична струја
паралелна врска на RL, RC и
RLC коло на наизменична
струја
5. Истакнува значење на
поправка на фактор на
моќност
параметри при паралелна
врска на RL, RC и RLC коло
барањата за примена на
прописите и МКС стандарди-
те за заштита на околината и
заштитата при работа
 Назив на модуларна единица 5: Трансформатори и вртливи електрични машини
Ред. Резултати од учење Содржини и поими Активности и методи Критериуми на оценување
број

1. Ученикот ќе биде способен - Намена на трансформатор Активности: 1. Набројува составни делови

да:
Објаснува намена, структура и
режими на работа на
трансформатори
- Објаснува разлика помеѓу на трансформатор
- Составни делови на статички и вртливи електрични
трансформатор 2. Објаснува намена на
машини трансформатор
- Коефициент на - Објаснува значење и намена на
3. Определува коефициент на
трансформација трансформатор трансформација
- Видови трансформатори - Демонстрира составни делови на
4. Разликува режим на празен
трансформатор
од и режим на куса врска
- Режими на работа ба
- Дефинира коефициент на
трансформатори
трансформација
- Објаснува разлика помеѓу режим
на празен од на трансформатор и
режим на куса врска
- Покажува различни видови
трансформатори

Методи: дискусија, бура на идеи,

дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.

27
 Назив на модуларна единица 5: Трансформатори и вртливи електрични машини
Ред. Резултати од учење Содржини и поими Активности и методи Критериуми на оценување
број

2 Избира вртливи електрични - Составни делови на вртливи
машини според потребна електрични машини
намена
- Синхрони машини
- Асинхрони машини
Активности:
- Набројува основни делови на
вртливи електрични машини
- Објаснува разлика помеѓу
генератор и мотор
1. Набројува составни делови
на вртливи електрични
машини
2. Разликува синхрони и
асинхрони машини

- Еднонасочни машини - Објаснува наједноставно принцип 3. Објаснува намена на

на работа на синхрон генератор синхрон генератор
- Истакнува значење на лизгањето 4. Објаснува намена на
- Објаснува наједноставно принцип асинхрон мотор
на работа на асинхрон мотортор
5. Дефинира лизгање
- Демонстрира промена на брзина
кај асинхрони мотори
- Објаснува разлика помеѓу
наизменични и еднонасочни
машини

Методи: дискусија, бура на идеи,

дијалог, демонстрација, практична
изведба, учење преку откривање,
анализа, проектно работење,
менторство и насочување,
презентација, евалвација според
утврдени критериуми, симулација.

28
Оценување на постигањата на
учениците
Литература и други извори
Почеток на имплементација на
наставната програма
Институција/носител на програмата
Следењето и оценувањето на постигнувањата на учениците, треба да се врши плански, систематски
и континуирано во текот на учебната година.
За проверка на постигањата се применуваат три форми на оценување: оценување на учениците од
страна на наставникот, од страна на другите ученици и лична (самопроценка). Ќе се применува
следната динамика на оценување: иницијална евалвација – за утврдување на предзнаења на
почетокот од процесот на учење, формативна евалвација – следење на напредокот на учениците и
утврдување на тешкотии во процесот на учење и сумативна евалвација – евалвација на постигањата.
За проверка на постигањата на резултатите од учење ќе се користат следните можни пристапи: усно
проверување, тестови, проверки на домашни задачи, оценување на практичната оспособеност на
учениците при вршење на вежбите, практичните операции и работните задачи, активното учество на
часовите, групни проекти/индивидуални проекти, разговор или презентација на одредена тема,
писмена проверка, групно оценување, портфолио, традиционални испити и сл.
Во текот на учебната година знаењата на учениците се оценуваат најмалку со две оценки во
текот на полугодието, а се утврдуваат и полугодишни и годишни оценки.
Учебник по наставниот предмет Електротехника одобрен од МОН, Интернет, прирачници, проекти,
проспекти, каталози, упатства, техничко-технолошка документација, МКС стандарди и сл.
Учебна 2018/2019 година
Центар за стручно образование и обука
Програмата е изработена со поддршка на Делегацијата на германско стопанство во Македонија.
29