Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Giáo Trình Định Hướng Nhi Khoa

    Uploaded by

    ÐặngNgọc Thanh
    27 views648 pages

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF, TXT or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    27 views648 pages

    Giáo Trình Định Hướng Nhi Khoa

    Uploaded by

    ÐặngNgọc Thanh

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 648

    BỆNHVI

    ỆNNHITRUNGƯƠNG
    VI
    ỆNNGHI
    ÊNCỨUSỨCKHỎETRẺEM
    Chủbi
    ên:

    NHÀXUẤTBẢNYHỌC

    HÀNỘI–2011

    1
    LỜINÓIĐẦU
    Nhằm đápứngnhucầuđàot ạovàcungcấpnguồnnhânl ựcyt ếđảm
    bảocảv ềsốl ượngv àchấtlượng, l
    àm tốtcôngtácchăm sócsứckhỏe
    tr
    ẻem, Việnnghi êncứusứckhỏet rẻem thuộcBệnhv i
    ệnNhi t
    rungương
    đãmởhệđàot ạobácsĩchuy ênkhoađị nhhướngNhi t
    ừnăm 2010.Và
    đểphụcv ụt ốtchocôngtácđàot ạođó, cuốn BàigiảngĐịnhhướng
    chuyênkhoaNhiđượcxuấtbảnl ầnnàybaogồm cácbài giảngv ềNhi
    khoachobácsĩchuy ênkhoađị nhhướngNhi .Cuốnbài gi
    ảngcósựt ham
    giabiênsoạncủacácgi áosư, phógiáosư, t
    iếnsĩ,cáccánbộgi ảngdạy
    củaBệnhv iệnNhi tr
    ungương, v àcósựhợpt ácbi ênsoạncủacáccán
    bộgiảngdạycóki nhnghiệm thuộcBộmônNhi –t rườngĐạihọcYHà
    Nội.

    Cuốnsáchgồm 13chương:
    Nhi khoađạicương,Sơsi
    nh,Di
    nhdưỡng,
    Ti
    êuhóa,Hôhấp,Ti
    m mạch,Huyếthọc,Tr
    uyềnnhiễm,Thận–tiếtni
    ệu,
    Hồisứccấpcứu,
    Thầnkinh–tâm bệnh,Nộiti
    ết,
    Ngoạinhi

    Cuốnsáchnàylàt
    àili
    ệuhọctậpkhôngchỉchoBácsĩđịnhhướng
    chuyênkhoaNhi
    ,màcònl àt
    àil
    i
    ệuhọct ậpv
    àt ham khảochosi
    nhvi
    ênY
    khoavàcácBácsĩNhikhoanóichung

    Đâylàmộtcôngtrì
    nhcủanhi
    ềutácgiảnêntuyđãcónhi
    ềucốgắng,
    chắcchắncuốnsáchl
    ầnnàycònnhiềuthi
    ếusót.Sựgópýcủacácbạn
    họcvi
    ênv àđồngnghi
    ệpl
    àrấtquýgi
    áv ớichúngtôi
    .

    Chúngt
    ôixi
    nchânt
    hànhcảm ơn

    Thaymặtt
    ậpt
    hểt
    ácgi
    ả

    CHỦBI
    ÊN

    2
    a

    MỤCLỤC
    Lờinóiđầu
    CHƯƠNG1.NHIKHOAĐẠICƯƠNG

    1.Gi
    aot
    iế
    pBệ
    nhnhânt
    hầ
    ythuố
    c(t
    r6)

    2.Cáchkhám v
    à l
    àm bệ
    nhánNhi
    khoa(
    tr10)

    3.Nguy
    ênt
    ắcsửdụngkhángsi
    nht
    rongNhi
    khoa(
    tr17)

    4.Xử
    tr
    íl
    ồ
    ngghépt
    rẻ bệ
    nh(
    tr23)

    5.Đạicươngv
    ềnhi
    ễ
    m khuẩ
    nbệ
    nhv
    iệ
    nvà ki
    ể
    m soátnhi
    ễ
    m khuẩ
    n
    (t
    r29)

    6.Ti
    êm chủngở
    tr
    ẻ em (
    tr43)

    7.Vi
    êm dacơđi
    ̣a(
    tr57)

    8.Chố
    c(t
    r65)

    9.Nguyênly
    ́ chẩ
    nđoánbệ
    nhdi
    truy
    ềnbằ
    ngdi
    truy
    ềnt
    ếbàov
    à di
    t
    ruyề
    nphânt
    ử(t
    r73)

    10.
    Phânt
    íchphi
    m X-quangphổ
    i
    ởt
    rẻ em (
    tr79)

    CHƯƠNG2.SƠSI
    NH

    11.Đặ
    cđi
    ể
    mtr
    ẻ sơsi
    nhđủ t
    háng(
    tr81)

    12.Đặ
    cđi
    ể
    mtr
    ẻ đẻ non(
    tr86)

    13.Nhi
    ễ
    m khuẩ
    nsơsi
    nh(
    tr92)

    14.Vàngdat
    ăngBi
    l
    li
    rubi
    ngi
    ánt
    iế
    pbệ
    nhl
    ý(
    tr104)

    15.Suyhôhấ
    ptr
    ẻ sơsi
    nh(t
    r114)

    16.Nuôi
    dươn
    ̃gt
    rẻ sơsi
    nh(
    tr126)

    17.Teot
    hự
    cquảnv
    à r
    ò t
    hự
    cquản–khi
    ́ quản(
    tr133)

    18.Thoátv
    ị cơhoànhqual
    ỗsaubên(
    tr140)

    3
    19.Tắ
    ctá t
    ràng(
    tr144)

    20.Teov
    à hẹpr
    uộ
    t(
    tr153)

    CHƯƠNG3.DI
    NHDƯỠNG

    21.Nuôi
    conbằ
    ngsữ
    amẹ (
    tr159)

    22.Di
    nhdưỡ
    ngt
    rẻ t
    rênmộ
    tt
    uổ
    i
    (tr
    165)

    23.Di
    nhdưỡ
    ngt
    rẻ dướ
    i
    mộ
    tt
    uổ
    i
    (tr
    174)

    24.Suydi
    nhdưỡ
    ngt
    rẻ em (
    tr182)

    25.Bệ
    nhcòi
    xươngở
    tr
    ẻ em (
    tr196)

    4
    CHƯƠNG4.TI
    ÊUHÓA

    26.Ti
    êuchảycấ
    pở
    tr
    ẻ em (
    tr2060

    27.Chẩnđoánvàđiềut
    rịbệnhv
    iêm,
    loétdạdàyt
    átr ễm H.py
    àngdonhi lor
    i
    ởt
    rẻem (t
    r216)

    28.Táobón(
    tr230)

    29.Xuấ
    thuy
    ếtt
    iêuhóa(
    tr239)

    30.Luồ
    ngt
    ràongượ
    cdạ dàyt
    hự
    cquản(
    tr243)

    31.Vàngdaứ
    mậ
    tở
    tr
    ẻ em (
    tr253)

    CHƯƠNG5.HÔHẤP

    32.Vi
    êm ami
    danv
    à v
    iêm VA(
    tr272)

    33.Vi
    êm t
    aigi
    ữ
    aở
    tr
    ẻ em (
    tr278)

    34.Vi
    êm phế
    quảnphổ
    i
    (tr
    284)

    35.Henphế
    quảnt
    rẻ em (
    tr292)

    36.Suyhôhấ
    pcấ
    pở
    tr
    ẻ em (
    303)

    CHƯƠNG6.TI
    M MẠCH

    37.Tứ
    chứ
    ngFal
    l
    ot(
    tr318)

    38.Cònố
    ngđôn
    ̣gmạch(
    tr326)

    39.Bệ
    nht
    hôngl
    i
    ênt
    hấ
    tở
    tr
    ẻ em (
    tr333)

    40.Di
    ̣tậ
    thẹpeođộ
    ngmạchchủ ở
    tr
    ẻ em (
    tr341)

    CHƯƠNG7.HUYẾTHỌC

    41.Hộ
    i
    chứ
    ngt
    hiế
    umáu(
    tr347)

    42.Bạchcầ
    ucấ
    pở
    tr
    ẻ em (
    354)

    43.Ti
    ế
    pcân
    ̣hạcht
    o(362)

    CHƯƠNG8.TRUYỀNNHI
    ỄM

    44.Số
    tở
    tr
    ẻ em (
    tr368)

    45.Vi
    êm màngnãonhi
    ễ
    m khuẩ
    nở
    tr
    ẻ em (
    tr381)

    5
    46.Vi
    êm não(
    tr394)

    47.Số
    tDENGUE(
    tr401)

    CHƯƠNG9.THẬN–TI
    ẾTNI
    ỆU

    48.Suyt
    hậ
    ncấ
    pở
    tr
    ẻ em (
    tr405)

    49.Vi
    êm cầ
    uthậ
    ncâp
    ́saunhi
    ễ
    mtr
    ùngở
    tr
    ẻ em (
    tr415)

    CHƯƠNG10.HỒISỨCCẤPCỨU

    50.Ngộ
    độ
    ccấ
    pở
    tr
    ẻ em (
    tr424)

    51.Rố
    i
    loạnnướ
    cđi
    ệ
    ngi
    ải
    (tr
    444)

    52.Ghi
    nhậ
    nvà xử
    tr
    í banđầ
    usố
    cở
    tr
    ẻ em (
    tr454)

    CHƯƠNG11.THẦNKI
    NH–TÂM BỆNH

    53.Xuấ
    thuy
    ếtnão–màngnãoở
    tr
    ẻ em (
    tr471)

    54.Bệ
    nhđộ
    ngki
    nhở
    tr
    ẻ em (
    tr481)

    55.Hônmêở
    tr
    ẻ em (
    tr494)

    56.Rố
    i
    loạnt
    ựky
    ̉ ở
    tr
    ẻ em (
    tr515)

    CHƯƠNG12.NỘITI
    ẾT

    57.Suygi
    ápt
    rạngbẩ
    m si
    nh(
    tr526)

    58.Đái
    tháođươn
    ̀gở
    tr
    ẻ em (
    tr538)

    CHƯƠNG13.NGOẠINHI

    59.Vi
    êm r
    uộ
    tt
    hừ
    acâp
    ́(t
    r552)

    60.Rồ
    ngr
    uộ
    t(
    tr561)

    61.Cácbệ
    nhl
    ý dot
    ồ
    ntại
    ốngphúct
    inhmạc(
    tr572)

    62.Luồ
    ngt
    ràongượ
    cbàngquang–ni
    ệ
    uquảnt
    iênphát(
    tr575)

    63.Thậ
    nứ
    nươc
    ́dot
    ăc
    ́khúcnố
    i
    bể
    thậ
    n–ni
    ệ
    uquản(
    tr585)

    64.Unangố
    ngmậ
    tchủ (
    tr593)

    6
    7
    Chương1

    NHIKHOAĐẠICƯƠNG

    GI
    AOTI
    ẾPBỆNHNHÂNTHẦYTHUỐC
    GS.
    TS.
    NguyễnThanhLi
    êm
    Mụct
    iêu
    1.Trìnhbàyđượct
    ầm quant
    rọngcủagi
    aot
    iếpt
    rongquanhệbệnhnhânt
    hầy
    thuốc.
    2.Trìnhbàyđượccácyếut
    ốcầnt
    hiếtđểt
    ạođượcgi
    aot
    iếpt
    ốtgi
    ữat
    hầy
    thuốcvàbệnhnhân.
    Nộidung
    Gi
    aotiếpthầyt
    huốcbệnhnhânvẫnt
    hườngxuy êndi
    ễnr at
    rongtấtcả
    cáchoạtđộngkhám chữabệnhvàtưvấnsứckhỏe.Tuynhiênđểthựchiện
    cáccuộcgi
    aot i
    ếpcóchấtl
    ượngt
    ốtcầnnắm đượcnhữngkĩnănggi
    aoti
    ếpcơ
    bản.
    I
    .Mụcđí
    chcủagi
    aot
    iếpt
    hầyt
    huốc-bệnhnhân
    Mụcđíchcủagiaoti
    ếpnóichunglàt
    raođổithôngt
    in,t
    uynhi
    êngi
    ao
    t
    iếpt
    hàyt
    huốc-bệnhnhânl
    àmộtloạigi
    aoti
    ếpđặcthù.
    Gi
    aot
    iếpt
    hầyt
    huốc-bệnhnhânnhằm cácmụcđí
    chsau:
    1.
    1.Thunhậncáct
    hôngt
    inphụcv
    ụchocôngt
    ácchẩnđoán
    Cácgiaot i
    ếpbanđầunhằm khaitháccáct
    hôngti
    nphụcvụchochẩn
    đoán:khởiphátvàdiễnbi
    ếncủabệnh,t
    iềnsửcủabệnh,
    quátr
    ìnhxétnghi
    ệm,
    chẩnđoánv àđiềutr
    ịtr
    ướcđó…
    Cầnnêuvấnđềbằngcácloạicâuhỏiđóngvàmở.Câuhỏiđóngđểxác
    địnhnhữngvấnđềcụthểxácđị
    nh,câuhỏimởđểt ìm kiếm cácthôngti
    nrộng
    hơnkểcảnhữngthôngti
    nmàngườihỏichưal ườnghết.Khikhaitháccácvấn
    đềtiềnsửnhưquanhệtì
    nhdục,t
    ôngi áo,
    bệnhnhânHI V..cầnphảinêuvấnđề
    l
    ịchsự,tếnhị
    .
    Đốivớitr
    ẻem, cầnhỏinhưngngườiti
    ếpxúc,gầntr
    ẻnhiềunhất
    .Đốivới
    tr
    ẻvịt
    hànhniêncónhữngcâuhỏi nênhỏir
    iêng.Cầnchúýđếncácvấnđềsức
    éphọctập,
    thí
    chgiữcânnặngthấp…
    Cầnt
    ậptrungv
    àov
    ấnđềchí
    nhkhôngnênđiquál
    anman.Vídụcót
    hể
    nêucáccâuhỏi
    :
    Lídogìkhi
    ếnchịmangcháuđếnkhám?
    Vấnđềl
    olắngnhấtcủachịđốivớisứckhỏecủacháuhi
    ệnnayl
    àgì
    ?

    8
    1.2.Giaot
    iếpcũngnhằm mụcđí
    cht
    hut
    hậpcáct
    hôngt
    inphụcv
    ụchocông
    tácđiềutr
    ị.
    Việctheodõidi
    ễnbiếnvàđápứngcủabệnhnhânv ớiđi
    ềutri
    ,di
    ễnbi
    ến
    sauphẫut huật…ngoàidựavàocáct hôngti
    ndođiềudưỡngcungcấpcòn
    phảidựav àocácthôngti
    ndogiađìnhcungcấp.Đôikhicáct
    hôngtindogi
    a
    đìnhcungcấplạichí
    nhxáchơncácthôngti
    ndonhânv i
    ênytếcungcấp!
    Gi
    aotiếpcũnggi
    úpt
    hunhậncácthôngti
    nvềhoàncảnhki
    nht
    ế,họcv
    ấn,
    nghềnghiệpcủabốmẹbệnhnhân.Cáct hôngt
    innàyphầnnàogiúpđịnh
    hướngmộtkếhoạchđiềut
    rịphùhợp.
    Gi
    aotiếpt
    hầythuốc-bệnhnhângi
    úpx âydựngmốiquanhệthầythuốc-
    bệnhnhân,
    tạodựngsựt i
    nt ưởngv
    àthôngcảm củabệnhnhânv
    ớit
    hầythuốc.
    Giaoti
    ếpthầyt
    huốc-bệnhnhântốtcóthểgi
    úptránhđượccácsựcố
    khôngtốttr
    ongquanhệgiữanhânv i
    ênytếvàbệnhnhânhoặcgi
    ađìnhbệnh
    nhân.
    I
    I.Cácquanni
    ệm v
    ềquanhệt
    hầyt
    huốc-bệnhnhân
    Quanniệm quanhệgi ữat hầythuốcvàbệnhnhâncónhi ềuthayđổitheo
    thờigiannhưngnóichungt hầyt huốclànhữngngườil uônđượcxãhộit ôn
    trọng.Ngàyxưat hầythuốcđượcgọil àquanđạiphuhoặcquanđốct ờtrong
    thờikìPhápđôhộ. Quanhệt hầythuốc-
    bệnhnhânl uônlàquanhệkhông
    bìnhđẳng.Thầyt huốclàngười banơn,bệnhnhânlàngười chị
    uơn.Quanniệm
    nàyv ẫnt i
    ếptụctồntạitrongt hờikìbaocấpv àchođếnngàynay .Nhi
    ềucán
    bộyt ếv ẫncoimìnhlàngườibanơnv àbệnhnhânl ànhữngngườichịuơn.Từ
    quanni ệm đótháiđộháchdị ch,cửaquy ềnt
    hiếutôntrọngngườibệnhv ẫnlà
    phổbi ến.
    Tuynhi êntạicácnướcphátt ri
    ểnv àđặcbiệtlàtronghệt hốngbệnhv i
    ện
    tưnhân,quanni ệm v ềquanhệt hầyt hốc-
    bệnhnhânđãhoànt oànthayđổi.
    Tronghệthốngbệnhv i
    ệnt ưnguồnt huduynhấtcủabệnhv iệnlàviệnphído
    bệnhnhânchit r
    ả.Ngayt ronghệt hốngbệnhv iệncông,mộtphầnnguồnki nh
    phíhoạtđộngcủabệnhv iệnvàt i
    ềnt hưởnghàngt hàngcủacánbộyt ếlàtừ
    nguồnthuv iệnphídobệnhnhânđónggóp,t i
    ềnlươngcủacánbộyt ếlàtừ
    nguồnthuếcủat ấtcảnhândân.Bệnhnhânngàynaykhôngcònl àngườichị
    u
    ơnmàl àngườimangl ạinguồnt huchobệnhv i
    ện.Chínhv ìvậyhệt hốngbệnh
    vi
    ện phảicám ơnbệnhnhânđãt i
    nt ưởngđếnkhám v àđiềut rị
    .Cácbệnhv i
    ện
    tưđãlàm đủmọicáchđểl àm hàilòngngườibệnhởt ấtcảcáckhâuphụcv ụ.
    Cácbệnhv iệncôngđặcbi ệtlàởVi ệtnam docungcầucònmấtcânđối ,tì
    nh
    tr
    ạngquát ảicònxảyr aphổbi ếnv ìvậyquanhệt hầythuốc-bệnhnhânv ẫncòn
    bịảnhhưởngnặngnềbởi cácquanni ệm cũ.

    I
    II
    .Nhữnghậuquảdogi
    aot
    iếpkém
    Gi
    aoti
    ếpthầythuốc-
    bệnhnhânkhôngtốtgâyr
    anhiềuhậuquảnghi
    êm
    t
    rọng.Chẩnđoánbệnhcóthểbịsail
    ệchdobệnhsửvàti
    ềnsửđãkhôngđược

    9
    khaithácđầyđủv àtoàndiện.Mộttr
    ườnghợpcóthaiởtuổivịt
    hànhniêncó
    thểchẩnđoánnhầm l àkhốiubụngnếukhôngchúýđếnt iềnsửkinhnguyệt
    vàcácbấtthườngv ềtâm lí
    .Mộtt
    rườnghợpđaubụngxuấthiệnmỗikhichuẩn
    bịđihọcdost r
    essởt rườnghọccóthểbịbỏquanếukhôngkhaithácvềmôi
    trườnghọctập…
    Điềutr
    ịkhôngphùhợpcót hểdochẩnđoánkhôngđúngv àcũngcóthể
    donhữngt hôngti
    nv ềdi
    ễnbiếncủabệnht r
    ongquátrì
    nhđi
    ềutrịđãđượcthu
    nhậnkhôngchí nhxác.Hiệuquảđiềutrịcóthểđượcđánhgiásainếucách
    thứcdùngthuốcvàtuânthủđiềutr
    ịkhôngđượckhait
    háckỹ.
    Gi
    aotiếp t
    hầythuốc-
    bệnhnhânkhôngt ốtdễl àm chobệnhnhânhoặc
    giađì
    nhbứcxúc,gâycácrắcrốivềmặtdưl uậnvàphápl ít
    hậm chícóthểgây
    raxôsátởgiađìnhbệnhnhânv ànhânv i
    ênyt ế.Nhiềuthắcmắccủagi ađình
    bệnhnhânđượcđưalênbáochí ,
    truyềnhìnhthậm chíđượcđưar atòaánthực
    tếcóthểt
    ránhđượcnếugiaotiếpthầythuốc-bệnhnhânt ốt.
    I
    V.Làm t
    hếnàođểcóđượcgi
    aot
    iếpt
    hầyt
    huốc-
    bệnhnhânt
    ốt?
    - Thấucảm: Đi
    ềuquant r
    ọngnhấtđểcóđượcgi aot i
    ếpthầythuốc-bệnhnhân
    tốtlàcầnphảit
    hấuhiểuv àcảm t
    hôngchi asẻv ớibệnhnhânhoặcgi ađình
    bệnhnhân.Cườngđộl àm vi
    ệccăngt hẳng,cácđốit ượngbệnhnhânt huộc
    nhiềutầngl
    ớpxãhộilànhữnglídodễl àm chocáct hầythuốcítthôngcảm
    vàchiasẻvớingườibệnh.Tuynhiênmỗit hầythuốcnênđặtmì nhvàovịtr
    í
    củangườibệnhđểt ì
    m hiểunhữngmongmuốnv àbứcxúccủahọ, cầnhết
    sứcchúýđếncáchoàncảnhđặcbi ệt:conhiếm,cóanhchịem đãmấtv ì
    bệnhtật…
    - Ngoạihì
    nh:Ngoạihì
    nhđóngvait
    ròquantr
    ọngt
    ronggi
    aotiếpt
    hầythuốc-
    bệnhnhân.Quầnáocầnsạchsẽgọngàng,
    đầut
    ócngayngắn,t
    rangđi
    ểrm
    vừaphải
    ,khônglòel
    oẹt
    .
    Khônguốngr ượubi
    atrướckhigi
    aoti
    ếp,khônghútt
    huốct
    rongkhigi
    ao
    ti
    ếp,khôngđểcómùicơthểt
    ừnách,t
    ừmi ệng…
    - Tựt i
    n:Ngườibệnhphótháct
    ínhmạngchothầyt
    huốcvìv
    ậythầyt
    huốccần
    cót háiđộtựtinđểbệnhnhâncóthểtinđược.Xưnghôkhôngquátrị
    ch
    thượngnhưngkhôngquánhúnnhường.
    - Cầnchọnv
    ịtr
    ívàt
    ưthếngồi
    đànghoàngđĩ
    nhđạc.
    - Cầnxưnghộphùhợpv
    ớiđốit
    ượngt
    iếpx
    úcngaycảkhit
    hầyt
    huốccònr
    ất
    tr
    ẻ.
    - Giọngnóicầnr
    õràng,t
    ruy
    ềncảm.Nộidungt
    raođổicầnt
    rongsáng,ngắn
    gọn
    - Chủđộngchàohỏi:thầyt
    huốcnênchủđộngchàohỏibệnhnhân,bắtt
    ay
    nếucần.Chủđộngkéoghếmờibệnhnhânv
    àgiađì
    nhngồi.
    - Phânloạiđốitượng:Bằngcáccâuhỏixãgiaochungchungcầnnhanh
    chóngphânloạiđốit
    ượngđangt
    iếpxúcđểcóđối
    thoại
    phùhợp.

    10
    - Lắngnghe:Lắngnghelàyếutốrấtquantr
    ọngtr
    onggi
    aoti
    ếpthầyt
    huốc-
    bệnhnhân.Cầnkiênnhẫnnghebệnhnhânhoặcgiađì
    nhbệnhnhântr
    ình
    bày,
    tạochohọcảm giácđượcchúý,đượct
    ôntr
    ọng
    - Trảlờivàgiảit
    hích:
    Khibệnhnhâncóthắcmắccầntrảlờicácýkiếnt
    hắc
    mắc.Cácl uậncứgi ảithí
    chcầndựatr
    ênyhọcbằngchứng.Nhữnggi ải
    thíchl
    iênquanđếngi ảiphẫuhoặckỹthuậtmổnênđượcmi nhhọabằng
    hìnhvẽ.
    V.Thôngbáocáct
    int
    ứckhôngt
    ốtl
    ành
    Thôngbáochogiađì
    nhbệnhnhânv ềmộtbệnhkhôngcókhảnăngđiềutr
    ị,
    mộtbiếnchứngdođi
    ềutrịhoặcbệnhnhânt
    ửvonglàmộtcôngviệckhókhăn
    dễgâybứcxúc.
    Khiti
    ênlượngđượcbệnhnhâncóchi ềuhướngdiễnbiếnxấucầnthôngbáo
    chogi ađìnhbệnhnhânt heonhiềubước,mỗibướct hôngbáomứcđột i
    ên
    l
    ượngxấudần, đồngthờicũngthôngbáođểgi ađìnhbệnhnhânbiếtcácnhân
    vi
    ênyt ếđangl àm hếtsứcmì nh.Mộtlỗihaygặplàkhibệnhnhânnặng,nhân
    vi
    ênyt ếchỉt ậptrungvàocáchoạtđộngchuy ênmôn,khôngthôngbáocho
    giađìnhtìnhhìnhcủabệnhnhân.Vi ệcđộtngộtthôngbáochogi ađìnhbệnh
    nhânđãt ửv ongl
    àmộtcúsốccựcl ớnv àdễgâybùngnổ.
    Giaot
    iếpv
    ớigi
    ađì
    nhngườibệnhcầnt
    hựchi
    ệnởphòngcóbànghếđàng
    hoàng.
    Khit
    hôngbáocầnbiểuhiệnmộtt háiđộcảm t
    hôngchi
    asẻ,cầncânnhắc
    cáctừngữsẽt hôngbáo.Vídụ:mặcdùđãcốgắnghếtsứcnhưngt ôier
    ằng
    bệnhcủacháuAđangcóchi ềuhướngxấudần.Mặcdùchúngt ôivàgiađì
    nh
    đãlàm tấtcảnhữnggìcóthểlàm đượcnhưngrấtkhôngmaycháuđãkhông
    quakhỏi…
    Trongcáctìnhhuốngphứct
    ạpkhit
    hôngbáonêncóaicánbộyt
    ếđểhỗ
    t
    rợnhaukhicần.
    VI
    .Kếtl
    uận
    Đểcóđượcgi
    aoti
    ếpthầythuốc-bệnhnhânt
    ốt,
    cánbộytếcầnphảicótrì
    nh
    độchuyênmônt
    ốt,cókiếnthứcv ănhóaxãhộirộng,cócáit
    âm bi
    ếtthông
    cảm chi
    asẻv
    àbi
    ếtkiênnhẫnlắngnghe.

    11
    CÁCHKHÁM VÀLÀM BỆNHÁNNHIKHOA
    PGS.
    TSPhạm Nhậ
    tAn

    Mụct
    iêu

    1.Trì
    nhbàyđượccáchthăm khám tr
    ẻ em,
    nêunhữ
    ngđi
    ểm khác
    bi
    ệ
    tvớ
    it
    hăm khám chongườ
    ilớ
    n.
    2.Nêuđượccácyêucầ
    ucủamộtbệ
    nhánNhikhoat
    hôngt
    hườ
    ng.
    3.Trìnhbàyđượctầ
    m quant
    rọngcủavi ệ
    cxácđịnhđúngcác
    tr
    iệ
    uchứ
    nglâm sàngvà cậ
    nlâm sàngtr
    ongkhám bệnhNhikhoa.
    Nộidung
    I
    .Cáchkhám t
    rẻ em
    1.
    1.Nguy
    ênt
    ắ
    cchung:
    -Gi
    aot
    iếpt
    ốtv
    ớit
    ẻvàngười
    chăm sóc,
    hỏi
    kỹbệnhsử,
    tiềnsử
    -Chúýquansátpháthi
    ệncácbấtt
    hường
    -Khám nhẹnhàng,
    tỷmỷ
    -Nênkhám l
    ạisớm,
    đặcbi
    ệtkhi
    chưakhẳngđị
    nhđượct
    ri
    ệuchứng
    1.
    2.Phânl
    oại
    banđầu(
    Tri
    age)
    Cầnphânloại
    bệnhnhântheoloạiv
    àmứcđột ìnhtr
    ạngkhẩncấpnhằm
    đảm bảochobệnhnhânđượcđiềuđiềutr
    ịtheot
    hứt ựcấpcứutr
    ênlâm
    sàng,đảm bảođi
    ềutr
    ịhợplí
    ,đúnglúc.
    1.
    3.Hỏi
    bệ
    nh
    Tuỳt
    heol
    ứat
    uổi
    ,cót
    hểhỏi
    người
    chăm sóchoặcbảnt
    hânt
    rẻ,
    hoặccả
    hai
    .
    1.
    3.1.Hỏibệnhsử:
    -Tr
    iệuchứngđầut
    iên,
    hoàncảnhxuấthi
    ện…
    -Cáctr
    iệuchứngkèm t
    heo,
    diễnbi
    ếnv
    àmối
    li
    ênquanv
    ớicáct
    ri
    ệu
    chứngkhác…
    -Nhữngt
    hayđổi
    vềt
    inht
    hần,
    ănuống,
    bài
    tiết
    …
    3.
    1.2.
    Hỏit
    iềnsử
    -Ti
    ềnsửsảnkhoa
    -Ti
    ềnsửphátt
    ri
    ển
    -Ti
    ềnsửbệnht
    ật

    12
    -Ti
    ềnsửt
    iêm chủng…
    1.
    4.Khám bệ
    nh
    Theocácmụcđãquyđịnh:Tri
    ệuchứngtoànthân,
    tri
    ệuchứngtheocác
    cơquan,
    tri
    ệuchứngcơnăng,
    tri
    ệuchứngthựcthể…(sẽhọctr
    ênlâm sàng
    đểbi
    ếtcáchpháthi
    ệnđúngtr
    iệuchứng)
    .
    I
    I.
    Tóm t
    ắ
    tbệ
    nhánv
    àlậpl
    uậnchẩnđoán
    Quatóm t
    ắtbệnhánsẽđưaracáchướ
    ngchẩ
    nđoánxácđịnh,chẩn
    đoánphânbi
    ệt,
    chẩnđoánthểbệnh,
    chẩnđoáncănnguyên…v
    àchỉ
    đi
    ̣nhcácxétnghiệ
    m cầnthi
    ếtgi
    úpchochẩnđoáncũngnhưđiềutr
    ị,
    sử
    tr
    í banđầuv
    àtheodõi
    diễnbi
    ếnbệnhcũngnhưhi
    ệuquảđi
    ềut
    rị
    I
    II
    .Vait
    rò củabệ
    nhán(
    Medi
    cal
    Recor
    ds)
    - Là cơsở
    phápl
    ý quant
    rọngxácđi
    ̣nh,
    theodõi
    diễ
    n
    bi
    ế
    nbệ
    nhtheot
    hờ
    i
    gian
    - Gi
    úpchi
    asẻcôngv
    iệcgi
    ữacáct
    hầ
    ythuố
    c
    - Gi
    úpchẩ
    nđoánv
    à đi
    ề
    utr
    ị
    - Làcơsởdữl
    i
    ệuchonghi
    êncứukhoahọc
    Ngườ
    it
    hự
    chi
    ệ
    n
    Đi
    ề
    udưỡ
    ng
    Họcv
    iên,
    sinhv
    iên
    Bácsy
    ̃
    Mộ
    tsố
    tr
    ươǹghợ
    pđặ
    cbi
    ệ
    t:
    Ngườ
    i
    nhà,
    nhânv
    iênyt
    ếkhác,
    ngườ
    i
    l
    àm chứ
    ng…
    Chúýmộtsốđi
    ể
    mtheoquychế
    bệnhán
    - Thờ
    i
    gianhoànt
    hànhbệ
    nhán:
    24-48h
    - Quyđị
    nhv
    ềvi
    ệcr
    avàt
    hựchi
    ệnYl
    ệ
    nh
    - Cácyêucầ
    uphải
    ghi
    theodõi
    và chi
    ̉ đi
    ̣nht
    rongbệ
    nh
    án.

    I
    V.Cácmụct
    heobệ
    nháncụ t
    hể
    4.
    1.Phầ
    nhànhchi
    ́nh
    - Quảnl
    ý ngườ
    i
    bệ
    nh
    - Chẩ
    nđoán
    - Ti
    ̀nht
    rạngr
    avi
    ệ
    n

    13
    - Ly
    ́ dov
    àov
    iệ
    n
    - Hỏi
    bệ
    nh
    Quá t
    ri
    ̀nhbệ
    nhl
    ý
    Ti
    ề
    nsử
    bệ
    nh
    Si
    nht
    rưở
    ng
    4.
    2.Phầnchuyênmôn
    • Toànt
    hân
    • Cáccơquan
    • Cácxétnghi
    ệm cầ
    nlàm
    • Chẩ
    nđoánkhi
    vào
    • Ti
    ênl
    ượ
    ng
    • Hươn
    ́gđi
    ề
    utr
    ị
    • Tóm t
    ắ
    tBệ
    nhán
    Lậ
    pluậ
    nchẩ
    nđoán
    Cáct ri
    ệ
    uchứ
    ngâm t
    ính
    • Quá t
    ri
    ̀nhbệ
    nhl
    ýv
    à di
    ễ
    nbi
    ế
    nlâm sàng
    • Tóm t
    ắ
    txétnghi
    ệm có gi
    á t
    ri
    ̣
    • Phươngphápđi
    ề
    utr
    ị banđầu
    • Ti
    ̀nht
    rạngr
    avi
    ệ
    n
    • Hươn
    ́gđi
    ềut
    rị
    ,chăm sóct
    iế
    ptheo…

    V.MẫubệnhánNhikhoa
    BỆNHÁNNHIKHOA

    I.HÀNHCHÍ NH
    -Họv àTênBệnhNhân: (
    Viết=chữi nhoa)
    -Sinhngày ….tháng….năm…. (dươngl ị
    ch)
    +)Dưới 2t hángghi =sốngày ,t
    rên2t hángghi=sốtháng(cáchtínht
    háng
    nhưsau: lấyngàysi nhlàm mốc, tr
    ẻđangởt hángthứbaonhiêut
    hìbấy
    nhiêuthángt uổi.
    Vd: t
    rẻ3t hángt uổiđượctí
    nht ừngàysi
    nhnhậtthángthứ2
    đếnt r
    ướcngàysi nhnhậtthángt hứ3)
    -Giới:Nam/ nữ
    -Dânt ộc……
    -Họt ênbố………Tuổi …..
    Trìnhđộv ănhóa………………. .nghềnghiệp

    14
    -Họt ênmẹ: ……..
    Tuổi…..
    .
    Trìnhđộv ănhóa………………. nghềnghi
    ệp
    -Địachỉ:Sốnhà……,thôn,
    phố……..
    xã,phường………huy
    ện,
    quận…….
    tỉ
    nh,
    thành………. .
    -Nơi t
    rẻsống………..

    -Vàov
    iện…….
    giờ…….
    phút
    ,ngày
    ….t
    háng……năm…….
    .

    I
    I.QUÁTRÌ
    NHDI
    ỄNBI
    ẾNBỆNH:

    1.Lýdovàovi
    ện:
     l
    àlýdochínhđểngười
    mẹđưat rẻđênkhám bệnh(
    cũng
    cóthểl
    àlýdocơsởytểtuyếntr
    ướcchuyểnv
    iện)
     

    2.Bệnhsử:  
    làphầnquant r
    ọngcầnđchỏi kỹcàngvàotỷmỉ.Tr
    ườnghợptrẻ
    vàocấpcứu, hỏibệnhsửsaukhi tr
    ẻđãđcsơcứuv àbàmẹđãbì nhtĩ
    nh,
    yênt âm tr
    ảl ờicáccâuhỏi củathầyt huốc.Nênhỏitheoýsau: 
    -Bệnhxuấthi ệntửbaogi ờ?
    -Triệuchứngxuấthi ệnđầut i
    ênl àgìvàdiễnbiếncủatr
    iệuchứngđó
    -cáct ri
    ệuchứngkèm t heov àdiễnbiếncủanó
    -Đãđượcxửt r
    íởnhàhoawchcơsởýt ếtrướcđónhưthếnào?: t
    huốc,
    nước, chăm sóc….
    -Diễnbi ếncảut ri
    ệuchứngsauxửt rí
    ….
    -Lýdot ại saophải chuyểnviện…..
    -Triệuchứngkhi đênv i
    ện:nêuđầyđủt ri
    ệuchứngcơnăng, t
    oànthan,t
    hực
    thểcól i
    ênquanđếnl ýdovàov i
    ện
    -Đãđi ềutr ị
    gìởnhàorởv i
    ệnntn?Thời gianbaolâu?
    -Diễnbi ếncủacáct r
    iệuchứngđór asao?
    -Tìnht r
    ạnghi ệnt ại
    (chỉnêncáct r
    iệuchứngcơnăngchí nh)

    II
    I.TI
    ỀNSỬ
    A.BảnThân
    1.Sảnkhoa: 
    -Trẻlàconthứmấy ,đẻđủthánghaythi
    ếutháng,
    đẻdễhayđẻkhó,đẻracó
    khócngayhaykhông?Cóbị ngạtkhông?Cânnặnglúcđẻ?
    2.Dinhdưỡng
    -Búmẹt ừkhi nàosausi
    nh?Mẹđủhayt hiếusữa?hi
    ệncònbúkhông?Cai
    sữalúcmấyt háng?
    -ănbổsungt hứcăngì,t
    rẻcóănđcko?Sóbữaănt rongngày
    ?Sốl
    ượng

    15
    thứcănănt rong1bữa?
    -Hiệntại trongđợtbệnhnàyt rẻănntn?
    3.Phátt riển
    -Tinhthần: t
    ừsausi nhquacácmốct hờigianntn?(bi
    ếthóngchuyện,l
    ạ
    quen,nói ….)trẻl
    ớnthìhọcl ớpmấy ?họcnt n?
    -Vậnđộng: quacácmốct hờigianchính( l
    ẫy,bò,ngồi
    ,đứng….
    )
    -Pháttriểnr ăng:Mọcr ăngt ừlúcmấyt háng?Hi ệncóbaonhiêurăng?Chất
    l
    ượngcủaRăngnt n?
    4.Bệnht ật
    -Mắcbệnhnhưl ầnnàyl àlầnt hứmấy ,
    thờigiangiữacácđợt,
    mứcđộnặng
    nhẹ,chẩnđoánl àbệnhgì ? 
    -Cácbệnhkháckèm t heol àgì?
    -Códị tậtt ừsaukhi sinhko?Làdị tậtgì?
    5.Tiêm Phòng:  
    cácloại vacxinđãđct i
    êm
    B.Giađì nhv àxungquanh
    -Giađình, hangxóm, nhàt rẻ…cóai bịbệnhnhưbệnhnhânko?
    -cótiềnsửmắcbệnhgìkháckhông: huyếtthống,nhi
    ễm độctr
    ì,
    ,
    ,,

    IV.Khám Hi ệnTại
    A.Khám t oànt hân:
    -Toànt rạng: tỉ
    nh, l
    ibìhayhônmê
    -Thểt rạng:béo, gàyhayt rưngbì nh
    -Cânnặng: ….kg, cao…..cm, vòngđâu…. cm,vòngngực….cm
    -nhiệtđộ…. .
    -Hạchngoại vi
    , tuyếngiáp, davàni êm mạc,lôngtócmóng……
    B.Khám BộPhận
    1.Khám dacơxương:
    -Khám dav àcácphầnphụcủada:
    +)Da, niêm mạc: màusắc, tổnthươngbệnhl ý(cómụnmủ, xuấthuy
    ết….
    )
    +)tổchứcdưới dacómủhayko?
    +)Đol ớpmỡdưới da
    +)Đánhgi ásựđànhổi da
    +)Phầnphụcảuda: l
    ôngt ócmóng
    -Cơ:
    +)Đọl ớncủacơ, đovòngcánht ay,vòngđùi
    +)Trươngl ựccơ(cơcóchắcko? )
    +)Cơl ực
    -Xương
    +)xươngđầu: hìnhdạng, kíchthước,kícht
    hướccủat hóptr
    ước

    16
    +)xươngl
    ôngngực,xươngchi
    ,x.
    cộtsống
    2.HôHấp
    -cơnăng
    -thựct
    hể:nhì
    n,sờ,
    gõ,nghe
    3.Tuầnhoàn
    -cơnăng
    -thựct
    hể:nhì
    n,sờ,
    gõ,nghe

    4.Tiêuhóa
    -cơnăng
    -thựcthể:nhì
    n,sờ,
    gõ,nghe
    5.Tiếtni
    ệu
    -cơnăng
    -thựcthể:nhì
    n,sờ,
    gõ,nghe
    6.Thầnkinh
    -cơnăng
    -thựcthể
    7.Cáccơquankhác:  
    Mắt,t
    ai,
    Xươngchũm…
    -cơnăng
    -thựcthể

    V.TÓM TẮTTRI ỆUCHỨNGVÀCHẨNĐOÁNSƠBỘ:


    Bệnhnhinam (nữ)……tháng,
    tuổivàoviệnngày
    …tháng….với
    lý
    do…. .
    bệnhdiễnbiếnđượcbaonhi êungày.Quahỏibệnhvàthăm khám t
    hấy
    cócáct ri
    ệuchứngchí nhsau:
    -Toànt hân
    -Cơnăng
    -Thựct hể
    -Tiềnsử
    (chúýt rườnghợpbệnhnhâncócáchội chứnglâm sangđầyđủt hìcót
    heer
    tóm tắttheohộichứng)
    Quacáct r
    iệuchứngtrênnghĩđênbệnhnhânmắcbệnhởcơquangì ?
    Cụt hểlàbệnhgì?
    Chẩnđoánsơbộ:chẩnđoánbệnh-mứcđộbệnh-bi ếnchứng-bệnhkèm
    theo.

    VI.YÊUCẦUXÉTNGHI ỆM
    -Yêucầuxétnghi
    ệm:
    nêut êncácxétnghi
    ệm v
    àmụcđí
    cht
    ừngxétnghi
    ệm
    cầnlàm

    17
    -Cácxétnghi
    ệm đãcóv
    àphânt
    íchcáckếtquảxétnghi
    ệm

    VII.CHẨNĐOÁN
    Chẩnđoánxácđị nhvàphânbiệtcót hểđổichỗchonhautùyt
    ừngbệnh
    nhâncụt hể,còncácCĐkháccũngt ùythuộcvàotừngbệnhnhâncụthể
    khôngnhấtthiếtbắtbuộcphảichầnđoán.
    1.CĐxácđị nh:cóphầnCĐnàynếut rênbệnhnhâncụt hểđãcóđầyđủ
    tr
    iệuchứnglâm sànghoặcxétnghi ệm hoặccả2

    2.CĐphânbiệt
    :cóphầnCĐnàynếut rênbệnhnhâncụt
    hểcònthiếucác
    tr
    iệuchứngl
    âm sangorxétnghi
    ệm quyếtđị
    nhđểchẩnđoánbệnhđó

    3.CĐcụt
    hể

    4.CĐnguy
    ênnhân

    5.CĐbi
    ếnchứng

    6.CĐgi
    aiđoạn

    7.CĐbệnhkèm t
    heo

    8.Kếtl
    uậnCĐ

    VIII
    .ĐIỀUTRỊ
    1.Nguy êntắcđiềut r
    ị:nguyênt
    ắcnàyphảicụthểhóatr
    êntừngbệnhnhân.
    2.Điềut r
    ịcụthể:trênbệnhnhi đó.
    I
    X.TI ÊNLƯỢNG
    1.Ti
    ênlượnggần: ngaytrongđợtđiềut
    rị
    2.Tiênlượngxa: khirav i
    ệnhoặcvềlâudài
    X.PHÒNGBỆNH:  Cụt hểchotừngbệnhnhivớit
    ừngbệnhkhácnhau.

    18
    19
    NGUYÊNTẮCSỬDỤNGKHÁNGSI
    NHTRONGNHIKHOA
    PGS.
    TS.
    Phạm NhậtAn

    Mụct
    iêu

    1.Tr
    ìnhbàyđượcđịnhnghĩavềkhángsi
    nhvàcáchphânl
    oạikháng
    si
    nh,cácnhóm khángsi
    nh
    2.Ápdụngrachỉđị
    nh,
    lựachọnl
    oạikhángsi
    nh,
    li
    ềul
    ượng,
    đườngdùng
    khángsi
    nhởtrẻem.
    Nộidung
    I
    . Đạicươngv
    ềkhángsi
    nh
    1.1 Đị nhnghĩa:Khángsi
    nhlànhữngchấtdovisi
    nhvậtt
    iếtra,những
    hoạtchấthóahọcbántổnghợphoặctổnghợpcókhảnăngđặchiệukìm
    hãm sựpháttr
    iểnhoặcti
    êudiệtđượccácv
    isinhv
    ậtkhácvớinồngđộr ất
    thấp
    1.
    2 Cácl
    oạikhángsi
    nh
    Với
    địnhnghĩ
    atr
    ên,
    ngàynaykhángsi
    nhđượcsắpxếpt
    heocácl
    oại
    sau:
    -Khángsi
    nhkhángv
    ikhuẩn
    -Khángsi
    nhkhángv
    irút
    -Khángsi
    nhkhángnấm
    -Khángsi
    nhkhángMy
    cobact
    eri
    a
    -Khángsi
    nhkhángkýsi
    nht
    rùng
    -Cácl
    oại
    thuốckhácđượccoi
    nhưkhángsi
    nh:
    Cácsảnphẩm sinhhọccóđặct ínhmiễndị
    chnhư: Globuli
    nmiễndị
    ch
    chốngv ir
    usvi
    êm ganB(HepB- Hyperimmuneglobuli
    n);chốngvi
    usdại
    (I
    ntrav
    enousimmunegl obuli
    nPali
    vizumabRabi
    es);chốngđộct ốuốnván
    (Hyperimmunegl
    obulinTetanus)
    .v.
    v.

    I
    I. Cácl
    oạikhángsi
    nhkhángv
    ikhuẩn
    2.
    1.Nhóm Bet
    a-Lact
    ams
    -Đặcđi
    ểm phânt
    ửcơbản:
    cóv
    òngBet
    a-l
    act
    am hoạthoá
    -Tácđộngl
    ênv
    ácht
    ếbàov
    ikhuẩn
    -Baogồm:
    Peni
    cil
    l
    insv
    àCephal
    opr
    ins(4t
    hếhệ)
    ,nhóm Car
    bapenem.

    20
    *Cephalopri
    ns:lànhóm KSchủchốt,nhi
    ềuloại
    cóphổrộng,đượcdùng
    khárộngr
    ãihiệnnay-nhưngcầnchútrọngtớiphảnứngsốcphảnvệ.Dựa
    theophổt
    ácdụng, cáccephal
    ospor
    inđếnnayđượcchiathành4thếhệsau:
    Thếhệ1:
    -Đườnguống(
    PO)
    :Cephal
    exi
    n,cephadr
    oxi
    l
    ,cephr
    adi
    n…
    -Đườngt
    iêm bắpv
    àtĩ
    nhmạch(
    IM,
    IV)
    :Cef
    azol
    i
    n,cephal
    oti
    n,cephapi
    ri
    n…
    Thếhệ2:
    -Đườnguống:
    Cef
    acl
    or;
    Cef
    prozi
    l250-
    500mg;
    Cef
    podoxi
    me;
    Lor
    acar
    bef…
    -Đườngti
    êm:Cef
    amandole(I
    V/I
    M);Cef
    uroxi
    me(
    IV/
    IM)
    ;Cef
    oxi
    ti
    n(I
    V/I
    M);
    Cef
    otet
    an(I
    V/I
    M);Cef
    metazol
    e(I
    V)…
    Thếhệ3:
    -Đườnguống:
    Cef
    ixi
    me.
    -Đườngti
    êm –bắpvàtĩ
    nhmạch:
    Cefotaxi
    me1-
    2gm;
    Cef
    tri
    axone;
    Cef
    ti
    zoxi
    me;Ceft
    azi
    dime;Cef
    oper
    azone.
    Thếhệ4:
    -cảt
    iêm v
    àuống:
    Cef
    ipi
    me.
     DượcđộnghọccủacáccủacácCephal
    ospor
    ines:
    -Thườngphânbổt
    ốtt
    ớit
    ổchứcphổi
    ,thận,
    đườngt
    iếtni
    ệu,
    cácbaohoạt
    dị
    ch,
    màngphổi,
    màngt
    im…
    -MộtsốCephal ospor
    int
    hếhệ3ngấm t ốtvàodị
    chnãotủyđủyêucầucho
    điềutr
    ị v
    iêm màngnãonhiễm khuẩnl
    à:cefot
    axi
    me,cef
    tri
    axone,
    và
    ceft
    azidi
    me.
    -Thảitr
    ừchủyếuquathận;ngoại
    trừmộtsốí
    tcònt
    hải
    trừquađườngmật
    nhưcef
    oper
    azoneandceft
    ri
    axone.
     Chỉđị
    nhđi
    ềut
    rị(
    gener
    alcl
    i
    nicaluses)
    -CácCephalospor
    int
    hếhệ1v à2chủyếusửdụngđi
    ềut
    rịchocácbệnh
    nhi
    ễm khuẩnmắcphảit
    ạicộngđồng.
    -NhữngCephalospor
    int
    hếhệsau(3v à4)vớiphổtácdụngchốngvikhuẩn
    gr
    am âm t
    ốthơnthườngđượcdungchocácnhiễm t
    rùngmắcphảitai
    bệnh
    vi
    ệnhoặccácnhi
    ễm tr
    ùngtạicộngđồngnặnghoặcphứctạp.
     Cácchúývềt
    ácdụngphụcủanhóm Cephal
    ospor
    in:
    + Cácphảnứngdị
    ứng:

    21
    Bi
    ểuhiệnbằngcácsẩnngứa,sốt
    ,tăngbạchcầuaxí
    t(cót
    hểgặpt
    ới1-
    3%);
    đôikhiv
    iêm t
    hậnkẽ(i
    nter
    sti
    ti
    alnephr
    it
    is)
    .
    Cầnchúýl à1-
    7%bệnhnhândị ứngvớipenici
    l
    li
    nsẽcóphảnứngv ớicác
    cephal
    ospori
    n.Bởivậy,cácCephal
    ospori
    nsphảichốngchỉđịnhvớibệnh
    nhâncóphảnứngdị ứngtứcthờiv
    ớipeni
    cil
    li
    ns(như:sốcphảnvệ,cothắt
    phếquản,hạhuyếtáp.v.
    v.)
    .
    Tuynhiên,
    nhóm Cephal
    ospor
    inscót
    hểsửdụngmộtcáchthậnt
    rọngv
    ới
    nhữngbệnhnhânchỉcóphảnứngchậm vànhẹv
    ớipeni
    cil
    l
    in.
    +Vi
    êm t
    ắcmạch(
    Thr
    ombophl
    ebi
    ti
    s):cót
    hểgặpt
    ừ1-
    5%)
    .
    *
    Cáckhángsi
    nhnhóm Car
    bapenem:
    Cơchết
    ácdụng:
    cũngứcchết
    ổnghợpt
    hànht
    ếbàov
    ikhuẩn.
    Phânl
    oại
    :
    Nhóm 1:Baogồm cácCar
    bapenemsphổr
    ộngnhưngchỉcót
    ácdụng
    hạnchếvớicáctrựckhuẩngr
    am âm khônglênmen,thí
    chhợpv
    ớicácbệnh
    nhi
    ễm t
    rùngtạicộngđồng(đạidiệnlàert
    apenem).
    Nhóm 2:Baogồm cácCar
    bapenemsphổr
    ộngcót
    ácdụngmạnhmẽ
    v
    ới cáct
    rựckhuẩngr
    am âm khôngl
    ênmen, thí
    chhợpvớicácbệnhnhi
    ễm
    t
    rùngtạibệnhvi
    ện(đại
    diệnlài mi
    penem andmeropenem).
    Nhóm 3:Baogồm cácCar
    bapenemsphổr
    ộngcót
    ácdụngmạnht
    ới
    t
    ụcầuv
    àngkhángMet
    hici
    l
    li
    n(met
    hici
    l
    li
    n-r
    esi
    stantSt
    aphy
    lococcusaur
    eus)
    Tr
    ênthựctế,cácsảnphẩm haydùngnhấtcủanhóm nayl
    àMer
    openem ,
    I
    mipenem +Cil
    ast
    in(Ti
    enam).
    Chỉđị
    nh:Vi
    ệcsửdụngnhóm khángsi
    nhđặcbi
    ệtnàycầnhếtsứcchúý
    ,cần
    sửdụnghợplí
    .Chỉđị
    nhdùngt
    huốckhi:
    +Điềutr
    ịcácnhi
    ễm t
    rùngbệnhv
    iệnt
    rêncácbệnhnhânđặcbi
    ệtnặnghoặc
    nằm t
    ạikhoađi
    ềutr
    ịtí
    chcực.
    +Thấtbại
    v ớicáckhángsinhđầuti
    ênchốngnhi
    ễm t
    rùngdov
    ikhuẩngr
    am
    âm (
    Gram-negati
    vebacter
    ial-GNB)
    .
    +Sửdụngngayt ừđầuchỉkhi
    kếtquảcấyv
    ikhuẩnv
    àkhángsi
    nhđồchỉ
    nhạycảm v
    ớichúng.
    +Điềutr
    ịcácnhi
    ễm tr
    ùngkéodài dot
    rựckhuẩnmủxanhđakhángkháng
    si
    nh(chr
    onicmult
    ir
    esi
    stantpseudomonal
    inf
    ecti
    ons)
    .
    +Trongnhữngt
    rườnghợpnhi
    ễm tr
    ùngbệnhv i
    ệnnặng,
    nhi
    ễm t
    rùngkhoang
    phúcmạc,vi
    êm màngnãocógiảm bạchcầuhạt
    .

    22
    2.
    2. Nhóm Ami
    nogl
    ucosi
    des
    Lànhóm khángsi
    nht
    ácđộngl
    ênsựt
    ổnghợpPr
    otei
    ncủav
    ikhuẩn
    Cơchế
    tácdụng:
    Ứcchế
    tổ
    nghợ
    pPr
    otei
    ncủaVK
    -Tácdụngchủy
    ếul
    êncáct
    rựckhuẩnGr
    (-
    )
    -Ítkhi
    dùngđơnđộc;t
    hườngphối
    hợpv
    ớinhóm Bet
    a-l
    act
    am nhưPeni
    cil
    l
    in
    vàAmpici
    l
    li
    n,cáct
    huốckhángl
    ao…
    -Cầnchúýt
    ớiđộct
    ínhl
    ênt
    hínhgi
    ácv
    àthận
    Baogồm:
    St
    rept
    omy
    cin
    Gent
    amy
    cin
    Kanamy
    cin
    Amy
    kaci
    n
    Neomy
    cin
    Nel
    ti
    myci
    n
    Tobr
    amy
    cin
    Spect
    inomy
    cin
    Fl
    amy
    cet
    in

    2.
    3.Nhóm Macr
    oli
    des
    Cơchế t
    ácdụng:G¾nvµot
    iÓuphÇn50scñar
    ibosom vikhuÈn,
    c¶n
    tr
    ët¹
    ochuçi®apept
    id(
    ng¨
    nc¶nchuy
    ÓnvÞcñaARNt)cñavikhuÈn.
    -
    Eryt
    hromyci
    n:Thườngdùngđiềut
    rịcácnhiễm t
    rùngdodoCampy
    lobact
    er,
    Mycopl
    asmapneumonia,hogà,cl
    amy di
    a…
    -Cl
    ari
    thr
    omy ci
    n:Tácdụngtốthơn,
    hấpthuquađườngti
    êuhoátốthơn
    Ery
    thr
    omy ci
    n.Ngoài r
    acòncótácdụngtốtv
    ớiMycobact
    eri
    um Avi
    um,H.
    pyl
    ori
    ,H.Inf
    luenza.
    -Azi
    thr
    omyci
    n:Đặcbi
    ệttácdụngt
    ốthơnv
    ớiH.I
    nfl
    uenza,
    cót
    hểdùng1l
    ần/
    ngàyvớil
    i
    ềungắnngày
    -
    Roxi
    thr
    omy
    cin:
    Tươngt
    ựAzi
    thr
    omy
    cin
    2.
    4.Nhóm Chl
    orampheni
    col
    Cơchế
    tácdụng:
    Ứcchế
    tổ
    nghợ
    pPr
    otei
    ncủaVK

    23
    -
    Tácdụngv
    ới
    VKGr
    (-
    ),VKy
    ếm khi
    ́
    -
    Hấ
    pthut
    ố
    tt
    heođườ
    ngt
    iêuhóa
    -
    Ngấ
    mtố
    tvàomàngnão
    -
    Chú y
    ́ độ
    cti
    ́nhv
    ới
    tủyxương
    2.
    5. Nhóm Tet
    racycl
    ines
    Cơchếtácdụng: Ứ
    cchế
    tổ
    nghợpProt
    eincủaVK.Tácdụngt
    ố
    t
    l
    êncácl oạicầ
    ukhuẩ
    n,Ri
    cketsi
    a,Mycoplasma,
    Spi
    rochaet
    es
    (
    TreponemaPall
    idum),Chl
    amydia…
    -
    Độ
    cvớ
    i
    gan,
    thậ
    n,menr
    ăngt
    rẻ nhỏ <8t
    .
    -
    Cácsảnphẩ
    m chi
    ́nh:
    Tet
    racy
    cli
    ne
    Doxy
    cycl
    i
    ne
    Mi
    nocy
    cli
    ne
    2.
    6.Nhóm Gl
    ucopept
    ides
    Cơchế
    tácdụng:
    Tácđộ
    ngl
    ênv
    áchv
    ikhuẩn.
    -
    Tácdụngt ố
    tvớ
    i
    cácVKGr
    (+)
    ,đặ
    cbi
    ệ
    tcầ
    ukhuẩ
    nkhángMet
    hici
    l
    li
    n
    (
    Oxa.Cl
    oxaci
    l
    li
    n)
    -
    Độ
    cvớ
    i
    thậ
    n,di
    ̣ ứ
    ngda…
    -
    Sảnphẩ
    m chi
    ́nh:
    Vancomy
    cin
    Tei
    copl
    ani
    n
    2.
    7. Nhóm Qui
    nol
    ones
    Cơchết
    ácdụng:
    Ứcchế
    SXDNAv
    à cả RNA(
    giánt
    iế
    ptớ
    i
    tổ
    ng
    hợ
    pPr
    otei
    ncủaVK)
    -Tácdụngt
    ố
    tvớ
    i
    nhi
    ề
    uloại
    VK–kể
    cả VKy
    ếm khi
    ́ –t
    rừ
    TTmủ
    xanh
    -
    Có 4t
    hế
    hệ
    Qui
    nol
    ones,
    nhữ
    ngt
    hế
    hệ
    sauphổ
    khángkhuẩ
    nrộ
    nghơn.
    2.
    8. Cáckhángsi
    nhkhác
    Cl
    i
    ndamy
    cin
    Cot
    ri
    moxazol
    e(Tr
    imet
    hopr
    im +Sul
    phamet
    hoxazol
    e)
    Met
    hroni
    dazol
    e

    24
    Ni
    tr
    ofur
    ant
    oin
    Ri
    fampi
    cine
    Fosf
    omy
    cin
    Fusi
    dicAci
    d

    II
    I.Chỉđị
    nh,cáchl
    ựachọnl
    oạikhángsi
    nh,
    li
    ềul
    ượng,
    đườngdùngkháng
    sinhởtrẻem.
    3.
    1.Chỉđị
    nhdùngKS
    Phảicó bằ
    ngchứ
    ngcủanhi
    ễ
    m khuân
    ̉:
    Bi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàng:
    -
    Sốt
    ,cácdấuhi
    ệunhi
    ễm khuẩnt
    oànt
    hân…
    -
    Cácdấuhi
    ệukhut
    rút
    ạicơquanbị
    nhi
    ễm khuẩn
    Dịcht
    ễ: đốit
    ượngnằm t
    rongv
    ùngdị
    ch,
    cácđối
    tượngnguycơcaodot
    iếp
    xúcvớinguồnlây
    ..
    CácXN:
    -
    Côngt
    hứcbạchcầu
    -
    PCR
    -
    Soi
    ,cấybệnhphẩm t
    ìm VK
    -
    Lấ
    yXNv
    isi
    nht
    rướ
    ckhi
    sử
    dụngKS
    Mộtsốngoại
    lệ:Phòngbệnh/
    phơi
    nhi
    ễm…
    3.
    2.Cáchl
    ựachọnKS:
    -Theol
    oại
    vikhuẩnv
    àkhángsi
    nhđồ
    -Theobệnh,
    theocơquanbị
    nhi
    ễm khuẩn,
    theot
    ìnht
    rạngnặngcủanhi
    ễm
    khuẩn
    -Theocáckếtquảnghi
    êncứu(Met
    aAnal
    i
    sis)
    -Theoki
    nhnghi
    ệm (
    exper
    ti
    se)
    3.
    3.Cácht
    ínhl
    iềul
    ượng:
    -Theot
    uổi
    -Theocânnặng
    -Theodi
    ệnt
    íchda

    25
    Chúý
    :
    -Cácy
    ếut
    ốkhác:
    Chứcnănggant
    hận,
    …
    -Ti
    ềnsửdị
    ứng
    -Tươngt
    ác,
    phối
    hợpt
    huốc
    +Theođườngdùng
    +Theomứcđộnặng…
    -Cầnxem kỹđơnhướngdẫnsửdụngt
    huốct
    rướckhi
    dùng.
    3.
    4.Mộtsốl
    ưuýkhisửdụngkhángsi
    nh
    Cầncânnhắccócầnsửdụngkhángsi
    nhkhôngvớicácchúýsau:
     Phải
    có bằ
    ngchứ
    ngcủanhi
    ễ
    m khuẩ
    n
     Lấ
    yxétnghi
    ệm v
    isi
    nht
    rướ
    ckhi
    sử
    dụngkhángsi
    nh
     Lự
    achọnKSt
    heochứ
    ngcứ
    khoahọc(
    Evi
    dentbase)
     Dùngđúngl
    i
    ềul
    ượ
    ngv
    à t
    hờ
    i
    gian,
    đườ
    ngdùng
     Phố
    i
    hợ
    pKSđúng
     Theodõi
    đápứ
    ng,
    độ
    cti
    ́nh…
    Đặcbi
    ệtvớitr
    ẻem cầnchúýhơnđểchọnthuốct
    híchhợp,khảnăng
    chấpnhậnthuốc,
    tí
    nhđúngli
    ềul
    ượngthuốc,
    sốlầndùng,đườngdùng…

    Vídụmi
    nhhọa:
    Lựachọnkhángsinhđi
    ềutrịv
    iêm màngnãot
    rẻsơsi
    nh(
    chưahoặc
    khôngt
    ìmthấyvikhuẩngâybệnh)
    :
    Cănnguy
    ênl
    ứat
    uổi
    nàyt
    hườ
    ngdocácVKsau:
    êncầunhóm B(
    Li GroupBst
    rept
    ococci
    ),
    cácv
    ikhuẩnđườngr
    uột
    (Enter
    obacter
    iceae)hoặcLi
    ster
    iamonocyt
    ogenes,)
    ,hi
    ếm hơnl
    àdo
    Str
    eptococcuspneumoniae,
    Haemophil
    usinfl
    uenzae…
    Cầnchú ý: Cephal
    ospor
    inskhôngnhạycảm vớ
    iLi
    ster
    ia
    monocytogenes.Vìvậ
    yampici
    ll
    inlàkhángsi
    nhcầ
    nđượ
    clự
    achọnphối
    hợp,cụ thể
    phácđồkhángsinhlà:
    -Cef
    otaxi
    me100-200mg/kg/
    ngàyI
    Vchi
    a2l
    ầ
    n(12h/
    lầ
    n)/Hoặ
    c
    Ceft
    ri
    axone100mg/kg/
    ngày
    -
    Phố
    i
    hợ
    pvớ
    i
    Ampi
    cil
    l
    in100-200mg/
    kg/
    ngàyI
    V(chi
    a2-
    4lầ
    n)

    26
    Kếtl
    uận
    Cùngvớisựbùngnổcủakhoahọckỹt huậtvàtheonhucầungàycàng
    tăngtrongviệcđiềutr
    ị cácbệnhnhi
    ễm khuẩn,ngườibệnhv àt
    hầythuốcđứng
    trướchàngngànl oạit
    huốckhángsinhv àmỗi thứlạicónhi
    ềudạngbàochế
    khácnhauđểt i
    êm hoặcuống.Hiểubiếtvềcáchsửdụngkhángsi nhtrongNhi
    khoagi úpngườithầythuốcsửdụngđúngđắnv àcóhiệuquảmàkhôngt ốn
    kém, hạnchếgâyhại chot r
    ẻem.

    27
    XỬTRÍLỒNGGHÉPCÁCBỆNHTHƯỜNGGẶPỞTRẺEM
    ThS.Tr
    ầnMi
    nhTân

    Mụct
    iêu
    1.Tạisaocánbộytếcơsởcầnđượcđàot
    ạovềxửt
    ríl
    ồngghépcácbệnh
    thườnggặpởt
    rẻem.
    2.Nêumụct
    iêukhóahuấnl
    uyệnxửt
    ríl
    ồngghépcácbệnht
    hườnggặpởt
    rẻ
    em
    3.Ti
    ếnt r
    ìnhxửt
    rít
    rẻbệnhcómấybước?Tr
    ìnhbàyt
    iếnt
    rì
    nhxửt
    rít
    rẻbệnht
    ừ
    2thángđến5tuổi
    .
    Nộidung

    1.Đạicương

    Nhữngnguy ênnhânchínhgâyt
    ửvongtr
    ên70%sốtrườnghợptửvong
    ởtrẻdưới5t uổit
    ạicácnướcđangpháttri
    ểnlàdocácbệnhvi
    êm phổi
    ,ti
    êu
    chảy,sốtr
    ét,sởi
    ,sốtxuấthuy
    ếtvàsuydi
    nhdưỡnghoặcdokếthợpcácbệnh
    này.

    Hầuhếtcánbộyt ếđãđượcđàot ạov àsửdụngnhữngt àil


    iệuhướng
    dẫnr i
    êngchot ừngl
    oạibệnh,vídụnhưt àili
    ệudànhr i
    êngchoxửt r
    íti
    êuchảy
    hoặct àil
    iệudànhr i
    êngchophòngchốngsuydi nhdưỡngởt rẻem.Tuynhiên,
    họt hườnggặpkhókhănt rongviệckếthợpnhữngt àiliệuhướngdẫnkhác
    nhaukhixửt r
    ímộtt r
    ẻbịmắcnhi ềubệnhcùngmộtl úc.Tr ongtrườnghợpđó,
    họcót hểkhôngnhậnbi ếtđượcđâul àv ấnđềquant rọngnhấtcầnxửt r
    í.
    Ngoàir a,cácbệnhthườngliênquanchặtchẽđếnnhau, chẳnghạnnhưnhững
    đợtt i
    êuchảyt áiphátthườngdẫnđếnsuydi nhdưỡng,t r
    ẻbịsởit hườngkèm
    theov i
    êm phổi.Vìvậy,cầnphảiđánhgiámọidấuhi ệuv àt r
    iệuchứngcủat r
    ẻ
    đểxửt rícáctrườnghợpbệnhcóhi ệuquảt ốtnhất
    .

    TổchứcYtết hếgiới(
    WHO)v àQuỹnhiđồngl i
    ênhợpquốc(UNICEF)đã
    sửdụngnhữngkỹt huậtmớiđểmôt ảcáchxửtrínhữngbệnhthườnggặpởt r
    ẻ
    em tr
    ongmộtbột àili
    ệuhướngdẫnl ồngghép,thaychonhữngtàili
    ệuhướng
    dẫnsửdụngr i
    êngchot ừngbệnh.Bộtàil
    iệunàydùngđểhuấnl uyệnchocán
    bộytếtrựcti
    ếptham giakhám,điềutr
    ịtr
    ẻbệnhởcácphòngkhám v àtuyếny
    tếcơsở.

    Saukhitham dựkhóahuấnluy
    ện11ngày ,cánbộytếcóthểdựavào
    t
    iếnt
    rì
    nhxửtrílồngghépcácbệnhđểnhanhchóngpháthi
    ệntấtcảcáct
    ri
    ệu

    28
    chứngcủat r
    ẻmàkhôngbỏsótv ấnđềnào.Họcót hểxácđịnhđượct r
    ẻbị
    bệnhcónặnghaykhôngv àcócầnphảichuyểngấpđếnbệnhv i
    ệnkhông.Nếu
    tr
    ẻkhôngphảichuyểnđibệnhvi
    ện,cánbộyt ếcóthểthựchànhnhữnghướng
    dẫnđểđi ềutr
    ịcácbệnhtrẻem.Tàili
    ệunàycũnghướngdẫncácht ham v
    ấn
    chocácbàmẹv ànhữngthànhvi
    ênkháctronggiađìnhvềcáchchăm sócv à
    nuôidưỡngtr
    ẻ.

    Tàil i
    ệumôt ảcáchxửt rímộttr
    ẻbệnhđếnkhám l ầnđầuhoặcđến
    khám lạiđểki ểm t
    rasựt i
    ếntr
    iểncủabệnh.Nhữnghướngdẫnt rongbộtàili
    ệu
    nàyđềcậpđếnphầnl ớn(nhưngkhôngphảibaogồm t ấtcả)nhữnglýdochính
    khiếnmộtt r
    ẻđượcđưađếnphòngkhám.Nhữngbệnhmạnt ínhhoặcnhững
    bệnhcót hểđòihỏisựchăm sócv àđi
    ềutrịđặcbiệtcũngnhưcáchxửt r
    íchấn
    thươnghayđi ềut r
    ịcấpcứukháckhibịthươnghoặct ainạnkhôngđềcậpđến
    trongbột àili
    ệunày .Vi
    ệcxửtrít
    rẻbệnhcót hểcóhiệuquảkhit rẻđượcngười
    nhàkịpt hờiđưađếnnơicócánbộyt ếđãđượchuấnl uy
    ệnđểđi ềutr
    ị.Vìvậy,
    hướngdẫnngườinhàbệnhnhil àmộtphầnquant r
    ọngt r
    ongt i
    ếntrì
    nhxửt rí
    cáctrườnghợpbệnh.

    2.Mụct
    iêucủakhóahuấnl
    uyệnxửt
    ríl
    ồngghépcácbệnht
    hườnggặpởt
    rẻ
    em

    Khóahuấnl uy
    ệnv ềtiếntr
    ìnhxửt rít
    rẻbệnhchobácsĩ,đi
    ềudưỡngv à
    cánbộyt ết
    rựctiếpchăm sóctrẻbệnh.Đâyl àti
    ếntr
    ìnhxửtr
    ídànhchotuyến
    đầuti
    ênnhưt rạm yt ếxã(phường),phòngkhám đakhoa,hoặcphòngkhám
    ngoạit
    rúcủabệnhv iện.Cánbộyt ếkhitham gi
    akhóahuấnl
    uyệnsẽđượchọc
    vềcáchxửtrít
    rẻbệnht heocáchướngdẫn, baogồm :

    -Đánhgi
    ácácdấuhi
    ệuv
    àtr
    iệuchứngbệnh,t
    ìnht
    rạngdi
    nhdưỡngv
    à
    t
    iêuchảy.

    -Phânl
    oại
    bệnh.

    -Xácđị
    nhcáchđiềut
    rịt
    heophânl
    oạibệnhv
    àquy
    ếtđị
    nht
    rẻcócần
    phải
    chuyểnl
    êntuy
    ếntr
    ênhaykhông.

    -Nhữngđi
    ềut
    rịcầnt
    hiếtt
    rướckhichuy
    ểnv
    iệnv
    àchuy
    ểnt
    rẻl
    ênt
    uyến
    t
    rên.

    -Đi
    ềut
    rịt
    ạicơsởyt
    ế.

    -Hướngdẫnchocácbàmẹcáchđiềutr
    ịtr
    ẻtạinhà(
    vídụnhưcáchcho
    t
    rẻuốngt
    huốckhángsi
    nhhoặct
    huốchạsốt)
    .

    -Tham v
    ấnchobàmẹcáchnuôidưỡngt
    rẻ(
    baogồm cảchot
    rẻănv
    à

    29
    chot
    rẻbúmẹ)v
    àkhi
    nàocầnđưat
    rẻt
    rởl
    ạicơsởyt
    ế.

    -Đánhgi
    álạit
    ìnht
    rạngbệnhvàđềracáchchăm sóc,
    điềut
    rịt
    híchhợp
    khi
    mộttr
    ẻđượcđưađếnkhám lại
    theohẹn.

    3.Tàil
    iệu,
    đốit
    ượngv
    àphươngpháphuấnl
    uyện

    3.
    1.Tàil
    iệuhuấnl
    uyện
    Ngoàicuốn"
    Hướngdẫnxửt
    ríl
    ồngghépcácbệnhthườnggặpởtr
    ẻem",
    họcvi
    ênsẽcót hêm bột
    àili
    ệudi
    ễngiảichotừngnộidung,baogồm các
    quy
    ểnvớit
    iêuđề
    Quy
    ền1:
    Giới
    thi
    ệu
    Quy
    ển2:
    Đánhgi
    ávàphânl
    oại
    trẻbệnht
    ừ2t
    hángđến5t
    uổi
    Quy
    ển3:
    Xácđị
    nhđi
    ềut
    rị
    Quy
    ển4:
    Điềut
    rịt
    rẻbệnh
    Quy
    ển5:
    Tham v
    ấnchocácbàmẹ
    Quy
    ển6:
    Xửt
    rít
    rẻbệnht
    ừ0đến2t
    hángt
    uổi
    Quy
    ển7:
    Khám l
    ại

    3.
    2.Đốit
    ượnghuấnl
    uyện
    Cánbộyt ếtừcáccơsởyt ết uy
    ếnđầu,baogồm cáct rạm yt ếxã
    (phường),phòngkhám đakhoakhuvực,phòngkhám củacáctr
    ungt âm ytế,
    phòngkhám ngoạitrúcủacácbệnhviện.Cánbộyt ếlàcácbácsĩ,ysĩ,đi
    ều
    dưỡngv àcáccánbộyt ếkháccónhi
    ệm v ụt
    ham gi
    axửt r
    ítr
    ẻbệnht ừ0đến5
    tuổit
    ạicáccơsởyt ế.

    3.
    3.Phươngpháphuấnl
    uyện
    Mỗikhóahuấnl uyện,tốiđakhôngquá24họcv iênđượcchial àm 3
    nhóm,tỷl
    ệgi ảngviên(
    hướngdẫnv i
    ên)/
    họcv iêní
    tnhấtlà1/4.Thờigi
    ancho
    khóahọcítnhấtlà80giờ,t
    rongđó40%t hờigianchothựchànhlâm sàng.Mỗi
    họcvi
    ênđượct hựchànhxửt ríí
    tnhất15trẻbệnh.

    Khóahuấnluyệnxửtríl
    ồngghépcácbệnht hườnggặpởt rẻem bao
    gồm cảhọclýthuyếtvàt
    hựchànhlâm sàng,ngoàirakhóahuấnl uyệncũng
    nhấnmạnhđếncôngt ácphòngbệnhvàkỹnănggiaot i
    ếpvớingườichăm sóc
    tr
    ẻ.Họcv i
    êncònđượchọcv ềti
    êm chủng,bổsungv ichấtchotr ẻ,khuy
    ến

    30
    khí
    chnuôiconbằngsữamẹvàtham v
    ấnđểkhắcphụcnhữngkhókhăntrong
    nuôidưỡngtr
    ẻ.Vềphầnhọcl
    ýthuy
    ết:Hướngdẫnvi
    êngiớit
    hiệut
    àil
    iệu,học
    vi
    êntựđọcvàlàm bài
    tập.

    Vềphầnthựchànhlâm sàng:họcvi
    ênđếncáccơsởyt ếđểquansát
    vàthựchànhxửt rít
    rẻbệnh.Trướckhit
    hựchànhlâm sàng,họcv i
    ênđược
    l
    uyệnv àhướngdẫnthaodi
    ễnquacácbàitậpsửdụngquyểnảnhmi nhhọavà
    bộbăngv i
    deo.

    Hướngdẫnv iênlàngườichị
    ut ráchnhi ệm hướngdẫnt rongsuốtquá
    tr
    ìnht
    hựchiệncáchoạtđộngv àlàm bàitậptrongcáccuốnt àili
    ệu,đi
    ềukhiển
    cáccuộcthảoluậnnhóm vàki
    ểm tr
    acácphầnt hựchànhlàm bàitậpchotừng
    cánhân.Hướngdẫnv iêncũnglàngườigiám sátv i
    ệcthựchànhcủahọcv i
    ên
    tr
    ongthờigianthựchànhlâm sàngtạibệnhv iện.Họcv i
    êncót hểthảoluận
    bấtkỳvấnđềnàohoặct hấykhókhăngìv ớihướngdẫnv i
    ênđểđượcgi ảiđáp
    vàhỗtrợ.

    4.Ti
    ếnt
    rì
    nhxửt
    rít
    rẻbệnh

    Tiếnt
    rìnhxửt
    rít
    rẻbệnhđượct
    hểhi
    ệnquacácbảnghướngdẫnv
    àđược
    môt
    ảt heocácbướcsau:
    -Đánhgi
    átr
    ẻbệnh

    -Phânl
    oại
    bệnh

    -Xácđị
    nhhướngđi
    ềut
    rị

    -Đi
    ềut
    rịbệnh

    -Tham v
    ấnchocácbàmẹ

    -Khám l
    ại

    Vềcơbảnnhữngbướcnàyt ươngt ựnhưcácht hứcmàcánbộyt ế


    thườngthựchiệnkhi chăm sóctr
    ẻbệnh,cóthểtr
    ướcđâychúngt amôtảbằng
    nhữngthuậtngữkhác.Vídụnhư" Đánhgiátrẻbệnh"-cónghĩal
    àhỏivềbệnh
    sửv àthăm khám lâm sàng,"Phânloạibệnh"-cónghĩalàxácđịnhmứcđộ
    nặngcủabệnh.Tr ongbướcnàycánbộyt ếsẽlựachọnmứcđộhoặc" Phân
    l
    oại"chomỗit ri
    ệuchứngchí nhcủatrẻtươngứngv ớimứcđộnặngcủabệnh
    màt rẻmắcphải .Phânl oạibệnhkhôngphảilànhữngchẩnđoánr i
    êngcho
    từngbệnh màdựav àomứcđộnặnghaynhẹcủabệnhđểxácđị nhcáchđiều
    trị
    .Hướngdẫnxửt ríđưar acácphươngphápđi ềutrịt
    híchhợpđốivớitừng

    31
    l
    oạibệnh.Khisửdụngt
    iếnt
    rì
    nhđi
    ềut
    rị
    ,vi
    ệcl
    ựachọnmộtphânl
    oạibệnhtr
    ên
    phácđồsẽchophépcánbộyt ếcót
    hểxácđị
    nhđượchướngđi
    ềutrịchotr
    ẻ
    bệnh.

    Đi
    ềutrịcónghĩal
    àthựchiệncáchxửt r
    ítạicơsởyt ế,
    baogồm :Kêđơn
    thuốc,hướngdẫncácht hứcxửt ríkháctạinhàv àhướngdẫnchocácbàmẹ
    biếtcáchđiềutrịchotr
    ẻ.Tham vấnchocácbàmẹl àviệcđánhgi
    ácáchnuôi
    dưỡng,cáchngườimẹchot rẻbúv àhướngdẫnchocácbàmẹbi ếtl
    ựachọn
    cácloạithứcăn,nướcuốngcầnt hiếtchotr
    ẻv àkhinàocầnđưatrẻquayl
    ạicơ
    sởyt ế.

    Đểlựachọncáchướngdẫnxửt r
    íthí
    chhợp,cầnphảibi
    ếtt
    uổicủat
    rẻ.
    Tr
    ẻbị
    bệnhđượcphânt
    heohainhóm t
    uổisau:

    -Nhóm t
    uổi
    từ0đến2t
    hángt
    uổi

    -Nhóm t
    uổi
    từ2t
    hángđến5t
    uổi

    Nếutr
    ẻchưađủ2thángt
    uổit
    hìxếpv
    àonhóm trẻnhỏ.Hãysửdụng
    nhữnghướngdẫnĐÁNHGI
    Á,PHÂNLOẠIVÀĐIỀUTRỊTRẺBỆNHTỪ0ĐẾN2
    THÁNGTUỔI .

    Nếutr
    ẻt r
    ongđộtuổit
    ừ2t hángđến5tuổichọnhướngdẫnĐÁNHGI Á
    VÀPHÂNLOẠITRẺBỆNHTỪ2THÁNGĐẾN5TUỔI ."
    Đến5tuổi
    "cónghĩ
    alà
    tr
    ẻởđộtuổi
    trướcngàysi
    nhnhậtl
    ầnthứ5củatrẻ.

    Tiếnt
    rì
    nhxửt r
    íbệnhchot
    rẻt
    ừ2t
    hángđến5t
    uổiđượct
    rì
    nhbàyt
    rong
    3hướngdẫnvới
    tiêuđề:

    -ĐÁNHGI
    ÁVÀPHÂNLOẠITRẺBỆNH

    -ĐI
    ỀUTRỊTRẺBỆNH

    -THAM VẤNCHOCÁCBÀMẸ

    Xửtríbệnhởt
    rẻnhỏtừ0đến2thángt
    uổicóhơikhácsovớinhữngt
    rẻ
    ởđộtuổil
    ớnhơn.Vi
    ệcxửtr
    ítr
    ẻnhỏđượcmôt ảt
    ronghướngdẫnvớiti
    êuđề:
    ĐÁNHGIÁ,PHÂNLOẠIVÀĐIỀUTRỊTRẺTỪ0ĐẾN2THÁNGTUỔI .

    TI
    ẾNTRÌ
    NHXỬTRÍLỒNGGHÉPTRẺBỆNH

    32
    (
    Trẻt
    ừ2t
    hángđến5t
    uổi
    )

    33
    34
    35
    ĐẠICƯƠNGVỀNHI
    ỄM KHUẨNBỆNHVI
    ỆNVÀ
    KI
    ỂM SOÁTNHI
    ỄM KHUẨN
    ThS.LêKi
    ếnNgãi
    Mụct
    iêu

    Saukhi
    họcxongbài
    ,họcv
    iêncókhảnăng

    1.Nêuđượckháiniệm nhi
    ễm khuẩnbệnhvi
    ện,cáct
    iêuchuẩnđơngi
    ảnxác
    đị
    nhnhi
    ễm khuẩnbệnhviện
    2.Kểt
    ênvànêucácđặcđi
    ểm củacácl
    oạinhi
    ễm khuẩnbệnhvi
    ệnt
    hườnggặp
    3.Kểtênvàmộtsốt
    ínhchấtl
    i
    ênquancủacáccănnguyênchủyếugâynhi
    ễm
    khuẩnbệnhvi
    ện.
    4.Nêuđượckháini
    ệm ki
    ểm soátnhi
    ễm khuẩnvàcácnộidungchí
    nh,ýnghĩ
    a
    củaphòngngừachuẩn
    Nộidung

    I. Kháiniệm v ềnhiễm khuẩnbệnhv iện


    Nhiễm khuẩnbệnhv iệncòngọil à“nhiễm khuẩnmắcphảit rongbệnh
    vi
    ện”làcácnhi ễm khuẩnxảyr atrongquát rì
    nhbệnhnhânđượcchăm sóc,
    điềutr
    ịtrongbệnhv iệnmàkhônghi ệndiệnhoặcủbệnhkhinhậpv iện.Các
    nhiễm khuẩnxảyr asau48gi ờnhậpv iệnt hườngđượccoil ànhiễm khuẩn
    bệnhv i
    ện.Cáct iêuchuẩnđểxácđị nhnhiễm khuẩnbệnhv i
    ệnđãđượcx ây
    dựngchot ừngl oạinhi ễm khuẩnr iêngbiệt,nhưnhiễm khuẩntiếtni
    ệu,nhi ễm
    khuẩnhôhấp…Chođếnhi ệnnayhầuhếtcáct i
    êuchuẩnxácđịnhnhiễm khuẩn
    bệnhv i
    ệnđềudoTr ungt âm dựphòngv àkiểm soátbệnhtật( CDC)HoaKỳ
    banhànhdựat rêncáct i
    êuchuẩnv ềlâm sàngv àxétnghi
    ệm.Đãcógần50
    địnhnghĩav ềcácv ịtrínhiễm khuẩnbệnhv i
    ệnđãđượcxâydựngv àđượcáp
    dụngrộngr ãichocáccuộcđi ềutranhiễm khuẩnbệnhv iệnt
    rêntoànt hếgiới .

    Nhiễm khuẩnbệnhv iệnđượccoinhưmộtl oạibệnhcót í


    nhchấtl ưu
    hànhcụcbộ( endemic)hoặct hànhdịch( epidemic).Tr
    ongđót hườnggặpl à
    l
    ưuhànhcụcbộ,nhi ễm khuẩnbệnhv iệnt r
    ởt hànhdịchkhicósựbùngphát
    củamộthoặcnhi ềuloạinhi ễm khuẩnnàođót r
    ênmứcbì nhthường.Thuật
    ngữ“nhiễm khuẩnbệnhv iện”baogồm t ấtcảcácl oạinhi
    ễm khuẩnxảyratrên
    bệnhnhânđangđượcđi ềut rịởbấtcứcơsởyt ếnào.Bấtcứnhi ễm khuẩn
    mắcphảinàoxảyr anhữngsaisótt rongchăm sócđi ềutr
    ịcủanhânv i
    ênyt ế
    hoặccủakháchđếnt hăm ởbệnhv i
    ệnhoặcbấtcứcơsởyt ếnàođềuđượccoi
    nhưnhiễm khuẩnbệnhv i
    ện.

    36
    Bêncạnhbộtiêuchuẩnđểxácđịnhnhi
    ễm khuẩnbệnhvi
    ệnnhưCDCđã
    banhànhcòncócáct i
    êuchuẩnđãđượcđơngiảnhóanhằm ápdụngchocác
    đi
    ềutra,gi
    ám sátnhiễm khuẩnbệnhv
    iệnởnhữngcơsởyt ếcòngi
    ớihạnvề
    phươngti
    ệnvàkỹthuậtchẩnđoán.

    Ti
    êuchuẩnđơngi
    ảnxácđị
    nhnhi
    ễm khuẩnbệnhvi
    ện

    Loại
    nhi
    ễm khuẩnbệnhv
    iện Ti
    êuchuẩnxácđị
    nh

    Bấtcứdấuhi ệunàosauđâynhưchảydịchmủ,
    Nhi
    ễm khuẩnv
    ếtmổ ápxe,v
    iêm tấylantỏat
    ạivịt
    ríphẫut
    huậttr
    ong
    vòngmộtthángsaumổ.

    Cấynướct i
    ểudươngt í
    nh( 1hoặc2chủngvi
    5
    Nhi
    ễm khuẩnt
    iếtni
    ệu khuẩn)vớií
    tnhất10 v ikhuẩn/ml,cót
    hểcó
    hoặckhôngcácbi
    ểuhi
    ệnl âm sàng.

    Cóítnhất2tr
    ongsốcácbiểuhi
    ệnsauđâyxuất
    hi
    ệntrongt
    hờigi
    annằm v
    iện

    Nhi
    ễm khuẩnhôhấp - Ho
    - Đờm mủ
    - Thâm nhiễm mớitrênphim XQ phổili
    ên
    quanv ớit
    ìnhtr
    ạngnhi
    ễm khuẩn
    Nhi
    ễm khuẩn cat
    het
    er Viêm nhiễm,sưngtấyhoặcti
    ếtdịchmủt ạiv
    ịtrí
    mạchmáu đặtcatheter
    .

    Sốt,
    rétr
    unv
    àítnhấtcómộtl
    ầncấymáudương
    Nhi
    ễm khuẩnmáu
    tí
    nh.

    I
    I. Cácloạinhi
    ễm khuẩnbệnhviệnt
    hườnggặp
    Mộtvídụv
    ềsựphânbốnhi ễm khuẩnbệnhvi
    ện

    37
    NKH
    Da
    NKTN

    Khác

    NKVM
    NKHH

    3.
    1.Nhi
    ễm khuẩnt
    iếtni
    ệu
    Làloạinhiễm khuẩnbệnhv i
    ệnt hườnggặpnhất ;80%nhi ễm khuẩntiết
    niệuli
    ênquant ớivi
    ệcđặtcat heterbàngquang.Sov ớicácl oạinhi
    ễm khuẩn
    bệnhv i
    ệnkhác,nhi
    ễm khuẩnt i
    ếtniệuítkhigâynêntìnht rạngbệnhtr
    ầm trọng,
    tuynhiênđôikhicót hểgâynhi ễm khuẩnhuy ếtv
    àtửv ong.Nhiễm khuẩntiết
    niệuthườngđượcxácđị nhdựav àocáct i
    êuchuẩnv isinhhọc:nuôicấynước
    5
    ti
    ểudươngt í
    nh(≥10 v isinhvật/ml,cót ừ1-2chủngv ikhuẩnphânlậpđược) .
    Vikhuẩnphânlậpđượct hườnglàv ikhuẩncủađườngt iêuhóanhưE. col
    ihay
    vikhuẩnthườngcưt rúởmôit rườngbệnhv i
    ệnnhưKl ebsi el
    l
    ađakhángkháng
    sinh.

    3.
    2.Nhi
    ễm khuẩnvếtmổ
    Nhi
    ễm khuẩnv ếtmổcũnglàl oạinhi
    ễm khuẩnbệnhviệnthườnggặp.Tỷ
    l
    ệmắcmớit ừ0, 5đến15%t ùyt
    huộcl oạiphẫuthuậtv
    àtìnhtrạngbệnhlýcủa
    bệnhnhân.Nhiễm khuẩnv ếtmổlàm hạnchếđángkểđếnhi ệuquảcủav i
    ệc
    canthi
    ệpphẫut huật
    ,làm t
    ăngchiphíđiềutrịvàkéodàit
    hêm thờigi
    anđiềutrị
    củabệnhnhânsauphẫut huậttừ3-20ngày .

    Tiêuchuẩnchẩnđoánnhi ễm khuẩnv ếtmổbaogồm:chảymủxung


    quanhv ếtmổhoặcv ịtríđặtdẫnlưuhoặcv i
    êm tấylantỏaxungquanhv ếtmổ.
    Nhiễm khuẩnv ếtmổđượcchi al àm hail
    oạinhiễm khuẩnv ếtmổnôngbao
    gồm cácnhi ễm khuẩnởt r
    ênhoặcdướil ớpcâncơ, nhi
    ễm khuẩnv ếtmổsâulà
    cácnhiễm khuẩnởt ổchứchoặckhoangcơt hể.Nhiễm khuẩnv ếtmổchủy ếu
    mắcphảit rongquát r
    ìnhphẫut huậtdocácy ếutốngoạisi nh( nhưkhôngkhí,
    dụngcụ, phẫut huậtvi
    ênv àcácnhânv iênytếkhác),cácy ếut ốnội si
    nhnhưv i
    khuẩncưt rút r
    êndahoặcv ịt
    ríphẫuthuậthoặchiếm hơnt ừmáuđượcdùng
    tr
    ongphẫut huật.Visi
    nhv ậtgâybệnhcũngr ấtkhácnhaut ùyt huộcvàoloại
    ,vị

    38
    tr
    íphẫuthuậtvàkhángsi
    nhsửdụngchobệnhnhân.Yếut ốnguycơchủy ếulà
    mứcđộsạch/ nhi
    ễm củacuộcmổhayl oạiphẫuthuật(sạch,sạchnhiễm,
    nhiễm,bẩn);t
    hờigi
    ancuộcmổv àtìnhtrạngbệnhnhân.Cácy ếutốnguycơ
    kháccóthểbaogồm chấtlượngkỹthuậtcủacuộcmổ, sựhiệndiệncủacácdị
    vật,độct
    ínhcủavisi
    nhvậtgâybệnh, ônhiễm t
    ừvịt
    ríkhác,
    cạolôngtrướcmổ
    vàkinhnghi
    ệm củaphẫuthuậtvi
    ên.

    3.
    3.Vi
    êm phổibệnhvi
    ện
    Viêm phổibệnhv i
    ệncót hểxảyr at r
    ênnhiềunhóm bệnhnhânkhác
    nhautrongbệnhviện.Nhóm bệnhnhângặpnhi ềunhấtlàcácbệnhnhânphải
    thởmáyởcáckhoahồisứccấpcứu,l úcnàyđượcgọilàv i
    êm phổili
    ênquan
    đếnthởmáy .Bệnhnhânmắcv i
    êm phổili
    ênquanđếnthởmáycót ỷlệtửvong
    cao,dùnguycơquyt huộcrấtkhóxácđịnhdobệnhnhâncór ấtnhiềunguycơ
    cùngnhau.Visinhv ậtgâybệnht hườnglàcácvikhuẩnnộisinhcưt r
    úởdạ
    dày,đườnghôhấpt rên(mũi,họng),vàphếquảnnaycócơhộigâynhi ễm
    khuẩnởphổi .Tuynhiênvikhuẩncũngcót hểxâm nhậptừmôit rườngbên
    ngoàivàođườnghôhấpt hôngquabànt ay,dụngcụnhi
    ễm bẩn.

    Chẩnđoánv i
    êm phổibệnhv i
    ện/viêm phổili
    ênquant hởmáydựav ào
    cáctiêuchuẩnl âm sàngv àchẩnđoánhì nhảnh( mặcdùcáct i
    êuchuẩncũng
    khônghoànt oànđặchiệu):dấuhi ệumờởnhumôphổit rênhìnhảnhXQhi ện
    tạivàtiếntri
    ển,đờm mủ, sốt.Chẩnđoánđặchi ệuhơnnếuápdụngbi ệnpháp
    soiphếquảnv àđịnhlượngv ikhuẩn.Cácy ếutốnguycơt hườngđượcđềcập
    đếncủaVMTM baogồm ki ểuv àt hờigianthởmáy ,chấtl ượngchăm sóchô
    hấp,mứcđộnặngcủabệnhnhân( suyphủt ạng)vàsửdụngkhángsi nhtrước
    đó.Ngaycảởbệnhnhânkhôngphải đặtnộikhíquảnnhưngnếubệnhnhânco
    giậthoặchônmêcũngl ày ếut ốnguycơgâyv iêm phổibệnhv i
    ện.Viêm phế
    quảndov i
    rus(vir
    ushợpbàohôhấp- RSV)thườnggặpởt rẻem trongkhicúm,
    viêm phổit
    hứphátdov ikhuẩnt hườnggặpởngười l
    ớn.Ởnhữngbệnhnhâncó
    suygiảm mi ễndịchnặngcót hểgặpv êm phổidoLegi
    i onell
    avàAspergil
    lus.Ở
    cácnướccót ỷlệmắcl aocao, đặcbi ệtlàcácchủngl aokhángt huốccầnđặc
    biệtl
    ưuýđếnsựl antruyềntrongcáccơsởyt ế.

    3.
    4.Nhi
    ễm khuẩnhuyếtbệnhvi
    ện
    Sovớicácloạinhiễm khuẩnbệnhv i
    ệnkhác,nhi
    ễm khuẩnhuy ếtbệnh
    vi
    ệnchiếm t
    ỷlệkhôngcao( khoảng5-6%)nhưngtỷlệtửv ongtrongnhóm này
    l
    ạirấtcao–t r
    ên50%v ớimộtsốl oạivikhuẩn.Nhiễm khuẩnhuy ếtbệnhv i
    ện
    cóthểbắtnguồnngayt ạivịtr
    íđặtcathetertr
    êndahoặct ronglòngcat het
    er.
    Vikhuẩncưt r
    úởcat heterbênt r
    ongl òngmạchxâm nhậpv àot rongmạch
    máugâynhiễm khuẩnhuy ếtmàkhônghềcóbấtcứdấuhi ệunhiễm trùngnào

    39
    bênngoài.Nguy ênnhângâynhiễm khuẩnhuyếtbệnhviệnchủy ếul
    àcácv i
    khuẩncưt rútrêndanhưt ụcầukhôngđônghuyếttương(coagulase-
    negati
    ve
    Staphyl
    ococcus).Cácyếutốnguycơđốivớinhi
    ễm khuẩnhuyếtbệnhv iệnbao
    gồm thờigianlưucathet
    er,mứcđộv ôkhuẩnkhit
    hựchiệnthủt huậtvàchăm
    sóccathetersaukhiđặt.

    3.
    5.Cácl
    oạinhi
    ễm khuẩnbệnhvi
    ệnkhác
    Ngoàibốnloại
    nhiễm khuẩnbệnhv i
    ệnt
    hườnggặpv àgâyảnhhưởngl
    ớn
    đếnchấtlượngchăm sóc,
    điềutrịbệnhnhântr
    ongbệnhviệncòncónhiềul
    oại
    nhi
    ễm khuẩnkhácmàbệnhnhâncót hểmắcphải
    trongbệnhvi
    ệnnhư:

    -Nhi
    ễm khuẩndav àmômềm:cácv ếtl
    oéthở(loét
    ,bỏngvàloétdotỳđè)l
    à
    đi
    ềukiệnthuậnlợiđểvikhuẩncưt
    rúxâm nhập,pháttr
    iểnv
    àcót hểdẫnđến
    nhi
    ễm khuẩntoànthân.

    -Viêm dạdàyruộtlàloạinhi
    ễm khuẩnbệnhvi
    ệnthườnggặpnhấtởtrẻem với
    rot
    avirusl
    àcănnguy ênhàngđầu.Clost
    ridi
    um di
    ff
    ici
    l
    el àcănnguy
    ênhàngđầu
    gâyviêm dạdàyruộttrênngười
    lớnởcácnướcphátt r
    iển.

    -Vi
    êm xoang,
    cácl
    oại
    nhi
    ễm khuẩnt
    iêuhoá,
    nhi
    ễm khuẩnmắtv
    àkếtmạc.

    -Vi
    êm nộimạct
    ửcungv
    àcácnhi
    ễm khuẩncơquansi
    nhdụckhácởt
    rẻmới
    đẻ.

    I
    II
    . Visi nhvậtgâynhi
    ễm khuẩnbệnhvi
    ện
    Rấtnhiềut
    ácnhângâybệnhkhácnhaucót hểgâynhi
    ễm khuẩnbệnhv
    iện.
    Visinhvậtgâybệnhkhácnhauởcácquầnt hểbệnhnhânkhácnhau,cáccơ
    sởyt ếkhácnhauvàcácquốcgiakhácnhau.

    3.
    1Vikhuẩn
    Vikhuẩnl
    àtácnhângâyhầuhếtcácnhi
    ễm khuẩnbệnhv
    iện.Đặct
    ínhkhác
    bi
    ệtgi
    ữacácchủngvikhuẩnbaogồm:

    - Cácv ikhuẩncộngsi nh:làcácv ikhuẩncưt rúbìnhthườngởcơt hểngười


    khoẻmạnhcóv aitr
    òquant rọngt r
    ongv i
    ệcngănchặnsựxâm nhậpcủav i
    sinhvậtgâybệnh.Mộtsốv ikhuẩncộngsi nhgâynhi ễm khuẩnkhisứcđề
    khángcủav ậtchủsuygi ảm.Vídụcầukhuẩnkhôngđônghuy ếttươngcư
    tr
    út r
    êndagâynhi ễm khuẩncatheternộimạchhayE. coliđườngruộtl
    àloại
    vikhuẩnt hườnggặpgâynhi ễm khuẩntiếtni
    ệu.
    - Cácv ikhuẩngâybệnh:Cóđộct ínhcao,cókhảnănggâynhi ễm khuẩn(l
    ẻ
    tẻhoặct hànhdịch)bấtchấptìnht r
    ạngcủav ậtchủ.Vídụ
    +)Tr ựckhuẩnGr am dương,kỵkhí( anaerobicGram positi
    verods)(v
    ídụ

    40
    Cl
    ost
    ri
    dium)gâyhoạit
    hư.

    VikhuẩnGram dương:Staphyl
    ococcusaureus(vikhuẩncưt rút r
    ênda,
    mũicủacảbệnhnhânv ànhânviênyt ế)cóthểgâyr ấtnhiềuloạinhiễm
    khuẩnkhácnhauởphổi ,xương,t
    im,dòngmáuv àthườngkhángv ớinhiều
    l
    oạikhángsi
    nh. Li êncầut anhuyếtbê-ta(
    betahaemol y
    ticstr
    eptococci)
    l
    àmộtv ídụ.

    +) VikhuẩnGr am âm:Cácv ikhuẩnđườngr uộtnhư Escher i


    chiacoli
    ,
    Proteus,Kl ebsiel
    la,Ent
    erobacter,Serr
    ati
    amar cescens..
    .cóthểxâm nhập
    nhiềuv ịtríkhisứcđềkhángcủav ậtchủsuygi ảm (lòngcatheter,sonde
    bàngquang,l òngcannula)vàgâynhi ềunhiễm t r
    ùngt r
    ầm trọng( nhi
    ễm
    khuẩnv ếtmổ,v i
    êm phổi,nhiễm khuẩnhuy ết,viêm phúcmạc) .Nhóm v i
    khuẩnnàycũngkhángv ớinhi
    ềul oạikhángsi
    nh.

    +)Mộtsốv ikhuẩnGram âm khácnhưPseudomonas thườngphânlập


    tr
    ongnướcvànơiẩm thấp.Chúngcóthểcưtr
    útrongđườngtiêuhoácủa
    bệnhnhânnằm v
    iện.

    Mộtsốv ikhuẩnkháccónguycơgâynhi ễm khuẩnbệnhv i


    ệnv ớití
    nh
    chấtrấtđặcthù.CácloàiLegi
    onell
    acóthểgâyv i
    êm phổi(l
    ẻtẻhoặcthành
    nhóm)t r
    ongt hờigi
    anrấtnhanhthôngquahítphảikhôngkhíẩm bịnhi
    ễm
    vikhuẩn(khôngkhíđiềuhoànhiệtđộ,
    vòit
    ắm, khítr
    ịli
    ệu)
    .

    3.
    2.Vi
    rus
    Nhiềuloạivi
    ruscókhảnănggâynhiễm khuẩnbệnhv iệnnhưv i
    rusviêm
    ganBv àC( t
    hôngquat ruyềnmáu,l
    ọcmáu, t
    iêm tr
    uyền,nộisoiti
    êuhoá) ,v
    irus
    hợpbàohôhấp( RSV),r
    otavi
    rusvàcácvi
    rusđườngr uột(l
    ant r
    uyềnquađường
    tay-mi ệng,phân-mi ệng).Cácloạivi
    ruskhácnhưcy t
    omegal ov
    irus,HIV,
    Ebola,cúm,herpessimplev àthuỷđậu(vari
    cell
    a–zost er)cũngcót hểl an
    truy
    ềntrongbệnhv i
    ện.

    Cái
    ghẻ( Sarcoptesscabi
    es)l
    àmộtvi
    sinhv
    ậtngoại
    kýsi
    nhcũngcókhả
    nănggâythànhdịchtrongcáccơsởytế.

    3.
    3.Nấm vàkýsi
    nht
    rùng
    Mộtsốl oạikýsinhtùngnhưGi
    r ar
    dial
    ambliacóthểdễdàngl âyt
    ruyềntrên
    ngườilớnv àtrẻem.Mộtsốl oạikýsinhtrùngvànấm khácnhư Candi da
    al
    bicans,Aspergi
    l
    lus,Crypt
    ococcusneofor
    mans,Cr ypt
    ospori
    dium.
    ..
    làcácv i
    si
    nhv ậtcókhảnănggâynhi ễm t
    rùngcơhộikhibệnhnhânphảiđiềutrịkháng
    si
    nhphổr ộnghaysuygi ảm mi
    ễndịchnặng.Chúngl ànguyênnhângâynên

    41
    nhi
    ềunhiễm t
    rùngcơhộitrầm t
    rọng.Môitr
    ườngkhôngkhí,bụivàđấtlà
    nhữngnơi hểcóAsper
    cót gil
    l
    usđặcbiệtt
    rongthời
    gianbệnhv
    iệncóxâydựng.

    IV. Ổchứav àsựlantruy


    ềntácnhângâynhi
    ễm khuẩnbệnhviện
    Conngười
    làt
    rungtâm củanhi
    ềuổchứatácnhângâynhi
    ễm khuẩnbệnhv
    iện

    - Làổchứav ànguồncungcấpr ấtnhi


    ềuvisi
    nhvật
    .
    - Cóv aitròlàm l
    antruy
    ềnt ácnhângâybệnh,đặcbiệtt
    rongkhithựchành
    chăm sóc,
    điềutr
    ịbệnhnhân.
    - Lànơi ti
    ếpnhậncácv isi
    nhvậtkhácđểrồil
    ạit
    rởthànhổchứamới .
    Vi
    khuẩncót hểgâynhiễm khuẩnbệnhviệnt
    heocáccáchnhưdưới đây:

    4.1.Vikhuẩncưt rútrênchínhbảnthânbệnhnhângâynhi ễm khuẩnbệnhv i


    ện:
    còngọi làcănnguy ênnhiễm khuẩnnội si
    nh.Vikhuẩncưt rút hoátr akhỏiv
    ùng
    cưt rúbìnht hường(đườngt i
    ếtni
    ệu)xuy ênđếnv ịt
    ríkhác( vếtthương)gây
    vi
    êm nhi ễm,pháhuỷt ổchức.Hoặcdomộtđi ềukiệnt huậnl ợi,nhưdùng
    khángsi nhkhôngt hí
    chhợpđãl àm chomộtsốv ikhuẩn(C. dif
    fici
    le)phátt
    riển
    quámứcchophépv àgâybệnh.Mộtsốđườngl âytruyềnnhi ễm khuẩnbệnh
    vi
    ện” nộisinh”dễnhậnt hấy:CácvikhuẩnGr am âm cưt rúởđườngt i
    êuhoá
    nhưngl ạithườnggâynhi ễm khuẩnv ếtmổsauphẫut huậtv ùngbụnghaygây
    nhiễm khuẩnt i
    ếtni
    ệut r
    ênnhữngbệnhnhâncóđặtsondet iểu.

    4.2.Vikhuẩncưt rút r
    ênbệnhnhânkháchoặcởnhânv i
    ênyt ếgâynhi ễm
    khuẩnbệnhv iện:còngọil àcănnguy ênnhi ễm khuẩnngoạisinhhaynhi ễm
    khuẩnchéo.Vikhuẩnđượcl âytr
    uy ềngi ữacácbệnhnhânv ớinhau:(a)thông
    quatiếpxúct r
    ựct i
    ếpgi ữabệnhnhânv ớibệnhnhân( bànt ay
    ,giọtnướcbọt
    hoặcdịchcơt hể),(b)trongkhôngkhí( giọtbắnhoặcbụibịnhiễm vikhuẩnt ừ
    bệnhnhân),(
    c)t hôngquanhânv iênkhi ti
    ếpx úc,
    chăm sócbệnhnhân( bànt ay,
    quầnáo,mũi ,họng) ,nhânv i
    ênyt ếv ừal àđốitượngl àm vikhuẩnlâyt r
    uy ền
    tứcthờivừalàđốit ượngmangv ikhuẩnsauđól âytruyềnchobệnhnhânqua
    đườngt i
    ếpxúct rongquát rì
    nhchăm sóc, điềutr
    ị,(
    d)thôngquađồdùng, dụng
    cụ,vậtthểđãbịônhi ễm bởibệnhnhân( dụngcụ,bànt aynhânv iên,khách
    thăm hoặccácy ếut ốmôi trườngkhácnhưnước, dị
    ch,thứcăn..
    .)
    .

    4.
    3.Vikhuẩncưtrútừmôitrườngbệnhviệngâynhiễm khuẩnbệnhvi
    ện:còn
    gọil
    ày ếutốnhi
    ễm khuẩnngoạisinht
    ừmôit rườngcót hểgâybệnhcụcbộ
    hoặcthànhdị
    ch.Rấtnhi
    ềuloạivisi
    nhvậttồntại
    ,si
    nhsốngt r
    ongmôitrường
    bệnhviện

    -Trongnước,t
    ạicáckhuv
    ựcẩm ướtthậm chíđôikhit
    hấyngaycảtr
    ong
    cácsảnphẩm đãđượckhửkhuẩnt
    iệtkhuẩn(Pseudomonas,Aci
    net
    obact
    er,
    Mycobact
    eri
    um).

    42
    -Tr
    ongmộtsốv ậtdụngnhưđồvải,dụngcụ,dụngcụt
    iêuhaodùngtrong
    chăm sócbệnhnhân.Xửlýdụngcụ,vậtdụngthíchhợpl
    àm giảm khảnăng
    tồntại
    vàsốngsótcủavisi
    nhvậtt
    rênđồdùng,dụngcụ.

    -Tr
    ongt
    hứcăn.

    -Trongnhữnghạtbụinhỏ,giọtbắnpháttánkhiho,hoặcnóichuyện
    (
    nhữngv isi
    nhvậtcóđườngkí
    nh<10m cóthểtồnt
    ạivàsốngsótnhi
    ềugiờ
    t
    rongkhôngkhívàcóthểl
    âynhi
    ễm dohí
    tphải
    ).

    V. Ki
    ểm soátnhi
    ễm khuẩn
    5.
    1.Kháini
    ệm vềki
    ểm soátnhi
    ễm khuẩn
    Kiểm soátnhi
    ễm khuẩn( I
    nfect
    ionContr
    ol)vàdịchtễhọcbệnhv i
    ện
    (Hospit
    al/
    Healt
    hcareepidemi
    ology)làtậphợpcácnguy êntắc,quyt
    rì
    nhkỹ
    thuậtnhằm ngănchặn,gi
    ảm t
    hiểusựl ant
    ruy
    ềnnhiễm khuẩnmắcphảitrong
    cáccơsởyt ế.

    5.
    2.Phòngngừachuẩn(
    Standar
    dpr
    ecaut
    ion)
    Phòngngừachuẩnđượcđị nhnghĩalàtậphợpcácbi ệnphápphòng
    ngừaápdụngchot ấtcảnhữngngườibệnht rongbệnhv i
    ệnkhôngt ùythuộc
    vàochẩnđoánv àt ì
    nht r
    ạngnhiễm tr
    ùngcủangườibệnh.Mụct i
    êucủa
    Phòngngừachuẩnl ànhằm phòngngừav à kiểm soátl
    âynhiễm chéoqua
    máu,dịchtiếtcơthể,chấtti
    ết(t
    rừmồhôi )chodùchúngđượcnhì nthấycó
    chứamáuhaykhông, vàdakhônglànhlặnvàniêm mạc.Coitấtcảmáu, dị
    ch
    sinhhọc,cácchấtt i
    ết,chấtbàiti
    ết(t
    rừmồhôi )đềucónguycơl âybệnh
    tr
    uyềnnhiễm.Đâylàbiệnphápphòngngừaquant r
    ọngnhất,nhằm hạnchếcả
    sựlâytr
    uyềnt ừngườisangngườicũngnhưtừngười sangmôitrường.

    Việct
    uânthủcácquyđịnhcủaphòngngừachuẩnđónggópquant rọng
    vàoviệclàm gi
    ảm nhi
    ễm khuẩnli
    ênquanđếncơsởyt ế,phơinhiễm nghề
    nghi
    ệpchonhânv i
    ênyt ếvàtạoramôitrườngchăm sócytếant oànchocả
    ngườibệnhvànhânvi
    ênytế.

    5.
    2.1.Cácbi
    ệ
    nphápphòngngừ
    achuẩn

    5.
    2.1.
    1.Vệsi
    nht
    ay:
    Vệsi nhtaylànộidungcơbảncủaPhòngngừachuẩnv àl
    àbiệnpháp
    hiệuquảnhấtt rongnỗlựckiểm soátsựlâytr
    uyềntácnhângâybệnht
    rong
    cáccơsởyt ế.Cơsởyt ếphảiđảm bảocónư¬ớcsạch,cóđủcácphư¬ơng
    ti
    ệnr ửat
    ayv àcósẵncácdungdị chsátkhuẩnt
    aynhanhcóchứacồnởnhững
    nơithăm khám,chăm sócngườibệnh.

    43
    -Thựchi
    ệnvệsinht
    ayvớinư¬ớcv
    àxàphòngtheođúngquyt
    rì
    nhkhitaynhì
    n
    thấyv
    ấybẩnbằngmắtt
    hườnghoặcsaukhi
    tiếpxúcv
    ớimáuvàdịcht
    iết.

    -Sátkhuẩnt
    aybằngdungdịchsátkhuẩntaynhanhcóchứacồnt
    heođúng
    quytr
    ình,
    khi
    taykhôngt
    hấybẩnbằngmắtthường.

    -Năm t
    hờiđi
    ểm vệsi
    nhtaykhichăm sócngườibệnht
    heokhuy
    ếncáocủaTổ
    chứcyt
    ếThếgiới
    ( bảng1)

    1.Tr
    ướckhi
    tiếpxúcv
    ớingười
    bệnh

    2.Tr
    ướckhi
    làm t
    hủt
    huậtv
    ôtr
    ùng

    3.Saukhit
    iếpxúcv
    ớimáuv
    àdị
    chcơ
    thể

    4.Saukhi
    chăm sócngười
    bệnh

    5.Saukhiđụngchạm v
    àonhữngv
    ùng
    xungquanhngười
    bệnh
    5.
    2.1.
    2.Mangphươngt
    iệnphònghộ

    Phươngt i
    ệ
    nphònghộ baogồm: găngtay,khẩut rang,
    áochoàng,
    tạpdề ,
    mũ, mắtkính/mặtnạ vàủnghoặcbaogi ày.Mụcđí chsửdụng
    phươngt i
    ệnphònghộcánhânl àđểbảov ệNVYT,người bệnh,t
    hânnhânv à
    ngườithăm bệnhkhỏibịnguycơl âynhi
    ễm vàhạnchếphátt ánmầm bệnhr a
    môi t
    rườngbênngoài.Nguyênt ắcsửdụngphươngt iệnphònghộcánhânl à
    phải tùythuộcvàomụcđí chsửdụng.Mangphươngt i
    ệ
    nphònghộ khi
    dự
    kiế
    nsẽ làm thaotáccó bắ nmáu, di
    ̣cht i
    ế
    tv àocơt hể
    .

    Tr
    ìnht
    ự mangtrangphụctùythuộcvàomụcđí chsửdụng,tuynhiên
    khitháoracầnchúýtháophươngtiệnbẩnnhấtratr
    ước( găngtay
    ).Trongquá
    tr
    ìnhmangcácphươngt iệnphònghộcánhânkhôngđượcsờv àomặtngoài
    vàphải t
    haykhir
    ách,
    ướt.Trướ
    ckhirờ
    ikhỏiphòngbệnh,cầ
    ntháobỏ
    phươngt i
    ệ
    nphònghộcá nhân.

    5.
    2.1.
    3.Thựchi
    ệnquyt
    ắcv
    ệsi
    nhhôhấp:

    -Cơsởytếcầnxâydựngkếhoạchquảnlýt
    ấtcảcácngườibệnhcócáct
    ri
    ệu
    chứngv
    ềđườnghôhấptronggi
    aiđoạncódị
    ch.

    -Tạikhuv
    ựctiếpnhậnbệnhcầncóhướngdẫnđểđưangười
    bệnhcócáct
    ri
    ệu
    chứngvềđườnghôhấpv àokhuvựcr
    iêng.

    44
    -Mọi
    người
    bệnhcócáct
    ri
    ệuchứng

    v
    ềđườnghôhấpđềuphải
    tuânt
    hủt
    heo

    cácquyt
    ắcv
    ềvệsi
    nhhôhấp.

    -Chemi
    ệng,
    mũi
    bằngkhăngi
    ấyv
    àbỏ

    khăngi
    ấyt
    rongt
    hùngr
    áchoặcdùngống

    t
    ayáođểchenếukhôngcókhăngi
    ấy,

    khôngdùngbànt
    ay.

    -Mangkhẩut
    rangyt
    ế
    .

    -Rửat
    ayngaysaukhi
    tiếpxúcv
    ớichấtt
    iết
    .

    -Đứnghayngồi cáchxangười khác


    khoảng1mét .
    5.2.
    1.4.Sắpxếpngườibệnht híchhợp
    -Nênsắpx ếpngườibệnhkhôngcókhảnăngki ểm soátdị
    cht
    iết
    ,chấtbàit
    iết
    ,
    dịchdẫnl ưuv àophòngr i
    êng( đặcbi
    ệttr
    ẻem cóbệnhđườnghôhấp,t iêu
    hóa).
    -Sắpxếpngười bệnhdựav àocácnguy ênt
    ắc:
    +Đườngl âytruyềncủat ácnhângâybệnh
    +Yếut ốnguycơl âytruyềnbệnh
    +Khảnăngmắcnhi ễm khuẩnbệnhv i
    ện
    5.
    2.1.
    5.Xửl
    ýdụngcụyt
    ếđểdùngl
    ạichongười
    bệnh

    -Dụngcụyt
    ếtái
    sửdụngđềuphải
    đượcx
    ửlýt
    rướckhi
    sửdụngchongười
    bệnh
    khác.

    -Dụngcụsaukhisửdụngcódí
    nhmáuv
    àdị
    cht
    iếtphảiđượcx
    ảbớtmáudị
    ch
    vàkhửnhi
    ễm ngay
    .

    -Xửl
    ýdụngcụtheođúngquyt
    rì
    nh(
    khửnhi
    ễm,
    làm sạch,
    khửkhuẩn,
    tiệtkhuẩn
    vàbảoquảnđúngcách)
    .

    -Dụngcụtiếpx úcv
    ớidalànhl
    ặn(
    còngọi là dụngcụ khôngt
    hiếty
    ếu
    -non-
    cri
    ti
    cal)cầnkhửkhuẩnmứcđộthấphoặctr
    ungbình.

    -Dụngcụt i
    ếpxúcvớiniêm mạc(còngọil
    à dụngcụ bánt
    hiếty
    ếu–
    semi-
    cri
    rt
    ical
    )cầnphảikhửkhuẩnmứcđộcao.

    -Dụngcụt
    iếpx
    úcv
    ớimôv
    ôtr
    ùng,mạchmáu(
    còngọil
    à dụngcụ

    45
    t
    hiếty
    ếu-
    cri
    ti
    cal
    )cầnphải
    đượct
    iệtkhuẩn.

    5.
    2.1.
    6.Ti
    êm ant
    oànv
    àphòngngừaphơinhi
    ễm dov
    ậtsắcnhọn

    -Đàot
    ạocậpnhậtcácki
    ếnt
    hức,
    thựchànhv
    ềti
    êm ant
    oànchoNVYT.

    -Thựchànht
    iêm ant
    oàn

    + Thựchi
    ệnđúngcácquyt
    rì
    nht
    iêm t
    heohướngdẫn.

    + Thựchi ệncácthaotácant oànsaukhitiêm:khôngbẻcongkim,


    khôngdùnghaitayđậylạinắpki
    mt i
    êm, khôngt
    háokimtiêm bằngt
    ay,
    không
    cầm bơm ki
    mtiêm nhi
    ễm khuẩnđil
    ạiởnơi l
    àm v
    iệc.
    ..

    Nếucầnphảiđậynắpkim(khôngcóthùngđựngv ậtsắcnhọntạit
    hờiđiểm bỏ
    ki
    m),dùngkỹthuậtxúcmộttayđểphòngngừatổnt hương(Tr
    ướct i
    ênđểnắp
    ki
    mlênt r
    ênmộtmặtphẳngsauđódùngmộtt ayđưađầuki mv àomi ệngnắp
    ki
    mv àtừtừl
    uồnsâuki mvàonắp.Dùngtayki
    asiếtchặtnắpki
    m) .
    (Hình5)

    -Cót
    hểsửdụngcácdụngcụt i
    êm cóđặct
    ínhbảovệtrongtr
    ườnghợp
    nguycơbịki
    m đâm cao(
    vídụngườibệnhkí
    cht
    hích,
    giãydụa..
    )

    -Gi
    ảm sốlượngmũiti
    êm khôngcầnthi
    ết.Sửdụngt
    huốcbằngđường
    uốngkhicóthể,l
    ấybệnhphẩm t
    ậptrungđểtr
    ánhlấymáunhi
    ềulần.

    -Thự
    chànht
    hủ t
    huậ
    t
    /phãut
    huậ
    tant
    oàn.

    -Khit
    hựchi
    ệncácthủt
    huậtphảil
    uônl
    uônchúýv
    àot
    rườngt
    hủt
    huậtv
    à
    cácdụngcụsắcnhọn.

    -Nênmanghai găngtr
    ongphẫuthuật.Cóthểápdụngmộtsốkỹt huật
    thựchànhantoànnhưdùngkỹt huậtmổítxâm l
    ấnnhấtvàdùngphươngpháp
    đốtđiệnđểr
    ạchdat haychodùngdaomổ, dùngkẹpđểđóngv ếtmổthayvì
    khâudanhưkinhđiển.

    -Quảnl
    ývậ
    tsắ
    cnhọn

    -Tr
    ánhchuyềntaycácvậtsắcnhọnvànhắcđồngnghi
    ệpthậnt
    rọngmỗi
    khi
    chuyểnvậtsắcnhọn,
    đặtvậtsắcnhọnv
    àokhayđểđưachođồngnghi
    ệp.

    -Xắpxếpnơi l
    àm vi
    ệcsaochot ấtcảcácdụngcụđềut
    rongtầm với
    củacả
    haitayvàphảicóthùngthugom vậtsắcnhọnđượcđểsátbênđểgiúploạibỏ
    cácv ậtsắcnhọnnhanhvàantoàn.

    -Quảnl
    ý chấtt
    hải
    sắcnhọn

    46
    -Thùngthugom vậtsắcnhọnphảikhôngbịxuy
    ênt hủng,đủlớnđểchứa
    cácvậtsắcnhọn,
    cónắpv àbốtr
    íởnơithí
    chhợpđểtiệnlợikhil
    oạibỏv
    ậtsắc
    nhọn.

    -Khôngđượcđểkimti
    êm vươngvãiởngoàimôit
    rường.Nhânvi
    ênytếkhi
    thấycácki
    mt i
    êm t
    rênsànnhàhoặct rênmặtđấttr
    ongbệnhv i
    ệncầnphải
    dùngkẹpgắpvàbỏvàothùngthugom chấtt
    hải
    sắcnhọn.

    -Khit
    hugom vàxửlýcácthùngthugom vậtsắcnhọn,cầnquansátkỹxem
    cóquáđầyvàcócácv ậtsắcnhọnchĩarangoàihaykhông.Tr
    ánhđểtayquá
    gầnchỗmởcủacáct hùngchứacácv ậ
    tsắcnhọn,khôngnênthugom các
    thùngđựngvậtsắcnhọnbằngtaykhôngcógăngbảohộ.

    -Cầncungcấpđầyđủcácphư¬ơngtiệnt
    iêm t
    híchhợp(xeti
    êm,bơm ki
    m
    t
    iêm,ki
    mlấyt
    huốc,
    cồnsátkhuẩnt
    ay,
    hộpđựngvậtsắcnhọn.
    ..
    ).

    -Tuânt
    hủquyt
    rì
    nhbáocáo,
    theodõi
    vàđi
    ềut
    rịsauphơi
    nhi
    ễm.

    5.
    2.1.
    7.Xửl
    ýđồv
    ải:

    -Xửl
    ýđồvảit
    heonguyênt
    ắcgiảm tốit
    hiểugiũđồvảiđểt
    ránhl
    âynhi
    ễm v
    i
    si
    nhv
    ậtt
    ừđồvảisangmôit
    rườngkhôngkhí,bềmặtv
    àconngười.

    -Đồv
    ảiphải
    đượct
    hugom v
    àchuy
    ểnxuốngnhàgi
    ặtt
    rongngày
    .

    -Đồvảicủangườibệnhđượct hugom t hànhhailoạivàchov àotúiri


    êngbiệt:
    đồvảibẩ
    nv àđồvảil
    âynhiễm (đồvảidínhmáu, dịch,chấtt
    hảicơthể.)Đồv ải
    l
    âynhiễm phảibỏvàotúikhôngthấm nướcmàuv àng.Buộcchặtmi ệngtúikhi
    đồvảiđầy3/4túi
    .

    -Khôngđánhdấuđồv
    ảicủangười
    bệnhHI
    V/AI
    DSđểphânl
    oại
    vàgi
    ặtr
    iêng.

    -Khônggi
    ũtungđồv
    ảikhit
    hayđồv
    ảihoặckhiđếm gi
    aonhậnđồv
    ảit
    ạinhà
    gi
    ặt.

    -Khôngđểđồv
    ảibẩnxuốngsànnhàhoặcđểsanggi
    ườngbêncạnh.

    -Khôngđểđồv
    ảisạchl
    ẫnv
    ớiđồv
    ảibẩnt
    rêncùngmộtxekhi
    vậnchuy
    ển.

    -Xeđựngđồv
    ảiphảikí
    n,baophủđồv
    ảiphảigi
    ặtsạchsaumỗil
    ầnchứađồ
    vải
    bẩn.

    -Người
    thugom đồv
    ảiphải
    manggăngv
    ệsi
    nh,
    tạpdề,
    khẩut
    rang.

    -Đồvảiphảiđượcgi
    ặtt
    heocácchươngt
    rì
    nhkhácnhaut
    ùyt
    heomứcđộl
    ây
    nhi
    ễm,chấtl
    iệu.

    47
    -Đồv ảisạchcầnđượcbảoquảnt
    rongkhocóđầyđủgi
    á,kệhoặct
    rongt
    ủ
    sạch.

    5.
    2.1.
    8.Vệsi
    nhmôit
    rường:

    -Làm v
    ệsinhmôit
    rườngkhoaphòngsớm tr
    ướcgi
    ờkhám chữabệnh30phút.
    Khônglàm v
    ệsi
    nhtrongbuồngbệnhkhibácsĩ
    ,đi
    ềudưỡngđanglàm chuy
    ên
    môn.

    -Hàngngàyl àm sạchvàkhửkhuẩncácbềmặtdễbịnhi ễm visi


    nhvậtnhư
    cácvậtdụngxungquanhngườibệnhnhưthanhgiường,t
    ủđầugi ường,
    v àcác
    vậtdụngthườngxuyênsờvàonhưtaynắm cửa,
    vậtdụngtrongnhàvệsinh.

    -Ởnơicóchăm sóct
    rẻem,
    cầnchúýl
    àm sạchv
    àkhửkhuẩnđồchơicủat
    rẻ
    em

    -Tuântheođúngnguyêntắcl
    àm vệsi
    nht
    ừvùngcónguycơt
    hấpđếnv
    ùngcó
    nguycơcao,t
    ừtrênxuốngdưới,
    từtr
    ongr
    angoài
    .

    - Thugom ráctr
    ướckhil
    aubềmặt
    .
    - Làm sạchhàngngàycácbềmặtnhưsànnhà,bànghế,l
    avabor
    ửat
    ay
    v,
    v.Khibềmặtcómáuhoặcdị chcơthểphảiđượcxửlýngayt heoquyđịnh.
    - Ápdụngphươngphápl auẩm,khôngđượcquétkhôt rongcáckhuv ực
    chuyênmôn( t
    rừkhungoạicảnh).
    - Thườngxuyênthaykhănlau,dungdịchkhửkhuẩnlàm sạchvàgiặt,l
    àm
    khôkhănlausaukhisửdụng.
    -Ngườilàm v
    ệsinhphảimangphươngt iệnphònghộthí
    chhợp.

    5.
    2.1.
    9.Xửl
    ýchấtt
    hảir
    ắnyt
    ế:

    -Cơsởytếcầnphảixâydựngquytr
    ìnhthugom v
    àquảnlýchấtt
    hảitheoQuy
    chếQuảnlýchấtt
    hảirắnQĐ43/2008/QĐ-BYTphùhợpvớitì
    nhhìnhthựctế
    củabệnhv
    iệnđểmọi NVYTcóthểápdụngtrongt
    hựchành.

    -Chấtt
    hảiytếphảiđượcthugom,xửl
    ývàt
    iêuhủyant
    oàn,
    đặcbi
    ệtquant
    âm
    xửlýantoànchấtt
    hảisắcnhọn.

    -Phảiphânloạichấtthảingaytạinguồnphátsi
    nhchấtthải
    :Chấtthảir
    ắnyt
    ế
    phảiphân loạiriêng theo t
    ừng nhóm v àtừng loạiđúng quyđịnh.Mỗi
    nhóm/loạichấtt
    hảirắnphảiđượcđựngt rongcáctúivàthùngcómãmầuv à
    bi
    ểutượngt heoquyđịnh,khôngđựngquá3/ 4túi,
    thùng.

    -Đặtthùng,hộpđựngchấtt
    hảiphảigầnnơichấtt
    hảiphátsi
    nh.Thùngđựng
    vậtsắcnhọnphảiđểởxeti
    êm,nơil
    àm thủthuật
    .

    48
    -Vậnchuyểnrácthảit
    ừcáckhoaphòngv ềnơil
    ưugiữchấtthảicủacơsởytế
    í
    tnhấtmộtlần/ngàyvàkhicần.
    Thờigi
    anlưugiữchấtt
    hảit
    rongcáccơsởyt ế
    khôngquá48gi ờ.Lưugi
    ữchấtthảitr
    ongnhàbảoquảnlạnhhoặct hùngl
    ạnh
    cóthểđến72giờ.

    -Cơsởyt ếphảiquyđịnhđườngv ậnchuyểnv àgiờvậnchuy ểnchấtthải.


    Tránhv ậnchuy
    ểnchấtthảiquacáckhuv ựcchăm sócngườibệnhv àcáckhu
    vựcsạchkhác.Vậnchuy ểnrácbằngxechuyêndụng,khôngđượcl àm rơi
    ,vãi
    chấtthải,
    nướcthảiv
    àpháttánmùi hôi
    trongquátrì
    nhvậnchuyển.

    -Cónơilưugi ữriêngchấtthảiyt
    ếnguyhạivàchấtt hảithôngthường.Nơil
    ưu
    giữchấtt hảicáchxanhàăn,buồngbệnh,l ốiđicôngcộngv àkhuv ựctập
    trungđôngngườit ốithi
    ểu100mét .Nhàlưugiữchấtt hảiphảicómáiche,có
    hàngràobảov ệ,cócửav àcókhoá,tốthơncóbảoquảnl ạnh.Diệntí
    chphù
    hợpv ớilượngchấtt hảiphátsinhcủacơsởyt ế.Cóphươngt iệnrửatay,
    phươngt i
    ệnbảohộchonhânv i
    ên,códụngcụ,hoáchấtl àm vệsinh.Cóhệ
    thốngcốngt hoátnước,tườngvànềnchốngthấm, t
    hôngkhít ốt.

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO

    1.GarnerJSetal.CDCdef i
    nit
    ionfornosocomi
    alinf
    ect
    ion,1998.Am J
    I
    nfectCont
    rol,
    1988,
    16:128-
    140.
    2.GarnerJS,
    Jarvi
    sWR, EmoriTG,HoranTC,HughesJM.CDCdef i
    nit
    ions
    fornosocomi
    ali
    nfect
    ions.In:OlmstedRN,ed.
    :APICInfect
    ionControl
    andAppl i
    edEpi
    demiol :Pr
    ogy i
    ncipl
    esandPracti
    ce.St
    .Loui s:Mosby;
    1996:pp.A-
    1-A-
    20.
    3.JohnHeri
    tage(
    2004,2006)
    .Ki
    l
    li
    ng
    Micr
    oor
    gani ht
    sms. t
    p://
    www.bmb.l
    eeds.
    ac.
    uk/
    mbi
    ology/
    ug/
    ugt
    each/
    de
    ntal/t
    utori
    als/
    xinf
    ect
    /hi
    stor
    y.ht
    ml
    4.JohnR.Mangi adi
    ,MDFACSandRayMar covi
    ci.
    HospitalAcqui
    red
    I
    nf ect
    ions.htt
    p://
    www.opti
    musise.
    com/
    histor
    y-hospi
    tal-
    inf
    ecti
    on.
    php
    5.JosephLi
    ster
    ,1stBar
    onLi
    ster
    .
    ht
    tp:
    //en.
    wiki
    pedi
    a.org/
    wiki
    /Joseph_
    Lister
    ,_
    1st
    _ Bar
    on_
    List
    er
    6.Nati
    onalNosocomi alInf
    ecti
    on Survei
    ll
    ance Syst
    em.2004.Nat
    ional
    Nosocomi alI nfecti
    on (NNIS)Sy stem report,data summar yfrom
    January1992t hroughJune2004,i ssuedOctober2004.Am.J.I nf
    ect.
    Control32:470-4858.
    7.Nosocomi alinfecti
    onr atesf
    orint
    erhospit
    alcomparison:l
    imit
    ati
    onand
    possibl
    esol uti
    ons–Ar eportf
    rom NNI SSystem.InfectContr
    olHosp
    Epidemiol,
    1991, 12:609-621.
    49.

    49
    8.Ri
    char
    ds,M.J.
    ,J.R.Edwar
    ds,D.H.Cul
    ver
    ,R.
    P.Gay
    nes,andt
    he
    Nati
    onalNosocomi alI
    nfectionSur
    veil
    lanceSyst
    em.1999Nosocomi al
    i
    nfecti
    on in pedi
    atri
    cs intensi
    ve car
    e unitsint he Unit
    ed States.
    Pediat
    ri
    cs103:e3957.
    9.TablanOC,AndersonLJ, BesserR,
    FBridgesC,Hajj
    ekR.Guidel
    inesFor
    thePrevent
    ionofHealt
    h-CareAssociat
    edPneumonia,2003.Centr
    efor
    DiseaseControlandPreventi
    on2003[ ci
    ted2008September15];
    Avail
    ablef
    rom:
    http:
    //www.cdc.gov/
    mmwr /
    previ
    ew/mmwr ht
    ml/r
    r5303a1.
    htm 60.
    10.
    WHO/ CDS/CSR/ EPH/2002.12.Chapt
    erIEpidemiologyofNosocomi
    al
    Inf
    ection.Pr eventi
    onofHospi tal
    -Acquir
    edInfect
    ionsaPracti
    calgui
    de,
    2ndedi t
    ion.2002. 12:4-850.
    11.
    Wikipedia.Ventil
    atorhistor
    y.
    htt
    p://en.wikipedi
    a.org/wiki
    /Medi
    cal_vent
    il
    ator
    #Venti
    lat
    or_
    hist
    ory

    50
    TI
    ÊM CHỦNGỞTRẺEM
    TS.Tr
    ầnThịHồngVân
    Mụct
    iêu

    1.Trìnhbàyđượct ầm quant r
    ọngcủat iêm chủngphòngbệnh,sựphát
    tr
    iểnvàthànhtí
    chđạtđượccủachươngt rìnht
    iêm chủngmởr ộngởVi ệt
    nam
    2.Nêuđượccácphânl oạivaccine
    3.Kểt ênđượccácbệnhcót hểphòngbệnhbằngvacci nehiệncóởVi ệt
    nam
    4.Trìnhbàyđượccáct aibiếntrongtiêm chủngvàcáchphòngt r
    ánht ai
    bi
    ến
    5.Trìnhbàyđượclị
    chti
    êm chủngt rongchươngtrìnhti
    êm chủngmởr ộng.

    Nộidung

    I
    .Đặtv
    ấnđề
    Trẻem l
    àlứatuổidễmắcnhiềubệnh.Khimắcbệnht r
    ẻdễbịbệnhnặng,t
    ỉ
    l
    ệt ửvongcao,nhi
    ềutrẻbịdichứngnặngnề,trẻcũngdễbịsuydinhdưỡng
    saukhimắcbệnh,ảnhhưởngđếnsựpháttri
    ểntoàndiệncủat
    rẻ.
    Mộtsốlớncácbệnht
    hườnggặpởt
    rẻem cót
    hểphòngngừađượcbằngt
    iêm
    chủng.
    Chươngtr
    ìnhtiêm chủngquốcgi
    aVi
    ệtNam đãgi
    úpgiảm đángkểtỉl
    ệmắc
    bệnhvàtửv ongởt rẻem.Mộtsốbệnhđãđượcthanhtoántrêntoànquốc
    (bạil
    i
    ệt,
    uốnv ánsơsinh)
    I
    I.Tì
    nhhì
    nhmắcmộtsốbệnht
    rongchươngt
    rì
    nht
    iêm chủng

    51
    52
    53
    Bệnh 1992 1993 1994 1995

    Bạchhầu:
    Mắc 487 803 257 167

    Chết 50 68 38 33

    Hogà: Mắc 4251 5077 5643 2444

    Chết 16 21 21 2

    Uốnv
    ánSS:
    Mắc 925 530 980 330

    Chết 227 396 318 268

    Bại
    li
    ệt: Mắc 330 459 206 90

    Chết 19 50 12 14

    Sởi
    : Mắc 8976 20918 10820 6171

    Chết 198 65 28 9

    54
    Lao: Mắc 1387 499 57

    Chết 51 10

    • Năm 2000:
    thanht
    oánbệnhbạili
    ệt
    • Năm 2006:
    Thanhtoánbệnhuốnvánsơsi
    nh

    Tỉl
    ệtr
    ẻdưới
    1tuổi
    đượct
    iêm chủng

      1992 1993 1994 1995

    BCG 86,
    7 97,
    5 95,
    3 95,
    7

    DPT 82,
    8 95,
    6 92,
    5 93,
    4

    Bại
    li
    ệt 83,
    5 95,
    7 93,
    8 93,
    6

    Sởi 84,
    8 96,
    2 95,
    9 95,
    4

    Ti
    êm đầyđủ 83,
    3 95,
    3 92,
    4 94,
    1

    Sốcasebệnhđượcbáocáo(
    WHO)

    Bệnh 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1990

    BH 36 49 105 105 133 113 509

    Sởi 410 217 2297 6755 12058 16512 8175

    Hogà 194 328 716 662 1242 1426 4045

    Bại
    li
    ệt 0 0 0 0 0 0 723

    Rubel
    l
    a 3012 - - - - - -

    55
    UV(
    SS) 35 46 76 95 104 142 313

    UV(
    tổng) 85 72 115 151 117 267 628

    Mụctiêucủachươngt
    rì
    nht
    iêm chủngmởr
    ộng(
    TCMR)đếnnăm 2010(
    gđ
    2005-
    2010)

    - Giữv ữngthànhquảđạtđượct r
    ong20năm quav ềtỷl ệti
    êm chủng,di
    ện
    baophủcủaCT,gi ảm t ỷlệmắcbệnhv àđặcbi ệtbảov ệthànhquảthanh
    toánbệnhBại l
    i
    ệt ,
    - Thựchi ệnt
    hắngl ợicáccam kếtquốct ế:
    loạitrừUốnv ánSSv àonăm 2005,
    l
    oại tr
    ừSởiv àonăm 2010.
    - Triểnkhaimởr ộngcácv acci
    nmới :VGVRB, VNNB, tả,thươnghànvàkhicó
    điềukiệntr
    iểnkhai v acci
    nHi b,Rubell
    a,quaibị…
    - Nângcaochấtl ượngdị chv ụTCMR,đặcbi ệtởv ùngnúi,vùngkhókhăn,
    vùngsâuv ùngxa:(bảoquảnv accin,antoànTC, giám sátbệnh,v
    accinSX
    trongnước,đàot ạoCB…)
    - Tăngcườngđầut ưchochươngt r
    ìnhTCMR
    - Tăngcườngt uyêntruy ềnTCMR
    Mụct i
    êuđến2010:

    - Đạtv àduytrìtỷlệTCđầyđủ7l oạivacci


    n( l
    ao,bạil
    iệt
    ,bạchhầu,
    hogà,uốn
    ván,sởi,
    v i
    êm ganB)chot rẻ<1t uổitr
    ên90%
    - Tiêm đủliềuv acci
    nuốnv ánchoPNcót haiđạt>80%v àchoPNt uổisi
    nh
    đẻởv ùngcónguycơcaođạt>90%
    - Triểnkhaiv accinmớitrongTCMRt ạimộtsốv ùngnguycơcao:VNNB,
    thươnghàn, tả.
    - Bảov ệthànhquảt hanhtoánbại l
    iệt
    .
    - LoạitrừUVSSt r
    ênquymôhuy ện.
    - Giảm tỷlệmắcsởi <10.
    000t rườnghợp.
    - Giảm tỷlệmắcBH<0, 1/100.000
    - Giảm tỷlệmắchogà<1/ 100.000

    TỔNGKẾTCTTCMR1981-
    2010

    - Năm 1981:
    bắtđầut r
    iểnkhai
    thíđi
    ểm
    - Năm 1985:tr
    iểnkhaitr
    ênphạm vi
    cảnước.
    - Từnăm 1986,CTTCMRđượccoil àmộttrong 
    6chươngt
    rì
    nhyt
    ếquốcgi
    a
    ưuti
    ên.

    56
    - Năm 1990, mụct iêuPhổcậpti
    êm chủngchot oànthểt
    rẻem dưới 1tuổi
    đã
    đượchoànt hành,với87%trẻdưới1t uổit
    rongcảnướcđượct i
    êm chủng
    đầyđủ6l oại khángnguyên(
    Lao,Bạchhầu,Hogà, Uốnván,Bạil
    i
    ệtv àSởi)
    .
    - Chươngt r
    ìnhTCMRVi ệtNam đãxâydựngđượcmạngl ướit
    ừTr ungương
    tớixãphường.
     Thànhquả:

    1)Dịchv ụTiêm chủngmởr ộngởVi ệtNam đượct riểnkhaiở100%xãphường


    trongcảnước.
    2)ViệtNam đạtđượcmụct iêutiêm chủngđầyđủchot rẻdưới 1t uổi t
    rên80%
    vàonăm 1989v àđạtt ỷlệt rên90%t ừnăm 1993.
    3)ViệtNam t hanht oánbệnhBạil i
    ệt ,Loạit rừuốnv ánsơsi nhv àgi ảm tỷlệ
    mắccácbệnhsởi ,hogà,bạchhầumộtcáchr õr ệt.Sosánhnăm 1984v à
    năm 2004,t ỷlệmắcHogàgi ảm 183l ần,Bạchhầugi ảm 82l ần;Sởigiảm
    573l ần,Uốnv ánsơsi nhgi ảm 47l ần.
    4)Chươngt r
    ìnhTi êm chủngmởr ộngđãt hiếtl
    ậpđượchệt hốngdâychuy ền
    lạnhbảoquảnv ăcxint ừt uyếnt rungươngđếnxãphường,đảm bảot ốt
    chấtlượngv ăcxi nt i
    êm chủngchot r
    ẻem.
    5)Trẻem Vi ệtNam l uônđượcsửdụngnhữngt hếhệbơm ki mt iêm t i
    ênt i
    ến
    nhấtđểđảm bảov ôkhuẩnmũi ti
    êm.
    6)Hệt hốnggi ám sátbệnht rongt i
    êm chủngmởr ộnghoạtđộngcóhi ệuquả
    vàđángt i
    ncậy .
    7)Chươngt r
    ìnhTi êm chủngmởr ộngđãl àm giảm đượckhoảngcáchbi ệtvề
    tỷlệv àchấtl ượngdị chv ụt i
    êm chủngmởr ộnggi ữacácv ùngmi ềntrong
    cảnước.
    8)Côngt ácnghi êncứukhoahọcphụcv ụhoạtđộngt iêm chủngđượcchú
    trọngnhằm đị nhhướngphátt ri
    ểnv àx âydựngkếhoạchdài hạnv ềTCMRở
    ViệtNam.
    9)Thựchi ệnýki ếncủaThủt ướngchí nhphủv àsựchỉđạocủaBộYt ế,
    chươngt r
    ìnhTCMRđãt ừngbướcmởr ộngdiệnt r
    iểnkhai4v ăcxi nmới :
    văcxi nVi êm ganB,v ăcxi nViêm nãoNhậtBảnB,v ăcxi nTả,v ăcxin
    Thươnghàn.
    10) Vi ệtNam t hànhcôngt rongchi ếnl ượct ựlựcsảnxuấtv ăcxi n:đếnnay
    ViệtNam đãsảnxuấtđược9/ 10l oạivăcxi ndùngt rongTCMR.Đól àcác
    văcxi nBại li
    ệt,văcxi nBạchhầu–Hogà-Uốnv án, văcxi nViêm ganB, văc
    xinUốnv án,v ăcxi nv i
    êm nãoNhậtBản,v ăcxinTả,v ăcxi nThươnghàn,
    Lao.

    57
    Biểuđồ1.Tỷl ệuốngvắc-
    xinOPV3vàt
    ỉlệmắcbạil
    iệtởVi
    ệtNam gi
    ai
    đoạn1984-
    2009:

    Biểuđồ2.Tỷl
    ệti
    êm vắc-xi
    nuốnvánchophụnữcót haivà
    tỉl
    ệmắcuốnvánsơsinhởVi ệtNam,
    giaiđoạn1991-2009

    58
    (
    Nguồn:Dựánt
    iêm chủngmởr
    ộngQuốcGi
    a)

    I
    II
    .Vacci
    n

    - Ti êm chủnglàđưav acci
    nv àocơt hểnhằm kíchthíchsựđápứngMD
    đặchi ệucủacơt hểđốiv ớitừngl oạivisinhvậthaykhángnguy ên.
    Vaccinkíchthíchmộtchuỗicácphảnứngphứct ạpcủahệt hốngMD
    tr
    ongcơt hể(MDdịchthểvàMDt ếbào) .Kếtquảlàcơthể“nhớ”được
    l
    oạiKNđóv àsẵnsàngt i
    êudiệtcáct ácnhângâybệnhkhinóxâm nhập
    vàocơt hể.
    3.
    1.Cácl oạiVacci
    n

    2l
    oại
    :

    - Vacci
    nesống,gi
    ảm độcl
    ực:Lao,cúm (nasal
    ),MMR,JE(
    mới
    ),OPV,RV,
    VZV
    - Vacci
    nebấthoạt
    :
    +toànbộVR/VK:Hogà(wP),HAV, JE,
    IPV

    +mộtphần:

    pr
    otei
    n:độct
    ố:Bạchhầu,
    uốnv
    án

    subuni
    t:Hogà(
    aP)
    ,cúm

    pol
    ysacchar
    ide:Meni
    ngococcal
    vacci
    ne,
    PPV

    l
    i
    ênhợp(
    conj
    ugat
    e):Hi
    b(v
    ỏpol
    ysacchar
    ideHi
    bli
    ênkếtv
    ớipr
    otei
    nmang)
    ,
    HBV(
    vacci
    net
    áit
    ổhợp)
    ,Meni
    ngococcal
    vacci
    ne,
    PCV

    Loại
    vacci
    n Bệnh

    1.Vacci
    nsống,
    giảm hoạtt
    ính Sởi
    ,quai
    bị,rubel
    la,
    bại
    li
    ệt
    (Sabin)

    59
    2.Vacci
    nchết
    ,bấthoạt Tả,
    cúm,
    viêm ganA,VNNB,
    bại
    li
    ệt(Salk)
    ,dại

    3.Vacci
    nlàđộctốđãđượcbi
    ến Bạchhầu,
    uốnv
    án
    đổi

    4.Subuni
    tvacci
    n Vi
    êm ganB, hogà,
    VFdoS.
    pneumonia

    5.Vacci
    nli
    ênhợp(Conj
    ugat
    e Hi
    B
    vacci
    n)

    6.DNAv
    acci
    n Thửnghi
    êm LS

    7.Vacci
    nvect
    ort
    áit
    ổhợp Thửnghi
    êm LS

    I
    V.CHỈĐỊ
    NH,
    CHỐNGCHỈĐỊ
    NH,
    CÁCBI
    ẾNCHỨNGCỦATI
    ÊM CHỦNG

    4.
    1.Chỉđị
    nh:
    -Đểphòngngừacácbệnht
    heot
    ừngđối
    tượng,
    tuổi
    .
    -Mỗi
    vacci
    nchỉphòngđượcmộtbệnhđặchi
    ệu.
    4.
    2.Chốngchỉđị
    nh:t
    ươngđối
    - Trẻđangsốt
    .
    - Tiềnsửcócogiậtdosốthoặcđộngki nh
    - Cóphảnứngnặngv ớilầntiêm tr
    ướcv àvớit
    rườnghợpsửdụngv
    acci
    n
    sống.
    - Trẻđangđượcđiềutr
    ịvớicácloạicor
    ticoi
    dvàthuốcứcchếMD
    4.
    3.Cácphảnứngvàbi
    ếnchứng:
    - Sốt.
    - Shock
    - Cogi ật
    .
    - Nhiễm trùng(
    ápxe,
    viêm xương,
    viêm hạchcómủ…)
    - Viêm não
    - Tửv ong.

    60
    - Mắcbệnh:
    nhi
    ễm l
    ao(l
    ant
    ỏa,
    hạchl
    ao…)
    ,sởi
    ,bại
    li
    ệt…

    4.
    4.Cácbi
    ệnphápphòngt
    ránht
    aibi
    ến
    - Tuyêntr
    uyềnchogiađì
    nhđểtrẻdượct i
    êm phòngđầyđủv
    àđúngl
    ị
    ch
    - Trẻcầnđượckhám cẩnthậnt
    rướckhitiêm phòng.
    - Đảm bảotuyệtđối
    antoànkhit
    iêm phòng:
    +Vôkhuẩn

    +Kỹt
    huậtt
    iêm (
    TB,
    trongda,
    dưới
    da)
    +Ki
    ểm t
    rachấtl
    ượngv
    acci
    net
    rướckhi
    tiêm,
    tiêm đúngl
    i
    ều
    +Bảoquảnv
    acci
    nđúngkỹt
    huật
    - Theodõi
    sátt
    rẻngaysaut
    iêm:
    +Shockphảnv
    ệ:xửt
    rít
    heophácđồ
    +Đau,
    sốt
    …
    - Hướngdẫngi
    ađì
    nht
    rẻt
    heodõit
    rẻkhiv
    ềnhà,dănkhinàocầnđưat
    rẻ
    đikhám

    Cácbệnht
    ruy
    ềnnhi
    ễm cóv
    ắcxi
    nphòngbệnhchot
    rẻem hi
    ệncóởVi
    ệtNam

    Tr
    ẻ<6t
    h Tr
    ẻ>6t
    h

    1.Lao 9.Cúm

    2.Vi
    êm ganB 10.Vi
    êm ganA

    3.Bạchhầu 11.Sởi
    ,Quai
    bị,
    Rubel
    l
    a

    4.Hogà 12.ThủyĐậu

    5.Uốnv
    án 13.Vi
    êm nãoNhậtbảnB.

    6.Bại
    li
    ệt 14.Vi
    êm nãodoNãomôcầu.

    7.Viêm màngnãomủvàv i
    êm phế 15.Viêm màngnãomủv à vi
    êm phế
    quảnphổidoHi H.i
    B( nfl
    uenzea) quản S.
    phổido Phế cầu (
    pneumoni
    ea).
    8.Ti
    êuchảydov
    irutRot
    a
    16.Thươnghàn.

    17.Tả

    61
    18.Vắcxi
    nphòngUngt
    hưcổt
    ửcung
    doHPV.

    V.LỊ
    CHTI
    ÊM CHỦNG

    5.
    1.LỊ
    CHTI
    ÊM CHỦNGCHOTRẺTỪDƯỚI1TUỔI
    :

    Đảm bảoy
    êucầu:

    - Tiêm 1l
    ầnBCGlúcmới sinh,
    1lầnVGBt
    rước24gi
    ờ
    - Tiêm 3l
    ầnvacci
    nviêm ganB
    - Uống3lầnvacci
    nSabin
    - Tiêm 3l
    ầnvacci
    nDTC
    - Tiêm 3l
    ầnvacci
    nHib
    (
    vớikhoảngcáchgi
    ữa2lầnlà30ngày )

    - Tiêm 1lầnvacci
    nsởi
    .
    Đảm bảoyêucầu:

    - Ti
    êm 1lầnBCGl úcmớisinh
    - Uống3lầnv acci
    nSabi
    nv ớikhoảngcáchgi
    ữa2lầnlà30ngày
    .
    - Ti
    êm 3lầnvaccinDTCv ớikhoảngcáchgi
    ữa2l
    iềulà30ngày
    - Ti
    êm 1lầnvaccinsởi
    .
    BẢNG:
    Lịcht
    iêm chủngchotrẻdưới1t uổi

    Số
    Vacci
    ne Thángt
    uổi
    l
    ần

    62
    1 2 3 4 … 9

    Vacci
    nephòng
    l
    aoBCG 1 +

    Vacci
    nevi
    êm gan
    B <24
    4
    giờ

    Vacci
    nebại
    li
    ệt
    OPV 3 + + +

    Vacci
    neDPT,
    Hib
    3 + + +

    Vacci
    nesởi
    1 +

    5.
    2.LỊ
    CHTI
    ÊM CHỦNGCHOTRẺTỪ1-10TUỔI
    :

    Phạm
    Đối
    Vacci
    n Sốl
    ần viáp Mũi
    1 Mũi
    2 Mũi
    3
    t
    ượng
    dụng

    + +
    Vùng
    1–5
    VNNB 3 t
    rọng + SauM1: SauM2:
    1
    tuổi
    đi
    ểm năm
    2t
    uần

    +
    Vùng 2-
    5
    Vacci
    ntả 2 t
    rọng + SauM1:
    ểm Tuổi
    đi
    2t
    uần

    63
    Vacci
    n Vùng 3-
    5
    t
    hương 1 t
    rọng +
    hàn đi
    ểm t
    uổi

    -t
    rẻ18t
    háng:

    -bạchhầu,
    hogà,
    uốnv
    án(
    M4)

    -Sởi
    (M2)

    5.
    3.LỊ
    CHTI
    ÊM VACCI
    NUỐNVÁN

    • Mũi
    1:
    • Mũi
    2:saumũi
    1:1tháng
    • Mũi
    3:saumũi
    1:6tháng
    • Mũi
    4:saumũi
    1:1năm
    • Mũi
    5:saumũi
    1:2năm

    5.
    4.LỊ
    CHTI
    ÊM CHỦNGVACCI
    NUỐNVÁNCHOPHỤNỮ

    - Mũi1:Càngsớm càngt ốtkhicóthailầnđầuhoặcnữ15- 35tuổiởv


    ùng
    cónguycơmắcuốnv ánsơsi nhcao
    - Mũi2:Ítnhất4tuầnsaumũi 1
    - Mũi3:Ítnhất6thángsaumũi 2hoặctrongthời
    kỳcót hail
    ầnsau
    - Mũi4:Í
    tnhất1năm saumũi 3hoặct r
    ongthờikỳcóthailầnsau
    - Mũi5:Í
    tnhất1năm saumũi 4hoặct r
    ongthờikỳcóthailầnsau
    - (Khicóthaiphảiti
    êm nhắclạidùđãt i
    êm đủ5mũi )
    - Phụnữkhicót haimàchưat i
    êm phònguốnv án:ti
    êm đủ2mũicách
    nhauítnhất1tháng.Mũi 1phảitừthángthứ4,mũi 2phảitr
    ướckhiđẻí
    t
    nhất2tuần

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO

    1.BộmônNhi
    -Đại
    HọcYHànội
    -Bài
    giảngNhi
    khoa2009.

    2.Kl
    i
    egman:Nel
    son Text
    book ofPedi
    atr
    ics,18t
    h edi
    ti
    on 2007.par
    tII
    I:
    i
    mmunol
    ogy.

    3.THEMERCKMANUAL-16t
    hedi
    ti
    on

    4.Sar
    rahS.Long,
    MD.Pri
    nci
    pleandPr
    act
    iceofPedi
    atr
    icI
    nfect
    iousDi
    seases-
    Thi
    rdedi
    ti
    on-p86-94.

    64
    65
    VI
    ÊM DACƠĐỊ
    A
    (Chàm t
    hểt
    ạng)
    ThS.Phạm ThịMaiHương
    Mụct
    iêu
    1.Tr
    ìnhbàycácyếut
    ốli
    ênquanđếncănnguyênvà si
    nhbệnhhọccủa
    vi
    êm dacơđị
    a?
    2.Trì
    nhbàytri
    ệuchứnglâm sàngcủavi
    êm dacơđị
    aởt
    rẻem <2t
    uổi
    ,
    cácgi
    aiđoạnti
    ếntr
    iểncủabệnh.
    3.Trì
    nhbàychẩnđoánvi
    êm dacơđịatheoti
    êuchuẩncủacácnhàda
    l
    iễuAnh–1994vàcácphươngphápđi
    ềutr
    ị?
    Nộidung
    I.Đạicương
    Viêm dacơđịal àtì
    nhtr
    ạngdabịv i
    êm mãntínhtáiphátvàngứa.
    Bệnhhaygặpởt rẻem dưới2tuổi(50-
    60%khởipháttr
    ước1t uổi
    ).Bệnh
    thườngli
    ênquant ớiyếutốcơđịa,cácbệnhdịứngnhưhenphếquản,
    màyđay ,vi
    êm mũidịứng…Cót ới35%trẻvi
    êm dacơđị acóbiểuhiện
    hentrongcuộcđời
    .
    Ti
    ếnt
    ri
    ểndai
    dẳngcót
    hểkéodài
    đếnt
    uổi
    trưởngt
    hành.
    Theomộtsốbáocáoởcácnướckhác,
    tỷl
    ệkhoảng7-
    20%.
    Theobáocáocủaphòngkhám Bệnhv
    iệnDaliễuquốcgia,v
    iêm dacơ
    đị
    achiếm khoảng20%sốbệnhnhânđếnkhám t
    ại phòngkhám.
    I
    I.Cănnguy
    ênv
    àsi
    nhbệnhhọc
    Hi
    ệnnaycănnguy
    ênv
    àcơchếbệnhsi
    nhchưar
    õràng.
    Đasốcáctácgi
    ảchorằngcósựkếthợpcơđị
    adịứngv
    ớicáct
    ácnhân
    kí
    cht
    hícht
    ừbêntronghaybênngoài
    cơt
    hể
    2.
    1Cơđị
    adịứng
    -
    Yếut
    ốdi
    truy
    ền:
    Yếut
    ốgiađì
    nhrõrệt(
    bốv àmẹbịVDCĐt
    hì80%conmắcbệnhnày
    ,
    1t
    rong2người
    bịt
    hìxácxuấtbệnhởconl
    à50%),
    Genl
    i
    ênquan:
    NST11q13,
    NST5q31-
    33,
    NST16p11.
    2-11.
    1
    -Dakhô,
    Suygi
    ảm mi
    ễndị
    ch
    2.
    2Tácnhânkí
    cht
    hích

    66
    -Tácnhânnội
    sinh:
    Thầnki
    nh,
    sangchấnt
    âm l
    ý
    Thayđổi
    nội
    tiết
    Rối
    loạnchuy
    ểnhóa
    -Tácnhânngoại
    sinh
    Dịnguyên:Dịnguyênhôhấpnhưbụi
    ,phấnhoa,dịnguy
    ênt
    hứcăn
    như:
    sữa, l
    ạc,t
    ôm, cua,
    Vitr
    ùng:
    VK,VR,
    nấm .
    ..
    Môitr
    ường,
    khíhậu.Mùahaybịbệnht
    hườngv
    àomùat
    huđông,
    nhẹ
    v
    àomùahè
    -
    Vai
    tròI
    gE
    HầuhếtI
    gEmáucao.
    IgEgắnv àothụthểởbềmặtTBmast ocy
    te.Khicókhángnguyên
    xâm nhậpchúngkếthợpv ớiI
    gE,hoạthóaTBMastocytel
    àm gi
    ảiphóng
    Hist
    aminev àcácchấttr
    unggi anhóahọckhácgâyngứav àphảnứng
    vi
    êm tạichỗ.
    -Thayđổi
    miễndị
    ch
    Thayđổimiễndịcht
    ạichỗ:Dakém bềnvữngdohàngr
    àov
    ậtl
    ý,hóahọc
    vàhàngràotếbàobịtổnthươngsuygi
    ảm
    Thayđổi
    miễndị
    cht
    rongmáu:
    TăngBCAt
    oan
    TăngI
    gE
    I
    II
    .Tr
    iệuchứngl
    âm sàng:
    Ngứal
    àtr
    iệuchứngcơnăngcóởt
    ấtcảcácgi
    aiđoạn
    3.
    1Vi
    êm dacơđị
    aởgi
    aiđoạnấut
    hơ,
    trẻ<2t
    uổi
    Thườnggặpởt
    rẻ2-3t
    hángt
    uổi
    - Thươngtổncơbản:Mụnnướct ậpt
    rungthànht
    ừngđám.Cácmụnnước
    ti
    ếntr
    iểnquacácgi
    aiđoạn:Tấyđỏ-Sẩn-Mụnnước–chảynước–đóng
    vảy–bongvảy
    - Vịtrí:Haygặpởmá,t
    rán,cằm,cót
    hểởt
    ay,chân,l
    ưng,bụng…cót
    ính
    chấtđốixứng
    3.
    2.Vi
    êm dacơđị
    aởt
    rẻem t
    ừ2t
    uổi
    –12t
    uổi
    Thườnggặpởl
    ứat
    uổi
    2–5t
    uổi

    67
    - Thươngtổncơbản:Sẩnnổicaohơnmặtda,t
    ậptr
    ungthànhmảnghoặc
    rải
    rác.Cót
    hểgặpmụnnướct ậptr
    ungt
    hànhđám.Dàyda,l
    ichenhóa.
    - Vị
    trí
    :mặtduỗi
    haynếpgấpnhưkhuỷ
    utay
    ,khoeochân,
    cổt
    ay,
    mimắt
    3.
    3.Vi
    êm dacơđị
    aởt
    hanht
    hiếuni
    ên
    - Bệnhti
    ếntri
    ểntừgiaiđoạntr
    ẻem chuy
    ểnsang,mộtsốkhởiphátởt
    uổi
    dậythì
    ,mộtsốphátởtuổil
    ớnhơn
    - Thươngtổncơbảnvàvịt
    rít
    ươngt
    ựởgi
    aiđoạnt
    rẻem,
    cót
    hểkèm t
    heo
    nhi
    ềuvếtxướcdogãi
    3.
    4.Nhữngt
    ri
    ệuchứngkhôngđi
    ểnhì
    nh
    - Khôda
    - Chứngdav
    ẽnổi
    - Vi
    êm dal
    òngbànt
    ay,bànchân.
    I
    V.Cậnl
    âm sàng
    -Cấykhuẩnt
    ạithươngt
    ổn:St
    aphy
    lococcusaur
    eus,
    90%v
    iêm dacơđị
    abị
    nhi
    ễm tr
    ùngthứphát
    -I
    gEhuyếtt
    hanht
    ăng
    -Testdị
    nguyên
    -Môbệnhhọc
    -Thượngbì
    :
    +Xốpbào
    +Thoátdị
    ch:Từt
    rungbì
    ,huy
    ếtt
    hanht
    hóatr
    axenkẽv
    àokhoảnggi
    an
    bào
    +Thoátbào:xâm nhậpkhoảnggi
    anbàocủat
    hượngbìcácbạchcầuđa
    nhân,l
    ym pho,t
    ổchứcbào
    -Tr
    ungbì:cácnhúbìxunghuy
    ết,maoquảngi
    ãnt
    o,phùnề,xungquanh
    cónhi
    ềubạchcầu
    V.Chẩnđoán:
    5.
    1.Chẩnđoánxácđị
    nh
    Cór
    ấtnhi
    ềubột
    iêuchuẩnđểchẩnđoán:
    5.1.
    1.Đơngi
    ảnvàdễápdụngđặcbi
    ệtởt
    uyếncộngđồngl
    àbộTCCĐcủa
    cácnhàdali
    ễuAnh(1994)
    “
    Ngứakèm t
    heoí
    tnhất3t
    rong5đặcđi
    ểm sau:

    68
    - Ti
    ềnsửcóchàm ởnếpgấp(hoặcởmácủat
    rẻem <10t
    uổi
    )
    - Ti
    ềnsửcánhânbị
    cácbệnhAt
    opyhôhấp
    - Ti
    ềnsửkhôdal
    ant
    ỏa
    - Hi
    ệnt
    ạicóchàm nếpgấp(
    hoặcởmá,
    tránởt
    rẻem <4t
    uổi
    )
    - Phátbệnht
    rước2t
    uổi
    .”
    5.1.
    2TrongnghiêncứuViêm dacơđịathườngsửdụngbột i
    êuchuẩn
    chẩnđoáncủaHanifi
    nvàRajka(
    1980).Đểchẩnđoánvi
    êm dacơđịacần
    cóítnhất3t
    iêuchuẩnchí
    nhvàítnhất3ti
    êuchuẩnphụ sau:
    4t
    iêuchuẩnchí
    nh:
    - Ngứa(
    It
    chi
    ng)
    .
    - Vi
    êm damạnt
    ínhv
    àtái
    phát(
    Chr
    oni
    corchr
    oni
    cal
    l
    yrel
    apsi
    ngder
    mat
    it
    is)
    .
    - Hì
    nh tháivàv ịt
    ríthương t
    ổn đi
    ển hì
    nh (
    Typi
    caldi
    str
    ibut
    ion and
    morphol
    ogyofADr
    ash).
    +Tr
    ẻem:
    Chàm khut
    rúởmặt
    ,vùngduỗi
    .
    +Tr
    ẻlớnv
    àngười
    lớn:
    Dàyda,
    Lichenv
    ùngnếpgấp.
    - Ti
    ềnsửcánhânhaygiađìnhcóbệnhcơđị adịứng(Per
    sonalorfami
    l
    y
    hi
    stor
    yofat
    opi
    cdi
    seases)nhưhen,
    viêm mũidị
    ứng,v
    iêm dacơđịa.
     
    Cáct
    iêuchuẩnphụ:
    - Khôda(
    Dryski
    n).
    - Vi
    êm môi
    (chei
    l
    iti
    s).
    - Đụct
    hủyt
    inht
    hể(Ant
    eri
    orsubcapsul
    arcat
    aract
    ).
    - Vi
    êm kếtmạcmắtv
    àkí
    cht
    híchởmắtt
    áiphát
    .
    - Mặt
    :Đỏ,
    tái
    .
    - Dị
    ứngt
    hứcăn(
    Foodi
    ntol
    erance)
    .
    - Chàm ởbànt
    ay(
    Handeczema)
    .
    -I
    gEt
    ăng(
    Elev
    atedI
    gEl
    evel
    s).
    - Phảnứngdatứct
    hìt
    uýp1dươngt
    ính(
    Immedi
    ateski
    ntestt
    ype1
    react
    ivi
    ty)
    .
    - Dễbị
    nhi
    ễm t
    rùngdav
    àhayt
    áiphát
    .
    - Ngứakhi
    ramồhôi
    (It
    chi
    ngonsweat
    ing)
    .
    - Vẩyphấnt
    rắng(
    Pit
    yri
    asi
    sal
    ba)
    .
    - Chứngv
    ẽnổi
    (Der
    mogr
    aphi
    sm)
    .
    - Gi
    ácmạchì
    nhchóp(
    Ker
    atoconus)
    .

    69
    - Cáct hươngt
    ổnkhácgi
    ốngdàysừngnangl
    ông(
    Otherl
    i
    keKer
    atosi
    s
    Pi
    lar
    is),
    - Tuổi
    phátbệnhsớm
    - Chàm núm v
    ú
    - Nếpdưới
    mắtDenni
    e-Mor
    gan
    - Quầngt
    hâm quanhmắt
    5.
    2.Chẩnđoánphânbi
    ệt:
    -Ghẻ:haygặpởbàntay,bànchân,bụng,si
    nhdụccủat
    rẻ,ngứav
    ềđêm,
    tr
    onggiađì
    nhcóngườingứatươngtự
    -Vi
    êm dadadầu:
    banđỏ,
    vảyt
    rắngẩm haygặpởcácnếpgấp
    -Vi
    êm dađầuchi
    ruột
    :li
    ênquanđếnt
    hiếuhụtkẽm
    -Vảynến:dátđỏ,
    trênphủv
    ảyt
    rắng,
    cạov
    ảyt
    rắngr
    ơil
    ảtảnhưcạonến,
    Brocq(
    +)
    VI
    .Ti
    ếnt
    ri
    ểnv
    àbi
    ếnchứng
    6.
    1.Ti
    ếnt
    ri
    ển
    Bệnht i
    ếnt ri
    ểndaidẳngt hànht
    ừngđợtcấpt í
    nh,mạnt í
    nhvàcó
    l
    iênquant ớinhiềuyếut ốnhưthứcăn, nhi
    ễm t
    rùngđườnghôhấp,nhi
    ễm
    tr
    ùngtạichỗ, khíhậu,rốil
    oạnti
    êuhóa…Khoảnggần50%bệnhổnđị nhkhi
    ởtuổithiếuni ên,nhưngcũngnhi ềut
    rườnghợpbệnht ồntạil
    âutrong
    nhiềunăm chođếnt uổit
    rưởngthành.
    Thôngt
    hườngbệnht
    iếnt
    ri
    ểnquacácgi
    aiđoạn:
    Cấpt
    ính:Thươngt
    ổnchảynướcnhi
    ều,
    phùnề,
    dađỏ,
    ngứanhi
    ều.Hay
    gặpởt
    rẻ<2t
    uổi
    Báncấp:Thươngt
    ổngi
    ảm phùnề,
    giảm xuấtt
    iết
    ,khôhơn
    Mạnt
    ính:Haygặpởl
    ứat
    uổi>10,
    thươngt
    ổnl
    àcácsẩn,
    mảngdadày
    Li
    chenhóa,
    màut
    hâm,
    rấtngứa,
    thươngkhut
    rú,
    dai
    dẳngkhóđi
    ề
    utr
    ị.
    6.
    2.Bi
    ếnchứng
    Bộinhi
    ễm:Thươngt
    ổnt
    rợt
    ,loét
    ,rỉdị
    ch
    Chàm chốchóa:t
    hườngdobội
    nhi
    ễm t
    ụcầuv
    àng
    Vi
    êm cầut
    hậncấp:nếuchàm chốchóavàbộinhi
    ễm khôngđược
    đi
    ềut
    rịkị
    pthời
    .
    VI
    I.Đi
    ềut
    rị
    7.
    1.Nguyênt
    ắc

    70
    -Chăm sócda
    -Khốngchếcácy
    ếut
    ốvượngbệnh
    -Gi
    ảm ngứa
    -Chốngv
    iêm
    -Chốngnhi
    ễm t
    rùng
    7.
    2.Đi
    ềut
    rịcụt
    hể
    -Chăm sócda:Hạnchếxàphòng,
    cácchấtt
    ẩyr
    ửa,
    nênt
    ắm sữat
    ắm dị
    u
    nhẹnhưCetaphi
    l,
    Dove…
    Khôngt
    ắm nướcquánóng,
    quál
    âu
    Dùngcácloạikem l
    àm ẩm dat
    híchhợpbôingaysaut
    ắm,cóthểl
    ưu
    kem t
    rêndacảngày,
    nhấtl
    àmùađông:Ader
    maExomega,El
    l
    gyH20
    -Khốngchếcácy
    ếut
    ốvượngbệnh:
    Tr
    ánhcáckí
    cht
    híchbệnh:
    Chàxát
    ,gãi
    ,sangchấnt
    hầnki
    nh
    Tr
    ánht
    iếpxúcbụi
    nhà,
    lôngsúcv
    ật,
    len,
    tơ…
    Tr
    ánhcônt
    rùngđốt
    ,tr
    ánhnuôi
    súcv
    ật:
    chómèo…
    -Gi
    ảm ngứa
    KhángHi
    stami
    n:Phener
    gan,
    Lor
    atadi
    n,Cet
    ir
    izi
    n
    -Chốngnhi
    ễm t
    rùng:
    Khángsi
    nht
    ạichỗ:
    Fuci
    din,
    Foban
    Khángsi
    nht
    oànt
    hân:
    Cef
    acl
    or…
    -Chốngv
    iêm
    Đánhgi
    áđúnggi
    aiđoạnbệnhđểsửdụngdạngbàochếchophùhợp
    Cấp:
    Dùngdungdị
    chnhư,
    mil
    i
    an,
    xanhmet
    ylen…
    Báncấp:dungcácl
    oạihồ,kem l
    àm dị
    udanhưhồnước,hồt
    etr
    a
    Pr
    ed…
    Mạn:Dùngcácloạithuốcmỡ,t
    huốckhửoxy,
    quanghóat
    rịl
    i
    ệu,ức
    chếmiễndị
    ch:Cor
    ti
    coid,
    tacrol
    i
    mus,
    UVB,PUVA,
    …
    VI
    II
    .Gi
    áodụcsứckhỏev
    àphòngbệnh
    Tưv ấnchongườibệnhtránhchàxát,khônggãi
    ,cắtmóngt
    ay,không
    cầnănkiêngnghi
    êm ngặt
    ,khôngtắm muối
    Khuyếncáođi
    ềut
    rịmộtbệnhnhânvi
    êm dacơđị
    a:

    71
    -Chốngkhôdabằngcáct
    huốcdưỡngẩm,
    bôi
    ítnhấtngày1-
    2lần
    -Điềutr
    ịbằngbôicor
    ticost
    eroi
    dtrongthờigi
    anngắn7- 10ngày
    ,sauđó
    duytr
    ìbôidưỡngẩm t
    hời gi
    andàiđểtr
    ánhtáiphátbệnh.
    -Chốngnhi
    ễm t
    ụcầubằngt
    huốckhángsi
    nhbôi
    hoặcuống.
    -Khánghi
    stami
    nchốngngứa

    Tàil
    iệut
    ham khảo
    1.LêVănHóa,Tr
    ươngThịLệChi(
    2004)
    ,“Vi
    êm dacơđị
    a”,nhàxuấtbản
    mũicàmau.
    2.Phạm VănHi
    ển(
    2009)
    ,“Vi
    êm dacơđị
    a”,Dal
    i
    ễuhọcnhàxuấtbảny
    học,
    pp
    3.SusanMB(
    2005)
    ,“At
    opi
    cder
    mat
    it
    is”
    ,Pedi
    atr
    icDer
    mat
    ology,
    pp49-
    55

    Câuhỏil
    ượnggi
    á
    1. Trìnhbàytr
    iệuchứnglâm sàngcủav
    iêm dacơđị
    aởt
    rẻem <2t
    uổi
    ,
    cácgi
    aiđoạnt
    iếntr
    iểncủabệnh.
    2. Trìnhbàychẩnđoánvi
    êm dacơđịat
    heot
    iêuchuẩncủacácnhàda
    l
    iễuAnh–1994vàcácphươngphápđi
    ềutr
    ị?
    3. Chọnmộthoặcnhi
    ềuđápánđúng
    1.Bệnhv
    iêm dacơđị
    a
    a.Làbệnhv
    iêm damãnt
    ínhhayt
    áiphát
    .
    b.Haygặpởl
    ứat
    uổi
    >2t
    uổi
    c.Khôngl
    i
    ênquanđếncơđị
    adị
    ứng
    d.Thườngkèm t
    heongứa
    2.Vi
    êm dacơđị
    ali
    ênquan
    a.Gi
    ớit
    ính
    b.Yếut
    ốgi
    ađì
    nh
    c.Mộtsốgen
    d.Tì
    nht
    rạngdakhô
    3.Bệnhv
    iêm dacơđị
    akhôngl
    iênquanv
    ới
    a.Tácnhânnội
    sinhnhưt
    hầnki
    nh,
    nội
    tiết…

    72
    b.Tácnhânngoại
    sinh:
    Dịnguy
    ên,
    môi
    trường,
    khíhậu.
    c.Hàm l
    ượngI
    gEhuy
    ếtt
    hanh
    d.Vấnđềl
    âyl
    ant
    rongnhàt
    rẻ,
    mẫugi
    áo.
    4.Nhữngtr
    iệuchứngsaut
    rongt
    iêuchuẩnchẩnđoánVDCĐcủacácnhà
    dali
    ễuAnh(1994)
    a.Phátbệnhsau2t
    uổi
    b.Ngứa
    c.Ti
    ềnsửcánhânbị
    cácbệnhAt
    opyhôhấp
    d.Ti
    ềnsửkhôdal
    ant
    ỏa
    5.Cácmụnnướct
    iếnt
    ri
    ểnquacácgi
    aiđoạn:
    a.Sẩn-Tấyđỏ-Mụnnước–chảynước–đóngv
    ảy–bongv
    ảy
    b.Tấyđỏ-Sẩn-Mụnnước–chảynước–đóngv
    ảy–bongv
    ảy
    c.Mụnnước-Tấyđỏ-Sẩn-chảynước–đóngv
    ảy–bongv
    ảy
    d.Mụnnước-chảynước-Tấyđỏ-Sẩn-–đóngv
    ảy–bongv
    ảy
    6.Đi
    ềut
    rịv
    iêm dacơđị
    a
    a.Khôngcầnt
    hiếtsửdụngkhángHi
    stami
    n
    b.Đánhgi
    áđúnggi
    aiđoạncấp–báncấp-mạnđểđi
    ềut
    rịl
    àcần
    t
    hiết
    c.Phải
    luônl
    uônchúýđếncácy
    ếut
    ốvượngbệnh
    d.Đi
    ềut
    rịkhángsi
    nhngayt
    ừđầu
    7.Vi
    êm dacơđị
    agi
    aiđoạncấpnêndùng(
    Lựachọnt
    ốtnhất
    )
    a.Thuốcbôi
    dạngmỡ
    b.Thuốcbôi
    dạngkem
    c.Thuốcbôi
    dạngdungdị
    ch
    d.Thuốcbôi
    dạnghồ
    8.BệnhnhânVDCĐđãđi ềutrịv
    ớit
    hờigi
    an7-
    10ngày
    ,khôngcảit
    hiện,
    bệnhcóxuhướngnăngl
    ên,cần
    a.Đánhgi
    álại
    việcsửdụngt
    huốcbôi
    đãphùhợpchưa?
    b.Cókèm bội
    nhi
    ễm VK,
    VR,
    nấm không?
    c.Phải
    dùngkhángsi
    nhngay
    .

    73
    d.Sửdụngt
    huốcbôi
    Cor
    ti
    cost
    eroi
    dmứcđộmạnhnhất
    9.Khi
    thươngt
    ổnđangchảynướcnêndùngt
    huốcbôidạngmỡ
    a.Đúng b.Sai
    10.BệnhnhânVDCĐđãđượcđi
    ềut
    rịổnđị
    nh,
    việcduyt
    rìbằngkem dưỡng
    ẩm l
    àcầnthiết
    a.Đúng b.Sai

    74
    CHỐC
    ThS.Phạm ThịMaiHương

    Mụct
    iêu

    1.Trì
    nhbàycănnguyên,si
    nhbệnhhọcvàtri
    ệuchứnglâm sàngcủabệnh
    chốct
    hểthôngthường.
    2.Trì
    nhbàychẩnđoánbệnhchốc,
    điềut
    rịvàphòngbệnh.
    Nộidung

    I
    .Đạicương

    Chốclàbệnhnhi
    ễm t
    rùngnôngởda.Bệnhcót hểgặpởmọilứatuổi
    ,
    nhưng90%t r
    ườnghợpgặpởlứatuổinhàt
    rẻ,mẫugi
    áo.Tỷlệmắcnam v
    ànữ
    tươngđương.ỞMỹbệnhchốcgặpkhoảng9-10%t
    ổngsốtr
    ẻem.

    Đặct
    rưngcủabệnhlàbọngnướcnông,r
    ảir
    ác,nhanhchónghóamủ,
    dậpv
    ỡđóngvảyt
    iếtmàuvàng.
    Bệnht
    hườngdol
    i
    êncầu,
    tụcầuhoặcphối
    hợpcảhai
    Tr
    ênlâm sàngcót
    hểgặphì
    nht
    háichốccóbọngnướcv
    àchốckhông
    cóbọngnước.
    I
    I.Cănnguy
    ên,
    sinhbệnhhọc

    Tr
    ongnhữngnăm t hậpkỷ60,nguyênnhânchủyếugâybệnhchốcl
    à
    l
    i
    êncầu,nhưngcuối
    thậpkỷ70nguyênnhânchủyếul
    àtụcầu.

    Gầnđây,nhi
    ềut ácgi
    ảchorằngkhoảng50-
    70% cănnguyêngâybệnh
    chốclàtụcầuvàng,cònlạil
    àli
    êncầuhoặcphốihợpcảhai.Chủngli
    êncầu
    gâybệnhchủyếulàli
    êncầutanhuy
    ếtnhóm A.

    Vikhuẩnxâm nhậpquada,quacácsangchấnnhỏv àolớpsừngvàlớp


    gai
    ,nhânlên,t
    iếtđộctốl
    àm tanr
    ãnhữngcầunốiliênkếtgiữacáctếbàogai
    ,
    huy
    ếtthanhtụlạitạot
    hànhbọngnướcdướil
    ớpsừng.

    Khichốcphốihợpcảl i
    êncầuv àtụcầuthườnggâynhiễm khuẩnvới
    diệnrộng.Nhiễm khuẩntiênphátl
    àli
    êncầuA,thứphátl
    àtụcầu,nhưngchí
    nh
    tụcầul ạit
    iếtrachấtdiệtvikhuẩncótácdụngmạnhtrênl
    iêncầuAnênnếu
    nuôicấybệnhphẩm chỉphânl ậpđượctụcầu.

    75
    Cácy
    ếut
    ốthuậnl
    ợi

    Tuổi
    nhỏcànghaymắc,
    bệnht
    hườngl
    ant
    ỏahơn
    Thời
    tiếtnóngẩm,
    mùahè,
    ởchậtchội
    ,vệsi
    nhkém,
    trẻsuydi
    nhdưỡng
    Mộtsốbệnhphối
    hợpnhưchấyr
    ận,
    ghẻ,
    her
    pes,
    VDCĐ,
    cônt
    rùngđốt
    .
    I
    II
    .Tr
    iệuchứngl
    âm sàngv
    àxétnghi
    ệm

    3.
    1Lâm sàng

    3.
    1.1.Chốccóbọngnước

    -Cănnguy
    ênt
    hườngdot
    ụcầu

    -Thươngt
    ổncơbản

    +Khởiđầul
    àdátđỏxunghuyết,ấnkí
    nhhoặccăngdamấtmàu,kí
    ch
    t
    hướct
    ừ0,5-
    1cm,nhanhchóngt
    ạot
    hànhbọngnướctr
    ênnềndátđỏ.

    +Bọngnướcnhănnheo,xungquanhcóquầngđỏ,sauv
    àigi
    ờthành
    bọngmủđụct
    ừthấpl
    êncao(đụctừchânbọngnướcl
    ên)

    +Vàigi
    ờhoặcvàingàysaucácbọngnướcdậpv
    ỡ,đóngvảyt
    iếtmàu
    v
    àngnâuhoặcmàunâunhạtgiốngmàumậtong.Nếucạyvảy
    ,ởdướichỉl
    à
    v
    ếtt
    rợtmàuđỏ.

    +Saukhoảng7-
    10ngày,vảyt
    iếtbongđiđểlạidátmàuhồng.Thương
    tổnkhỏikhôngđểl
    ạisẹo,cót
    hểđểl ạidátt
    ăngsắctốtồntạimộtthờigi
    an
    ngắn.

    -Vịtr
    íthườnggặpởmặt,nhưngcóthểbịbấtkìchỗnàokểcảl òngbàntay
    ,
    bànchân.Ởđầuvảyt
    iếtl
    àm bếtt
    ócl
    ại.Rấthi
    ếm gặpt
    ổnthươngniêm mạc

    -Toànthân:Vi
    êm hạchl
    âncận,
    Sốtr
    ấthi
    ếm gặpt
    rừkhi
    chốcl
    ant
    ỏat
    oànt
    hân
    hoặccóbiếnchứng.

    -Cơnăng:cóthểngứa–gãil
    àm t
    hươngt
    ổnl
    anr
    ộngchàm hóahoặcl
    ansang
    vùngdakhác

    3.
    1.2.Chốckhôngcóbọngnuớcđi
    ểnhì
    nh

    -Thườngdol
    i
    êncầut
    anhuy
    ếtnhóm A

    -Thươngtổnbanđầucủahìnhtháinàycót hểlàmụnnước,mụnmủnhưng
    dậptr
    ợtrấtnhanhtr
    ênnềndađỏ,tiếtdịchẩm ướtnênkhôngcóbọngnước
    đi
    ểnhình.Bờthươngtổnt
    hườngcóí tvảydat r
    ônggiốngnhưbệnhnấm da.

    76
    Vảytiếtphí
    atr
    êncómàuvàngmậtonghoặcnâusángcómộtquầngđỏnhỏ
    baoquanh.Mộtsốtrườnghợpcóthểthấycácthươngt
    ổnvệtinhởxung
    quanh.

    -Vị
    trí
    :haygặpởmặt
    ,xungquanhhốcmũi
    ,mi
    ệnghoặct
    ứchi

    -Hìnht
    hái
    nàyt
    hườnggặpt
    rênnhữngt
    rẻbịvi
    êm dacơđị
    ahoặcghẻhoặcmột
    bệnhdanàođókèm t
    heobộinhi
    ễm,hầunhưkhônggặpthươngtổnởni
    êm
    mạc.

    -Bệnhthườngkhỏisau2-
    3tuần,nhưngcũngcót hểkéodài,
    nhấtl
    àkhicơt
    hể
    cónhiễm kýsi
    nhtr
    ùng,bị
    chàm haythời
    tiếtnóng,ẩm ướt
    .

    3.
    2Cậnl
    âm sàng

    Thườngkhôngcầnt
    hiếtt
    rongt
    hểchốct
    hôngt
    hường.
    Cóthểnhuộm Gr
    am t
    hấycầukhuẩnGr
    am (
    +)xếpt
    hànhchuỗi(
    li
    êncầu)
    hoặct
    ừngđám (t
    ụcầu)
    .
    Cóthểnuôicấyđểxácđịnhchủnggâybệnh,
    làm khángsi
    nhđồđểgi
    úp
    đi
    ềut
    rịt
    rongnhữngtrườnghợpkhó
    Môbệnhhọc
    -Chốcbọngnước:Bọngnướcnằm t
    rongt
    hượngbì
    ,ngaydướil
    ớpsừng,kèm
    theocósựxâm nhậpcủabạchcầuđanhântr
    ungtí
    nhvàcầukhuẩn.Đôikhi
    cótếbàol
    ygai.
    Ởt
    rungbìnôngcót
    hâm nhi
    ễm bạchcầuđanhânt
    rungt
    ínhv
    àly
    mpho
    -Chốckhôngcóbọngnướcđiểnhì
    nh:môbệnhhọct
    ươngt
    ựnhưt
    rênnhưng
    bọngnướcnằm r
    ấtnôngvàt
    hoángqua.

    I
    V.Cáct
    hểl
    âm sàng

    *
    Theot
    ri
    ệuchứng

    -Chốcbọngnướcl
    ớn
    -Chốchạtkê:Cáct
    hươngt
    ổnnhỏ,
    đồngđều,
    cót
    hểnhầm v
    ớibệnhchàm
    -Chốchóa:tr
    êncácthươngt
    ổncủabệnhdakháccócáct
    hươngt
    ổncủachốc.
    Vídụchàm chốchóa
    -Chốcl ây:ở trẻsơ si
    nh haycòn gọiPemphiguslây .Trướcđâygọil à
    Pemphigusởt r
    ẻsơsinh.Bệnhthườngxuấthi
    ệnv àongàyt hứ4-10sausinh,
    cácthươngtổnlàbọngnướcrấtnông,
    nhanhchóngtrợtra.Bệnhnhânthường
    kèm theosốt,cóthểhạthânnhiệt
    ,ti
    êuchảy,nhi
    ễm trùnghuy ết
    ,vi
    êm phổi,

    77
    vi
    êm màngnão,đedọatínhmạngcủat
    rẻ,cót
    hểt
    ửvongr
    ấtnhanh.Đi
    ềut
    rị
    khángsi
    nhkhỏi
    hoàntoàn.

    *
    Theocănnguy
    ên(
    Hiệnnaycáchphânl
    oại
    nàyí
    tdùng)

    -Chốcgâynêndol i
    êncầu( I
    mpetigodeTilbury–Fox):Mụnnướcnhỏ,dai
    ,
    hóamủchậm.Bệnhthườngcót í
    nhchấtlâyl
    ant r
    êncáthểhoặcl
    âyt
    hànhdịch
    nhỏtr
    ongnhàt
    rẻ,t
    rườnghọc.HaytáiphátvàbiếnchứngVCT

    -Chốcgâydot
    ụcầuhaycòngọi
    Impet
    igodeBockhar
    t:Bọngnướct
    ohơn,sâu
    hơnvàhóamủnhiềuhơn.Bệnhcóthểgâybiếnchứngnhiễm tr
    ùnghuyết
    ,
    chốcl
    óet

    -Chốcphốihợpdol
    i
    êncầuv
    àtụcầu

    V.Chẩnđoán

    5.
    1Chẩnđoánxácđị
    nh:
    chủy
    ếudựav
    àol
    âm sàng
    -Thươngt
    ổncơbảnl
    àbọngnướcnông,
    nhănnheo,
    hóamủnhanh
    -Vảyt
    iếtdàymàuv
    àngnâuhoặcmàunâunhạtgi
    ốngmàumậtong
    -Ti
    ếnt
    ri
    ểnl
    ànht
    ính,7-10ngàykhỏi
    5.
    2Chẩnđoánphânbi
    ệt

    -Thủyđậu:bệnhdovi
    rus,xảyr
    atheomùa,cóy
    ếut
    ốdị
    cht
    ễ.Mụnnướcl
    õm
    gi
    ữa,mụnnướcởcácl
    ứat
    uổikhácnhaukèm t
    heov
    iêm l
    ongđườnghôhấp
    tr
    ên.

    -Duhr
    ing–br
    ocq:cót
    iềnt
    ri
    ệu,
    trướckhimọct
    hươngt
    ổncódátđỏ,
    sẩnphù.
    Bọngnướccăng,
    tiếnt
    ri
    ểnt
    ừngđợt
    ,thểt
    rạngbì
    nht
    hường.TestKI(
    +).Í
    tgặpở
    tr
    ẻem.

    -Lyt
    hượngbìbọngnướcbẩm si
    nh:t
    hườngxảyr
    asaukhisi
    nh,
    tổnt
    hươngl
    à
    bọngnướchayởv
    ùngt
    ỳđè,
    hayt
    áiphát

    -Zona:bệnhdovi
    rus,mụnnướcmọct
    hànhchùm,chạydọct
    heođườngdây
    t
    hầnki
    nhngoại
    biên,
    thườngởmộtbêncơt
    hể,
    đaur
    átnhi
    ều.

    VI
    I.Ti
    ếnt
    ri
    ểnv
    àbi
    ếnchứng

    *Ti
    ếntri
    ển:chốcl
    àbệnhlànhtính,nếupháthi
    ệnv
    àđi
    ềut
    rịt
    íchcựct
    hì7-10
    ngàykhỏi
    ,í
    tcótái
    phátv
    àbi ếnchứng.

    *
    Biếnchứng

    78
    Bi
    ếnchứngt
    ạichỗ:
    -Chàm hóa:chốctáiđitáil
    ạidaidẳng,
    ngoàithươngt
    ổnl
    àmụnnước,vảyt
    iết
    cònthấydađỏt ănglên,
    kèm theoxuấthiệnnhi
    ềumụnnướcmới
    ,ngứa.

    -Chốcl
    oét
    :

    Thườnggặptrênt
    rẻem,ngườigi
    àbịsuydi
    nhdưỡngnặnghayngười
    suygi
    ảm mi
    ễndịch

    Lâm sàng:t ạiv


    ùngbọngmủ,mụnnướcxuấthi ệncácv ếtloétlõm
    xuống, bờxungquanhl anrộngmàut hâm tí
    m hoặcnhợtnhạt,vùngtr
    ungt âm
    cóv ảyt i
    ếthoạitửđen,đườngkính1-
    5cm.Cácv ếtl
    oétcóthểliênkếtlạithành
    nhiềuv ếtloétl
    ớn,bờkhúckhuỷu,hàm ếchxâm l
    ấnxuốngtrungbì,nếulànhđể
    l
    ạisẹoxấu.

    Vịt
    rít
    hươngt
    ổn:t
    hườngt
    hấyởnhữngv
    ùngdaí
    tđượcnuôidưỡngnhư
    cẳngchân

    Toànthân:sốtcaoliênt 400,hộichứngnhi
    ục39- ễm tr
    ùngnhiễm độc,
    khi
    chưacókhángsinh,ngườibệnhdễtửvongdonhiễm t
    rùngnhi
    ễm độc.

    Tácnhângâybệnhngoàil
    i
    êncầu,t
    ụcầucót
    hểt
    hấyt
    rựckhuẩnmủ
    xanh,
    cácloạiv
    ikhuẩny
    ếm khí
    .

    Điềuki
    ệnt
    huậnl
    ợi:
    cônt
    rùngcắn,
    vếtt
    rầyxước,
    sangchấn,
    vệsi
    nhkém,
    t
    iểuđường.

    Bi
    ếnchứngt
    oànt
    hân:
    -Nhiễm t
    rùnghuy
    ết:t
    hườnggặpt
    rêncơt
    hểcósứcđềkhángy
    ếu,chủy
    ếudo
    tụcầu

    -Viêm cầut
    hậncấp:t
    hườngxảyraởchốcliêncầu,khoảng2-
    5%cáct
    rường
    hợp.Chủyếugặpởtr
    ẻ<6tuổi
    ,ti
    ênl
    ượngtốthơnchongười l
    ớn

    Thời
    giant
    ừchốcđếnv
    iêm cầut
    hậncấpt
    hườngl
    à3t
    uần.

    -Ngoàir
    acóthểgặp:Vi
    êm màngnãohaygặpởt r
    ẻsơsi
    nh,
    viêm quầng,
    viêm
    môbàosâu,v
    iêm phổi
    ,vi
    êm hạch,
    viêm xương…

    VI
    II
    .Đi
    ềut
    rị

    -Tr
    ườnghợpnhẹhoặct
    hươngt
    ổnkhut
    rú:

    +Làm bong v
    ảyt
    iếtbằng đắp dung dị
    ch NaCl9%0 hayt
    huốct
    ím

    79
    1/
    10.
    000hoặcdungdị
    chJar
    ish.Nếuv
    ảydàydùngmỡ/
    kem khángsi
    nh

    +Khivảyti
    ếtđãbongđi ,chấm vàothươngtổndungdị
    chcómàunhư
    Mil
    l
    ianhoặcCast ell
    ani
    .Cóthểbôikem/mỡkhángsi nhnhưa.
    fusi
    dicngày2
    l
    ần(Fucidi
    n,Fudi
    kin)hoặcmupir
    ocin(
    Bactr
    oban).

    +Ngâm r
    ửat
    ổnt
    hươngbằngbet
    adi
    nhoặcl
    act
    acy
    dphal
    oãng

    -Khi
    thươngt
    ổnl
    anr
    ộng,
    nặng,
    dai
    dẳngv
    àcónguycơbi
    ếnchứngVCTC:

    +Dùngkhángsi nhtoànthân:cót
    hểdùngkhángsi
    nhnhóm B-lact
    am,
    cephalospor
    in, macrol
    i
    d, penici
    l
    li
    n bán t
    ổng hợp. Ví dụ: Augment
    in,
    Eryt
    hromy ci
    n,Cef
    ixi
    m…

    +DùngkhángHi
    stami
    nnếucóngứa:
    Phener
    gan,
    Lor
    atadi
    n…

    -Nếuchốckhángt
    huốcphải
    điềut
    rịt
    heokhángsi
    nhđồ

    -Nếucóbi
    ếnchứngphải
    chút
    rọngđi
    ềut
    rịcácbi
    ếnchứng

    I
    X.Phòngbệnh

    - Chúýphòngbệnhchot
    rẻnhỏ,
    nhấtl
    àsaukhi
    mắcbệnhdov
    iruthoặcsởi

    - Tắm r
    ửav
    ệsi
    nhngoài
    da,
    cắtt
    óc,
    cắtmóngt
    ay.

    - Tr
    ánhởl
    âunhữngnơi
    ẩm t
    hấp,
    thi
    ếuánhsáng,
    cônt
    rùngđốt

    - Đi
    ềut
    rịsớm v
    àtí
    chcực,
    tránhchàxát
    ,gãi
    nhi
    ềugâybi
    ếnchứng.

    Khuyếncáođi
    ềut
    rịbệnhnhânbệnhchốc
    Thươngt
    ổnđangr
    ỉdị
    ch,
    ẩm ướt
    :bôi
    dungdị
    chmàungày1-
    2lần
    Thươngt
    ổnkhôse,
    đóngv
    ảy:bôicr
    eam/mỡa.
    fusi
    dichoặcmupi
    roci
    nngày1-
    2lần.
    Khángsi
    nhuốngkhi
    thươngt
    ổnl
    anr
    ộng,
    dai
    dẳng
    KhángHi
    stami
    nuốngnếungứa,
    gãi
    nhi
    ều.

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    1.BùiVănĐức2005) ,“Chốc”
    ,Bàigi
    ảngbệnhdaliễu–ĐạihọcYdược
    TPHCM, nhàxuấtbảnYhọc,4,
    240–243.
    2.Phạm VănHiển(2009),“
    Chốc”
    ,Dali
    ễuhọc,nhàxuấtbảngi
    áodụcVi
    ệt

    80
    nam,71–76
    3.SusanBM (2005),“I
    mpeti
    go”,
    Pediat
    ri
    cDermatol
    ogy
    ,pp95-96
    4.Fi
    tzpat
    ri
    ckTB( 2009),“
    Impet
    igo”
    ,Colorat
    lasandsynopsi
    sofcl
    i
    nical
    dermat
    ology,pp597-600.

    Câuhỏil
    ượnggi
    á

    Chọnmộthoặcnhi
    ềuđápánđúng
    1.Bệnhchốcl
    àbệnhv
    iêm dado
    a.Vir
    út
    b.Vi
    khuẩn
    c.Nấm
    d.Cơđị
    a
    2.Nguyênnhânsi
    nhbệnht
    hườngdo
    a.Tụcầu
    b.Li
    êncầu
    c.Cảl
    i
    êncầuv
    àtụcầu.
    d.Tr
    ựckhuẩnE.Col
    i
    3.Bệnhhaygặpnhấtở
    a.Tr
    ẻem
    b.Thanhni
    ên
    c.Người
    già
    d.Mọi
    lứat
    uổi
    4.Bệnhchốchayxuấthi
    ệnv
    àomùanàonhất
    a.Mùaxuân
    b.Mùahè
    c.Mùat
    hu
    d.Mùađông
    5.Thươngt
    ổncơbảntr
    ongbệnhchốclà
    a.Mụnnước,
    bóngnước,
    mụnmủt rênnềndabì
    nht
    hường
    b.Mụnnước,
    bóngnước,
    mụnmủt
    rênnềndađỏ

    81
    c.Mụnnước,
    bóngnước,
    mụnmủt
    hườngởv
    ùngkí
    n
    d.Mụnnước,
    bóngnước,
    mụnmủdưới
    thượngbì
    6.Chốcbóngnước
    a.Thườngdot
    ụcầu
    b.Thươngt
    ổncơbảnl
    àmụnnướcđơnt
    huần
    c.Bóngnướccăng,
    khódậpv
    ỡ
    d.Khỏi
    đểl
    ạisẹosâu
    7.Chốckhôngbóngnước
    a.Thườngdol
    iêncầu
    b.Mụnnước,
    mụnmủdai
    dẳng
    c.Thươngtổncơbảnchủy
    ếuquansátđượcl
    àvảyt
    iếtmàuv
    àngmật
    onghoặcnâusáng.
    d.Hì
    nhảnht
    hươngt
    ổnv
    ệti
    nh.
    8.Chốcloét
    a.Làbiếnchứngt
    oànt
    hâncủachốct
    hôngt
    hường
    b.Thườngkhôngcókhuy
    nhhướngl
    ành
    c.Hayxảyr
    aở2chi
    dưới
    d.Thươngt
    ổnnôngởl
    ớpt
    hượngbì
    ,khỏi
    khôngđểl
    ạisẹo
    9.Điềutr
    ịchốcthôngthường
    a.Luônluôndùngcorti
    cost
    eroi
    d
    b.Bôi
    thuốcdạngdungdị
    chkhi
    thươngt
    ổnđangẩm,
    ướt
    c.Sửdụngkhángsi
    nhbôi
    khi
    thươngt
    ổnkhô,
    đóngv
    ảy
    d.UốngkhángHi
    stami
    nki
    ểm soátngứa
    10.
    Đối
    chiếuchophùhợp
    a.Thủyđậu 1.Mụnnước,
    bóngnướct
    rên
    nềndađỏ
    b.Chốct
    hôngt
    hường
    2.Mụn nước mọc thành
    c.Chốcl
    oét
    chùm,
    ởmộtbêncơthể,đau
    d.Zona rát

    3.Mụnnướclõm gi
    ữa,nhi
    ều
    l
    ứa tuổikhác nhau,kèm

    82
    v
    iêm l
    onghôhấp

    4.Vếtloétở cẳng chân,


    đóngv
    ảydày

    83
    NGUYÊNLÝCHẨNĐOÁNBỆNHDITRUYỀN
    BẰNGDITRUYỀNTẾBÀOVÀDITRUYỀNPHÂNTỬ
    ThS.NgôDi
    ễm Ngọc
    Mụct
    iêu

    1.Tr
    ìnhbàyđượcnguyênl
    ývàcácứngdụngcủadit
    ruyềnt
    ếbàot
    rongyhọc
    2.Tr
    ìnhbàyđượcnguyênl
    ývàcácứngdụngcủadit
    ruyềnphânt
    ửtr
    ongyhọc
    Nộidung

    I
    .GI
    ỚITHI
    ỆUCHUNGVỀBỘGENVÀBỘNHI
    ỄM SẮCTHỂNGƯỜI

    Tấtcảcácsinhvậtđềucấut hànhtừcáctếbào.Thôngt
    indit
    ruyềncần
    thiếtđểduytrìchotếbàot ồntạiv
    àsảnsi nhr
    acáct ếbàomớiđượctàngtrữ
    trongnhânt ếbàocácsinhv ật
    .Thôngt i
    nditr
    uyềnnàyđượctruy
    ềntừt hếhệ
    nàysangcáct hếhệtiếptheo.

    Nhântếbàocóchứacácthôngt i
    nditruy
    ền( DNA)làtr
    ungtâm đi
    ều
    khi
    ểncủatếbào.DNAđượcbọcgóithànhcácnhi
    ễm sắcthể(NST)
    .Việct
    ổng
    hợp(saochép)DNAvàt
    ổnghợp(phi
    ênmã)ARNt ươngứngdiễnrabêntr
    ong
    nhân.Phi
    ênmãl àbướcđầuti
    êntrongquát r
    ìnhbiểuhiệncủathôngti
    ndi
    tr
    uyền.

    Mỗigen,t
    ứcmỗiđơnv ịthôngtindit
    ruy
    ềnlàmộtđoạnDNAmàt hông
    ti
    ncủanóđượct hểhiệntrongmộtngônngữchỉgồm 4chữcái(A-Adeni
    n,T-
    Thymin,
    G-Guani
    n,
    C-Cytosi
    n),mỗichữlàmộtbazơnit
    ơ.Thôngt
    inl
    ưutrữtr
    ong
    cácsợiDNAsauđót hểhiệntrongtr
    ìnhtựcủamộtl
    oạipol
    ymersi
    nhhọckhác,
    đólàprot
    ein.

    I
    I.NGUYÊNLÝCHẨNĐOÁNBỆNHDITRUYỀNBẰNGDITRUYỀNTẾBÀO

    2.
    1.Gi
    ớit
    hiệu:

    Ditr
    uyềntếbàotr
    ongYhọclàl
    ĩnhvựcnghi
    êncứuv ềcấutr
    úcvàcơchế
    ditr
    uyềncủabộnhiễm sắct
    hể(NST)người
    .Cácbấtthườngquansátt
    hấyvề
    cấutrúcvàsốlượngcủabộNSTđượccoil
    ànguyênnhângâynênbệnhlýNST
    tr
    ênlâm sàng.

    BệnhNSTlàmộtphạm trùrộngtrongbệnhditruy
    ền,baogồm tấtcả
    cácnhóm dịt
    ậtbẩm si
    nh,chậm phátt
    ri
    ểntinhthầnv
    ậnđộng...
    Ngoàir
    a,bất

    84
    t
    hườngNSTcònđóngv
    ait
    ròquant
    rọngt
    rongcơchếbệnhsi
    nhcủacácbệnh
    l
    ýáctí
    nh.

    Bệnhditruy
    ềndobấtt hườngNSTgặpởkhoảng1% t r
    ẻđẻsống,ở
    khoảng2%nhữngphụnữmangt hait
    rên35t
    uổiđãquachẩnđoántrướcsi
    nh,
    vàlànguyênnhâncủat
    rên50%trườnghợpsảyt
    haiởbathángđầucủathai
    kỳ.

    2.
    2.Nguy
    ênl
    ýchẩnđoánbệnhdit
    ruy
    ềnbằngkỹt
    huậtdit
    ruy
    ềnt
    ếbào:

    Đểphânt í
    chbộNSTchomụcđí chlâm sàng,cầnphảisửdụngcáct ế
    bàocònkhảnăngsốngv àphânchi atr
    ongmôit rườngnuôicấyđặchi ệu.Loại
    tếbàođượcsửdụngphổbi ếnnhấtchomụcđí chnàyl àtếbàobạchcầu, đặc
    biệtl
    àt ếbàolymphoT.Mẫubệnhphẩm t hôngt hườngl àmáungoạiv i
    ,cần
    đượclấyvôtrùng,chốngđôngHepar i
    n,đượcđưav àomôit rườngnuôicấycó
    chấtkíchthí
    chphânbàot rongđiềukiệnthíchhợp.Sauv àingày ,chutrì
    nh
    phânbàosẽđượcdừngl ạiđểcót hểthuđượcbộNSTt ạikỳgiữa.Cáct ếbào
    sẽđượcxửl ýbằngdungdị chnhượct r
    ươngđểpháv ỡmàng, vàthuhoạchl ấy
    bộNST.Sauđó,cácNSTsẽđượccốđị nh,phunl êntiêubảnv ànhộm băng
    bằngmộtsốphươngphápkhácnhaut ùythuộcv àoy êucầuchẩnđoán.Sau
    đó,bộNSTsẽđượcđưav àophânt ích

    2.
    3.Cáckỹt
    huậtdit
    ruy
    ềnt
    ếbàoứngdụngt
    rongchẩnđoánbệnhdit
    ruy
    ền:

    2.
    3.1.Phânt
    íchnhi
    ễm sắct
    hể:

    Ởmứcđộdi tr
    uyềnt
    ếbào,23cặpNSTt hườngvà1cặpNSTgiới(XvàY)
    đượcnhậndi ệnvàphântíchvềsốl ượngv àcấutrúcdựavàođặcđiểm các
    băngsángt ốitr
    ênt ừngNSTđặchi ệu.Hiệnnaycómộtsốphươngpháp
    nhuộm băngNSTđượcsửdụngchophépphânbi ệtcácNSTvớinhau,vídụ
    như:Nhộm băngG( Gi
    emsa)l
    àkỹt huậtđượcsửdụngphổbi ếnnhấttạicác
    l
    abodit ruy
    ền,nhuộm băngC làkỹt huậtđượcsửdụngđểpháthi ệncác
    tr
    ườnghợpđahì nhNST(làcácthayđổiv ềcấut r
    úcNSTnhưngkhôngcóý
    nghĩ
    alâm sàng).

    85
    Hì
    nh2:
    Côngt
    hứcNST45,
    XY,
    t(
    10;
    15)

    2.
    3.2.Kỹt
    huậtFI
    SH(
    Fluor
    escenceI
    nSi
    tuHy
    bri
    dizat
    ion)
    :

    Làkỹthuậtđượcsửdụngđểki ểm tr
    asựcómặtcủamộtđoạngennào
    đót r
    ongmộtsốbệnhdit r
    uyềnđặchiệu,hoặcđánhgiáv
    ềsốl ượng,vềsựsắp
    xếpcủat oànbộNSThaymộtv ùngNSTnàođó.Đâycũngl àmộtkỹt huật
    tr
    unggi angiữaditr
    uyềntếbàovàditruy
    ềnphânt ử.Kỹt
    huậtFISHđặcbiệtcó
    hiệuquảt r
    ongchẩnđoánmộtsốbệnhhoặchộichứngdit ruyềncómấtđoạn
    nhỏNST, hoặccácchuy ểnđoạn,đảođoạnkhôngpháthiệnthấykhiphântích
    NSTt hôngt hường,như:HộichứngPr aderWi l
    li
    ,HộichứngCat ch22,Hội
    chứngWi ll
    i
    am. .
    .

    NST15bình
    t
    hường

    NST15mất
    đoạn15q11

    Hì
    nh3:
    FISHpháthi
    ệnmấtđoạn15q11t
    rênbệnhnhânPr
    aderWi
    l
    li

    2.
    3.3.Phânt
    íchnhi
    ễm sắct
    hểv
    àhệgenbằngkỹt
    huậtMi
    croar
    ray
    :

    86
    Làkỹthuậttrunggiangi ữaditruyềntếbàov àditr
    uyềnphânt ử,cho
    phépphânt í
    chbộNSTởmứcđộgen( phântí
    cht oànbộgenome) ,nhưkỹ
    thuật Comperat
    ive Genome Hy bri
    dizat
    ion (
    CGH) hoặc Chr omosomal
    Microar
    rayAnal
    ysi
    s( CMA).Đâyl àphươngphápchophépphânt í
    chcácthay
    đổivềsốlượngcácbảnsao( mất/t
    hêm đoạn)tr
    ongt rì
    nht
    ựDNAcủacát hể.
    Phươngphápnàyt hườngđượcsửdụngđểpháthi ệncácthayđổikhôngcân
    bằngcủabộNST.Cácbấtt hườngv ềcấut r
    úcNSTkhácnhưchuy ểnđoạnNST
    cânbằnghoặcđảođoạnt hườngkhôngđượcpháthi ệnbằngphươngphápnày ,
    dochúngkhônglàm thayđổi sốlượngbảnsaoDNA.

    2.
    3.4.Ứngdụngcủaphânt
    íchnhi
    ễm sắct
    hểt
    rongyhọc:

    Phânt
    íchNSTđượcchỉđịnhnhưmộtloạixétnghi
    ệm thườngquyởmột
    sốhộichứnghoặcbệnhl
    ýcóbấtt hườngNSTđiểnhìnhtrênlâm sàng.Ngoài
    ra,cómộtsốt r
    ườnghợplâm sàngkhôngđặchi ệucũngcầnđượcchỉđị nh
    phântí
    chNSTnhưsau:

     Cácv ấnđềv ềphátt ri


    ển:Tr ẻcóbi ểuhi ệnchậm phátt ri
    ển,bộmặtbất
    thường,đadịt ật,chingắn,mơhồgi ớitính,chậm phátt riểntinht hầnlà
    nhóm bệnhl ýthườngl i
    ênquanđếncácbấtt hườngNST.
     Thail ưuv àt ửv ongt rongt hờikỳsơsi nh:Nhóm t haichếtl ưucót ỷlệ
    bấtt hườngNSTkhoảng10%, caohơnsov ớinhóm t rẻđẻsống( khoảng
    0.7%) .Tỷlệnàycũngt ươngt ựđốiv ớinhóm t ửvongt r
    ongt hờikỳsơ
    sinh( khoảng10%) .Phânt í
    chNSTnênđượct hựchi ệnchot ấtcảcác
    trườnghợpt haichếtl ưuv àt ửv ongsơsi nhđểxácđị nhcácnguy ên
    nhânđặchi ệu.Tr ongt r ườnghợpnày ,kếtquảcủadit ruyềnt ếbàocòn
    đóngv aitr
    òcơbảnt rongt ưv ấndit ruyềnv àcungcấpt hôngt i
    nquan
    trọngchochẩnđoánt rướcsi nhởcácl ầnsi nhsau.
     Vấnđềv ôsinh:Phânt íchNSTđượcchỉđị nhchonhữngt rườnghợpphụ
    nữcóbi ểuhi ệnv ôki nh,hoặccáccặpnam nữcót iềnsửv ôsi nhhoặc
    sảyt hainhiềul ần.Tỷl ệpháthi ệnbấtt hườngNSTởcáct rườnghợpnày
    l
    àkhoảng3%- 6%.
     Tiềnsửgi ađì nh:Cácbấtt hườngNSTđãđựợcxácđị nhhoặcnghingờ
    l
    ưuhànht r
    onggi ađình,đặcbi ệtđốiv ớinhữngcát hểcómốil i
    ênquan
    huy ếtthốngt r
    ựct iếpv ớicát hểmangbấtt hườngnày ,cầnđượcchỉđị nh
    phânt í
    chNST.
     Cáckhốiu:Hầuhếtcácl oạiungt hưt rongcơt hểđềucómốil i
    ênquan
    vớisựbấtt hườngcủamộthoặcv àiNST.Sựđánhgi ábộNSTv àbộgen
    tạicácmẫubệnhphẩm mô( khốiu,hoặct ủyxươngt r
    ongcáct rường
    hợpmắcbệnhl ýv ềmáuáct í
    nh),cót hểmangl ạicáct hôngt i
    ncógi átr
    ị

    87
    tr
    ongquátr
    ìnhchẩnđoánv àti
    ênlượngbệnh.
     Phụnữlớntuổimangt hai:Đâylàmộtyếutốnguycơlàm tăngtỷlệthai
    nhimangcácbấtthườngNSTởnhữngngườiphụnữt rên35t uổi
    .Phân
    tí
    chNSTcủathainhinênđượcchỉđị nhnhưmộtxétnghiệm thườngquy
    tr
    ongquátr
    ìnhsànglọcv àchẩnđóant r
    ướcsinhởcáctrườnghợpnày .
    I
    II
    .NGUYÊNLÝCHẨNĐOÁNBỆNHDITRUYỀNBẰNGDITRUYỀNPHÂNTỬ:

    3.
    1.Gi
    ớit
    hiệu:

    Ditr
    uyềnphântửđượccoil
    àmộtlĩnhvựcquantr
    ọngcủaditruyềnhọc
    hi
    ệnđại,vàlàmộttr
    ongcáclĩ
    nhvựckhoahọccótốcđộpháttr
    iểnnhanhnhất
    hi
    ệnnay .Mộttr
    ongcácmụctiêuchí
    nhcủaditr
    uyềnphântửtr
    ongyhọchi ện
    đạil
    à:

    - Pháthiện,tì
    m hi
    ểuđặcđi ểm cácđộtbi ếntrongbộgenngười,l
    ànguyên
    nhângâyr acácbệnhlýdi t
    ruyền.
    - Tìm hi
    ểucơchếgâybệnhcủacácđộtbi ếnnày
    - Cáchthứcsửdụngcáct hôngt i
    nnàyđểnângcaochấtl ượngchẩnđoán
    vàkiểm soátbệnh.
    Bệnhdit r
    uyềndonguy ênnhânđộtbi ếngenxảyr akhichuỗiDNAcủa
    mộtgenchủchốtnàođóbịbi ếnđổiv ềsốl ượnghoặcv ềchứcnăng,hoặccả
    hai,gâynênsựbi ếnđổivềsảnphẩm củagen:RNAt hôngt i
    n(mRNA)v à
    protei
    ndogenđóquyđị nh.Cácbệnhl ýditruyềnđơngenhầuhếtcónguy ên
    nhântừnhữngđộtbi ếngengâybi ếnđổi chứcnăngcủapr ot
    ein.

    3.
    2.Nguy
    ênl
    ýchẩnđoánbệnhdit
    ruy
    ềnbằngkỹt
    huậtdit
    ruy
    ềnphânt
    ử:

    Mặcdùcór ấtnhi
    ềukỹt huật phứctạpvàđadạngliênquan,nhưng
    nguyênlýcủathaot ácditr
    uyềnlạikháđơngiản.Nguyênl
    ýchungmàcác
    côngnghệdựav àolàthôngti
    nditruyềnđượcmãhóabởiADNv àđượcbốt r
    í
    ởdạngcácgen,l ànguy ênli
    ệunguồnđượct haotáctheonhi
    ềucáchkhác
    nhaunhằm đạtt
    ớicácmụct i
    êucụt hể.

    3.
    3.Nhữngkỹt
    huậtcơbảnđượcsửdụngchoxétnghi
    ệm dit
    ruy
    ềnphânt
    ử:

    3.3.
    1.Táchchi
    ếtDNA:Đâylàbướcđầut i
    ênđượcthựchi
    ệnđểcóđượcDNA
    mongmuốnphùhợpv ớimụcđíchxétnghiệm.MẫuDNAcóthểđượct
    huthập
    từtấtcảcácl
    oạimô,
    trongđóphổbiếnnhấtlàt
    ừmáungoạivi
    .

    3.3.
    2.Cácphươngphápl aiphântử:Dựatr
    êntínhchấtbổtrợgi
    ữahaisợiDNA
    xoắnképhoặcgi ữasợiDNAv àRNAcót hểcócácphươngpháp:Sount hern
    Blot
    ti
    ng,Nor
    thernBlot
    ti
    ng,Laihuỳnhquangtại
    chỗ( FI
    SH).Cáckỹt
    huậtlaicho
    phéptáchbiệtcácgencầnquant âm t
    ừmộthỗnhợpnhi ềuDNAhoặcRNA

    88
    hoặccảhai
    .

    3.3.
    3.CắtDNAbằngenzy me:Dựav àođặctínhhoạtđộngđặchiệucủacác
    enzymelênDNA,ngườitacóthểcắtDNAt ạicácđiểm mongmuốn( phương
    phápenzymegiớihạn),sauđócót hểnốicácđoạnDNAl ạiv
    ớinhaubằng
    enzymeDNAl i
    gase,tạothànhcácđoạnADN cónguồngốcv àthànhphần
    khácnhau(DNAt áitổhợp).Ngoàiracònnhiềuloạienzy
    mekháccóhoạt
    độngđặcthùkháctrênDNA,phânhủyDNAt ừmộtđầuchuỗinhấtđịnhhoặc
    từgiữasợi
    DNAr angoài

    3.3.4.Phảnứngchuỗit rùnghợp( PCR-pol ymerasechai


    nr eacti
    on):Làkỹ
    thuậtkhôngt hểthiếut
    rongcácxétnghi ệm dit
    ruyềnphântử.Bảnchấtcủa
    phươngphápl àchophépnhânl ênhàngt ri
    ệulầnđoạnDNAquant âm chỉ
    trongv òngkhoảng1hđồnghồ.PhươngphápdoKar y Mulli
    sphátmi nhv ào
    khoảngnăm 1980,baogồm cácbướcsau:( 1)TáchsợiDNAmạchképt hành
    2sợimạchđơnbằngnhi ệtđộcao,t ừđómỗisợiđơnnàysẽđượcdùngl àm
    khuônđểt ổnghợpnênsợi DNAmới .(2)Gắnhaiđoạnmồi (
    pri
    mer )vàohai sợi
    DNAkhuônởnhi ệtđộthíchhợp.(3)TổnghợphaisợiDNAmớit ừđiểm gắn
    mồi .Chutrì
    nhnàyđượcl ặplại
    từ20- 40lần.

    3.3.
    5.Giảit
    rì
    nht ựADN:Mộtcôngnghệmớichophépgi ảitr
    ìnht
    ựtrựctiếptừ
    cácđoạnADNt hayvìcácphươngphápt
    ruy
    ềnt hống.Phươngphápnàycho
    phépphânt í
    chcácđoạnADNởmứcđộcácnucl eoti
    d,cóthểpháthiệnchính
    xáccácđộtbi ếnđiểm,màcácphươngphápt hôngt hườngkhôngt hểphát
    hiệnđược.

    3.
    4.Ứngdụngcủaxétnghi
    ệm dit
    ruy
    ềnphânt
    ửtr
    ongyhọc:

     Chẩnđoánbệnhdit r
    uyền:Dit r
    uyềnphânt ửlàphươngpháphi ệuquả
    đểchẩnđoánxácđị nhmộtsố bệnhdit r
    uyềnđơngennhư bệnh
    Thalassemia,bệnhThoáihóacơt ủy,bệnhLoạndưỡngcơDuchenne,
    BệnhTăngsảnt hượngt hậnbẩm sinh...
     Xácđị nhngườimanggenbệnht ronggi ađìnhv àquầnthể:Đốiv ớicác
    bệnhdit ruy
    ềnl ặn,v i
    ệcxácđị nhngườimanggenbệnhdịhợpt ửcóý
    nghĩ
    aquant rọngt rongtưv ấnhônnhân,t ưv ấnt r
    ướcsinhđểphòng
    ngừav iệcsi
    nhconmắccácbệnhdi t
    ruyềnđồnghợpt ửlặn.
     Chẩnđoánt rướcsi nh:Đốiv ớicácgiađìnhcót iềnsửsinhconđầumắc
    bệnhdit ruyền,hoặcv ớicáccặpv ợchồngđãđượcxácđị nhlàngười
    manggenbệnh,v i
    ệcchẩnđoánt r
    ướcsi nhlàhếtsứccầnt hi
    ếtv àcóý
    nghĩ
    aquant rọngt rongviệcphòngngừasi nhconmắcbệnhdi truyền.
     Địnhty peHLAt rongghépt ạng:Đâyl àchỉsốbắtbuộcquant r
    ọngđánh

    89
    giásựphùhợpgiữangườichovàngườinhậnt r
    ongghépt
    ủyv
    àghép
    tạng.
     Xácđị nhđặct
    rưngcáthểt
    rongxétnghi
    ệm huy
    ếtthống
    -
    --
    --
    --
    --
    ----
    --
    --
    --
    --

    Tàil
    iệut
    ham khảo:

    1.Geneti
    csinmedi ne.ThompsonandThompson.7thEdi
    ci ti
    on.
    2.Molecul
    ardi
    agnosisofGeneticsDi
    seases.HumanaPress.2t
    hEdi
    ti
    on
    3.Basi
    cPr i
    nci
    pal
    esofGenetics.Prof
    .NguyenDinhLuong.

    Câuhỏil
    ượnggi
    á

    1.Tr
    ìnhbàyđượcnguyênl
    ývàcácứngdụngcủadit
    ruyềnt
    ếbàot
    rongyhọc.
    2.Tr
    ìnhbàyđượcnguyênl
    ývàcácứngdụngcủadit
    ruyềnphânt
    ửtr
    ongyhọc.

    90
    PHÂNTÍ
    CHPHI
    M XQUANGTI
    M PHỔIỞTRẺEM
    ThS.Tr
    ầ
    nPhanNi
    nh
    Mụct
    iêu

    1.
    Trì
    nhbàyđượct
    iêuchuẩncủaphi
    m Xquangt
    im phổit
    hẳngđạtyêucầu.
    2.
    Trì
    nhbàyđượccácbướcđọcmộtphi
    m Xquangt
    im phổit
    hẳng.
    Nộidung
    I
    .Ti
    êuchuẩnđánhgi
    áphi
    m đạty
    êucầu 
    :
    Cânđối:
    Khôngbị xoaysangbênnào.Cót
    hểcăncứv
    àosựđối
    xứngcủa
    xươngđònhaibên.
    Phi
    m đượcchụpởt
    hìhí
    tvào:
    Vòm hoànhởngangmứccungsauxươngsườn
    X.
    Mứcđộti
    a:Khôngnonkhônggi
    à.Cót
    hểt
    hấycácgai
    sốngnhưngkhôngquá
    r
    õnét.
    I
    I.
    CáchđọcXquangphổi
     :
    a/Nhữngđi
    ểm cầnxácđị
    nht
    rướckhi
    đọcXquangphổi
    Xácđị
    nhhọt
    ênbệnhnhân.
    Tuổi
     
    :Tr
    ẻnhỏcầnghi
    theot
    háng.
    Thời
    gianchụp 
    :Ngày
    ,tháng,
    năm.Cót
    hểghi
    cảgi
    ờchụpnếucần.
    b/Xácđị
    nhchấtl
    ượngphi
    m chụp:
    Mứcđột
    iachụp:
    Ti
    avừa:
    Thấyr
    õhoànchỉ
    nh3đốtsốngngựcD1-
    D3.
    Ti
    acứng 
    :Thấyr
    õnhi
    ềuhơn3đốtsống.
    Ti
    amềm 
    :Thấyr
    õíthơn3đốtsống.
    Tưt
    hế 
    :Đứngt
    hẳngkhôngnghi
    êng,
    khôngchếch.
    Kí
    cht
    hước 
    :Tr
    êndưới
    vàhai
    bênphải
    đủv
    àhoànchỉ
    nhcảhì
    nhảnhngực.
    c/Cácbướcđọcphi
    m phổi
    thẳng
    Xácđị
    nhv
    ịtr
    ítổnt
    hương
    Theogi
    ảiphẫu:
    Thùyv
    àphânt
    hùy

    91
    Theov
    ùng:
    Vùngr
    ốnphổi
    :Chỗchi
    anhánhcủađộngmạchv
    àtĩ
    nhmạchphổi
    .
    Từcựctrênvàcựcdướicủarốnphổi2bênkẻ2đườngngangchiaphổir
    alàm
    3vùng:Vùngđỉ
    nh,vùnggi
    ữav àvùngđáyphổi
    .Ngoài
    racòncóthểchiavùng
    tr
    ênđòn,vùngdưới
    đònv àvùngcạnhti
    m.
    Nếut
    heov
    ùngt
    hìcầnxácđị
    nht
    heocáckhoảnggi
    ansườnphí
    atr
    ước.
    Môt
    ảtí
    nhchấtcủat
    ổnt
    hương
    Tổnt
    hươngsánghoặcmờ
    Nguy
    ênt
    ắcchẩnđoánbệnhdựat
    rênphi
    m Xquang:
    KhôngcóhìnhảnhXquangnàođượccoi
    làđặchi
    ệumàchỉcót
    ínhchấtgợi
    ý.
    Vìvậykhi
    đọcphim Xquangphổi
    phải
    :

     Kếthợpvới l
    âm sàng
     Kếthợpvới cơchếbệnhsinh
     Kếthợpvới cácphi
    m chụptr
    ước
    I
    II
    /Tàil
    iệutham khảo
    1.PhDev
    red-
    Radi
    opedi
    atr
    ie-
    Masson2006.
    2.Bài
    giảngChẩnđoánhì
    nhảnh-Nhàxuấtbảnyhọc-
    2001.

    I
    V/Câuhỏil
    ượnggi
    á
    1,
    Trì
    nhbàyt
    iêuchuẩnphi
    m Xquangt
    im phổi
    thẳngđạty
    êucầu.
    2,
    Trì
    nhbàycácbướcđọcphi
    m Xquangt
    im phổi
    thẳng.

    92
    Chương2

    SƠSI
    NH
    ĐẶ
    CĐI
    Ể
    M TRẺ SƠSI
    NHĐỦ THÁNG
    BSCKI
    I.LêTố
    Như
    Mụct
    iêu
    1.Kểđượcđặcđi
    ểm t
    rẻsơsi
    nhđủt
    hángkhỏemạnh.
    2.Nêuđượccáchchăm sóct
    hiếtyếuđốivớit
    rẻsơsi
    nh
    Nộ
    idung
    I
    .Đị
    nhnghĩ
    a
    Trẻsơsinhđủt
    hánglàtr
    ẻcótuổit
    haiđãphátt
    ri
    ểntr
    ongtửcung9tháng
    10ngàyhoặc38đến42tuầnhoặc278ngày±15ngàytí
    nhtừngàyđầucủakì
    ki
    nhcuối
    .
    I
    I.Đặcđi
    ểm bênngoài
    -Cânnặng>2500g
    -Chi
    ềudài
    >45cm
    -Dahồnghào,
    mềm mại
    ,í
    tlôngt
    ơ,l
    ớpmỡdưới
    dađãphátt
    ri
    ển
    -Núm v
    únổi
    lênkhoảng2mm,
    cóv
    òngsắct
    ốvúkhoảng2mm.
    -Tócmềm dài
    >2cm,
    móngchi
    dài
    trùm cácngón.
    -Khi
    nằm cácchi
    trongt
    ưthếgấp.
    -Bộphậnsi
    nhdục:
    +Tr
    ẻtr
    ai:
    Bìucónhi
    ềunếpnhăn,
    tinhhoànnằm t
    ronghạnang
    +Tr
    ẻgái
    :Môi
    lớnđãphátt
    ri
    ển,
    chekí
    nâm v
    ậtv
    àmôi
    nhỏ
    -Tr
    ẻkhóct
    o,cócácphảnxạbẩm si
    nhnhưMor
    o,Robí
    nơn,
    bút
    ốt
    -Vòngđầu32-34cm (
    1/4chi
    ềudài
    cơt
    hể)l
    ớnhơnv
    òngngực1-
    2cm.
    -Thópt
    rước2,
    5-3cm,
    thópsaut
    hườngkí
    ntr
    ongt
    hángđầu.
    -Chi
    trên,
    chi
    dưới
    gầnnhưbằngnhau(
    1/3chi
    ềudài
    cơt
    hể)
    I
    II
    .Đặcđi
    ểm si
    nhl
    ýcủamộtsốcơquan:
    -Hệhôhấp:Nhị
    pthở40-
    60l
    /phút
    ,cót
    hểt
    hởkhôngđềut
    hỉnht
    hoảngcó
    cơnngừngt hởngắn3-
    5giâycókhicócokéonhẹcơhôhấphoặcr ênnhẹ.
    Hiệntượngnàysẽmấtđinhanhchóngt r
    ong1-2hđầusauđẻ.Nhịpthởổn
    địnhdầnchỉcòn40-45l
    ầ
    n/phútkhôngcóti
    ếngthởr
    ên,khôngcokéocơhô
    hấp.

    93
    -Hệt
    im mạch:nhịpti
    mthườngphụthuộcnhị
    pthở,
    thườngnhanhv
    àdao
    động140-
    160lầ
    n/phútsauđóổnđịnhdần.
    Di
    ệnt
    imt
    hườngt
    o,t
    ỉlệt
    im ngực0,
    55t
    rụchơi
    lệchphải
    .
    Thànhmạchcót
    ínht
    hấm caov
    àdễv
    ỡnhấtl
    àtr
    ongt
    rườnghợpt
    hiếuoxy
    .
    -Hệhuyếthọc:Sốlượnghồngcầu,bạchcầuv
    àHemat
    ocr
    itt
    hườngcao
    sauđẻ,saugi
    ảm dầntheotuổi
    :
    +Huy
    ếtsắct
    ố:t
    ừngày1->ngàyt
    hứ7:
    19,
    3->17,
    9g/
    l
    Tuần2->t
    uầnt
    hứ
    4:17,
    3->14.
    2g/
    l
    +Bạchcầu:
    từngày1->ngàyt
    hứ7:18. 2×10¬3/
    1->12. mm3
    +Ti
    ểucầu:
    t ừ192->224×103/
    uầnđầut mm3.
    -Hệthầnkinh:ởtr
    ongt ì
    nhtrạnghưngphấndễkíchthí
    ch,đápứngl an
    toả.Cáct
    rungt
    âm dướivỏv àtuỷhoạtđộngmạnhchưacósựki ểm soátcủa
    vỏnão.Vỏnãoítnếpnhănsốtếbàonãonhiều.Độthấm t
    hànhmạchcaonhất
    l
    àv ùngti
    ểunãoởt rẻđẻnondođódễbịxuấthuy ếtnãomàngnão.Al bumin
    dịchnãot
    uỷcaohơnởt r
    ẻlớn.
    -Cácgi
    ácquankhác:
    +Xúcgiác:đãpháttri
    ểntốt
    :sờvàol
    ưngt
    rẻt
    hởsâuhơn,t
    iêm t
    rẻbi
    ết
    khóc…v
    ,v.
    .tuy
    ếnmồhôi chưaphátt
    ri
    ển.
    +Thí
    nhgi
    ác:
    đãphátt
    ri
    ểnt
    ốtnênt
    rẻhaygi
    ậtmì
    nhkhi
    cót
    iếngđộng.
    +Khứugi
    ác:cóphảnxạhắthơikhicómùihắc,dầnt
    rẻphânbi
    ệtđược
    mùi
    củamẹ.
    +Vị
    giác:
    Trẻđãphânbi
    ệtđươcv
    ịngọtưat
    hích.
    +Thịgi
    ác:l
    àgiácquankém phátt
    ri
    ểnnhất
    :nhãncầuto,thầnki
    nhthị
    gi
    ácchưapháttr
    iển.Tuy
    ếnnướcmắtchưapháttri
    ển,nênt
    rẻkhócchưacó
    nứơcmắt.
    -Gan:ganbàothail
    àcơquantạomáu,sausi
    nhlàcơquanchuyểnhoá
    nênchứcnăngdầnhoànchỉnh.
    cấcmenchuyểnhoáchưađầyđủvìv
    ậytrẻdễ
    bịt
    oanmáuv àhạđườngmáusớm.
    -Thận:Tohơnt
    rẻl
    ớn.Thậngi
    ữcácchấtđi
    ệngi
    ải,nêndễcóhi
    ệnt
    ượng
    ăngK+,
    t hạNa+máu,
    dễt ữH+.
    oanmáudogi Thậnt
    hải
    nướct
    ốtsaungàyt
    hứ3.
    -Chuy
    ểnhoácácchất:t
    ỷlệnướcởt
    rẻsơsi
    nhcaohơnngườil
    ớndođó
    dễbị
    mấtnứơchoặcứnuớc.
    Fe,Ca,Pđềuđượcmẹcungcấpkhicót hai
    .Nhữngt
    rẻđẻnonv
    ànuôi
    nhântạocầnchothêm Fesaut
    hángt
    hứnhấtv
    àVitami
    nD2.

    94
    I
    V.Nhữnghi
    ệnt
    ượngsi
    nhl
    ýthườnggặp
    4.
    1Vàngdasi
    nhl
    ý:
    -Thườngxuấthi
    ệnsaungàythứ3,v
    àngdanhẹ,vàngdat
    ăngtừt
    ừkhông
    cầnphảiđiềut
    rị
    ,hi
    ệntượngnàyvàngdasẽhếtsau7đến10ngày
    .
    4.
    2Sụtcânsi
    nhl
    ý:
    -Sụtcândưới
    10%
    -Khôngcóhi
    ệnt
    ượngbệnhl
    ýkhácnhưt
    iêuchày
    ,khót
    hở,
    nôn.
    -Sụtcânt
    rongt
    uầnđầusauđócânnặngt
    ăngdần.
    -Nguy
    ênnhâncủasụtcândomấtnướcv
    ôhì
    nhhoặchữuhì
    nhquahơi
    t
    hởv
    àquada.
    -Tr
    ẻchưabúđượcnhi
    ều.
    -Dot
    hải
    phânsuv
    ànướct
    iểu.
    4.
    3Bi
    ếnđộngsi
    nhdục:
    -Sưnghaivú:xuấthi
    ệnởcảt r
    ẻtr
    ail
    ẫntr
    ẻgái,khôngcóhi
    ệntượngnóng
    đỏđólàsữanoncủat uy
    ếnvú,khôngđượcnặn,khôngđượcchí
    chtựnósẽ
    ti
    êuđi
    trongt
    uầnthứ2.
    -Mộtsốt r
    ẻgáicóhi
    ệntượngcómộtv àigi
    ọtmáuởbộphậnsinhdụccác
    nơikháckhôngcóxuấthuyết.Chỉcầnt
    iêm 1mgv it
    aminK¬1,gi
    ữvệsinhsạch
    sẽbộphậnsi nhdụclàđược.Đól àdohiệntượngnộit
    iếtcủamẹtruy
    ềnsang
    con.
    V.Chăm sócv
    ànuôidưỡngt
    rẻđủt
    háng
    1Chăm sócngaysausi
    5. nh:
    (Tr
    ongvòng1hsausi
    nh)
    -Gi
    ữấm khôngđểt rẻlạnh:Laukhôt
    rẻngaykhit
    rẻmóir
    ađời
    .Đặtt
    rẻlên
    bụngmẹ, hoặcl
    êncánht aymẹt heophươngphápdakềdahoặcmặcấm đội
    mũchotrẻ.Chotrẻnằm gầnmẹ.
    -Ngayt
    rongkhi
    laukhôchot
    rẻcầnđánhgi
    átì
    nht
    rạngt
    hởcủat
    rẻ.
    -Chobúmẹsớm 1gi
    ờsausi
    nh,
    bút
    heonhucầucủat
    rẻ.
    -Khôngt
    ắm chot
    rẻt
    rước6gi
    ờ.
    -Nhỏmắtchotrẻmộtt
    rongcácloạit
    huốcsaumỗimắt1giọt:Agr
    ir
    ol,
    Dungdị
    chNit
    rat1%v
    àDungdịchPovi
    don-i
    od2,
    5%.Nếucódửthìdungbông
    l
    ausạchchomỗimắt
    .
    -Chăm sócr
    ốn:.Khôngbôibấtcứt
    hứgìl
    ênr
    ốn.Đểr
    ốnhở,
    khôngđắp,
    khôngphủthứgìl
    ênmặtrốn.
    -Gi
    ữvệsi
    nhsạchsẽ.

    95
    -Tiêm 1mgv
    itami
    nK¬1chot
    ấtcảmọit
    rẻmớiđẻdùđẻki
    ểugìcânnặng
    baonhi
    êu.
    -Theodõi
    vàpháthi
    ệndấuhi
    ệunguyhi
    ểm.
    *Chúý:-
    Trongvòng1hsaukhiđỡrau,
    thair
    acầnt
    heodõit
    rẻv
    àbàmẹ
    15’
    /l
    ần.Bàmẹvàtrẻcầnđượcởtr
    ongphòngđẻ1hsausi
    nh.
    -Tr
    ongv
    àigi
    ờđầusauđẻkhôngnhấtt
    hiếtphải
    làm ngay:
    +Cân,
    đot
    rẻ.
    +Chot
    rẻănt
    hứcănkhácngoài
    sữamẹ
    +Đưat
    rẻchongười
    kháckhôngphải
    mẹ.
    2.Chăm sóct
    5. rẻnhữngngàyt
    iếpt
    heo:(
    Chăm sóct
    hườngquy)
    -Tiếptụcgiữấm chot
    rẻ:
    Đảm bảophòngcủat rẻấm v
    ớinhi
    ệtđộphòng
    từ28-30độ,thoáng,
    khôngcógi
    ólùa.Phòngphảisạchsẽ.
    Cácdụngcụchăm
    sóct
    rẻphảisạchsẽ.
    -Hỗt
    rợnuôi
    conbằngsữamẹ.
    -Nênmởbăngr ốnsớm .
    Khôngbôibấtcứthứgìl
    êncuốngrốn.Gậpbỉ
    m
    dướicuốngrốn.
    Đểcuốngrốnnằm dướil
    ớpquầnáosạch.Nếucuốngrốnướt
    ,
    rửabằngnướcmuối,
    sauđódùnggạcsạchlaukhô.
    -
    Tắm vàrửachot
    rẻtr
    ongphòngấm,khôngcógiólùa.
    Rửamặt
    ,cổnách
    hàngngày
    .Rửamôngsạchchot
    rẻnếubẩn.
    Lauthậtkhô.
    -Giáodụchướngdẫngi ađìnhcáchquansáttr
    ẻtrongnhữngngàyđầu
    sausinhtheonhữngđiểm sau:t
    heodõinhị
    pthở,
    theodõithânnhi
    ệt,
    theodõi
    màusắcda, theodõi
    chảymáuki ểm t
    rar
    ốncóchảymáukhông.
    -Ti
    êm chủngchot
    rẻBCG,
    Viêm ganB,
    Bạil
    i
    ệtt
    heol
    ị
    chhướngdẫnQuốc
    gi
    avềti
    êm chủng.
    -Gi
    ữvệsi
    nhpháthi
    ệnr
    adấuhi
    ệunguyhi
    ểm.
    VI
    .Kếtl
    uận
    Đểchot r
    ẻsơsi
    nhđủt
    hángphátt
    ri
    ểnkhỏemạnhbì
    nht
    hườngphảil
    uôn
    đảm bảo2nguy
    ênt
    ắc:
    +Nuôi
    conbằngsữamẹ
    +Gi
    ữvệsi
    nh.

    Tàil
    iệut
    ham khảo:
    1.Bài
    giảngNhi
    Khoa–t
    ập1–NhàxuấtbảnYhọc2009
    2.Bài
    giảngNhi
    khoa-NXBĐàNẵng2000

    96
    3.Chăm sóct
    hiếty
    ếusơsi
    nh–WHO-
    2010
    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á:
    Đi
    ềnv
    àochỗt
    rống:
    1.
    vòngđầucủat
    rẻsơsi
    nhđủt
    hángl
    à………
    2.
    Vòngđầut
    hườngl
    ớnhơnv
    òngngực ………
    3.
    Nhữnghi
    ệnt
    ượngsi
    nhl
    ýgồm:
    A……………
    B………….
    .
    C……………
    4.
    Nhỏmắtchot
    rẻmới
    sinhmộtt
    rongcácl
    oại
    thuốcsau:
    Agr
    ir
    ol
    A…………….
    .
    B……………
    Khoanht
    rònv
    àocâut
    rảl
    ờiđúngnhất
    5.
    Liềut
    iêm phòngv
    itami
    nK1 chot
    rẻsơsi
    nh:
    A.
    1mg
    B.
    2mg
    C.
    3mg
    D.
    5mg
    Vi
    ếtchữĐv
    àocâuchol
    àđúng,
    chữSv
    àocâuchol
    àsai
    :
    6.
    Lầnbúmẹđầut
    iênđượct
    hựchi
    ệnt
    rongv
    òng6hsaukhi
    sinh
    7.
    Bàmẹkhôngcósữat
    rongv
    òng24hđầusaukhi
    sinh.
    8.
    Tiếpxúcdakềdacầnđượcbắtđầungaysaukhi
    sinh.
    9.
    Bàmẹđẻmổkhôngt
    hểchot
    rẻbúsớm saukhi
    sinh
    10.
    Trẻcầnăn6l
    ầnmỗi
    ngày
    .
    11.
    Trẻcầnbúmẹcảngàyl
    ẫnđêm.
    12.
    Khôngcầnr
    ửat
    ayt
    rướcv
    àsaukhichăm sóct
    rẻngaycảkhicóđi
    găng.
    13.
    Cót
    hểxuấtv
    iệnchot
    rẻt
    rước12hsausi
    nh.
    14.
    Khôngt
    ắm chot
    rẻt
    rước6h
    15.
    Trẻcầnđượct
    iêm v
    acxi
    nphòngLao,
    vi
    êm ganBt
    ốtnhấtt
    rướckhi
    r
    avi
    ện.

    97
    ĐẶ
    CĐI
    Ể
    M TRẺ ĐẺ NON
    BSCKI
    I.LêTốNhư
    Mụct
    iêu
    1.Nêuđị
    nhnghĩ
    a&đặcđi
    ểm t
    rẻnont
    háng.
    2.
    Nêucácbi
    ệnphápchăm sócvàđi
    ềut
    rịt
    rẻđẻnon.
    Nộ
    idung
    I
    .Đạicương
    1.
    1.Đị
    nhnghĩ
    a
    Sơsi
    nhnont
    hángkhi
    tuổi
    thai
    <37t
    uần.
    1.
    2.Nguy
    ênnhân
    *Domẹ:
    -Tuổi
    mẹ:
    Hoặcquát
    rẻ(
    <15t
    uổi
    )hoặcl
    ớnt
    uổi
    (>40t
    uổi
    )
    -Tr
    ìnhđộv
    ănhóacủamẹv
    àmứcsi
    nhhoạtt
    ronggi
    ađì
    nht
    hấp.
    -Mẹkhôngđượcchăm sócv
    àtưv
    ấnkhi
    mangt
    hai
    .Laođộngv
    ấtv
    ả
    -Mẹbị
    mộtsốbệnh:
    +Cácbệnhnhiễm khuẩncấptính:sốtr
    étáct
    ính,
    cúm,
    sốtxuấthuy
    ết,
    v
    iêm phổi
    cấp,
    nhiễm t
    rùngti
    ếtniệu…v
    v.
    +Nhi
    ễm khuẩnmạnt
    ính:Lao,v
    iêm gan,suyt
    im,suyt
    hận,đáit
    háo
    đường…v
    v.
    +Cácbệnhphụkhoa:uxơt
    ửcung,
    viêm màngối
    ,tửcungđôi
    ,donội
    t
    iếtcủamẹthấp.
    ..
    vv.
    +Cácsangchấnngoại
    khoa:
    ngã,
    tai
    nạngi
    aot
    hông.
    ..
    vv.
    *Con:
    Đat
    hai
    hoặct
    hai
    dịdạng

    98
    1.
    3.Phânl
    oại
    Phânl
    oại CNLS(
    g)
    Nhẹcân <2500
    Rấtnhẹcân(
    VLBW) <1500
    Cựcnhẹcân(
    ELBW) <1000

    I
    I.Đặcđi
    ểm t
    rẻđẻnon
    2.
    1.Thânnhi
    ệt:t
    rẻđẻnonr
    ấtdễbị
    mấtnhi
    ệtdo:
    -Tr
    ungt
    âm đi
    ềuhòanhi
    ệtkém
    -Dựt
    rữđườngkém
    -Lớpmỡdưới
    damỏng,
    diệnt
    íchdat
    ươngđối
    rộng
    -Đi
    ềuhòahệnội
    môchưahoànchỉ
    nh.
    -Tr
    ẻkhôngcókhảnăngcocơ
    Vìvậytr
    ongchăm sócvàđiềutr
    ịtr
    ẻđẻnonphảil uônl
    uôngiữấm chotrẻ
    bằngnhiềubiệnphápnhư:phươngphápda-kề-da,ủấm bằngchăn,bằng
    giườngsưởiấm,hoặcbằnglồngấpnếucó.Phòngsơsi nhl
    uôngiữấm nhiệt
    độphòngt ừ28-30độ,khôngcógi ólùa.Nếutrẻphảichuyểnl
    êntuyếntr
    ên
    cũngphảiluônđảm bảot hânnhiệttốt(>36°
    5C)trongsuốtquát r
    ìnhvận
    chuyển.
    2.
    2.Hôhấp
    Tr
    ẻthườngkhócchậm,
    khócy
    ếu,
    thởkhôngđều.
    Trẻdễbị
    suyhôhấpdo:
    -Tr
    ungt
    âm hôhấpchưahoànchỉ
    nh.
    -Phổichưat
    rưởng t
    hànht
    rẻdễbịbệnhmàng t
    rong do t
    hiếuchất
    Sur
    fact
    ant.
    -Lồngngựctrẻđẻnonhẹp,xươngsườnmềm,dễbi
    ếndạng,độgi
    ãnnở
    l
    ồngngựckém hạnchếdi
    độnglồngngực.
    -Cácmaomạchphổi
    tăngt
    ínht
    hấm nêndễxunghuy
    ếthoặcxuấthuy
    ết.
    Sửtr
    í:t
    ùyt heomứcđộsuyhôhấpcủatrẻmàcót hểchotrẻthởCPAP,
    hoặcthởmáy ,hoặcli
    ệuphápsurf
    act
    antt
    haythếsaochomụct i
    êut r
    ẻđạt
    đượcSPO2từ85- 93%hoặcchotr
    ẻđủhồng(khôngquáhồng)
    .(
    xem thêm bài
    suyhôhấpsơsinh)
    2.
    3.Tuầnhoàn
    -Ti
    mtr
    ònt
    ỉlệt
    im ngực>55%

    99
    -Cònốngđộngmạch:
    25% t
    rẻ1000g-
    1500gcònốngđộngmạch
    65%t
    rẻ<1000gcònốngđộngmạch.
    Ốngđộngmạchcót hểt ồntạiv
    àituầnsausinh,nếucósuyhôhấpcác
    shuntởphổit ănglênốngđóngcàngchậm v àngượcl ạicònốngđộngmạch
    cót hểlàm tăngt ì
    nhtr
    ạngsuyhôhấp,t r
    ẻphụthuộcmáyt hở,phụthuộcoxy.
    Nênkhiđi ềut rịbệ
    nhnhânđẻnoncầnchúýpháthi ệnốngđộngmạchsớm
    (thườngốngđộngmạchxuấthi ệntừngàythứ3hoặct hứ4saukhi si
    nh)đểcó
    thểđi ềut
    rịđóngốngbằngt huốcIdomethaci
    n(hoặcIbrofen)hoặcphẫuthuật
    thắtống.Chúýkhidùngt huốcđóngốngđộngmạchcầnki ểm tr
    achứcnăng
    thậnv àcôngthứmáut i
    ểucầu.
    -Tổchứctếbàothànhmạchchưaphátt
    ri
    ểndễv
    ỡ,dễt
    hoátquản,
    dễphù
    nhấtlàkhi
    thi
    ếuôxy.
    -Cácy
    ếut
    ốđôngmáuđềugi
    ảm đặcbi
    ệtl
    àtỷl
    ệPr
    othr
    ombi
    n.
    2.
    4.Chuy
    ểnhóacácchất
    -Tr
    ẻđẻnondễbịhạđườngmáu,
    canximáudodựt
    rữđườngkém,
    trẻbú
    kém,
    hệnội
    môichưahoànchỉ
    nh.
    Nuôidưỡng:Duyt
    rìđườngmáu2-
    3mmol
    /l(
    45mg%)t
    rongt
    uầnđầu.
    Nồngđộđườngt
    rongdị
    cht
    ruy
    ềnl
    à10-
    11%.
    + Trẻ <1500g:ngàyđầu 60ml
    /kg.Những ngàysau mỗingàyt
    ăng
    10ml
    /kgchođếnngàyt hứ7l
    à140ml/kg/
    ngày
    +Trẻ>1500g:ngàyđầu60ml/
    kg.Nhữngngàysaumỗingàyt
    ăng15-
    20ml
    /kgchođếnngàyt
    hứ7là150ml/
    kg/
    ngày
    -Dễt
    hiếusắt
    :cầnbổxungt
    hêm sắtsaumộtt
    hángt
    uổi
    .
    -Chuy
    ểnhóapr
    oti
    tkém v
    ìthi
    ếucácmen
    -Cácvi
    tami
    n:thi
    ếuhầuhếtcácVit
    aminnêncầnbổxungcácv
    itami
    ntừ
    nhữngngàyđầ
    uchođếncuối
    thờikỳsơsi
    nh.
    2.
    5.Vàngdat
    ăngBi
    li
    rubi
    ltựdo
    -Thườngvàngdaxuấthi
    ệnsớm v
    àthườngti
    ếnt
    ri
    ểnđếnvàngnhânnãoở
    mứcBi li
    rubi
    nthấphơnsov ớit
    rẻđủtháng(xem t
    hêm bàivàngdat ăng
    Bi
    l
    irubintựdo).
    2.
    6.Nhi
    ễm khuẩn
    -Hệmi
    ễndị
    chnony
    ếuv
    àchưaphátt
    ri
    ển.
    -Bạchcầu,
    đại
    thựcbàochưat
    rưởngt
    hành,
    hoạtđộngkém.
    -Bổt
    hểkhôngquađượcr
    aut
    hai
    nênkhôngcó.
    -LượngGl
    obul
    i
    nthi
    ếucảv
    ềchấtv
    àsốl
    ượng

    100
    Nêntrẻđẻnonr ấtdễbịnhiễm khuẩnvàdễbịtửvong.
    Triệuchứngnhiễm
    khuẩnthườngkhôngđặchi ệu,khôngđi ểnhì
    nh.Khilâm sàngbi ểuhi
    ệnr õ
    thườngbệnhrấtnặng.Vìv
    ậykhi chăm sócvàđi
    ềutrị
    trẻđẻnonr ấtcầnphảivệ
    si
    nhsạchsẽmọidụngcụ,
    rửat
    ayt
    rướcvàsaukhichăm sócBN.
    I
    II
    .Cácv
    ấnđềl
    âudàicủat
    rẻđẻnon:
    3.
    1.Bệnhvõngmạc(
    ROP)
    :Nhữngt
    rẻcónguycơmắcl
    ànhữngt
    rẻ:
    -
    Tuổi
    thai
    càngt
    hấpcàngdễbị
    -
    Trẻphải
    thởoxynồngđộcao,
    kéodài
    Nênkhám sàngl ọcmắtchotấtcảcáctr
    ẻđẻnoncócânnặngl
    úcsi
    nh
    <2000grl
    úcbéđược3tuầnt
    uổisausi
    nh.
    3.2.
    Thí
    nhl
    ực:nênkhám sàngl
    ọct
    hínhl
    ựcchot
    rẻđẻnont
    rước6t
    hángt
    uổi
    .
    3. Tâm t
    3. hần-
    vậnđộng:t
    rongnăm đầut
    iên3t
    háng/
    lầnnênkhám đị
    nhkỳđể
    theodõi
    sựphátt
    ri
    ểntâm t
    hần,v
    ậnđộngcủatr
    ẻ.
    I
    V.Kếtl
    uận
    Chăm sócvàđiềutrịtrẻđẻnonđòihỏicầntỉmỉ,chuđáovàcóki nh
    nghi
    ệm.Trẻđẻnonrấtdễbị nhi
    ễm khuẩnnênmọi
    thaot
    ácđốivớit
    rẻcầnphải
    vôkhuẩnv àsạchsẽ.Trẻcàngnoncót ỷlệt
    ửvongcao,dễđểlạinhiềudi
    chứngvềthầnki
    nh,mắt,
    tai…vv.
    Tốtnhấtchăm sóct
    hai
    sảnv
    àquảnl
    ýthai
    nghént
    ốtđểđềphòngđẻnon.

    Tàil
    iệut
    ham khảo:
    1.Bài
    giảngnhi
    khoa–t
    ập1-nhàxuấtbảnyhọc-
    2009
    2.Bài
    giảngNhi
    khoa-NXBĐàNẵng2000
    3.Xửt
    rícácbệnht
    hườnggặpởt
    rẻsơsi
    nh–WHO–UNFPA–UNI
    CEF2006
    4.Manual
    ofneonat
    alcar
    e-1998
    5.Cẩm nangđi
    ềut
    rịykhoa–NXBYhọc2006
    6.Neonat
    alogy
    :Management
    ,pr
    ocedur
    es,on-
    cal
    lpr
    obl
    ems,di
    seasesand
    dr
    ug2000
    7.Housest
    affmanual
    2003
    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á
    Đi
    ềnv
    àochỗt
    rống:
    1.Đẻnonl
    àtr
    ẻcót
    uổi
    thai
    ……….
    .
    2.Tr
    ẻnhẹcânl
    àtr
    ẻcócânnặngl
    úcsi
    nh………
    3.Tr
    ẻrấtnhẹcânl
    àtr
    ẻcócânnặngl
    úcsi
    nh………

    101
    4.Tr
    ẻcựcnhẹcânl
    àtr
    ẻcócânnặngl
    úcsi
    nh………
    5.Kể4đặcđi
    ểm haygặpởt
    rẻđẻnon:
    A.
    Hạt
    hânnhi
    ệt
    B……….
    C.
    .……….
    .
    DVàngda
    E………….
    .
    F
    Khoanht
    rònv
    àocâut
    rảl
    ờiđúngnhất
    :
    6.Độbãohòaoxyt
    híchhợpchot
    rẻđẻnonl
    à:
    A.85%-
    93%
    B.86%-
    94%
    C.
    88%-95%
    D.90%-96%
    7.
    Khi
    điềut
    rịt
    huốcđóngốngđộngmạchcầnki
    ểm t
    ra:
    A.
    Mengan,
    chứcnăngt
    hận.
    B.Chứcnăngt
    hận,
    côngt
    hứcmáut
    iểucầu.
    C.
    Chứcnăngcơt
    im.
    D.Chứcnăngphổi
    .
    8.
    Điềut
    rịcơnngừngt
    hởởt
    rẻđẻnont
    ốtnhấtbằng:
    A.Cef
    ein
    B.Longnão
    C.
    Atr
    opi
    n
    D.
    Theophy
    li
    n
    9.
    Khám mắtsàngl
    ọcbệnhv
    õngmạcchot
    rẻđẻnonl
    úc:
    A.2t
    uầnsausi
    nh
    B.3t
    uầnsaukhi
    sinh
    C.4t
    uầnsausi
    nh.
    D.
    5tuầnsausi
    nh.
    10.Theodõi
    sựphátt
    ri
    ểnt
    rẻĐNcần:
    A.
    cânhàngngày
    B.Ki
    ểm t
    raPr
    oti
    tthườngxuy
    ên.
    C.
    Theodõi
    phân

    102
    D.
    Xétnghi
    ệm máu.

    103
    NHI
    ỄM KHUẨNSƠSI
    NH
    TS.Phạm XuânTú
    Mụct
    iêu

    1.Gi
    ảit
    híchđượct
    ạisaot
    rẻsơsi
    nhdễbịnhi
    ễm khuẩn.
    2.Li
    ệtkêđượccácđườngxâm nhậpcủavikhuẩngâybệnhvàcácyếut
    ố
    nguycơ.
    3.Trì
    nhbàyđượccáct
    ri
    ệuchứngl
    âm sàngvàcậnl
    âm sàngcủanhi
    ễm
    khuẩnsơsi
    nh.
    4.Tr
    ìnhbàyđượcnguyênt
    ắcđi
    ềut
    rịt
    rongnhi
    ễm khuẩnhuyếtsơsi
    nh.
    Nộ
    idung
    I
    . Đạicương
    Nhiễm khuẩnsơsinh(NKSS)gồm cácbệnhnhiễm khuẩnxuấthi
    ệntrong
    vòng28ngàyđầucủacuộcsống.Nhi ễm khuẩnsơsinhđượcchi arathành
    nhiễm khuẩnsơsinhsớm (
    xảyratr
    ong3ngàyđầucủacuộcsống)haycòngọi
    l
    ànhi ễm khuẩntừmẹt r
    uyềnsangconv ànhi
    ễm khuẩnsơsinhmuộn( xảyra
    tr
    ongnhữngngàysau) .
    Nhi
    ễm khuẩnsơsinhl
    uôngi
    ữv ịt
    ríquantr
    ọngtrongtì
    nhhì
    nhbệnht
    ậtv
    à
    t
    ửvongởtrẻsơsinh,
    đặcbi
    ệtl
    àtr
    ẻđẻnon, cânnặngthấp.

    Trênthếgiớitỉlệnhiễm khuẩnsơsi nhchi ếm 1-4%sốt rẻsơsinhsống.


    Cònởnướct a,nhiễm khuẩnsơsinhv ẫngiữv ị
    tríhàngđầutrongmôhì nhbệnh
    tậtcủat rẻsơsi nh.Theot hốngkêcủav i
    ệnBVSKTE( 1981-1983)nhi ễm
    khuẩnhuy ếtchiếm 50% nhiễm khuẩnsơsi nhnóichungv à0,5-0,7% tr
    ẻsơ
    sinhsống.Tạibệnhv i
    ệnSaintPaul1996,nhiễm khuẩnsơsinhchiếm 51,
    1%số
    trẻsơsinhvàov iện.Tỷlệnhiễm khuẩnởt rẻđẻnoncaohơnt rẻđủthángtừ5
    đến10l ần.Tỷlệnhi ễm khuẩnsơsinhsớm t ạiviệnPhụSảnHànộinăm 2004
    ởt r
    ẻđẻnonl à9,55%.

    Tỉlệt ửv ongcủabệnhv iệncònr ấtcaomặcdùhi ệnnayđãcónhững


    phươngphápchẩnđoánv àđiềutr
    ịhiệnđại.Tỉl
    ệtửvongcủanhiễm khuẩnsơ
    si
    nhsớm daođộngt ừ25–50%t ùytheothốngkê.17%chếttrướcđẻl àdo
    nhi
    ễm t r
    ùng.Theot hốngkêcủaviệnBVSKTEnăm 1992-1993,t ỉl
    ệt ửvong
    donhiễm khuẩnhuy ếtởtr
    ẻđẻnonl à95,7%,cònởtrẻđủthángl
    à58,6%.Tỷlệ
    tửvongcủanhi ễm khuẩnsơsinhsớm ởt r
    ẻđẻnonlà38,10%tạivi
    ệnPhụsản
    Hànội năm 2004.
    Chẩnđoánbệnhthườngkhóv
    ìtr
    iệuchứngkhôngđi
    ểnhì
    nh,t
    iếnt
    ri
    ểncủa
    bệnhkhólườngtr
    ước.

    Nhi
    ễm khuẩnsơsi
    nht
    rongbàinàychỉgi
    ớihạnmộtsốbệnh:nhi
    ễm khuẩn

    104
    huyết
    ,nhi
    ểm khuẩnda,nhi
    ễm khuẩnr
    ốn(
    uốnv
    ánr
    ốnđượct
    rì
    nhbàyởbài
    khác)
    .

    I
    I.Lídot
    ăngnguycơnhi
    ễm khuẩnởt
    rẻsơsi
    nh

    2.
    1.Đặcđi
    ểm mi
    ễndị
    chcủat
    rẻsơsi
    nh:

    2.
    1.1.Mi
    ễndị
    cht
    ếbào:
    TếbàoTđượchìnhthànhtừtuầnt
    hứ8củathờikỳbàot
    hai
    .Vàotuần t
    hứ
    24củat
    hờikỳbàothai
    ,ngườit
    ađãpháthi
    ệnđượckhảnăngmiễndị
    chcủatế
    bàoTđốiv
    ớiRubel
    l
    av àToxopl
    asma.
    Ởgiaiđoạnsơsi
    nh, mặcdùsốlượngtếbàoTtươngđốiđầyđủnhưngkhả
    năngcủa“ t
    ếbàodiệt”cònkém,khảnăngsảnxuấtr
    alymphokinkéot
    heokhả
    nănghoạthóađạit hựcbàokém,khảnăngsảnxuấti nt
    erleuki
    n2kém kéo
    theokhảnăngtăngsinhbạchcầuly
    mphogiảm.

    Sự“suygiảm chứcnăng”củalymphoTởt r
    ẻsơsinhsẽmấtđisauvài
    tháng.Nógiảit
    híchhi
    ệntượngkhôngđápứngmiễndị
    chởmộtsốt
    rẻsơsi
    nh
    khiti
    êm chủngBCG.

    2.
    1.2.Thựcbào:

    Thựcbào( bạchcầuđanhântr
    ungtí
    nh)
    ,đạithựcbào(monocyte)cótừ
    thángthứ2ởgan, thángt
    hứ5ởxươngt
    ủytr
    ongthờikỳbàot
    hainhưngchúng
    hoạtđộngrấtkém.

    Ởgiaiđoạnsơsinh,cácthựcbàocókhảnăngbám dí
    nhkém,khảnăng
    t
    hayđổihì
    nhdángkém, chúngdi
    chuy
    ểnchậm v
    ềphí
    ayếutốhóahướngđộng.

    2.
    1.3.Bổt
    hể:

    Sựtổnghợpbổt hểcót
    ừtuầnt
    hứ8củat
    hờikỳbàot
    hai
    .Bổt
    hểcủamẹ
    khôngquarauthai
    .

    Ởtrẻsơsinhđủtháng,bổthểđạt50-60% nồngđộbổthểhuyếtt
    hanh
    người
    lớn.Ởt
    rẻđẻnon,nồngđộbổthểhuy
    ếtt
    hanhthấphơnt
    rẻđủt
    háng

    2.
    1.4.Mi
    ễndị
    chdị
    cht
    hể:

    Cáct
    ếbàol
    ymphoBsảnxuấtr
    acácgl
    obul
    i
    nmi
    ễndị
    ch.

    -I
    gG:đượctổnghợptừtuầnthứ17củathờikỳbàot
    hai
    .Sựt ổnghợpIgG
    củabàothair
    ấtthấp.I
    gGcủamẹv ậnchuy
    ểnđượcquarauthaibằngphương
    phápvậnchuyểntí
    chcựctừthángt
    hứ6củathờikỳbàot
    hai
    .

    105
    Ởtrẻđủtháng,
    nồngđộI
    gGlà12g/l(
    nồngđộIgGởt ĩ
    nhmạchr
    ốncaohơn
    nồngđộIgGcủamẹtừ5đến10%).Tr
    ẻđẻcàngnon,nồngđộI
    gGcàngt
    hấp.

    Saukhiđẻ,nồngđộIgGgiảm dần,ởngàyt
    hứ30sauđẻnồngđộI
    gGchỉ
    cònkhoảng50%nồngđộkhisinh.

    Tr
    ẻsơsi
    nhđượcbảov
    ệchủy
    ếunhờI
    gGcủamẹ.

    NồngđộI
    gGđạtđượcnồngđộcủangười
    lớnl
    úct
    rẻ5–6t
    uổi
    .

    -I
    gM:đượct
    ổnghợptừtuầnt
    hứ10củat hờikỳbàothai
    .IgM khôngđược
    v
    ậnchuy
    ểnquaraut
    hai
    .NồngđộIgM t
    hấpt
    rongt hời
    kỳbàothai
    .

    Khisi
    nh,nồngđộIgM củat
    rẻl
    à10±5mg/ 100ml(
    1/20củangườil
    ớn)
    ,
    t
    ăngnhanhtừngàyt
    hứ4đếnngàyt
    hứ7sauđẻ.
    NồngđộI
    gM đạtđượcnồngđộngười
    lớnt
    ừlúct
    rẻ1t
    uổi
    .

    -I
    gA:đượctổnghợptừt
    uầnt
    hứ30củat
    hờikỳbàot
    hai
    ,nhưngnồngđộr
    ất
    t
    hấp,
    rấtkhópháthi
    ện.

    Khi
    sinh,
    nồngđộI
    gAcủat
    rẻl
    à1-5mg/
    100ml
    (nồngđộI
    gAcủangười
    lớn
    l
    à2g/l
    ).

    NồngđộI
    gAđạtđượcnồngđộngười
    lớnl
    úct
    rẻ10t
    uổi
    .

    2.
    2.Đặcđi
    ểm dav
    àni
    êm mạc:

    Hi
    ệntượngsừnghóacủadaxuấthi
    ệntừtuầnt
    hứ20-22củathờikỳbào
    t
    hai
    ,sừnghóamộtphầnởtr
    ẻđẻnonvàtoànphầnởtr
    ẻđủt
    háng.

    Tóm l
    ại:hệt
    hốngt ựbảovệcơt hểđượchì
    nht
    hànhsớm nhưngcònr
    ấty
    ếu.
    Dovậy,đứat
    rẻrấtdễbịnhi
    ễm khuẩn.
    I
    II
    .Đườngxâm nhậpcủacácnguy
    ênnhângâybệnh:

    3.
    1.Đườngxâm nhậpcủanhi
    ễm khuẩnsơsi
    nhsớm:
    3.
    1.1.Đườngmáu:
    Vikhuẩnđi
    quađườngmáut r
    ongcáctr
    ườnghợpmẹbị nhi
    ễm khuẩnhuyết
    ,
    vi
    êm nộimạctửcung,
    nhi
    ễm khuẩnbánhraugâynênnhi
    ễm khuẩnhuyếtt
    hai
    nhiv
    ớicácổkhutr
    úthứphátởgan,màngnão…

    3.
    1.2.Đườngquamàngối
    :

    Vikhuẩnquamàngốit r
    ongcáct r
    ườnghợpv ỡốisớm hoặcvikhuẩnđil
    ên
    tr
    ongt hángcuốicủat
    hờikỳmangt haigâynênnhiễm khuẩnối
    ,từđógâynên
    nhiễm khuẩnthaidohítphảinướcốinhiễm khuẩn(quađườnghôhấp) ,do

    106
    nuốtphảinướcốinhiễm khuẩn(quađườngt
    iêuhóa)hoặcquada-ni
    êm mạc
    doti
    ếpxúcv ớinướcốibịnhiễm khuẩn.

    3.
    1.3.Đườngâm đạo:
    Đứat
    rẻđiquaâm đạot
    rongkhil
    ọtt
    iếpxúcv
    ớichấtt
    iếtâm đạobịnhi
    ễm
    khuẩndavàni
    êm mạc.

    3.
    2.Cáct
    hời
    kỳl
    âybệnh:

    3.
    2.1.Tr
    ướcđẻ:
    -Nhi
    ễm khuẩnsớm t
    rongv
    òng5thángđầucủathờikỳmangt
    hai
    :vikhuẩn
    t
    hườngquađườngmáugâynênnhi
    ễm khuẩnthai
    .

    -Nhiễm khuẩnmuộnsau5thángcủathờikỳmangt
    hai:vikhuẩncót
    hể
    quađườngmáuhoặcđườngđil
    ên(nhi
    ễm khuẩnối
    dovỡốisớm).

    3.2.
    2.Tr
    ongđẻ:nhiễm khuẩnxảyr
    atr
    ongcuộcđẻthườngdovỡốisớm >12
    giờ,mẹbịnhiễm khuẩnđườngsinhdụcdướihoặccácdụngcụsảnkhoa
    khôngvôkhuẩn.
    3.2.
    3.Sauđẻ:nhi
    ễm khuẩnxảyrasaukhiđẻthườngdotaycánbộyt ếkhông
    vôkhuẩnkhit
    iếpxúcvớit
    rẻhoặclồngấp,
    dụngcụyt ếkhôngvôkhuẩn.Nhi
    ễm
    khuẩncàngdễxảyratr
    êncáctrẻcóđặtcathét
    er,
    ốngnộikhíquản…
    I
    V.Nhi
    ễm khuẩnsơsi
    nh
    4.
    1.Cácyếut
    ốnguycơgâynhi
    ễm khuẩnsơsi
    nhsớm :
    Ti
    ềnsửsảnkhoar ấtquant
    rọngtrongchẩnđoánnhi
    ễm khuẩnsơsinhsớm
    v
    ìnógiúpchongườicánbộyt ếthấyđượcnguycơbịnhi
    ễm khuẩncủatrẻ,do
    v
    ậycầnphảit
    heodõi sátt
    rẻđểpháthiệnsớm cáct
    ri
    ệuchứnglâm sàng.
    Cácy
    ếut
    ốnguycơbaogồm:
    -Vi
    êm màngối
    -Mộtt
    ronghai
    trẻđẻsi
    nhđôi
    bịnhi
    ễm khuẩn
    -Mẹsốt≥38º
    Ctr
    ướchoặct
    rongcuộcđẻ
    -Đẻnon,
    đặcbi
    ệtl
    àđẻnont
    rước35t
    uầnt
    uổi
    khôngr
    õnguy
    ênnhân
    -Thời
    gianchuy
    ểndạkéodài
    trên12gi
    ờ,nhấtl
    àtr
    ên18gi
    ờ
    -Vỡối
    tựnhi
    ênt
    rước37t
    uầnt
    uổi
    -Mẹbị
    nhi
    ễm khuẩnt
    iếtni
    ệumàkhôngđượcđi
    ềut
    rịđúng
    -Nướcối
    bẩn,
    thối
    -Chuy
    ểndạkéodài
    ,cant
    hiệpsảnkhoa.
    -Suyt
    hai
    khôngr
    õnguy
    ênnhânsảnkhoa(
    nhị
    pti
    mthai
    trên180l
    ần/phút
    ).
    -Đẻnonkhôngr
    õnguy
    ênnhân,
    nhấtl
    àđẻnont
    rước32t
    uầnt
    uổi

    107
    -Ápgat
    hấpkhi
    sinh.
    -Ổabcèsnhỏởbánhr
    au.
    4.
    2.Nhi
    ễm khuẩnhuy
    ết:
    4.
    2.1.Nguy
    ênnhân:
    Tạicácnướcphátt
    ri
    ển,vikhuẩngâynhi
    ễm khuẩnhuyếtsớm đứngởvịtr
    í
    hàngđầul àli
    êncầunhóm B,sauđól àE.Col
    i.TạiVi
    ệtnam,v ikhuẩngây
    nhi
    ễm khuẩnhuyếtsớm chủyếulàdoE.
    coli
    TạikhoasơsinhBVSKTE,vikhuẩngâynhiễm khuẩnhuyếtt
    ạibệnhv
    iện
    chủyếul
    àvikhuẩnGr
    am (-
    ):Kl
    ebsi
    ell
    e,Pseudomonasgâynên.
    Nhi
    ễm khuẩnhuyếtsớm thườngl
    àhậuquảcủanhi ễm khuẩnmẹcon,
    nhi
    ễm khuẩnhuy
    ếtmuộnthườngl
    ànhi
    ễm khuẩnt
    ạibệnhv
    iện.
    4.
    2.2.Tr
    iệuchứngl
    âm sàng:
    Tr
    iệuchứngl âm sàngthườngnghèonàn,khôngđi
    ểnhìnhởtr
    ẻđẻnon,
    thấpcân,dođóphảichúýđếnt i
    ểusửsảnkhoanhưđãnóiởphầntrên.Phải
    nghĩđếnnhiễm khuẩnhuyếtkhi
    trẻcócáct
    ri
    ệuchứngsau:
    -Nhi
    ệtđộkhôngổnđị
    nh(
    sốthoặchạnhi
    ệtđộ)
    .
    -Bi
    ểuhiệnởdavàniêm mạc:dat
    ái,
    nổiv
    ânt
    ím,
    phátban,
    xuấthuy
    ết,
    vàng
    dasớm,phùcứngbì
    ,vi
    êm r
    ốn.
    -Bi
    ểuhi
    ệntim mạch:nhị
    pt i
    m nhanhtr
    ên160l ần/phút
    ,huyếtápđộng
    mạchgi
    ảm,
    lạnhđầuchi
    ,thời
    gianhồngtr
    ởlạicủadakéodàit
    rên3giây
    .
    -Bi
    ểuhi
    ệnhôhấp:
    tím,
    thởnhanh,
    thởr
    ên,
    ngừngt
    hở.
    -Biểuhi
    ệnt
    hầnki
    nh:t
    ănghoặcgi
    ảm t
    rươngl
    ựccơ,
    kícht
    hích,
    cogi
    ật,
    thóp
    phồng.
    -Bi
    ểuhi
    ệnt
    iêuhóa:
    bỏbú,
    chướngbụng,
    nôn,
    ỉachảy
    .
    -Gan,
    lácht
    o.
    4.
    2.3.Tr
    iệuchứngcậnl
    âm sàng:
    4.
    2.3.
    1.Mẹ:t
    rongtr
    ườnghợpnhiễm khuẩnsơsi
    nhsớm,tat
    ìmv
    ikhuẩngây
    bệnhởmẹđểcólựachọnkhángsi
    nhthíchhợpởt
    rẻsơsi
    nh
    -Trongtr
    ườnghợpmẹsốtnghingờnhi
    ễm khuẩnhuy
    ếtt
    hìphảicấymáu,
    l
    àm khángsi
    nhđồ
    -Trongtr
    ườnghợpnhi
    ễm khuẩnt
    iếtni
    ệuphảicấynướct
    iểut
    ìmv
    ikhuẩn,
    l
    àm khángsi
    nhđồ.
    -Tr
    ongtrườnghợpnhi
    ễm t
    rùngâm đạo:soi
    ,cấykhíhưt
    ìmv
    ikhuẩn,l
    àm
    khángsinhđồ.
    4.
    2.3.
    2.Tr
    ẻsơsi
    nh:
    -Bệnhphẩm ngoạiv
    i:l
    ấydị
    chdạdàynếuđứatrẻmớiđẻ(t
    rongv
    òng6giờ)
    đểsoi,cấytì
    mv ikhuẩn.Nếutì
    mthấymộtl oạivikhuẩnt
    hìđóthườnglà

    108
    nguy
    ênnhângâybệnh.
    -Cấymáulàm khángsi
    nhđồ:chúýcấycảt
    ronghail
    oạimôit
    rườngáikhí
    v
    àkỵkhí,
    lượngbệnhphẩm t
    ừ1-2ml .
    -Côngt
    hứcmáu:
    5000/mm3hoặct
    Bạchcầuhạdưới ăngt
    rên30000/mm3.
    Bạchcầuđanhânt
    rungt
    ínhgi 1500/mm3.
    ảm dưới
    Tỷlệbạchcầutr
    ungtí
    nhnon(
    khôngnhân)
    /bạchcầuđanhânt
    rungt
    ính
    t
    rưởngthànhl
    ớnhơn0,
    2.
    Thi
    ếumáunhẹ.
    Ti
    ểucầuhạdưới 000mm3
    150.
    -Cácy
    ếut
    ốvi
    êm :
    Fi
    bri
    nogent
    ăngt
    rên3,
    5g/l
    .
    CRPtăngtrên15mg/l(CRPđượct ổnghợpởgan,tăngnhanhtừ6-10gi ờ
    saunhiễm tr
    ùng,dươngt
    ínhgiảtr
    onggi ậpnátt
    ổchức).ĐịnhlượngCRPcòn
    giúptheodõidiễnbi
    ếncủanhiễm khuẩn,cóchỉđị
    nhcắtkhángsi nhkị
    pthời
    .
    Trongnhiễm khuẩnsơsi
    nhsớm,địnhl ượngCRPphảilàm sau12gi ờmớicó
    giátr
    ị.
    Int
    erl
    euki
    ne6t ăngt
    rên100pg/
    l(t
    ăngt
    rướcCRP)
    ,rấtcógi
    átr
    ịtr
    ongchẩn
    đoánnhi
    ễm khuẩnsơsinhsớm.
    -Toanchuy
    ểnhóa
    -Rối
    loạncácy
    ếut
    ốđôngmáu:
    giảm y
    ếut
    ốII
    ,V,
    XI…
    -Nướcnãot ủy:chỉđịnhchọcnướcnãotủykhibệnhnhâncótri
    ệuchứng
    thầnkinh,hoặcnhiễm khuẩnhuyết
    .Nướcnãotủycủatrẻsơsinhcórốil
    oạn
    khi:
    Nướcv
    ẩnđục
    Tếbàot
    ăngt
    r mm3,
    ên30/ trên60%bạchcầuđanhânt
    rungt
    ính
    Pr
    otei
    ntăngt
    rên1,
    5g/
    l.
    Gl
    ucozagi
    ảm dưới
    0,5g/
    l.
    Cấydị
    chnãot
    ủyt
    ìmv
    ikhuẩngâybệnh,
    làm khángsi
    nhđồ.
    Tì
    m khángnguy
    ênhòat
    ant
    rongdị
    chnãot
    ủy:
    li
    êncầuB,
    E.Col
    i
    .
    -Chụpphổi
    làchỉđị
    nhbắtbuộc.
    -Nướcti
    ểu:tr
    ongtr
    ườnghợpnhiễm khuẩnt
    iếtni
    ệut
    athấykhi
    soi
    trựct
    iếp
    cónhi
    ềubạchcầuđanhânt
    rungt
    ính.
    Cấynướct
    iểut
    ìmv
    ikhuẩngâybệnh.
    Tì
    m khángnguy
    ênhòat
    ant
    rongnướct
    iểu.

    109
    -Cấyphânnếut
    rẻcóỉ
    achảy
    .
    -Cấyt
    ìmv
    ikhuẩnởnội
    khíquản,
    cat
    hét
    er.
    4.
    2.4.Đi
    ềut
    rị:
    4.
    2.4.
    1.Khángsi
    nh:
    -Chọnkhángsi
    nh:
    Trongtrườnghợpnhi ễm khuẩnsơsi nhsớm :dùng2l oạikhángsinhkết
    hợp( mộtcủanhóm Lact amine,mộtcủanhóm Ami noside).Khichưacókết
    quảkhángsi nhđồ,t hườngdùngAmpi cil
    inevàGentamy cinev ìAmpici
    l
    inecó
    tácdụngv ớivikhuẩnt hườnggặpl àli
    êncầuB;trongt r
    ườnghợpnghingờv i
    khuẩn kháng Ampi cil
    ine (
    E.Coli
    )dùng Cephal
    ospor i
    ne thế hệ thứ 3 như
    Claforan,
    Rocephine…v àGentamy ci
    ne.
    Trongtrườnghợpnhiễm khuẩntạibệnhv i
    ện:nghingờdot ụcầucầnkết
    hợp 3 loạikháng sinh:Cephal
    lospor
    ine t
    hế hệ thứ 3 + Vancomyci
    ne +
    Ami nosi
    de( Cl
    afor
    an+Vancomy ci
    ne+Gent amyci
    ne);nghingờtrựckhuẩn
    Gram âm kếthợp2l oạikhángsinhcủanhóm Cephalospori
    nethếhệthứ3+
    Gent amyci
    ne
    Khi
    cókếtquảkhángsi
    nhđồ,
    chỉ
    nhl
    ạikhángsi
    nhchophùhợp.
    -Thời
    giandùngkhángsi
    nh:
    dựav
    àot
    ổnt
    hương,
    vikhuẩngâybệnh:
    Nhi
    ễm t
    rùnghuy
    ếtdùngkhángsi
    nht
    rong10ngày
    .
    Vi
    êm màngnãomủdùngkhángsi
    nht
    rong21ngày
    .
    Vi
    êm xươngkhớpmủdùngkhángsi
    nht
    rong6-8t
    uần.
    Viêm phổi
    dùngkhángsi
    nhtrong7-10ngày
    ,tr
    ừtr
    ườnghợpdot
    ụcầuv
    àng
    dùngkhángsinht
    rong3-6tuần.
    ChúýkhidùngAmi noside:dùngAminosidekếthợpv ớiLactminenhằm
    tăngtácdụngdi
    ệtkhuẩn,tácdụngnàychỉkéodàit rongvòng48giờ.Độct í
    nh
    củaAmi nosi
    del
    iênquant ớithờigi
    andùngt huốc.ĐiếcdoAminosidethường
    xảyrasau7ngàydùngt huốc.Theocáct ácgiảthìnêndừngAmi nosi
    desau
    48giờvàt r
    ước7ngày,nếut i
    ếntri
    ểntốtt
    rênlâm sàng.
    Li
    ềumộtsốkhángsi
    nht
    hườngdùng:
    Ampi
    ci
    li
    ne: <3ngày:
    75mg/kg/24gi
    ờ.
    4–7ngày:
    75mg/kg/24gi
    ờ.
    >7ngày:
    100mg/kg/24gi
    ờ.
    Vi
    êm màngnãomủ:
    200mg/kg/24gi
    ờ.
    Cef
    otaxi
    me: <7ngàyđủt
    háng:
    75-100mg/kg/24gi
    ờ.
    (
    Claf
    orane) >7ngàynont
    háng:
    50-100mg/kg/24gi
    ờ.
    >7ngày:
    100-200mg/kg/24gi
    ờ.
    Cef
    tri
    axone: 50mg/kg/24gi
    ờ.

    110
    (
    Rocéphi
    ne)
    Ami
    kaci
    ne: 15mg/kg/24gi
    ờ.
    Gent
    amy
    cine:4-5mg/kg/24gi
    ờ.
    Vancomy
    cine:10mg/kg/l
    i
    ều
    cânnặng<1000g:
    1li
    ềut
    rong18gi
    ờ..
    cânnặng1000-2000g:
    1li
    ềut
    rong12gi
    ờ.
    cânnặng>2000g:
    1li
    ềut
    rong8gi
    ờ.

    4.
    2.4.
    2.Đi
    ềut
    rịt
    ri
    ệuchứng:
    -Chống t
    rụymạch :tr
    uyền dị
    ch,dùng dung dị
    ch cao phân t
    ử như
    Pl
    asmagel
    ,Pl
    asmat
    ươi10-15ml/kg.
    Thuốctácdụngt
    rênmạch:Dopami
    ne5-15 g/kg/phút
    ;Dobut
    ami
    ne5-
    15g/kg/phút
    .
    -Thăngbằngt
    oan-ki
    ềm :
    dungdị
    chNat
    ri
    cacbonat14‰.
    -Chốngsuyhôhấpcấp:
    oxyl
    i
    ệupháp,
    hôhấpv
    iệnt
    rợ.
    -Chốngr
    ốil
    oạnđôngmáu:
    Plasmat
    ươi
    ,cácy
    ếut
    ốđôngmáu.
    4.
    3.Nhi
    ễm t
    rùngda:
    4.
    3.1.Mụnphỏngnốtmủ:
    -Hayxảyr
    atr
    ongt
    uầnt
    hứnhấthoặct
    uầnt
    hứhai
    sauđẻ.
    -Nốtmủbằngđầuđi
    nhghim hoặct
    ohơn,đềunhau,mụnnông.Lúcđầu
    dị
    chtr
    ong,
    saucóí
    tmủđục.Sau2-3ngàymụnkhô,đểlại
    vảyt
    rắngdễbong.
    Toànt
    hânkhôngbị
    ảnhhưởng.
    -Vị
    trít
    hườnggặp:
    trán,
    gáy
    ,nách,
    bẹn.
    -Ti
    ếnt
    ri
    ểnt
    ốtnếukhôngbị
    bội
    nhi
    ễm.Nếubội
    nhi
    ễm sẽt
    ạot
    hànhmủmụn
    sâu.
    -Đi
    ềut
    rị:
    Tại
    chỗ:
    chấm xanhmet
    hyl
    en.
    Toànt
    hân:
    tắm bằngxàphòng.
    Tr
    ongt
    rườnghợpbội
    nhi
    ễm :
    dùngkhángsi
    nht
    oànt
    hân.
    4.
    3.2.Mụnphỏngdễl
    âyl
    an:
    -Dol
    i
    êncầu.
    -Xảyr
    avàot
    uầnt
    hứhai
    sauđẻ.
    -Nốtphỏngtonhỏkhôngđều,cókhit
    ạothànhmụnphỏnglớn.Lúcđầu
    chứadịchtr
    ong,
    nếubộinhi
    ễm t
    hìcómủđục.Vỡđểlại
    nềnđỏ,chấtdị
    chtr
    ong

    111
    l
    anr
    atổchứcxungquanht
    ạot
    hànhmụnmới
    ,dov
    ậydễt
    ạot
    hànhdị
    ch.
    -Chẩnđoánphânbi
    ệtv
    ớigi
    angmai(
    vàngda,
    gan,
    lácht
    o,xuấthuy
    ết,
    tiền
    sửbốmẹ,BW+).
    -Đi
    ềut
    rị:
    Tắm bằngnướcphat
    huốct
    íml
    oãng1/4000.
    Chấm xanhmet
    hyl
    en.
    Nếut
    ổnt
    hươngl
    anr
    ộng,
    hoặcbội
    nhi
    ễm dùngkhángsi
    nht
    oànt
    hân.
    4.
    3.3.Vi
    êm dabong(
    hội
    chứngRi
    tt
    er):
    -Dot
    ụcầu.
    -Xảyr
    avàođầut
    uầnsauđẻ.
    -Tổnthươngl
    úcđầulànhữngmụnmủxungquanhmi
    ệng,saul
    antỏat
    oàn
    t
    hân.Lớpthượngbìbịnứt
    ,bongratừngmảng,đểl
    ạiv
    ếttr
    ợtđỏ,ướthuyết
    t
    ương.
    Toànt
    hân:
    nhi
    ễm t
    rùngnhi
    ễm độcnặng,
    suysụp,
    sốtcao,
    mấtnước.
    Cóthếkèm nhi
    ễm khuẩncácphủt
    ạng:v
    iêm phổi
    .ỉachảy
    ,nhi
    ễm t
    rùng
    máu…
    -Bệnhdi
    ễnxấu,
    thườngt
    ửvongsau2-3ngày
    .
    -Đi
    ềut
    rị:
    Khángsi
    nhsớm,
    mạnh,
    phối
    hợpnhưnhi
    ễm t
    rùnghuy
    ết.
    Bồi
    phụnướcv
    àđi
    ệngi
    ải.
    Chăm sóct
    ốtbảođảm t
    uyệtđối
    vôt
    rùng.
    4.
    4.Nhi
    ễm t
    rùngr
    ốn:
    4.
    4.1.Vi
    êm r
    ốn:
    -Vi
    êm dav
    àtổchứcxungquanhr
    ốn.
    -Lâm sàng:
    rốnt
    hườngr
    ụngmuộn,
    ướt
    ,cómùi
    hôi
    .
    -Giaiđoạnđầuchưacómủ.sưngt
    ấyt
    oànt
    hân,
    bụngchướng,
    rốil
    oạnt
    iêu
    hóa.
    -Đi
    ềut
    rị:
    Đểr
    ốnhở,
    giữsạch,
    khôngchophân,
    nướct
    iểu,
    nướcbẩnt
    hấm v
    ào.
    Rửar
    ốnhàngngàybằngcồni
    od0,
    5-1%hoặcBet
    hadi
    ne.
    Nếucómủt
    hìr
    ửabằngOxygi
    à,bôi
    cồni
    odv
    àkhángsi
    nht
    oànt
    hân.
    4.
    4.2.Hoại
    thưr
    ốn:t
    iênpháthoặct
    hứphátsauv
    iêm r
    ốn
    -Dov
    ikhuẩny
    ếm khígâynên.
    -Lâm sàngr
    ốnt
    hườngr
    ụngsớm.Rốnsưngđỏ,t
    ím bầm,chảynướcmủ

    112
    hoặcmáu,
    mùi
    hôi
    ,sưngt
    ấyt
    ổchứcxungquanh.
    Toànt
    hânsuysụp,
    tìnht
    rạngnhi
    ễm t
    rùngnhi
    ễm độcr
    õ.
    Nếukhôngđi
    ềut
    rịkị
    pthời
    sẽgâynhi
    ễm t
    rùnghuy
    ết,
    tửv
    ong.
    -Đi
    ềut
    rị:
    Tạichỗ:cắtlọctổchứchoạit
    hư,r
    ạchrộngngócngách,r
    ửarốnhàngngày
    bằngoxygi à,bôicồni
    od1%,đểhở.Nếuhoạit
    hưrộngthìchi
    ếut
    iacựctí
    m.
    Toànt
    hân:
    khángsi
    nhmạnh,
    phối
    hợpnhưnhi
    ễm t
    rùnghuy
    ết.
    4.
    4.3.Vi
    êm mạchmáur
    ốn:
    -Vi
    êm độngmạchr
    ốnhaygặphơnlàviêm t
    ĩnhmạchr
    ốn,
    nhưngv i
    êm t
    ĩnh
    mạchr ốnnặnghơnvìdễdẫntớinhi
    ễm khuẩncáccơquanlâncận,nhi
    ễm
    khuẩnhuyết
    .
    -Lâm sàng:r
    ốnt
    hườngr
    ụngmuộn,ướt
    ,cómủ,v
    iêm đỏt
    ổchứcxung
    quanhr
    ốn.
    Toànt
    hân:
    sốt
    ,kém ăn,
    chướngbụng,
    rối
    loạnt
    iêuhóa,
    cơt
    hểsuysụp.
    Vi
    êm t
    ĩnhmạchr
    ốn:
    Tuầnhoànbằnghệt
    rênr
    ốn.
    Vi
    êm đaucơt
    hẳngt
    rướct
    rênr
    ốn.
    Bụngchướng.
    Cót
    hểgặpganl
    ácht
    o.
    Vi
    êm độngmạchr
    ốn:
    Đỏnểdabụngdưới
    rốn.
    Vuốtt
    ừxươngmut
    ớir
    ốncómủchảyr
    a.
    Khônggặpgan,
    lácht
    o,t
    uầnhoànbằnghệ.
    Tr
    ênl
    âm sàngnhi
    ềukhikhóphânbi
    ệtv
    iêm t
    ĩnhmạchr
    ốnhayđộngmạch
    r
    ốn.
    -Bi
    ếnchứngt
    hườnggặpl
    àvi
    êm phúcmạc,
    nhi
    ễm khuẩnhuy
    ết.
    -Đi
    ềut
    rị:
    Tại
    chỗ:
    rửar
    ốnhàngngàybằngOxygi
    à,bôi
    cồni
    od1%.
    Toànt
    hân:
    khángsi
    nhnhưv
    iêm nhi
    ễm t
    rùnghuy
    ết.
    Nghi
    ngờv
    iêm phúcmạc:
    chụpbụng,
    hội
    chẩnngoại
    .
    4.
    5.Nhi
    ễm t
    rùngni
    êm mạc:
    4.
    5.1.Vi
    êm mạct
    iếphợp:
    -Lâm sàng:
    trẻnhắm mắt
    ,nềđỏmi
    mắt
    ,ti
    ếtdửhoặcchảymủ.
    -Nguy
    ênnhân:
    +Lậucầu(
    thườngxuấthi
    ệnv
    àongàyt
    hứ3-5sauđẻ)
    .
    +Chl
    amy
    diat
    rachomat
    is(
    thườngxuấthi
    ệnv
    àongàyt
    hứ5-15sau
    đẻ)
    .

    113
    +Cácl
    oạiv
    ikhuẩnkhác(
    thườngxuấthi
    ệnv
    àongàyt
    hứ1-2sau
    đẻ)
    .
    -Cấymủt
    ìmv
    ikhuẩn.
    -Đi
    ềut
    rị:
    rửamắthàngngàybằngdungdị
    chnướcmuối
    sinhl
    ý9%o.
    Nguy
    ênnhân:
    Lậucầu:dùngkhángsi
    nht
    oànthân:Céphot
    axi
    me150mg/ kg/24gi
    ờti
    êm
    tĩ
    nhmạcht rong10-14ngàyhoặcdùngPenici
    l
    ine75000-150000đv/
    kg/24
    gi
    ờ.
    Chl
    amy di
    a:dùng mỡ Er
    ythomy
    cine 0,
    5% hoặc mỡ Tet
    aci
    l
    ine 1% hoặc
    Ri
    famyci
    nenhỏmắt.
    4.
    5.2.Tưami
    ệng:
    Donấm Candidaal
    bicansgâynên.Nấm t hườngcósẵntrongâm đạocủa
    mẹl âysangcon.Nấm t
    hườngmọcởmặtt rênlưỡi,l
    úcđầumàut r
    ắngnhưcặn
    sữa.Nếukhôngđi ềutr
    ịnấm mọcdàyl ên,lanr ộngkhắpl
    ưỡi,mặttrongmá
    xuốnghọng…Nấm ngảmàuv àngbẩn,l
    àm t r
    ẻđau, bỏbú.Nấm cóthểrơivào
    đườngt i
    êuhóagâyỉachảydonấm hoặcr ơiv àophổigâyviêm phổidonấm
    rấtkhóđiềut
    rị
    .
    Đi
    ềut r
    ị:Cóthểdùngnướcr aungót,mậtonghoặcbi cacbonat14‰ để
    đánhnếut ưat
    rongtr
    ườnghợpít.TrongtrườnghợptưanhiềudùngNy st
    atine
    (500000đvx1/ 2vi
    ên/ngày
    )hòat an,thấm vàotăm bônglausạchlưỡi,kết
    hợpv ới
    uống1/2vi
    ênđếnkhikhỏihẳn.Chúýđảm bảođủl ượngsữachot r
    ẻ.
    Phòngbệnh:Hàngngàynênlaumiệngbằngnướcmuốisi
    nhl
    ý,saumỗi
    l
    ầnbúchotrẻuốngmộtv
    àithì
    anướcsôiđểnguội
    .
    V.Phòngbệnh
    Phòngbệnhbaogi
    ờcũngt
    ốthơnl
    àchữabệnh.Muốnphòngnhi
    ễm khuẩn
    sơsi
    nhcầnphải:
    -Đối
    với
    cácbàmẹ:
    Giáodụcchocácbàmẹýt
    hứcv
    ệsi
    nhv
    àcáchnuôidưỡngt
    rẻngayt
    ừ
    t
    rướckhiđượcl
    àm mẹ.
    Bỏt
    ậptụcl
    ạchậunhưnằm buồngtối
    nênkhôngpháthi
    ệnđượcsớm bệnh,
    khôngdám mởrốnngaycảkhi
    rốnđãbốcmùi.
    Choconbúsữamẹđầyđủ, nhấtl
    àt ậndụngnguồnsữanongópphầnngăn
    ngừanhiễm khuẩnsaukhisi
    nh,đặcbiệtlànhi
    ễm khuẩnđườngt
    iêuhóav
    àhô
    hấp.
    Khám thait
    heođịnhkỳđẻpháthiệnsớm bệnh,đi
    ềut
    rịkị
    pthờicácbệnh
    nhi
    ễm khuẩnđểtr
    ánhlâysangcon.
    -Đối
    với
    cánbộyt
    ế:
    Rửat
    ayt
    rướcv
    àsaumỗil
    ầnkhám bệnhchomẹcũngnhưchoconl
    àmột

    114
    độngt
    ácnhỏnhưngđónggópr
    ấtl
    ớnv
    àophòngbệnhnhi
    ễm khuẩnsơsi
    nh.
    Hạnchết hăm âm đạocủacácbàmẹchuy ểndạkéodài
    ,vỡốisớm v
    àphải
    đi
    ềutrịngaycácbàmẹbịnhi ễm khuẩnt
    rongt
    hờikỳmangt
    hainhưvi
    êm phần
    phụ,
    nhiễm khuẩnti
    ếtniệu.
    Chỉđị
    nhkhángsinhchocácbàmẹkhiv
    ỡốikéodàit
    rên12gi
    ờ,sốtt
    rên
    38º
    Ctrướcv
    àtrongchuyểndạ.
    Chỉđịnhdùngkhángsi
    nhởtr
    ẻsơsinhđặcbi
    ệtl
    àtrẻđẻnonkhicónguycơ
    bịnhi
    ễm khuẩnnhưmẹbịnhiễm khuẩnt
    rướcsi
    nh,chuy
    ểndạkéodài,vỡối
    sớm,nướcốibẩn…
    Đảm bảov
    ệsi
    nhbuồngbệnh,
    vôt
    rùngl
    ồngấp.
    Nhânv
    iênyt
    ếbị
    bệnhnhi
    ễm khuẩnkhôngđượct
    iếpxúcv
    ớit
    rẻsơsi
    nh.

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO
    1.Bàigi
    ảngNhikhoa.Hộichứngv
    àngdat
    rẻsơsi
    nh.NhàxuấtbảnYhọc
    2000
    2.AgenceNational
    ed´Accrédit
    ati
    onetd´Eval
    uati
    onenSanté.Pr
    éventi
    on
    anténat
    ale du r i
    sque i nf
    ecti
    eux bactér
    ien néonat
    ale précoce.
    Recommandat i
    on.Par
    is,
    Sept embre2001,
    135p
    3.AgenceNati
    onal
    ed´ Accrédi
    tati
    onetd´Ev
    aluat
    ionenSant
    é.Diagnostic
    ettr
    ait
    ementcurat
    ifdel'inf
    ecti
    onbact
    éri
    enneprécocedunouveau-né.
    Recommandati
    on.Paris,
    Sept embr
    e2002,138p
    4.Aujar
    dY.I nf
    ectionsnéonat
    ales(
    I)
    .Ency
    clMedChi
    r 
    ;Pédi
    atr
    iePar
    is
    2001 ;
    4-002-
    R-90.16p
    5.Av
    roy A.Fanar
    off
    ,Richar
    d J.Marti
    n.Neonat
    al-
    per
    inat
    alMedeci
    ne.
    t
    h
    Mosby2002,
    vol
    umetwo7 edit
    ion:
    676-802
    6.ChiesaC,Pel l
    egr
    iniG,Paneroetal.C-
    reacti
    veprotei
    n,Int
    erl
    euki
    n-6and
    Procal
    cit
    onini nthei mmedi at
    epostnatalperi
    od:infl
    uenceofi l
    lness
    severi
    ty,
    riskstat
    ut,antenat
    alandperi
    natalcompli
    cati
    onsandinfecti
    on.
    Cli
    nChemi 2003;49: 60-68
    7.Gol
    d F,Blond MH,LionetC.Inf
    ect
    ion mat
    erno-
    fœt
    ale.Pédi
    atr
    ieen
    mater
    nit
    é.Masson2002.p160-
    8
    8.JeanLaugier,Jean-
    Christ
    opheRoze.Soinsauxnouv
    eau-
    nés:Av
    ant
    ,
    pendantetaprèsl
    anaissance.
    Masson2002:
    333-
    374
    9.OddieS,Embl et
    onN.Ri skfact
    orsforearl
    yonsetneonat
    algr
    oupB
    st
    reptococcal
    sepsi
    s :
    case-
    contr
    olst
    udy.BMJ2002 
    ;325 
    :1-5

    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á:
    1.Li
    ệtkêcácđườngxâm nhậpcủav
    ikhuẩngâybệnhv
    àcácy
    ếut
    ốnguy

    115
    cơgâynhi
    ễ
    m khuân
    ̉sơsi
    nh?
    2.Trì
    nhbàycáct
    ri
    ệuchứngl
    âm sàngv
    àcậnl
    âm sàngcủanhi
    ễm khuẩn
    sơsinh?
    3.Tr
    ìnhbàyđi
    ềut
    rịnhi
    ễm khuẩnhuy
    ếtsơsi
    nh?
    4.Tr
    ìnhbàyđi
    ềut
    rịnhi
    ễm khuẩnr
    ố
    nsơsi
    nh?

    116
    VÀNGDATĂNGBI
    LIRUBI
    NGIÁNTI
    Ế
    PBỆ
    NHLÝ Ở
    TRẺ SƠSINH
    PGS.
    TS.KhuThi
    ̣ KhánhDung
    Mụct
    iêu

    1.Phânbiệtđượcvàngdasinhl
    ývàbệnhl
    ý
    2.Bi
    ếtcáchsửt r
    íbệnhnhânvàngdat
    ăngbil
    i
    rubi
    ntựdo
    Nộ
    idung
    I
    .Đạicương

    Vàngdatăngbil
    ir
    ubi
    nchiếm khoảng25-50%ởtrẻmớisinhv àtỷl
    ệnày
    caohơnởtrẻđẻnon.Vàngdađượcpháthi ệntrênl
    âm sàngkhibil
    i
    rubintr
    ên
    7mg/dL.Có khoảng 6,
    1% tr
    ẻ đủ tháng khoẻ mạnh có bi
    li
    rubi
    n cao tới
    12mg/dLvà3%sốt r
    ẻnàycóbil
    irubi
    n>15mg/dL.

    Córấtnhi
    ềunguy
    ênnhângâyv àngdatăngbili
    rubingiánt
    iếpởtr
    ẻsơ
    si
    nh,nhưngnguyhi
    ểm nhấtdễđưađếnv àngnhânnãot hìchủyếulàdobất
    đồngnhóm máumẹcon,bệnhMi nkowskichaufar
    d,thiếumenG6PD,bệnh
    Cri
    ggl
    erNajar

    I
    I.Chẩnđoán

    2.
    1.Chẩnđoánl
    âm sàng

    *
    Vàngdasi
    nhl
    ý:Thườnggặpt
    rongt
    uầnđầusauđẻ,
    bil
    i
    rubi
    ntr
    ungbì
    nht
    ăng
    caovàongàythứ3khoảng6-
    8mg/ dL(khoảng100-
    120mol
    /l
    )vàsauđó
    giảm dần,
    cót
    hểcaotới12mg/dL(khoảng150mol/l
    )

    Đốivớitr
    ẻđẻnonbi
    li
    rubi
    nthườngcaohơn12mg/
    dLv
    àongàyt
    hứ5,
    caonhất
    cóthểtới15mg/
    dL.

    *
    Vàngdabệnhl
    ý:
    -Vàngdaxuấthi
    ệnt
    rước24gi
    ờtuổi

    -Vàngdat
    ăngnhanht
    rên0,
    5mg/
    dL/
    giờ(8,
    5mol
    /l
    /gi
    ờ)

    -Vàngdakèm theocácdấuhi
    ệukhác(l
    ibì
    ,nôn,ănkém,nhi
    ệttđộ
    khôngổnđịnh,
    ngừngt
    hở…)

    -Vàngda>8ngàyởt
    rẻđủt
    hángv
    à>15ngàyđối
    với
    trẻđẻnon

    *
    Tiềnsửgi
    ađì
    nh:

    117
    -Tr
    onggi
    ađì
    nhcót
    iềnsửt
    rẻbị
    vàngdat
    rongcácl
    ầnsi
    nht
    rước

    -Ti
    ềnsửmẹdùngt
    huốckí
    cht
    híchđẻ

    -Tiềnsửmẹcónguycơcaokhi
    mangt
    hai
    :nhi
    ễm t
    rùng,
    đái
    đường,
    nhi
    ễm độcthai
    nghén…

    -Tr
    ẻchậm ỉ
    aphânxu,
    nôndị
    chv
    àng

    Dựavàođặcđi
    ểm t
    rênmàKrammerđãchiavùngvàngdatheocơthểvàước
    tí
    nhmứcđộtăngbi
    li
    rubi
    nmáutheovùngcơthể(chỉápdụngchot
    rẻđủ
    tháng)
    Phânv
    ùngv
    àngda
    17mol=1mg

    Vùngv
    àngda Bi
    l(mol
    /dL-mg/
    dL)

    Vùng1:
    Mặt
    ,cổ 100(
    6mg/
    dL)

    Vùng2:
    Thânt
    rênr
    ốn 150(
    9mg/
    dL)

    Vùng3:
    Thândưới
    rốn 200(
    12mg/
    dL)

    Vùng4:
    Cánht
    ay,
    cẳngt
    ay 250(
    15mg/
    dL)

    Vùng5:
    Bànt
    ay,
    bànchân 270(
    16mg/
    dL)

    118
    Vï
    ng1

    Vï
    ng2

    Vï
    ng3

    Vï
    ng4

    Vï
    ng5

    119
    2.
    2.Chẩnđoáncậnl
    âm sàng

    Xétnghi
    ệm:
    - Địnhlượngbil
    ir
    ubintoànphần, t
    rựct i
    ếpgiántiếp.Al
    buminmáu.
    - Huyếtsắctố,hematocrit,
    hồngcầul ưới.
    - Nhóm máumẹ, con: Rh,ABO,Kell,
    duffy…
    - Testcoombst r
    ựct i
    ếp, gi
    ántiếp.Hiệugiákhángt hểkhánghồngcầucon
    tr
    ongmáumẹ
    - MenG6PD
    Chúý:Khimứcđộbi li
    rubingiánti
    ếpt r
    ongmáuquácaocót hểgâyvàngnhân
    nãovànếucứusốngcũngđểl ại
    di chứngbại bão(ngưỡngnguyhiểm t
    hường
    l
    à>340mol /
    lcóthểthấphơnnếucómộtsốy ếutốkèm t
    heonhưngàytuổi
    ,
    đẻnon,ngạt,
    toanmáu) .Khitếbàonãobị nhi
    ễm độc,lâm sàngcócácbiểu
    hi
    ệnnhư:

    -Li
    bì,
    búkém hoặcbỏbú.
    -Tăngt
    rươngl
    ựccơ,
    xoắnv
    ặn,
    cogi
    ậtt
    ừngcơn.
    -Rối
    loạnnhị
    pthởhoặccócơnngừngt
    hở,
    hônmê

    120
    2.
    3.Chẩnđoánnguy
    ênnhân

    Vàngda

    Bi
    l>12mg/
    dL,
    <24gi
    ờtuổi Bi
    l>12mg/
    dL,
    >24gi
    ờtuổi

    Ti
    ếpt
    ụct
    heodõiv
    àngda

    Coombs

    Dươngt
    ính Âm t
    ính

    -
    HGKT

    -
    Rh,
    ABO,
    Kel
    l
    … Bi
    ltr
    ựct
    iếp

    >2mg/
    dL <2mg/
    dL

    Vi
    êm gan

    TORCH Hemat
    ocr
    it

    Tắcmật

    NTM Bì
    nht
    hường,t
    hấp Cao(đahồng
    cầu)

    Gal
    act
    osemi
    a

    Thi
    ếument
    rysi
    n Hồngcầul
    ưới

    Unangốngmậtchủ

    Khôngbì
    nht
    hường Bì
    nht
    hường

    Bệnhmànghồngcầu Xuấthuy
    ết

    Tanmáudobâtđồngnhóm máu Tăng chu t


    rì
    nh gan
    ruột

    Thi
    ếumen Sữamẹ

    121
    Tanmáudodùngt
    huốc Suygi
    ápt
    rạngBS

    Đôngmáunội
    mạch Mẹđái
    đường

    Nhi
    ễm t
    rùng

    Suyhôhấp,
    ngạt

    Gal
    act
    osemi
    a

    H/
    cCr
    iggl
    erNaj
    ar,
    Gil
    ber
    t…

    I
    II
    .Đi
    ềut
    rị:

    3.
    1.Chỉđị
    nhchi
    ếuđèn(HộiNhikhoaHoakỳ2004)

    Tr
    ẻnguycơt
    hấp(≥38t
    uần,
    khoẻmạnh)

    Tr
    ẻnguycơv
    ừa(≥38t
    uần+y
    ếut
    ốnguycơ,
    đẻnon35-
    37t
    uần)

     Dựav àobili
    rubi
    nt oànphần( TSB)đểc hỉđịnhc hi
    ếuđèn
     Yếutốnguyc ơ:
    o Tanmáudobấtđồngnhóm máumẹc on,t
    hiếuG6PD,ngạt,nhi
    ệtđộkhôngổnđị
    nh,l
    ibì
    ,nhi
    ễm
    khuẩn, toanc huyểnhoáhoặcAl bumi n<
    30g/dL
     Nếutrẻ35- 37tuần, khoẻmạnh, chỉ
    địnhc hiếuđèndựav àoTSB xungquanhđườngcongnguyc
    ơv ừa.
    .
    Trẻ<35t uầnt heobi ểuđồphùhợpv ớituổithai
     Ngừngc hiếuđènk hibi
    li
    rubi
    n2-3mg/dLhoặc35- 50micromol/dL(phíadưới
    đườngcong)
     Đốivớitr
    ẻđẻnonc hiếuđèndựatheoc ôngt hức:
    0,01xP(gr )x8=umol /
    l
    3.
    2.Chỉđị
    nht
    haymáu(HộiNhikhoaHoakỳ2004)

    122
    Tr
    ẻnguycơt
    hấp(≥38t
    uần,
    khoẻmạnh)

    Tr
    ẻnguycơv
    ừa(≥38t
    uần+y
    ếut
    ốnguycơ,
    đẻnon35-
    37t
    uần)

    Đối
    với
    trẻđẻnont
    haymáudựat
    heocôngt
    hức:

    0,
    01xP(gr
    )x17=umol
    /l

    Vídụt
    rẻ1000grt
    haymáukhibi
    l
    irubi
    nmául
    à170umol
    /l

    123
    Ti
    êuchuẩnchi
    ếuđènv
    àthaymáuchot
    rẻđủt
    háng

    Bi
    li
    rubi
    ntoànphần(
    micr
    omol
    /L)

    Thaymáu Thaymáu+
    khichi
    ếuđèn chiếuđèn
    Tuổi(
    giờ) Cânnhắc Chi
    ếuđèn
    thấtbại
    chi
    ếuđèn mg%/
    mg%/
    mg%/ mol/
    l
    mg%/ mol
    /l
    mol/l
    mol
    /l

    25-
    48 ≥12(
    210) ≥15(
    260) ≥20(
    340) ≥25(
    430)

    49-
    72 ≥15(
    260) ≥18(
    310) ≥20(
    340) ≥30(
    510)

    >72 ≥17(
    290) ≥20(
    340) ≥25(
    430) ≥30(
    510)

    Ti
    êuchuẩnchi
    ếuđènv
    àthaymáuchot
    rẻđẻnon

    <1500g 1500-
    2000g >2000g

    Tuổi mol
    /l mol
    /l mol
    /l

    (gi
    ờ
    )
    Chiếu Thay Chi
    ếuđèn Thay Chiếu Thay
    đèn máu máu đèn máu

    Nguy Nguycơcao:>70
    cơcao Nguyênnhân
    <24 170-
    255 >255 >85 270-
    310
    khác >70
    >70

    24- >85 >170- >120 >255 >140 270-


    310
    48 255

    49- >120 >170- >155 >270 >200 290-


    320

    124
    72 255

    >72 >140 >255 >170 >290 >240 320-


    340

    Nguycơcaogồm:
    o Tanmáudobấtđồngnhóm máumẹc on,
    thiếuG6PD,ngạt
    ,nhi
    ệtđộ
    không ổn đị
    nh,l
    ibì,nhiễm khuẩn,toan chuyển hoá hoặc
    Albumi
    n<30g/
    dL

    3.3.Đi
    ềut
    rịkhác:

     Truyềnglucose80-100ml/kg/ngàyđểgancóđủaxi tgl
    uconicđểkết
    hợpbili
    rubingiánti
    ếpthànht r
    ựct iếp.
     Giảm chutrìnhganruộtbằngcáchbúsớm, đầyđủ.
     Dùngal bumint r
    uyềntĩ
    nhmạchkhi albumintrongmáut hấp(bình
    thường1gal bumingắn8,5mg%bi lir
    ubin).Li
    ềulượng1g/ kg,cótácdụng
    cạnhtranhgắnbi l
    ir
    ubinl
    àm gi ảm bili
    rubintựdot r
    ongmáu.
    Vídụ:bệnhnhâncónồngđộbi l
    i
    rubint r
    ongmául à25mg/ dLthì
    albuminphải l
    à30g/Lnếual bumi n<30g/ Lt
    hìcóchỉđịnht r
    uyền.

     Phenobacbi
    talcótácdụngtốttr
    ongđi
    ềutrịvàngdadoCr
    iggl
    erNaj
    ar
    typ2.
     Thaymáukhi chi
    ếuđènt hấtbại
    (xem bài
    thaymáu)
    I
    V.Phòngbệnh:

    - Chotrẻbúmẹsớm ngaysaukhisinh
    - Trẻcónguycơcaocầntheodõi
    v àngdat
    rongv
    òng72-
    96hsaukhi
    sinhđể
    cóthểcanthi
    ệpsớm

    Câuhỏil
    ượnggi
    á:Casest
    udy

    TrẻAđãđ¬ượcsinhrav àot
    uầnt hứ36củathaikỳcáchđây2ngàyt ại
    mộttrungtâm ytếởnôngthôn.Tr
    ẻ(nam)nặng1,9kg,t ựthởngaykhiđẻ,v
    à
    búmẹkhát ốt
    .Tr
    ẻđư¬ợcchuyểntớibệnhviệnhuy
    ệnv ìsánghôm nayng¬ười
    tanhậnthấytr
    ẻbịvàngda.

    * á(
    Đánhgi bệnhsử,khám t
    hựct
    hể,cácquyt
    rì
    nhsàngl
    ọc/
    cácxét
    nghi
    ệm)
    1.Bạnsẽl
    àm nhữnggìt
    rongkhi
    đánhgi
    átì
    nht
    rạngcủat
    rẻAv
    àtại
    sao?

    2.Khí
    acạnhđặcbi
    ệtgìcủat
    hăm khám t
    hựct
    hểt
    rẻA.sẽgi
    úpbạnchẩn

    125
    đoánhoặcxácđị
    nhv
    ấnđề/
    nhucầucủat
    rẻv
    àtại
    sao?

    3.Cácquit
    rì
    nhsànglọc/
    xétnghi
    ệm màbạnsẽbaogồm t
    rongv
    iệc
    đánhgiátr
    ẻA.l
    ànhữnggìv
    àtạisao?

    Chẩnđoán(
    * xácđị
    nhvấnđề/
    nhucầu)
    Bạnđãhoànthànhv
    iệcđánhgi
    átr
    ẻA.cácpháthi
    ệnchí
    nhcủabạnbao
    gồm nhữngvấnđềsauđây:

    -Vàngdađãlầnđầuti
    ênđ¬ượcnhậnthấyv
    àosángsớm ngàyhôm nay
    (ngày2)vàhiệnt
    ạirõrệtởt
    rênbàntayvàbànchâncủat
    rẻF,ngoàiraởcả
    cánhtayvàchân.

    -Khôngpháthi
    ệnt
    hấygìbấtt
    hư¬ờngkháckhi
    thăm khám.

    -Thai
    nghénkhôngcóbiếnchứngngoàiv
    iệcchuy
    ểndạv
    àot
    uầnt
    hứ36,
    v
    àkhôngcóbiếnchứnggìt
    rongquátrì
    nhchuy
    ểndạv àđẻ.

    -Bàmenóikhôngcóđứaconnàokháctr
    ư¬ớcđócủabàđãt
    ừngbị
    v
    àngdavàkhôngcót
    iềnsửv
    ềbệnht
    ậtgìl
    i
    ênquantới
    vàngda.

    -Bàme.khôngbi
    ếtnhóm máucủamì
    nhcũngnhư¬củachồngmì
    nh

    4.Dựatr
    êncácpháthi
    ệnnày
    ,chẩnđoáncủat
    rẻF.l
    àgì?(
    vấnđề/
    nhu
    cầu)v
    àt ại
    sao?

    Cungcấpsựchăm sóc(
    * kếhoạchvàcant
    hiệp)
    5.Dựatrênchẩnđoán(v
    ấnđề/
    nhucầu)
    ,kếhoạchchăm sóccủabạn
    đối
    vớit
    rẻA.l
    àgìvàtạisao?

    *
    Đánhgi
    á

    -Nồngđộbi
    l
    irubi
    nhuy
    ếtt
    hanhcủat
    rẻF.l
    à15mg/
    dl(
    260mol
    /l
    ).

    -Cácpháthi
    ệnphùhợpvớivàngdaởtrẻđẻnon(cónghĩ
    alàvàngda
    nặng,t
    rọngl
    ¬ượngcơthểd¬ới2,
    5kg,đ¬ượcsi
    nhratr
    ư¬ớctuầnthứ37của
    thai
    kỳ).

    -Bàme.nói
    rằngt
    rẻ"
    buồnngủ"v
    àchỉbúv
    àibaphútmỗi
    khi
    chobú.

    6.Dựatrênnhữngpháthi
    ệnnày
    ,kếhoạchchăm sóct
    iếpt
    heocủabạn
    dànhchotrẻA.làgìvàt
    ạisao?

    126
    SUYHÔHẤPTRẺSƠSI
    NH
    Mụct
    iêu
    Saubài
    họcnày
    ,họcv
    iêncót
    hể:
    1.Nêuđượccácdấuhi
    ệusuyhôhấpsơsi
    nh.
    2.Tr
    ìnhbàycácnguyênnhânsuyhôhấpt
    hườnggặp.
    3.Nêucáchxửt
    ríbanđầusuyhôhấpsơsi
    nh.
    Nộ
    idung
    I
    . ĐẠICƯƠNG
    Suyhôhấpl àhộichứngthườnggặpnhấtởt r
    ẻsơsinh,cóthểgâyt ửvong
    nhanhnếukhôngchẩnđoánvàxửtríkị
    pthời
    .Suyhôhấpl
    àrốiloạnchứcnăng
    phổi,PaO2<50mmHg, v
    à/hoặcPaCO2>60mmHgv àpH<7,25.
    I
    I.ĐÁNHGI
    ÁVÀCHẨN ĐOÁN
    Đứngt
    rướcmộtbệnhnhânsơsi
    nhsuyhôhấpv
    àov
    iệncầnđánhgi
    á:
    2.
    1.Hỏit
    iềnsửsảnkhoa:
    -Đẻnon:
    +Phổi
    chưat
    rưởngt
    hành,
    thi
    ếusur
    fact
    ant Bệnhmàngt
    rong.
    +Hệt
    hầnki
    nhchưahoànchỉ
    nh Cơnngưngt
    hở.
    +Sứcđềkhángy
    ếu Dễnhi
    ễm t
    rùng(
    Viêm phổi
    ).
    -Ngạt
    :Tuầnhoànphổi
    ,dễnguycơhí
    t.
    -Mổ:
    Chậm hấpt
    hudị
    chphếnang Cơnt
    hởnhanht
    hoángqua.
    -Vỡối
    sớm,
    sốtt
    rướcsi
    nh,
    dịchối
    bẩn Vi
    êm phổi
    .
    -Danhuộm phânxu Hí
    tphânsu.
    -Mẹt
    iểuđường t
    ổnghợpsur
    fact
    ant Bệnhmàngt
    rong.
    -Tr
    ẻbị
    lạnh t
    iêut
    hụOxy Suyhôhấp
    2.
    2.Chẩnđoánxácđị
    nh:dựav
    àokhám l
    âm sàng
    2.
    2.1.Tì
    m cácdấuhi
    ệusuyhôhấp:
     Thởnhanh60l
    ần/
    phúthoặct
    hởchậm <30l
    ần/phút
     Cơnngừngt
    hở>20gi
    âyhoặc<20gi
    ây,kèm nhị
    pti
    m gi
    ảm <100
    l
    ần/phút
    .

    127
     Rútl
    õm ngực.
     Phậpphồngcánhmũi
    .
     Thởr
    ên(
    thìt
    hởr
    a).
     Tí
    mtr
    ungt
    âm.
     SaO2<90%.
    2.
    2.2.
    ChỉsốSi
    lver
    man:
    Dấuhi
    ệu 0đi
    ểm 1đi
    ểm 2đi
    ểm
    Di
    độngngựcbụng Cùngchi
    ều Ngượcchi
    ều Ngượcchi
    ềur
    õ
    í
    t
    Rútl
    õm hạsườn Không Í
    t Nhi
    ều
    Rútl
    õm hỏm ức Không Í
    t Nhi
    ều
    Phậpphồngcánh Không Í
    t Nhi
    ều
    mũi
    Ti
    ếngr
    ênt
    hìt
    hởr
    a Không Í
    t Nhi
    ều
    <4đi
    ểm:
    Khôngsuyhôhấp
    5-7đi
    ểm:
    Suyhôhấpt
    rungbì
    nh
    >8đi
    ểm:
    Suyhôhấpnặng
    2.
    2.3.Đovàt
    heodõiSaO2(
    <90%)
    Bìnhthườngnhịpt hởcủat r
    ẻsơsi nhlà40-60lần/phút,khôngrútlõm
    l
    ồngngực, khôngthởrênởt hìthởra;
    tuynhiênởtrẻsinhnon/nhẹcân( tr
    ẻsơ
    sinhsinhradưới 37tuầnt uổihoặccânnặngkhi đẻdưới 2500g)đôi khi
    cót hể
    cór útlõm lồngngựcnhẹ,v àthỉnhthoảngcókhoảngngừngt hởkhoảngv ài
    giâycũngl àdấuhi ệubì nhthường.Khiđếm nhị pthởt hìphảiđếm đủt rong
    vòng1phút ,bởivìtr
    ẻcót hểthởkhôngđềut r
    ongv àikhoảngkhắcngắn( có
    thểlêntới80l ần/
    phút).Nếukhôngchắcchắncầnđếm l ạilầnnữa.
    2.
    3.Khám cậnl
    âm sàng:
    - Côngt
    hứcmáu,
    cấymáu:nếunghinhi
    ễm khuẩnhuy
    ết.
    - Xquangtim phổi
    :Tì
    mtổnt
    hươngphổi(Trànkhímàngphổi,
    Viêm phổi
    ),v
    ị
    tr
    ínộikhíquản.4mứcđộXquangphổicủabệnhmàngtrong:
    I
    :hì
    nhảnhl
    ưới
    hạtnhỏr
    ảir
    ác,
    phổi
    nởt
    ốt
    I
    I:hì
    nhảnhlướihạtr
    ảir
    ácv
    ớikhíphểquảnđồmứcđột
    rungbì
    nh,
    giảm
    t
    hểtíchphổi

    128
    I
    II
    :hì
    nhảnhl
    ưới
    hạtl
    ant
    oả,
    xoábờt
    im,
    khíphểquảnđồnổi
    bật
    I
    V:mờcả2bênphổi(
    Phổi
    trắngxoá)
    - Khímáuđộngmạch:
    Khi
    suyhôhấpt
    hấtbại
    với
    thởOxyquamũi
    .
    - Hy peroxiatest
    :NếuSaO2 <85% ởkhítrờiv
    àOxy gen100%,cầnl àm
    hyper
    oxi
    at estđểphânbi
    ệtnguy
    ênnhânsuyhôhấpdophổihayti
    m bẩm sinh
    tí
    m.Đokhímáuđộngmạchkhibệnhnhit hởkhítr
    ờiv
    à15phútsaukhit hở
    Oxygen100%( Bảng2)
    .
    Hy
    per
    oxi
    atest
    Fi
    O2=21% Fi
    O2=100%
    PaO2(
    SaO2) PaO2(
    SaO2)
    Bì
    nht
    hường 70(
    95) >200(
    100)
    Bệnhl
    ýphổi 50(
    85) >150(
    100)
    Bệnhl
    ýthầnki
    nh 50(
    85) >150(
    100)
    Met
    Hb 70(
    95) >200(
    100)
    Ti
    m bẩm si
    nhtím:Chuy
    ểnv ịt
    ríđộng <40(
    <75) <50(
    <85)
    mạchl
    ớn,Hẹpđộngmạchphổi
    Tr
    ongtrườnghợptăngápl
    ựcĐM phổinặng,hyper
    oxi
    atestcót
    hểkhôngphân
    bi
    ệtđượcnguyênnhândophổi
    hayti
    m bẩm sinhtí
    m.
    - Đườnghuyết
    ,Canxi
    - Si
    êuâm t
    im:l
    àti
    êuchuẩnv
    àngchẩnđoánt
    im bẩm si
    nhv
    àtăngápl
    ựcĐM
    phổi
    2.
    4.Chẩnđoánphânbi
    ệt:
    - Cácbệnhl
    ýnguyhi
    ểm cót
    hểchẩnđoánnhanh.
    Dấuhi
    ệu Cầnl
    àm Nguy
    ênnhân
    Lồngngựccăngphồng1bên Transi
    l
    umi
    nat
    ion, Xquang Tràn khímàng
    kèm r
    ìràoPNgi
    ảm phổi phổi
    Bụng l
    õm,rìrào PN gi
    ảm 1 Xquangphổi Thoátv
    ịhoành
    bên.Ti
    m bịđẩylệchbênđối
    di
    ện
    Búkém khót hở.Khóchồng, Đặtcathet
    ermũi2 bên: Tị
    tmũi
    sau
    khôngkhóc t
    ím khôngv
    àođược
    Tr
    ào nước bọt
    , dị
    ch nhày Đặtsonde dạ dày
    :không TeoThựcquản

    129
    nhi
    ềuởmũi
    ,mi
    ệng v
    àođủchi
    ềudài
    ,vướng
    2.
    5.Chẩnđoánnguy
    ênnhân
    Nếucóbấtcứdấuhi ệunàokhácbiểuhiệnkhóthởthìxem nguy
    ên
    nhâncóphảidođẻnon/ nhẹcân,dongạt
    ,donhiễm khuẩnhuyết
    ,hoặcdo
    gi
    angmaibẩm si
    nhhaykhôngvàti
    ếptụcđi
    ềutr
    ịkhóthở.
    Nếunhịpt hởtr
    ên60lần/phút,t
    ímtáitr
    ungtâm (ngaycảkhit
    rẻv
    ẫn
    đangthởoxyl i
    ềucao)nhưngkhôngcór útl
    õm lồngngựchoặcthởrí
    tởthì
    thởr
    at hìcầnnghĩt
    ớidịt
    ậtt
    im bẩm si
    nh
    BẢNGCHẨNĐOÁNNGUYÊNNHÂNGÂYSUYHÔHẤPTHƯỜNGGẶPỞTRẺ
    SƠSI
    NH
    Dấu hi
    ệu l
    âm
    Bệnhl
    ý Tuổit
    hai sàng/Cậnl
    âm Tiền sử sản Xquang
    sàng khoa
    Đẻ non/ đủ Suy hô hấp Đẻ non, Lướihạt
    ,khí
    Bệnh màng t
    háng sớm sausi
    nh Ngạt phếquảnđồ
    tr
    ong
    Gi
    à/đủt
    háng Lồng ngực Nước ối Xẹpxenkẽứ
    căng, nhuộm xanh.Ngạt
    . khí t
    ừng
    phân xu trên vùng
    Hí
    tphânsu da,móng t ay
    ,
    chân ,cuống
    rốn
    Đẻ non/
    đủ Sốt/ hạ t hân Vỡ ối sớm. Mờ dạng
    t
    háng /già nhi
    ệt.vàng da Nướcốibẩn. đốm/ Khí
    t
    háng sớm Mẹnhiễm phếquảnđồ
    Vi
    êm phổi
    Công thức khuẩn
    máu:Bạchcầu
    /
    Đủtháng/Đẻ Lồng ngực Hítphân xu. Rấtcógi
    átr
    ị
    Tr
    àn khí non căng Có hồisức chẩnđoán
    màngphổi 1bên,bụng hô hấp t
    uần
    chướng. hoàn
    Transil
    uminati
    on(+)
    Đẻ non/ đủ Thở nhanh,í
    t Si
    nhmổ. Tăng đậm

    130
    Thở nhanh t
    háng khicó suyhô Kẹp r
    ốn mạch máu
    thoángqua hấpnặng m
    phổi
    , r ãnh
    u
    l
    iênt
    hùy
    ộ
    n
    Dấu hi
    ệu l
    âm
    Bệnhl
    ý Tuổit
    hai sàng/Cậnl
    âm Tiền sử sản Xquang
    sàng khoa
    Nont
    háng Cơnngừngt
    hở Phổi sáng
    Cơn ngừng >20giây bì
    nhthường
    thở
    Trào ngược Đẻ non/ đủ Tím từng cơn Si
    êu âm
    dạ dàythực t
    háng saubú,ănv ào bụng, 3lần
    quản nônsữa tr
    àongược/
    5phút
    Mọi
    tuổi
    thai Suy hô hấp Bóngti
    mto.
    Ti
    m bẩm hiếm khi< 4 Tuần hoàn
    si
    nh giờ sau sinh, phổi
    /
    không có r út
    Si
    êuâm t
    im
    l
    õm l ồngngực
    hoặc thở r
    ítở
    thìt
    hởr a

    131
    LƯUĐÒCHẨNĐOÁNNGUYÊNNHÂNSUYHÔHẤP

    SUYHÔHẤP

    Đặtt
    hôngmũidạdày

    KHÔNGVÀO: BÌ
    NHTHƯỜNG VƯỚNG,
    CUỘN:

    Tị
    tmũi Teot
    hựcquản

    (
    +) (
    -)
    Rìr
    àoPN

    mộtbên

    XQphổi

    Thoátvị Nguyên Nguyên


    Tr
    ànkhí Nguyên
    hoành nhântại nhân Ti
    m bẩm
    màngphổi nhân
    phổi tr
    ung sinh
    ương khác

    Vi
    êm phổi Ngạt Tràongược
    Xuấthuyết dạdày
    Vi
    êm phổihí
    t
    não thựcquản,
    Bệnhmàngtr
    ong
    nhiễm khuẩn
    Vi
    êm màng huyết,t
    hiếu
    não máu,

    132
    Nếucáccơsởyt ếcóphươngti
    ệnthựchiệncácxétnghi
    ệm nhưXquangt
    im
    phổi
    ,khímáu,
    chúngtacóthểápdụnglưuđồdướiđây

    Xquangt
    im phổi
    (
    +)
    (
    -)

    Nguyênnhân
    phổi
    /t
    im
    (
    -)
    Khímáuđộng
    (
    +)
    mạch,
    Hyper
    oxi
    atest -Ngạt

    Nguyênnhân -NN nhândo


    phổi
    /t
    im TKTW

    (
    -) -Bấtt
    hường
    Hb
    (
    +)
    Ki
    ểm soátnhiễm - Nguy
    ên
    Nhi
    ễm khuẩn khuẩnhuy ết nhân chuy
    ển
    huyết
    ,hạđường Đườnghuy
    ết
    huyết
    ,đahồng
    cầu (
    -)

    Nguyênnhânt
    im (
    +)
    Tăngápl ựcĐM ECG,
    siêuâm t
    im
    dảidẳng

    133
    CÁCNGUYÊNNHÂNGÂYNGỪNGTHỞSƠSI
    NH

    Nhi
    ễm khuẩnSS Gi
    ảm cungcấpOxy
    Hạt
    hânnhi
    ệt Nhi
    ễm khuẩnhuy
    ết, Gi
    ảm Oxymáu

    Thi
    ếumáu

    Sốc

    CƠNNGỪNGTHỞ

    Đẻnon

    Rốil
    oạnchuy
    ểnhóa Thuốc TKt
    rungương

    HX
    ạửt
    đườnghuy
    ết Mẹ-t
    hai ngạt
    /phùnão
    3. rí:
    H
    3.
    1ạCa
    Nguy
    ênt
    ắcchí
    nh: Xuấthuy
    ếtnão

    - Thôngđườngt
    hở.
    - CungcấpOxy
    .
    - Đi
    ềut
    rịnguy
    ênnhân.
    - Đi
    ềut
    rịhổt
    rợ.

    I
    II
    .ĐI
    ỀUTRỊ
    Dùngbóngv
    àmặtnạhồisứcngaychot
    rẻnếut
    rẻ:
     Khôngt
    ựthởngaycảkhicókí
    cht
    hích;
    HOẶC
     ThởngápHOẶC

    134
     Nhị
    pthởdưới20l
    ần/
    phút
    .
    Nếutr
    ẻđẻnoncócơnngừngthở:Kí
    chthí
    chtr
    ẻbằngcáchxoavàol
    ưngtr
    ẻ
    tr
    ongvòng10gi
    ây;Nếutrẻkhôngthểtựthởsaukhikícht
    hícht
    hìphải
    dùngbóngv
    àmặtnạhồisứctr
    ẻ;
    3.
    1.Thôngđườngt
    hở:
    Hútđờm r
    ãimi
    ệng,
    mũi
    .
    Thườngđặtt r
    ẻnằm đầucaođểgi
    ảm sứcépbụngv
    àocơhoành.Dẫnl
    ưudạ
    dàygiảm chướngbụng.
     Thoátvị
    hoành:nằm nghi
    êngbênt
    hoátv
    ị,nếusuyhôhấpsớm sausanh:
    đặtnội
    khíquảngiúpthở.
     Teot
    hựcquản:
    nằm đầucao,
    hútt
    úicùngt
    rênl
    i
    ênt
    ục
     Tắcmũisau:Đặtốngthôngmi
    ệngtỵhầu,hútđờm mũimiệng,thởqua
    đườngmiệng.Cầnhội
    chẩnchuyênkhoaTaimũihọngcanthiệp
    3.
    2.CungcấpOxy
    :
    - Mụct
    iêu:
    Gi
    ữ SaO2=90–96%(
    PaO2=50–80mmHg)
    Ant
    oànbệnhnhân,
    tránhngộđộcOxy
    - Nguy
    ênt
    ắc:
    DùngnồngđộOxyt
    hấpnhấtcóhi
    ệuquả.
    Fi
    O2=100%nếut
    rẻt
    ímt
    ái.
    Khi
    trẻhếtt
    ím,
    giảm dầnFi
    O2

    135
    LƯUĐỒXỬTRÍSUYHÔHẤP

    SUYHÔHẤP

    Thởnhanh, Ngừngt
    hở
    Rútl
    õm l
    ồngngựcnặng,
    rên,
    tím
    SaO2<90% Cơnngừngt
    hở+chậm nhịpt
    im Thởnấc

    ThởNCPAP ĐặtNKQ
    CầnFi
    O2>40% Fi
    O2:>40% Gi
    úpt
    hở
    Oxy P=4-5cmH2O
    cannula
    SaO2>90%
    Fi
    O2mỗi
    10% 60%

    Ápl
    ựcmỗi
    1cm  6cm H2O
    Fi
    O2mỗi
    5% 40%

    SaO2<90%
    Ápl
    ựcmỗi
    1cm  3cm H2O

    3.
    3. Đi
    ề
    utr
    ị nguy
    ênnhân
    Bệnhcầncant
    hiệpngoạikhoa:
    Thoátvịhoành,Teothựcquản,t
    ắcmũisau,Pier
    reRobin(cằm l
    ẹm,chẻvòm,
    l
    ưỡitụtrasau).Trẻkhócbấtt
    hường,t
    hởcótiếngrí
    tthanhquản:Hộichẩnt
    ai
    mũihọng.
    BệnhNộikhoa:
     Trànkhímàngphổichènép:CấpcứuNộikhoa:Chọchútkhímàngphổi
    ,
    dẫnlưu
     NgộđộcMor phi
    n:Naloxone0.1mg/kg/
    lầnTM,,cót
    hểl
    ặpl
    ạisau30
    phútnếusuyhôhấpchưacảithi
    ện(chưatựthở)
    .
     Cơnngừngt hở/sinhnon:Caf
    fei
    n7%:Li
    ềut
    ấncông20mg/ kgTM,duytr
    ì
    5mg/kg/ngàyTM hoặcuống,ngưngkhibệnhnhihếtngừngt hởhoặc
    tuổi
    thai
    >34t uần.NếukhôngcóCaf
    fei
    ncóthểdungTheophyl
    l
    innhưng

    136
    l
    ưuýnguycơngộđộccao.Hỗt
    rợhôhấp:t
    hởápl
    ựcdươngl
    i
    ênt
    ụcqua
    mũi
     Bệnh màng t
    rong:Thở áp l
    ực dương l
    i
    ên t
    ục qua mũi
    ,gi
    úp t
    hở,
    Surf
    act
    antt
    haythế.
    ChỉđịnhSurfact
    antt
    haythế:Đểduyt rìSpO2 >90% (PaO2 >50
    mmHg)cần:Thởápl ựcdươngl i
    êntụcquamũi :Fi
    O2 40%,P6
    cmH2Ov àKhímáu:a/APO2<0,36kéodài>30’đốivớitr
    ẻcânnặng
    ≤1250grhoặccóchỉđịnhđặtnộikhíquảnthởmáyđốiv ớit
    rẻcân
    nặng>1250gr.
    Li
    ều:
    100mg/
    kg/
    li
    ều.
     Tràongượcdạdàyt hựcquản:Nằm đầucao,Chi athànhnhi
    ềubữaăn
    nhỏ,Metochl
    oprobamide0,1mg/ kg/l
    iều,mỗi6gi ờ,20phúttr
    ướcăn,
    l
    àm đặcsữa,AntiH2(Ci meti
    dine,Raniti
    dine)hoặcthuốcứcchếbơm
    prot
    on(Omeprazole)khibịv
    iêm thựcquảndot ràongượcdạdàythực
    quảnnặng.

    3.
    4Đi
    ềut
    rịhổt
    rợ.
    3.
    4.1.
    Cảit
    hiệnl
    ưul
    ượngmáuđếnphổi
    :
    - Sốc:
    Bồi
    hoànt
    hểt
    ícht
    uầnhoàn(
    Nat
    ri
    chl
    orur
    e0,
    9%10–20ml
    /kg/
    giờ)
    - Đi
    ềut
    rịt
    hiếumáu:
    Xem bài
    truy
    ềnmáu
    - Điềut
    rịđahồngcầu:Hct>65%(
    máutĩnhmạch)
    :đahồngcầu độnhớt
    máutăng t ắcmaomạchphổi Suyhôhấp,cóchỉđị
    nhthaymáu1
    phần.
    - Toanchuyểnhóanặng(pH<7.
    2vàPaCO2<40mmHg:chỉbùBi
    car
    bonat
    e
    4,
    2%khitoanchuy
    ểnhóanặngv
    àkhôngkèm t
    oanhôhấp.
    3.
    4.2.
    Giảm t
    iêut
    hụOxy
    :
    -Đảm bảothânnhi
    ệt:Tr
    ẻnênđặtt
    rongmôit
    rườngnhi
    ệtđộ >25
    C
    (l
    ồngấp,
    giườngsưởi
    ).
    -CungcấpOxyẩm ấm
    -Cungcấpđủnănglượng:50-100kcal /kg/ngày.Tr
    ẻsuyhôhấpnên
    tạm nhị
    nănđườngti
    êuhóa,truyềntĩnhmạcht heonhucầu.Theodõiđường
    huyếtvàgi
    ữởmức>50mg/ dl
    ( Xem bàihạđườnghuy ết
    ).
    3.4.
    3.Khángsi
    nh:Suyhôhấpkèm vỡốisớm,nướcốihôi
    ,mẹsốtt r
    ướcsanh
    hoặckhóphânbiệtgi
    ữavi
    êm phổiv
    ớicácnguyênnhânkhác:khởiđầubằng

    137
    Ampi
    cil
    l
    inv
    àCef
    otaxi
    m hoặcGent
    amy
    cin.
    I
    V.PHÒNGBỆNH
    -Thựchi
    ệnt
    ốthồi
    sứcphòngsanh,
    xửt
    ríngạt
    .
    -Phòngngừahí
    tsặc,
    chốngt
    ràongược.
    -SửdụngCort
    icoi
    dtrướcsanhchobàmẹmangt hai24–34t uầncónguycơ
    sẽsanhnontr
    ong7ngàyt ớiphòngngừabệnhmàngt r
    ongởtrẻsơsinh:Dùng
    2liềuBet
    amet
    hasone12mg( TB)mỗi24giờhoặc4liềuDexamethasone6mg
    (TB)mỗi12gi
    ờ.

    CÂUHỎILƯỢNGGI
    Á
    1.Nêucácdấuhi
    ệusuyhôhấpsơsi
    nh?
    2.Bắtchéocácdấuhi
    ệuv
    àbệnhl
    ýsau:

    Dấuhi
    ệu Bệnhl
    ý
    (1)Lồngngựccăngphồng1bênkèm phếâm A.
    TeoThựcquản
    giảm
    (
    2)Bụnglõm,phếâm gi
    ảm 1bên.Ti
    m bịđẩy B.Tị
    tmũi
    sau
    l
    ệchđối
    bên
    ( hở.Khóchồng,khôngkhóc C.Thoátv
    3)Búkèm khót ịhoành
    t
    ím
    (
    4)Tr
    àobọtnhi
    ềuởmũi
    ,mi
    ệng D.Tràn khímàng
    phổi
    E.Ti
    m bẩm si
    nh
    3.Tr
    ẻsi
    nhnont hườngngừngthởdonãochưat
    rưởngthành,hãynêucác
    nguy
    ênnhânkháccóthểgâyngừngt
    hởởnhóm t
    rẻnày?
    4.Bệnhl
    ýthườngcóbi
    ếnchứngt
    rànkhímàngphổi
    nhi
    ềunhấtl
    à?
    5.Hì
    nhảnhXquangđi
    ểnhì
    nhcủat
    rẻsi
    nhnonbệnhmàngt
    rongl
    à?

    138
    NUÔIDƯỠNGTRẺSƠSI
    NH
    TS.Phạm XuânTú
    Mụct
    iêu

    1.Tr
    ìnhbàyđượcnhucầudinhdưỡngcủat rẻsơsi
    nh.
    2.Nêucáchnuôidưỡngbằngđườngmi ệngởt r
    ẻsơsinh.
    3.Tr
    ìnhbàycáchnuôidưỡngđườngtĩnhmạchbổsungvànuôidưỡng
    đườngtĩ
    nhmạchhoànt oàn:chỉđị
    nh,đườngtr
    uyền,dị
    cht
    ruyền.

    Nộ
    idung

    Nhucầucủat rẻsơsinh
    1.1Nănglượng
    Ởđiềukiệnnhiệtđộbìnht
    hưòngnhucầunăngl
    ượngtốit
    hiểucủatr
    ẻlà50-
    60kcal
    /kg/24giờ.Nhucầunàyphụthuộcvàosựvậnđộngcủatr
    ẻ,sựhôhấp,
    ..
    .

    Đểtăngcân15g/24giờvềmặtlýt
    huy
    ếtphảicungcấpthêm chot
    rẻtừ45-
    60kcal/
    kg/24gi
    ờ.Trongđókhoảng50% dướidạngli
    pit
    ,10% dướidạng
    pr
    otei
    n,40%dướidạngđường.

    Nhucầu/
    kg/24gi
    ờ Tr
    ẻđủt
    háng Tr
    ẻđẻnon

    Năngl
    ượng(
    kcal
    ) 100-140 110-160

    Pr
    otei
    n(g) 1,
    8-3,
    6 2,
    9-4

    Đường(
    g) 3,
    5-9 4-9

    3,
    6-13 8-22

    Lượngdị
    ch(
    ml) 150-180 130-200

    Nhucầudi
    Bảng: nhdưỡngcuốit
    uầnt
    hứnhất
    .
    1.
    2.Prot
    ein
    Nhucầulýt
    huy
    ếtl
    à4g/
    kg/
    24gi
    ờ.

    Tr
    ongnuôidưỡngđườngt
    ĩnhmạchl
    ượngpr
    otei
    nkhôngnênquá2g/
    kg/
    24

    139
    gi
    ờvìnếuv
    ượtquádễgâynênt
    ìnht
    rạngt
    oanchuy
    ểnhoá.

    Tr
    ongquát
    rì
    nhnuôidưỡng,đểđiềuchỉnhl
    ượngpr
    oti
    dđưav
    àot
    acầnchú
    ýđếnur
    emáuvàcânnặngt heobảngdướiđây

    Ur
    emáu Tăngcânt
    ốt Tăngcânkhôngt
    ốt

    >3-
    4mmol
    /l Gi
    ảm pr
    otei
    n Tăngnăngl
    ượng

    <3-
    4mmol
    /l Khôngt
    hayđổi Tăngpr
    otei
    n

    1.3.Lipi
    d
    Chiếm 40-60% năngl
    ượngcungcấpchot
    rẻ.Tr
    ẻcầna.l
    i
    nol
    eic,a.al
    pha
    l
    inolei
    c,a.béokhôngnochuỗi
    dài
    .

    Trongnuôidưỡngđườngt ĩ
    nhmạchl ượngli
    pidkhôngquá3-4g/kg/
    24gi ờ,
    l
    ượngnàycầnphảigiảm trongtr
    ườnghợptrẻđẻr ấtnonvàvàngdav ìaxit
    béotựdocạnht r
    anhvớibil
    ir
    ubi
    nkhigắnvớialbumin.Nócònảnhhưởngt ới
    sứccảnmaomạchphổi (
    tăngsứccảnmaomạchphổi t)
    .

    1.
    4Đường
    Nhucầuphụt
    huộcv
    àot
    ổngsốnăngl
    ượngcầnt
    hiếtchot
    rẻ.

    Trongnuôidưỡngđườngtĩnhmạch,đườngđượcsửdụngdướidạngdung
    dịchgl
    ucoza10-12%quađườngtĩ
    nhmạchngoạibiênvớisựki
    ểm soátchặt
    chẽđườngmáuđểt ránht
    ănghoặcgiảm đườngmáu.

    Trẻđẻrấtnonthườngcóhi
    ệntượngt
    ăngđườngmáunênnồngđộ
    gl
    ucozacủadịchtr
    uyềnthườngthấp,
    cókhi
    phảit
    ruy
    ềndungdị
    chgl
    ucoza
    5-
    7,5%.
    1.
    5Vi t
    aminv àmuốikhoáng

    Vi
    tami
    n Đẻnon Đủt
    háng

    /ngày Đườngmi
    ệng Đườngt
    ĩnh Đườngmi
    ệng Đườngt
    ĩnh
    mạch mạch

    Vi
    tami
    nA(
    µgUI
    ) 65-135 65-130 120 240

    Vi
    tami
    nD(
    IU) 400 260 300 400

    140
    Vi
    tami
    nE(
    mg) 9-18 3-6 7-15 10

    Vi
    tami
    nK(
    mg) 0,
    05 0,
    1 0,
    05 0,
    2

    Vi
    tami
    nC(
    mg) 35-
    50 35

    Vi
    tami
    nB1(
    mg) 0,
    2-0,
    7 0,
    3-0,
    8 0,
    3 1,
    2

    Vi
    tami
    nB2(
    mg) 0,
    3–0,
    8 0,
    4–0,
    9 0,
    4 1,
    4

    Vi
    tami
    nB6(
    mg) 0,
    3-0,
    7 0,
    3–0,
    7 0,
    3 1

    Vi
    tami
    nB12(
    µg) 0,
    3–0,
    7 0,
    3–0,
    7 0,
    3 1

    Axi
    tfol
    i
    c(mg) 50 40-60 25-40 140

    Muốikhoáng

    /kg/ngày Đườngmi
    ệng Đườngt
    ĩnh Đườngmi
    ệng Đườngt
    ĩnh
    mạch mạch

    Nat
    ri(
    mmol
    ) 2-4 2-4 2-3 2-3

    Kal
    i(mmol
    ) 2-3 2-3 2-3 2-3

    Canxi
    (mg) 120-230 60-90 130 60-70

    Phopho(
    mg) 60-
    125 40-70 45 40-
    45

    Magi
    e(mg) 7-15 4-7 7 5-7

    Ki
    mloại/ngày

    Kẽm (
    µg) 800-1000 400 800 250

    Sắt(
    mg) 1   1  

    nhucầuvi
    Bảng: tami
    nvàmuốikhoáng.
    1.
    6 Lượngdungdị
    ch

    Tuổi Đẻnon(
    ml/
    kg/
    24gi
    ờ) Đẻđủt
    háng(
    ml/
    kg/
    24gi
    ờ)

    1ngày 60 70

    141
    2ngày 70 80

    3ngày 80 90

    4ngày 90 110

    5-
    7ngày 100-
    120 130

    2t
    uần 140-
    170 130-
    160

    nhucầudị
    Bảng: cht
    rongnhữngngàyđầut
    iêncủat
    rẻ.
    Nhucầudị
    chnàybaogồm cả:
    Thuốct
    iêm
    Dị
    cht
    rongcat
    het
    èr,
    dâyt
    ruy
    ền.
    Cácsảnphẩm máu.
    Nhucầut
    ăngt
    rongt
    rườnghợp:
    Chi
    ếuđèn(
    +20%)
    ,lồngấp(
    10%)
    Đái
    nhi
    ều(
    đái
    đường,
    mấtpr
    otei
    n,dùngcaf
    ein)
    ,bài
    tiết(
    sondedẫnl
    ưu)
    Gi
    ảm nhi
    ềuhơn5%t
    rọngl
    ượngcơt
    hể/
    24gi
    ờtr
    onghai
    ngàyđầu
    Gi
    ảm nhi
    ềuhơn15%t
    rọngl
    ượngcơt
    hể/
    24gi
    ờtr
    ongnhữngngàyt
    iếpt
    heo
    Tỷt
    rọngnướct
    iểul
    ớnhơn1010t
    rong3l
    ầnl
    i
    ênt
    iếpkhôngcầncódấuhi
    ệu
    mấtnước.
    Nhucầugi
    ảm t
    ới50-
    60ml
    /kg/
    24gi
    ờtr
    ongt
    rườnghợp:
    Saungạtchusi
    nh
    Suyt
    im
    Cònốngđộngmạch
    Khônggi
    ảm cânt
    rongnhữngngàyđầut
    iên
    Tỷtrọngnướcti
    ểunhỏhơn1.003t
    ronglần3thửl
    iênt
    iếp.Trongtr
    ườnghợp
    này
    , l
    ượngdịchl
    à30/ml/
    kg/24giờcộngvớil
    ượngnướctiểu(đánhgi
    á8giờ
    /1lần)
    Suyt
    hận(
    khôngdogi
    ảm khối
    lượngt
    uầnhoàn)
    .
    2.Nuôidưỡngtĩ
    nhmạchbổsung(
    mộtphần)
    :
    2.1.Chỉđị
    nh:

    Khit
    rẻănbằngđườngmi
    ệngkhóăn,
    cụt
    hểl
    à:
    - Tr
    ẻđẻnonnhỏhơn2000gkhôngnhậnđủ40kcal/
    kg/
    24gi
    ờbằngđường
    miệngt
    rong3ngàyđầu.

    142
    - Tr
    ẻsơsi
    nhđủthángkhôngnhậnđủl
    ượngdị
    chcầnthi
    ếttr
    ong3ngàyđầu.
    Đườngt
    ruyềnt
    hườngdùngđườngtĩ
    nhmạchngoạibi
    ên.

    Chúý:Cungcấpđườngmỡđạm bằngđườngt
    ĩnhmạcht
    ớikhiđứat
    rẻăn
    được 60mlsữa/
    kg

     Chúýcáchnuôidưỡng
    -Đối
    vớitr
    ẻ<33t uầnt
    uổi
    :

    Nuôidưỡngđườngtĩ
    nhmạchtr
    ongnhữngngàyđầu,sauđóbắtđầuchoăn
    quasondevớil
    ượngsữatừ10-
    20ml/
    kg/24gi
    ờ,tăngdần,t
    heodõisựthí
    ch
    nghi
    củabộmáyt i
    êuhoá

    -Đốiv
    ớit
    rẻ>33t
    uầnt
    uổi
    :choănsữa,l
    ượngt
    ăngdầnquasonde,đổt
    hìa,
    búmẹ.

    2.
    2.Thànhphầndị
    cht
    ruy
    ền

    Khôngcầnt hi
    ếtt
    ruyềnphotpho,v
    itami
    nv ày ếutốvilượng.Khôngcầncho
    canxihàngngàyvìcóthểgâyhoạitửtạichỗ,chỉdùngtrongtr
    ườnghợpsuy
    giáptr
    ạngthứphátdothiếuoxy,t
    rẻđẻnon, cóhộichứngsuyhôhấp, mẹbị
    đáiđường.

    3.Nuôidưỡngđườngt
    ĩnhmạchhoànt
    oàn:
    3.
    1 Chỉđị nh:
    Saumổcắtr
    uột
    Vi
    êm r
    uộthoại
    tử
    Tắcr
    uộtphânxu…
    3.
    2 Đườngt r
    uy ền:
    - Tĩ nhmạchngoại bi
    ên
    - Cat hétèrtrungt âm nếucầnt hiết
    :đườngt ĩ
    nhmạchr ốn,t
    ừt ĩ
    nhmạch
    dưới dav àot ớitĩ
    nhmạchchủ.
    3.3 Thànhphầndị cht r
    uyền:
    - Pr oti
    d:t r
    ẻđẻnoncót hểchot ừngày1-2sauđẻ, 1g/
    kg/24giờ;t
    ăngdầnlên
    2-2,
    5g/ kg/24h, chúýtheodõi ur
    emáu
    - Lipid:t r
    ẻđẻnonchongày3- 4sauđẻ,0,5g/kg/24giờ;t
    ăngdầnl ênđến2-
    2,
    5g/ kg/24giờ.Chúýt rong1sốt r
    ườnghợpcầnhạnchếl ipid(
    phầntr
    ên)
    - Đi ệngi ải:t
    uỳt huộcv àot ừngtr
    ườnghợp,dựat rênkếtquảcậnl âm sàng,
    khoảng:
    Nacl: 2-4mmol/kg/24giờ

    Kcl
    : 1-
    3mmol
    /kg/
    24gi
    ờ

    143
    Canxi
    gluconat
    : 1-
    3mmol
    /kg/
    24gi
    ờ.

    Phophathữucơ:
    G1P 1-
    2mmol
    /kg/
    24gi
    ờ.

    Ởt
    rẻđẻr
    ấtnon,
    hạnchếkal
    itr
    ongnhữngngàyđầusauđẻ

    3.
    4 Chúý :
    - Canxiv àphosphocót hểt rộnlẫntrongcùngmộtdungdị chvìởđâylà
    phosphathữucơkhônggâykếtt ủa.
    - Lipidkhôngđượct r
    ộnlẫnv ớicácdungdị chkhác.Dùngchạcchữyđểnối
    với cácđườngt
    ruyềnchính.Lipi
    dđượct r
    uy ềnv
    ớinồngđộ10%t r
    ong24gi
    ờ.
    - Vitaminvàcácyêútốvilượng:
    +)Vi
    tami
    ntant
    rongdầu(
    vit
    int
    ra)
    :1ml
    /kg/
    24gi
    ờphat
    rongdungdị
    cli
    pid.
    +)Vi
    tami
    ntant
    rongnước(
    sol
    uvi
    t)
    :1ml
    /kg/
    24gi
    ờphat
    rongdị
    cht
    ruy
    ền
    +)Vi
    lượng(
    inzol
    en)
    :0,
    5-1ml
    /kg/
    24gi
    ờ.
    3.
    5 Theodõi
    :
    Lâm sàng:
    - Cânhàngngày(2lần/
    ngày)
    .
    - Xem cóphùkhông?
    - Ki
    ểm tr
    alượngnướcti
    ểuvàphân.
    Cậnl
    âm sàng:
    - 1ngày/1lầnki ểm t r
    a:glucose, Ca, ĐGĐ.
    - 3ngày/1l ầnki ểm t r
    a:khítrongmáu,t ỷtrọng,nướctiểu,Al
    bmáu,Pr ot
    id,
    l
    ipi
    d.
    - 1tuần/1l ầnki ểm tra:bil
    ir
    ubin, tr
    anasaminase,créat
    ini
    n,ure,
    phospho.
    3.
    6 Chúý :
    - Nồngđộgl ucozacủadị cht r
    uy ềnt hayđổidựatrênkhảnăngchị uđựngcủa
    đứatrẻ.Cót hểgặpt ănghoặcgi ảm đườngmáuởnhữngt r
    ẻbịbệnhnặng,
    đườngni ệugâyt ăngbài ni
    ệut hẩm t hấu.
    - Cầngiảm li
    pidt rongcáct rườnghợpsau:
    +Tăngbi
    l
    irubi
    nmáu,
    lượngl
    i
    pidt
    ốiđal
    à0,
    5-1g/
    kg.
    +Tr
    igl
    yxer
    itmául
    ớnnhơn1,
    7mmol
    /l,
    li
    pidl
    à1g/
    kg/
    ngày
    +Tr
    igl
    yxer
    itmául
    ớnhơn2,
    8mmol
    /l
    ,ngừngt
    ruy
    ềnl
    i
    pid
    - Ngừngtruyềnpr
    otei
    n(aa)khicót
    ắcmậtgặpởkhoảng30- 50%t rẻđẻrất
    noncónuôidưỡngtĩ
    nhmạchhoànt oàn)
    .Chỉchẩnđoánkhiloạit
    rừhếtcác
    nguyênnhântắcmậtkhác.Tiênl
    ượngt ốtkhingừngt r
    uyềnv àănbằng
    đườngmiệng.

    144
    3.
    7.Bi
    ếnchứngnuôidưỡngđườngt
    ĩnhmạch:

    -Nhi
    ễm khuẩn
    -Tăngđườnghuy
    ết®mấtnướcdot
    ăngápl
    ựct
    hẩm t
    hấu,
    hônmê
    -Gi
    ảm đườnghuy
    ết
    -Tắcmạch
    -Vàngda,
    tăngmengan,
    tắcmật
    …
    Nuôidưỡngbằngđườngmiệng:
    - Nuôidưỡngbằngđườngmiệng:ănt
    ăngdần,
    ítmột
    ,phảichúýt
    heodõikhả
    năngti
    êuhoácủatr
    ẻ.
    Thídụ

    <1000g Khởi
    đầu10ml
    /24gi
    ờ,t
    ăngmỗi
    ngày10ml

    1001 – Khởi
    đầu20ml
    /24gi
    ờ,t
    ăngmỗi
    ngày20ml
    1250g

    1250 – Khởi
    đầu30ml
    /24gi
    ờ,t
    ăngmỗi
    ngày30ml
    1500g

    1501 – Khởi
    đầu40ml
    /24gi
    ờ(5ml
    x8bữa)
    ,tăngmỗi
    ngày40ml
    1750g

    1751 – Khởi
    đầu60ml
    /24gi
    ờ(7-
    8ml
    x8bữa)
    ,tăngmỗi
    ngày40ml
    2000g

    2001 – Khởiđầu70ml
    /24gi
    ờ(10mlx7bữa)
    ,tăngmỗingày5ml
    /
    2250g bữa

    2251 - Khởi
    đầu10ml
    x7bữa,
    tăngmỗi
    ngày10ml
    /bữa
    2500g

    >2500g Khởiđầu10mlx7bữa,sauđót
    ăngt
    hành20ml
    /bữa,
    rồicho
    bútựdonếutr
    ẻti
    êuhoátốt

    - Theodõi sựti
    êuhoácủatrẻ=dịchdạdày,nôn,bụngchướng,
    phân.
    - Chúýđếndị chdạdày,Nếu:
    + còn<10%,dị cht r
    ong:t
    iếptụctănglượngsữanếubụngt r
    ẻkhông
    chướng,khôngnôn

    + còn>10%hoặcbẩn,
    hoặcbụngchướng:ngừngănbằngđườngmi
    ệng

    145
    hoặcgi
    ảm l
    ượngsữa=½ởnhữngbữat
    iếpt
    heonhưngt
    iếpt
    ụct
    heodõi
    .

    Tàil
    iệut
    ham khảo:

    Soi
    nsi
    ntensi
    fspournouv
    eau-
    nes.M.
    Obl
    aden.
    (spr
    inger
    -Ver
    lag)

    146
    TEOTHỰCQUẢNVÀRÒTHỰCQUẢN–KHÍQUẢN

    GS.
    TS.NguyễnThanhLi
    êm
    Mụct
    iêu

    Nêuđượccácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngvàcậnl
    âm sàngđểchẩnđoánt
    eot
    hực
    quản.
    Nộ
    idung

    Tr
    ườnghợpt eot
    hựcquảnđầut i
    ênđượccứusốngởViệtNam l
    ànăm
    1987.Tr
    ongnhữngnăm gầnđâyt ỉlệtửvongđãngàycànggiảm t
    hấptuy
    nhi
    ênnhiềubệnhnhânvẫncònđượcchẩnđoánmuộn

    I
    .PHÂNLOẠI

    Chođếnnaymặcdùcónhi
    ềucáchphânl
    oại,nhưngcáchphânl
    oạicủa
    LaddvàGrossvẫnđượccoil
    àphânloạiki
    nhđiển.LaddvàGrosschiateo
    thựcquảnt
    hành5loại
    (hì
    nh1)
    .

    Loại1:Teogi ánđoạnhaiđầuthựcquảnmàkhôngcót hôngvớikhí


    quản.Trongloạinàyhaiđầut
    hựcquảnthườngcáchxanhauv
    àítcókhảnăng
    nốil
    ạingaythìđầu.

    Loại
    2:Thựcquảnbị
    teogi
    ánđoạn,
    đầut
    rênt
    hôngv
    ớikhíquản

    Loại3:Thựcquảnbịt eogiánđoạn,đầut
    rênl
    àtúicùngt
    ịt
    ,đầudưới
    t
    hôngvớikhíquản.Đâyl
    àloạihaygặpnhất
    .

    Loại4:Thựcquảnbịt
    eogi
    ánđoạn,đầudướit
    hôngv
    ớiphếquảngốc
    bênphải.

    Loại5:Thựcquảnt
    eogi
    ánđoạn,
    cảđầut
    rênv
    àđầudướiđềut
    hôngv
    ới
    khíquản.

    147
    Hì
    nh1.Phânl
    oạit
    eot
    hựcquảnt
    heoLaddvàGr
    oss

    CÁCDỊTẬTPHỐIHỢP

    Teothựcquảnlàdịdạngxảyrasớm trongthờikỳphôithai,v
    ìv ậy
    t
    hườngkèm t
    heodịt
    ậtcủanhi
    ềucơquankhác.Cácdịtậtphốihợpkèm theo

    148
    t
    hườnghằngđị
    nh,tạonênmộtphứchợpcácdịt
    ậtđượcgọit
    heot
    ênđầucủa
    t
    ừngdịt
    ậtlàVACTERI,
    trongđó:

    V:
    Dịt
    ậtcộtsốnghoặcmạchmáu

    A:
    Dịt
    ậthậumônt
    rựct
    ràng

    C:
    Dịt
    ậtt
    im

    TE:
    Ròt
    hựcquản–khíquảnv
    àteot
    hựcquản

    R:
    Dịt
    ậtcủat
    hậnv
    àxươngquay

    L:
    Cácdị
    tậtcủachi

    Ngoàiphứchợpdịtậtkểtrên,còncóthểgặpcácdịt
    ậtkhácnhư:Não
    úngt
    hủy,
    khehởmôi vàvòm miệng,tắct
    átràng…

    I
    I.TRI
    ỆUCHỨNGVÀCHẨNĐOÁN

    2.
    1.Tr
    iệuchứng

    ● Đaốiv àđẻnonlàcácbiểuhiệnthườngthấyởcácbệnhnhânbịteo
    thựcquản.85%sốbệnhnhânt eothựcquảnkhôngcóròv
    ớikhíquản
    l
    àcóđaốiv à35% sốbệnhnhâncór òđầudướithựcquảnvớikhí
    quảncũngcóđaối .Khoảngmộtphầnbasốbệnhnhâncócânnặng
    thấpdưới2500gam (1)
    .
    Vìvậycầnphải
    chúýpháthi
    ệndị
    tậtt
    eot
    hựcquảnt
    rênbệnhnhânđaối
    v
    àđẻnon.

    ● Biểuhi
    ệnnổi bậtcủat rẻngaysaukhisinhlàcóquánhi ềunướcbọtở
    mồm.Nướcbọtt ràoquamépnhư“ bọtcua”.
    ● Ngaytừlầnchoănđầut i
    ên,tr
    ẻđãbịsặc,t ímtái,khót hở,thứcăn
    tr
    àongượcquami ệng.
    ● Mộtsốbệnhnhâncót hểcóbiểuhiệnsuyhôhấpnặngv ớicáccơn
    ngừngthởkéodài dễlàm chochẩnđoánt eothựcquảnbị l
    umờ.
    ● Bụngbệnhnhânt hườngt r
    ướngkhicór òthựcquảnv ớikhíquản,
    nhưnglại
    phẳngkhi khôngcór ògi
    ữat hựcquảnvới khíquản.
    ● Đôikhicóthểhútr adịchcómàumậtởhầuhọngdocót ràongược
    từdạdàylênt hựcquảnv àqual ỗr
    òv àokhíquản.
    ● Nghephổit hườngt hấycácbiểuhiệncủav iêm phếquản-phổido
    tr
    àongượcdạdàyv àokhíquảnhoặcdohí tdịcht
    ừhầuhọngv ào.
    2.
    2.Chẩnđoán

    149
    Đểchẩnđoánsớm t eot hựcquản,nêntiếnhànhnghiệm phápđặtsông
    dạdàychot ấtcảtrẻmớisi nhcóxuấttiếtquánhiềunướcbọt .Dùngloạisông
    caosuhoặcchấtdẻosố10hoặc12, khôngquácứnghoặcquámềm, cólỗở
    phíabêncủađầut ậncùng.Nếut hựcquảnt hông,cóthểđặtsondeđếnđược
    dạdàyv àbơm khoảng10- 20mlkhôngkhíquasôngv àdùngốngngheđểphát
    hiệnti
    ếngđộngởt hượngv ị.Khicóteothựcquản,sôngt hườngcuộnngược
    quamồm hoặccuộnởt úicùngt hựcquảnnênkhôngnghet hấytiếngđộngở
    thượngvịkhibơm khôngkhíquasonde.

    Đểkhẳngđị nhteot hựcquảnv àv ịt


    ríteo,cầnphảichụpphi m cóđể
    sôngt ạitúicùngthựcquản.Phi m cầnl ấycảngựcv àbụng,v ớit
    ưthếthẳngv à
    nghiêng.Khôngcầnt hi
    ếtphảibơm t huốccảnquangv ìchỉcầnbơm khôngkhí
    quasôngcũngđủl àm gi
    ãnt úicùngt hựcquảnv àđủchot hấyđượcbóngt úi
    cùngt rênphim chụp.Nếubắtbuộcphảidùngchấtcảnquangt hìnêndùng1-
    2mlbar i
    um sulf
    atphal oãng.Khôngnênsửdụngcácchấtcảnquanghòat an
    trongnướccónồngđộưut rươngv ìcácchấtnàyhútnướcr ấtmạnhvàdễl àm
    thươngt ổnđườnghôhấpkhi bịhítvàophổi.

    Nếutr
    ênphim chụpkhôngthấycóhơiởdạdàyvàruộtnont
    hìđól
    àcác
    tr
    ườnghợpteot hựcquảnkhôngcór ò,ngượcl
    ạinếucóhơiởdạdàyvàruột
    nonlàcórògiữađầudướithựcquảnvàkhíquản.

    Ti
    ếnhànhsi
    êuâm t
    imv
    àbụngđểpháthi
    ệncácdị
    tậtởt
    im.

    I
    II
    .ĐI
    ỀUTRỊ

    3.
    1.Vậnchuy
    ển

    Khichuy
    ểnbệnhnhânđếncáct rungtâm phẫut
    huật,
    nêncócánbộyt ế
    cókinhnghiệm đikèm.Đặtbệnhnhânởt ưt hếnửanằm nửangồiđểtránh
    tr
    àongượct ừdạdàyl ênt
    hựcquảnvàqual ỗròthựcquản–khíquảnvàokhí
    quảnvàphếquản.Ti ếnhànhhútcáchquãngởđầut r
    ênthựcquảnvàmồm
    họngbằngbơm tiêm quamộtsôngnhỏ.Duytr
    ìthânnhi
    ệtbằngủấm.

    3.
    2.Đánhgi
    átì
    nht
    rạngbệnhnhânv
    àhồisứct
    rướcmổ

    Cầnphảiđánhgi
    átỷmỷvàchínhxáctì
    nhtrạngbệnhnhânt
    rướcmổđể
    l
    ựachọnphươngphápphẫut
    huậtphùhợpchotừngbệnhnhân.

    Cót
    hểđánhgi
    átì
    nht
    rạngbệnhnhândựav
    àocácy
    ếut
    ốti
    ênl
    ượngsau:

     Cânnặng
    Cânnặngl
    úcđẻ2.
    500gđượccoil
    àmộtngưỡngphâncáchgi
    ữacác

    150
    t
    rườnghợpt i
    ênl
    ượngtốt(cânnặngt r
    ên2.500g)v
    àcáct rườnghợpcót i
    ên
    l
    ượngxấu(cânnặngdưới2.
    500g).Tuynhi
    êncầnphảixem xétcânnặngt
    rong
    mốitươngquanvới
    cácyếutốkhác.

     Nhi
    ễm khuẩn
    Nhi
    ễm khuẩncóthểcónguồngốctừmẹ( vỡốisớm,chuyểndạkéodài
    )
    hoặcdothầythuốcgâynên(Cácthaotáckhôngvôtrùng)khiđặtsôngt
    hực
    quản…

    Nhiễm t
    rùngcót
    hểti
    ềm tàngnhưngcũngcót hểbiểuhiệnrõr àngvới
    cácdấuhi ệuv
    àngda,mệtt
    hỉu,hạnhi
    ệtđộ,t
    ănghoặcgi ảm bạchcầu,hạti
    ểu
    cầu,r
    ốiloạnđôngmáu.Cấydịchởđầutrênthựcquản,hầuhọngv àcấymáu
    cóthểdươngtính.

     Suyhôhấp
    Thươngtổncủaphổit
    rongcácbệnhnhânt
    eot
    hựcquảncót
    hểt
    rảiqua
    bagi
    aiđoạn(
    1):

    -Gi
    aiđoạn1:
    Phổi
    bìnht
    hường

    -Gi
    aiđoạnI
    I:Cócácổxẹpphổinhỏ,
    khut
    rú,
    thườngl
    àởđỉ
    nhphổiphải
    hoặcmờnhẹcảhaibênphổi
    .

    -Gi
    aiđoạnII
    I:Xẹpphổi
    lanr
    ộnghoặccácthươngtổnki
    ểulant
    ỏanhưng
    tậptrunghơnởv ùngđáyphổihoặchìnhảnhtr
    ànngậpcácchấtcảnquangở
    khíphếquảndokhi chụpđưasondenhầm vàođườnghôhấp.

    Cáct
    hươngt
    ổncủaphổitươngứngvớit
    hươngtổnbítt
    ắckhí
    -phếquản
    donhầymủhoặcvi
    êm phếnangchảymáudotràongượcaci
    dtừdạdày.

     Cácdịt
    ậtnghi
    êm t
    rọngphốihợp
    Dịt
    ậttim mạchphốihợpl àmộty ếutốti
    ênlượngxấu,đặcbi ệtcác
    t
    rườnghợpcóbiểuhiệnsuyti
    m ngaysaukhi si
    nhnhưtí
    m,nhị
    ptim nhanh,gan
    t
    ov àbóngti
    m bi
    ếndạngtrênphim chụp.

     Cácsaisótcól
    iênquanđếnt
    hầyt
    huốc
    Chẩnđoánvàđiềutr
    ịmuộnlàmộtyếutốt
    iênl
    ượngxấu.Ởnướct
    ahi
    ện
    nay
    ,teothựcquảnthườngđượcpháthi
    ệnmuộn.

    Nhữngsaisóttr
    ongkhichuyểnbệnhnhân(nằm ngửa,đầuthấp,không
    ủấm,khônghút
    ),t
    rongkhichụpthựcquản(dùngcácchấtcảnquanghòat an
    t
    rongnướcnồngđộưut r
    ương),
    tronghồisức(t
    hôngkhíquámứcquamặtnạ)

    151
    cũngl
    àcácy
    ếut
    ốti
    ênl
    ượngxấu.

    Wat
    ersonvàcộngsựdựav àocânnặng,dịt
    ậtphốihợpvàt
    ìnht
    rạng
    v
    iêm phổi
    đãchiacácbệnhnhânt
    eothựcquảnt
    hànhbanhóm :

    -Nhóm A:Baogồm cácbệnhnhâncócânnặngl


    úcđẻt
    rên2.
    500g,
    khôngcóviêm phổi
    vàkhôngcócácdị
    tậtphối
    hợp.

    -Nhóm B:
    Baogồm cácbệnhnhâncócânnặngl
    úcđẻt ừ1.800g-
    2.500g,
    khôngcócácbệnhkèm t
    heo.Nhóm nàycũngbaogồm cácbệnhnhâncócân
    nặngtrên2.
    500gnhưngcóv i
    êm phổit
    rungbì
    nhhoặccómộtsốdịt ậtnặng
    nhưngkhôngđedọađếnsựsống.

    -Nhóm C:Baogồm cácbệnhnhâncócânnặngdưới1.


    800ghoặcbệnh
    nhâncóviêm phổi
    nặnghoặccócácdịtậtphối
    hợpđedọađếnsựsống.

    Viêm phổil
    àbiếnchứngsớm ởcácbệnhnhânteothựcquản.Vi
    êm phổi
    cóthểdodịchdạdàyt ràongượclênthựcquảnqualỗr òvàokhíphếquản
    hoặcdohítphảidịchvànướcbọtt ừhầuhọng.Mộtt r
    ongnhữngmụcđí ch
    quantr
    ọngcủachăm sócv àhồisứctrướcmổl àngănchặnv i
    êm phổixuất
    hi
    ệnhoặclàm cảit
    hiệnt
    ìnhtr
    ạngvi
    êm phổiđãcó.

     Côngt
    ácchăm sócvàhồisứct
    rướcmổ:Baogồm
    -Làm t
    hôngthoángvàtr
    ánhứđọngdị
    chởhầuhọngbằngcáchđặtống
    t
    hông,
    hútcáchquãng,đềuđặnđầut
    rênt
    hựcquảnv
    àmồm, họng.

    -Chobệnhnhânthởôxyquamặtnạhoặcđặtốngnộikhíquảnnếucó
    suyhôhấpnặng.Cầnlưuýnếuchobệnhnhânt
    hôngkhíquámứcsẽcónguy
    cơlàm gi
    ãndạdày.

    -Đặtbệnhnhânởt ưthếđầucao,nửanằm nửangồiđểt


    ránht
    rào
    ngượctừdạdàylênkhíquản.

    -Đi
    ềuchỉ
    nht
    hăngbằngki
    ềm t
    oandựav
    àokếtquảđocácchấtkhí
    t
    rongmáu

    -Ti
    êm Vi
    tami
    nK

    -Cấydị
    chởhầuhọngt
    rướckhi
    chỉđị
    nhkhángsi
    nh

    -Duyt
    rìt
    hânnhi
    ệtbằngcáchchonằm t
    rongl
    ồngấphoặcủấm

    -Tr
    uyềndị
    ch

    3.
    3.Cácphươngphápphẫut
    huật

    152
    Nốit hựcquảnngaybằngphẫut huậtquyướchoặcnộisoinếut hấyhaiđầu
    thựcquảnquáxakhôngt hểkéolạigầnnhauthìphảichuy
    ểnsangxửt r
    ítheo
    kiểukỹthuậtnhiềuthìbằngmởt hôngthựcquảncổv àđợiđểtạohìnhthực
    quảnbằngđạit ràngnganglúctrẻđượckhoảng3t hángt
    uổihoặcnongdần
    đầutrênthựcquảnv àđợikhitrẻđượckhoảng8t uầnmớit i
    ếnhànhnốithực
    quảnnếuhai đầuthựcquảntiếnl
    ạigầnnhauhơn

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    1. Bar
    gyF.At
    resi
    edel
    ’
    oesphage.Dans:
    Hel
    ardotP,
    Bienay
    meJ,
    Bar
    gyF,
    eds.
    Chi rur giedi gestivedel ’enf ant.Par i
    s: doi nsedi t
    eur ; 1990: 117- 35.
    2. Be nj ami n B,cohen D,Gl asson M.Tr acheomal aci ai n associ ation wi th
    congeni taltracheo- esophageal f
    istular.Sur ger y1976, 79: 504- 510.
    3. Bo ndonny JN.Chat ellJF.Tr acheomal cia et t racheobr onchomal acia.
    Pat hol ogi e t hor acique VI II Sémi naire d’ énsei gnement de chi rurgie
    pédi atriquev iscér al
    e.Par is1989, 244-253.
    4. DeL or riemierAA,Har risonRH.Esophagealat resi a:Embr yogenesi sand
    management .Wor l
    JSur g1985, 9: 250- 257.
    5. Gr ossRE,LaddWE.Thesur geryofi nf ancyandchi l
    dhood.Phi ladelphia:
    WBSaunder s:1953: 75–101.
    6. Kimur aK.SoperRT.Mul t
    istagedext rathor acicesophagealel ongat i
    onf or
    l
    onggapesophageal atresia.JPedi atrSur g1994, 29: 566- 569.
    7. Ma lmf or sG O,Kmi anL.End– t o– endanl est omosi si noesophageal
    atresi a.Cl i
    nicalappi cat i
    onofexper i
    ment alexper iences.Ki ndChi rg1985,
    40: 67- 70.
    8. My er sNA, Aber deenE.Theesophagealat r esia.In:Rav i
    tchMM.Wel chKJ,
    BesonCD,Aber deenE.Randol phJG,eds.Pedi at ri
    cSur gery,v olumeI .
    Chi cago: Yearbookmedi cal publisher; 1979: 446- 468.
    9. Ot her son HB.Esophageall esions.I n :Hol derTM.Aschr aftKW,eds.
    Pedi atricsur eger y.Chi cago: Saundercompany: 1980: 253- 382.
    10.Or ringerMB.Ki rshMM.Sl oanH.Longt erm esophagealf unct i
    onf ollowing
    repar iofesophageal at resia.AnnSuer g1877, 186: 436–441.
    11.Po hl son EC.Schal lerRT,TapperD.I mpr ov ed sur vi
    v alwi th pr imar y
    anast omosi si nt hel ow bi rt
    hwei ghtneonat ewi thesophagealat resiaand
    tracheoesophageal f
    istul ar.JPedi at
    rSur g1988, 23: 418–421.
    12.Ro ber tsKD.Congeni talesophageal atresi aandt r acheo- esophageal f
    istular
    .
    In :Ni xon HH.Ed.Oper ativ
    e sur ger y.Pedi atric sur gery.London :
    But ter wor ths; 1978: 230- 242.

    153
    Câuhỏil
    ượnggi
    á

    1.Tr
    ìnhbàycácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngv
    àcậnl
    âm sàngđểchẩnđoánt
    eot
    hực
    quản

    2.Tr
    ìnhbàyhồ
    i
    sứ
    cbệ
    nhnhânv
    à đánhgi
    á t
    rướ
    cmổ
    teot
    hự
    c
    quản

    154
    THOÁTVỊCƠHOÀNHQUALỖSAUBÊN
    GS.
    TS.NguyễnThanhLi
    êm
    Mụct
    iêu

    1.Trì
    nhbàyđượccácbiểuhi
    ệnlâm sàngvàcậnl
    âm sàngcủat
    hoátvịcơ
    hoành.
    2.Nêuđượccácnguyêntắccấpcứuvàhồisứctr
    ướcmổ.
    Nộ
    idung

    Thoátv
    ịcơhoànhqualỗsaubênl
    àhiệnt
    ượngcáctạngt
    ừổbụngchui
    l
    ênl
    ồngngựcqualỗkhuy
    ếtbẩm si
    nhởphí
    abênvàsaucủacơhoành.

    I
    .Bi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngv
    àcậnl
    âm sàng
    1.
    1.Lâm sàng
     Sơsi
    nh:
    -Suyhôhấpngaysauđẻ:
    Khót
    hở,
    tímt
    ái
    -Nghe: Rìr
    àophếnangcùngbêngi
    ảm
    Ti
    m bị
    đẩysangbênđối
    diện
    Nghecót
    iếngnhuđộngcủar
    uộtl
    ênngực
    -Nhì
    n:Bụngl
    ép,
    ngựcv
    ồng
     Tr
    ẻngoàigi
    aiđoạnsơsi
    nh:
    Cót
    hểbi
    ểuhi
    ệnbằngcáct
    ìnhhuốngsau:
    -Vi
    êm phếquảnphổi
    tái
    phátnhi
    ềuđợt
    -Khót
    hở
    -Tắcr
    uột
    -Cácdấuhi
    ệukhi
    khám l
    âm sànggi
    ốngnhưđãmôt
    ảởt
    rên
    1.
    2.Cậnl
    âm sàng
    -X-
    quang:
    +Chụpngực:Hì
    nhhơicủaruộtt
    rênl
    ồngngực,
    tim bịđẩysangphí
    ađối
    di
    ện,
    mấtli
    ênt
    ụccủavòm hoành.

    155
    +Chụpngựccóbơm cảnquangv
    àodạdàyt
    hấydạdàyv
    àruộtnằm
    t
    rênổbụng.
    -Si
    êuâm:Sửdụngtr
    ongcáctr
    ườnghợpthoátvịcơhoànhbênphải
    khôngxácđị
    nhđượcbằngl
    ưuthôngr
    uột
    :Vòm hoànhmấtli
    êntục,gannằm
    tr
    êncơhoành.
    -Cácxétnghi
    ệm cầnt
    hiết
    :Chấtkhímáu,
    côngt
    hứcmáu.
    I
    I.ĐI
    ỀUTRỊ
    2.
    1.Cấpcứubanđầuv
    àvậnchuy
    ển
    -Đặtsôngdạdày
    -Thởôxyquamũi
    -Đặtnội
    khíquảnnếucần.
    -Duyt
    rìt
    hânnhi
    ệt
    Tr
    ánhbópbóngquamặtnạ.
    2.
    2.Hồisứct
    rướcmổ
    -Đi
    ềuchỉ
    nht
    hăngbằngki
    ềm t
    oan
    -Thởmáynếucần
    -Thuốcl
    àm gi
    ảm ápl
    ựcđộngmạchphổi
    -Chỉđịnhmổkhit
    ìnhtr
    ạngkhímáuv
    àti
    m mạcht
    ươngđốiổnđị
    nh.Thời
    gi
    anhồisứctr
    ướcmổtốithi
    ểul
    à48giờ
    2.
    3.Kỹt
    huậtmổ
    -Kỹt
    huậtquyước:
    Ápdụngchomọi
    trườnghợp
    -Mổnội
    soi
    :đangdầnt
    hayt
    hếkỹt
    huậtmổquyước

    Tài
    li
    ệut
    ham khảo

    1.ArcaMJ,Bar nhar
    tDC,Lell
    iJlJr,etal.Earl
    yexperi
    encewithminimall
    y
    i
    nvasiverepai
    rofcongenit
    aldiaphragmati
    c herni
    as:r
    esul
    ts and l
    essons
    l
    earned.JPedi
    atrSur
    g2003;38:
    1563-
    8

    2.BecmeurF,JamaliRR,MoogR,etal
    .Thor
    acoscopi
    ctreat
    mentfordel
    ayed
    present
    ati
    onofcongeni
    taldi
    aphr
    agmat
    icher
    niai
    ntheinf
    ant.Ar
    eportoft
    hree
    cases.Sur
    gEndosc2001;15:
    1163-
    6

    156
    3.BecmeurF,Rei
    nbergO,Dimitr
    iuC,etal
    .Thoracoscopi
    crepai
    rofcongeni
    tal
    di
    aphragmati
    cherni
    ainchi
    ldren.SeminPedi
    atrSurg2007;16:
    238-
    44

    4.ChoSD,Kr ishnaswamiS,MckeeJC,etal .Anal


    ysi
    sof29consecuti
    ve
    thor
    acoscopi
    cr epair
    s of congeni
    taldiaphr
    agmati
    c herni
    ain neonat
    es
    comparedtohist
    ori
    calcont
    rol
    s.JPediat
    rSurg2009,
    44:
    80-6

    5.GomesFer rei
    raC,Reinber
    gO, BecmeurF, etal
    .Neonat
    alminimal
    lyi
    nvasi
    ve
    surgeryf orcongeni
    taldiaphragmati
    c hernias:a mult
    icent
    erstudy usi
    ng
    thoracoscopyorl
    aparoscopy.SurgEndosc2009;23:
    1650-
    9

    6.Gourl
    ayDM, CassidyLD,SatoTT, etal
    .Beyondf easi
    bil
    it
    y:acompar
    isi
    onof
    newborns undergoing thoracoscopic and open r epai
    r of congeni
    tal
    di
    aphragmat
    ichernias.JPediatrSur
    g2009;44:1702-7

    7.GunerYS,ChokshiN,Ar andaA,etal.Thoracoscopi
    crepai
    rofneonat
    al
    di
    aphragmat
    icher
    nia.JLaparoendoscAdvSur
    gTechA.2008;18:
    875-
    80

    8.Kim AC,Br y
    nerBS,AkayB,etal .Thoracoscopi
    crepai
    rofcongenit
    al
    di
    aphragmati
    cherniainneonat
    es:l
    essonsl
    earned.JLapar
    oendoscAdvSurg
    TechA.2009;
    19:575-80

    9.Liem NT.Thoracoscopi
    csur
    geryforcongeni
    taldi
    aphr
    agmat
    icher
    nia:A
    repor
    tofni
    necases.AsianJSur
    g.2003;
    26:210-
    2

    10.Liem NT,DungLA.Thor acoscopicrepai


    rforcongeni
    taldi
    aphr
    agmat
    ic
    her
    nia:Lessonsf
    rom 45cases.JPediat
    rSurg2006;
    41:
    1713-
    5

    11.Liem NT,Dung le A,NhatLQ,etal .Thoracoscopi


    crepai
    rforri
    ght
    congeni
    tal di
    aphr
    agmatic her
    nia.
    J Laparosendos Adv Surg Tech A.
    2008;
    18:661-
    3

    12.Liem NT, Di
    enTM, UngNQ.Thoracoscopicr
    epai
    rint heneonat
    alint
    ensiv
    e
    careunitforcongeni
    taldi
    aphr
    agmati
    cher ni
    aduri
    nghigh-fr
    equencyosci
    ll
    atory
    venti
    l
    ation.JLaparoendoscAdvSur
    gTechA.2010; 20:111-4

    13.SatoY,I
    shi
    kawaS,Oni zukaM,etal.Thor
    acoscopicrepai
    rofcongeni
    tal
    di
    aphragmat
    icher
    nia.Thor
    acCardi
    ovascSurg1996;
    44:54-
    5

    14.Sat o M,Hamada Y,Takada K,etal.Thoracoscopic di


    aphragmat
    ic
    procedur
    esunderar
    ti
    fi
    ci
    alpneumot
    hor
    ax.Pedi
    atrSur
    gInt.2005;21:
    34-8

    15.ShahSR,Wi shnew J,BarsnessK,etal


    .Mi ni
    mall
    yinvasi
    vecongeni
    tal
    di
    aphragmat
    icherniarepai
    r:a7-yearr
    evi
    ew ofoneinst
    it
    uti
    on’
    sexperi
    ence.
    Sur
    gEndosc2009;23:1265-
    71

    157
    16.Schaar schmidtK,St raussJ,Kolber
    g-Schwer
    dtA,etal .Thoracoscopi
    c
    repair of congenital diaphr
    agmati
    c hernia by inf
    lat
    ion-
    assi
    sted bowel
    reducti
    on,inar esusci
    tatedneonat
    e:abet t
    eraccess?Pediat
    rSurgInt.2005;
    21:806-8.

    17.Sil
    enML,Canv
    asserDA,Kur
    kchubascheAG,
    etal.Vi
    deo-
    assi
    stedt
    hor
    aci
    c
    surgi
    calr
    epai
    rofaf oramenofBochdalekherni
    a.AnnThoracSurg1995;
    60:
    448-50

    18.ShalabyR,GabrK,
    Al-
    SaiedG,etal
    .Thor
    acoscopi
    crepai
    rofdiaphr
    agmati
    c
    herni
    ainneonatesandchil
    dren;anewsimpli
    fi
    edtechni
    que.Pedi
    atrSur
    gInt
    .
    2008;24:543-
    7

    19.ShahSR,Gi t
    tesGK,BarnessKA,etal
    .Thor
    acoscopicpatchr
    epai
    rofa
    ri
    ght-si
    dedcongeni
    taldi
    aphr
    agmati
    cherni
    ainaneonate.Sur
    gEndosc2009;
    23:215

    20.SzavayPO,Dr ewsK,FuchsJ.Thoracoscopi
    cr epai
    rofa right
    -si
    ded
    congeni
    taldiaphr
    agmat
    ic her
    nia.Sur
    g Laparos Endosc Per
    cut
    an Tech.
    2005;
    15:305-
    7

    21.YangEY,AllmendingerN,JohnsonSM,etal.Neonatalt
    horacoscopi
    c
    repai
    rofcongenit
    aldiaphr
    agmati
    cherni
    a:sel
    ect
    ioncri
    ter
    iaforsuccessful
    outcome.JPedi
    atrSur
    g2005;40:
    1369-
    75

    Câuhỏil
    ượnggi
    á:

    1.Trì
    nhbàyđượccácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngv
    àcậnl
    âm sàngcủat
    hoátv
    ịcơ
    hoành.
    2.Nêucácnguy
    ênt
    ắccấpcứuv
    àhồi
    sứct
    rướcmổt
    hoátv
    ịcơhoành.

    158
    TẮCTÁTRÀNG
    GS.
    TS.
    Nguyễ
    nThanhLi
    êm
    Mụct
    iêu
    Tr
    ìnhbàycácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngvàcậnl
    âm sàngđểchẩnđoánt
    ắct
    átr
    àng.
    Nộ
    idung

    Tắctátrànglàmộtbệnhl ýtươngđốihiếm gặp.Bệnhchiếm t


    ỷlệtừ
    1/10.000đến1/ 40.
    000ởtr
    ẻmới sinh.Tắct
    átràngcóthểdoteotátr
    àng(l
    òng
    tátràngbịt ắchoàntoànhoặcbịgi ánđoạn)hoặcdohẹpt átràng(l
    òngtá
    tr
    àngbị bítt
    ắckhônghoàntoàn)
    .

    Tắctátr
    àngcóthểdocácnguyênnhânt
    ừbênt r
    ong(domàngngăn,do
    teot
    át r
    àng)hoặcdocácnguyênnhânt
    ừbênngoài
    (tắctát
    ràngdodâychằng,
    dodịdạngmạchmáu, dotụynhẫn)
    .

    Tắctátr
    àngđãđượcCandlerbáocáolầnđầutiênnăm 1733.Năm
    1916,
    Ernstl
    ầnđầut
    iênđãt
    iếnhànhphẫut
    huậtt
    hànhcông

    I
    .SI
    NHBỆNHHỌCVÀGI
    ẢIPHẪUBỆNH

    1.
    1.Tắct
    átr
    àngt
    ừbênt
    rong

    Teot
    átr
    àng
    Teotátr
    àngcót hểdomàngngănni êm mạctoànbộ,doteotátr
    àng
    thànhdâyxơhoặcteogiánđoạntát
    ràng(
    hình1).Tr
    ongteotátr
    àng,
    tátr
    àng
    phíatr
    êngiãnt
    o,t
    hànhdày ,
    tátr
    àngphí
    adướinhỏhẹp,r
    uộtnoncũngr
    ấtnhỏ.

    Hẹpt
    átr
    àngdomàngngănni
    êm mạccól
    ỗ
    Tát ràngđượcngăncáchbởimộtmàngngăndoni êm mạct ạonên
    nhưngmàngngănnàyv ẫncómộtl ỗởgiữađểchomộtphầndị cht
    átràngcó
    thểthoátđượcxuốngdưới(hì
    nh1).Màngngăncóthểnằm ngangởvịtríđược
    tạothànhnhưngcũngcót hểbịthúcvàđẩydầnlọtxuốngđoạntátr
    àngphí a
    dướinơihìnhthànhnênmàngngăn.

    159
    Hì
    nh1.Teovàhẹpt
    átr
    àng

    A.Teodomàngngănhoànt
    oàn
    B.Teocáchnhaubằngdâyxơ
    C.Teogi
    ánđoạnhoànt
    oàn
    D1.Hẹpdomàngngănni
    êm mạccól
    ỗ

    D2.Hẹpt
    átr
    àngcómàngngănni
    êm mạcbị
    đẩyxuốngdưới

    Đasốcáct r
    ườnghợpt
    ắct
    átr
    àngt
    ừbênt
    rongcóv
    ịtr
    ítắcởphí
    adưới
    bóngVat
    er(
    trên90%)
    .

    Tắctátràngtừbêntrongđượccholàdonhữngkhuy ếtt
    ậttr
    ongquá
    t
    rì
    nhphátt
    ri
    ểncủat átr
    àngởthờikỳbàot
    hai.Năm 1903,
    Tandlerđãchorằng
    t
    eotátr
    ànglàdoniêm mạccủaruộtt
    ăngsi
    nhv àđãkhôngthôngnòngtr
    ởlại.

    Quátrì
    nht
    ăngsinhtếbàolàm chol
    òngruộtbịbí
    ttắchoànt
    oànvào
    t
    uầnl
    ễthứ5-
    6củathờikỳbàot
    hainhưngnhờquátrì
    nhkhôngbàot
    iếpt
    heo

    160
    đómàl òngruộtt
    hôngtrởlại
    .Quátr
    ìnhnàyxảyr
    atừtuầnlễthứ8đếntuầnl
    ễ
    thứ10.Nhữngsaisótt
    rongquátr
    ìnhđógâynênteohoặchẹptát
    ràng.

    Teotátr
    àngcũngcót hểdocáct aibi
    ếncủamạchmáunuôidưỡngt
    á
    t
    ràng,
    doxoắnruộthoặcl
    ồngruộtsớm t
    rongthời
    kỳphôi
    thai
    .

    1.
    2.Tắct
    átr
    àngt
    ừbênngoài

    Tắct
    átràngt
    ừbênngoàicót hểdotụynhẫn,dodâychằnghoặcdobị
    chènépbởicácmạchmáubấtthường.Ngoàir
    acũngđãcót hôngbáovềtắc
    tátr
    àngdotátr
    àngđôi
    ,tuyhi
    ếm gặp.

    Tắct
    átr
    àngdot
    ụynhẫn
    Tắctátràngdot ụynhẫnlàhi ệntượngtátràngbịbaobọcv àchènépở
    xungquanhbởit ổchứccủat ụygiốngnhưngónt aybịbaobọcxungquanhbởi
    mộtchiếcnhẫn( hì
    nh10. 2)
    .Tụynhẫnđượchì nht hànhlàdokhuyếttậttrong
    quátrì
    nhhìnhthànht ụyởthờikỳbàot hai
    .Bìnht
    hườngt ụyđượchì
    nhthànht ừ
    haiphần:phầnbụngnằm ởbênphảit átr
    àngvàphầnl ưngnằm ởbêntráitá
    o
    tr
    àng.Trongquát rì
    nhphátt ri
    ển,mầm bụngphảiquay180 sangbênt ráitá
    tr
    àng,hoàvớiphầnlưngđểhì nhthànht ụyvĩ
    nhvi
    ễn.Tụynhẫnđượchì nhthành
    khiphầntụybụngv ẫnnằm nguy ênởbênphảit átràngvàbịkéoquanht á
    tr
    ànghoàv àophầnchí nhcủatụylưng.

    Hì
    nh2.Tắct
    átr
    àng,
    dot
    ụynhẫn
    Tắct
    átr
    àngdodâychằng
    Tắctát
    ràngdodâychằngLaddlànguyênnhânt
    hườnggặpnhấttrong
    t
    ắct
    át r
    àngdocácloạidâychằngv
    àđượcLaddmôt ảl
    ầnđầunăm 1932.Tắc

    161
    tátràngdodâychằngLaddl àhậuquảcủaquát rì
    nhquayv àcốđị nhbất
    thườngcủaruột
    .Donhữngl ầm l
    ỗit
    rongquát r
    ìnhquayvàcốđị nhcủar uột
    nênmanhtràngthườngnằm ởhạsườnphải,mộtdâychằng(thựcchấtlàmột
    dảiphúcmạc)đitừmanhtr
    àngdínhvàothànhbụngchẹtngangquatátràng.

    Tắct
    átr
    àngcũngcót
    hểdocácdâychằngphátsi
    nhsaut
    hủngr
    uộtở
    t
    hai
    nhi.

    Tắct
    átr
    àngdokì
    m độngmạch
    Tắctátràngdokì m độngmạchđượcRoki t
    anskymôt ảlầnđầuti
    ên
    năm 1861v àt ừđóđếnnaynhi ềutr
    ườnghợpkhácđãđượcbáocáo.Bì nh
    thườngđoạnbacủat át ràngchạyngangquacộtsốngnằm t rongmộtgọng
    kìm củahaiđộngmạch:Phí asaulàđộngmạchchủbụng, phí
    atrướcl
    àđộng
    mạchmạct reotràngtrên.Độngmạchmạct r
    eot
    ràngtrêntạovớiđộngmạch
    o o
    chủbụngmộtgóc45- 60 (hì
    nh10.3).Độngmạchmạct reobịchephủhoàn
    toànbởi t
    ổchứcmỡv àhạchbạchhuy ết
    .

    Hì
    nh3.Tắct
    átr
    àngdokì
    m độngmạch
    Gócgiữahaiđộngmạchhẹpl ạicóthểdotátr
    àngchạyngangquacột
    sốngởv ịt
    rícaohơnbìnhthườnghoặcdođộngmạchmạct r
    eotáchtừđộng
    mạchchủt hấphơnvịt
    ríbì
    nhthường.Gócgiữahai
    độngmạchcũngcóthểthu
    hẹpkhilớpmỡnằm giữahaiđộngmạcht rởnênquámỏngt rongcáctr
    ường

    162
    hợpbịgầysútnhanhhoặccộtsốngbịkéodàiđộtngộtt
    rongquát
    rì
    nhđi
    ềut
    rị
    gù,v
    ẹocộtsống.

    Tuynhiêntr
    ongcácbệnhnhâncủamì nhBur r
    ingt
    onnhậnt hấyv ịt
    rítá
    t
    ràngbịchènépt hườnglàởbênphảicộtsống,t
    rongkhiđóđộngmạchmạc
    t
    reolạixuấtphátt
    ừđộngmạchchủbụnghơil ệchvềbênt ráicộtsống.Chính
    v
    ìv ậytácgiảchorằngtátr
    àngbịchènéplàdomạct reobịgắntrênmộtdi ện
    r
    ộngl êncácnếpgấpphúcmạcv àsauphúcmạcđãhì nhthànhnênmộtmạc
    t
    reocứngr ắnmàtát r
    àngphảichui
    quađểđếngócTr ei
    ntz.

    Tắct
    átr
    àngdot
    ĩnhmạchcửat
    rướct
    átr
    àng
    Tắctátr
    àngdotĩnhmạchcửat r
    ướct
    átr
    àngl
    àmộtdịt
    ậthi
    ếm gặp,
    đượcKni
    ghtmôtảl
    ầnđầuti
    ênnăm 1921.

    Tr
    ongthời
    kỳbàot hai
    ,máungoài bàot
    haiđượcdẫnvềxoangt ĩ
    nhmạch
    bởihait
    ĩnhmạchrốnvàhait ĩ
    nhmạchnoãnhoàng.Mộtsốv òngnốigi ữahai
    tĩ
    nhmạchnoãnhoàngbị tắcvàteođinhưngmộtsốv ẫnt
    ồntạitạonênđường
    đicủatĩnhmạchcửav ĩnhviễn(Xem hình10.
    4,hướngmũit ên).Vịtr
    ícuối
    cùngđượcxácđịnhkhi
    ruộtquay.

    Hì
    nh4.Tĩ
    nhmạchcửat
    rướct
    átr
    àng
    Tĩ
    nhmạchcửat
    rướct
    átr
    àngcót
    hểdo:

    -Cácv
    òngnối
    giữahai
    tĩnhmạchnoãnhoàngbị
    tắcbấtt
    hường

    -Cóbấtt
    hườngt
    rongquát
    rì
    nhquaycủar
    uột
    :Đảol
    ộnv
    ịtr
    ícủadạdày

    163
    v
    àtát
    ràng

    1.
    3.Cácdị
    tậtphốihợp

    70%tắctátr
    àngtừbêntrongcódịt ậtphốihợp,
    trongkhiđóchỉcó27%
    t
    ắct
    át r
    àngtừbênngoàicócácdịtậtkháckèm theo.

    Cácdịt
    ậtphốihợpđượcsắpx
    ếpt
    heot
    ầnsuấtx
    uấthi
    ệngi
    ảm dầnnhư
    sau.

    -Tổchứct
    ụyl
    ạcchỗv
    àor
    uộtnon

    -Dị
    dạngđườngmật

    -Dị
    tậtt
    im mạch

    -Teot
    hựcquản

    -Ròt
    hựcquản–khíquản

    -Ubạchhuy
    ếtcủamạct
    reo

    -Túi
    thừaMeckel

    -Bànchânkhoèo

    -Bànt
    ayv
    àchânnhi
    ềungón

    -Dị
    tậthậumôn-t
    rựct
    ràng

    I
    I.TRI
    ỆUCHỨNGVÀCHẨNĐOÁN

    2.
    1.Tắct
    átr
    àng

    Bệnhcảnhcủat ắctátr
    ànglàcácbiểuhi
    ệnđiểnhìnhcủamộthội chứng
    tắcruộtsơsinh.Bệnhnhânnônsớm ngaysaukhiđẻ;90% cáct rườnghợp
    tri
    ệuchứngnônxuấthi ệnngayt rongngàyđầutiên.Đasốcáct rườnghợp
    bệnhnhânnônr amật ,ri
    êngcáct rườnghợptắctr
    ênbóngVat er,bệnhnhân
    chỉnônradịchtronghoặcr asữa.Cáct r
    ườnghợpnàyt hườngbịchẩnđoán
    muộnv ìdễnhầm vớicácbấtthườngởdạdàymàí tnghĩđếntắctátràng.

    Khám bụngthấycácbiểuhi
    ệncủatắcruộtcaovớibụngvùngtr
    ênrốn
    tr
    ướngvừaphảicònv ùngdướir
    ốnxẹp.Khikí
    chthíchcóthểthấysóngnhu
    độngcủadạdày.

    Bệnhnhâncóthểchậm ỉ
    aphânsu,khôngcóphânsunhưngcũngcó
    t
    hểcóphânsubìnht
    hường.

    164
    ChẩnđoánXquang:Chụpbụngkhôngchuẩnbịt
    ưthếđứngt
    hẳngv
    à
    nghi
    ênglàđủxácnhậnchẩnđoán,nhưngcũngcót
    hểchobệnhnhânnằm
    ngửavàchụpt
    ưthếnghi
    êngnếucầnthi
    ết.

    Hìnhảnhđặchi ệucủatắctátrànglàhì
    nhhaimứcnướcvàhơi:Mộtở
    dạdày(dướihạsườnt r
    ái,
    ởbêntráicộtsống)
    ,mộtởtát
    ràng(v
    ùngdướigan,
    ởbênphảicộtsống)(
    hình10.
    5).

    Hì
    nh5.Hì
    nhảnhhaimứcnướchơi
    Cácquai
    ruộtdokhôngcóhơi
    nênphầnbụngcònl
    ạicómàuxám.

    Nếuhì
    nhảnhhaimứcnướcv àhơikhôngđiểnhì
    nhthìnênbơm v àodạ
    dàykhoảng30ml
    -50mlkhôngkhísauđór útsondedạdàyrồimớichụp.Hình
    ảnhhaimứcnướcv àhơithườngxuấthiệnrõsaukhibơm hơi,khinghingờ
    cầnchụpdạdàyt
    át r
    àngcóthuốccảnquang.

    2.
    2.Hẹpt
    átr
    àng

    Hẹpt
    átr
    àngcót
    hểbi
    ểuhi
    ệnbởimộtbệnhcảnht
    ắcr
    uộtởsơsi
    nh
    -Nônr
    amậtcót
    hểxuấthi
    ệnmuộnsaukhi
    đẻ
    -Phânsuhầunhưbaogi
    ờcũngbì
    nht
    hường
    -Hì
    nhảnhX-
    quang:Cóhì
    nhhaimứcnướchơiđi
    ểnhì
    nhởdạdàyv
    àtá

    165
    t
    ràngnhưngv
    ẫncóhơi
    nướcởcácquai
    ruộtnon.
    Tr
    ongt
    rườnghợpnghingờcót
    hểchụpl
    ưut
    hôngr
    uộtđểxácnhậnchẩn
    đoán.
    Hẹptát
    ràngcũngcót
    hểbi
    ểuhi
    ệnbởimộtbệnhcảnhkhôngđi
    ểnhì
    nhvà
    muộn
    Bệnhcót hểbi
    ểuhiệnởsơsi nhnhưngcũngcót
    hểxuấthi
    ệnởcáctrẻ
    l
    ớnhoặcthậm chíởngườilớn.
    Biểuhi
    ệnlâm sàngv
    ẫnl
    ànônnhưngxuấthi
    ện
    muộnvàkhôngphảibaogiờcũngnônramật.

    Bệnhcũngcóthểbi
    ểuhi
    ệndocácbiếnchứngnhưt
    ắcmàngngănni
    êm
    mạcdobãthứcănhoặcxoắnt
    rungt
    ràng.

    Chụptátràngcócảnquanghoặcquansátl ưuthôngcủat
    huốcdưới
    mànhuỳnhquanglàbi
    ệnphápđểxácnhậnchẩnđoán.

    2.
    3.Chẩnđoánphânbi
    ệt

    2.
    3.1.Bệnhnhânnônr
    adị
    cht
    ronghoặcr
    asữa
    Khibệnhnhânnônr
    adị
    cht
    ronghoặcrasữacầnchẩnđoánphânbi
    ệt
    v
    ớit
    ắcmônvịdomàngngănni
    êm mạccólỗhoặchẹpphìđạimônvị
    .

    Tắcmônvịdomàngngănt hườngcũngcóbiểuhiệnnônsớm ngaysau


    khiđẻnhưngt
    rênphim chụpbụngkhôngchuẩnbịthấydạdàygiãnvàchỉcó
    mộtmứcnước-hơiởdạdày .

    Hẹpphìđạimônv ịcót
    hểbiểuhi
    ệncáctr
    iệuchứngởsơsi nhtuynhi
    ên
    thườngcómộtkhoảngthờigi
    ankhôngcót
    ri
    ệuchứngkểt ừkhiđẻđếnlúcnôn.
    Khám bụngsờthấykhốiucơ,si
    êuâm vànếucầncót hểchụpdạdàycócản
    quangđểxácđịnhchẩnđoán.

    2.
    3.2.Bệnhnhânnônr
    adị
    chmật
    Bệnhnhânnônr adịchmậtcầnphảichẩnđoánphânbi ệtvớit
    eohỗng
    tràngvànôndocácnguyênnhânkhácnhưdovi êm phúcmạc.Teohỗngtr
    àng
    thườngcóí tnhấtt
    ừbamứcnước- hơit
    rởlênt r
    ênphim chụpbụngkhông
    chuẩnbị.Tr
    ongcáctrườnghợpviêm phúcmạc,bụngt hườngtr
    ướngđềuchứ
    khôngcóbiểuhiệnl
    õm vùngdướirốnnhưtrongtắctátr
    àng.

    I
    II
    .ĐI
    ỀUTRỊ

    3.
    1.Chuẩnbịt
    rướcmổ

    166
    Tr
    ướcmổcầnsửdụngcácbi ệnphápduytrìt
    hânnhiệt,bồiphụl
    ạinước
    điệngi
    ảivàthăngbằngki ềm t
    oandựatheokếtquảxétnghiệm.Đặtlưusonde
    dạdàyv àhútcáchquãngđểchốngt r
    àongược.Chokhángsi nhphổr ộngđể
    chốngnhiễm khuẩn,
    tiêm vi
    taminK.

    Nếubệnhnhânkhôngcóvi
    êm phổi,t
    hờigi
    anchuẩnbịnêntừ4giờđến
    6giờnhưngnếubệnhnhâncóv i
    êm phổinặngcầnchờđợiđếnlúct
    ìnhtr
    ạng
    vi
    êm phổicải
    thi
    ệnmớiti
    ếnhànhphẫuthuật.

    3.
    2.Phẫut
    huật
    :kỹt
    huậtmổđượcsửdụngt
    ùyt
    heonguy
    ênnhân.

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    1. Ball
    eyPV.Tr
    acyTF.ConnorS.etal
    .Congeni
    talduodenalobst
    ruct
    ion.A
    32y
    earr
    evi
    ew.JPedi
    atrSur
    g1993,28:42–45.
    2. 7.Bur
    ri
    ngtonJD.Super
    iormesent
    eri
    car
    ter
    ysy
    ndr
    omei
    nchi
    l
    dren.Am J
    Di
    sChi
    l
    d1976,130:1367-
    1371.
    3. ChoiSo,Par k WH.Preduodenalport
    alvei
    n:A cause ofprenat
    all
    y
    di
    agnosedduodenal
    obstr
    uct
    ion.JPediat
    rSur
    g1995,30:
    1521-1522.
    4. Fencht wangerMM.EeissY.Side-
    to-si
    de.Duodenoduodenost
    omyfor
    obst
    ruct
    ingAnnul
    arPancr
    easi
    nthenewborn.JPedi
    atrSurg1968,3:
    398-
    401.
    5. Juski ewenski
    S.Occl
    usi
    onsduodénal
    es.Dans:Pell
    eri
    nD,Bert
    inP,
    etal
    eds.Techni
    quesdechir
    uugi
    epedi
    atr
    icque–Paris:Masson,1978:269–283.
    6. Gr unerM.Bal
    gnetP,JablonskiJPetal
    ,Mal
    for
    mat i
    onscongenital
    esdu
    duodenum etdel’i
    ntest
    ingr
    êle.EncyclMédChir(
    pari
    s),Pédi
    etr
    ie,Fase4017
    B10(2-1979).
    7. Ladd WE.Gr ossRE.Abdomi nalSur
    ger
    yofi
    nfancyand chi
    l
    dhood.
    Phi
    l
    adel
    phi
    a:Saundercompany1941.
    8.LynnHB.Duodenalobst
    ructi
    on:atresia,stenosis,
    andanul arpancreas.I
    n:
    Ravi
    tchMM,WelchKJ,BensonCDetal ,eds.Pedi at
    r i
    cSurgery,vol
    ume2. 3d
    ed.Chi
    cago:y
    earbookmedi calpubl
    i
    sher, 1979: 902-923.

    9.Merri
    l
    lJR,Raff
    enspergerJG.Pediat
    ri
    cAunul
    arPancer
    eas:Twent
    yyear
    s
    ex
    per
    ience.JPedi
    atrSur
    g1976,11: 921-
    925.

    10.PaulJG.Acut
    eint
    est
    inalobst
    ruct
    ionsecondar
    ytov
    ascul
    arcompr
    essi
    on
    oft
    heduodenum.Am JSurg1973,126:659–662.

    167
    Câuhỏil
    ượnggi
    á

    1.
    Trì
    nhbàycácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngv
    àcậnl
    âm sàngđểchẩnđoánt
    ắct
    átr
    àng?

    2.
    Tri
    ̀nhbàyphânl
    oại
    tắ
    ctá t
    ràng?

    168
    TEOVÀHẸPRUỘT
    GS.
    TS.NguyễnThanhLi
    êm
    Mụct
    iêu

    Tr
    ìnhbàyđượccácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngvàcậnl
    âm sàngđểchẩnđoánt
    eovà
    hẹpr
    uột

    Nộ
    idung

    Teovàhẹpr uộtl
    ànguy ênnhânquantrọnggâytắcruộtởtrẻsơsinh.
    Teoruộtl
    àhiệntượngtắcruộtbẩm si
    nhdobíttắchoàntoànlòngr
    uột,
    chi
    ếm
    95%;cònhẹpruộtlàbíttắckhônghoàntoànlòngruộtdẫnđếnbántắcruột,
    chi
    ếm khoảng5%cáct r
    ườnghợp.

    I
    .THƯƠNGTỔNGI
    ẢIPHẪUBỆNH

    Teov àhẹpr uộtcóthểdiễnr adướinhiềuhìnht


    hái
    .Đãcónhiềuphân
    l
    oạivềt eor uộtnhưngcólẽphânl oạicủaGrosfel
    dcảiti
    ếntừphânloạicủa
    Lowđãbaogồm đượct ấtcảcáchì nhtháicủateovàhẹpruột
    .Tácgiảchia
    teor
    uộtt hànhcácloạinhưsau(hình1).

    Hì
    nh1.Cáchì
    nht
    háit
    eor
    uột

    169
    -Loại:Teor uộtdomàngngănniêm mạc.Thànhr
    uộtv
    àmạctreo
    nguy
    ênv ẹnnhưnglòngruộtbịgi
    ánđoạndomộtmàngngăncấutạobằng
    ni
    êm mạccủaruộtngăncách.

    -Loại2:Teor
    uộtt
    heoki
    ểuđầut
    rênv
    àđầudướinốiv
    ớinhaubằngmột
    dâyxơkhôngcól
    òng.

    -Loại3`
    :

    a.Teoruộtgi
    ánđoạnhoànt
    oàn.Haiđầur
    uộtkhôngdí
    nhv
    ớinhau,
    mạc
    t
    reobịkhuy
    ếtnhưhìnhchữV.

    b.Teoruộtgi
    ánđoạncóhì nh“v
    ỏt áo”,“đuôil
    ợn”,hay“
    câythông”.Teo
    ruộtthườngcaogầngócTreit
    z.Mạct r
    eobịt hiếumộtkhoảngrộng.Ruộtdưới
    chỗt eođượcnuôidưỡngbởimộtmạchmáumỏngmảnhxuấtphátt ừđộng
    mạchmạct reotr
    àngdưới
    ,độngmạchđại t
    ràngphảihoặcđộngmạchhồi -đại
    tràng.Ruộtdướichỗteoquấnquanht r
    ụcmạchmáut ạonênmộthìnhdáng
    đặcbi ệtgi
    ốngnhưvỏtáogọt,đuôil
    ợnhayhì nhcâythông.

    -Loại4:Teor
    uộtởnhi
    ềuv
    ịtr
    íkhácnhau

    Hẹpr uộtbẩm sinhcót hểlàdomàngngănni êm mạckhônghoàn


    toàn,cólỗthủngởgi ữahoặcdomộtv òngxơnằm tronglòngr uột
    ,bíttắc
    khônghoàntoànl òngr uộtv
    àv ẫnđểchomộtphầnchấtchứat ronglòngruột
    thoátđượcxuốngdưới .Vịt
    ríhẹpcót hểởhỗnghoặchồit ràng.Đườngkí nh
    quairuộtphí
    atrênv àdướichỗhẹpt hườngkhôngchênhnhauđángkể,t hành
    quairuộtphí
    at r
    ênkhôngdàyl ắm.Nhì nphíangoàit
    hấyruộtthườngbịt hắt
    thànhmộtngấnt ươngứngv ới v
    ị t
    ríhẹp.

    I
    ITRI
    ỆUCHỨNGVÀCHẨNĐOÁN

    2.
    1.Tr
    iệuchứngl
    âm sàng

    Cácbiểuhiệnchủy ếucủateoruộtbaogồm nônradịchmật,bụng


    tr
    ướngv àkhôngỉaphânsungaytừngàyđầusauđẻ.Nônr adị
    chvànghoặc
    xanhlàtr
    iệuchứngbaogiờcũnggặpvàcót hểcũngl
    àtr
    iệuchứngsớm nhất
    gâychúý .Nônxuấthi
    ệnsớm khit
    eoởhỗngt r
    àngvàmuộnhơnnếuteoởhồi
    tr
    àng.

    Bụngtrướngcũnglàmộtdấuhi ệut
    rungthành,t
    uynhiênmứcđộkhác
    nhautùytheov ịt
    rít
    eo.Bụngt r
    ướngđềuv àtrướngnhiềunếuteoởvịtr
    íhồi
    tr
    àng,ngượclạibụngchỉtrướngởphầnt r
    ênrốncònv ùngdướirốnl
    ạiphẳng
    tr
    ongcáctrườnghợpt eosátgócTrei
    tz.

    Khi
    kícht
    hícht
    hànhbụngt
    hườngt
    hấycácsóngnhuđộngcủar
    uột
    .

    170
    Tấtcảbệnhnhânđềukhôngỉ aphânsu.Khit hăm t
    rựctr
    àngbằngngón
    tayútthấylòngtr
    ựctràngnhỏhẹpv àkhôngthấycóphânsuđen.Bệnhnhân
    cóthểt ựđiđạiti
    ệnramộtítkếtthểnhàytrắng,chắc,l
    ổnnhổnhoặccáckết
    thểnàycót hểđượctốngrakhiđặtsondev àohậumônv àbơm thụtbằng
    nướcmuối sinhl
    ý.Đaốilàmộtdấuhiệugợiýtrongchẩnđoánteoruột.

    Khácvớit
    eoruột,cácbiểuhi
    ệncủahẹpr uộtthườngkhôngđi ểnhì
    nh.
    Cáctri
    ệuchứngcóthểxuấthiệnsauđẻt ừvàingàyđếnv àit
    uần.Trẻbịnônra
    mật,bụngtr
    ướngnhưngv ẫnỉaphânsuv àphânv àng.Cáct r
    iệuchứngnhiều
    khi
    hếtsaukhiđượcđiềutrị
    khángsinh,
    nhịnănv àtr
    uyềndịch.

    2.
    2.Cácdấuhi
    ệuX-
    quang

    2.
    2.1.Chụpbụngkhôngchuẩnbịởt
    ưthếđứngt
    hẳng: đủchophépchẩn
    đoánteoruột.Cáct r
    ườnghợpt eoruộtởthấpthườngt hấyhì
    nhảnhnhiềumức
    nướcvàhơi .Vịtr
    íteoruộttươngứngv ớiquairuộtgiãncóhìnhmứcnước-hơi
    l
    ớnnhất.Teor uộtcaocósốl ượngcáchìnhmứcnước–hơií thơn;
    tậptr
    ungở
    vùngtr
    ênr ốncònởv ùngdướirốnkhôngcóhơi .Hìnhảnhbamứcnướcv àhơi
    (mộtởdạdày ,mộtởt átràngvàmộtởr uộtnon)thườnglàhìnhảnhteoruột
    sátgócTreitz
    .

    Trênphim chụpbụngkhôngchuẩnbịcóthểthấycácđám v
    ôihóa,dấu
    hi
    ệucủaviêm phúcmạcphânsudothủngruộtởthờikỳt
    hainhi
    .

    2.
    2.2.
    Chụpđạit
    ràngcócảnquangnhằm 3mụcđí
    ch
    -Phânbi
    ệtv
    ịtr
    ítắcr
    uộtl
    àởđại
    trànghayởr
    uộtnon.

    -Đánhgi
    átì
    nht
    rạngcủađạit
    ràng(
    trongt
    eor
    uộtđạit
    ràngt
    hườngt
    eo
    nhỏ)
    .

    -Xácđịnhv ịtr
    ícủamanht r
    àngđểpháthiệnsựbấtthườngvềquayvà
    cốđịnhcủar uột
    .Tuynhiên,tr
    ongteoruộtkhôngcóchỉđị
    nhchụplưuthông
    ruộtcócảnquang.Chụpl ưuthôngruộtchỉnênchỉđị
    nhchocáctrườnghợp
    hẹpruộtv àđốivớicáctrườnghợpcót r
    iệuchứngkhôngđiểnhì
    nhtrênl
    âm
    sàngvàtrênphim chụpbụngkhôngchuẩnbị.

    2.
    3.Chẩnđoánphânbi
    ệt

    Nhi
    ềunguyênnhângâytắcr
    uộtởsơsinhcóbiểuhi
    ệnlâm sànggi
    ống
    v
    ớit
    eoruột
    ,vìv
    ậycầnthậntr
    ọngtr
    ongchẩnđoánphânbi
    ệt.

     Tắcr
    uộtphânsu
    Tắcruộtphânsul
    àhiệnt
    ượngbítt
    ắclòngruộtdophânsuđặcquánh
    gặpt
    rongbệnhcảnhchungcủaxơnangcáctuyếnngoạit
    iết
    .Vịt
    rít
    ắcruột

    171
    t
    hườngl
    àđoạncuốihồit
    ràng.Cácbiểuhi
    ệnl
    âm sànggầngi
    ốngnhưt
    eor
    uột
    ,
    t
    uynhi
    êncómộtsốchiti
    ếtkhácbiệt:

    -Cáct
    ri
    ệuchứngcót
    hểxuấthi
    ệnmuộnhơn.

    -Sờnắnhốchậuphải
    cót
    hểt
    hấymộtquai
    ruộtgi
    ãnchứaphânsu.

    -Chụpbụngkhôngchuẩnbịt
    hấyhìnhmứcnước-hơikhôngđiểnhì
    nh.
    Cáchì
    nhmứcnước–hơi t
    hườngl
    õm xuốngdưới
    thayv
    ìnằm ngang.

    -Vùnghốchậuphảicóthểt
    hấyhì
    nhảnhlỗchỗ,
    cảnquangkhôngđồng
    đềut
    ươngứngvớiquai
    ruộtt
    ắc,gi
    ãn,
    chứaphânsu.

     Dịdạngvôhạchđạit
    ràngbẩm si
    nh
    Cóthểphânbi ệtđượcdịdạngv ôhạchđạitràngbẩm si
    nhbằngcách
    thăm tr
    ựctràng.Khithăm trựct r
    àngthấynhiềuphânsuđen,saukhithăm
    trựct
    ràng,mộtsốlượnglớnphânsuđượct ốngrangoài,
    bụngbệnhnhânxẹp
    xuống.Tuynhiênkhóphânbi ệtđượccáctrườnghợpdịdạngvôhạchtoànbộ
    đạitr
    àngvàmộtphầnhồi tràngv ớiteor
    uột
    .

     Tắcr
    uộtdocácnguyênnhânkhác
    -Tắcruộtdoxoắntrungtr
    àngt
    hườngkèm v
    ới t
    ắct
    átr
    àngdodâychằng
    Ladd.Bệnhcảnht ắcruộtkèm ỉ
    amáuv àmanhtràngởvịt
    ríbấtt
    hườngcho
    phépxácđịnhchẩnđoán.

    -Tắcruộtdodínhvàdâychằng,làhậuquảcủav iêm phúcmạcphânsu


    dot hủngruộtởt hainhi
    .Bệnhcót hểđượcnghĩt ớinếubệnhnhâncóbệnh
    cảnht ắcruộtkèm cácvếtvôihóatrênphim chụpbụngkhôngchuẩnbị .Tuy
    nhiênhìnhảnhcácnốtv ôihóacũngcót hểnhì
    nthấytrênphim chụpbụngcủa
    cácbệnhnhânbị t
    eoruộtdohậuquảcủamộtxoắnr uộtởthainhi.

    -Cuốicùngnếubệnhnhâncóbiểuhiệncủamộtt ắcr
    uộtt
    hấpcầnchẩn
    đoánphânbi ệtvớit
    eotrựctr
    àng.Thăm t
    rựctràngbằngngóntayútl
    àbiện
    phápquyếtđịnhchẩnđoán.

    I
    II
    .ĐI
    ỀUTRỊ

    3.
    1.Chuẩnbịt
    rướcmổ

    Bệnhnhâncầnđượcủấm tr
    ongquátrì
    nhvậnchuy
    ểnđểt ránhhạthân
    nhi
    ệt.Đặtsondedạdày
    ,hútdị
    chbằngmáyhúthoặcbơm ti
    êm đểlàm xẹpdạ
    dàynhằm tr
    ánhtr
    àongượcdị
    chdạdàyvàođườnghôhấp.

    Tr
    ướcmổcầnt i
    ếnhànhcácxétnghi
    ệm cầnthi
    ếtnhưcôngthứcmáu,
    đếm sốl
    ượngt
    iểucầu,đi
    ệngi
    ảiđồ,
    đochấtkhítr
    ongmáu.Chokhángsinhdự

    172
    phòngt
    rướcmổ.

    Bồiphụnước,đi
    ệngi
    ảivàthăngbằngki
    ềm t
    oannếucór
    ốil
    oạn.Nên
    chov
    itami
    nKtrướcmổmộtcáchhệthống.

    3.
    2.Kỹt
    huậtmổ

    Mụcđí
    chcủaphẫut huậtđiềut
    rịteor
    uộtl
    ànhằm loạibỏphầnr
    uộtmất
    chứcnăngvàtáil
    ậplạil
    ưut hôngcủaruộtmộtcáchsinhl
    ýnhấtbằngcắtnối
    ruộtr
    uộtt
    ận-
    tậnsaukhitạohìnhnhỏbớtdầutr
    ên(hình2)

    Hì
    nh2.Nốir
    uộtt
    ận-t
    ậncót
    ạohì
    nhnhỏbớtđườngkí
    nht
    rênđầu

    Tàil
    iệut
    ham khảo
    1. Abr
    amsJS.Exper
    iment
    ali
    ntest
    inal
    atr
    esi
    a.Sur
    ger
    y1969,
    64:
    185-
    191
    2. Gr osf
    eldJL.Atr
    esi
    aandstenosisoftheJejunum andi
    l
    eum I
    n:Ravi
    tch
    MM.WelchKJ.BensonCD,JG.Eds.Pediat
    ri
    cSurgery.Vol
    ume2Thi
    rdedi
    ti
    on.
    Chi
    cago:Yearbookmedi
    calpubl
    ischer
    ,1979:933–943.
    3.DeLori
    mierAA.Fonkal
    srudEW.HaysDM.Congeni
    talat
    resi
    aandst
    enosi
    s
    oftheJej
    unum andi
    l
    eum.Surger
    y1969,65:
    819–825.

    4.GrunerM.Bel
    quetP.Jabl
    onskiJP.LupoldM.Vol
    dmanC.Malf
    ormati
    ons
    congesni
    tal
    esduduodénum etdel’i
    ntest
    iongr
    êleEncy
    elMédchi
    r(Pari
    s),

    173
    Pédi
    atr
    ic,
    fasc.4017B10(
    2-1979)
    .

    5.Louw JH,BernardCN.Congeni
    tali
    nter
    ti
    nalat
    resi
    a.Obser
    vat
    ionsoni
    ts
    or
    igi
    n.Lancet1955,
    2:1065–1072.

    6.LouwHJ.Jej
    unoi
    l
    eal
    atr
    esi
    a.JPedi
    atr
    icSur
    g1966,
    1:8–23.

    7.HaysDM.I nt
    esti
    nalastr
    esiaandstenosi
    s.Curr
    entprobl
    emsinSur
    ger
    y.
    Chi
    cago:Yearbookmedicalpubl
    i
    sher
    .October,
    1969thewhol
    evol
    ume.

    8.Nguy
    ễnThanhLi
    êm,Nguy ễnXuânThụ.Phânt
    íchkếtquảđi
    ềut
    rịt
    eor
    uột
    sơsi
    nh.YhọcVi
    ệtNam 1993,t
    ập170:6–10.

    9.Sant
    ull
    iTV.Bl
    ancWA.Congeni
    talatr
    esi
    aoft
    hei
    ntest
    inal:Pat
    hogenesi
    s
    andtr
    eatment
    .AnnSur
    g1961,
    154: 939-
    945.

    10.Ni
    xonHH.I
    ntest
    inalobst
    ruct
    ioni
    nthenewbor
    n.Ar
    chdi
    schi
    l
    d1955,30:
    13–15

    Câuhỏil
    ượnggi
    á

    Trìnhbàycácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngv
    àcậnl
    âm sàngđểchẩnđoánt
    eov
    àhẹp
    ruột.

    174
    Chương3

    DI
    NHDƯỠNG
    NUÔICONBẰNGSỮAMẸ
    ThS.NguyễnThịYếnA
    Mụct
    iêu
    1.Nêuđượctí
    nhưuviệtcủavi
    ệcnuôiconbằngsữamẹ.
    2.Tr
    ìnhbàymộtsốyếutốduytringuyềnsữamẹ.
    Nộ
    idung

    I
    . ĐẠICƯƠNG
    Nuôiconbằngsữamẹl àmộtkhâuquant rọngtrongcôngt ácchăm sóc
    sứckhoẻbanđầu.Ởnhi ềunướctrênthếgi
    ới,ngaycảnhữngnướcđangphát
    tr
    iểnphongtràonuôiconbằngsữamẹcóxuhướnggi ảm đirõrệtdosựphát
    tr
    iểncủacôngnghiệphoáđôt hị,
    cácbàmẹphảil àm v i
    ệctrongcácnhàmáy
    ,bêncạnhđót hứcănnhânt ạođượcquảngcáor ộngrãitr
    ênt hịtr
    ườngnên
    ảnhhưởngđếnv i
    ệcchoconbú.
    Tr
    ongnhữngnăm gầnđây,tỉl
    ệcácbàmẹchoconbút ănglênrõr
    ệt
    .Chođếnnaymọingườiđãphảithừanhậnsữamẹlàthứcăntốtnhấtcủat
    rẻ
    dướimộtt ưổi,
    khôngcóloạit
    hứcănnàocót hểt
    haythếđược.Nhiềucông
    tr
    ìnhnghiêncứuđãchứngt ỏnuôiconbằngsữamẹt ốthơnhẳnv àrẻhơn
    nhiềusovớinuôinhânt
    ạobằngsữabò.
    Ởnướctanuôiconbằngsữamẹl àphongtụctậpquáncổtr
    uyền,đasố
    cácbàmẹr ấtmuốnnuôiconbằngsữacủamì nh,vìt
    hựctếđãmanglạinhi
    ều
    l
    ợiíchki
    nhtếchocácbàmẹv àđứat r
    ẻnhấtlàtronghoàncảnhki
    nhtếxãhội
    hiệnnay
    .
    I
    I. NHỮNGLỢIÍ
    CHNUÔICONBẰNGSỮAMẸ
    - Sữamẹđượcbàit
    iếtt
    rongv
    àingàyđầusauđẻgọil
    àđẻnon.Sữanon
    sánhđặcmàuv
    àngnhạt.
    - Sữanoncónhi ềunănglượng,pr
    otei
    nvàvit
    aminA,đồngt
    hờil
    ạicó
    nhi
    ềuchấtkhángkhuẩnt
    ăngcườngmiễndị
    chchotr
    ẻ.
    - Sữanoncótácdụngxổnhẹgi
    úpchov
    iệct
    ốngphânsunhanh,
    ngăn
    chặnv
    àngda.
    - Sữanonti
    ếtr
    atuyí
    tnhưngchấtl
    ươngcaot
    hoảmãnnhucầucủat
    rẻ
    mớiđẻ.
    - Saugi
    aiđoạnsữanon,
    sữamẹchuy
    ểnt
    iếpt
    hànhsữaổnđị
    nh.

    175
    2.
    1.SỮAMẸLÀCHẤTDI
    NHDƯỠNGHOÀNHẢODỄTI
    ÊUHÓAVÀHẤPTHỤ.
    Bảng3.
    1.Thànhphầncácchấtdi
    nhdưỡngt
    rong1000mlsữa

    Thànhphần Sữamẹ Sữabò

    Năngl
    ượng (
    Kcal
    ) 70 67

    Pr
    otei
    n (
    g) 1,
    07 3,
    4

    Tỉlệ casei
    n/pr
    otei
    n 1:
    1,5 1:
    0,2
    nướcsữa

    Li
    pid (
    g) 4,
    2 3,
    9

    Lact
    ose (
    g) 7,
    4 4,
    8

    Vi
    tami
    n:

    Ret
    inol (
    mcg) 60 31

    bCar
    oten (
    mcg) 0 19

    Vi
    tami
    nD (
    mcg) 0,
    81 0,
    18

    Vi
    tami
    nC (
    mg) 3,
    80 1,
    5

    Thi
    ami
    n (
    mg) 0,
    02 0,
    04

    Ri
    bof
    lav
    in (
    mg) 0,
    03 0,
    2

    Ni
    aci
    n (
    mg) 0,
    62 0,
    89

    Vi
    tami
    nB12 (
    mcg) 0,
    01 0,
    31

    Aci
    dfol
    i
    c (
    mcg) 5,
    2 5,
    2

    Muốikhoáng:

    Cal
    ci (
    mg) 35 124

    Sắt (
    mg) 0,
    08 0,
    05

    Đồng (
    mg) 39 21

    Kẽm (
    mg) 295 361

    (
    Trí
    ch:
    Mat
    ernalandyoungchi
    l
    dnut
    ri
    ti
    onUNESCO1983)
    .

    176
    2.
    1.1. Pr
    otei
    n
    -Protei
    ncủasữamẹt
    uyí
    thơnsữabònhưngcóđủaci
    dami
    n
    cầnt
    hiếtv
    àtỉlệcânđối
    .
    -Prot
    eintrongsữamẹchủy ếulàlactambumine80%t ổnglượng
    prot
    eintr
    ongsữamẹ(l àprotei
    ncóphânt ửlượngthấp)nênkhivàodạ
    dàysẽkếtt
    ủat hànhcácphânt ửnhỏ,dễt i
    êuhoá,tráil
    ạipr
    otei
    ntrong
    sữabòchủy ếulàcasếin,khiàodạdàykếtt ủathànhthểtí
    chlớnkhó
    ti
    êuhoá.
    2.
    1.2.Li
    pid:
    -Sữamẹcóacidbéocầnt
    hiếtnhưaci
    dli
    nolei
    c,aci
    dli
    nol
    eni
    ccần
    t
    hiếtchosựphátt
    ri
    ểncủanão,
    mắtvàsựbềnv ữngcácmạchmáucủat r
    ẻ.
    -Li
    pidcủasữamẹdễt
    iêuhoáhơnv
    ìcómenl
    i
    pase.
    2.
    1.3.Lact
    ose:
    -Tr
    ongsữamẹcónhi ềuhơnsữabòcungcấpt hêm nguồnnăng
    l
    uợng.Mộtsốlactosevàoruộtchuy
    ểnthànhaci
    dlact
    icgiúpchosựhấp
    t
    hucalci
    v àmuốikhoáng.
    2.
    1.4.Vi
    tami
    n:
    Sữamẹcónhiềuvi
    tami
    nAhơnsữabò.Tr
    ẻbúsữamẹđềphòngđược
    bệnhkhômắtdot
    hiếuv
    itami
    nA.
    2.
    1.5.Muốikhoáng:
    -Cal
    citr
    ongsữamẹí
    thơnt
    rongsữabònhưngdễhấpt
    hụv
    àthoả
    mãnnhucầuchotr
    ẻ
    -Sắtt
    rongsữamẹhấpt
    hụcaohơnsữabò.Dođót
    rẻbúsữamẹí
    tbị
    còi
    xươngvàthi
    ếumáu.
    2.
    2.CÁCCHẤTKHOÁNGKHUẨNTRONGSỮAMẸ
    - Mộtsố khángt
    hểt
    ừngườimẹt r
    uyềnquarauđếnbàot
    haiđãgiúpcho
    t
    rẻmớiđẻ cósứcđềkhángv àmiễndịchmộtsốbệnhđặcbi ệtt
    rong4-6
    t
    hángđầutr
    ẻkhôngmắccácbệnhnhưsởi,
    cúm,hogà.
    - Sữamẹsạchsẽ,tr
    ẻbút
    rựct
    iếpngay
    ,vikuẩnkhôngcóđi
    ềuki
    ệnphát
    t
    ri
    ểnnênt
    rẻí
    tbị
    ỉachảy.
    - Globuli
    nmiễndịchIgAtiết
    :Cónhiềut r
    ongsữanonv
    àgiảm dầntr
    ong
    nhữngt uầnsau.I
    gAt i
    ếtthườngkhônghấpt humàhoạtđôngtạir
    uộtđể
    chốnglạimộtsốvikhuẩnnhưE. Col
    ivàv
    irus.
    - Lact
    ofer
    in:Làmộtprot
    eingắnsắtcót
    ácdụngkì
    m khuẩnkhôngchov
    i
    khuẩncầnsắtđểphátt
    ri
    ển.
    - Ly
    sozy
    m:Làmộtenzy
    m cót
    rongsữamẹcót
    ácdụngdi
    ệtkhuẩn.
    - Tếbào,l
    ymphobàosảnsuấtI
    gAt
    iếtv
    àInt
    erf
    eron,cót
    ácdụngứcchế

    177
    hoạtđộngcủamộtsốv
    irus.
    Đạithựcbàocót ínhchấtt
    hựcbàov àbàit i
    ếtlysozy
    m,lactof
    eri
    n.
    Đạit
    hựcbàocót hểt hựcbàoCadidav àvikhuẩn,đặcbi
    ệtvikhuẩnGram
    âm (
    Clost
    ri
    um,Klebsiel
    la)nhữngvikhuẩnnàycót hểlànguyênnhângây
    vi
    êm r
    uộthoạit
    ửởt rẻsơsi nh.
    - Yếut
    ốkí
    cht
    híchsựphátt
    ri
    ểnv
    ikhuẩnLact
    obaci
    l
    lusbi
    fi
    dus.
    Lact
    ose:Mộtsốlact
    osevàoruộtchuy
    ểnt hànhaci
    dlact
    ic,t
    ạomôi
    t
    rưòngchovikhuẩnBi
    fi
    dusphátt
    ri
    ển,l
    ấnátvikhuẩngâybệnhnhưE.col
    i.
    YếutốBi
    fidus:Làmộtcar
    bonhydr
    atcóchứagencầnchov
    ikhuẩn
    Lact
    obifi
    dus v
    ikhuẩngâybệnhphátt
    ri
    ển.
    Dođặctí
    nhkhángkhuẩncủasữamẹnênt
    ỉlệmắcbệnhv
    àtửv
    ongở
    t
    rẻbúmẹthấphơntr
    ẻnuôinhântạo.

    2.
    3.SỮAMẸCÓTÁCDỤNGCHỐNGDỊỨNG
    Trẻbúmẹthướngkhôngbịdịứng,
    eczemanhưmộtsốt
    rẻănsữabòv
    ì
    I
    gAt
    iếtcùngv
    ớiđạit
    hựcbàocótácdụngchốngdịứng.
    2.
    4.GẮNBÓTÌ
    NHCẢM MẸCON
    Nuôiconbằngsữamẹđãgi úpchobàmẹv àtrẻem hì
    nhthànhmối
    quanhệgầngũiyêuthương,
    trẻí
    tquấykhóc.Tr
    ẻbúsữamẹthườngphátt
    ri
    ển
    tr
    ítuệthôngmi
    nhhơntrẻem ănsữabò.
    2.
    5.BẢOVỆSỨCKHOẺCHOBÀMẸ
    -Gi
    úpchomẹchậm cót
    hai
    .
    -Tr
    ẻbúsaukhiđẻcót
    ácdụngcohồit
    ửcungcầm máuchobàmẹđể
    phòngchốngt
    hiếumáu.
    -Gi
    ảm nguycơungt
    hưt
    ửcungv
    àungt
    hưv
    úởbàmẹ.
    2.
    6.CHIPHÍÍ
    THƠNTRẺNUÔINHÂNTẠO
    Nuôiconbằngsữamẹr ấtthuậnlợikhôngphảiđunnấu,dụngcụpha
    chế,
    íttốnkém,t
    iếtkị
    êm chongươìmẹv ềkinhtếvàthời
    gian.
    I
    II
    .SỰBÀITI
    ẾTSỮA
    Sữamẹt
    heocơchếphảnxạ.
    Khit
    rẻbú,xungđộtcảm gi
    ácđit
    ừnúm v
    úlênnãot
    ácđộngl
    ênt
    uyếny
    ênđể
    sảnxuấtpr
    olact
    invàoxy
    toci
    n
    -Prol
    acti
    nlànộiti
    ếtt
    ốcủat huỳt
    rướct uy
    ếnyêncótácdụngkíchthícht
    ếbào
    bàiti
    ếtsữa.Phảnxạnàygọil àphảnxạt ạosữa.Prol
    acti
    nthườngsảnxuất
    nhi
    ềuv àobanđêm vàlàm chobàmẹt hưgiãnvàbuồnngủ.Vìvậynênchotr
    ẻ
    búđêm.Pr ol
    act
    incònngăncảnsựr ụngtr
    ứng,gi
    úpchobàmẹchậm cót hai
    .
    -Oxy
    toxi
    nlànộit
    iếtcuảt
    huỳsaut
    uyếny
    êncót
    ácdụngl
    àm cocáccơxung

    178
    quanhtếbàotiếtsữađểđẩysữatừcácnangsữatheoốngdẫnsữađếncác
    xoangsữa.Phảnxạnàygọilàphảnxạphunsữa.
    oxytoxi
    ncótácdụngcohồi
    tửcungcầm máucobàmẹsauđẻ.
    Phảnxạoxy
    toxi
    ndễbị
    ảnhhưởngbởi
    nhữngýnghĩv
    àcảm gi
    áccủabàmẹ.
    Nếubàmẹt hấyhàil
    òngv àthươngy
    êutr
    ẻv àti
    ntưởngsữamìnhlàt
    ốt
    thìsẽhỗtr
    ợchophảnxạnày .Nhưngnếubàmẹlolắnghoặcnghingờl
    àmình
    khôngđủsữathìsựhoạtđộngcủaphạnxạnàybịhạnchế
    I
    V.CHẤTỨCCHẾTRONGSỮAMẸ
    Sựsảnxuấtsữatr
    ongvúcũngtựđiềuchỉ
    nhđược,nếuvúbàit
    iếtnhi
    ều
    sữa.Nhưngnếuchotr
    ẻbúthìchấtứcchếcũngtheor
    a,v
    úlạit
    ạoranhiềusữa
    hơn.Vìvậynếut
    rẻkhôngbúđượcthìphảiv
    ắtsữamẹđểv úti
    ếptụcsảnxuất
    sữa.
    Độngtácbúcủat r
    ẻlàvấnđềquantr
    ọngnhấtchonênphảichot
    rẻbú
    t
    hườngxuy
    ênv àđúngcách,
    búnhi
    ềusẽtạonhi
    ềusữa.
    V.MỘTSỐYẾUTỐHỖTRỢCHOSỰTI
    ẾTSỮA
    5.
    1.Ănuống
    Từkhimangthaiđếnlúcđẻtrongvòng9t háng,ngườimẹcóthểtăng
    cântr
    ungbình12kg,3thángđầutăng1kg,3thánggiữat ăng5kgv
    à3t háng
    cuối
    tăng6kg.
    Bổxungt
    hứcănchongườimẹt rongthờigi
    ancóthaivàchoconbúr
    ất
    cầnthi
    ếtđểđảm bảochot
    hainhipháttri
    ểnbìnhthưòngvàngườimẹcókhả
    năngti
    ếtnhi
    ềusữa.
    Vìv
    ậyngười
    mẹcầnănnuốngbổdưỡnghơnbì
    nht
    hường.
    Ởnướctakhẩuphầnbổxungchủy ếulàgạo,nếuthứcănkhôngcóđủ
    nguồnprot
    einđộngvậtt
    hịtcá,t
    rứng,sữathìthaybằngđậuđỗ.Ănthêm r
    au
    xanhvàhoaquảchínđểcungcấpvit
    aminAv àchấtsắt.
    Mộtsốmónăncổt ruyềnnhư cháochângi
    ò,gạonếp,cácbàmẹ
    t
    hườngănđềucót
    ácdụngt
    ốt.
    Khichoconbúchỉnênhạnchếăncácloạigi
    avịvìgâymùivịkhóchị
    u,
    tr
    ẻbúkém.Hàngngàynênchúýuốngt hêm nướchoaquả,nướcđunsôiđể
    nguôi
    nhấtlàmùahè.
    5.
    2.Laođộnghợpl
    í.
    Trongthờigi
    ancóthaiv
    àchoconbúngườimẹkhôngnênl àm v
    iệcquá
    sức,mệtmỏidễsẩyt hai
    ,đẻnon.Cầncót
    hờigi
    annghỉtr
    ướcđẻvàsauđẻt hai
    nhipháttr
    iểnvàngườimẹcókhảnăngphuchồisứckhoẻvàchoconbú.
    5.
    3.Ti
    nht
    hầnt
    hoảimái
    .
    Nhưngbàmẹsốngt hoảimái
    ,ítl
    olắng,ngủt
    ốt,t
    int
    ưởngmì
    nhcóđủ
    sữat
    hìvúsẽt
    iếtnhi
    ềusữa.

    179
    5.
    4.Hạnchếdùngt
    huốc.
    Khichoconbúnênhạnchếdùngthuốcvìmộtsốt huốcquasữadễgây
    ngộđộcchot r
    ẻ.Cácthuốct
    ránht
    haicóoest
    rogel,
    thuốclợit
    iểunhóm t
    hiazi
    d
    cóthểl
    àm giảm sựt
    ạosữa.
    5.
    5.Si
    nhđẻcókếhoạch
    Nhữngbàmẹđẻnhi
    ều,
    đẻdày
    ,sứckhỏegi
    ảm sútđềuảnhhưởngđến
    khảnăngti
    ếtsữa.
    Cáchchoconbú:
    1)Sauđẻtrongv
    òngnửagiờngườimẹnênchoconbúngay,
    búcàngsớm
    càngt
    ốt.Búsớm sẽkí
    chthí
    chsữabàit
    iếtsớm v
    àtr
    ẻbúđượcsữanon.
    2)Sốlầnchoconbútùytheoyêucầucủat
    rẻ,
    cót hểtừ8-10lầnt
    rongmột
    ngày,
    khôngnhấtt
    hiếtphải
    theođúnggi
    ờgiấc.Banđêm v
    ấnphảichocon
    bú.
    3)Tùytheotưthếthoải
    máicủangườimẹcóthểnằm hoặcngồichoconbú,
    nhữngphảibếtrẻápsátv
    àolòng,
    đầuvàthântr
    ẻnằm thẳng,
    bàmẹđỡ
    toànbộthântr
    ẻ.
    4)Miệngcủatr
    ẻmởr ộng,đểngậm sâuv
    àohếtquầngđencủavú.Môidưới
    hướngrangoài
    .Cằm củatr
    ẻtìvàovúmẹ.Mácủat r
    ẻcăngphồng.
    5)Thờigi
    anmỗi
    bữabútùyt
    heotừngtr
    ẻ.Chotr
    ẻbúkiệtmộtbênvúr
    ốimới
    chuy
    ểnsangvúkhácđểt
    rẻnhậnđượcsữacuối
    giàuchấtbéo.
    6)Chot
    rẻbúhoànt
    oànt
    rong6t
    hángsauđẻ.
    7)Khimẹbị
    bệnhhoặct
    rẻốm,
    trẻđẻt
    hấpcânt
    hìnênv
    ắtsữachoănbằng
    thì
    a.
    8)Thờigi
    anchoconbúkéodài tr
    ungbình18-24tháng.Khôngnêncai
    sữa
    quásớm hoặckhichưađủthứcănthaythếhoàntoànnhữngbữabúmẹ.
    Khit
    rẻbịbệnhnhấtlàỉ
    achảykhôngnêncaisữa.
    Khi
    cai
    sữat
    hìcai
    sữat
    ừtừđểt
    rẻcóđi
    ềuki
    ệnt
    híchnghi
    với
    chếđộăn
    mới

    180
    DI
    NHDƯỠNGTRẺTRÊNMỘTTUỔI
    ThS.LưuMỹThục
    Mụct
    iêu

    1.Tr
    ìnhbàyđượccácnhucầuvềdinhdưỡngcủatr
    ẻtrênmộtt
    uổi
    .
    2.Tr
    ìnhbàyđượcnguyênt
    ắcchoănvớitrẻt
    rênmộttuổi.
    3.Tr
    ìnhbàyđượcsốbữaăn,phânbốnănglượngcủabữaăntr
    ênmộtt
    uổi
    .
    Nộ
    idung

    I
    . ĐẠICƯƠNGVỀDI NHDƯỠNGTRẺEM
    Di
    nhdưỡnghợpl ýchotrẻsơsinhv àtr
    ẻnhỏl àyếutốthi
    ếty
    ếuđảm bảo
    chosựphátt ri
    ểnhếtti
    ềm năngcủatr ẻsaunày.Dinhdưỡng2năm đầuđờicó
    vaitròrấtquangtr
    ọngđốiv ớisựphátt r
    iểnthểchấtđặcbiệtl
    àchiềucao,t
    rí
    tuệ,sứckhoẻv àhànhv icủatrẻsaunày .Tr
    ẻt r
    ên2t uổir
    ấtkhóphụchồilại
    thấpcòi xảyr
    adothiếudinhdưỡngtrongnhữngnăm trướcđó.

    I
    I. NHUCẦUDI
    NHDƯỠNGCỦATRẺ

    2.
    1.Nhucầuv
    ềnăngl
    ượng

    Trẻtừ1-2tuổinhucầunăngl ượngkhoảng900kcal
    /ngàyt
    rongđónăng
    l
    ượngcóđượct ừsữamẹl àkhoảng300kcal( đápứngđược35-40%tổngsố
    nhucầuv ềnăngl ượng)nênnănglượngtừthứcănbổsungcầnkhoảng550-
    600kcal
    /ngày.Thứcănchot r
    ẻphảicógi átr
    ịdinhdưỡngcũngnhưđậm độ
    nănglượngcaov ìdạdàycủatrẻcònnhỏ,thứcănnátcónhiềunướcmặtkhác
    tr
    ẻlạichưaănđượcnhi ều.

    181
    Sơđồ1:Năngl
    ượngcungcấpchotr
    ẻquacácnguồnt
    hứcăn
    khácnhaut
    hayđổit
    heotuổi

    Thứcăngi
    a
    Thứcăn đì
    nh
    bổsung
    sữamẹ

    BM hoàn Gi
    aiđoạnănbổsung
    toàn
    Tuổicủat
    rẻ

    Bảng1.Nhucầunăngl
    ượngcủat
    rẻt
    heokhuy
    ếnnghiWHO(
    kcal
    /ngày
    )
    Tuổi Tr
    ẻtr
    ai Tr
    ẻgái Tuổi Tr
    ẻtr
    ai Tr
    ẻgái

    1–3Tuổi 1180 1180 10-


    12 2110 2010

    4–6Tuổi 1470 1470 13-


    15 2650 2200

    7–9t
    uổi 1825 1825 16-
    18 2980 2240

    Vớit
    rẻnhỏnăngl
    ượngdànhchochuy
    ểnhoácơbảnl
    à55kcal
    /kg/
    ngàyv
    à

    182
    gi
    ảm xuống25-
    30kcal
    /kg/
    ngàyởngười
    lớn.

    Bảng2.Nhucầunăngl
    ượngt
    ínht
    heocânnặng

    Tuổi Nhucầu

    <3t
    háng 110Kcal
    /kg/
    ngày

    3-
    6tháng 100-
    110Kcal
    /kg/
    ngày

    >6t
    háng 100Kcal
    /kg/
    ngày

    1-
    3tuổi 90-95Kcal
    /kg/
    ngày

    3-
    6tuổi 80-
    90Kcal
    /kg/
    ngày

    6-
    9tuổi 70-80Kcal
    /kg/
    ngày

    9-
    12t
    uổi 60-
    70Kcal
    /kg/
    ngày

    12-
    15t
    uổi 50-60Kcal
    /kg/
    ngày

    15-
    18t
    uổi 40-
    50Kcal
    /kg/
    ngày

    2.
    2.NhucầuĐạm

    Bảng3.
    Nhucầupr
    oti
    d(g/
    kg/
    ngày
    )

    Tuổi Nhucầupr
    oti
    d Tỷl
    ệ%pr
    oti
    dđộngv
    ật

    <6t
    háng 12 100

    7 – 12 21–25 70
    t
    háng

    1–3t
    uổi 35–44 >60

    4–6t
    uổi 44–55 >50

    7–9t
    uổi 55–64 >50

    Tr
    ai Gái

    183
    10–12t
    uổi 63–74 60–70

    13–14t
    uổi 80–93 60–77

    16–18t
    uổi 89-
    104 67–78

    Trong24acidami nthườnggặptrongcấut r
    úcprot
    idcó10aci daminmàcơ
    thểkhôngtựtổnghợpđược,phảil ấyt
    ừnguồnt hứcăn,nhữngacidaminnày
    được gọilà cần thiết
    .Chúng gồm: Leuxi
    n;Isol
    euxin;Lyzy
    m;Met hi
    onin;
    Phenyl
    alani
    n;Theoni
    n;Trypt
    ophan;Val
    i
    n;đặcbiệtHist
    idin,
    Argi
    ninr
    ấtcầncho
    trẻem.

    2.
    3.Nhucầuv
    ềvi
    tami
    nvàkhoángchất

    Bêncạnhv i
    ệccungcấpđủnăngl ượng,tr
    ẻphảiđượcănt hứcănđa
    dạngđảm bảocungcấpđẩyđủcácv i
    tamin,khoángchất,acidamin.Tốcđộ
    tr
    ẻl ớnnhanhtronghainăm đầuđờinênnhucầudi nhdưỡngcao.Dot r
    ẻvẫn
    đượcduyt rìbúmẹchođến24t hánghoặchơnnênt rẻvẫnnhậnđược70%
    nhucầuVi t
    aminA,40%nhucầucanxi ,37%nhucầur i
    bofl
    av i
    ntừsữamẹ,t uy
    nhiêntr
    ongsữamẹhàm l ượngv i
    taminthấpđặcbiệtlàsắt
    , kẽm v
    ìvậynêncho
    tr
    ẻănt hứcăncógi àusắt
    ,canxi
    ,kẽm,vi
    tami nA.

    Bảng4:Năngl
    ượng,
    sắt
    ,vi
    tami
    nAt
    rungbì
    nhcầnchot
    rẻt
    ừ1-
    2tuổi

    E(
    Kcal
    ) Pr
    otei
    n(g) Sắt(
    mg) Vi
    tami
    nA(
    mcgRE)

    1092 10.
    2 0.
    49 300

    2.4. Nhucầuchấtbéo:Sữamẹcungcấpnhiềuchấtbéođặcbi
    ệtlàaci
    dbéo
    cầnthi
    ếtnhấtsovớicáct
    hứcănkhácvàchấtbéotr
    ongsữamẹr ấtt
    ốtchosự
    hấpthuti
    ềnvit
    aminAcót r
    ongt
    hựcphẩm.

    Chấtbéot rongchếđộăncủatrẻngoàivi
    ệccungcấpnănglượngcòngiúpcho
    việchấpt hucácv i
    tami
    ntantrongdầumỡ,cungcấpcácaci dbéocầnt hi
    ết,
    l
    àm dậymùit hơm ngoncủathứcăn.Nênbổsungchấtbéo5g- 10g/
    bữanếu
    thứcănchot r
    ẻdồidàođạm độngvật,
    nếuthứcăncủatrẻđạm độngvậtchưa
    đủt hìnênbổsungthêm 10-
    20gchấtbéo/bữa.

    Nănglượngtừchấtbéotrongt
    hứcănbổsungnênl à30-45%tổngnănglượng
    củachấtbéocótrongthứcăntuỳthuộcv
    àosốl ượngsữav àlượngchấtbéo
    cótr
    ongsữamẹ.Thôngt hườngchấtbéot
    rongsữamẹl à38g/lnênphầntr
    ăm

    184
    năngl
    ượngt
    ừchấtbéocót
    rongt
    hứcănbổsungởt
    rẻt
    ừ1-
    2tuổi
    là17-
    42%.

    Bảng5.%nănglượngtừchấtbéocầncótr
    ongthứcănbổsung
    củatr
    ẻtheotuổit
    uỳthuộcvàonôngđộchấtbéotr
    ongsữamẹ

    Thángt
    uổi
    %NLtừchấtbéo
    củasữamẹ Sốlượng
    sữamẹ
    Thấp

    TB
    Thấp

    TB

    2.
    5.Nhucầunước

    Trẻkhôngbúmẹcần400ml -
    600mlnước/ngàyngoàil
    ượngnướcmàtrẻnhận
    đượctừnguồnsữavàthứcănkhác.Nếut
    rờinónglượngnướcnàycót
    hểtăng
    l
    ênđên800-1200ml
    /ngày.

    2.
    6.NhucầuGl
    uci
    d

    Gluci
    dchủy ếucót r
    ongngũcốc,khoaicủvàmộtsốl oạir
    aucủ.Đểđảm bảo
    cânđốitrongchếđộăn,năngl ượngdogl ucidcungcấpchi
    ến60-65% t
    ổng
    nănglượngcóđượct ừbữaăn.Rauquảnênchi ếm 20%khẩuphầnănvìtr
    ong
    rauquảcónhi ềuxenlul
    osecót
    ácdụngkí chthí
    chnhuđộngruột,đi
    ềuhoàhệ
    vikhuẩnruột
    ,chốngtáobánvàtăngđàothảichol
    ester
    on.

    II
    I. CHẾĐỘĂNCHOTRẺTRÊNMỘTTUỔI
    31.Nguy
    ênt
    ắcchoănv
    ớit
    rẻt
    rênmộtt
    uổi

     Trựct
    iếpchotr
    ẻănv ớit
    rẻnhỏdưới2tuổivàhỗtrợđểt
    rẻtựănv ớit
    rẻt
    rên
    2tuổi
    đểtrẻbi
    ếtcócảm giácnovàđói
     Chotrẻănchậm vàkiênnhẫn,khuy
    ếnkhíchtr
    ẻănhếtsuấtnhưngkhông
    đượcéphaynhồinhéttr
    ẻăn.
     Thứcănđadạngv àphongphú,mùivịthơm ngonhấpdẫntrẻ.Chếbiến

    185
    mónănt
    heosởt
    híchcủat
    rẻchứkhôngphải
    củachamẹ.

     Tránhlàm saol
    ãngt
    rẻt
    rongbữaănbằngcáchí
    nht
    hứct
    ivi
    ,quảngcáo,
    chơiđồchơi

     Bữaănlàthờigi
    andạyt
    rẻvàt
    hểhiệny
    êut
    hươngnênt
    ròchuy
    ệnv
    ớit
    rẻ
    tr
    ongkhi
    ăn, t
    ươngt
    ácmắtv
    ớimắt
    .

    3.
    2Độr
    ắncủat
    hứcăn

    Trẻ12t hángđãcóthểănt hứcăncứngcùngv ớigiađìnhtuynhiênởlứa


    tuổinàyt hườngchotrẻănt hứcănmềm nhưcháođặcv ìthứcănnàygi úpcho
    trẻti
    êuhoáv àhấpthunhanhmặtkháct rẻdễnuốthơnnênt i
    ếtkiệm đượcthời
    gianchongườichăm sóct r
    ẻ.Tr ẻ12tháng,ngoàivi
    ệcbúmẹ, ăncháonêncho
    trẻtậplàm quenv ớit
    hứcănr ắn,nếukhôngsẽr ấtkhókhănt rongvi
    ệcănuống
    củat r
    ẻsaunày .Tr
    ẻ2t uổi
    phải ăncơm.

    3.
    3.Sốbữaănv
    àphânbốnăngl
    ượngcủabữaăn

    Dotr
    ẻnhỏnênđậm độnăngl ượngtrongkhẩuphầnănt hấp,t
    rẻănsố
    l
    ượng ítnên phảicho t
    rẻăn nhi
    ều bữa.Thông thường t
    rẻđượcăn 4-5
    bữa/
    ngàyvàthêm 1bữaphụhoặc2bữaphụv ới
    trẻkhôngcósữamẹ.

    Khốil
    ượngbữaăn30g/kg/
    ngàyvànăngl ượngtốit
    hiểuphảiđạtđượclà
    0,
    8kcal/
    gthứcăn.Dovậytr
    ẻ6-8thángdạdàycót hểchứađược249gt hứcăn,
    tr
    ẻ9-11thángchứađược285gvàtrẻ1-
    2tuổichứađược345gt hứcăn/ l
    ần.

    Thứcănchí
    nhbaogồm cảsữav
    àthứcănbổsung

    Bữaănphụl àthứcăngi ữacácbữaănchínhdovậycácbữaphụphải


    chếbiếnnhanh,ngon,giàunănglượngvàchấtdi
    nhdưỡng.Cáct
    hứcănphụ
    cóthểlàsữachua,sữa,súp,hoaquảnghi
    ền,
    bánhmì.
    ..
    .

    Tr
    ẻcànglớnt
    hìsốbữaăngi ảm xuốngnhưngkhốil
    ượngt
    hứcănv
    à
    đậm độnăngl
    ượngt
    rongbữaănphảit
    ănglên.

    Tr
    ẻcầnăntheogiờđểcóbàiti
    ếtdị
    chtiêuhoátốthơn,
    trẻcócảm gi
    ác
    nov
    àđóinênănngonhơn,t
    hèm ănhơnvàt
    iêuhoátốthơn.

    Bảng6.Đậm độnăngl
    ượngt
    heosốbữaăn

    Sốbữaăn/
    ngày Đậm độnăngl
    ượngt
    ốit
    hiểu/
    gthứcăn

    5bữa 0,
    7kcal
    /g

    4bữa 0,
    8kcal
    /g

    186
    3bữa 1kcal
    /g

    3.
    4.Thànhphầndi
    nhdưỡngt
    rongbữaăn

     Thứcănđadạngvàphongphú,ăntheomùađểđảm bảocungcấpđầyđủ
    di
    nhdưỡngchotr
    ẻ.Ăntheoôvuôngthứcăn.

     Thị
    tlợn,gà,cá,t
    rứngănhàngngàyhoặct
    hườngxuy
    ênv
    ìchúngcungcấp
    nhi
    ềusắt,kẽm.

     Sữav àcácsảnphẩm củasữacónhi ềucanxi,vàmộtv àichấtdi


    nhdưỡng
    khác.Sữanênuống200ml- 400ml/
    ngàynếut r
    ẻănđủl ượngthị
    t,cá.Nếu
    chưaănđủt hịtcáthìl
    ượngsữanêndùngl à300ml -500ml /
    ngày.Trường
    hợpnếut rẻkhôngnhậnđủlượngcá,t
    hịt
    ,sữathìchếđộănđảm bảođầyđủ
    đậuđỗ, gạohàngngàyđểđảm bảocungcấpđủpr ot
    ein.Nếusữat rongchế
    độănhàngngàykhôngđủt hìnêntì
    m nguồnthứcăndồidàocanxinhưđủ
    đủ,bíngô,đậuxanh,cải
    bắp,cácũnglànguồnthựcphẩm cónhi ềucanxi.

     Thựcphẩm nhi
    ềuvi
    tami
    nA:sữamẹ,gan,l
    òngđỏtr
    ứng.Hoaquảnhưcam,
    duđủ,xoài
    .Raunhưcàr
    ốt,
    bíngô,
    càchua.Cácl
    oạir
    aucómàuxanhthẫm.

     Thứcănnhi
    ềukẽm:
    gan,
    lòngđỏt
    rứng,
    sò

    187
     Vit
    aminCcónhiềutr
    ongcam,chanh,xoài,chuối,đào,dưahấu.Càchua,
    súplơ,
    rauxanht
    uynhiêukhinấuchí
    nthứcăn, t
    hìv i
    taminCbịmấtđichút
    í
    t.

     Canxi
    :cónhi
    ềut
    rongsữav
    àcácchếphẩm củasữa.Cá

     Thựcphẩm cónhi
    ềuv
    itami
    nB:
    gan,
    trứng,
    sữa,
    rauxanh,
    đậuđỗ

    B6:
    cónhi
    ềut
    rongt
    hịtl
    ợn.Gà.Cá,
    chuối
    ,rauxanh,
    khoai
    tây

    Fol
    atcónhi
    ềut
    rongcam,
    chanh,
    rauxanh

     Khôngchotrẻdùngcácnướcuốngcógi át
    rịdi
    nhdưỡngt
    hấpnhưnước
    ngọtcôngnghi
    ệp,chè,sodav..
    v.Nướcéphoaquảdùngmứcđộv ừaphải
    khôngquá240ml/ngàynếukhôngtr
    ẻquánovàkhôngt
    hểănnhữngthứcăn
    cógiátr
    ịdi
    nhdưỡngcao.

    3.
    5. Sựphânchi
    asốcal
    ocủabữaănt
    rongngày
    :

    5bữa 4bữa

    Sáng 30% 30%

    Gi
    ữat
    rưa 10-15%

    Tr
    ưa 25-30% 30-35%

    Chi
    ều 10-15% 10-15%

    Tối 20% 20-30%

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO

    1.Guidi
    ngpri
    nci
    plesf
    orfeedi
    ngnon-br
    east
    fedchi
    l
    drenf
    rom 6-
    24mont
    hs
    ofage.(
    WHO2005)
    2.Báchkhoathưbệnhhọctập1

    188
    CÂUHỎILƯỢNGGI
    Á

    Câut
    ựluận(
    30phút
    )

    Tr
    ìnhbàycácnhucầudi
    nhdưỡngcủat
    rẻ

    Câuhỏit
    rắcnghi
    ệm:

    Câu1:

    Nhucầunăngl
    ượngcủat
    rẻ1t
    uổi
    là…………kcal
    /kg/
    ngày

    Năngl
    ượngdànhchochuy
    ểnhoácơbảnởt
    rẻnhỏl
    à………kcal
    /kg/
    ngày

    Câu2:
    :Li
    ệtkê10aci
    dami
    ncầnt
    hiết
    :

    …………………………………………………………………………………………………………………………………
    ………………………

    Câu3:
    Tỷl
    ệ%pr
    oti
    dđộngv
    ậtcủat
    rẻ1-
    3tuổi
    là:
    …………………….

    Câu4:
    Nêusựphânchi
    asốcal
    ocủabữaănt
    rongngàyv
    ớimứcăn5bữa

    ………………………………………………………………………….

    …………………………………………………………………………….

    ……………………………………………………………………………

    ……………………………………………………………………………

    ……………………………………………………………………………

    Câu5:

    a.Trẻcóthểphụchồil ạichi
    ềucaonếuthấpv ềchiềucaosau2năm
    tuổi
    b.Trẻcàngnhỏthìnhucầunănglượngcàngthấpsov ớicânnặng
    c.Vớitr
    ẻtrên10tuổi
    ,nhucầunănglượngcủahiagiớinhưnhau
    Câu6:Vẽsơđồnăngl ượngcungcấpchot r
    ẻquacácnguồnt hứcănkhác
    nhauthayđổitheot
    uổi

    Câu7:

    a.Trẻnhỏnêndùngcànhnhi ềunướchoaquảcàngt
    ốt.Tốtnhấtnên
    dùng>240ml/ngày
    b.Sữanêndùngchot r
    ẻtừ400-500ml
    /ngày
    c.Trẻăntheonhucầu,khôngcầnănt
    heogiờ

    189
    Câu8:

    a.Trongkhiănkhôngnênt
    ròchuyệnv
    ớit
    rẻ
    b.Nănglượngtừchấtbéotr
    ongthứcănbổsungnênchi
    ếm 30-
    45%
    Câu9:

    a.Trẻ12thángcóthểăncơm
    b.Trẻcànglớnăncàngnhi
    ềuvìvậycàngnênchi
    anhỏbữaăn
    c.Thứcănchínhchỉbaogồm t
    hứcănbổsung
    Câu10:
    Đánhdấuv àoôđúnghaysaichocáccâusau

    Đ S

    a Trẻ<10t
    uổinhucầunăngl
    ượngcủahaigi
    ớinhư
    nhau

    b Tr
    ẻ>10t
    uổinam cónhucầunăngl
    ượngt
    hấphơn
    nữ

    c Di
    nhdưỡnghai
    năm đầuđời
    rấtquant
    rọngchot
    rẻ

    d Nhucầuvềđạm khôngcósựkhácnhauv
    ềtuổiv
    à
    gi
    ớicủat
    rẻ

    e Sữamẹđảm bảocungcấpđủv
    itami
    nchot
    rẻ>1t
    uổi

    f Cótếhoànhoànt
    hểthayhoànt
    oàngluci
    dtr
    ongr
    au
    quảt
    haychongũcốctr
    ongchếđộăn

    190
    DI
    NHDƯỠNGTRẺDƯỚI1TUỔI
    ThS.LưuMỹThục
    Mụct
    iêu

    1.Trìnhbàyđượccơsởsinhlýcủavi
    ệcchoănbổsungchotr
    ẻdưới1tuổi
    .
    2.Nêuđượcl ứat
    uổiănbổsung,sốbữavàsốlượngănbổsungchot rẻ
    dưới1t uổi
    .
    3.Trìnhbàyđượcthànhphầnbữaănbổsungchotr
    ẻdưới1tuổi
    .
    4.Nêuđượccáccôngt hứctínhsốlượngt
    hứcănđốivớichotrẻdưới1
    tuổinuôinhânt
    ạo.
    Nộ
    idung
    I
    . 1.
    NUÔITRẺKHICÓSỮAMẸ
    1.
    1.Nuôiconbằngsữamẹ
    Sữamẹlàthứcăntốtnhấtchotrẻvàt
    rẻphảiđượcnuôibằngsữamẹ
    hoàntoànt
    rong4-
    6thángđầu.Tuynhi
    ênsaugi
    aiđoạnnàysữamẹkhôngcòn
    đủđápứngchonhucầucủat r
    ẻnữa,dovậytrẻphảiđượcănbổsungthêm
    ngoài
    sữamẹnhằm mụcđí chcungcấpđủnhucầudinhdưỡngchotr
    ẻ.
    Sữamẹlàthứcănchínhcủatrẻdưới1tuổivìvẫncungcấpđượccác
    khángthểgi
    úpt
    rẻchốnglạibệnht
    ậtmàcácthứcănkháckhôngt hểcóđược.
    Sữamẹnêndượcduytrìchođếnkhit
    rẻđược2tuổihoặchơn.
    1.
    2Ănbổsung:
    Ănbổsunggiaiđoạnnàyphảiđảm bảođủnănglượng,t
    rẻănđủsố
    l
    ượngvàt
    hứcănphảiđảm bảoant
    oànvàvệsinhchot
    rẻ.
    1.2.
    1.Địnhnghĩ
    a:Ănbổsunglàchotrẻăncácthứcănkhácbổsungchosữa
    mẹ.Tr onggi
    aiđoạnnàytr
    ẻquendầnv ớit
    hứcăngiađình.Cuốigi
    aiđoạnnày
    (khi
    trẻđược2tuổi)sữamẹđượcthaythếhoàntoànbằngthứcăngiađình.
    1.
    2.2.Thời
    gianănbổsungv
    àcơsởsi
    nhl
    ýcủav
    iệcănbổsung
    1.2.
    2.1.Thờigianănbổsung:Trẻcầnđượcănbổsungkhiđược6thángt
    uổi
    ,
    tuyvậycót hểchotrẻănsớm hơn4-6thángnếut
    rẻvẫncònđóisaumỗibữa
    búhoặct rẻkhôngtăngcânnhưmongmuốndùđượcbúmẹđủ.
    1.2.
    2. Nhucầunăngl
    2. ượng:Khit
    rẻđược6t háng,t
    ốcđộtrẻl
    ớnnhanh,hoạt
    độngnhiềuhơnnênsữamẹđơnt huầnkhôngđápứngđủnhucầucủat rẻ.Do
    vậythứcănbổsunglàcầnthi
    ếtđểbùđáplạiphầnnăngl
    ượngt
    hiếuhụtnày

    191
    Nhucầunănglượngv
    àdi
    nhdưỡngcủat
    rẻt
    ăngl
    ênt
    ỷlệt
    huậnv
    ớit
    uổiv
    àhoạt
    độngcủat
    rẻ.
    Nhưv ậyănbổsungl àcầnthi
    ếtchotrẻ.Sốlượngthứcănphảit
    ăngdầnlên
    theot
    uổi,dov
    ậykhiănbổsungquámuộnhoặcănkhôngđủv ềsốlượngvà
    chấtl
    ượngsẽlàm chotr
    ẻlớnchậm hoặcngừnglớn.

    1.
    2.2.
    3.Nhucầusắt
    :
    Trẻdưới1tuổinhucầut
    ạomáucaohơnsov
    ớit
    rẻt
    rên1t
    uổidov
    ậynhucầu
    sắtởlứat
    uổinàycũngcaohơn.
    Lượngsắtđượccungcấpquasữamẹt
    hấp.
    Trẻsơsinhđủthángthìl
    ượngsắtdựt
    rữt
    rongt
    hờikỳbàot
    haiđảm bảođủ
    nhucầucủatr
    ẻtrong6thángđầu.
    Dov
    ậyt
    hứcănbổsungphải
    đảm bảo:

    192
    Cungcấpđủnhucầuv ềsắtchot r
    ẻnếukhôngt
    rẻsẽbịthi
    ếumáu,
    đặcbiệtl
    à
    trẻt
    ừ6-12tháng.Tr
    ẻđẻnon,suydi nhdưỡngt
    haidodựt r
    ữsắtt
    hờikỳbào
    thai
    thấpnênbỏsungthêm sắtchotr
    ẻtừt
    hángt
    hứhai.
    1.
    2.2.
    4.Nhucầucácchấtdi
    nhdưỡngkhác
    Tr
    ẻdưới
    1tuổi
    cónhucầuCanxi
    caohơnsov
    ớit
    rẻt
    rên1t
    uổi
    .
    Nhucầudinhdưỡngvàyếutốvilượngkhácnhưkẽm,v
    iat
    minAt
    ăngt
    ỷlệ
    t
    huậnvới
    tốcđộlớnvàt
    uổicủat
    rẻ.
    1.
    2. 5.Cớsởsi
    2. nhl
    ýcủat
    uổibắtđầuănbổsung
    Khitr
    ẻđược6t
    hángt
    uổi
    ,thầnki
    nhv
    àcơnhai
    phátt
    ri
    ểnđủchot
    rẻnhai
    vàcắn
    thứcăn.
    Tr
    ẻlúcnàycókhảnăng:
     Đi
    ềukhi
    ểnl
    ưỡi
    tốthơn
     Bắtđầucót
    hểnhai
    trệut
    rạo
     Bắtđầumọcr
    ăng
     Thí
    chđútt
    hứcănv
    àomi
    ệng
     Thí
    cht
    húv
    ớimùi
    vịcủat
    hứcănl
    ạ
    Hệt
    iêuhoácủat
    rẻl
    úcnàyđượchoànchỉ
    nhv
    ớicácment
    iêuhoát
    hứcăn.
    Nếuchot
    rẻănbổsungsớm haymuộnđềukhôngcól
    ợichot
    rẻ.
    Nếuchoănbổsungsớm quá:
     Tr
    ẻsẽbúmẹí thơn,
    dẫnđếnvi
    ệcmẹsẽt i
    ếtí
    tsữahơnnênkhông
    bùđắpđượcdi
    nhdưỡngthi
    ếuhụtcủat
    rẻ.
    tr
    ẻnhậnđượcí ty
    ếut
    ổbảov
    ệtừsữamẹ,nênt
    rẻdễmắcbệnh
    nhiễm khuẩn.
     Nguycơmắcbệnht
    iêuchảycaov
    ìthứcănbổsungkhôngsạch
    bằngsữamẹ.
     Thứcănbổsungchot rẻtr
    ước4t hángthườnglỏngđểđảm bảo
    chotrẻnuốtđượcnênchứanhi ềunước,ítchấtdinhdưỡngvà
    nănglượngvìv
    ậynhanhchónglàm đầydạdàycủat r
    ẻmàkhông
    cungcấpđủnănglượngvàchấtdinhdưỡngcầnthiếtchot
    rẻ.
     Mẹdễcónguycơcót
    hai
    trởl
    ại
    Nếuchotr
    ẻănbổsungmuộncũngkhôngcólợivì
    :tr
    ẻkhôngnhậnđủdinh
    dưỡngv
    ànăngl
    ượngđểđápứngnhucầut
    ăngt
    rưởngvàvậnđộngcủat
    rẻnên
     Tr
    ẻdễbị
    suydi
    nhdưỡngv
    àthi
    ếuv
    ichấtdi
    nhdưỡng
     Tr
    ẻchậm l
    ớnhoặcngừngl
    ớn

    193
    1.
    2.3.Yêucầucủaănbổsung:
     Tr
    ẻvẫnđượct
    iếpt
    ụcbúmẹt
    heonhucầu
     Thứcănbổsungphảiđảm bảogi
    àunăngl
    ượng,
    prot
    einv
    àvichấtdi
    nh
    dưỡng
     (đặcbi
    ệtsắt
    ,kẽm,
    canxi
    ,vi
    tami
    nA,
    vit
    ami
    nC,
    fol
    at)
     Antoànv àsạch(khôngcóvikhuẩngâybệnh,khônghoáchấtv àchất
    độchại,khôngcóxươnghayv ậtsắcnhọngâyhócchotrẻ,khôngquá
    nóng)
     Khôngquácayhayquámặnđối
    với
    trẻ
     Dễnấu
     Phùhợpv
    ớiđị
    aphương.
     Tr
    ẻthí
    ch
    1.
    2.4.
    Sốbữaănbổsungv
    àsốl
    ượng
    Tr
    ẻ6t
    hángt
    uổi
    :ngàymộtbữabột5%
    Tr
    ẻ7-
    8tháng;
    ngày2bữabột10%,
    mỗi
    bữa200ml
    Tr
    ẻ9-
    12t
    háng:
    ngày3bữabột10%,
    mỗi
    bữa200ml
    Thànhphầnbữaănbổsungphảiđủ4nhóm t
    heoôv
    uôngt
    hứcăn

    Ti
    nhbột Gi
    àuđạm.

    Gi
    àu năng
    Gi
    àuv
    itami
    n
    l
    ượng.

    Chấtđạm:dùngđạm cóchấtl ượngcaonhưsữabò,t rứng,cá,thị


    tgiasúc
    hoặcgi
    acầm cómàut hẫm.Lượngđạm độngvậttr
    ongkhẩuphầnăncủat rẻ
    nênđạt50-60%.Tuynhiênnếuphốihợpđạm độngvậtv
    àđạm t hựcvật(đậu
    đỗvừnglạc)sẽtạonênsựcânđối gi
    úphấpthuvàsửdụngđạm tốthơn.
    Cáct
    hựcphẩm cónhi
    ếusắt
    :gan,
    thị
    t,cáct
    ạngcómàuđỏt
    hẫm
    Thựcphẩm gi
    àukẽm:
    lòngđỏt
    rứng,
    tôm,
    cua,
    cá
    Thựcphảm nhi
    ềuvi
    tami
    nA:sữamẹ,gan,l
    òngđỏt
    rứng,cácl
    oạiquảcómàu
    vànghoặcđỏthẫm.
    Thựcphẩm gi
    àuv
    itami
    nC:
    cam,
    soài
    ,dưa,
    càchua,
    rauxanh,
    xúpl
    ơ
    Thứcănnhi
    ềucanxi
    :sữav
    àcácsảnphẩm t
    ừsữa

    194
    Dầumỡ:dầuôli
    u,dầudừa,dầuhướngdương.Mỡlợn,mỡgà.Dầumỡcung
    cấpnăngl
    ượng,hấpt
    huvit
    amintantr
    ongdầu.Mỗibấtbộtcầnchot
    hêm 1-
    2
    thì
    acàphêdầuhoặcmỡ.

    Chúý:Khibắtđầuchot
    rẻănbổsungnênchot
    rẻănt
    ừtừt
    ừngí
    tmột
    ,tăng
    dầnđểt
    rẻquenv
    ớit
    hứcănmới
    .
    Khuy
    ếnkhí
    cht
    rẻăn
    Chot
    rẻănngaysaukhi
    chếbi
    ếnxong
    Vệsinhkhichuẩnbịt
    hứcăn,nấu.Thựcphẩm v
    àdụngcụphảisạchv
    àbảo
    quảnhợpvệsinh.
    I
    I. NUÔITRẺKHIKHÔNGCÓSỮAMẸ
    2.
    1.Nuôinhânt
    ạo
    2.
    1.1.Côngt
    hứct
    ínhl
    ượngsữahàngngày
    Tr
    ẻsơsi
    nh<1t
    uầnt
    uổi
    X(ml
    sữa)=70nhoặc80n
    Tr
    ongđó:
    Xlàsốml
    sữa/
    ngày
    70n:
    dùngkhi
    trẻcócânnặng<3200g
    80n:
    dùngkhi
    trẻcócânnặng>3200g
    Tr
    ẻ>1t
    uầnt
    uổi
    Sốl
    ượngsữa/
    ngàyt
    ínht
    heot
    rọngl
    ượngt
    rẻ
    t
    rẻ2-
    6tuần:
    Vml
    sữa=1/
    5tr
    ọngl
    ượngcơt
    hể
    Từ6t
    uần–4t
    háng:
    Vml
    sữa=1/
    6tr
    ọngl
    ượngcơt
    hể
    Từ4–6t
    háng:
    Vml
    sữa=1/
    7tr
    ọngl
    ượngcơt
    hể
    Tí
    nht
    heocôngt
    hứcSkar
    in
    Xml
    =800ml
    (50mlXn)
    Tr
    ongđó:
    Xml
    :sốl
    ượngsữa
    Nếut
    rẻdưới
    8tuầnt
    uổi
    :Xml
    =800ml
    –50ml
    (8-
    n)
    Tr
    ongđónl
    àsốt
    uầnt
    uổi
    củat
    rẻ
    Nếut
    rẻt
    rên2t
    hángt
    uổi
    :Xml
    =800ml
    +50ml
    (n-
    2)
    Tr
    ongđónl
    àsốt
    hángcủat
    rẻ.
    Tí
    nht
    heocal
    o
    Tr
    ẻtừ1-
    3tháng:
    120-
    130Kcal
    /kg/
    ngày
    Tr
    ẻtừ3-
    6tháng:
    110-
    120Kcal
    /kg/
    ngày

    195
    Tr
    ẻ6-
    12t
    háng:
    100-
    110Kcal
    /kg/
    ngày
    Tr
    ẻtr
    ên6t
    hángmỗi
    ngàycầnăn1l
    í
    tthứcăn
    2.
    1.2.Gi
    ờăn
    Sơsi
    nh:
    8bữa
    <3t
    háng:
    7bữa
    3-
    5tháng:
    6bữa
    >6t
    háng:
    5bữa
    Trẻcầnănt heogi
    ờđểt ạophảnxạcóđi
    ềuki
    ệnv
    ànhị
    pđột
    iếtdị
    cht
    iêuhoáv
    à
    tăngthêm sựthèm ăncủatr
    ẻ.
    2.
    2.Ănbổsung:Gi
    ốngt
    rẻcósữamẹ
    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO
    1.Compl
    ement
    aryf
    eedi
    ng(
    WHO2000)
    2.Gui
    dingpr
    inci
    plesf
    orcompl
    ement
    aryf
    eedi
    ngoft
    hebr
    east
    fedchi
    l
    d(WHO
    2001)

    196
    CÂUHỎILƯỢNGGI
    Á
    Câut
    ựluận(30phút
    )
    1.Tr
    ìnhbàyt
    hời
    gianbắtđầuănbổsungv
    àcơsởsi
    nhl
    ýcủaănbổsung
    Câuhỏit
    rắcnghi
    ệm
    Câu1:
    Trẻbắtđầuănbổsungkhi
    :
    a.Tr
    ước4t
    háng
    b.Từ4-
    6thángt
    uổi
    c.Sau6t
    hángt
    uổi
    Câu2:Thứcănbổsunggồm:
    a.Nhóm cungcấpchấtđạm
    b.Nhóm cungcấpchấtbéo,
    tinhbột
    c.Nhóm cungcấpv
    itami
    n
    d.Cảbốnnhóm t
    rên
    Câu3.Sốbữaăncủat
    rẻ6t
    hángt
    uổi
    là.
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    bữa/
    ngày
    Câu4.Đánhdấuv
    àocácôđúnghaysai
    chocáccâusau

    Đ S

    a Thứcănbổsungcủat
    rẻnênănngọtt
    rướckhi
    ăn
    mặn
    b Tr
    ẻphải
    đượcănngaysaukhi
    chếbi
    ến

    c Tr
    ẻ6t
    hángsốl
    ượngmộtbữabộtl
    à200ml

    d Trẻvẫnđượcduyt
    rìbúmẹt
    rongt
    hờigi
    anănbổ
    sung

    e Tr
    ẻănnhânt
    ạocóchếđộănbổsungsớm hơnt
    rẻ
    búmẹ

    f Tr
    ẻcầnănbổsungt
    ăngdầnv
    ềsốl
    ượngv
    àđặcdần
    l
    ên

    g Tr
    ẻ4t
    hángt
    uổi
    cầnăn950ml
    sữa/
    ngày

    h Tr
    ẻ5t
    uầnt
    uổi
    cầnăn700ml
    sữa/
    ngày

    Câu5.Côngt
    hứct
    ínhl
    ượngsữachot
    rẻsơsi
    nhdưới
    1tuầnl
    à

    197
    .
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    .
    .
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    .
    Câu6.Côngt
    hứct
    ínhl
    ượngsữachot
    rẻsơsi
    nht
    rên1t
    uầnl
    à
    .
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    .
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    Câu7.Tr
    ẻtr
    ên6t
    hángl
    ượngt
    hứcăncầnănl
    à..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ml/
    ngày
    Câu8.Tr
    ẻcầnăntheo.
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    .đểt
    ạophảnxạcóđi
    ềuki
    ệnv
    ànhị
    pđột
    iếtdị
    ch
    ti
    êuhoávàt
    ăngt
    hêm sựthèm ăncủat
    rẻ.
    Câu9.
    Nhucầunăngl
    ượngchot
    rẻ4t
    hángl
    à..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    Câu10.Tr
    ẻsơssi
    nhđượcăn.
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    .bữa/
    ngày

    198
    SUYDI
    NHDƯỠNGTRẺEM
    ThS.
    LưuThi
    ̣ Mỹ
    Thục
    Mụct
    iêu

    1.Tr
    ìnhbàyđượccáchphânloạisuydinhdưỡngởtr
    ẻem.
    2.Tr
    ìnhbàyđượcchẩnđoánbệnhsuydi nhdưỡngởtrẻem.
    3.Tr
    ìnhbàyđượcphácđồđiềutrịsuydinhdưỡngởt
    rẻem.
    4.Tr
    ìnhbàyđượcnguyênnhânvàcáchphòngbệnhởt rẻem.
    Nộ
    idung

    I
    .ĐẠICƯƠNG

    Chếđộănnghèopr otei
    nvànănglượng,t
    hườngkèm theot
    ácđộngcủa
    nhi
    ễm khuẩnvàngượclạithườngt
    ạođiềukiệnchonhi
    ềm khuẩnphátt
    ri
    ểnvà
    l
    àm chotìnht
    rạngt
    hiếudinhdưỡngnặngthêm.

    Bệnhđangl
    àvấnđềsứckhoẻquantr
    ọngv
    àphổbi
    ếnởt
    rẻem nhấtl
    à
    cácnướcđangphátt
    ri
    ểnt
    rongđócóVi
    ệtNam.

    Theoướct í
    nhcủaWHOtrênt
    hếgiớicó500tri
    ệutrẻem bịSDDởcác
    nướcđangphátt
    ri
    ểnvàgâyt
    ửvong10t
    ri
    ệut r
    ẻem hàngnăm.

    Nướctatỷl
    ệSDDgiảm nhi
    ều27%(cânnặng/
    tuổi
    )songv
    ãncòncaoso
    v
    ớicácnướctr
    ongkhuv
    ực.

    I
    I.NGUYÊNNHÂNSUYDI
    NHDƯỠNG

    Cónhi
    ềunguy
    ênnhângâySDDnhưnghaygặpnhấtl
    ànhữngnguy
    ênnhânsau:

    2.
    1.Thi
    ếuki
    ếnt
    hứcvềdi
    nhdưỡng

     Mẹthiếusữa,nuôi
    trẻbằngnướccháo,bộtl
    oãng
     Ănbổsungquásớm hoặcquámuộn
     Ki
    êngkhem khôngđứngkhi t
    rẻbịbệnhnhưti
    êuchảy
     Chấtl
    ượngbữaănkhôngđảm bảocảv ềsốlượngvàchấtl
    ượng:bột
    muối,
    mỳchí nh
    2.
    2.Donhi
    ễm t
    rùng

     Nhiễm t
    rùngt
    iênphát
    :tr
    ẻbịsởi
    ,l
    ỵ,t
    iêuchảykéodài
    đềulànguyênnhân
    dẫnđếnSDD
     Nhiễm t
    rùngvàSDDl àvòngxoắnbệnhlý:khit
    rẻbịnhi
    ễm khuẩnthứ

    199
    phátl
    àm tr
    ẻSDDnặnghơnv
    àSDDnặngl
    àm chot
    rẻdễmắccácbệnh
    nhi
    ễm tr
    ùng.
    2.
    3.Cácyếut
    ốthuậnl
    ợi

     Đẻnon, đẻy ếu,SDDthai


     Dịtậtbẩm sinh:sứtmôi hởhàm ếch,
    ..
     Bệnhdi tr
    uyền:Down
     Thểtạngt i
    ếtdịch:Chàm
     Điềukiệnmôit rường:tậpquándinhdưỡng,
    ônhi
    ễm môit
    rường,
    dịchv
    ụ
    ytế….
     Nghèođói ,hạnhán,lụtlội
    ….

    I
    II
    .PHÂNLOẠISUYDI
    NHDƯỠNG

    3.1.PhânloạitheoGomez(
    1956):l
    àngườiđầut
    iênđưaraphânl
    oạiSDD,
    phânloại
    dựav àocânnặngt
    heotuổi
    quyr
    a%cânnặngchuẩn:

    SDDđộ1:
    75-
    90%

    SDDđộ2:
    60-
    75%

    SDDđộ3:
    <60%

    Ưuđi
    ểm:
    Đơngi
    ản

    Nhượcđi
    ểm:
    Khôngphânbi
    ệtSDDmới
    hayđãmắcl
    âu

    3.
    2.Phânl
    oạit
    heoWat
    erl
    ow:

    PhânloạiSDDdựav
    àochi
    ềucaot
    heot
    uổit
    hấpsov
    ớichuẩnv
    àcânnanựgso
    vớichi
    ềucao

    Cânnặng/
    cao(
    80%hay-
    2SD)

    Tr
    ên Dưới

    Cao/
    tuổi (
    90% Tr
    ên Bì
    nht
    hường Gàycòm
    hay-
    2SD)
    Dưới Còi
    cọc Gày mòn+còi
    cọc

    Cáchphânl
    oại
    nàyđãkhắcphụcđượcnhượcđi
    ểm củacáchphânl
    oại
    trên

    Gàycòm:Bi
    ểuhi
    ệnt
    ìnht
    rạngSDDcấpt
    ính

    200
    Còicọc:Bi
    ểuhi
    ệnSDDt
    rongquákhứ

    Gàymònvàcòicọc:Bi
    ểuhi
    ệnt
    ìnht
    rạngSDDmạnt
    ính

    Ưuđi
    ểm:
    Chobi
    ếtSDDcấphaymạn

    Dễt
    hựchi
    ệnt
    ạicộngđồng

    Nhược:
    Khôngphânl
    oại
    đượcmứcđộSDD

    3.
    3.Phânl
    oạit
    heoWHO:
    dựav
    àocânnặngt
    heot
    uổi

    Tr
    ẻcóSDDkhi
    cânnặng/
    tuổi
    <-2SDsov
    ớiquầnt
    hểt
    ham khảo.

    SDDđộ1:
    -2SDđến-
    3SD

    SDDđộ2:
    -3SDđến-
    4SD

    SDDđộ3:
    <-4SD

    Ưuđi
    ểm:
    dễt
    hựchi
    ệnt
    ạicộngđồng

    Chobi
    ếtmứcđộSDD

    Nhượcđi
    ểm:
    Khôngphânbi
    ệtđượct
    hểSDD

    3.
    4. Phânl oạiWel
    come:
    ỞcácthểSDDnặngngườitadùngphânl
    oại
    Wel
    comeđểphânbi
    ệtMar
    asmus
    vàkwashi
    orkor

    Cânnặng/ Tuổi% so Phù


    vớichuẩn
    Có Không

    60-
    80% Kwashi
    orkor SDDv
    ừav
    ànặng

    <60% Mar
    asmus-Kwashi
    orkor Mar
    asmus

    Ưuđi
    ểm:
    Phânl
    oại
    đượccáct
    hểSDDnặng

    Nhượcđi
    ểm:
    khót
    hựchi
    ệnởcộngđồng

    I
    V.TRI
    ỆUCHỨNGLÂM SÀNG

    Ởgi
    aiđoạnđầu,
    tri
    ệuchứngnghèonàn,
    thườngdễbỏsót
    ,tr
    ẻcócácbi
    ểuhi
    ện:

    Ngừngt
    ăngcânhoặcsụtcân

    201
    Lớpmỡdưới
    damỏngdần

    Tr
    ẻchậm bi
    ếtđi
    ,í
    thoạtbát

    Daxanhdần

    4.
    1.Suydi
    nhdưỡngđộ1:
    Cânnặng/
    tuổi
    còn70-
    80%(-
    2SDđến-
    3SD)

    Lớpmỡdưới
    damỏng

    Tr
    ẻvẫnt
    hèm ănv
    àthườngkèm t
    heocóbi
    ểuhi
    ệnr
    ốil
    oạnt
    iêuhoá

    4.
    2.Suydi
    nhdưỡngđộ2:
    Cânnặng/
    tuổi
    còn60-
    70%(-
    3SDđến-
    4SD)

    Mấtl
    ớpmỡdưới
    dabụng,
    mông,
    chi

    Rối
    loạnt
    iêuhoát
    ừngđợt

    Tr
    ẻBi
    ếngăn

    4.
    3.Suydi
    nhdưỡngnặng:
    4.
    3.1.Suydi
    nhdưỡngt
    hểphù(Kwashi
    orkor
    )
    Nguy
    ênnhânl
    àdochếđộănt
    hiếupr
    otei
    ntr
    ầm t
    rọng,t
    hiếul
    i
    pidv
    àthừa
    gl
    uci
    d

    Cáct
    ri
    ệuchứnggồm:

    - Phù:Phùbắtđầut ừmặtv àhaichidưới ,sauđóphùt oànthâncót hểphù


    màngbụng.Phùt r
    ắngmềm ấnl õm.Tr iệuchứngphùl úcđầut hườngnhẹ
    l
    àm mẹdễnhầm l àconmì nhbụv ìcânnặngt ănghoặcchưagi ảm.Vòng
    cánhtaybì nhthườngnhưngt rẻnàykém chơi ,rốil
    oạntiêuhóa,hayv i
    êm
    phổi.
    - Rốiloạnsắct ốda:cùngv ớiphùt rẻxuấthi ệnnhữngnốtđỏởbẹn,chi ,
    môngv àxungquanhhậumôn.Cácnốtnàyt ậpt r
    ungthànhmảngđỏv à
    thâm đensauđóbongr ađểl ạilớpdanondễbịnhi ễm tr
    ùngl àm datrẻ
    l
    oangl ổ.mảngsắct ốhaygặpởt rẻtr
    ai nênmộtt ácgiảngườiAnhđãgọi l
    à
    Kwashiorkor(Kwashi:
    cont r
    aivàokor :đỏ)
    - Cânnặngcòn60- 80%trọnglượngchuẩn
    - Tìnhtr
    ạngsuydi nhdưỡngcònbi ểuhiệnởcácnơikhácnhư:Tócbạcmàu,
    thưadễgãy .Răngmấtbóng, sẫm màudễbị sâuv àchậm mọc.Mắtkhô, sợ

    202
    ánhsáng, loétgiacmạc, dẫnđếnmùdot hi
    ếuv i
    atminA
    o XN: Quánggà
    o X1A: Khôkếtmạc
    o X1B: VệtBitot
    o X2: Khôgiácmạc
    o X3A: Loétgiácmạc<1/ 3
    o X3B: Loétgiácmạc>1/ 3
    o XS: Sẹogiácmạc
    o XF: Khôđáymắt
    - Xươngl oãngt hiếuchấtvôi,chậm cốthoá, dễbiếndạngxương
    - Gant hườngt o,chắcdot hoái hoámỡcót hểdẫnđếnsuygan
    - Tim:dễbịsuydot hiếuđạm, thiếumáu, thi
    ếuv i
    taminB1hoặcdogiảm Kal
    i
    máu, tr
    ẻdễchếtđộtngộtt r
    ongđêm hoặcsaukhi tr
    uyềndị
    ch.
    - Ruột:Dot hiếudi nhdưỡng,niêm mạcr uộtteodần,mấtcácnếpnhăn,chức
    nănghấpt hukém,dễgâyr ốiloạnt i
    êuhoá.Nhuđộngr uộtgiảm dễgây
    chướngbụng
    - Tuỵteodầnv àgi ảm ment i
    êuhoá
    - Não:Nếut ì
    nht rạngSDDnặngv àsớm, l
    uct ếbàonãochưahìnhthànhđầy
    đủ(quí3củat hờikỳbàot haiv à6t hángđầusauđẻ)v àlúccácdâythần
    ki
    nhchứaMy eli
    nhoá(t r
    ước3t uổi
    )sẽt áchạiđếnsựt r
    ưởngthànhcủanão
    vàgiảm tríthôngmi nh.
    4.
    3.2.Suydi
    nhdưỡngt
    hểMar
    asmus
    TrẻSDDdobịđóit hựcsự,thi
    ếutấtcảcácchấtđặcbiệtthi
    ếugluci
    dvàchất
    béonặng.Đểsốngt r
    ẻphảihuyđộnggluci
    d,chấtbéosaucùngl
    àđạm củacơ
    thểnêntrẻmấthếtmỡdướidaởmặt ,mông,chinênt
    rẻgàyđét
    ,mặthốchác,
    mắttrũngdakhônhănnheonhưcụgi à.

    - Cânnặnggi ảm dưới60%t r
    ọnglượngchuẩn,khôngcóphù
    - Trẻcót ri
    ệuchứngthiếuvit
    aminA,D,
    K,B1,
    B12…nhưngnhẹhơn
    - Gankhôngt o,tì
    nhtrạngthi
    ếuđạm, máu,Kal
    i nhẹhơnthểphù
    - Trẻítbịti
    êuchảyhayr ốil
    oạnti
    êuhoádođónếuchot r
    ẻănsớm v
    àđầyđủ,
    gi
    ảiquy ếtnguy
    ênnhânt hìtr
    ẻnhanhchónghồi phụchơn
    - Ti
    ênl ượngtốthơnthểphù
    - Cảhai thểđềucóthểbị mắccácbệnhnhiễm t r
    ùng
    4.
    3.3.Suydi
    nhdưỡngt
    hểphốihợp:
    - Cânnặngcòn<60%sov ới
    chuẩn
    - CóPhù
    - Cótr
    iệuchứngcủacảhaithểt
    rên
    5.
    XÉTNGHIỆM

    203
    5.
    1.Máu

    - CTM: Hbgiảm, Htgi


    ảm
    - Prot
    idmáugi ảm nhẹởMar asmusvàgiảm nặngởKwashi or
    kor
    - Ablmáugi ảm đặcbiệtthểphù.TỷlệA/Gđảongược
    - Chỉsố Whi teHead:aa không cần t hi
    ết/aa cần thi
    ết:t
    ăng cao ở t
    hể
    Kwashiorkor(bì
    nhthường0, 8-
    2)
    - ĐGĐ:Na, Kthườnggiảm
    - Đườngmáugi ảm
    - Sắthuyếtthanhgiảm nhiềuđặcbiệtl
    àthểKwashi or
    kor
    5.
    2.Phân:

    Cặndưphân:
    cót
    hểcót
    inhbột
    ,sợi
    cơ,
    hạtmỡ
    5.
    3.Dị
    cht
    iêuhoá:
    Đột
    oangi
    ảm,
    ment
    iêuhoági
    ảm
    5.
    4.Mi
    ẽndị
    ch:
    Miễndị
    chdị
    cht
    hểbì
    nht
    hường
    Mi
    ễndị
    cht
    ếbàogi
    ảm,
    lymphoTgi
    ảm
    Mi
    ễndị
    cht
    ạichỗI
    gAt
    iếtgi
    ảm
    5.
    5.Cơquankhác:
    cót
    hểchứcnănggangi
    ảm
    VI
    .CHẨNĐOÁN
    6.
    1.Chẩnđoánxácđị
    nh:
    Dựavàochỉsốnhânt
    rắc:
    cao,
    cânnặng,
    vòngcánht
    ay(BT:
    12,
    5-15cm)
    ,
    Lớpmỡdưới da
    Dựav
    àodấuhi
    ệuphù
    6.
    2.Chẩnđoánđộ-
    thể
    Khi
    trẻSDDnặngsẽphânt
    hể
    6.
    3.Chẩnđoánnguy
    ênnhân
    VI
    I.ĐI
    ỀUTRỊ
    7.
    1.Suydi
    nhdưỡngt
    hểnhẹ,
    vừa
    Đi
    ềut
    rịt
    ạinhà,
    tưv
    ấnchếđộăn,
    chăm sóc
    Đi
    ềuchỉ
    nhchếđộăn:xâydựngchếđộăncânđốit
    heoôv
    uôngt
    hứcăn,t
    iếp
    t
    ụcbúmẹ
    Phòngv
    àpháthi
    ệnsớm cácbệnhnhi
    ễm t
    rùngđểđi
    ềut
    rịkị
    pthời
    Theodõi
    cânnặngđểcót
    ưvấnkị
    pthời

    204
    7.
    2.Suydi
    nhdưỡngnặng

     Suydi nhdưỡngnặngđượcđềcậpởđâyl àkhicânnặng/ t


    uổi
    <-3SD v
    à
    hoặccóphùcảhai chân,cânnặng/
    tuổi
    <60%sov ớichuẩnhay<-4SD.
    Gồm cácthểtheoWelcome: Kwashi
    orkor
    ,Marasmus,t
    hểphối hợp

     TrẻSDDnặngcónhi ềunguycơt ửv ongnhuhạđườngmáu,hạt hân


    nhiệt,
    nhiễm khuẩnmáu, rốiloạnđiệngiảinặng.Vìthếtr
    ẻSDDnặngcần
    đượckhám cẩnt hận,điềut rịvàchăm sócđặcbi ệt,choănv àtheodõi
    thườngxuy ên.
     Quat rì
    nhhồiphụcmấtv àituầnnênkhixuấtv iệncầncókêhoạcht ỉmỉ,
    cụt hểđểchăm sóct rẻt ạinhàchođếnkhiphụchồidi nhdưỡnghoàn
    toànv àngănngừat áiphát .
     Điềutrịtoàndi
    ện:
     Lậpkếhoạchđi ềut r
    ị
     Đấnhgi áphânloạibệnht rẻSDDnặngv àđiềutr
    ịshock
     ĐiềutrịSDDnặngđượcchi alàm haigiaiđoạn:
    Giaiđoạnổnđị nhbanđầu:l àxửt rícáctìnhtrạngcấpt ínhvàgiaiđoạnhồi
    phụclâuhơn

    Khungt
    hờigi
    anđi
    ềut
    rịt
    rẻSDDnặng
    Gi
    aiđoạnổnđị
    nh Gi
    aiđoạnphụchồi

    Ngày1-
    2 Ngày3-
    7 Tuần2-
    6

    1.Hạđườnghuy
    ết -
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --

    2.Hạt
    hânnhi
    ệt -
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --

    3.
    Mấtnước -
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --

    4.
    Điệngi
    ải -
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    -- -
    --
    --
    --
    --
    --
    -- -
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --

    5.
    nhi
    ễm khuẩn -
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    -- -
    --
    --
    --
    --
    --
    --

    6.
    Cácy
    ếut
    ốvi
    lượng -
    Khôngsắt
    - -
    --
    --
    --
    --
    --
    -- -
    --
    Sắt
    --
    --
    --
    --
    --
    --

    7.
    Choănbanđầu -
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    -- -
    --
    --
    --
    --
    --
    --

    8.
    Bắtkị
    ptăngt
    rưởng -
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --

    9.
    Kícht
    híchgi
    ácquan -
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    -- -
    --
    --
    --
    --
    --
    -- -
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --

    10.
    Chuẩnbị
    chov
    iệct
    heodõi -
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --

    205
    7.
    2.1.Hạđườnghuyết
    Hạđườnghuy ết
    :TấtcáctrẻSDDnặngđềucónguycơhạđườnghuy ếtnên
    ngaykhinhậpvi
    ệnphảichoG10%hoặcsucrosehoặcchoăn.Choănt
    hường
    xuyênl
    àrấtquantr
    ọngđểphònghạđườnghuyết.

    Hạđườnghuy ếtvàhạthânnhi
    ệtthườngxảyrađồngthờil
    ànhữngdấuhi
    ệu
    củanhi
    ễm khuẩn.Ki
    ểm t
    rađườnghuyếtbấtcứl
    úcnàocóhạthânnhi
    ệt.

    Chẩnđoánhạđườnghuy
    ết:gmáu<3mmol/l
    .Nếukhôngđođượcđườngmáu
    cóthểcoi
    tấtcảt
    rẻSDDnặngđềucóhạđườnghuy
    ết.

    Đi
    ềutrị
    :Cho50mlG10%hoặcnướcđường( 1thì
    acfchoănlàphêđườngv
    à
    3,
    5thì
    acanhnước)uống,
    sauđóchoăncàngsớm càngt
    ốt.

    Nếucóthểchiabữaănđầutiênthành4phầnnhỏvàcứ30phútchoănmột
    l
    ần.Nếukhôngthểđượcchoănhếtsuấtănđầut
    iênsauđó2hchoănmộtl
    ần.

    Chúý:nếucóthểnhanhchóngchoănbữađầutiênthìkhôngchoGhaynước
    đườngnữavàchoănlạisau2h.Choăn2h/
    lầncảngàyv àđêm

    nếutr
    ẻhônmêchoGđườngt
    ĩnhmạchG10%5ml
    /kghoặcbơm sondeG10%
    haynướcđường.

    Theodõi
    :Nếuđườngmáuthấp,đolại
    sau30phút
    .Nếuđượcđi
    ềut
    rịt
    híchhợp,
    đườngmáuổnđịnhsau30phútđiềut
    rị.

    NếuGmáu<3mmol
    /lhoặct
    rẻt
    rởnênl
    ơmơ,
    chol
    ạiG10%hoặcnướcđường.

    Nếunhi
    ệtđộhậumôngiảm <35,
    50Choặcnếuýt
    hứcxấuhơn,đol
    ạiđường
    máuvàđiềuchỉ
    nht
    heokếtquả

    Phòng:
    choăn2h/
    lầncảngàyl
    ẫnđêm

    7.
    2.2.
    Hạt
    hânnhi
    ệt:
    Thânnhi
    ệtt
    hấpl
    àm t
    ăngnguycơt
    ửvong.
    Chẩnđoán:
    Khi
    nhi
    ệtđộnách<350Choặcnhi
    ệtđộhậumôn<35,
    50C
    Đi
    ềut
    rị
    :
    Mặcđủquầnáo
    Tr
    ánhđểướt

    206
    Chokhángsi
    nht
    híchhợp
    Choănngay
    Theodõi
    : đonhi
    ệtđộhậumôn2h/
    lần
    Ki
    ểm t
    rađườnghuy
    ết
    Mắcquầnáođủấm
    Phòng:
    Choăn2h/
    lầncảngàyl
    ẫnđêm
    Ngủcùngmẹ
    Đảm bảot
    rẻấm,
    khô,
    tránhgi
    ólùa
    7.
    2.3.
    Mấtnước:
    Đánhgi
    ávàchẩnđoánmấtnướckhó
    Chúý:Thểt
    íchmáut
    hấpcót
    hểdot
    ri
    ệuchứngphùkèm t
    heo
    TrẻSDDthườngđingoàinhi
    ềul
    ầnphânnátkhôngnênnhầm v
    ớit
    iêuchảyv
    à
    khôngcầnbùnước
    Đi
    ềut
    rị
    :Khôngbùdị
    chbằngđườngt
    ruy
    ềnt
    ĩnhmạcht
    rừkhi
    cóshock
    DungdịchORScủaWHOcónồngđộNacaov àKt
    hấpnênkhôngt
    híchhợp
    v
    ới t
    rẻSDD,dovậydùngdungdị
    chResomal
    .
    Cáchphadungdị
    chResomal
    :
    Nước2l
    í
    t
    Gói
    ORSl
    oại
    phav
    ới1l
    í
    t
    Sucr
    ose:
    50g
    45ml
    KCL10%
    Dungdị
    chnàycó45mmol
    Na,
    40mmol
    K
    ChouốngResomalchậm 5ml
    /kgt
    rong30phút
    /l
    ầnt
    rong2hđầu.Sauđó5-
    10
    ml/
    kg/h
    Trong4-
    10htiếpt
    heo.sốlượngtuỳt
    huộcv
    àonhucầucủat
    rẻ,l
    ượngnước
    mấtquaphân,
    nônvàkhátnước.
    Nếumấtnướcv
    ẫncònsau6-
    10ht
    hayResomal
    bằngF75.
    Theodõi
    :30phút/
    lầnt
    rong2hsauđó1h/
    lầnt
    rong
    6-
    12h

    207
    Theodõi:Chúýpháthi
    ệndấuhi
    ệut
    hừanướcbằngki
    ểm t
    ra:Mạch,
    thở,
    sốl
    ần
    ti
    ểu,
    sốlầnđi ngoài
    vànôn
    Tr
    ongquát
    rì
    nhđi
    ềut
    rịnếumạchv
    àthởgi
    ảm đi
    ,tr
    ẻđái
    nhi
    ềul
    àtốt
    Nếut
    hởnhanh,
    mạchnhanht
    rongkhiđangbùdị
    chnghingờnhi
    ễm khuẩnhay
    t
    hừadịch
    Nếucómạcht
    ăng,
    thởt
    ăngngừngngayResomal
    vàđánhgi
    álại
    sau1h
    Tuynhiêncácdấuhi
    ệucủabiểuhiệnmấtnướcđượccảit
    hiệnnhưcónước
    mắttrởlại
    ,mi
    ệngướt
    ,thópbớtt
    rũngnếpvéodamấtnhanhthìkhópháthi
    ện
    haykhônggặpởtr
    ẻSDD.

    Phòng:
    Búmẹ

    ĂnF75

    UốngResomal
    50-
    100ml
    saumõi
    lầnđi
    ngoài

    Cáchchodị
    chđườngt
    ĩnhmạchchốngshockởt
    rẻSDDnặng

    Chỉđị
    nh:
    Khi
    trẻcódấuhi
    ệushockv
    àli
    bìhợacmấtýt
    hức

    l
    ậpđườngt
    ruy
    ềnt
    ĩnhmạch(l
    ấymáuxétnghi
    ệm cấpcứu)

    Chodungdị
    chđườngt
    ĩnhmạch15ml
    /kg/
    h.Sửdụngmộtt
    rongcácdungdị
    ch
    sau(chọnt
    heot
    hứtự)

    Ri
    nger
    lact
    atcùngv
    ớigl
    ucose5%hoặc

    Dungdị
    chNaCl
    9%0phal
    oãng½cùngv
    ới½gl
    ucose5%hoặc

    DungdịchDar
    rowphaloãng½ cùngv
    ớigl
    ucose5%hoặcnếucácdungdị
    ch
    nàykhôngcódùngRi
    ngerl
    act
    at

    Li
    ềul
    ượng:
    15ml
    /kg/
    h

    Đếm mạchnhị
    pthởl
    úcbắtđầut
    ruy
    ềnv
    àsauđó5-10phút
    /l
    ần.

    Nếucódấuhi
    ệucải
    thi
    ện:
    (mạchnhị
    pthởgi
    ảm)
    :

    Lặpl
    ạitr
    uyềnTM 15ml/
    kg/
    hsauđóchuy
    ểnsanguốngdungdị
    chr
    esomal
    10ml
    /kg/
    htrong10h.

    Bắtđầuchoănl
    ạibàngdungdị
    chF75

    Nếukhôngcải
    thi
    ện:
    cót
    hểt
    rẻbị
    shocknhi
    ễm khuẩn:

    208
    Duytr
    ìtruy
    ềnTm 4ml /kg/
    htrongkhichờ máu.Khicó máut
    ruy
    ềnmáu
    10ml
    /kg/
    htrong3hsauđóchoănlại
    F75

    Nếutì
    nhtr
    ạngtrẻxấuđitr
    ongquátrì
    nhbùdịch(nhị
    pthởtăngt
    hêm 5nhị
    p/p
    hoặcmạchtăngthêm 25nhịp/
    p)ngừngt
    ruy
    ềnv ìdị
    chtr
    uyềncóthểl
    àm cho
    tì
    nhtr
    ạngbệnhnhânnặnglên.

    Chúý:ởtrẻkhôngbịSDDnăngthìsốl
    ượngdị
    chtr
    uyềnl
    à20ml/
    kgvàt r
    uyền
    càngnhanhcàngtốt
    .Dungdị
    cht
    ruyềnl
    ànướcmuốisi
    nhl
    ýhoặcr
    inhgerl
    act
    at.

    7.2.
    4.Rốil
    oạnđi
    ệngiải:t
    ấtcảt
    rẻSDDnặngđềucót
    hiếuK,
    Mgv
    àmất2t
    uần
    hoặchơnmới đi
    ềuchỉnhđược.

    ThừaNat r
    ongcơt
    hểv
    ẫnxáyr
    akhiNamáut
    hấpv
    ìvậychonhi
    ềuNal
    àm t
    rẻ
    tửvong.

    Thêm KCl
    3-4mmol
    /kg/
    ngày

    Mg:
    0,4-
    0,6mmol
    /kg/
    ngày

    Cầnchot
    hêm K,
    Mgv
    àot
    hứcăn

    Chếbi
    ếnt
    hứcănkhôngt
    hêm muối
    vìt
    hừaNat
    rongcơt
    hểdễdẫnđếnt
    ửvong.

    Phùl àdogi ảm Pr
    oti
    dmáu,t
    hiếuđi
    ệngi
    ải.Khôngđượcđi
    ềut
    rịphùbăngf
    thuốclợi
    tiểu

    7.
    2.5.Nhi
    ễm Khuẩn

    TrẻSDDnặng,dấuhi
    ệut
    hườnggặpcủanhiễm khuẩnnhưsốtthườngítgặpdo
    đóphảicoitấtcảtr
    ẻSDDnặngnhậpv iệnđềucónhi ễm khuẩnv àđiềutr
    ị
    khángsi
    nhthí
    chhợp

    Hạđườnghuy
    ếtv
    àhạt
    hânnhi
    ệtl
    àdấuhi
    ệunhi
    ễm khuẩnnặng

    Theodõi
    :đánhgi
    áthânnhi
    ệtv
    àtì
    nht
    rạngbi
    ếngăncủat
    rẻ

    Ti
    êm chủngđầuđủ

    7.
    2.6.Bổsungcácy
    ếut
    ốvil
    ượng

    Aci
    dfol
    i
    c5mg/
    ngàyđầut
    iênsauđó1mg/
    ngày

    Bổsungđav
    ichất(kẽm 2mg/
    kg/
    ngày
    ,Cu:
    0,3mg/
    kg/
    ngày
    )

    Sắtchỉchokhihếtnhiễm khuẩn,khiđãănngonmi
    ệng,
    tăngcânt
    rởl
    ạit
    hường
    chovàotuầnthứhai l
    i
    ều3mg/ kg/ngày

    209
    Vit
    ami
    nA:<6t háng50.
    000UI
    ,6-
    12t
    háng100.
    000UIv
    à>1t
    uổi200.
    000UI
    tr
    ongngàyđầut
    iên

    *
    Nếut
    rẻcóbi
    ểuhi
    ệnt
    hiếuv
    iat
    minAởmắt
    :chot
    rẻuốngv
    itami
    nAnhưsau:

    Tr
    ẻ<1t
    uổi:

    - Ngàythứnhất:100.000UI
    .
    - Ngàythứhai: 100.000UI
    .
    - Sauhait
    uần: 100.000UI.
    Tr
    ẻ>2tuổi
    :

    - Ngàythứnhất:200.000UI
    .
    - Ngàythứhai: 200.000UI
    .
    - Sauhait
    uần: 200.000UI
    7.
    2.7.Bắtđầuchoănl ại

    Thứcănvừaphải
    nhằm mụcđí
    chcungcấpdủPrv
    àNăngl
    ượngđểduyt
    rìquá
    tr
    ìnhsi
    nhl
    ýcơbản.

    Ănnhi
    ềubữanhỏ,
    nồngđột
    hẩm t
    hấut
    hấpv
    ànồngđộđườngl
    act
    oset
    hấp

    Ănbằngmi
    ệnghoặcsonde.Ănbằngchén,
    bát
    ,thì
    a

    100Kcal
    /kg/
    ngày

    Dị
    ch130ml
    /kg/
    ngàynếucóphùl
    à100ml
    /kg/
    ngày

    Pr
    :1-
    1,5g/
    kg/
    ngày

    Bắtđầuchoănbằngcôngt
    hứcF75:
    75kcal
    /100ml

    Nêntăngt
    ừtừsốl
    ượngmỗil
    ầnănv
    àgi
    ảm t
    ừtừsốl
    ầnănt
    heohướngdẫn
    dưới
    đây.

    Ngày Sốl
    ần Ml
    /kg/
    lần Ml
    /kg/
    ngày

    1-
    2 2h 11 130

    3-
    5 3h 16 130

    .
    6 4h 22 130

    Đốivớit
    rẻănt
    ốt,khôngphù,bảnghướngdẫnt
    rêncót
    hểhoànt
    ấtt
    rong2-
    3
    ngày
    .

    Nếut
    rẻkhôngnhậnđủ80kcal
    /kg/
    ngày(khôngt
    ínhcácl
    ầnnôn)mặcdùđã

    210
    đỗtrẻăn,choănnhi ềubữathìphảichoănsonde.Khôngchoquá100
    kcal
    /kg/
    ngàyt
    ronggi
    aiđoạnđầut
    iênnày
    .

    Theodõi
    :sốl
    ượngt
    hứcănđãănv
    àov
    àcònl
    ại

    Nôn

    Sốl
    ầnđi
    ngoài
    vàt
    ínhchấtphân

    Cânnặngcủat
    rẻ

    7.
    2.8.Bắtkị
    psựt
    ăngt
    rưởng

    Ănngont
    rởl
    ạil
    àdấuhi
    ệubắtđầuhồiphục,t
    hườngkhoảng1t
    uầnsaunhập
    vi
    ện.

    Gi
    aiđoạnnàytr
    ẻcầnchăm sóct
    íchcựcđểt
    rẻănđượcnhi
    ều,
    tăngcânnhanh
    >10g/kg/
    ngày
    .

    ThaydầnF75sangF100t
    rong2ngày(100ml
    có100kcal
    và2.
    9gPr
    )

    Tăngt
    ừtừmỗi
    bữa10ml
    chođếnkhi
    khôngănhết
    .

    Ănt
    ăngdần115,
    130,
    150,
    200ml
    /kg/
    ngày

    Đánhgi
    ádi
    ễnbi
    ến 
    :

    Saukhi
    thayđổi
    lượngt
    hứcănđánhgi
    ádi
    ễnbi
    ếnbằngt
    ốcđột
    ăngcân.

    Cânt
    rẻv
    àobuổi
    sángt
    rướckhi
    ăn,
    chấm v
    àobi
    ểuđồcủat
    rẻ

    Tí
    nht
    oánsốcânnặngt
    ăngđược3ngày
    /lầnt
    heog/
    kg/
    ngày
    .

    (Lấycânnặnghi
    ệntại(
    g)tr
    ừđi cânnặngtrướcđó3ngày .Lấykếtquảnàychi
    a
    cho3đểđánhgi ásựtăngcânt r
    ungbình/
    ngày(g/ngày
    ).Kếtquảnàychiacho
    cân nặng tr
    ung bì
    nh của t
    rẻ để tí
    nh sự tăng cân theo mỗicân nặng
    (g/kg/
    ngày)
    ).

    Nếucânnặngtăng<5g/
    kg/
    ngàyl
    àít
    ,cầnđánhgi
    álạit
    oàndi
    ệnchot
    rẻ,xem
    l
    ạicáchđi
    ềut
    rị
    .

    Tăngcânt
    rungbì
    nh :5-
    10g/kg/
    ngày
    ,ki
    ểm t
    raxem l
    ượngănv
    àocóđủkhông,
    cóbỏsótổnhi
    ễm khuẩnkhông.

    Tăngcânt
    ốt 
    :>10g/
    kg/
    ngày

    Từtuầnthứ3cóthểchotrẻănt
    hứcănt
    heol
    ứat
    uổi
    .Cót
    hểt
    haydầnsữa
    bằngthứcănbì
    nht
    hường.

    211
    7.
    2.9.Kí
    cht
    híchcảm gi
    ácv
    àhỗt
    rợt
    ìnhcảm

    SDDnặnggâychậm phátt
    ri
    ểnthểchất
    ,ti
    nhthầnvàvậnđộng.Tr
    ẻcầnđược
    gi
    aot
    iếpvớit
    rẻkhácvàngườil
    ớntr
    ongsuốtquát
    rì
    nhhồiphục

    7.
    2.10.Đi
    ềut
    rịcácbệnhl
    ýkháckèm t
    heo 
    :

    Thi
    ếumáu

    Tr
    uyềnmáukhi
     
    :Hb<4g/
    dl

    Hbt
    ừ4-
    6g/
    dlv
    àtr
    ẻcósuyhôhấp

    Trẻđượctruy
    ềnmáutốcđộchậm hơnvàsốl ượngíthơnsov
    óit
    rẻbì
    nh
    thường,
    10ml/
    kgmáut
    oànphầnt
    ruy
    ềnchậm t
    rong3h.

    Fur
    osemi
    c1mg/
    kgt
    ĩnhmạchl
    úcbắtđầut
    ruy
    ềnmáu

    nếucóbi
    ểuhiệnsuyt
    im chokhối
    hồngcầul
    i
    ều10ml
    /kgv
    ìmáut
    oànphầnl
    àm
    nặngt
    hêm t
    ìnhtr
    ạngsuytim.

    Chúý
     :saut
    ruy
    ềnmáuHbv
    ẫnt
    hấpt
    hìkhôngt
    ruy
    ềnmául
    ạit
    rong4ngày
    .

    Theodõi
    mạchnhị
    pthở15phút
    /l
    ầnt
    rongsuốtquát
    rì
    nht
    ruy
    ền.

    Prot
    idmáugi
    ảm 
    :Khiprmáu<30g/
    ltr
    uyềnPl
    asma10-
    15ml
    /kgcho1l
    ần
    tr
    uyền

    Nhi
    ễm khuẩnda 
    :

    Cungcấpkẽm

    Bôi
    kem bảov
    ệcácv
    ùngdabong

    Bôi
    vùngdat
    ổnt
    hươngbằngxanhmet
    hyl
    en

    Đểv
    ùngdat
    ổnt
    hươngkhôr
    áo,
    khôngquấnt
    ãlótv
    àocácv
    ùngnày
    .

    Loétgi
    ácmạc:chovi
    taminAv ànhỏmắtchl
    orampheni
    colhoặct
    etr
    acy
    cli
    n,
    chemắtbằnggạct
    hấm nướcmuối
    .

    VI
    II
    .PHÒNGBỆNH

    8.
    1.Chăm sóct
    rẻt
    ừtr
    ongbụngmẹ

    Bàmẹcót haiphảicóchếđộdi nhdưỡngt


    ốt,đảm bảot
    ăngcân10-12kg
    (trongđó7kgchot haiphátt
    ri
    ểnvà5kgchodựt r
    ữchosựtiếtsữa)
    .Khám
    thaiđị
    nhkỳ

    212
    8.
    2.Gi
    áodụcdi
    nhdưỡng 
    :Nuôi
    conbằngsữamẹv
    àănbổsunghợpl
    ý

    8.
    3.Ti
    êm chủng 
    :đầyđủt
    heol
    ị
    ch

    Đi
    ềut
    rịsớm cácbệnhnhi
    ễm t
    rùng

    8.
    4.Theodõicânnặng

    Nhằm mụcđí
    chpháthi
    ếnsớm SDD

    Tr
    ẻ<1t
    uổi
     
    :thángcânmộtl
    ần

    Tr
    ẻ2-
    5tuổi
     
    :2-
    3thángcân/
    lần

    nếucânnặngkhôngt
    ănghoặcgi
    ảm xuốngl
    àbáohi
    ệuSDD

    8.
    5.Si
    nhđẻcókếhoạch

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO

    3.Guidi
    ngpri
    nci
    plesf
    orfeedi
    ngnon-br
    east
    fedchi
    l
    drenf
    rom 6-
    24mont
    hs
    ofage.(
    WHO2005)
    4.Báchkhoathưbệnhhọctập1

    213
    BỆNHCÒIXƯƠNGỞTRẺEM
    ThS.LưuThịMỹThục
    Mụct
    iêu
    1.Tr
    ìnhbàyđượct
    ri
    ệuchứngl
    âm sàngcủabệnhcòixươngởt
    rẻem.
    2.Tr
    ìnhbàyđượcchẩnđoánbệnhcòixươngởt
    rẻem.
    3.Tr
    ìnhbàyđượcphươngphápđi
    ềut
    rịđượcbệnhcòixươngởt
    rẻem.
    Nộ
    idung
    I
    .ĐẠICƯƠNGCHUNGVỀBỆNH
    1.
    1.Đị
    nhnghĩ
    a:Còixươngl
    àbệnhloạndưỡngxươngdot
    hiếuv
    itami
    nDhayr
    ối
    l
    oạnchuy
    ểnhoáv i
    taminDdẫnđếnxươngmềm vàdễgãy.
    Bệnhcòixươngdothi
    ếuvi
    tami
    nDgọilàcòixươngdi
    nhdưỡnglàbệnhphổ
    bi
    ếnởt r
    ẻem nhấtl
    àởcácnướcđangphátt
    ri
    ển.Tr
    ênt
    hếgiớicó40-
    50%dân
    sốthi
    ếuviat
    minD.
    Bệnhcòixươngdi
    nhdưỡngảnhhưởngrấtl
    ớnđếnsựpháttri
    ểnt
    hểchấtcủa
    tr
    ẻ,l
    àm tăngtầnsuấtmắccácbệnhnhiễm khuẩnđặcbi
    ệtl
    ànhiễm khuẩn
    đườnghôhấp.

    1.2.Chuyểnhoá:Vi tami
    nD l àvitamint ant r
    ongdầu,t hựcchấtl àmộtl oại
    hocmonhaykí chthíchtố.Vit
    ami nDđượchấpt hụởr uộtnonnhờt ácdụng
    củamậthayt i
    ềnv i
    taminD(Dehydr ocholesterol)ởt rongda, dướit ácdụngcủa
    ti
    acựct ímt r
    ongánhsángmặtt rờichuy ểnt hànhv i
    taminD3( cholecal
    cif
    erol)
    .
    Cáct ếbàomỡv ậnchuyểnCholecal ci
    ferolvàohệt hốngt uầnhoànđếngan, và
    sẽquahai giaiđoạnchuyểnhoá.Gi aiđoạn1: Chol ecalci
    ferolt
    rải quaquátrình
    chuy ểnhoáv àsảnsi nhra25(OH) D3hay25- hydr oxyvi
    taminDnhờmen25-
    hy dr
    oxyl
    aza,quát r
    ìnhnàyxảyr at ạicácmi crosomecủat ếbàogan.Mộtsố
    thuốcchốngcogi ậtnhưphenobar bi
    talkìm hãm quát r ì
    nhhy droxyhoácủa
    viatminDởgandođókhidùngt huốcnàyquál âucót hểgâyr abiếnđổihệ
    xươnggi ốngnhư bệnhcòixương.Tr onggi aiđoạn225( OH) D3đượcv ận
    chuy ểnđếnthậnv àchuyểnhoát hành1α25- hydroxy vi
    tami nD( thườngv i
    ếttắt
    l
    à1, 25(OH)2D3)nhờmen1, α-
    hydr oxylazacủat ilạpt hểởl i
    ênbàoốngt hận.
    1,25(OH)2D3làchấtchuyểnhoácuối cùngcủav i
    at minD.

    1.
    3.Vait
    rò:

    -Cầnchohệxươngvàrăngvìnóđiềuchỉ
    nhhấpthuCa,Pt
    ừt hứcăn.Nól
    àm
    tăngt
    ổnghợpprot
    eingắnvớiCanênlàm t
    ănghấpthuCaởruộtvàhuyđộng
    Catừxươngvàomáu.Vit
    aminDđiềuhoànồngđộCav àPmáu.Khinồngđộ

    214
    nhữngchấtkhoángnàytr
    ongmáugi ảm,cơthểsảnxuấthocmonPTH,PTH
    kí
    chthíchhoạtt
    ínhmen1,α-
    hydr
    oxylazaởthậnlàtăngt
    ổnghợp1,25-
    (OH)2-D
    l
    àm giảiphóngCavàPtừxươngkếtquảl àxươngmềm xốpv àdễgãy.
    Thiếu
    vi
    tami
    nDl àm gi
    ảm hấpt
    huCaởr uộtt ừt
    hứcănxuống30,40%đến10,15%..

    Cốthoár
    ăng:
    tham gi
    avàođộchắcchor
    ăngcủaconngười

    -Chứcnăngkhác:đi
    ềuhoàchứcnăngmộtsốgen,ảnhhưởngđếnhệmi
    ễn
    dị
    ch,phátt
    ri
    ểnhệsi
    nhsảnvàdaởnữgiới
    .

    1.
    4.Nguồncungcấpv
    itami
    nD:

    Cơt
    hểđượccungcấpv
    itami
    nDt
    ừhai
    nguồnchí
    nh
    Nguồnvi
    tami
    nDnộisi
    nh:Docáct
    iềnv
    itami
    nD(
    Dehy
    drochol
    est
    erol
    )ở
    trongda,dướitácdụngcủat i
    acựct í
    mt r
    ongánhsángmặtt r
    ờichuyểnthành
    vitami
    nD3( cholecalci
    fer
    ol)
    .Sựt ổnghợpnàyphụt huộcvàokhíhậu,sựchiếu
    sáng,màuda.Đâyl ànguồncungcấpv i
    tami
    nDchí nhcủacơthể(chiếm 80%
    nhucầuv it
    aminDcủacơt hể)
    .Nếucơt hểtiếpxúcđủv ớiánhsáng,cơt hể
    tổnghợpđược400- 800UID3.Sựt ổnghợpvi
    taminDl à18UIcm2da/
    / ngày.
    Cónhi ềunghi
    êncứuchot hấyv
    àomùahèchỉcầnphơinắng10- 30phútcơthể
    sảnxuấtt r
    ungbình20.000UIvit
    aminD(daođộngt ừ10.000-
    50.
    000UI)
    .Dù
    phơinắngnhiềugiờvàmứcsảnxuấtv i
    atmi
    nD>50.000UIthìdavẫncókhả
    năngđàot hải
    sốlượngkhôngcầnt hi
    ếtnênchưacóaibịngộđộcvi
    atminDdo
    tắm nắng.
    Nguồnvi
    tami
    nDngoạisi
    nh:Từt
    hứcăn
    Vit
    aminDnguồngốcđộngvật(v
    itami
    nD3)
    :cónhi
    ềut
    ronggancá,
    trứngsữa,
    vànồngđộthấpởcánướcmặn.
    1l
    í
    tsữamẹcó40UID3
    1l
    í
    tsữabòcó20UID3
    1quar
    trứngcó130UID3
    Vi
    taminDnguồngốct hựcvật(vi
    taminD2ergocalci
    fer
    ol)cónhi
    ềutr
    ongcác
    l
    oạinấm ( ezgost
    eroldướit ác dụng của ti
    a cực t í
    m chuyển t
    hành
    ezgocal
    cif
    erol
    ).
    Cáv
    ànấm cshàm l
    ượng400-
    500UIv
    itami
    nDt
    uỳv
    àol
    ượngănuống.
    1.
    5.Nhucầuv
    itami
    nDcủacơt
    hể:phụt
    huộcv
    àot
    uổi
    Tr
    ẻdưới
    15t
    uổi
    :400UI
    /ngày
    Người
    lớn:
    200UI
    /ngày

    215
    Phụnữcót
    hai
    hoặcchoconbút
    ăngt
    hêm 200-
    300UI
    /ngày
    I
    I.TRI
    ỆUCHỨNGLÂM SÀNG
    2.
    1.Cácbi
    ểuhi
    ệnởhệt
    hầnki
    nh:l
    àtr
    iệuchứngxuấthi
    ệnsớm nhấtl
    àthểcấp
    tí
    nh
    -Tr
    ẻramồhôi
    trộm,
    ranhi
    ềungaycảkhi
    trời
    mát
    ,buổi
    đêm
    -Tr
    ẻkí
    cht
    hích,
    khóngủhaygi
    ậtmì
    nh
    -Tr
    ẻhaybị
    rụngt
    ócsaugáyv
    àmụnngứaởl
    ưng,
    ngực
    -Đốivớicòixươngcấpcóthểgặpcácbi
    ểuhi
    ệncủahạCamáu:t
    hởr
    ítt
    hanh
    quản,
    cơnkhócl ặng,
    nôn,
    nấckhiăndohạCamáu
    2.
    2.Chậm phátt
    ri
    ểnv
    ậnđộng:
    chậm bi
    ếtl
    ẫy,
    bò
    2.
    3.Bi
    ểuhi
    ệnxương:
    -Xươngsọ:
    Trẻnhỏcómềm xươngsọ,
    bờt
    hópr
    ộngmềm,
    thópl
    âul
    i
    ền.
    -Bi
    ếndạngxượngsọ:
    bướut
    rán,
    chẩm,
    đỉnhl
    àchođầut
    ora
    -Răng:bi
    ếndạngxươnghàm,răngmọcl
    ộnxộn,chậm mọcr
    ăng,r
    ăngt
    hưa,
    răngyếumenrăngxấu,
    dễsâur
    ăngcơl
    ưỡi
    giảm.
    -Xươngl
    ồngngực:
    Chỗnối
    giữasụnv
    àxươngphìđại
    tạonênchuỗi
    hạtsườn.
    Bi
    ếndạngl
    ồngngực:
    lồngngựcgà,
    hìnhchuông
    -RãnhFi
    lat
    op-
    Harr
    ison:l
    àrãnhởphí
    adướivú,
    chạychếchr
    a2bên.Rãnhnày
    l
    àkếtquảcủabụngchưỡngvàcácxươngbị
    mềm.
    -Xươngdài
    :thườngbi
    ểuhi
    ệnmuộnhơn
    -Đầuxươngt
    obèt
    ạot
    hànhv
    òngcổt
    ay,
    cổchân
    -Xươngchi
    dưới
    bịcongt
    ạot
    hànhchữX,
    O
    -Còixươnggâychậm phátt
    ri
    ểnt
    hểchấtbi
    ểuhi
    ệnbằngchi
    ềucaot
    hấp.
    Xưongcộtsống:
    gùvẹo
    -Xưongxốpmềm,dễgãyxươngkhicósangchấn,đặcbi
    ệtl
    àgãycànht
    ươi
    .
    Đaumỏixương
    -Xươngchậu:
    hẹp
    2.
    4.Cơv
    àdâychằng:
    lỏngl
    ẻo,
    giảm t
    rươngl
    ựccơ,
    yếucơ
    Chuộtr
    útkhi
    cóhạCal
    cinặng
    2.
    4.Thi
    ếumáu:
    Khicòixươngnặng,t
    rẻcót
    hểcót
    hiếumáusắt
    ,ganl
    ácht
    o(t
    hiếumáu
    Vonj
    ackch–Hay emluzet
    ).
    Rối
    loạnchứcnăngmi
    ễm dị
    chnênt
    rẻdễmắcbệnhnhi
    ễm khuẩn

    216
    I
    II
    .XÉTNGHI
    ỆM CẬNLÂM SÀNG
    Gi
    aiđoạn1:25OH-
    Dtr
    ongmáugiảm,kếtquảl
    àm gi
    ảm Cav
    àPmáuv
    ẫnbì
    nh
    t
    hường.1,
    25OH2Dcót
    hểtănghoặckhôngđổi
    Giaiđoạn2:25OH-Dt i
    ếptụcgi
    ảm,PTHtănghoạtđộngđểduytrìCamáuổn
    đị
    nh, kếtquảl
    àtăngkhửkhoángtừxương,
    bệnhnhâncótri
    ệuchứngtăngnhẹ
    phosphatazaki
    ềm xương,
    giảm PmáuvàCamáubìnhthường
    Gi
    aiđoạn3:25OH-Dgi
    ảm nặng,Cav
    àPmáugi
    ảm,Phosphat
    azaki
    ềm máu
    t
    ăng,códấuhi
    ệupháhuỷxương.
    Nhưngt
    hựct
    ếcácxétnghi
    ệm t
    hườngl
    àm chobệnhnhân:
    Bi
    ếnđổisi
    nhhoámáu
    -Phosphat
    azaki
    ềm caobi
    ểuhi
    ệnsớm (
    bìnht
    hường40-
    140UI
    )
    -Camáubì
    nht
    hườnghoặcgi
    ảm nhẹ.
    -Phosphomáucót
    hểt
    hấp.
    -Đị
    nhlượng25OH-
    Dgi
    ảm (
    bìnht
    hường20-
    40ng/
    ml)
    ,nếu>100ng/
    mll
    à
    ngộđộcvit
    aminD.
    -Điệngi
    ảiđồ,thăm dòchứcnăngt
    hận(BUN v
    àcr
    eat
    ini
    ne)khinghi
    nghờdobệnhlýthận.
    -Si
    nht
    hiếtxương:
    ítl
    àm nhưnggi
    úpchochẩnđoánchắcchắncòi
    xương.
    -PTHcót
    hểt
    ăng
    Côngt
    hứcmáu:cót
    hiếumáunhượcsắc
    Khímáu:cót
    hểcóbi
    ểuhi
    ệncủat
    oanchuy
    ểnhoá.Dựt
    rữki
    ềm gi
    ảm
    Bi
    ếnđổit
    rongnướct
    iểu
    -Cani
    ệugi
    ảm
    -Pni
    ệut
    ăng
    -Aci
    dami
    nni
    ệut
    ăng
    -Phniệugi
    ảm v
    àbài
    tiếtnhi
    ềuNH3nênnướct
    iểucómùi
    khai
    hơnbì
    nh
    thường.
    XQxương:(xươngdài
    ,xươngsườn)cót
    hểcóbi
    ểuhi
    ệncủamấtCaxương
    (l
    oãngxươngdomấtchấtv ôi
    )haybi
    ếndạngxươngnhưcongxươngdài .Mở
    rộngvàbấtt
    hườngởhànhxương(đầucácx ươngdài),
    điểm cốthoáchậm,
    đườngcốthoánham nhở,
    lõm.Cóthểthấydấuvếtcủacácvệtcanxươngdo
    gãyxươngtr
    ướcđây.
    Xươngl
    ồngngực:
    thấychuỗi
    hạtsườnhì
    nhnútchai

    217
    Si
    nht
    hiếtxương:
    ítl
    àm nhưnggi
    úpchochẩnđoánchắcchắncòi
    xương.
    I
    V.NGUYÊNNHÂN:
    Nguyênnhâncủacòixươngl
    àthi
    ếuhụtvit
    aminD,Ca,P.Có3nguy ên
    nhânthườnggặpđólàcòixươngdi
    nhdưỡng,còixươngđáit
    háophosphate,
    còixươngthận.
    4.1.Còixươngdinhdưỡngl
    ànguyênnhânchủy ếuởtr
    ẻem.Còixươngnày
    gâyrabởisựthi
    ếuvit
    aminDdocácnguyênnhânsau.
    4. 1Thi
    1. ếuánhsángmặtt
    rời
     :
    Dướiánhsángmặttr
    ời,
    đặcbiệtt
    iacựctí
    mlàm
    chotiềnvi
    tami
    nDcósẵnởdachuyểnsangvit
    aminDdướidạnghoạtđộng
     Nhàởchậtchội
     Tậpquánki
    êngkhem quámức
     mặcnhi
    ềuquầnáo
     Môitr
    ườngvàthờit
    iết
     :Mùađôngcườngđộánhsángmặtt
    rờigi
    ảm.
    Vùngnúi
    caonhi
    ềusươngmù,vùngcôngnghi
    ệpnhi
    ềubụi
    .
    4.
    1. Chếđộăn 
    2. :
     Thi
    ếusữamẹ,nuôiconbằngsữabò(tuysữabòlượngCacaohơnsữa
    mẹnhưngt
    ỷlệCa/PkhôngcânđốinênkhóhấpthuCa)
     Tr
    ẻănbộtquánhi
    ều 
    :Tr
    ongbộtcónhi
    ềuaphy
    ticsẽcảnt
    rởsựhấpt
    hụ
    Ca
     Chếđộănt
    hiếudầumỡ
     Bấtdungnạpl
    act
    osenênkhôngdùngđượcsữav
    àti
    êuhoásữakém
     Khôngdùngsảnphẩm sữahaykhônguốngsữa
     Người
    ănki
    êng
     Trẻnhỏbúmẹhoàntoàndễbịcòixươngnhấtl
    àvềmùađônghaycon
    củacácbàmẹbịt
    hiếuvi
    tami
    nDtrongthời
    kỳmangthai
    .
     Nhữngrốil
    oạnlàm giảm t
    iêuhoávàhấpthuchấtbéocũngl
    àm gi
    ảm
    hấpthuvit
    aminD.Mộtsốt rườnghợptrẻbịbệnhl
    ývềgannêngan
    khôngcókhảnăngchuy ểnvit
    aminDthànhdạnghoạtđộngđượcnên
    cũngdẫnđếncòixương.
    4.2.
    Còixươngđáit háophosphat
    e:Nguyênnhânlàdot hậnkhônggiữđược
    muốiPhosphodẫnđến nồngđôPmáut hấp.Tr
    ẻcóđauxương,xươngmềm
    vàdễbi ếndạng.Bệnhgâyr abởigentr
    ộili
    ênkếtnhi ễm sắcthểXdẫnđến
    gi
    ảm khảnăngđi ềuhoàv i
    ệcbàiti
    ếtPquanướct iểu.Bệnhnhânv ẫncókhả
    nănghấpt huCavàPnhưngPbịmấtđiquanướct i
    ểu, bệnhgâyrakhôngphải
    dothiếuvi
    taminD.Bệnhthườngxuấthi
    ệntr
    ước1t uổi.Điềutr
    ịbằngviệccung

    218
    cấpv
    itami
    nDhoạtt
    ính(Cal
    ci
    tr
    iol
    )vàPhospho.
    4.3.
    Còixươngthận:Tươngtựnhưcòixươngđáit háophosphat
    e,còixương
    thậngâyrabởirốil
    oạnchứcnăngt hận.Dochứcnăngthậnbịrốil
    oạn,gi
    ảm
    khảnăngdiềuhoàđượcsốl ượngđiệngiảimấtquanướcti
    ểu.Dovậyởbệnh
    nhânnàymấtcảCav àPquanướct i
    ểunênbệnhnhâncót ri
    ệuchứngcủacòi
    xươngdinhdưỡngnặng.Đi
    ềutrịnguyênnhângâybệnhl
    ýthậnvàcungcấpCa,
    P,D.
    4.
    4.Cácy
    ếut
    ốnguycơ
    *Tuổi
    :Tr
    ẻtừ6thángđến24thángcónguycơmắcbệnhcao nhấtv
    ìđây
    l
    àgiai
    đoạnt
    ốcđộxươngphátt
    ri
    ểnnhanh.
    *Tr
    ẻđẻnon,
    thấpcân:dot
    íchl
    uỹt
    rongt
    hờikỳbàot
    hait
    ấp,
    tốcđộphát
    t
    ri
    ểnnhanh.
    *Bệnht
    ật:Bệnhnhi
    ễm khuẩn,r
    ốil
    oạnt
    iêuhoákéodài
    ,vi
    êm gan,t
    ắc
    mậtv
    v.
    Mẹt
    hiếuv
    itami
    nDt
    rongt
    hời
    kỳcót
    hai
    vàchoconbú
    *Màuda:ngườidamàudễmắccòixươngdot
    ìnht
    rạngsắct
    ốcủada
    cũngảnhhưởngđếnsựbứcxạcủat
    iacựctí
    m.
    V.
    CHẨNĐOÁN
    Chẩnđoándựav
    àohỏi
    vềt
    iềnsửgi
    ađì
    nh,
    tiềnsửbệnht
    ật,
    chếđộăn.
    Chẩn đoán xác đị
    nh:Dựa v
    ào dấu hi
    ệu t
    hần ki
    nh t
    hực v
    ậtv
    à
    phosphat
    azakiềm t
    ăng
    Gi
    aiđoạnt
    oànphát
    :dựav
    àot
    ri
    ệuchứngl
    âm sàng,phosphat
    azaki
    ềm,
    XQ
    Gi
    aiđoạndichứng:Trẻkhỏihếtcáct
    ri
    ệuchứngl
    âm sàng,xétnghi
    ệm
    bì
    nht
    hườngchỉcònl
    ạidichứngởhệxương.
    Chẩnđoánphânbi
    ệt:
    Tr
    onggi aiđoạnđầu:cầnphânbiệtdấuhiệumềm xươngsọvớimềm
    xươngbẩm sinhdol oạnsảnmàngxươngsọ.trongcòixươngdấuhi
    ệumềm
    xươngchỉởdiệntíchnhỏởgiữabảnxươngchứkhôngphảiởđườngkhớphay
    toànbộxương.
    Khi
    cóbi
    ếut
    rán,
    đỉnhcầnphânbi
    ệtv
    ớiứnướcnãot
    hất
    .
    Khicòixươngnặngcóảnhhưởngđếnchiềucaocầnphânbiệtvớisuy
    giáp,bệnhngắnxươngchi,l
    orakDur
    ant(gãyxươngnhi
    ềunơi,gi
    ảm tí
    nhlực,
    củngmạcxanh)

    VI
    .PHÒNGBỆNHVÀĐI
    ỀUTRỊ

    219
    6.
    1Đi
    ềut
    rị
    :

    Mụctiêucủađi
    ềutr
    ị:mấttr
    iệuchứngcủabệnh,đi
    ềutr
    ịnguy
    ênnhânbằng
    cácht
    ăngcườngCa,
    Phosphovàvi
    taminDtr
    ongchếđộăn.

    Đi
    ềutr
    ịtuỳthuộcvàonguy
    ênnhân.Nguy
    ênnhâncủabệnhphải
    đượcđi
    ềut
    rị
    t
    ri
    ệtđểtránhbệnhtái
    phát
    .

    Còixươngdi
    nhdưỡngđi
    ềut
    rịđơngi
    ảnđượcđi
    ềut
    rịbằngbổsungv
    itami
    nD
    vàCa.NếucungcấpđủCav àDsớm thìt
    ổnthươngxươngđượchồiphụcsau
    vàingàyđếnvàithángtuỳmứcđộ.Còixươngđượcđi ềutrịt
    ri
    ệtđểtr
    onggiai
    đoạntrẻđanglớnthìnhữngbiếndạngxươngsẽđượccảit hi
    ệnvàcóthểhết,
    nếukhôngđượcđi ềutrịtr
    onggiaiđoạntrẻđanglớnthìnhữngbiếndạng
    xươngnàysẽt ồntạivĩ
    nhv i
    ễn.Dovậycongxươngnhiềutr
    ườnghợpđượchồi
    phụcdầnsauv àinăm màkhôngcầncant hi
    ệpphẫuthuật
    .Biếndạngxương,
    cóthểphẫutnuậtchỉnhhình

    Còixươnggâyr
    ador
    ốil
    oạnchuyểnhoáphảidùngt
    huốcl
    i
    ềucaođểđi
    ềut
    rị
    .
    Đầuti
    ênngănchặnbi
    ếnchứnggi
    ảm Cav
    àPmáubằngcáchbổsungCa,
    Pvà
    vi
    tami
    nDdạnghoạtđộng(Cal
    ci
    tr
    iol
    )

    Nhữngrốil
    oạnmáuvàt
    rênXQt
    hườngđượccảithi
    ệnsau1tuầnđi
    ềutr
    ịbằng
    bổsungvit
    aminDv
    àCamặcdùcầnphảiđi
    ềutr
    ịkéodàihơnnữavi
    ệcbổsung
    DvàCa.

    Đi
    ềut
    rịcụt
    hể:

     D2 (
    ezgocal
    cif
    erol
    ).D3 (
    chol
    ecal
    ci
    fer
    ol)
    :2000-
    4000Ui
    /ngàyX4-
    6tuần.
    sauđót i
    ếptụcdùngl
    iềudựphòng.
    Khicóbệnhcấptí
    nhhoặccónhiễm khuẩncấp(v
    iêm phổi
    ,ti
    êuchảy
    )có
    thểdùng10.
    000UI
    /ngàyx10ngày
    .
    Tr
    ongquát
    rì
    nhđi
    ềut
    rịcầnchúýpháthi
    ệncácdấuhi
    ệungộđộcv
    itami
    nD.
     Điềutr
    ịbằngt
    iacựctí
    m:ngàynayí
    tsửdụng,
    mỗiđợt20buổi
    ,thờigi
    an
    chiếut
    ừ3-5phút
    ,đèncáchda1m.
     Đi
    ềut
    rịphối
    hợp:
    Chot
    hêm cácv
    itami
    nkhác
    CungcấpmuốiCa500mg/
    ngàyv
    ớit
    rẻsơsi
    nhv
    àtr
    ẻnhỏ,1-
    2g/
    ngàyv
    ớit
    rẻ
    l
    ớn.
    Chếđộănđủdi
    nhdưỡng,
    đặcbi
    ệtl
    àdầu,
    mỡ

    220
    6.
    2.Phòngbệnh:

    Giáodụcchamẹv ềcácyếutốnguycơvàcáchphòngchống.Gi
    áodụccách
    nuôiconhợpl
    ý,chọnt
    hựcphẩm gi
    àuCa,
    D

    Bổsungchobàmẹmangt haivi
    tami
    nD1000Ui
    /ngàytừthángthứ7hoặc
    uống100.
    000UI
    -200.000UI1lầnv àothángt
    hứ7củathaikỳ,cólờikhuy
    ên
    di
    nhdưỡnghợplý,r
    angoài t
    rờinhi
    ều.

    Tắm nắnghàngngàycóthểti
    ếnhànhtừt
    uầnt
    hứ2sauđẻ. ,chếđộănđủ
    vi
    taminD,Ca.t
    hựcphẩm cónhi
    ềuCavàDnhưnướccam,sữav àsảnphẩm
    củasữa.

    Bổsungv i
    taminD :Uốngv itaminD,l iều400UI
    /ngàyt ừt hángt hứhaicho
    nhữngt r
    ẻđượcbúmẹhoànt oàndosữamẹhàm l ượngv i
    tami nDt hấp,t
    rẻđẻ
    non,suydinhdưỡngt hai
    ,tr
    ẻphátt r
    iểnnhanh,khôngcóđi ềukiệnt ắm nắng.
    Tắm nắngl àt ốtchotrẻnhưngt ắm nắngkhôngphảil ànguồncungcấp
    vi
    taminDchủy ếuchotrẻnhỏv ìdễcónguycơt i
    ềm ẩngâyungt hưdav ềsau
    nênbổsungv i
    taminDchot r
    ẻnhỏl àbiệnphápdựphòngt ốtnhất.VitaminD3
    Cholecal
    cif
    erol(D3)
    ,dễhấpthuhơnv it
    aminD2Ergocalci
    fer
    ol (D2).

    Vớigiađì
    nhcót
    iềnsử bệnhnênchẩnđoánt
    rướcsi
    nh,cól
    ờikhuy
    êndi
    tr
    uyền.
    1
    6.
    4.Cácl
    oạit
    huốcdùngt
    rongđi
    ềut
    rị
    6.
    4.1.
    Vit
    ami
    nDdạnguống
    CĐ:còixương,CavàPmáut
    hấpdocácnguy
    ênnhânnhưt
    hiểunăng
    tuy
    ếncậngi áp,gi
    ảm năngcậngiápgiả,gi
    ảm Pmáucótí
    nhchấtgi
    ađình.
    Loãngxương,bệnhnhânbịbệnhthậnvit
    aminDdùngv
    ớimụcđíchgi
    ữnồng
    độCamáuv àpháttri
    ểnxươngđượcbìnhthường.
    Dạngt
    huốc:vi
    ênnhai
    ,nangmềm,
    hỗndị
    ch
    Tácdụngphụ:buồnnôn,nôn,mấtcảm gi
    ácngonmi
    ệng,t
    áobón,khát
    nước,đáinhi
    ều,đaux
    ươngngoàir
    acácbi
    ểuhi
    ệncủadịứngt
    hànhphầncủa
    thuốctuỳt
    huộcvàocơđị
    a.
    Tươngt
    áct
    huốc:Nếubệnhnhânđangdùngt
    huốcl
    ợini
    ệu,di
    goxi
    nthì
    v
    itami
    nDnêndùngcáchxaí
    tnhất2h.
    Quál
    iều:mệt
    ,đauđầu,
    nôn,
    chánăn,
    đái
    nhi
    ềuv
    àkhát
    .
    Trongquátr
    ìnhđiềutr
    ịtrẻnênănnhi
    ềucácsảnphẩm cóchứaCanhưt
    rứng,
    cábiểnđặcbiệtcáhồi
    ,dầucá.

    221
    6.
    4.2.
    Cav
    àDdạnguống
    Mụcđí
    chcủat
    huốcdạngkếthợpnhằm đi
    ềut
    rịv
    àphòngngừaCamáu
    t
    hấp.
    CĐ:dùngt
    rongđi
    ềut
    rịkhibệnhnhânkhôngcóđủCat
    rongkhẩuphần
    ăn.Dùngt r
    ongđi ềutr
    ịcòixươngkếthợpv ớigi
    ảm Camáunhưloãngxương,
    giảm hoạtđộngcủaPTH, tet
    any,bệnhnhâncónhucầuCacaonhưphụnữcó
    thai
    ,Bndùngpr edni
    solon.
    Cáchdùng:Nếul
    i
    ềut
    rên600mgnênchi
    alàm hai
    lần/
    ngày
    .
    Tácdụngphụ:t
    áobón,
    đaubụngv
    ùngt
    hượngv
    ị
    6.
    4.3.
    Cal
    cit
    ri
    oluống-Rocal
    tr
    ol
    Làdạngv i
    tami
    nDhoạttính.Thôngt
    hườngv i
    taminDvàocơthểphảiquagan
    vàthậnđểchuyểnthànhdạngcóhoạtt í
    nhv àlúcnàyvi
    taminDmớicót ác
    dụngđiềuhoànồngđộPTHv àcácchấtkhoáng.
    Calci
    tr
    iolđượcdùngchobệnhnhânbịbệnhthận.Nócóvait
    ròđi
    ềutr
    ịvàdự
    phòngr ốil
    oạnCa,P,PTHtr
    ongbệnhnhânsuycậngiáp,l
    ọct
    hậnkéodài
    ,còi
    xươngkhángD.
    Cáchdùng :dùng1l ần/
    ngày
    .Dùngcáchxat
    huốckhácí
    tnhất2h,t
    ốt
    nhấtdùngtr
    ướclúcđi ngủ.
    Tácdụngphụ 
    :thườngí
    tgặp.t
    huốcquađượcsữamẹnênkhôngdùng
    chophụnữcót
    hai
    vàchoconbú.
    Tươngt
    áct
    huốc 
    :Khôngnêndùngcùngv
    ớit
    huốct
    rợt
    im,pr
    edni
    sol
    on,
    t
    huốcl
    ợit
    iểucóchứaphosphat
    e,t
    huốccóMg
    Quál
    iếu 
    :rấtnguyhi
    ểm
    6.
    4.4Phosphatmuối–Kphosphat
    e
    CĐ:KhibệnhnhânkhôngnhậnđủPhosphot
    rongchếđộăn.Pgi
    úpcho
    xươngv
    ữngchắc,
    điềuhoànồngđộCat
    rongmáuv
    ànướct
    iểu.
    Cáchdùng:dùng4l
    ần/
    ngàycùngv
    ớibữaănv
    àtr
    ướcl
    úcđingủ.Dùng
    cáchxa2- 3hkhimàdùngcácthuốccóchứaCa,Mg,nhôm Vdnhưđav
    ichất
    ,
    antaci
    d,cácsảnphẩm gi
    àuCa,
    sắt,kẽm nhưsữa,
    sữachua.
    Tácdụngphụ:nhúcđầu,
    chóngmặt
    ,ti
    êuchảy
    ,nôn,
    chuộtr
    út,
    banđỏ.
    6.
    5.Haiquanđi
    ểm v
    ềcáchsửdụngv
    itami
    nD:
    Nguyênnhâncủacòixươngl
    àdot
    hiếuv
    itami
    nD,v
    iệcđi
    ềut
    rịchủy
    ếu
    uốngv
    itami
    nDkếthợpvớiCa.
    Quanđi
    ểm 1:Dùngmộtliềucaot
    ứct
    hì:200.
    000-
    400.
    000UIdựatrêncơ
    sởVi
    tami
    nDsẽdựt rữtrongcácmôcủacơthể,sauđóđượcgiảiphóngdần

    222
    theonhucầucủacơthể.Mộtsốt ácgi
    ảchor ằngcónguycơtăngCamáu
    nhưngquacácnghi
    êncứu,ngườit
    achỉthấycóhi
    ệntượngt
    ăngCamáutr
    ong
    cáctr
    ườnghợpdùngli
    ềucaotứcthìt
    ớiv
    ài t
    ri
    ệuUI.
    Quanđi
    ểm 2:
    dùngli
    ềusi
    nhlýhàngngàyđểđảm bảoant
    oàn,
    tránhngộ
    độc.1mgD2hoặcD3tươngứngvới40.
    000UI.
    Nếut
    rẻđượcchăm sócchuđáot
    hìdùngv
    itami
    nDl
    i
    ềuhàngngàyl
    àtốt
    nhất
    Trẻt
    ừ6t uầnđến18t
    hángtuổi
    :dùngl
    iêntụcmỗingày800-
    1000UIcho
    t
    rẻkhoẻmạnh,
    1500UIchot
    rẻí
    tranắngvà2000UIchot
    rẻmàudat hẫm.
    Từ18-
    60t
    hángt
    uổi
    :dùngl
    i
    ềut
    rênt
    rongmùađông.
    Nếutrẻkhôngđượcchăm sócchuđáonêndùngl i
    ềucaocáchnhau
    mộtthờigi
    an.Từ6-18thángcứ6t hánguống1liều200.
    000UI
    .Từ18-60
    t
    hángdùngli
    ềuduynhấtv
    àođầumỗimùađôngt r
    ongnăm.
    Trẻsi
    nhnon:t
    ừngàythứ8sausinhcần1500UI
    /ngàychođếnkhi18
    t
    háng,
    sauđódùngphácđồbì
    nht
    hường.
    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO

    1.Nel
    sonText
    bookofPedi
    atr
    ics,
    18t
    hed.

    Copy
    right©2007Saunder
    s,AnI
    mpr
    intofEl
    sev
    ier

    2.Bệnhcòi
    xương-Báchkhoat
    hưbệnhhọct
    ập2

    CÂUHỎILƯỢNGGI
    Á

    Câut
    ựluận(30phút
    )

    Tr
    ìnhbàychẩnđoánbệnhcòi
    xương

    223
    Chương4

    TI
    ÊUHÓA
    TI
    ÊUCHẢYCẤPỞTRẺEM
    PGS.
    TS.LêThanhHải
    Mụct
    iêu

    1.Trì
    nhbàykháini
    ệm ,
    nguyênnhânvàcácyếut
    ốdị
    cht
    ễcủat
    iêuchảycấpở
    tr
    ẻem.
    2.Nêucáchphânl
    oại3mứcđộmấtnướcởt
    rẻbịt
    iêuchảycấp.
    3.Trì
    nhbàynguyêntắcđi
    ềutr
    ịti
    êuchảycấpvàcácbi
    ệnphápdựphòng
    bệnht
    iêuchảycấpởtrẻem.
    Nộ
    idung

    I
    . ĐẠICƯƠNG

    Đị
    nhnghĩ
    a:

    - Ti
    êuchảyl
    àđingoàiphânl
    ỏnghayt
    óenướct
    ừ3l
    ầnt
    rởl
    ênt
    rong
    24gi
    ờ.

    - Ti
    êuchảycấp:
    làt
    iêuchảy<14ngày
    .

    Tiêuchảylàmộttr
    ongnhữngnguy ênnhânhàngđầugâyt ửvongởtrẻem,
    đặcbiệtởcácnhữngnướcđangphátt ri
    ển.Theoướct í
    nhcủatổchứcYt ế
    Thếgiới(WHO),năm 2003cókhoảng1, 87tri
    ệutrẻdưới5tuổit
    ửvongdo
    ti
    êuchảy,t
    rongđó80%làtrẻem từ0-2t
    uổi.Tr
    ungbìnhtr
    ẻdưới3tuổi
    mắct ừ
    3đến4đợtt i
    êuchảy
    ,thậm chícót
    rẻbịt
    ừ8- 9đợtbệnhmỗinăm.

    Nguyênnhânchínhgâytửv ongkhitrẻbịt
    iêuchảyl
    àmấtnướcv àmấtđiện
    giải
    ,ti
    ếptheolàsuydinhdưỡng( SDD).SDDv àti
    êuchảyt ạot
    hànhmộtv òng
    xoắnbệnhlí:t
    iêuchảydẫnđếnsuydinhdưỡngv àkhitrẻbịSDDlạicónguycơ
    ti
    êuchảycao,ảnhhưởngl ớnđếnsựt ăngtr
    ưởngcủat rẻv àl
    àgánhnặngv ề
    ki
    nht ếđốivớicácnướcnghèo,đanghoặckém pháttr
    iển.

    Mộttr
    ongnhữngbướctiếnquantrọngtrongxửtrímấtnướcdotiêuchảy
    cấpl
    àsửdụngdungdịchbùnướcđiệngiảibằngđườnguống(dungdị
    chORS).
    Li
    ệuphápnàyđãđượcchứngmi nhlàant oànvàhiệuquảtrong90% các
    tr
    ườnghợpt
    iêuchảyởmọilứatuổi
    vàmọi cănnguyên.

    224
    Dị
    cht
    ễhọc:

    Đườngl
    âyt
    ruyền:Bệnhl
    âyt
    ruy
    ềnquađườngphân–mi
    ệng:t
    hứcăn,nước
    uốngbịnhi
    ễm bẩndophâncủangườihoặcgi
    asúcmangmầm bệnhl
    ànguồn
    gâybệnhchocộngđồng.

    Yếut
    ốnguycơ:

    +tuổi
    :bệnhthườnggặpởtrẻt
    ừ6t hángđến2t uổidot
    rẻmớit
    ậpăndặm,
    nguycơt
    iếpxúcmầm bệnht
    ăngl
    ênkhitr
    ẻbiếtbò,
    …

    +tr
    ẻSDDv àtr
    ẻbịsuygi
    ảm miễndị
    chdễmắct i
    êuchảyvàcácđợtt
    iêuchảy
    t
    hườngkéodàihơnt
    rẻt
    hường,
    tỉl
    ệtửvongcũngcaohơn.

    +mùa,
    khíhậu,
    thời
    tiết
    :

    Mùanóng:
    tiêuchảyt
    hườngdov
    ikhuẩn

    Mùal
    ạnh,
    khô:
    tiêuchảyt
    hườngdov
    irus

    Dị
    cht
    iêuchảyt
    hườngxảyr
    asauđợtmưal
    ũlụt
    .

    +Tậpquán,điềuki
    ệnmôitrườngsống:t
    rẻbúbìnhkhôngđảm bảov
    ệsi
    nh,
    t
    hứcănchotrẻbịônhi
    ễm t
    rướcvàsaukhichếbi
    ến,
    …

    Ti
    êuchảycókhảnănggâyr
    athànhv
    ụdị
    chdocácnguy
    ênnhânsau:

    +Tả:
    dophẩykhuẩnt
    ảVi
    bri
    ochol
    eragâynên.

    +Lỵ
    :doShi
    gel
    l
    a

    +Ti
    êuchảydoRot
    avi
    rus,
    caođi
    ểm v
    àomùađông-xuân.

    I
    I. NGUYÊNNHÂNVÀCƠCHẾBỆNHSI
    NH

    2.
    1.Tácnhângâybệnh

    Vi
    rus

    Rotav i
    rusl
    àt ácnhânchínhgâytiêuchảynặngvàđedọat ínhmạngchotrẻ
    dưới2t uổi
    .Rotavir
    uscónhi ềuty
    phuy ếtt
    hanhvàkhôngcómi ễndị
    chchéo.
    Trongquát rì
    nhti
    ếpxúcnhi ềulầntrongnăm sẽcóhiệnt ượngmiễndị
    chtự
    nhiên.Dovậytrẻl
    ớnv àngườilớní
    tbịti
    êuchảydoRotavi
    rus.

    Cácv
    ikhuẩnkháccót
    hểgâyt
    iêuchảy
    :Adenov
    irus,
    ent
    erov
    irus,
    Nor
    ovi
    rus.

    Vikhuẩn

    225
    - Col
    iđườngr
    uộtE.Col
    icó5t
    ypgâybệnh

    +Col
    isi
    nhđộct
    ốruộtEnt
    erot
    oxi
    geni
    cE.
    Col
    i

    +Col
    ibám dí
    nhEnt
    eroadher
    entE.
    Col
    i

    +Col
    igâybệnhEnt
    eropat
    hogeni
    cE.
    Col
    i

    +Col
    ixâm nhậpEnt
    eroi
    nvasi
    veE.
    Col
    i

    +Col
    igâychảymáur
    uộtEnt
    erohemor
    rhagi
    cE.
    Col
    i

    Trongđó,
    E.Col
    isinhđộct
    ốruộtl
    àtácnhânquant
    rọngnhấtgâyt
    iêuchảy
    cấpmấtnướcởtrẻem.

    - Trựckhuẩnl ỵ(
    Shi
    gella)
    :Gâyhộichứnglỵphânmáu.Có4nhóm huy
    ết
    thanh,
    trongđóS.f
    lexner
    ilàphổbi
    ếnnhất
    .

    - Campyl
    obact
    erj
    ejuni
    :gâybệnhởt
    rẻnhỏ,t
    iêuchảyphânnướchoặcphân
    máu.

    - Sal
    monell
    akhônggâyt
    hươnghàn:gâyti
    êuchảyxuấtti
    ếtbằngđộct
    ốtả,
    mấtnướcvàmấtđi
    ệngi
    ảinặngởcảtrẻem v
    àngườilớn.

    Kísi
    nht
    rùng

    - Ent
    amoebahi
    stol
    yti
    ca(
    Ami
    b):

    - Gi
    ardi
    aduodenal
    i
    ss:
    gâyt
    iêuchảydogi
    ảm hấpt
    hu

    - Cr
    ypt
    ospor
    idi
    um:
    gâybệnhởt
    rẻnhỏ,
    trẻbị
    suygi
    ảm mi
    ễndị
    ch

    Cáct
    ácnhânkhác:t
    iêuchảydokhángsi
    nh,
    tiêuchảydodị
    ứngt
    hứcăn…

    2.
    2.Si
    nhbệnhhọccủat
    iêuchảy

    Tr
    ongđiềukiệnsinhlí,sựhấpthuvàbàiti
    ếtnước,điệngiảixảyratr
    ên
    toànbộốngt iêuhóa.Ởr uộtnon,
    nước,đi
    ệngiảiđồngthờihấpt huởcáctế
    bàonhungmaor uộtvàbàit i
    ếtởcáchẻm tuyếntạonênsựt raođổihai
    chiềugiữalòngruộtvàmáu.Bì nhthườngcó90%dị chhấpt huởr uộtnon,
    10%cònl ạihấpthuởr uộtgiàvàhàngngàychỉcókhoảng100- 200mlnước
    theophânrangoài .

    Trongtì
    nhtrạngbệnhlí
    ,sựhấpthunướcv àđi
    ệngi
    ảiởruộtnonbịrối
    l
    oạn,nhiềunướcxuốngđạit
    ràngvàkhôngcókhảnăngt
    áihấpt
    hu,gâyti
    êu
    chảy.

    226
    Cácy
    ếut
    ốđóngv
    ait
    ròt
    rongbệnhsi
    nht
    iêuchảy
    :

    - Độct
    ốvi
    khuẩn:
    độct
    ốruột
    ,độct
    ốkhángnhi
    ệt,
    …

    - Yếutốcưtr
    úcủav
    ikhuẩn:độct
    ốruộtgi
    úpv
    ikhuẩncưt
    rút
    rênbềmặt
    ni
    êm mạcr
    uột

    - Yếut
    ốbám dínhcủavikhuẩn:gi
    úpv
    ikhuẩnbám dí
    nhv
    àobềmặtni
    êm
    mạcr
    uộtđểgâybệnh.

    - Yếut
    ốtếbào:
    pháhủycáct
    ếbào

    - Yếut
    ốđộct
    hầnki
    nh:
    gâycogi
    ật,
    nôn,
    …

    - Li
    posacchar
    idcủat
    hànht
    ếbàogi
    úpv
    ikhuẩnxâm nhậpv
    àot
    rongt
    ếbào.

    Cácbi
    ếnchứng:

    - Nhi
    ễm t
    oanchuyểnhóa:domấtnhi ềuBicar
    bonatquaphân.Bì
    nhthường
    t
    hậncóthểtự đi
    ềuchỉ nhnhưngkhimấtnướcnặnggâygiảm khốil
    ượng
    t
    uầnhoànsẽl
    àm giảm chứcnăngthậndẫnđếntoanchuy
    ểnhóa.

    - Giảm Kalimáudomấtkal it
    rongphânkhit
    iêuchảykéodàikèm t
    heonôn,
    đặcbiệtlàtrẻSDDhoặcchếđộănt hi
    ếuKal
    i.GâyraKal
    imáugiảm,chướng
    bụng,l
    iệtruộtcơnăng,
    …..

    - Kẽm bị
    mấtnhi
    ềukhi
    tiêuchảy
    .

    - Thiếuhụtdi
    nhdưỡng:dosựgi
    ảm hấpthucủaruộthoặct
    hiếucácchất
    dinhdưỡngtr
    ongchếđộăntr
    ongkhinhucầunănglượngkhibịbệnhl
    ại
    tănglên.

    I
    II
    . TRI
    ỆUCHỨNGLÂM SÀNGVÀCẬNLÂM SÀNG

    1.Lâm sàng

    Mộtt
    rẻbịt
    iêuchảycầnđượcđánhgi
    ávề:
    - Mứcđộmấtnướcv
    àrối
    loạnđi
    ệngi
    ải
    - Máut
    rongphân
    - Thời
    giankéodài
    tiêuchảy
    - Tì
    nht
    rạngcũngnhưmứcđộsuydi
    nhdưỡng
    - Cácnhi
    ễm khuẩnkèm t
    heo
    Chúýhỏibệnhsửvề:
    -Ti
    êuchảy
    :thờigi
    anbịt
    iêuchảy
    ,sốl
    ầnt
    iêuchảyhàngngày,t
    ínhchấtphân

    227
    (cómáuhaykhông)
    ,tì
    nht
    rạngnôncủat
    rẻ(
    sốlầnnôn,chấtnôn)
    ,di
    nhdưỡng
    củatr
    ẻ-l
    oại
    vàsốlượngdị
    chkểcảsữamẹtr
    ongthời
    gianbịbệnh.
    -Di
    nhdưỡngcủatr
    ẻ:x
    em t
    rẻcósuydi
    nhdưỡngkhông,dựav
    àobảngcân
    nặng/chi
    ềucao
    -
    Cáct
    huốcđãdùng:
    khángsi
    nh,
    thuốccầm t
    iêuchảy
    …
    -
    Trẻcóởv
    ùngdị
    cht
    ễ(đangcódị
    cht
    ả..
    )không?
    -
    Trẻcókèm t
    heosốtkhông?
    -
    Cácbệnhđi
    kèm:
    viêm phổi
    ,vi
    êm t
    aigi
    ữa,
    nhi
    ễm t
    rùnghuy
    ết,
    …
    Cácdấuhi
    ệumấtnước:
    -
    Tri
    giác:
    libì
    ,khóđánht
    hức,
    mấtt
    rigi
    áchoặckí
    cht
    híchv
    ậtv
    ã.
    -
    Dấumắtt
    rũng
    -
    Khônguốngđượchoặcuốngkém l
    àtí
    nht
    rạngr
    ấtnặng,ởgi
    aiđoạnnhẹhơn
    t
    rẻkhátnướcv
    àuốngháohức.
    -
    Nếpv
    éodamấtchậm (
    <2gi
    ây)hoặcmấtr
    ấtchậm (
    >2gi
    ây)
    Cácdấuhi
    ệubi
    ếnchứng:
    -Rốil
    oạnđi
    ệngi
    ải:cogi
    ật,
    libì
    ,hônmê,
    bụngchướng,
    li
    ệtr
    uột
    ,gi
    ảm t
    rươngl
    ực
    cơ….
    -
    Rối
    loạnt
    oanki
    ềm:
    thởnhanhsâu
    -
    Hạđườnghuyết:v
    ãmồhôi
    ,danhợt
    ,nhị
    pti
    m nhanh,r
    ungi
    ậtchi
    ,rốil
    oạnt
    ri
    gi
    ác,
    cogiật
    ,hônmê.
    -
    Suyt
    hậncấp:
    tiểuí
    t,phù,
    caohuy
    ếtáp

    2.
    Cậnl
    âm sàng
    -Xétnghi
    ệm máu:
    khi
    trẻcósốt
    ,ti
    êuphâncómáu,
    códấuhi
    ệumấtnước
    -Phân:
    Soiphânkhinghingờl
    ỵhoặcphâncóđờm,khinghingờt
    ả(v
    ùngdị
    ch)hoặc
    nhi
    ễm tr
    ùngnặng.
    Cấyphân:
    khi
    điềut
    rịt
    hấtbại
    -
    Xétnghi
    ệm khác:
    I
    onđồ,
    đườnghuy
    ết,
    khímáukhi
    nghi
    ngờcócácbi
    ếnchứng
    Chứcnăngt
    hận:
    khi
    nghi
    ngờcósuyt
    hận
    Si
    êuâm bụng:
    khi
    đingoài
    phânmáu,
    đaubụng,
    chướngnhi
    ều,
    nônnhi
    ều…
    Xqphổi
    khi
    nghi
    ngờv
    iêm phổi

    228
    Đi
    ệnt
    im khi
    kal
    imáu≤2,
    5hoặc≥6,
    5mEq/
    L.
    I
    V. CHẨNĐOÁN
    1.Mứcđộmấtnước:
    -
    Tấtcảmọi
    trẻbị
    tiêuchảyđềuphải
    đượcphânl
    oại
    mứcđộmấtnước.
    -
    Có3mứcđộmấtnước:
    Khôngmấtnước
    Cómấtnước
    Mấtnướcnặng
    Bảng1:
    phânl
    oại
    mứcđộmấtnướcởt
    rẻt
    iêuchảycấp

    Phânl
    oại Tr
    iệuchứng Đi
    ềut
    rị

    Mấtnướcnặng Cóítnhất2trongcác Bùdị


    ch
    dấuhiệusau:

    Hônmê

    Mắtt
    rũng

    Khônguốngđượcnước
    hayuốngkém

    Nếpvéodamất
    chậm(≥2s)

    Cómấtnước Cóítnhất2trongcác Bùdị


    chv
    àchoăn
    dấuhiệusau:
    Saukhi hồi
    phụcnước,
    Vậtv
    ã,kí
    cht
    hích khuyênmẹcuảt r
    ẻđiều
    tr
    ịtạinhàvàkhi nàocần
    Mắtt
    rũng
    quaytrởlạibệnhv i
    ện
    Uốngháohức,
    khát ngay.
    nước
    Theodõit
    rong5ngày
    Nếpv
    éodamấtchậm nếukhôngcảit
    hiện

    Khôngmấtnước Khôngđủcácdấuhi
    ệu Đi
    ềut
    rịt
    ạinhà
    đểphânloại
    cómất
    Khuyênbàmẹkhinào
    nướchoặcmấtnước
    cầnđưatrẻđếnv
    iện

    229
    nặng. ngay

    Theodõit
    rong5ngày
    nếukhôngcảit
    hiện.

    2.Chẩnđoánbi
    ếnchứng
    +Rối
    loạnđi
    ệngi
    ải:

     Rốil
    oạnNat
    ri
    :hạNat
    rimáu(
    Na<125mEq/l
    )hoặct
    ăngNat
    rimáu(Na>
    145mEq/l
    ).

     Rốil
    oạnKal
    imáu:t
    ăngkal
    imáukhikal
    imáu>5mEq/l
    ,hạKal
    imáukhi
    Kal
    imáu<3,
    5mEq/l.

    +Rốiloạnt
    oanki
    ềm:toanchuy
    ểnhóa:pHmáuđộngmạchgi
    ảm xuốngdưới
    7,
    1;HCO3<15mEq,bệnhnhânthởnhanhsâu.

    +Hạđườnghuy
    ết

    +Suyt
    hậncấp:
    BUN,
    Creat
    ini
    nmáut
    ăng.

    V. ĐI
    ỀUTRỊ

    *
    Nguy
    ênt
    ắcđi
    ềut
    rị
    :

    -Đi
    ềut
    rịđặchi
    ệu:
    điềut
    rịmấtnước,
    khángsi
    nh

    -
    Xửt
    ríkị
    pthời
    cácbi
    ếnchứng.

    -
    Điềut
    rịcácbệnhđi
    kèm:
    viêm phổi
    ,vi
    êm t
    aigi
    ữa,
    …

    1.Đi
    ềut
    rịđặchi
    ệu
    Saukhi
    hoànt
    hànhvi
    ệcthăm khám,
    lựachọnphácđồđi
    ềut
    rịt
    híchhợpdựa
    vàomứcđộmấtnước.

    - Nếuphâncómáu(l
    ỵ)cầnđi
    ềut
    rịkhángsi
    nh.

    - Nếutrẻcósốt,hạsốtchotrẻđồngt hờit
    ìmvàđiềutrịcác
    nguy
    ênnhânkhác(v
    iêm phổi
    ,vi
    êm màngnãomủ,sốtr
    ét…)

    1.
    1 Đi
    ềut
    rịmấtnướcnặng

    230
    - BắtđầutruyềnTM ngayl
    ậptức,t
    rongkhi
    thi
    ếtl
    ậpđườngt
    ruy
    ềnchouống
    dungdịch(dd)ORSnếutrẻuốngđược.

    - Dị
    chtruyềnđượcl
    ựachọn:
    tốtnhấtlàddRi
    nger
    ’sl
    act
    at,
    nếukhôngcóthì
    cóthểdùngddmuối0,
    9%,ddGl ucose5%đượckhuy
    ênkhôngnêndùng.

    - Cho100ml
    /kgdị
    cht
    ruy
    ềnđượcchi
    anhưsau:

    Tuổi Banđầut
    ruyền Sauđótr
    uyền70ml
    /kg
    30ml
    /kgt
    rong: tr
    ong:

    <12t
    háng 1gi
    ờ 5gi
    ờ

    12t
    háng<t
    uổi
    <5t
    uổi 30phút 2½gi
    ờ

     Nhắcl
    ại1l
    ầnnữanếumạchquayv
    ẫny
    ếuhoặckhôngbắtr
    õ.

    - Đánhgiál
    ạisaumỗi15-
    30phút.Nếut
    ìnht
    rạngmấtnướckhôngcải
    thi
    ện
    chotr
    uyềnvớit
    ốcđộnhanhhơn.

    - Khi
    đãt
    ruy
    ềnđủl
    ượngdị
    cht
    ruy
    ềnđánhgi
    álại
    tìnht
    rạngmấtnước:

    Nếutrẻcót
    hểuốngđược(thườngsau3-
    4hvớit
    rẻnhỏ,
    1-2hv
    ớit
    rẻl
    ớn)
    ,
    cóthểchot
    rẻuốngORS(khoảng5ml/
    kg/
    giờ)
    .

    - Đánhgi
    álại
    t ì
    nhtr
    ạngmấtnướccủatr
    ẻ,tr
    ẻnhỏsau6h,t
    rẻlớnsau3hbù
    dị
    chvàchuyểnsangdùngphácđồđi
    ềutr
    ịmấtnướcphùhợp:

    +Nếuvẫncòncácdấuhi
    ệumấtnướcnặng:
    truy
    ềnl
    ần2v
    ớisốl
    ượngv
    à
    t
    hờigi
    annhưtr
    ên

    +Nếucải
    thi
    ệnnhưngcòndấuhi
    ệumấtnướcđi
    ềut
    rịt
    heophácđồB

    +Nếukhôngcòndấumấtnước:đi
    ềutrị
    theophácđồAv àkhuyếnkhí
    chbú
    mẹthườngxuy
    ên.Theodõi
    trẻí
    tnhất6htrướckhi
    choxuấtvi
    ện.

    2.Đi
    1. ềut
    rịcómấtnước
    -Bùdị
    chbằngddORSuốngt
    rong4-
    6h.

    -Trẻ<6thángkhôngbúsữamẹ,
    đượcchouốngt
    hêm 100-
    200ml
    nước
    sạchtr
    ongkhibùnước.

    -Nếut
    rẻuốngkém <20ml
    /kg/
    giờ:
    đặtsodedạdàynhỏgi
    ọt.

    -Nếucóbụngchướnghoặcnônóili
    êntụct
    rên4lầntr
    ong2-
    4hhoặc
    tốcđột
    hảiphâncao(>10lần)
    ,tr
    uyềnTM Ri
    nger
    lact
    at75ml
    /kgt
    rong

    231
    4h.

    1.
    3.Đi
    ềut
    rịkhôngmấtnước:
    -Trẻt
    iêuchảycấpkhôngcódấuhi
    ệumấtnướcnênđượcbổsungnhi
    ều
    nướctạinhàđểphòngngừamấtnước.

    -Chếđộđi
    ềut
    rịv
    àtheodõi
    trẻnhưv
    ớibệnhnhânngoại
    trú.

    -Khuy
    ênbảobàmẹ4nguy
    ênt
    ắcđi
    ềut
    rịt
    ạinhà:

    +bổsungnhi
    ềudị
    chchot
    rẻ:
    cóthểdùngnướcdừanon,nướccháo
    muối
    ,ddORS,
    …tr
    ánhchot
    rẻuốngnướcđường,
    nướcngọtcôngnghi
    ệp.

    NếuchouốngddORSápdụngl
    i
    ềul
    ượngt
    heobảngsau:

    Tuổi LượngORSuốngsau LượngORSt


    ốiđa/
    mỗilầnt
    iêuchảy ngày

    <24t
    háng 50-
    100ml 500ml

    2-
    10t
    uổi 100-
    200ml 1000ml

    >10t
    uổi Theonhucầu 2000ml

    +bổsungkẽm chot
    rẻ

    +t
    iếpt
    ụcchot
    rẻăn

    +khuy
    ếncáobàmẹkhi
    nàocầnđưat
    rẻquayl
    ạiv
    iệnđi
    ềut
    rị
    .

    2.Mộtsốkhuy
    ếncáomớit
    rongđi
    ềut
    rịt
    iêuchảyt
    rẻem

    a)Vấnđềbổsungkẽm
    Cáct hửnghiệm lâm sàngđánhgiávaitr
    òcủakẽm trongquátr
    ìnhđi
    ềut r
    ịti
    êu
    chảycấpđãchot hấyviệcbổsungkẽm tronggi
    aiđoạnti
    êuchảyđãr útngắn
    thờigianvàmứcđộnặngcủat rẻ,đồngthờil
    àm gi
    ảm nguycơmắct i
    êuchảy
    trongnhữngt hángkết i
    ếp.WHOv àUNICEFđãđưar akhuyếnnghịt
    ấtcảt r
    ẻbị
    ti
    êuchảycầnđượcbổsung20mgkẽm mỗingày( 10mgmỗingàychot rẻ<6
    thángt uổi
    )dùngt r
    ong10-14ngày,chotr
    ẻuốnglúcđói.

    232
    b)SửdụngORScóđột
    hẩm t
    hấut
    hấpt
    rongđi
    ềut
    rịt
    iêuchảy
    CáckếtquảnghiêncứuchothấysửdụngORSđộthẩm t
    hấuthấpl
    àm gi
    ảm rõ
    rệtnhucầut
    ruyềntĩnhmạchkhôngnằm tr
    ongphácđồ,gi
    ảm rõr
    ệttầnsuất
    nônởtrẻem,gi
    ảm đángkểsốt r
    ẻtửvongdoti
    êuchảy
    .

    WHOkhuyếncáosửdụngdungdịchORScóđộthẩm t
    hấut
    hấpchot
    rẻbịt
    iêu
    chảyv
    àcóchỉdẫnr
    õràngkhiphachếdungdị
    ch.

    Bảng2.Thànhphầndungdị
    chORSchuẩnv
    àORSnồngđột
    hẩm t
    hấut
    hấp.

    Thànhphần Dung dị
    ch ORS chuẩn DungdịchORScónồng
    tr
    ướcđây độthẩm t
    hấut
    hấp

    Gl
    ucose 111 75

    Nat
    ri 90 75

    Chl
    ori
    d 80 65

    Kal
    i 20 20

    Ci
    tr
    ate 10 10

    Đột
    hẩm t
    hấu 311 245

    c)Sửdungkhángsi
    nhCi
    prof
    loxaci
    ntr
    ongđi
    ềut
    rịl
    ỵdoShi
    gel
    l
    a.
    Dotì
    nhtrạngvikhuẩnkhángqui
    nol
    onengàycàngtăng,nguycơkháng
    chéogiữavớinhóm quinol
    onenênWHOkhuyếncáochọnCi pr
    ofl
    oxaci
    nđể
    điềut
    rịl
    ỵdoShigel
    l
    a.

    Li
    ềudùng:
    15mg/
    kgx2l
    ần/
    ngàyx3l
    ần.

    3.Theodõi
    vàt
    áikhám

    Ti
    êuchảycấp:táikhám ngaykhicómộtt r
    ongcácdấuhi ệuănuống
    kém,sốtcao,nônóinhi
    ều,t
    iêuchảynhi
    ều,phâncómáu,khátnướcnhi
    ều,t
    rẻ
    khôngkhálêntr
    ong3ngày.

    VI
    . DỰ PHÒNGTI
    ÊUCHẢYCẤPỞTRẺEM

    1.Nuôi
    conbằngsữamẹ

    233
    Chotr
    ẻbúmẹcàngsớm càngt
    ốtngaysaukhisinh,t
    rong6thángđầunên
    đượcbúmẹhoànt
    oàn,
    nênchot
    rẻbúđếnkhi
    trẻđược2t uổi
    .

    2.Cải
    thi
    ệnnuôi
    dưỡngbằngt
    hứcănbổsung(
    ănsam)
    .

    Thứcănbổsungnên choănkhitr
    ẻ6thángtuổi
    ,tuynhi
    êncót
    hểchoănbổ
    sungsau4thángnếut
    rẻphátt
    ri
    ểnkém.Thứcăncầngiàudi
    nhdưỡngv
    àchế
    biếnhợpv
    ệsinh.

    3.Sửdụngnướcant
    oàn:
    Sửdụngnguồnnướcsạch,
    thựchi
    ệnănchí
    nuốngsôi
    …

    4.Rửat
    ayt
    hườngquy
    .

    5.Sửdụngt
    hựcphẩm ant
    oàn.

    6.Sửdụnghốxív
    àxửl
    íphânant
    oàn.

    7.Phòngbệnhbằngv
    acxi
    n

    -
    Tiêm phòngđầyđủt
    heol
    ị
    cht
    iêm chủngmởr
    ộng.

    -
    Tiêm phòngsởi
    giúpgi
    ảm t
    ỉlệmắcv
    àmứcđột
    rầm t
    rọngcủat
    iêuchảy
    .

    -
    Tiêm phòngRot
    avi
    rus.

    -Vacx
    int
    ả,vacxi
    nthươnghànchonhữngv
    ùngcónguycơdị
    cht
    heochỉđạo
    củacơquanytếdựphòng.

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO

    1.BộYtế,Cẩm nangt
    ri
    ểnkhaicôngtácphòngchốngbệnht
    ả(Tàil
    i
    ệudùngcho
    cánbộytế)
    -tháng12năm 2007.

    2.Đánhgiávàphânloạit
    rẻbệnhtừ2đến5thángtuổi
    ,quy
    ển2,tàil
    iệuhuấn
    l
    uyệnkỹnăngxửtríl
    ồngghéptr
    ẻbệnhchocánbộytếphòngkhám đakhoa
    khuvựcvàtr
    ạm yt
    ếxã,2008.

    3.TổchứcYt ết
    hếgiới
    ,Kỹnănggi
    ám sát
    -Đi
    ềut
    rịt
    iêuchảy
    ,Chươngt
    rì
    nhphòng
    chốngbệnhti
    êuchảy
    .

    4.Uni
    cef-
    Wor
    lHeal
    thOr
    gani
    zat
    ion,
    cli
    nicalofacut
    edi
    arr
    headi
    sease,
    PATH.

    5.WHO,Gui
    deli
    nesforthecont
    rolof Shi
    gel
    l
    osi
    s,i
    ncl
    udi
    ngepi
    demi
    csduet
    o
    Shi
    gel
    l
    adysent
    eri
    aety
    pe1,2005.

    6.PATH,Pr
    otect
    ingy
    oungchi
    l
    drenf
    rom di
    arr
    headi
    sease,v
    olume5,i
    ssue3,

    234
    December2008.

    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á:

    1.Vikhuẩnnhóm E.
    oli
    nàocùngl
    àtácnhângâyt
    iêuchảycấpv
    àti
    êuchảy
    kéodàiởtrẻem?

    a.ETEC

    b.EPEC

    c.EAEC

    d.EI
    EC

    Đi
    ềnt
    ừthí
    chhợpv
    àochỗt
    rống:

    2.Đị
    nhnghĩat
    iêuchảycấp: Ti
    êuchảycấplàđingoàiphânl
    ỏng
    t
    ừ…(a)
    ..
    lầnt
    rởlêntr
    ong1ngày,kéodài
    dưới…(
    b)…ngày.

    3.Nêu4nguy
    ênnhângâyt
    iêuchảyt
    hườnggặp:

    a.Vi
    rus

    b.Vi
    khuẩn

    c.…………

    d.Cáct
    ácnhânkhác:
    khángsi
    nh,
    dịứngt
    hứcăn

    4.Tr
    ẻbị
    tiêuchảycầnđượcđánhgi
    ávề:

    a.Mứcđộmấtnướcv
    àrối
    loạnđi
    ệngi
    ải

    b.……………

    c.Thời
    giankéodài
    tiêuchảy

    d.……………….

    e.Cácnhi
    ễm khuẩnkèm t
    heo

    5.Đánhgi
    átr
    ẻmấtnướcnặngkhi
    cóí
    tnhất2t
    rongcácdấuhi
    ệusau:

    235
    a.Vậtv
    ãkí
    cht
    hích

    b.…………

    c.Uốngháohức

    d.Nếpv
    éodamấtchậm

    Câuhỏiđúngsai

    ST YES NO
    T

    Dịcht
    ruyềnl
    ựachọnđiềut
    rịmấtnướcnăngdoI
    CC
    đượckhuyêndùngdungdị
    chglucose5%
    6

    Tr
    ẻICCcómấtnướcnặngcầnđượcbùdị
    chngay
    l
    ậptứcv
    àti
    ếptụcchoăn
    7

    TrẻI
    CCcómấtnướccầnđượcbùdị
    chbằngđường
    tĩ
    nhmạchv
    àti
    ếptụcchoăn
    8

    9 Chỉbùdị
    chchot
    rẻI
    CCkhi
    trẻcódấuhi
    ệumấtnước

    Dựphòngti
    êuchảycấpởtrẻem nênchoănt
    hứcăn
    bổsungcàngsớm càngt
    ốt.
    10

    236
    CHẨ
    NĐOÁNVÀ ĐIỀ
    UTRI
    ̣ BỆ
    NHVI ÊM LOÉTDẠ DÀY
    -TÁ TRÀNGDONHI M H.Py
    Ễ lor
    iỞTRẺ EM
    TS.Nguyễ
    nThi
    ̣ Vi
    ệ
    tHà

    Mụct
    iêu
    1.Tr
    ìnhbàyđượcnguyênnhânvàcơchếbệnhsi nhbệnhvi
    êm –loétdạdàytá
    tr
    àngdonhiễm H.pyl
    oriởt
    rẻem.
    2.Trì
    nhbàyđượcchẩnđoánvi êm –loétdạdàytát
    ràngdonhiễm H.pyl
    oriở
    tr
    ẻem.
    3.Trì
    nhbàycácbi ệnphápđiềutrịviêm –l
    oétdạdàytátr
    àngdonhi ễm H.
    pyl
    oriởt
    rẻem.
    Nộidung
    I. Đạicươngv ềbệnh
    Nhi ễm Hel i
    cobact erpyl or i(H.pyl ori
    )làmộtt rong những nhi ễm trùng
    đườngr uộtt hườnggặpnhất .Theoướct í
    nhcủaTổchứcyt ết hếgi ớikhoảng
    50%dânsốt hếgiớibịnhi ễm l oạiv ikhuẩnnày .Nhiềucôngt rìnhnghi êncứu
    trênthếgi ớiđãchứngmi nhmốil iênquangi ữanhi ễm H.py lorivàcácbệnhl ý
    dạdàyt át ràng:v iêm, loétv àungt hưdạdàyt átràng.Tr ẻem cót hểbịnhiễm
    H.pyl oritừt hờikỳni ênt hiếuv àt ỷlệnhiễm tăngdầnt heot uổi .Chođếnnay
    đườngl âyt r
    uy ềnbệnhv ẫnchưađượcxácđị nhchí nhxácnhưngl âynhiễm
    giữacáct hànhv i
    ênt ronggi ađì nhv ẫnđượcxem l àđườngl âyt ruyềnchínhở
    cảcácnướcphátt riểnv àđangphátt ri
    ển.
    Cáct huốcđi ềut rịnhi ễm H.py loriởtrẻem khôngcónhi ều.Hi ệuquảcủa
    phácđồđi ềut r
    ịnhi ễm H.py lorilàloạibỏv ikhuẩn, l
    àm l ànhv ếtl oétvàphòng
    táiphát .Phácđồchuẩnsửdụngsựkếthợpgi ữahaikhángsi nhv àthuốcức
    chếbơm pr otonđi ềut rịviêm,l oétdạdàyt át r
    àngchohi ệuquảt hấp54, 7-
    62,1%t r
    ênt r
    ẻem Vi ệtNam.Hi ệuquảcủaphácđồđi ềut r
    ịphụt huộcv àot ì
    nh
    trạngkhángkhángsi nhv àsựt uânt hủđiềut r
    ịcủabệnhnhân.Nguy ênnhân
    củahi ệuquảđi ềut rịthấpcót hểdot ìnhtr
    ạngkhángkhángsi nhcao.
    Phầnl ớncáct rườnghợpbệnhl ýdạdàyt át ràngt i
    ênphátởt rẻem làdo
    nhiễm H.py l
    or i
    .
    I
    I. Nguy ênnhânv àcơchếbệnhsi nh
    2.
    1. Nguyênnhân
    Đườngl âytr
    uy ềnnhiễm H.pyl
    or ivẫnchưađượcxácđịnhrõràng.Tuy
    nhi
    ên, conđườngl âytruyềnphổbiếnnhấtđượccácnghiêncứudịchtễkhẳng
    đị
    nhl àlâyt r
    uyềntừngườisangngườit heođườngmiệng–mi ệng,dạdày–
    miệngv àphân–mi ệng.
    2.
    1.1.Lâyt r
    uyềntheođườngmi ệng–mi ệng
    Mi ệngđóngv aitròlàổchứav ikhuẩnlàvấnđềcònnhi
    ềutranhcãi
    .Chỉ

    237
    cómộtnghi êncứukhẳngđị nhpháthi ệnt hấysựcómặtcủav ikhuẩnbằng
    phươngphápnuôi cấy.Mộtvàinghiêncứusửdụngcáckỹt huậtsinhhọcphân
    tửnhưPRCpháthi ệnthấysựcómặtcủav ikhuẩntrongnướcbọtv àmảng
    bám răngchứngmi nhsựcómặtcủav ikhuẩnH.py l
    oritr
    ongmi ệng.Tiếpxúc
    gầnmi ệng–mi ệngđượcxem lày ếutốnguycơl àm t
    ăngl âynhiễm H.pylori
    .
    Bằngchứngchứngmi nhnhiễm H.py l
    oril
    âyt heođườngphânmi ệngchủy ếu
    từcácnghiêncứudị chtễchothấycómốil iênquangi ữatậpt ụcv ănhóanhư
    nhaimớm cơm haydùngchungđũaởcácnướcchâuPhiv àchâuÁv ớit
    ỷl ệ
    ễm H.py
    nhi lor
    icaoởcácnướcnày.
    2.
    1.2.Lâyt
    ruy
    ềndạdày–r
    uột
    Chấtnôncũngđượcxem l àmộttácnhânquant rongl
    antruyềnl
    âynhiễm
    H.pyl
    or ibởivìvikhuẩnđãđượcphânl ậpbằngphươngphápnuôicấyt ừcác
    bệnhphẩm này .Bằngchứngcủasựl âynhiễm theoconđườngdạdày–r uột
    từcácnghi êncứut ạicáctrungtâpphụchộichứcnăng.Tạiđâycácnghi ên
    cứuchot hấytỷl ệnhiễm H.py l
    oriởtr
    ẻem ởcáct rungtâm phụchộichức
    năngt ăngcaot r
    ongcácđợtv i
    êm dạdàyr uộtcấpbệnhnhâncónônnhi ều.
    Mộtv àinghiêncứukháct rongbệnhv i
    ệnchot hấytỷlệnhiễm H.pylor
    icác
    bácsỹ ,nhânviênl àm vi
    ệctạicácđơnv ịnộisoiti
    êuhóacaohơnsov ớinhân
    vi
    ênyt ếtrongcáckhoanội kháchoặcsov ớingườibì
    nhthường.

    2.
    1.3.Lâyt
    ruy
    ềnphân–mi
    ệng

    Lâyt
    ruy
    ềnphân–mi ệnglàmộtđườngl âynhi
    ễm khác.Bằngchứngcho
    sựl ễm H.py
    âynhi l
    oritheoconđườngphânmi ệngđượct hôngbáot r
    ong
    nhiềunghi
    êncứusửdụngkỹt huậtsi
    nhhọcphânt ửpháthiệnsựcómặtcủa
    vikhuẩntr
    ongphâncácbệnhnhâncónhi ễm H.pyl
    ori
    .
    Cácyếutốnguycơl àm tăngl
    âynhiễm H.pylor
    iđãđượcxácđị nhnhư
    tr
    onggiađìnhcócácthànhvi ễm H.py
    ênbịnhi l
    ori,
    giađìnhl
    ớncónhiềungười
    cùngchungsống,đôngđúc,đi ềuki
    ệnkinhtếxãhộicủagi ađìnhthấpkém,
    tì
    nhtrạngdinhdưỡng,sốngởthànhphố,
    sốngt r
    ongcônhiviện,
    t r
    ạit
    ậptrung,
    ănrausốngv àbơil
    ộiởdướisông.
    2.
    2. Cơchếbệnhsi
    nh
    Bìnhthườngtrongcơt hểcósựcânbằngcủahaiy ếutốbảovệvàtấn
    côngni êm mạcdạdày .Khicósựmấtcânbằngcủahaiy ếutốnàygâycác
    thươngt ổnchodạdày
    2.2.
    1.Yếut ốbảovệni êm mạcdạdày:Lớpchấtnhày(Mucin)
    - Thànhphầnchí nhl àGlucopr
    otei
    n,cácment
    iêuhủyProtei
    ncókhảnăng
    gâythoáihóacácphânt ửchấtnhày®giảm khảnăngchephủvàngăn
    +
    chăncácionH t ấncông®t ổnthươngni
    êm mạc

    238
    - Bi
    car
    bonat
    e:
    • Tácdụngbảov ệni
    êm mạcdạdày
    • Vi
    ệcchếti
    ếtBicar
    bonatcủat
    ếbàochếnhàychị
    uảnhhưởngcủa
    mộtsốchấtt
    runggianhóahọc,
    hor
    mon,hóachất
    2.
    2.2.Yếut
    ốtấncôngni
    êm mạcdạdày
    - Pepsinogen
    - HCl
    - Acidmật
    - Helicobact
    erpylor
    i
    - Thuốckhángv iêm ster
    oid,non-st
    eroid
    - Cácy ếutốnhiễm tr
    ùng:CMV, Herpes,nấm
    - Cácy ếutốkhôngphải nhiễm khuẩn:stress,ugastr
    in
    I
    II
    . Tri
    ệuchứngl âm sàngv àxétnghiệm
    3.1.Bi
    ểuhiệnlâm sàng
    Bệnhnhânbị ễm H.py
    nhi l
    oricóthểbị viêm mạnt í
    nh,l
    oétvàungt hưdạdàytá
    tr
    àng.Ngoài r
    acòncócácbi ểuhiệnngoài đườngtiêuhóanhưthiếumáuthiếu
    sắtkhôngtìmthấynguy ênnhân,xuấthuy ếtgiảm t
    iểucầut
    ựmi ễn...
    3.
    1.1.Bệnhsử
    Khikhait hácbệnhsửcủabệnhnhânnhi ễm H.py l
    ori,cáct hôngti
    nnhư
    chánăn, sụtcân, xanhxaohoặcxétnghi ệm côngthứcmáucóbi ểuhiệnthi
    ếu
    máu,nônt rớ,đaubụngl iênquanđếnănuốnghoặcđaubụngv ềđêm,xuất
    huyếttiêuhóanênđượcchúý .Cómộtt r
    ongcácdấuhi ệut r
    ênsẽgópphần
    gợiýchocácbệnhl ýdạdàyt átr
    àng
    - Đaubụng:Đặcđi ểm,v ịtrí
    ,tầnsuất,t
    hờigian,mứcđộnặng,cácy ếutố
    làm giảm nhẹhoặct ăngcườngcơnđau
    - Thói quenv ệsinhvàt ínhchấtphân
    - Sựngonmi ệng,chếđộănv àsựt hayđổicânnặngcủat r
    ẻ
    - Hơi thởhôi, nôntr
    ớ,chấtnôn
    - Tiềnsửgi ađì nhvềloétdạdàyt átr
    àng,bệnhlýti
    êuhóa( Crohn.
    ..
    )
    - Cáct huốcđãsửdụng( cácthuốcđượckêđơnhoặct ựđi ềutrị
    )
    - Cácx étnghiệm đãlàm v àcácbiệnphápđiềut r
    ịbệnhl ýti
    êuhóa
    3.
    1.2.Khám bệnh
    Khôngcóbiểuhiệnlâm sàngởnhữngbệnhnhânnhiễm H.py l
    orikhông
    cót r
    iệuchứng.Ởnhữngbệnhnhânbịv i
    êm dạdàytátr
    àngmạnt ính,loétdạ
    dàyt át r
    àng,cácdấuhiệulâm sàngcóýnghĩalàđaubụngv ùngthượngv ị
    hoặcxuấthuy ếtt
    iêuhóa
    Trẻbịl oétdạdàytátràngcóthểcócácbiếnchứngnhưxuấthuy ếttiêuhóa,
    thủnghoặct ắcruột.Ởcácbệnhnhânnàycót hểt
    hấybệnhnhâncócácbi ểu
    hiệnhuy ếtđộngkhông ổnđịnh,cáct
    ri
    ệuchứngngoạikhoacấpt í
    nhởbụng.

    239
    Trẻbịl oétdạdàyt átràngmạnt ínhcót hểcóbi ểuhiệnthi
    ếumáunhưng
    khôngt ìmthấyđườngmấtmáut r
    ênl âm sàngv àbệnhnhânkhôngcóbi
    ểu
    hiệntr
    iệuchứnggì .
    Khithăm khám cácbệnhnhâncầnchúý :
    - Đánhgi átoàntr
    ạngbệnhnhân
    - Tinhthần,nhị
    ptim,mạch,huyếtápv àsự đànhồimaomạch
    - Dav àniêm mạcđểđánhgi ámứcđột hi
    ếumáu
    - Khám kỹtim mạchv àphổi
    - Khám bụng, t
    hăm tr
    ựctràng
    3.
    1.3.Cácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàng
    - Đaubụngl àtri
    ệuchứngt hườnggặpnhất
    - Cácbi ểuhi ệnlâm sàngkhôngđặchi ệuởt rẻnhỏ,t r
    ẻcót hểcóbi ểuhiện
    kém ăn,kícht hích.Trẻtrên8tuổitr
    iệuchứngl âm sàngbiểuhiệngiốngở
    người l
    ớnv ớicáct r
    iệuchứngđaubụngv ùngt hượngvị,nôn,
    ợhơi ợchua
    - Nôn
    - Thiếumáu
    - Đingoài phânđen
    - Ănchóngno, đầybụng, khóti
    êu
    - Nhiễm H.py l
    oricót hểgâycácbiểuhiệnt ạiđườngt i
    êuhóanhưđaubụng
    táidiễn,viêm,l oétdạdày -t
    át r
    àng,luồngt ràongượcdạdàyt hựcquản
    hoặcngoàiđườngt iêuhóanhưt hi
    ếumáut hiếusắt,xuấthuy
    ếtgi ảm t
    iểu
    cầu.
    Bi
    ểuhiệnt
    ạiđườngt
    iêuhóa
    Đaubụngt
    áidi
    ễn
    Đaubụngt áidiễnđượcđịnhngĩ
    al àcóí tnhất3cơnđaul àm ảnhhưởng
    đếncáchoạtđộngbì nhthườngcủatrẻ,xuấthiệntáiđitáilạitr
    ongkhoảng
    thờigi
    an3t hángt rong năm.Vait
    ròcủanhi ễm H.pyl
    orivàđaubụngt áidi
    ễn
    vẫncònnhiềut r
    anhcãimặcdùcór ấtnhiềnnghiêncứutìm hi
    ểumốil iênquan
    giữanhiễm H.py l
    orivàđaubụngtáidiễn.Cáckếtquảnghi êncứuv ềmốil i
    ên
    quangi ữanhiễm H.py lorivàđaubụngt áidiễnchocáckếtquảt ráingược
    nhau.Vìcáckếtquảnghi êncứucònchưat hốngnhất,ESPGHANđưar akết
    l
    uậnl àchưacócácbằngchứngkhoahọcchứngmi nhmốil iênquangi ữa
    nhiễm H.pyl
    orivàđaubụngt áidi
    ễn.
    Vi
    êm dạdày
    Mốil
    iênquangiữaH.py l
    orivàviêm dạdàymạnt ínhlầnđầut i
    ênđược
    Warrenv àMarshalmôt ảsaukhiMar shalt
    ựmì nhuốngdungdị chcóchứav i
    khuẩn.Quátrìnhnhiễm H.py
    loricóthểchialàm haigiaiđoạn.Giaiđoạncấp
    tí
    nh,vikhuẩnxâm nhập,nhânlênv àgâyhiệntượngviêm niêm mạc,giảm ti
    ết
    aci
    dv àmộtsốt r
    iệuchứngdạdàyt át r
    àngxuấthiện.Sauv àit
    uần,giaiđoạn

    240
    vi
    êm mạnt í
    nhbắtđầuvớihiệntượnggi
    ảm cácđápứngviêm,pHdạdàyt
    rởvề
    bì
    nht hườngvàngườinhi
    ễm trởnênkhôngcótri
    ệuchứng.Sựxâm nhậpcủa
    vikhuẩnH.pyl
    oriởni
    êm mạcdạdàydẫnđếnsựxâm nhậpcácbạchcầut r
    ung
    tí
    nhv àmonoởcảhangv ịvàthânvị,
    dẫnđếnquátrì
    nhviêm mạntí
    nhvàl
    oét.
    Loétdạdàytátràng
    H.pyl
    oriđượcxem l
    àtácnhânchí
    nhgâyl
    oétdạdàyt
    átr
    àngởngười
    lớn.
    Loétdạdàyt át r
    àngđượcđị nhnghĩ
    al àt ổnthươngkhuy ếtni
    êm mạcv ới
    đườngkínhítnhấtlà0,5cm.Tươngtựnhưởngườil ớn,t r ễm H.py
    ẻem nhi l
    ori
    thườngkhôngcót ri
    ệuchứng,chỉcómộtphầnnhỏt rẻbịloétdạdàyt
    átràng.
    H.pylor
    iđượct ìmthấyở90%bệnhnhi cóloétdạdàyt átr
    àngvàmốiquanhệ
    nhânquảgi ữanhiễm H.py l
    ori vàl
    oétdạdàyt átràngđượcchứngmi nhở
    hiệuquảlàm l
    ànhổl oétsaukhiđi
    ềutr
    ịnhiễm H.pyl
    ori.
    Luồngt
    ràongượcdạdàyt
    hựcquản
    Mốili
    ênquangi ễm H.py
    ữanhi lor
    i vàl
    uồngt
    ràongượcdạdàyt
    hực
    quảnlàv ấnđềcònnhi ềutranhcãikhôngchỉởngười l
    ớnmàcònởt r
    ẻem.Các
    nghi
    êncứut r
    êntrẻem chocáckếtquảkhôngt hốngnhấtvềsựliênquangiữa
    nhi
    ễm v ikhuẩnvàbệnhl ýtràongược.Vìnhiễm H.pyl
    ori dẫnđếnhiệntượng
    gi
    ảm tiếtacidchlohy
    dr i
    chiếm gặpởt rẻem vàluồngtràongượcdạdàyt hực
    quảnởt rẻem thườngl i
    ênquanđếnsựbấtt hườngchứcnăngt hoángquacủa
    cơthắtthựcquảndưới nênvấnđềnàycầnđượct ì
    m hi
    ểuthêm.
    Ungt
    hưdạdàyt
    átr
    àng
    Mốil
    iênquangi ữanhi ễm H.pylorivàungt hưdạdàyt átràngởngười
    l
    ớnđãđượcchứngmi nhtrongnhiềunghi êncứu.TheoEUROGASTt ỷlệung
    thưdạdàytátràngcaogấp6l ầnởnhóm bệnhnhâncónhi ễm H.pylor
    isovới
    nhóm khôngcónhi ễm H.py lori
    .Ungthưdạdàyt átrànglàbệnhí tgặpởlứa
    tuổit
    rước40nênbệnhl ýungt hưdạdàyt átràngdonhiễm H.py l
    ori đượccoi
    nhưkhônggặpởt rẻem.Tuynhi ên,nhiễm H.pyl
    oritừgi aiđoạnniênthi
    ếucó
    thểdẫnđếnhiệnt ượngv i
    êm t eoni
    êm mạcdạdày ,dẫnđếnt ăngnguycơung
    thưdạdàyởlứat uổimuộnhơn.
    Biểuhi
    ệnngoàiđườngt iêuhóa
    Donhiễm H.pyl
    origâyracácđápứngmiễndịchhệthống,mốil
    i
    ênquan
    gữanhiễm H.pylor
    ivàthiếumáut hi
    ếusắt
    ,xuấthuyếtgi
    ảm ti
    ểucầutựmiễn,
    suydi
    nhdưỡngđãđượcđưar aởnhi ềunghiêncứu.
    - Mốili
    ênquangi ữanhi ễm H.py l
    orivàthiếumáut hi
    ếusắtđãđượcchứng
    minhbằngsựcảit hiệntìnhtrạngthi
    ếumáut hiếusắtsauđiềutr
    ịnhiễm H.
    pyl
    ori
    .Mặcdùcơchếcủat hi
    ếumáut hi
    ếusắttr
    ongbệnhlýnhiễm H.pyl
    ori
    chưarór àng,nhiềugiảt huyếtvềv i
    ệctăngsửdụngsắtt r
    ongchuy ểnhóa
    cuavikhuẩnH.py l
    orikhixâm nhậpvàocơt hểvậtchủđãđượcđưar a.
    - Mốili
    ênquangi ữanhi ễm H.py l
    orivàxuấthuyếtgiảm ti
    ểucầut i
    ênphát

    241
    l
    ầnđầut iênđượcmôt ảtrênngườil ớn.Mốil iênquanchặtchẻgi ữanhiễm
    H.pyl orivàxuấthuyếtgi ảm tiểucầuđãđượcxácnhậnt r
    ongmộtđaphân
    tí
    cht rênngười lớn.Sựbì nht hườnghóasốl ượngt iểucầusauđi ềutrị
    nhiễm
    H.pyl oricũngđượct hôngbáot rongnhi ềunghi êncứuởt r
    ẻem.Maast ri
    cht
    II
    I-2007CensensusRepor tđưar akhuy ếncáol àcầntìm hi
    ểuv àđiềutrịt
    ình
    trạngnhi ễm H.py l
    oriởnhữngbệnhnhânt hiếumáut hiếusắtmạnt í
    nhv à
    xuấthuy ếtgiảm tiểucầut ựmi ễnkhôngt ì
    m đượcnguy ênnhân.
    - Nhi ễm H.py loricònđượcchol àcóảnhhưởngđếnt ì
    nht r
    ạngdi nhdưỡng
    vàchi ềucaoởt r
    ẻem.Vấnđềnàychođếnnaycònnhi ềutranhcãidokết
    quảcủacácnghi êncứucònt r
    áingượcnhau.Tuynhi êntìnhtrạnggiảm
    dinhdưỡngv àchi ềucaoởt r
    ẻem cót hểt hứphátdocácnhi ễm trùngở
    đườngt iêuhóa, t
    ìnht r
    ạnggi ảm tiếtaciddẫnđénbệnhnhânkém ăn, từ đó
    cót hểdẫnđếnchậm t ăngcân,gi ảm mi ễndị chv ànhiễm trùngtáiphátt ại
    ruột .
    3.2. Cácxétnghi ệm cậnl âm sàng
    Chẩnđoánnhi ễm H.py l
    oricót hểsửdụngcácphươngphápchẩnđoán
    xâm nhậphoặckhôngxâm nhập.Cácphươngphápxâm nhậpđòihỏiquá
    tr
    ìnhnội soi dạdàyt át rànglấymảnhsi nht hi
    ếtl àtestnhanhur ease(RUT),mô
    bệnhhọc,nuôicấyv àPCRt rongkhicácphươngphápkhôngxâm nhậpsử
    dụngcácmẫubệnhphẩm nhưmáu, phân, nướct iểu,khíthở.Mỗi phươngpháp
    cónhữngưu,nhượcđi ểm v àcácchỉđị nhsửdụngr iêng.Khôngmộtphương
    phápnàohoànt oànchí nhxáct rongchẩnđoánnhi ễm H.py l
    ori.
    3.3. Phươngphápchẩnđoánkhôngxâm nhập
    Xétnghi
    ệm huyếtthanh
    ễm H.py
    Nhi lor
    ithườngl
    àmạnt
    í hểkhángH.py
    nhdođócáckhángt lor
    isẽ
    tăngtronghuy ếtt
    hanh.IgM chỉtăngt r
    ongcáct r
    ườnghợpnhi ễm cấptính,I
    gA
    khôngt ăngt r
    ongt âtcảcáct r
    ườnghợpdođócácxétnghi ệm huyếtthanhchủ
    yếudựav àoI gG.Cácphươngphápxétnghi ệm huy ếtthanhchẩnđoánnhi ễm
    H.pylorithườngl àELISA,Immunobl ot.
    - ELISAl àphươngphápt hườngsửdụngnhất .Độchí nhxáccủaELI SAphụ
    thuộcv àokhángnguy ênsửdụngt rongtest,bệnhcảnhl âm sàng,phương
    phápsosánht ham chiếuvàt ỷl
    ệnhi ễm H.py l
    oritạicộngđồng.Độnhậyv à
    độđặchi ệucủaELI SAt r
    ongmộtnghi êncứuđaphânt í
    chởt rẻem là79.2%
    và92. 4%.
    - Phươngphápmi ễndị chthấm ( I
    mmunobl ot)làmộtphươngpháphuy ết
    thanhcógi át rị
    ,phươngphápnàykhôngchỉxácđị nhbệnhnhâncóbị nhi
    ễm
    H.pyl orimàcònchophéppháthi ệncáckhángt hểđặchi ệuv ớicáckháng
    nguy êncủaH.py lori
    .Độnhậyvàđộđặchi ệucủaphươngphápmi ễndị ch
    thấm ( Heli
    coblot2.1(Genelabs,Singapore)
    )t r
    ongmộtnghi êncứuđaphân

    242
    tíchởt rẻem l à91.3%và89%.
    Ưuđi ểm củacácphươngphápchẩnđoánnhi ễm H.pyloribằnghuyết
    thanhl àgiát hànhthấp,dễthựchiện,sẵncó.
    Nhượcđi ểm củacácphươngphápnàyl àkhôngphânbi ệtđượcnhi ễm
    H.pyl oril
    àmớihaynhi ễm từtrước.Âm tínhgiảcót hểxảyrakhibệnhnhân
    mới bịnhi
    ễm v ìlượngkhángt hểtr
    ongmáuchưađủcaođểpháthi ệnbằngcác
    testhuy ếtthanhv àdươngt ínhgiảcót hểxảyra ởnhữngbệnhnhânsauđi ều
    trịv
    ìkhángt hểt r
    ongmáugi ảm rấtchậm theothờigian(6-
    12thángởt r
    ẻem) .
    Hi
    ệnnaycácphươngphápchẩnđoánhuy ếtthanhchủy ếuápdụng
    chocácnghi êncứudị cht
    ễ,khôngápdụngđểchẩnđoánv àđiềut rịt
    ạicáccơ
    sơyt ế.
    Testt
    hở(
    UBT)
    Trongsốcáct estchẩnđoánkhôngxâm nhập,t estt hởđượcxem l àmột
    phươngphápchẩnđoáncóđộchí nhxácr ấtcaođặcbi ệtởt rẻem t rên6t uổi.
    Testthởchophépxácđị nht ìnht rạngđangnhi ễm H.py lor idựavàokhảnăng
    thủyphânur eacủav ikhuẩn.Đâyl àmộtxétnghi ệm cógi át rịđặcbi ệtt aicác
    cơsởyt ếhoặcđi ềukiệnbệnhnhânkhôngt hểt hựchiệnnộisoiđược.Car bon
    13 14
    đánhdấucót hểsửdụngC hoặcC .Độchí nhxáccủat estt hởgi ảm khi
    bệnhnhânđãđượcsửdụngcáct huốcứcchếbơm pr ot on,ant acidhoặc
    bismuth.Nêndừngt huốcứcchếbơm pr otoní tnhấthait uần,ant acidv à
    bismuthítnhất4t uầnt rướckhi l
    àm t estt hở.
    - Testt hở14Clàmộtphươngphápchẩnđoánkhôngđắtv ìchỉcầnsửdụng
    máynhấpnháyphóngxạđểđohoạtt í
    nhphóngxạt rongkhít hở.Độnhạy
    14
    vàđộđặchi ệucủat estlà 97%v à95%.90% Ct r
    ongt estt hở14Cv ớili
    ều
    37kBq( 1µCi
    )đàot hảirangoài quakhít hởv ànướct iểut r
    ongv òng3ngày ,
    14
    chỉcònmộtl ượngnhỏ Ccònl ạitrongcơt hể.Tổngl ượngphóngxạcho
    mỗimộtl ầntestthởt ươngđươngv ớimộtl ầnchụpXquanghoặcnhi ễm xạ
    14
    tựnhi ênhàngngàydođót estt hở Cv ớiliều37kBq( 1µCi )đượckhuy ến
    cáosửdụngt rongt hựchànhl âm sàngt ạiMỹmàkhôngcóchốngchỉđị nh
    ởt r
    ẻem.
    - Testt hở13Ctươngt ựnhư14C,nhưngkhôngcóhoạtt ínhphóngxạv àcần
    phảicómáyđoquangphổkếđểđọckếtquả.Vìt estt hở13Ckhôngcóhoạt
    tí
    nhphóngxạnênt estnàyđượcsửdụngkhôngchỉởngườil ớnmàáp
    dụngchocảt rẻem v àphụnữđangmangt hai.Độnhạyv àđộđặchi ệucủa
    testlà96-98%v à96-99%( 25- 27)ởt rẻtrên5t uổi,t
    uyv ậyđộchí nhxáccủa
    testgiảm hơnkhi thựchi ệnởt rẻnhỏ, đặcbi ệtlàtrẻdưới 2t uổi.
    - Hi ệnnaychẩnđoánt ì
    nht rạngnhi ễm H.py lor ibằngt estt hởđượcápdụng
    ởmộtsốbệnhv i
    ệnt huộct uyếnt rungươngv àmộtv àibệnhv i
    ệnt ỉnhởcác
    thànhphốl ớnnhưHàNội ,ThànhphốHồChíMi nh

    243
    Testpháthi
    ệnkhángnguyênt
    rongphân
    Testpháthi
    ệnkhángnguy ênt
    rongphâncót hểsửdụngkhángthểđơn
    hoặcđadòng.Độchí nhxáccủat estsửdụngkhángt hểđơndòngcaohơnso
    vớitestsửdụngkhángt hểđadòng.Độnhạycủat estpháthiệnkhángnguyên
    trongphânlà98%v à99%.Phươngphápnàycógi át rịkhi
    sửdụngởtrẻdưới2
    tuổidokhảnănghợpt áccủatrẻlàm t
    estthởcònchưat ốt
    .
    Testpháthiệnkhángnguy ênt
    rongphânchủy ếuđượcápdụngt r
    ongcácđiều
    kiệnnghiêncứudogi át hànhcòncao.Hiệnnayt estphânsửdụngkhángt hể
    đadòngđangđượcl ượnggi ávàápdụngt ạiBệnhviệnNhi Tr
    ungương
    3.4. Phươngphápchẩnđoánxâm nhập
    Nộisoi
    Nộisoidạdàyt átrànglàphươngphápchẩnđoáncógi át r
    ịcaov ì
    phươngphápnàykhôngchỉcungcấphì nhảnht ổnthươngdạdàyt atr
    àngmà
    cònchophépl ấymảnhsi nhthi
    ếtđểlàm cácthăm dòkhác.Nộisoichophép
    tì
    m hi ểunguyênnhânđaubụngv àlấymảnhsi nht hi
    ếtlàkhángsinhđồ,một
    xétnghi ệm cóýnghĩ atrongđiềutrị,nhấtl
    àv ớinhữngbệnhnhânđi ềutrị
    khônghi ệuquảhoặct áiphátnhiềulần.Hìnhảnht ổnthươngtrênnộisoikhi
    nhiễm H.py l
    orithườnglàviêm l
    ầnsầndạnghạt .Tuynhiênkhoảng50%các
    tr
    ườnghợpv iêm dạdàyởt rẻem khôngcó hìnhảnht ổnthườngđạithểtr
    ên
    nội soi.
    Đánhgi átổnthươngquanộisoidựat rênnhữngt i
    êuchuẩncủahệt hốngphân
    l
    oại “Sydney
    ssy stem”năm 1990:

     Địnhkhut ổnt hương:Viêm t hândạdày ,viêm hangvị,vi


    êm toànbộdạ
    dày.
     Môt ảt ổnthương( Hìnhảnht ổnthươngcơbản) :
    - Phùnề,xunghuy ết,t
    iếtdịch:Niêm mạcdạdàymấtt ínhnhẵnbóng,
    hơilầnsần,cót ừngmảngxunghuy ết,dễchảymáu khichạm đèn
    soi.
    - Tr ợtphẳng:Ni êm mạcdạdàycónhi ềuchỗt rợtnôngtrêncógiảmạc
    bám hoặcnhữngv ếttrợtnôngt r
    ênniêm mạc.
    - Tr ợtlồi:Cónhữngmắtnổigồl êntrênbềmặtni êm mạcdạdày ,ở
    đỉnhhơil õm xuốnghoặcni êm mạcdạdàyphùnềnphìđạit r
    êncó
    tr
    ợt.
    - Nodul e( hìnhhạt)
    - Chảymáu:cónhữngchấm xuấthuy ếthoặcđám xuấthuy ếttr
    ênbề
    mặtni êm mạcdạdàyhoặcbầm t ím dochảymáut rongniêm mạc.
    - Tr àongượcdị chmật :niêm mạcphùnề,xunghuy ết
    ,phìđạivàcó
    nhiềudịchmậtt r
    ongdạdày .
    - Teoni êm mạc:Cácnếpni êm mạcmỏngkhikhôngbơm hơicăngv à

    244
    nhì
    nthấycácmạchmáu.Cót hểnhì
    nthấydịsảnr
    uộtl
    ànhữngmảng
    màutrắng.
    - Phìđạinếpniêm mạc:ni
    êm mạcmấtt í
    nhnhẵnbóng,
    nếpni
    êm mạc
    nổit
    ov àkhôngxẹpkhibơm hơi
    .
    TestnhanhUr
    ease(
    RUT)
    Testnhanhur easechophépxácđị nhsựcómặtcủav ikhuẩnH.pylori.
    Mảnhsi nht i
    ếtdạdàyđượcchov àomôitrườngchứaur eavàchấtchỉthịmàu
    (đỏphenol )
    .Kếtquảchí nhxáckhiđọct rongv òng1giờ.Độnhạyv àđộđặc
    hiệucủaRUTl à91.4%-93. 3%v à99.
    4%-100%.Độchí nhxáccủaRUTbịảnh
    hưởngbởiv i
    ệcsửdụngcáct huốckhángsi nh,thuốcứcchếbơm pr otonv à
    bismuthtrongv òng4t uầntrướckhi t
    hửtest .
    Phươngpháonộisoiv àtestnhanhUr easehi ệnđangđượcápdụngt ạicác
    bệnhv i
    ênt uyếntrungươngv àmộtsốbệnhv iệntỉ
    nhcót hểtri
    ểnkhainộisoi
    được.
    Môbệnhhọc
    Hì
    nht háivikhuẩncót hểpháthiệnkhinhuộm Gi emsa,Hemat oxyli
    n
    eosi
    ne(HE),Genta,Bạc.Môbệnhhọckhôngchỉpháthi ệnv ikhuẩnmàcon
    chophépđánhgi ácáct ổnthươngcủaniêm mạcdạdàyt át ràng:viêm cấp
    tí
    nh,v
    iêm t
    eo,quásản,loạnsản..
    ..
    Môbệnhhọclàphươngphápcógi át r
    ịchẩn
    đoáncaotuynhiênđộchí nhxáccủat
    estphụthuộcvàov ịtr
    ísinhthiếtvàkinh
    nghi
    ệm củangườiđọct i
    êubản.Độnhạy ,độđặchiệucủaxétnghi ệm là82%-
    95%và99%-100%.
    Môbệnhhọcđượcápdụngchủy ếuởcácbệnhv i
    ệntuyếntrungương.
    Nuôicấyvikhuẩn
    Nuôicấyđượccoil àphươngphápchẩnđoánđặchi ệunhất( độđặc
    hiệul à100%)mặcdùđộnhậycủaxétnghi ệm thayđổit heot ừngphòngxét
    nghiệm.H.py l
    oriđượcxácđịnhlàvikhuẩnGr am âm, si
    nhur ease,oxi
    dasev à
    catalase.Độchí nhxáccủaxétnghiệm phụt huộcv àomôit rườnggi ữvàv ận
    chuyểnbệnhphẩm.VikhuẩnH.py l
    oril
    àv ikhuẩnkhónuôicấy ,t
    hờigianđể
    mọckhuẩnl ạcdàidođónuôicấyv ikhuẩnkhôngđượcxem l àxétnghiệm
    thườngquyt rongchẩnđoánnhi ễm H.pyl
    ori.Nuôicấyvikhuẩnchỉđượcđềr a
    khiđiềut r
    ịthấtbại,bệnhnhântáiphátnhi
    ềul ần.Nuôicấyv ikhuẩnchophép
    xácđị nhtí
    nhkhánhkhángsi nhvàlàPCRxácđị nhchủngv ikhuẩn.
    Phươngphápsi
    nhhọcphânt
    ử(PCR)
    Phươngphápsi
    nhhọcphântửđượcsửdụngđểpháthi ikhuẩnH.
    ệnv
    pyl
    oritừcácmẫubệnhphẩm nhưmảnhsi nhthi
    ết,phân,dị
    chdạdày,nước
    bọt.Độnhạyvàđộđặchi
    ệucủaPCRlà85%-98%v à100%.PCRápdụngchủ
    yếuchocáct r
    ườnghơpvikhuẩnchuy
    ểndạngkhônghoạtđộngnênkhông
    nuôicấyđượchoặcmẫubệnhphẩm bịnhi
    ễm cácv ihuẩnkháckhôngphân

    245
    l
    ậpđược.PCRcònđượcápdụngđểchẩnđoánt
    ìnht
    rạngkhángkhángsi
    nh
    củav
    ikhẩndopháthi
    ệncácđộtbi
    ếnđi
    ểm.
    Đánhgi
    ásựnhạycảm khángsi
    nh
    Hai phươngphápđánhgi ásựkhángkhángsi nhlànuôi cấyvi khuẩnlàm
    khángsinhđồv àPCR.
    Nuôicấyv ikhuẩn, PCRv àđánhgi ásựnhạycảm khángsi nhhiệnnaychủy ếu
    ti
    ếnhànht rongcácđi ềuki ệnnghiêncứu, chưađượcápdụngnhi ềut r
    ongt hực
    tếlâm sàng.
    I
    V. Chẩnđoán
    TheoMaast r
    ichtII
    I,chỉđị nhlàm xétnghiệm chẩnđoánnhi ễm H.py loriởtrẻ
    em là:
    - Khôngcóchỉđị nhl àm cáctestchẩnđoánnhi ễm H.py lorichot ấtcả
    cácbệnhnhânđaubụngt áidiễnmàcầnđit ì
    m cácnguy ênnhânkhác
    trướckhi chochỉđị nhlàm xétnghiệm chẩnđoánnhiễm H.py l
    or i
    - Trẻem cócáct r
    iệuchứngcủađườngt i
    êuhóat r
    ênnênl àm cácxét
    nghiệm chẩnđoánnhi ễm H.py l
    orisaukhiđãloạit
    r ừcácnguy ênnhân
    khác
    - Thiếumáut hiếusắtkhôngđápứngv ớiđiềutr
    ịsaukhiđãl oạitrừcác
    bệnhmạnt í
    nhkhácnhưcel i
    ac,viêm đạitr
    àng
    - Xuấthuy ếtgiảm ti
    ểucầut ựmiễnkhôngt ìmthấynguyênnhân
    V. Điềutrị
    3.
    5. Chỉđị
    nhđi
    ềut
    rị
    - Cót ì
    nht
    r ạngnhiễm H.py l
    oriđượcxácđị nhbằngcácxétnghiệm đáng
    ti
    ncậynhưnộisoil àm t
    estnhanhurease, t
    estthở,
    testpháthi
    ệnkháng
    nguyênt
    rongphânVÀmộtt rongbatìnhtrạngsau:
    - Cóhìnhảnhv iêm,loétdạdàytátràngkhinội soi
    - Thiếumáut hiếusắtkhôngđápứngv ớiđiềut r
    ị
    - Xuấthuyếtgiảm ti
    ểucầut ựmiễnkhôngt ì
    mt hấynguyênnhân
    3.
    6. Thuốcđi
    ềut
    rị
    Phácđồđiềutrịnhiễm H.py
    lor
    iởtr
    ẻem
    Nếubệnhnhânchưađượcđi ềutr
    ịbaogi
    ờ,lựachọnmộtt rongbaphácđồở
    l
    ựachọn1
    Phácđồ Thuốc Liềulượng
    Lựachọn1
    1 Amox icil
    i
    ne 50mg/ kg/ngày
    ,max2g/ ngày
    ,hai
    l
    ần/ngày
    Clar
    it
    hr omyci
    n 15mg/ kg/ngày
    ,max500mgngày ,
    hailần/ngày
    VàPPI :cóthểdùng1t r
    ongcác Uốngt huốchailần/
    ngày

    246
    thuốcsau
    Omepr azole 1mg/ kg/ngàymax20mgngày
    Lansopr azol
    e 1-2mg/ kg/ngày
    Ranit
    idine 6-9mg/ kg/ngày
    2 Amox icil
    ine 50mg/ kg/ngày,max2g/ ngày,hai
    l
    ần/ngày
    Met r
    onidazole 20mg/ kg/ngày,max500mgngày ,
    hailần/ngày
    VàPPI :cót hểdùng1t r
    ongcác Uốngt huốchai lần/ngày
    thuốcsau
    Omepr azole 1mg/ kg/ngàymax20mgngày
    Lansopr azole 1-2mg/ kg/ngày
    Raniti
    dine 6-9mg/ kg/ngày
    3 Met r
    onidazole 20mg/ kg/dayupt o500mgbi d
    Clari
    thromy ci
    n 15mg/ kg/ngày,max500mgngày ,
    hailần/ngày
    VàPPI :cót hểdùng1t r
    ongcác Uốngt huốchai lần/ngày
    thuốcsau
    Omepr azole 1mg/ kg/ngàymax20mgngày
    Lansopr azole 1-2mg/ kg/ngày
    Raniti
    dine 6-9mg/ kg/ngày
    Lựachọn2
    4 bismuth subsal icy
    lat
    e ( v
    iên 3-6tuổi:1/3viên/lần,4lần/ngày
    262mg) hoặc bismuth 6-9tuổi:2/3viên/lần,4lần/ngày
    subcitr
    at e(vi
    ên120mg) 9-12tuổi:1v i
    ên/lần,4lần/ngày

    Met
    roni
    dazol
    e 20mg/kg/ngày,max500mgngày,
    hail
    ần/ngày
    VàPPI :cót hểdùng1t rongcác Uốngthuốchai l
    ần/
    ngày
    thuốcsau
    Omepr azole 1mg/kg/ngàymax20mgngày
    Lansopr azole 1-2mg/kg/ngày
    Ranit
    idine 6-9mg/kg/ngày
    Kếthợpv ớimộttr ongcáckhángsi
    nhsau
    Amox icil
    ine 50mg/kg/ngày,max2g/ngày
    ,hai
    l
    ần/ngày
    Hoặccl arit
    hromy cin 15mg/kg/ngày,max500mgngày,
    hail
    ần/ngày
    Hoặct etracycl
    inea 50mg/kg/ ngày , max 500mg

    247
    ngày ,
    hai l
    ần/ngày
    5 Ranit
    idi
    nebismut
    h-ci
    trate 1viên/lần,4lầntr
    ongngày
    Metroni
    dazole 20mg/ kg/ngày,max500mgngày
    ,
    hailần/ngày
    Clar
    it
    hromycin 15mg/ kg/ngày,max500mgngày
    ,
    hailần/ngày
    - Cácthuốcsửdụnghai l
    ần/ ngàyt
    rong14ngày
    - Chỉsửdụngchot rẻt
    ừ8t uổi t
    rởl
    ên
    Lựachọnđi
    ềut
    rị2khil
    ựachọn1khôngt
    hànhcông
    Khángkhángsi nhtrướcđi ềut rịlàmộtt r
    ongnhữngy ếutốquantrọng
    nhấtởnhữngbệnhnhânkhôngđápứngv ớiđiềutrịởl ựachọn1dođól ựa
    chọnđiềutr
    ị 2phụthuộcnhi ềuv àođi ềut rị
    1l àgì.
    Nếulựachọn1sửdụngamoxi cil
    li
    n+cl ari
    thromy ci
    n+PPIt hìlựachọn2nên
    l
    à:
    amoxici
    ll
    in+met r
    oni dazole+PPI( Vìt ỷlệkhángamoxi ci
    lli
    nthấp)
    amoxici
    ll
    inhoặctetracycli
    n+met roni dazole+bi smut h+PPI
    Rani
    ti
    dinebismuth-citr
    ate+met r
    oni dazol e+t etr
    acycli
    n
    Nếulựachọn1l àamoxi cil
    li
    n+met r
    oni dazol e+PPIt hìlựachọn2nênl à
    amoxici
    ll
    in+clari
    thromy cin+PPI
    Rani
    ti
    dinebismuth-citr
    ate+amoxi cill
    in+cl ar i
    thr
    omy cin
    Nếulựachọn1l àcl ari
    thromy ci
    n+met ronidazole+PPIt hìlựachọn2nênl à
    Nhắclạimetroni
    dazol hoặcclarit
    hr omy cintrongphácđồ
    amoxici
    ll
    inhoặctetracycli
    n+met roni dazole+bi smut h+PPI
    amoxici
    ll
    inhoặctetracycli
    n+cl ari
    thr omy ci
    n+bi smut h+PPI
    Lựachọnđi
    ềut
    rịkhicảl
    ựachọn1và2đềukhôngt
    hànhcông
    Việcnuôi cấyv i khuẩnv àlàm khángsi nhđồđểquy ếtđịnhđiềutrị ễm H.
    nhi
    pyl
    oril
    àcầnt hiết
    .Tuynhi ênkhinàonênsửdụngbi ệnphápnuôicấyv ikhuẩn
    vàlàkhángsi nhđồchođếnnayv ẫnlàv ấnđềcònnhi ềutranhcãi.Ápdụng
    nuôicấyv ikhuẩnhệt hốngt rongđi ềutrịnhiễm H.pyloricòncómộtsốhạn
    chếsau:
    - Nuôicấyv ikhuẩnl àm khángsi nhđồl àphươngphápt ốnkém vìphải
    l
    àm nội soi lấymảnhsi nhthiếtvàthựchi ệnquytrìnhnuôi cấy
    - Nuôicấymấtnhi ềut hờigianv àkhôngphảil àphươngphápsửdụng
    thườngquyởcáccơsởyt ế
    - Độnhậycủaphươngphápnuôicấykhôngđạt100%dođóxácđị nhđộ
    nhạycảm khángsi nhkhôngđạt100%
    - Khángsi nhđồchỉt hửđượcmộtsốkhángsi nhchínhnhưamoxi ci
    ll
    in,
    clar
    ithr
    omy cin,met r
    onidazolev àtetracycl
    i
    ne.Tỷl ệkhángamoxi ci
    ll
    invà

    248
    tetr
    acy cl
    iner ấtthấpdođókhángsi nhđồchủyếuchocáct hôngti
    ncóý
    nghĩacủacl ari
    thromyci nvàmet ronidazol
    e
    - Nhạycảm khángsi nht rêni nvit
    rokhôngcónghĩ alàdiệthếtvikhuẩn
    trêninv i
    vo
    - Khil ựachọnt huốcđi ềut r
    ị,cáckếtquảcủacácnghi êncứuchot hấy
    dựav àohi ệuquảđi ềut r
    ị,nếulựachọn1đãsửdụngcl ari
    thr
    omy ci
    n
    hoặcmet ronidaz ol
    ethấtbạit hìkhảnăngkhángv ớicáckhángsinhđó
    sẽr ấtcaodođóv iệcnuôicấyv ikhuẩnv àl
    àm khángsinhđồđôikhi
    khôngt hựcsựcầnt hiết
    Khisửdụngl ựachọn1v à2đềukhôngt hànhcông

    amox icill
    in+t et racy cli
    n+bi smut h+PPI
    levof l
    oxaci n+amoxi cilli
    n+PPI
    Ri f
    abut in+amoxi cill
    in+PPI
    Fur azol i
    done+amoxi cilli
    n+PPI
    Levof l
    oxaci n
    Lev ofloxaci nlàt huốct huộcnhóm f luoroquinol onel àmộtkhángsi nhcó
    phổkhángkhuẩnr ộngt rểcảcácv ikhuẩngr am dươngv àgr am âm.Phácđồ
    sửdụngl evof l
    oxaci nchohi ệuquảđi ềut rịcaot rên80%ởcácnghi êncứut rên
    ngườil ớn,đặcbi ệtởnhữngbệnhnhâncót í
    nht rạngkhángcl ari
    thromy cinv à
    met r
    oni dazol e.Sửdụngl ev ofloxacinởt rẻem cònr ấthạnchếdot ácdụngphụ
    củat huốcl àảnhhưởngđếnsựphátt ri
    ểnsụn,xương.Sửdụngl evofloxacin
    10mg/ kg/ 24hchihail ầnt rongngàyt rong10ngàyt r
    ongđi ềut r
    ịnhi ễm H.
    pyl
    or iđượct hựchi ệnt rên10t r
    ẻem,nhữngt r
    ẻđãbịt hấtbạit r
    ongđi ềut r
    ị
    nhiễm H.py lori bởicác t huốc t rong l ựa chọn 1 l àl ansopr azole+
    cl
    ar i
    thromy cin+amoxi ci l
    linv àl ựa chọn 2 l àl ansopr azole + bi smut h+
    dox y
    cy cli
    n+met roni dazol echohi ệuquả100%v àkhôngcót aibiếngìđược
    ghinhận.Tuynhi ênv ớisốl ượngt rẻt rongnghi êncứucònhạnchế,hơnnữa
    chođếnaychưacókhuy ếncáonàochophépsửdụngl ev ofl
    oxacinởt rẻem,
    nênv iệcsửdụngt huốcnàycầnđượcnghi êncứuv àt ì
    m hi ểuthêm
    Rif
    abut i
    n
    Ri f
    abut inl àt huốccónguồngốct ừr ifamy cin,mộtt huốcđi ềut r
    ịlao.
    Rif
    abut inđãđượcsửdụngđi ềutrịnhiễm H.py loriởngườil ớnkhángv ớicác
    khángsi nhkhác.Hi ệuquảđi ềut r
    ịcủaphácđồsửdụngr i
    fabuti
    nt rongcác
    nghiêncứut rênngườil ớnchỉđạt69%.Vi ệcsửdụngr i
    fabutinv ẫncònl àv ấn
    đềcầnxem xétv ìgiát hànhđi ềutrịcao, biếnchứnggi ảm bạchcầuhạtv àtiểu
    càunặngđãđượct hôngbáot r
    êncácnghi êncứu, đakhángkhángsi nhcủav i
    khuẩnl aol àv ấnđềcầnđượcxem xétkỹđểt ránhsựgi atăngkhángkháng
    si
    nh.
    Chưacónghi êncứuv àkhuy ếncáov ềv i
    ệcsửdụngr i
    fabut i
    nt r
    ongđi ềut r
    ị

    249
    nhi ễm H.py loriởt rẻem.
    Fur azolidone
    Fur azol i
    donel àt huốckhángnấm t huộcnhóm ni trofurant ổnghợp.
    Thuốcnàychohoạtt nhkhángH.py
    í lor icaongaycảkhisửdụngđơnđộc
    khôngkếthợpv ớicáckhángsi nhkhác.Hi ệuquảđi ềut rịcủaf urazol i
    done+
    amoxi ci
    llin+PPIcaot rongcácnghi êncứuởngườil ớn.Nếut huốcnàysử
    dụngl àlựachọnđầut iênt hìhi ệuquảđi ềut rịl à86%, l
    ựachọn2đạthi ệuquả
    điềut rị76%v àlựachọn3đạthi ệuquảđi ềut rịlà65%t rongmộtđaphânt í
    ch
    trênngười lớn.
    Chưacónghi êncứuv àkhuy ếncáov ềv iệcsửdụngf urazol i
    donet rongđi ềut r
    ị
    nhi ễm H.py loriởt rẻem
    Pr obioti
    cs
    Hiệnnaysửdụngpr obi ot
    icst r
    ongphácđồđi ềut rịnhiễm H.py loriđược
    quant âm khôngchỉbởihi ệuquảđi ềut rịcaot ừcáct hửnghi ệm l âm sàngsử
    dụngmộtsốpr obi oticst rongcácbệnhnhi ễm t rùngđườngt i
    êuhóamàcòn
    bởisựgi at ăngt ìnht rạngkhángkhángsi nh.Tr ongmộtnghi êncứuđaphân
    tí
    chhi ệuquảcủapr obi oticst r
    ongđi ềut rịnhi ễm H.py loriởt rẻem chot hấy
    trêncải nv i
    trov ài nv ivo,sửdụngpr obi oticscót hểl àmộtbướct iếpcậnmới
    trongđi ềut rịnhiễm H.py lor iởt rẻem.Sửdụngpr obiot i
    cskhôngchỉcót ác
    dụngl àm gi ảm l ượngv ikhuẩndẫnđếnhi ệuquảcủaphácđồsửdụngcác
    khángsi nht ăngl ên,hạnchếkhảnăngbám dí nhcủav ikhuẩnH.py lorivàot ế
    bàobi ểumôv àgi ảm nguycơcủacácbi ếnchứngl i
    ênquanđếnnhi ễm H.
    pylorisaunày màcòncót ácdụngl àm gi ảm cáct ácdụngphụkhisửdụng
    khángsi nht rongphácđồđi ềut rị ễm H.py
    nhi lori
    VI
    . Dựphòng
    - Đườngl âyt r uyềncủanhi ễm H.py lor ichủyếul àt ronggi ađì nhđặcbi ệt
    cácgi ađì nhcóngườibịnhi ễm H.py lori.Cácnghi êncứuđãchứngmi nhsự
    cùngchủngv ikhuẩnH.py lorigiữamẹv àcon, giữacácanhchịem.Dođónếu
    tronggi ađì nhcóngườiđãđượcchẩnđoánnhi ễm H.py lori,sựcáchl ygiữa
    cáct hànhv iêntrướckhi người bị nhi
    ễm đượcđi ềutrị khỏi l
    àcầnt hi ết
    .
    - Tạicácnướcđangphátt ri
    ển,nơicóđi ềuki ệnsốngđôngđúcv àv ệsinh
    kém l àm gi at ăngt ỷlệnhi ễm H.py l
    oridođócầngi áodụcchongườidâný
    thứcv ệsi nhđểphòngbệnh.
    - Điềut rịtr
    iệtđểnhữngngườiđãđượcchẩnđoánbệnhl ýdạdàyt át r
    àng
    donhi ễm H.py l
    or ibằngcácht heodõihi ệuquảđi ềut r
    ịsaukhiđi ềut rịlàcần
    thiết.
    - Theodõicácbệnhnhânssauđi ềut rịkhỏiđểphòngv àtìm hi ểut ì
    nh
    trạngt ái nhiễm nhấtl àt rongnăm đầusauđi ềut rị.

    250
    Tàil i
    ệut ham khảo
    1.Tor resJ, Per ez- Per ezG, GoodmanKJ, AthertonJC, Gol dBD, Har risPR, etal.
    Acompr ehensi v er eviewoft henat uralhistoryofHel icobact erpy loriinfect i
    on
    i
    nchi l
    dr en.Ar chi vesofmedi cal resear ch2000Sep- Oct ;31( 5):431- 69.
    2.Dr umm B,Kol etzkoS,Oder daG.Hel i
    cobacterpy lor iinf ectioni nchi l
    dren:a
    consensusst at ement .Eur opeanPaedi atr
    icTaskFor ceonHel icobact erpy l
    ori.
    Jour nal ofpedi at r
    icgast roent er ologyandnut ri
    ti
    on2000Feb; 30( 2):207- 13.
    3.Gol d BD,Col l
    et t
    iRB,Abbot tM,Cz inn SJ,El itsurY,Hassal lE,etal .
    Hel i
    cobact erpy loriinf ect ioni nchi l
    dren:r ecommendat i
    onsf ordi agnosi sand
    treatment . Jour nal of pedi atric gast roent erology and nut ri
    tion2000
    Nov ;31( 5):490- 7.
    4.Mal fertheinerP,Megr audF,O' Mor ainC,Bazzol iF,El -OmarE,Gr aham D,et
    al.Cur rentconcept si nt hemanagementofHel i
    cobact erpy l
    or iinfect i
    on:t he
    Maast ri
    chtI IIConsensusRepor t.Gut 2007Jun; 56( 6):772- 81.
    5.Kust er sJG,v anVl ietAH,Kui persEJ.Pat hogenesi sofHel icobact erpy lori
    i
    nf ection.Cl inMi crobi ol Rev 2006Jul ;19(3):449-90.
    6.ThịVi etHa Nguy en.Di agnosi s and t reat mentofHel i
    cobact erpy lori
    i
    nf ection i n Vi etnamese chi ldr en.Thesi sf ordoct or aldegr ee.Kar olinska
    Instit
    ut e.2009
    7.LealYA,Fl or esLL,Gar cia- Cor tesLB,Cedi l
    l
    o- River aR,Tor resJ.Ant ibody -
    baseddet ectiont est sf ort hedi agnosi sofHel i
    cobact erpy lorii nfectioni n
    children: amet a-anal ysi s.PLoSOne2008; 3(11):e3751.
    8.Rowl and M,Bour keB,Dr umm B.Hel i
    cobact erpy lor iand pept icul cer
    disease.Pedi atr i
    cgast roi ntest inal disease2008Vol ume1: 139–151
    9.Samr aS.Bl anchar d, St evenJ.Cr i
    nn, Pept i
    cul cerdi seasei nchi ldren.Nel son
    textbookofpedi atri
    cs, 18t hedi tion,2008: 1572–1574.

    251
    TÁOBÓN
    PGS.
    TSLêThanhHải
    Mụct
    iêu

    1.Tr
    ìnhbàyt
    ri
    ệuchứngl
    âm sàngcủabệnht
    áobónởt
    rẻem.
    2.Tr
    ìnhbàycácphươngphápđi
    ềut
    rịt
    áobónởt
    rẻem.
    3.Nêucácphươngphápdựphòngt
    áobónởt
    rẻem.
    Nộ
    idung
    I
    .Đạicương

    - Táobónr ấtthườnggặpởt rẻem, đôikhi


    kínđáo(nếuỉ ađùn),hậuquảt ổn
    thươngthựct hểvàtâm l
    ýnặngnề.
    - Táobónchứcnăngt hườnggặpnhấtv àt
    ựkhỏi.
    - Hoàncảnhpháthi ện;ti
    ềm ẩnt ổnthươngthựcthể,tắc-
    bántắcr uột,
    chậm
    pháttri
    ển
    - Đi ềut
    rị
    :Điềuchỉnhchếđộănt ronghầuhếtcáct r
    ườnghợp, cáct r
    ườnghợp
    khácdùngt huốcnhuậntràng,hoặccanthiệpmạnhv àl
    âudài khác.
    - Cầnt hi
    ếtphảicanthiệpgiúpđỡv ềtâm l
    ýtrongnhiềutrườnghợp
    I
    I.Địnhnghĩa:

    - Cónhiềuđịnhnghĩ a:dựavàosốlượng,khối
    lượng,t
    ínhchấtcủaphân,nhì
    n
    chungđềut hốngnhất:khốil
    ượngphânnhiềuvàrắn,hoặcí
    thơn1l ần/
    ngày
    .
    - Cácđị nhnghĩađượcchấpnhận:t rongmộttuầnchỉcó2-3lầnđingoài,
    thờigi
    angiữa2l ầnđingoàiquá3ngày…
    I
    II
    .Tr i
    ệuchứngl âm sàng

    1.Hỏibệnhsử
    3.

    -Tiềnsửcánhânv
    àgi
    ađì
    nh,
    đặcbi
    ệtchút
    rọngđếncácbệnhl
    ýthầnki
    nhv
    à
    ti
    êu hoá
    -Tuổi
    vàđặcđi
    ểm khởi
    phát(t
    áobónt
    iênpháthayt
    hứphát
    )
    -Tuổi
    vàđặcđi
    ểm ýt
    hứcsựsạchsẽcánhân
    -Dấuhi
    ệut
    áobónt
    hựct
    hể:
    Bánt
    ắcr
    uột
    ,chậm phátt
    ri
    ểnt
    hểchất
    -Tầnsuấtđi
    ngoài
    ,tí
    nhchấtphân
    -
    Cóđườngdò,
    nứt
    -Đaubụng,
    đaucộtsống

    252
    -
    Tiềnsửđaubụngkhi
    đingoài
    ,chảymáut
    rựct
    ràng,
    nứtkẽhậumôn.
    ..
    -Nhị
    nđi
    vệsi
    nhởt
    rườnghọc:
    thườngxuy
    ênhayt
    hỉnht
    hoảng
    -Cáct
    huốcsửdụngt
    rướcđó,
    li
    ềul
    ượng
    -
    Thói
    quenănuống
    -Ảnhhưởngt
    âm l
    ý(ỉ
    ađùn)
    -Rối
    loạnt
    iểut
    iệnkèm t
    heo(
    cụcphânt
    áocót
    hểgâyđái
    són,
    đái
    dắt
    )
    2.Khám t
    3. hựct
    hể
    -Khám nhi
    khoat
    ổngquát
    -Đánhgi
    ábi
    ểuđồphátt
    ri
    ển:
    chi
    ềucaov
    àcânnặng
    -
    Khám hệt
    hầnki
    nh:
    tổngquátv
    àvùngđáychậu
    -Khám bụng:
    thànhbụng,
    sờnắnphân,
    cúcphânr
    ắn
    -Khám l
    ưng:cộtsống,
    cácl
    ỗdòcủađốtsống(đặcbiệtcógi
    átrịnếunằm ở
    vùngcóli
    ênquanvớihậumôn)
    ,cácv
    ếtđốm, khóm l
    ôngbấtthường
    -Khám hậumôn:
    Cácl
    ỗdòhaysẹo,
    môt
    ảvị
    trísov
    ớibộphậnsi
    nhdục,
    vết
    bẩn,ul
    ồi
    -Thăm t
    rựct
    ràng;
    trongmộtsốt
    rườnghợpđểnonghậumôn,
    làm r
    ỗngt
    rực
    tr
    ànghoặcmóccụcphânrắn.
    .

    253
    Khám phân

    3.
    3.Bệnhcảnhl
    âm sàng

    3.
    3.1.Thờikìsơsi
    nhbúmẹ
    Cầnl
    oại
    trừcáct
    ắcr
    uộtv
    àHi
    rchpr
    ungởt
    uổi
    này

    Táobónởl
    ứtuổi
    nàyt
    hườnggặp:

    +Hẹphậumôn:
    hìnhphânt
    hànhdải
    ,khẩukí
    nhcủahậumônkhôngbéhơn
    ngónt
    ayút
    .

    +Vít
    ríbấtt
    hườngcủahậumôn,
    thôngt
    hườngkhoảngcáchhậumôn-
    bộphận

    254
    si
    nhdụcngoài
    lớnhơn12mm.

    +Giảphìnhđại
    tr àngbẩm si
    nh(giảt
    ắcruộtnonkéodài )
    ,biểuhi
    ệnbằngcắc
    đợtbánt
    ắcruột
    , khôngpháthiệnđượctắcthựcthể,nguyênnhânthườngl
    i
    ên
    quanđếnnhóm bệnhcơ,thầnkinhhệti
    êuhoá,thườnghiếm gặp.

    +Chậm phânsu:
    thườngkéodài
    trên24gi
    ờ,l
    i
    ênquanđếnbệnh
    mucov
    isci
    dose

    “Táobóncơđịa”haytáobónkhôngr õcănnguyên,
    biểuhiệnkhôngrõ,không
    gâytổnthươngthựcthể,cótí
    nhchấtgiađì
    nh,đi
    ềutrịt
    ri
    ệuchứngv àkhông
    cânfthi
    ếtl
    àm thăm dòcậnlâm sàng.

    +“Táobóndosữamẹ”t hườngxảyravàingàyhoặcv àit


    uầnởt r
    ẻbúmẹ
    hoàntoàn,cơchếcònchưar õràng.t
    rẻđingoàiphânbìnhthườnghoặckhô,
    kéodài1tháng,khônggâycácbiểuhiệnt
    hựct hể,khôngcầnđiềutr
    ịđặchi
    ệu,
    tựkhỏi
    .

    3.
    3.2.Thờikỳt
    rẻnhỏ
    Thườngt
    áobónt
    hứphát
    ,li
    ênquanđếnt
    hói
    quent
    ựki
    ềm chế:

    -Đauhậumônkhiđi
    ngoàit
    áo(
    ốm sốt
    -nằm nhi
    ều,
    dul
    ị
    chdài
    ngày
    ,cắm t
    rại
    ),
    đôi
    khibị
    nứtkẽhậumôn.

    -Gi
    áodụcv
    ệsi
    nhcánhânquásớm v
    ớiápl
    ựct
    húcépquáđángcủagi
    ađì
    nh.

    -Nhị
    nđi
    vệsi
    nhởt
    rườnghọc(3t
    uổi
    ,6t
    uổi
    ,11t
    uổi
    ).

    3.
    3.3.Chot
    ấtcảmọil
    ứat
    uổi
    +Sail
    ầm trongănuốngl
    àm chot
    rẻdễbị
    táobón:
    ăní
    tchấtxơ,
    ănuống
    nhi
    ềuchấtngọt

    +Bệnh:suygiápt
    rạng,
    giảm canxi
    máu,còixương,
    giảm kal
    i
    máu, gi
    ảm
    Magnemáu,đáiđường,t
    huốc,bệnhCoel
    iaque,
    dịứngsữabò, bệnhxơ
    nangt
    uyến.
    ..

    +Lạm dụngt
    ìnhdục.
    .

    +Trẻbị
    bệnhl
    ýtâm thần-t
    hầnki
    nhv
    àkhuy
    ếtt
    ật:Cónhi
    ềuy
    ếut
    ốnguycơ
    t
    áobónởnhóm t
    rẻnày.

    I
    V.Cậnl
    âm sàng

    255
    +Chụpbụngkhôngchuẩnbị :
    Hiệnnaykhôngcónhiềugiát
    rịđểgiúpchẩn
    đoántáobón,
    tuynhiênt
    rongmộtsốtr
    ườnghợpcót hểxácđịnhđượcvịtr
    í
    củacụcphân,
    tiếnt
    ri
    ểncủaquátrì
    nhđiềut
    rị,hì
    nhảnhcủaxươngcùngcụt

    +Đoápl ựctr
    ựctràng:Cógiát
    rịt
    ronghaitì
    nhhuốngchínhsauđây:nghingờ
    bệnhphìnhđạitr
    àngbẩm sinh–Hirschspr
    ung(tr
    iệuchứngcủatáobónthực
    thể)bằngcáchpháthiệnmấtphảnxạt r
    ựctràng-
    hậumônv àthấtbạiđi
    ềutrị
    domấtnăngl ựccơv òng.

    +Si
    nht
    hiếtt
    rựct
    ràng;
    khẳngđị
    nhbệnhHi
    rschspr
    ung

    +Chụpr
    uộtđại
    tràngcảnquang

    +Chụpt
    ransi
    t

    +Đi
    ệncơđồcơhậumôn

    +Đot
    hời
    giandi
    chuy
    ểncủachấtđồngv
    ịphóngxạđánhdấu

    V.Chẩnđoánphânbi
    ệt

    Cầnphânbi
    ệt:

    - Gi
    ảti
    êuchảyởbệnhnhânbị
    táobón
    -Ỉađùn:Có3loại

    +Chủđộngđi
    ngoài
    :Tr
    ẻbị
    bệnh,
    rối
    loạnt
    âm t
    hần

    256
    +Ĩ
    ađùnnhưngt
    rựct
    ràngr
    ỗng:
    ítgặp,
    thươngdor
    ốil
    oạncơt
    hắt

    +Ĩađùndotáobón: t
    hườnggặp, l
    àdiếnti
    ếnnặngcủat áobónvớisựxuất
    hi
    ệnđường“dò”khôngkiểm soátđược.Trẻthườngbịsau3tuần,
    khốilượng
    nhi
    ềuvàcứng,kèmrốiloạntâm l
    ý,rốil
    oạnvậnđộngcủat r
    ựctr
    àng-đạitr
    àng
    si
    gmalâudài(nguycơphìnhtrựctràngdotáobón).

    -Táodosữamẹ:

    VI
    .Đi
    ềut
    rị

    Nguy
    ênt
    ắc:

    -Đi
    ềut
    rịnguy
    ênnhân:

     Đi
    ềut
    rịnộikhoa:
    +Chếđộănuống.

    +Chếđột
    huốcmen.

     Đi
    ềut
    rịngoạikhoa
    -Đi
    ềut
    rịbi
    ếnchứng(
    nếucó)
    .

    6.
    1 Đi
    ềut
    rịnộikhoa:

    Kếthợpcùngv
    ớigi
    ađì
    nh

    Di
    nhdưỡng
    -Đối
    với
    trẻnhỏ:

    +Nếubúmẹ:
    thayđổi
    chếđộăncủamẹ,
    khuy
    ênmẹănnhi
    ềuchấtxơ

    +Thôi
    búmẹhoặcsữabògi
    àul
    act
    ose,
    giảm l
    ượngbộtnếut
    rẻđãăndặm

    +Chot
    hêm r
    au,
    nướchoaquảđối
    với
    trẻăndặm

    -Đối
    với
    trẻl
    ớn:

    +Gi
    ảm gạov
    àcàr
    ốt.

    +Dùng1l
    ần/ngàyr
    auxanhnhi
    ềuchấtxơnhưđậuhòat
    an,
    mướp,
    raudền.

    +Khôngl
    ạm dụngt
    hứcăncóchứanhi
    ềuđườngv
    àchocol
    ate.

    +Uốngnhi
    ềunước.

    +Gi
    ớihạnt
    iêut
    hụnhữngsảnphẩm t
    ừsữa.

    257
    Thuốc:
    Đi
    ềut
    rịbằngt
    huốckhi
    cânbằngchếđộănt
    hấtbại
    .

    -Bắtđầubằngdầubôi
    trơn:
    Lansoy
    l,Laxamal
    t

    -Hy
    drat
    ehóa,
    làm mềm phân:
    docusal
    tes

    -Đườngnhưsorbi
    tol
    ,l
    actul
    osehấpthukém,bị
    thủyphânt
    hànhl
    act
    ic,
    acet
    ic,
    for
    micaci
    dstạohiệuquảthẩm t
    hấu,l
    àm mềm phân.

    +Duphal
    ac

    +Sor
    bit
    ol

    +Polyet
    hyl
    enegl
    ucolcóhi
    ệuquảt
    hẩm t
    hấunhưngkhôngbị
    thủyphânnên
    khôngbịtr
    ướngbụng.

    -Gi
    atăngnhuđộngr
    uột
    :

    +Fr
    uct
    ine

    +Bol
    dol
    axi
    ne

    +For
    lac

    Pr
    oki
    net
    iques:

     Tr i
    mebut i
    ne
     Néot i
    gmi ne
     Dihydroergotamine
     Cisaopride:0.2mg/kg/ngàyx5tuần
    -Bơm quahậumôn: Mi
    crol
    ac,Rect
    iof
    ar

    Gi
    áodụcchot
    rẻ:
    -Tạothói
    quenđi
    cầumỗi
    sáng,
    luy
    ệnt
    ậpt
    ăngcườngcơt
    hànhbụngv
    àcơ
    vònghậumôn

    -Loại
    bỏnhữngápl
    ực,
    sai
    sótởt
    rườnghọc

    -Tâm l
    ýli
    ệuphápr
    ấtquant
    rọng.

    6.
    2. Đi
    ềut
    rịngoạikhoa:

    Nhữngt
    rườnghợpbệnhHi
    rschspr
    ung,
    teođại
    tràng,
    dài
    đại
    tràngbẩm si
    nh.

    258
    6.
    3. Đi
    ềut
    rịbi
    ếnchứng:

    -Nứthậumôn

    +Làm mềm phân

    +Sửdụngt
    huốcl
    àm l
    ànhsẹonhưMy
    tosi
    l
    ,Oxy
    plast
    ine

    -Sani
    êm mạct
    rựct
    ràng:
    dùngl
    àm t
    huốcl
    àm mềm phân,
    uốngnhi
    ềunước.

    -Bi
    ếnchứngt
    hứphát
    :làt
    ìnht
    rạngkhôngkềm chếđượcsựbài
    tiếtphân

    +Đi
    ềut
    rịt
    áobón

    +Tâm l
    ýli
    ệupháp

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    1.Bàigiảngnhikhoa.Tập1.Tr ườngĐại họcYkhoaHàNội


    .2001.
    2.TextbookofPediatr
    ics.1996
    3.Pediatr
    icgast
    roint
    esti
    nal di
    sease.TậpI.1999
    4.Cli
    nicalPedi
    atr
    icgastroenter
    ology.

    CÂUHỎITỰLƯỢNGGI
    Á

    Câuhỏiđúngsai

    STT ĐÚNG SAI

    1 Bệnhcòi
    xươnghaykèm t
    heot
    áobón

    2 Bệnhmegacolonhayxuấthi
    ệnởt
    rẻt
    rai
    thườngxuy
    ênhơntr
    ẻgái

    3 Tr
    ẻmắcbệnhmegacol
    onhaybị
    sónphân

    4 Tr
    ẻănsữamẹhaybị
    táobónhơnsữabò

    5.Chọnmộtcâuđúng:
    Dùngmộtt
    huốcloại
    sauđâykéodài
    haygâyt
    áobón:

    A.Pr
    edni
    sol
    on
    B.Menti
    êuhóa

    259
    C.Antaci
    d
    D.Foldi
    ne
    E.Polyvi
    tami
    n
    Câut
    rảlờivi
    ết

    6.Kểtên4biếnchứngthườnggặpởtrẻbị
    táobónkéodài
    7.Tr
    ìnhbàybiệnphápphòngngừatáobónmạntí
    nhởtrẻnhỏ

    260
    XUẤTHUYẾTTI
    ÊUHÓA
    TS.Tr
    ầnNgọcSơn
    Mụct
    iêu

    1.Tr
    ìnhbàycáct
    ri
    ệuchứngxuấthuyếtt
    iêuhóa(
    XHTH)
    .
    2.Tr
    ìnhbàycácnguyênnhâncót
    hểdẫnđếnXHTH.
    3.Tr
    ìnhbàycácht
    iếpcậnchẩnđoánXHTH.
    4.Tr
    ìnhbàycácnguyênt
    ắcđi
    ềut
    rịXHTH.
    Nộ
    idung

    I
    . Kháiquátv
    ềXHTH

    Đị
    nhnghĩ
    a:XHTHl
    àhội
    chứngxuấthi
    ệnkhi
    cóchảymáuởốngt
    iêuhóa

    XHTHlàhộichứngtươngđốihaygặpt
    rongthựctếnhikhoa,đasốcótiên
    l
    ượngtốt,
    nhưngmộtsốbệnhlýXHTHởtrẻem cót
    hểdẫntớihậuquảnghi
    êm
    tr
    ọng,
    thậm chít
    ửvong

    Phânl
    oại
    :xuấthuyếtt
    iêuhóat
    rênv
    àxuấthuy
    ếtt
    iêuhóadưới
    :dựat
    rênv
    ịtr
    í
    chỗchảymáut
    rongốngt
    iêuhóa:
    ranhgi
    ớigi
    ảiphẫul
    àgócTr
    eit
    z

    Tầnsuất
    :6-
    20%bệnhnhiởI
    CUcót
    hểcóXHTHt
    rên.XHTHdưới
    :khôngcó
    t
    hốngkê,
    nhưngchảymáut
    rưct
    ràng–0,
    3%cácbệnhnhânv
    àokhoacấpcứu

    I
    I. Cáct
    ri
    ệuchứng,
    dấuhi
    ệucủaXHTH:

    Tùythuộcvịt
    rí,t
    ốcđộ,khốil
    ượngchảymáuv
    àcácbệnhl
    ýnguy
    ênnhân
    và/
    hoặckèm t
    heo.

     Tr
    iệuchứngđặchi
    ệu
    - Nônr
    amáu(
    hemat
    emesi
    s):
    XHTHt
    rên:máut
    ươi
    ,máusẫm,
    dâymáu:

    -Ỉ
    amáu:XHTHtrên,hoặcdưới:máutươi,máusẫm (hematochezi
    a),phân
    đen(
    mel
    aena)
    ,hoặcoccul
    tbleedi
    ng(
    biếtđượcquaxétnghi
    ệm)

    - Cót
    hểkếthợpcảnônr
    amáuv
    àỉamáu

    - Cót
    hểcót
    rườnghợpXHTHt
    rênmàkhôngnônmáu

     Cáct
    ri
    ệuchứngkhác:
    - Shock

    261
    - Dani
    êm mạc,
    nhợt
    ,xanh

    - Đaubụng

    - Quấykhóc,
    kícht
    hích

    - Kém ăn

    - Vàngda

    - Chướngbụng

    - Khôngt
    ăngcân

    - Ganl
    ácht
    o

    - Sờt
    hấykhối
    ởbụng

    - Sốt

    I
    II
    . Cácbệnhl
    ýcót
    hểdẫnđếnXHTHởt
    rẻem:

    - Cácbệnhl
    ýdẫnđếntổnt
    hươngmạchmáuni
    êm mạcốngt
    iêuhóahoặcr
    ối
    l
    oạnchứcnăngđôngmáu

    - Cácl
    ứat
    uổi
    khácnhaucócácbệnhl
    ýnguy
    ênnhânkhácnhau

     Tr
    ẻsơsi
    nh:
    - Vi
    êm r
    uột

    - Dị
    ứngsữa

    - Nứtkẽhậumôn

    - Tổnt
    hươngl
    oétt
    hựcquản,
    dạdày
    ,tát
    ràng

    - Tácdụngcủat
    huốc

    - Xoắnr
    uột

    - Vi
    êm r
    uộthoại
    tử

    - Rối
    loạnđôngmáu…

    - Phânbi
    ệtv
    ớit
    rạngt
    hái
    nuốtmáucủamẹ(
    khi
    sinh,
    khi
    bú)

     Tr
    ẻnhỏ:
    - Tổnt
    hươngni
    êm mạcốngt
    iêuhóadov
    iêm t
    hựcquản,dạdày
    ,tát
    ràng,

    262
    l
    oét
    ,pol
    ypt
    rựct
    ràng,
    bệnhl
    ýhậumôn,
    trựct
    ràng

    - Lồngr
    uột

    - Vi
    êm r
    uộtnhi
    ễm t
    rùng

    - Xoắnr
    uột(
    xoắnt
    rungt
    ràng)

    - Túi
    thừaMeckel

    - Dị
    vậtt
    iêuhóa

    - Gi
    ãnTM t
    hựcquản

    - Gi
    ảm t
    iểucầu…

     Tr
    ẻlớn:
    - Cót
    hểcócácbệnhl
    ýtr
    ên

    - Loétt
    átr
    àng,bệnhl
    ýMal
    l
    ory
    -Wei
    ss,chảymáumũihầu,pol
    yp đạit
    rưc
    tr
    àng

    - Tácdụngt
    huốc

    - Uốngphải
    hóachất

    - Schonl
    ein-
    Henoch

    - Hemobi
    l
    ia

    - Vi
    êm r
    uột
    ,vi
    êm mạch…

     Tr
    ẻvịt
    hànhni
    ên:
    - Loétt
    átr
    àng,
    viêm t
    hựcquản,
    viêm dạdày
    ,Mal
    l
    ory–Wei
    ss

    - Vi
    êm r
    uột
    ,pol
    ypđại
    tràng,
    trĩ
    ,nứtkẽhậumôn,
    ỉachảynhi
    ễm t
    rùng

     Cácnguyênnhânkhác
    - Luồngt
    ràongượcdạdàyt
    hựcquản

    - Tăngápl
    ựct
    ĩnhmạchcửa

    - Loétdost
    ress

    - Bị
    xâm hại
    tìnhdục

    - Cácnguy
    ênnhânnhi
    ễm t
    rùng:Rot
    avi
    rus,Sal
    monel
    l
    a,Shi
    gel
    l
    a,Yer
    sini
    a,E.

    263
    Col
    i
    ,Clost
    ri
    dium,Entamoebahi
    stol
    yti
    ca,Nei
    sser
    iagonor
    rhoe,Chl
    amy
    diae,
    Her
    pexsimpl
    exv i
    rus

    - Umáu

    - Thoátv
    ịhoànhnghẹt

    I
    V. Ti
    ếpcậnchẩnđoán:

    - Bệnhsử:

    - Thăm khám:t
    ìm dấuhiệushock:theodõinhị
    pti
    m,huy
    ếtáp,t
    hờigi
    anđầy
    l
    ạimaomạch, cáctr
    iệuchứng,dấuhiệukhác

    +đặtsondedạdày

    +t
    hăm t
    rựct
    ràng,
    đặtsondehậumôn

    Xácđị
    nhv
    ịtr
    íchảymáuquat
    ri
    êuchứng(
    Pet
    erDJ,
    Dougher
    tyJM ,
    1999)

    Probabi
    li
    ty of Upper GI
    Probabi
    li
    ty of Lower GI
    Cl
    ini
    calI
    ndi
    cat
    or
    Source Source
    Hemat
    emesi
    s Al
    mostcer
    tai
    n Rar
    e

    Mel
    ena Pr
    obabl
    e Possi
    ble

    Hemat
    ochezi
    a Possi
    ble Pr
    obabl
    e

    Bl
    ood-
    str
    eaked Rar
    e Al
    mostcer
    tai
    n
    st
    ool

    Occul
    t bl
    ood i
    nPossi
    ble Possi
    ble
    st
    ool

    - Cácxétnghiệm cậnl
    âm sàng:CTM,
    đông máucơbản,
    chứcnănggan,
    xét
    nghi
    ệm phân…

    +Chẩnđoánhì nhảnh:siêuâm (pháthiệnl


    ồngruột
    ,xoắntr
    ungtr
    àng.
    .),X-
    quangbụngkhôngchuẩnbị( hì
    nhảnht ắcruột
    ,vi
    êm r
    uộthoạit
    ử(khít
    hành
    ruột
    ,khíTM cửa…)chụpcóthuốccảnquang

    +Nội
    soi
    tiêuhóa:
    trênhoặcdưới

    +Sci
    nti
    graphyTechnet
    ium 99m:t
    ìmt
    úit
    hừaMeckelv
    ớini
    êm mạcdạdày

    264
    l
    ạcchỗ

    +chụpmạch

    V. Đi
    ềut
    rị
    :

     Hồi
    sứccấpcứukhi
    chảymáucấpt
    ính,
    mấtmáunhi
    ều:

    - Nhị
    năn,
    đặtsondedạdàyv
    à/hoặcsondehậumôn:

    - Bùthểtí
    chkhốil
    ượngt uầnhoàn:t
    ruy
    ềndị
    chchochảynhanh,ki
    mlớn,có
    thểcần2đườngt
    ruyền;truy
    ềnmáunếucần

     Đi
    ềut
    rịt
    heot
    ừngbệnhcụt
    hể:

    - Lồngr
    uột
    :Tháol
    ồngbằnghơi
    ,phẫut
    huật

    - Túi
    thừaMeckel
    :phẫut
    huật

    - Chảymáudogi
    ãnTM t
    hựcquản,
    tăngápl
    ựcTM cửa:

    +v asopr
    essi
    n:comạchnộiquanổbụng;nhưngnhi ềutácdụngphụ( t
    hiếu
    máucụcbột hànhruột/da,caohuyếtáp,đaubụng.
    .)
    .Pit
    ressi
    n0,002-
    0,005
    U/kg/mintớitốiđa0,01U/kg/min,dùngdungdịchnồngđộ0,1-1U/ml(pha
    với0,9%NaCl hoặcgl
    ucose5%) .Dùngtrong12giờnếucầm máu

    + octr
    eotide(sandost
    ati
    n):1mcg/kgti
    êm nhanh,
    sauđó1mcg/ kg/
    htruy
    ền
    TM (cóthểchỉnht ốcđộtr
    uy ềnt
    heođápứngl âm sàng);l
    i
    ềugiảm mộtnửa
    sau12gi ờkhikhôngcóchảymáut hêm t
    rong24giờ;kếtthúcdùngkhil
    i
    ều
    còn¼l úcđầu

    +Propr
    anol
    ol:chưacónhi
    ềunghi
    êncứuởt
    rẻem.1-
    2mg/
    kg/
    ngàycót
    hể
    cót
    ácdụngphòngchảymáu

    +đặtsondeSengst
    aken-
    Blakemor
    e

    +t
    iêm xơ,
    thắtbúi
    TM gi
    ãn,
    keosi
    nhhọc,
    đốtđi
    ện

    +phẫut
    huật

    - Điềutr
    ị/phòngngừachảymáudol
    oétt
    iêuhóat
    rên:chẹnaxi
    d,t
    runghòa
    axid

    VI
    . Theodõisaur
    avi
    ện:t
    ùyv
    àot
    ínhchấtbệnh

    - Chúý
    :tăngápl
    ựct
    ĩnhmạchcửa

    - Cácbệnhmãnt
    ínhkhác

    265
    LUỒNGTRÀONGƯỢCDẠDÀY-THỰCQUẢN
    GS.
    TS.NguyễnThanhLi
    êm
    Mụct
    iêu

    1.Trì
    nhbàyđược cácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngvàcậnl
    âm sàngcủal
    uồngt
    rào
    ngượcdạdàyt
    hựcquản
    2.Nêuđượcphươngphápđi
    ềut
    rịnộikhoavàchỉđị
    nhđi
    ềut
    rịngoạikhoa.
    Nộ
    idung

    Luồngt r
    àongượcdạdày-t hựcquảnlàsựhi ệndiệncủadịchdạdày
    trongl
    òngthựcquản.Đâylàmộttìnhtrạngkháphổbiếnởt r
    ẻem,đặcbiệtl
    àở
    sơsinh.Luồngtràongượcdạdày-t hựcquảncót hểlàsi
    nhlýnhưngcũngcó
    thểlàbệnhlý.Biểuhi
    ệncủaluồngtràongượcdạdày-t hựcquảnrấtđadạng.
    Trẻcót hểkhôngcót ri
    ệuchứng,cũngcót hểbiểuhiệnnổibậtlànônhoặc
    biểuhi
    ệnbằngcácbi ếnchứngcủat hựcquảnhoặcđườnghôhấp.Luồngt r
    ào
    ngượcdạdày-t hựcquảnlàmộttrongcácnguyênnhângâyđộttửởt r
    ẻem.

    Năm 1959làmộtmốcquant rọngtr


    ongđiềutr
    ịluồngt
    ràongượcdạdày
    -thựcquảnkhiNi ssenđềxuấtkỹt huậtdùngphìnhv ịl
    ớnquấnquanhthực
    quảnbụngđểt ạov anchốngtr
    àongược.Kỹt huậtnàyđãnhanhchóngđược
    sửdụngởhầuhếtcáct r
    ungtâm phẫuthuậtt
    hếgiới.

    I
    .SI
    NHLÝBỆNH

    Bìnhthường,dịchtừdạdàykhôngtr
    àongượcđượcl ênthựcquảnnhờ
    mộthàngràochốngt r
    àongượccónhiềuyếutốtham gi
    a.Tràongượcxuất
    hi
    ệnphụthuộcvàotínhhiệuquảcủahàngr
    àochốngtr
    àongượcv àvàoáplực
    tr
    ongdạdày.Áplựctrongdạdàycũngphụthuộcv
    àonhiềuyếutố.

    1.
    1.CÁCYẾUTỐTHAM GI
    AVÀOCƠCHẾCHỐNGTRÀONGƯỢC

    Cơt
    hắtt
    hựcquảndưới:

    Cơthắtt
    hựcquảndướilàmộtđơnvịcơthắtvềphươngdi
    ệnsi
    nhlýhơn
    l
    àgi ảiphẫu.Đólàphầntậncùngcủathựcquảncóápl ựccaohơncácvùng
    khác.Vùngnàycóchi ềudàit
    ừ0,75–2cm ởt rẻdưới3thángvàt
    ừ0,75–3

    266
    cm ởtr
    ẻtrên1t uổi.Ởngườil
    ớn,cơt hắtt
    hựcquảndướidàitừ3–4cm.Áp
    l
    ựccủacơt hắtthựcquảndướivàokhoảngtừ15–25mmHgv àluônluôncao
    hơnáplựctronglòngdạdàykhinghỉ.Áplựcnàyt
    ăngdầntừkhimớisi nhcho
    đến45ngày,thờiđi
    ểm màcơthắtthựcquảndướiđãpháttr
    iểnhoànthiện.

    Chi
    ềudàiđoạnt
    hựcquảnbụng

    Phầnt
    hựcquảnbụngchịuápl ựccủaổbụngđượcmộtsốt ácgiảcoilà
    yếutốt hi
    ếtyếut
    rongcơchếchốngt ràongược.Thựcquảnbụngcàngdàit hì
    vant hựcquảnchốngt r
    àongượccànghoànt hi
    ện.Khiáplựctr
    ongổbụng
    tăng,thựcquảnđápứngbằngcáchxẹpl ại
    .Khimớisinh,t
    hựcquảnbụngr ất
    ngắnnhưngdàidầnđểđạtđến3cm ởngườil ớn.Chi
    ềudàithựcquảnbụng>
    2cm l àyếut
    ốtốtnhấtbảođảm chốngtràongược.

    Khet
    hựcquảnv
    àdâychằnghoành-t
    hựcquản

    Thựcquảnchạyt ừngựcxuốngbụngquakhet hựcquảnv àđượccố


    địnhvàocơhoànhbởidâychằnghành-thựcquản.Khethựcquảnhoạtđộng
    nhưmộtv òngđaicơ,kéot
    hựcquảnsangphảiv
    àxuốngdưới,cótácdụngl
    àm
    cholòngthựcquảnhẹplại
    khihí
    tvàosâu.

    GócHi
    ss

    GócHi ssđượchì nhthànhởđoạnnốigi ữadạdàyv àthựcquản.Ởt rẻcó


    chiềudàithựcquảnbụngbì nhthường,gócHi sslàgócnhọn.Khibệnhnhân
    muốnnôn,dị chdạdàyt ácđộngl ênphì nhvịnhiềuhơnlàlênt hựcquảnl àm
    chogócHi sshẹpl ạivàépv àothựcquản.GócHi sstùgặpt rongcáct rường
    hợpnhư: Thựcquảnngắn, thoátvịquakhet hựcquản,t
    eothựcquản, khibệnh
    nhânbuồnnôn,phầnt r
    êndạdàybi ếnt hànhhìnhphễuv àdịcht ừdạdàyt rào
    ngượctrựct i
    ếpv àot hựcquản.Bằngt hựcnghiệm Bardaj
    ivàBoi x-Ochoađã
    chứngmi nhr ằngkhigócHi ssnhọnt hìphảicầnmộtápl ựcl ớntronglòngdạ
    dàymớicót hểgâyt ràongược,nhưngkhigócHi sstùthìchỉcầnmộtápl ực
    thấpcũngcót hểgâytràongược.

    Vanni
    êm mạc

    Phầngặpnhaugi
    ữaniêm mạcdạdàyv àthựcquảnkéodàivàophí
    a
    t
    rongnhưmộtl
    ávancótácdụngđóngl
    ạil
    ỗtâm v
    ịmỗikhidạdàycobóp.

    Ápl
    ựcổbụng

    Áplựcổbụngkhácvớiápl
    ựctr
    ongdạdày.Áplựctr
    ongdạdàyl àt
    ổng
    hợpcủaápl ựcổbụngvàáplựcgâynêndotr
    ươnglựccủacơt hànhdạdày.
    Áplựctr
    ongổbụnglàtừ6–8cm nước,cầnt
    hiếtđểduyt
    rìcơchếchốngtr
    ào

    267
    ngược.Áplựcổbụngtácđộnglênthựcquảnbụnglàm chođoạnthựcquản
    nàybịxẹpxuốngvàđóngl
    ại.Áplựctrongổbụngthấptr
    ongcáctr
    ườnghợp
    thoátv
    ịquavùngr
    ốnhoặckhehởthànhbụngcóthểgâyratr
    àongược.

    12CÁCYẾUTỐTHUẬNLỢIGÂYTRÀONGƯỢCDẠDÀY-THỰCQUẢN

    Cónhi
    ềuy
    ếutốt
    ham gi
    achốngtràongượcđồngt
    hờicũngcónhi
    ếuy
    ếu
    t
    ốtạođi
    ềuki
    ệnt
    huậnl
    ợichot
    ràongượcxuấthi
    ện.

    Ápl
    ựct
    rongổbụng

    Ápl
    ựct r
    ongổbụngtăngquácaot rongcáctr
    ườnghợpho,t
    áobón
    nặng,
    épchặtbụngtừphí
    angoàil
    àm choáplựct
    rongdạdàyt
    ăngvàl
    àm cho
    tr
    àongượcdễxuấthi
    ện.

    Dungt
    íchdạdày

    Dungtí
    chdạdàyt ăngnhấtlàsaubữaănlàmộtt rongcácy ếutốlàm
    chotràongượcdễxuấthiện.Dungtíchdạdàyphụthuộcv àokhốilượngvà
    thànhphầnthứcăn,vàomứcđột háothoátquamônv ị,khốilượngdịchvị
    đượcbàiti
    ết,
    tầnsuấtv
    àkhốilượngcủadịcht
    ràongượctừtátràng.

    Ngoàihaiyếut
    ốtr
    ên,mứcđộcobópcủadạdày,sựmấtđi
    ềuhòacủa
    cácsóngnhuđộnggiữathựcquản,
    dạdàyv
    àmônvịcũngl
    àmộtyếut
    ốthuận
    l
    ợigâytràongược.

    Tr
    àongượcxuấthi
    ệnl
    àdosựmấtcânbằnggi
    ữacácy
    ếut
    ốchốngt
    rào
    ngượcv
    àcácy
    ếut
    ốgâyt
    huậnl
    ợichot
    ràongược.

    Nhữngnguy
    ênnhânl
    àm mấtsựcânbằngnàyl
    à:

    -Cácnguyênnhângi
    ảiphẫu:Thựcquảnngắnbẩm si
    nhhoặcmắcphải
    gặpt r
    ongthoátv
    ịquakhet
    hựcquản,t
    eot
    hựcquản,l
    i
    ệtcơhoành,t
    hoátv
    ị
    thànhbụng.

    -Thuốcvàcáchor
    mon:Cácl
    oại
    hor
    monv
    àthuốcnhưgast
    ri
    n,dopami
    n,
    gl
    ucagon,pr
    ostagl
    andi
    nA,t
    heophy
    li
    n,caf
    ein,
    thuốcchẹncal
    ci.
    ..
    .làm gi
    ảm áp
    l
    ựccơt hắtt
    hựcquảndưới
    .

    I
    I.TRI
    ỆUCHỨNGLÂM SÀNG

    Luồngt
    ràongượcdạdày-t
    hựcquảncóbi
    ểuhi
    ệnrấtđadạngkhôngchỉ
    baogồm cácbiểuhi
    ệncủađườngti
    êuhóamàcảcácbi
    ểuhiệncủađườnghô
    hấp.

    268
    2.
    1.CÁCTRI
    ỆUCHỨNGCỦAĐƯỜNGTI
    ÊUHÓA

    Nônv
    àtr
    ớ

    Nônvàtrớnhi
    ềukhikhóphânbiệtvớinhau.Tr
    ớxảyrakhôngcósự
    tham gi
    acủacơhoành,xuấthiệndễdàngkhithayđổit
    ưthế.Nônlàtr
    ào
    ngượctừdạdàylênt
    hựcquảnvớisựt
    ham gi
    acủacơhoành.

    Nônv àtr
    ớt hườngxuấthiệnsớm ngaysaukhisi nh,xuấthi
    ệnr ấtdễ
    dàngnhấtlàsaubữaănhoặcl úctrẻkhóc.Nônv àt
    rớxuấthiệndễdànghơn
    khitr
    ẻnằm.Sốl ượngnônhoặct rớnóichungít
    ,tuynhi
    êncũngcót r
    ườnghợp
    sốlượngnônrấtnhiềugiốngnhưtronghẹpphìđạimônv ị
    .Chấtnônthườnglà
    sữahoặcthứcănmới ănvào,í
    tkhichấtnôncócặnsữa.

    Chảymáuđườngt
    iêuhóa

    Chảymáuđườngtiêuhóathườngbiểuhi
    ệnbằngnônr
    amáuv
    ớisố
    l
    ượngí
    t,đôi
    khi
    biểuhi
    ệnbằngchấtnônmàunâu.

    Nuốtkhó

    Nuốtkhólàdoviêm t
    hựcquảnhoặchẹpthựcquảnsauv iêm.Nuốtkhó
    chỉđánhgiáđượcởt r
    ẻlớn.Ởtr
    ẻnhỏ,nuốtkhócókhithểhiệnbằngcáccơn
    khóctrongkhi
    trẻbúhoặcbỏbú.Trẻlớnđôi
    khicóthểmôtảr õràngcảm gi
    ác
    đauhoặcnóngr átt
    hựcquảnkhi
    cót r
    àongượcaci
    dt ừdạdàylênthựcquản.

    Suydi
    nhdưỡngv
    àthi
    ếumáu

    Nônl àm chonhiềutrẻtừchốikhôngchịuănhoặcbú.Hậuquảl àlàm


    chotrẻbịsuydi nhdưỡng.Thiếumául àdochảymáuđườngt i
    êuhóađạit hể
    hoặcvithể.Đặcđiểm củathiếumáulàthiếumáuhồngcầunhỏ,nhượcsắc.Vì
    vậy,t
    rướccácbệnhnhânt hi
    ếumául oạinàykếthợpv
    ớinôncầnphảixem có
    vi
    êm thựcquảndol uồngtràongượcdạdày-thựcquảngâyrakhông.

    2.
    2.CÁCBI
    ỂUHI
    ỆNCỦAĐƯỜNGHÔHẤP

    Nhi
    ễm trùngđườnghôhấpv àluồngt ràongượcdạdày-t hựcquảncó
    l
    iênquanmậtt hiếtvớinhau.Hítphảichấtt ràongượcđượccoil àcơchếduy
    nhấtcủacácbi ểuhiệnđườnghôhấpt r
    ongnhi ềunăm t rướcđây.Ngàynay
    ngườitachorằngcácbi ểuhi
    ệncủađườnghôhấpcót hểcòndophảnxạco
    thắtt
    hanhquảnhoặcphếquảnv ìdịchvịđãkí chthí
    chv àocácthụcảm t hần
    kinhởthựcquản,t hanhquảnhoặckí cht hí
    cht r
    ựct i
    ếpv àodâyX.Bi ểuhiện
    l
    âm sàngrấtđadạngbaogồm v iêm phổi hoặcabcesphổi dohít
    ,cothắtthanh
    quản,homạnt í
    nh, nghẹtthở,
    thởkhòkhè.Tuynhi êncáct ri
    ệuchứngđặchi ệu

    269
    l
    àcácổv
    iêm t
    áidi
    ễnởt
    huỳgi
    ữabênphảiv
    àhomạnt
    ínhchủy
    ếuv
    àoban
    đêm.

    2.
    3.NGỪNGTHỞVÀĐỘTTỬ

    Luồngtr
    àongượcdạdàycót hểgâyngừngt hởvàđộttửdongừngt
    im.
    Nguy
    ênnhânlàdodịchvịđãkí
    cht hí
    chv àocácthụcảm thầnki
    nhvàdâyX.
    Bi
    ếnchứngnàyhaygặpởtr
    ẻnhỏ,nhấtlànhữngthángđầusauđẻ.

    2.
    4.HỘICHỨNGSANDI
    FER

    HộichứngSandif
    erl
    àsựkếthợpgi ữacácbấtthườngvềhìnhdángcủa
    bệnhnhânv ớil
    uồngt r
    àongượcdạdày-t hựcquản.Đầuv àcổbệnhnhân
    ngoẹovềmộtbêngi ốngnhưtrongbệnhxơhóacơứcđònchũm,đôikhimặt
    khôngđốixứng,vàcócácđườngnétbấtthườngcủasọ.Hộichứngnàylàhậu
    quảcủamộtt ưthếquendùngđềlàm gi
    ảm bớtđaudoviêm t
    hựcquảngâyra.

    Đi
    ềutr
    ịbệnhbằngthuốchoặcphẫut
    huậtcót
    hểl
    àm chot
    ưthếcủa
    bệnhnhânt
    rởlại
    bìnht
    hường.

    I
    II
    .XÉTNGHI
    ỆM CẬNLÂM SÀNG

    3.
    1.CHỤPDẠDÀYCÓBƠM THUỐCCẢNQUANG

    Chụpdạdàylàphươngphápki nhđiểnnhấtvàđượcsửdụngr ộngr ãi


    nhấtđểchẩnđoánluồngtr
    àongượcdạdày-t hựcquản.Chụpdạdàykhông
    nhữngchophépchẩnđoánxácđịnhl uồngtr
    àongượcdạdày-t hựcquảnmà
    cònchophépđánhgi ámứcđột ràongược.Ngoàirachụpdạdàycòncho
    phéppháthiệnt
    hoátvịdotrượtquakhet hựcquảnkèm theo,đánhgiátình
    tr
    ạngcủagócHiss,mứcđột háothoátcủadạdàyquamônv ị
    .Xétnghiệm dễ
    ti
    ếnhành,t
    uynhi
    ênđộnhậyv àđặchiệukhôngcao.

    3.
    2.SOITHỰCQUẢN

    Soithựcquảnkếthợpvớisinhthi
    ếtthựcquảnchophépđánhgiáđược
    mứcđộviêm thựcquảnvàđồngthờicóthểpháthi
    ệnđượccáctrườnghợpcó
    l
    oạnsảnniêm mạcthựcquản.

    3.
    3.ĐOpHTHỰCQUẢN

    Năm 1974,Jhonst
    onvàcộngsựđãápdụngkỹt huậtđopHthựcquản
    l
    iêntụctr
    ong24gi ờđốivớicácbệnhnhânbịl
    uồngtr
    àongượcdạdày-t hực
    quản.Kỹthuậtnàyđosốl ầnpHdưới4v àt
    hờigi
    ancủamỗilầnđo.Kỹthuật
    đãnhanhchóngđượcápdụngr ộngrãiv
    àngàynayđượccoil
    àmộttiêuchuẩn
    vàngđểchẩnđoánl uồngtr
    àongượcdạdày-thựcquảnvớiđộnhậytừ87%-

    270
    93%v àđộđặchiệutừ93%-97%.Haithôngsốquantrọngt
    rongđopHthực
    quảnlàsốlầncópHdưới4kéodàitr
    ên5phútv àtỷlệcủat
    ổngsốthờigi
    an
    cópH<4.Mộtsốt hôngsốcủađopHởngườibìnhthườngtr
    ong24giờđược
    tr
    ìnhbàyởbảng1:

    Bảng1.Cáct
    hôngsốbì
    nht
    hườngkhiđoPHt
    rong24gi
    ờởt
    hựcquản

    Cáct
    hôngsố Tr
    ẻem Ngườil
    ớn

    %t
    hời
    gianpH<4/t
    ổngsốt
    hời
    gian 1,
    86±1.
    60 1.
    5±1,
    4

    %t
    hời
    gianpH<4/t
    rongt
    ưthếđứng 0,
    8±1,
    3 2,
    3±2

    %t
    hời
    gianpH<4t
    rongt
    ưthếnằm ngửa 1,
    59±2,
    9 0,
    3±0,
    5

    %t
    hời
    gianpH<4/t
    rongt
    ưthếnằm sấp 3.
    28±3,
    5

    Sốđợtt
    ràongược 10,
    6±8,
    2 20,
    6±14,
    8

    Sốđợtt
    ràongượcdài
    5phúthoặchơn 1,
    73±20,
    5 0,
    6±1,
    3

    Đợtt
    ràongượcdài
    nhất 8,
    07±71,
    9 3,
    9±2,
    7

    3.
    4.CHỤPDẠDÀY-THỰCQUẢNBẰNGCHẤTĐỒNGVỊPHÓNGXẠ

    Chụpdạdày-t hựcquảnbằngchấtđồngv ịphóngxạ( Technet


    ium 99)
    cóưuđi ểm hơnsov ớichụpdạdày-thựcquảncóbơm t huốccảnquangv ì
    nhậyhơn, hợpvớisi
    nhl ýhơnvàbệnhnhânchịul
    i
    ềuphóngxạt hấphơn.Chụp
    dạdày-t hựcquảnbằngchấtđồngv ịphóngxạngoàiviệcchophéppháthi ện
    tr
    àongượcdạdày-t hựcquản,cònl
    àmộtphươngphápt ốtđểpháthiệncác
    tr
    ườnghợphí tphảichấttràongượcv
    àophổi.

    I
    V.TI
    ẾNTRI
    ỂNVÀBI
    ẾNCHỨNG

    Tiếpxúcvớiacidcủadạdàylàm chothựcquảnbịvi
    êm.Viêm t
    hựcquản
    l
    àm thươngt ổnthầnkinhX,vàlàm chotrươnglựccủadạdàyv àthựcquản
    gi
    ảm xuốngv àcuốicùnglạil
    àm chotr
    àongượct ăngl
    ên.Viêm t
    hựcquảnkéo
    dàicóthểlàm l
    oétthựcquảngâychảymáuhoặchẹpt hựcquản.

    V.ĐI
    ỀUTRỊ

    271
    5.
    1.ĐI
    ỀUTRỊNỘIKHOA

    Điềut
    rịnộikhoacầnđượcápdụngnhưl
    àphươngphápđi
    ềutr
    ịbanđầu
    chotấtcảbệnhnhânbịluồngtr
    àongượcdạdày-t
    hựcquản.Đi
    ềut
    rịnộikhoa
    baogồm tưthế,chếđộănvàthuốc.

    Tưt
    hế

    Tưthếlàmộtkhâuquant r
    ọngt rongđi
    ềutrị
    .Bệnhnhâncầnđượcđặtở
    tưthếnằm ngửa,đầuv
    àngựct ạov ớimặtgiườngmộtgóctừ30–45độ, cần
    đượcduytrìt
    hườngxuyênnhấtl
    àv àobanđêm.Nhi ềunghi
    êncứuđãchứngtỏ
    tưthếnàyđãcótácdụngtốtchốngt r
    àongược.

    Chếđộăn

    Cầnchotrẻănthànhnhi
    ềubữav àmỗibữacósốl ượngí
    t.Cốgắngcho
    t
    rẻănthứcănđặccàngsớm càngtốt
    .Nêntránhcácthứcăncóthểl
    àm gi
    ảm
    t
    rươnglựccơt
    hắtthựcquảnnhưChocol
    at,
    mỡ, bạchà.

    Thuốc

    Cáct huốcl
    àm t
    ăngtr
    ươngl
    ựccơthắtthựcquảndướiv
    àlàm t
    ăngt háo
    t
    hoátchấtchứatr
    ongdạdàyquamônv
    ị:Pri
    mperan,Mot
    il
    ium,Pr
    opul
    sid.

    Cáct huốcbaobọcniêm mạcthựcquản,


    dạdàyv àchốngacid:Mal
    oox,
    Phosphalugel.Cáct
    huốcnàynênchosaukhiăn2gi ờlàthờiđiểm màaci
    d
    đượctiếtcaonhấtvàlầncuối
    cùngchovàobuổitối
    trướckhiđingủ.

    Cácthuốclàm giảm t
    iếtaci
    dchỉnênchokhicóv i
    êm t
    hựcquản..
    ..
    Khôngnênsửdụngcáct huốcAnticholi
    ner
    gique,di
    azepam vàt
    heophy
    li
    nv ì
    chúngsẽlàm gi
    ảm t
    rươnglựccơthắtthựcquảndưới.

    Điềutr
    ịnộikhoanhiềukhikhókhănv ìt
    hờigianđiềutrịkéodài
    ,từ6–8
    tuầnchocáctrẻlớnvàthậm chíkéodàiđến6t hángởt rẻnhỏ.Nhiềugiađình
    bệnhnhânkhóchấpnhậnmộtl i
    ệut r
    ìnhđiềutr
    ịdàinhưv ậy .Vìv
    ậycầnphải
    giảit
    híchmộtcácht ỷmỉ,phântíchrõlợihạicủađiềutrịnộikhoavàđi ềutr
    ị
    phẫuthuậtđểgiađìnhcóthểyênt âm t
    heođuổiđiềutr
    ị.

    5.
    2.ĐI
    ỀUTRỊNGOẠIKHOA

    Chỉđị
    nh

    Đi
    ềutr
    ịngoạikhoachỉđặtranếuđi
    ềutr
    ịnộikhoabịt
    hấtbạihoặcbệnh
    nhâncócácbiếnchứng.Cácchỉđị
    nhbaogồm:

    272
    - Nônv
    ẫnt
    ồnt
    ại
    - Suydi
    nhdưỡng
    - Vi
    êm phổi
    tái
    phát
    - Cócáccơnngừngt
    hở
    - Bệnhđườnghôhấpt
    áidi
    ễn
    - Vi
    êm t
    hựcquản
    - Hẹpt
    hựcquản
    - Thoátv
    ịquakhet
    hựcquản
    Mụcđí
    ch:Đi
    ềut
    rịngoạikhoagồm 3mụcđí
    ch

    -Tái
    lậpl
    ạichi
    ềudài
    thựcquảnbụngcầnt
    hiết
    -Làm hẹpkhet
    hựcquảncủacơhoành
    -Tạov
    anchốngt
    ràongược
    Kỹt
    huậtmổ:KỸTHUẬTNI
    SSEN

    KỹthuậtnàyđượcNissenvàRosett
    igi
    ớithiệunăm 1959vàhiệnnay
    đượcsửdụngrộngr
    ãikhắpnơit
    rênt
    hếgiới
    .Kỹthuậtti
    ếnhànhnhưsau:

    Mởbụngđườnggi ữatrênrốn.Gi
    ảiphóngthùygant r
    áibằngcáchcắt
    dâychằngtam gi
    áctrái
    .Dùngvanmềm kéot hùygant
    ráisangphảiđểbộclộ
    vùngtâm v
    ịvàthựcquảnbụng.Bóctáchthựcquảnbụng,l
    uồnmộtdâyquanh
    thựcquảnkéothựcquảnratr
    ước.Cắtcácmạchmáuv ị-
    tỳ.

    Khâuhẹpbớtkhet hựcquảnphí
    asauthựcquảnbằng2–3mũikhâu
    v
    ớichỉkhôngt
    iêu.Cốđị
    nhthựcquảnbụngv
    àoquanhkhethựcquản.

    Người
    gâymêđặtmộtsondedạdàycókí
    cht
    hướcl
    ớnquat
    hựcquản.

    LuồnPincephíasauthựcquảnkéophìnhvịl
    ớndạdàysangbênphảiv
    à
    raphíatr
    ướct hựcquảnbụng.Khâubờcủaphì nhvịl
    ớnđãkéosangphảivới
    bờtráit
    hựcquảnv àvớiphầnphì
    nhv ịl
    ớncònởbêntráibằngcácmũir
    ờivới
    chỉkhôngti
    êu.Chi ềudàicủavantừ2–2, 5cm.Khiv anđãđượctạot
    hành,
    khâubờtrêncủav anvớimặtdướicủacơhoành.

    Chỉt
    iếnhànht
    ạohì
    nhmônv ịnếut
    rênphi
    m chụpdạdàyt
    rướcmổt
    hấy
    t
    huốcl
    ưuthôngquamônvịkhókhăn.

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO

    273
    1.Fogl
    i
    aRP.Gast r
    oesophagealref
    lux.In:Oldham KT,ColombaniPM,
    Fogli
    aRP.Surgeryofinfat
    nsandchi l
    dren:Scient
    ifi
    cprinci
    plesandpract
    ice.
    Phil
    adel
    phia:Li
    ppincot
    t–Rav enpubli
    shers.1997:1035–1047.

    2.Randol
    phJ.Hi at
    alher
    niaandgastr
    oesophagealrefl
    ux.I
    n:Rav i
    tch
    MM,WelchKJ,BensonCD,etalEds.Pedi
    atr
    icssur
    gery.Chicago:Yearbook
    medi
    calpubl
    i
    shers1979:475–482.

    3.Revil
    lon Y,Lortat
    -Jacob S.Refl
    ux Gastro-
    oesophagi
    en.Dans :
    Hel
    ardotP,BienaymeJ,Bar gyF.Chir
    urgi
    edigest
    ivedel’enf
    ant.Par
    is.Doi
    n
    edi
    teurs,
    1990: 157-
    180.

    4.FykeFE,CodeCF.SchlegelJF.Thegast
    roesophagealsphi
    nct
    eri
    n
    heal
    thyhumanbeings.Gast
    roent
    erol
    1956,86:
    135-138.

    5.NissenR,Rosset
    tiM.Di
    ebehandl
    ungvonhiat
    usher
    nienundrefl
    ux-
    oesophagi
    tismitgastr
    opexi
    eundfundopl
    i
    cat
    ion.St
    utt
    gart:GeorgThieme
    Verl
    ag1959.

    6.ThalAP.A modi
    fi
    edapproacht
    o sur
    gicalpr
    obl
    em ofesophagi
    c
    por
    ti
    on.AnnSur
    g1968,
    168:542-
    545.

    7.FykeFE,codeCF,SchlegelJF.Thegast
    roeophagealsphi
    nct
    eri
    n
    heal
    thyhumanbei
    ngs.Gast
    roent
    erol1956,
    86:135–138.

    8.Boix
    -OchoaJ,
    Canal
    sJ.Mat
    urat
    ionoft
    hel
    owerosophagus.JPedi
    atr
    Sur
    g1976,11:749–756.

    9.WernlyMD,DemeesterTR.BryantGH.Intr
    aabdominalpressur
    eand
    manomet r
    icdataoft hedist
    alesophagealsphincter
    ,thei
    rrelati
    onshi
    pto
    gast
    roesophageal
    ref
    lux.Ar
    chSurg1980,115:
    534-537.

    10.Boi
    x-OchoaJ.Row MI.Gast
    roesophaealr
    efl
    ux.I
    n:Onei
    l
    lJA,Row
    MI,Gr
    osfeldMD,etal.eds.Pedi
    atr
    icsur
    gery.StLoui
    s:Mosby1998:1035-
    1047.

    11.Bar daj
    iC,Boi x-
    Ochoa J.Cntri
    buti
    on of Hiss angl
    et ot he
    gast
    roesophagealant
    ir
    efl
    uxmechani
    sm.Pedi
    atrSur
    gInt1986,1:172-
    175.

    12.Pert
    esson GB,BombeckCT,Ny husLM.The l
    oweresophageal
    sphi
    nctermechani
    sm ofopeni
    ngandcl
    osur
    e.Sur
    ger
    y1980,
    88:307–130.

    13.Nav ar
    roJ,CaRgi llG,FoucaudP.Refluxgaatroesophagi
    en.Dasn:
    Navar
    roJ,SchmitzJ.eds.Gastr
    o-ent
    erol
    ogi
    e.Pediat
    rique.Pari
    s: Fl
    ammarion.
    1986:109–120.

    274
    14.Orei
    nstei
    n,Orei
    nstei
    nDM.Gastroesophagealr
    efl
    uxandr
    espi
    rat
    ory
    di
    seaseinchil
    dren.JPedi
    atr1988,
    112:
    847-851.

    15.Dav is RS,Lar
    sen FI
    ,Grunst
    ein MM.Respi r
    atoryresponse t
    o
    i
    ntr
    aesophagealaci
    dinf
    usioni
    nast
    hmaticchil
    drendur
    ingsleep.JAllerCl
    i
    n
    I
    mmunol 1983,72:393–395.

    16.Jhonst
    onLF,DEMeesterTR.Twent
    yfourhourpHmoni t
    ori
    ngoft
    he
    di
    stalesophagusquantit
    ati
    vemeasureofgastroesophagealr
    efl
    ux.Am J
    Gastr
    oenterol
    1974,
    63: 325–328.

    17.Rowe MI,Onei
    lJA,Grosf
    elsd JL,etal
    .Essent
    ial
    sofpedi
    atr
    ic
    sur
    ger
    y.StLoui
    s:Mosby–1995:
    422–427.

    Câuhỏil
    ượnggi
    á

    1.Tr
    ìnhbàycácđặcđiểm l
    âm sàngv
    àcậnl
    âm sàngcủal
    uồngt
    ràongược
    dạdàythựcquản.
    2.Môt ảcácphươngphápđiềutr
    ịnộikhoavànêucácchỉđị
    nhđi
    ềut
    rị
    ngoạikhoal
    uồngt
    ràongượcdạdàyt
    hựcquản.

    275
    VÀNGDA ỨMẬTỞTRẺEM
    ThạcsỹNguyễnPhạm AnhHoa
    Mụct
    iêu

    1.Nêucácnhóm nguyênnhânchí
    nhgâyvàngdakéodài
    .
    2.Tr
    ìnhbàyđượccácht
    iếpcậnchẩnđoánt
    rướcmộtbệnhnhânvàngda.
    3.Tr
    ìnhbàyt
    riệuchứngl
    âm sàng,CLSbệnhteođườngmậtbẩm sinh.Chẩn
    đoánphânbi
    ệtvàngdadoteođườngmậtbẩm si
    nhvàcácnguyênnhânkhác.
    Nộ
    idung
    I
    .ĐI
    ̣NHNGHI
    ̃A

    Vàngdaứmật(VDƯM)l àhộichứnggồm nhi


    ềubệnhlýphứct
    ạp.Bệnh
    donhiều nhóm nguy
    ênnhân,gâyrabởicácr
    ốiloạnchuyểnhóa,l
    ưuthông
    hoặcbàiti
    ếtdị
    chmật.

    Bệnhnhânđượccoi
    làVDƯM khi
    cóBi
    l
    irubi
    ntoànphầntr
    ên54mol
    /l
    ,
    t
    rongđóBi
    li
    rubi
    ntr
    ựcti
    ếpchi
    ếm t
    rên20%Bi
    l
    irubi
    ntoànphần.

    I
    I.NGUYÊNNHÂNGÂYVÀNGDAỨMẬT

    CácnguyênnhângâyVDƯM cót hểchiathành8nhóm chính:docác


    nguyênnhânnhi ễm khuẩn,dotắcnghẽnlưuthônghoặcrốil
    oạnchuyểnhóa
    mật ,
    cácbệnhchuy ểnhóadit r
    uyền,
    bệnhthuộchệt i
    m mạch,mộtsốbệnhlý
    nhiễm sắcthể,
    nguyênnhânt ựmiễnvànhóm nguyênnhânhỗnhợp
    2.1.Vàngdadonhi ễm khuẩn

    Tìnht
    rạngnhi
    ễm khuẩncót hểgâyảnhhưởngt
    ớigantừtrongt ửcungt r
    ong
    nhữngthángcuối
    củat hai
    kỳhoặcsauđẻ.Trẻcũngcóthểbị nhiễm bệnhsau
    si
    nhquacáct i
    ếpxúc,cáclâytr
    uyềnquađườngmiệng,mũi họng,sữamẹ…

    276
    1.Nhi
    ễm khuẩn Hẹpốngmật
    - Vi
    rus
    HộichứngWi
    l
    iam
    Cyt
    omegal
    ovi
    rus
    -Cácbệnhkhác
    Her
    pesvi
    rus
    Hộichứngmậtđặc
    Rubel
    l
    a,Reovi
    rust
    ype3
    Sỏimật
    Adenovi
    rus,
    Ent
    erovi
    rus
    Cáckhốiuchènép
    Pr
    avovi
    rusB19
    3.Bấtt
    hườngchuyểnhóamật
    Vi
    rusvi
    êm ganA-
    G
    PFI
    Cdorốil
    oạnvậnchuyểnmật
    Vi
    rusHI
    V
    Type1:bệnhByl
    er
    - Vi
    khuẩnv
    àkýsi
    nht
    rùng
    Type2:
    Cácvikhuẩngâynhi
    ễm khuẩn
    Type3
    Tr
    ựckhuẩnl
    ao
    Hội
    chứngAagenaes
    Toxopl
    asmosi
    s
    VàngdaứmậtBắcMỹ
    Sốtr
    ét
    Hội
    chứngNi
    elsen
    Li
    ster
    iosi
    s
    Vàngdaứmậtl
    ànht
    ính
    Gi
    angmai
    Hội
    chứngDubi
    n-Johnson
    2.Cảnt
    rởđườngdẫnmật
    -Bệnhl
    ýđườngmật Hội
    chứngvàngdakèm t
    heot
    ổn
    t
    hươngđakhớp,
    suythận
    Teomậtbẩm si
    nh
    4.Rốil
    oạnchuyểnhóa
    Unangốngmậtchủ
    Thi
    ếuhụtanpha1anti
    tr
    ypsi
    n
    Thi
    ểusảnđườngmật
    Xơnangt
    ụy
    HộichứngAl
    agi
    l
    le
    Ứđọngsắtsơsi
    nh
    Vi
    êm xơđườngmật
    Cácbệnhl
    ýnội
    tiết
    HộichứngCar
    oli
    Suygi
    ápt
    rạng
    Xơganbẩm si
    nh
    Suyt
    uyếnyên

    277
    HộichứngMcCune-Al
    bri
    ght Thiếuhụtacyl-CoA
    dehydrogenasechuỗingắn
    HộichứngDonahue
    Thiếuhụtacyl-CoA
    Cácr
    ốil
    oạnchuy
    ểnhóaaci
    dami
    n
    dehydrogenasechuỗidài
    Tyr
    osi
    nemi
    a
    BênhPer
    oxi
    somal
    Tăngmet
    hioni
    n
    HộichứngZel
    l
    weger
    Cácbệnhdoứđọng
    Cácbệnhl
    ýkhácvềenzym
    BệnhNi
    emann-Pi
    ck
    Cácr
    ốil
    oạnchuy
    ểnhóamật
    BệnhGauche
    oxy¬¬5C27st
    -3-Hydr eroi
    d
    BệnhWol
    man’
    s dehydr
    ogenasei
    somer ase

    BệnhFar
    be -4-
    3-Oxost
    eroi
    d5-r
    educt
    ase
    Bệnhứđọngchol
    est
    erol -Oxyst
    erol7-
    hydr
    oxyl
    ase
    Mucol
    i
    pidosi
    stypeI
    I -St
    erol27-
    hydr
    oxyl
    ase
    Mucopol
    ysacchar
    idosi
    stype -2-methyl-
    CoA-
    racemase
    VI
    I CoA/ami noaci
    dN-
    acyl
    tr
    ansf er
    ase
    Ứđọnggl
    ycogent
    ypeI
    V
    Bấtthườngsi
    nht
    ổnghợp
    Rối
    loạnchut
    rì
    nhUr
    e
    cholest
    erol
    Rối
    loạnchuy
    ểnhóacar
    bonhy
    drat
    HộichứngSmi
    th-Leml
    i
    -Opt
    iz
    Gal
    act
    osemi
    a
    (7-
    dehydrochol
    est
    erol
    Fr
    uct
    osemi
    a r
    eductase)
    Bệnht
    ylạpt
    hể Lathost
    erol
    osis(3-
    5
    hydrost
    eroi
    d-¬¬desat
    ura)
    Rốil
    oạnchuỗihôhấpt
    ếbào
    Thi
    ếuhụtMeval
    onat
    eki
    nase
    HộichứngGr
    aci
    l
    e
    Dođộcchất
    Thi
    ếuhụtci
    tr
    inbẩm si
    nh
    Dot
    huốc
    Suygi
    ảm oxyhóa

    278
    Donuôidưỡngt
    ĩnhmạchkéo
    dài
    Nhi
    ễm độcnhôm
    Hộichứngnhi
    ễm độcr
    ượu
    5.Cácbấtthườnghệt
    im mạch
    Sốc/
    giảm t
    ướimáutổchức
    Suyt
    im ứhuyết
    Ngạtchusi
    nh
    Bệnhl
    ýtắcmạch
    HộichứngBubb-Chi
    ari
    Rốil
    oạnnhị
    pti
    m bẩm si
    nh
    6.Bệnhnhiễm sắct
    hể
    HộichứngTurner
    Cáchộichứng3nhi
    ễm sắc
    thể
    7.Bệnht
    ựmi
    ễn
    Vi
    êm gant
    ựmi
    ễn

    8.Nhóm nguyênnhânphốihợp
    Bạchcầucấpởt r
    ẻnhỏ
    Nhóm bệnhmôbào
    Lupusbanđỏ
    Hộichứngxơgant
    rẻnhỏ
    I
    ndian
    Hộichứngt
    hảighép
    Hộichứnggi
    ảnhi
    ễm TORCH
    Neonat
    alHeamochr
    omat
    osi
    s

    279
    Ởtrẻem docácchứcphậncủaganchưahoànt hi
    ệnnênchứcnăng
    tham gi
    atạocácbổthểvàopsonincònkém, khảnăngbắtgiữvàthảit
    rừvi
    khuẩnkém hơncáctr
    ẻlớn.Ganbịtổnthươngtrựcti
    ếpdosựxâm nhậpcủav i
    khuẩnlàm t
    ổnthươngtếbàoganv àcáctếbàoKupffer,
    docácđộct ốcủavi
    khuẩnhoặctrongmộtsốtrườnghợptổnthươngganl àhậuquảcủaquátrì
    nh
    sốtvàthi
    ếuoxy .

    Lâm sàngcủavàngdaứmậtdonhi
    ễm khuẩnt
    hườngr
    ấtđadạng,
    phụt
    huộc
    vàonguyênnhângâybệnh

    2.
    1.1.Vàngdadovikhuẩn
     Nhi
    ễm t
    rùngt
    iếtni
    ệu
    Nhiễm trùngti
    ếtni
    ệugâyvàngdaứmậtt hườngchỉgặpởtrẻnhỏdưới2tháng
    tuổi.Tr
    iệuchứngvàngdavàtổnthươnggansẽgiảm dầnnếunguyênnhân
    nhiễm trùngđượcđi
    ềutr
    ịhiệuquảbằngkhángsi
    nht hí
    chhợp.

     Gi
    angmaibẩm si
    nh
    Trẻsơsinhcót hểmắcgi angmai bẩm sinhtừmẹquat uầnhoànr aut hai
    .
    Trườnghợpnặngcót hểgâyt ì
    nhtrạngđẻnon, suyhôhấp,ganláchto, vàng
    da,nãoúngt hủy
    ,tổnt hươngởdav àcơ, khớp,gi
    ảm t
    rươnglựccơ.Chẩnđoán
    xácđị nhbằngcácx étnghiệm máu:VDRL( vener
    aldi
    seaseresearch
    l
    abor ator
    y),RPR(r apidplasmareagin)
    ,ART(aut omatedreagi
    ntest),xét
    nghiệm dịchnãot ủy.Phảnứnghuy ếtthanhcũngcót hểdươngtinhgiảt r
    ong
    3thángđầudosựt r
    uyềnkhángthểt hụđộngt ừmẹmắcgi angmai .

     Laogan
    Laoganhiếm gặpởt r
    ẻem.Bệnhcót hểxuấthiệnmuộnhoặcnhi ễm bệnh
    từbàot haidotrẻhíthoặcnuốtnướcốicótrựckhuẩnlaotruy
    ềnt ừmẹ.
    Thườngí tkhigặplaoganđơnt huần,
    phầnlớnpháthiệnbệnhtrongbệnhcảnh
    l
    aot oànthể.Cáct r
    ườnghợpl aoganbẩm si
    nht hườngdiễnbi
    ếncấpt í
    nhv à
    nặngnề.Nếunghi ngờ,bệnhnhâncầnđượcl àm cácxétnghi
    ệm: XQphổi,
    côngt hứcmáu, cấymáu, chọcdị
    chnãotủy.

     Nhi
    ễm t
    rùngToxopl
    asma
    Nhiễm t
    rùngToxoplasmathườngtừmẹt r
    uyềnsangcon.Nhiễm
    t
    oxoplasmabẩm sinhcóthểcócáct r
    iệuchứng: vàngda,
    ganláchtongayt
    ừ
    t
    hờikỳsơsinh.banxuấthuyếttr
    ênda,nãobé, cócácđiểm vôihóatr
    ongnão,
    v
    iêm nãomàngnão, chậm pháttr
    iểnt
    inhthầnv ậnđộng,vi
    êm màngmạc

    280
    mạch.

    2.
    1.2.Vàngdaứmậtdonguyênnhânvi
    rus
    *VDƯMKDdovi
    rusvi
    êm ganB
    HBVthuộcnhóm v irutDNA, l
    âytr
    uyềnquađườngmáu.Tr ẻnhi ễm HBVtừmẹ
    khisi
    nht heolâytruyềndọc.Nguycơl âytới90%nếumẹcóHbsAg,HBeAg
    dươngtính.Nguycơl âycòn20%nếumẹHbsAgdươngt ính,HbeAgâm tính.
    Chỉ3%-5%người l
    ớnnhi ễm HBVtrởthànhngườimangvir
    utmãnt í
    nh,t
    rẻem bị
    nhi
    ễm HBVcót ới90–95%mangHBVmãnt ính.Bi
    ểuhi
    ệnl âm sàngkínđáo,
    30%trẻbệnhkhôngcót ri
    ệuchứng.
    *
    VDƯMKDdovi
    rusvi
    êm ganC
    Vi
    rutviêm ganC( HCV)thuộcnhóm Fl
    avivir
    idae,l
    àvirutARNsợiđơncó
    vỏbọc,đườngkí nhkhoảng50-60nm pháthi ệnnăm 1988ởbệnhnhânbị
    vi
    êm gankhôngdonguy ênnhânHAV,HBV( nonA-nonB) .Hiệnnayđãxác
    địnhđược6genot ypvàhơn50dướit ype.HCVcókhảnăngđộtbi ếnnhanh
    chóngchophépv i
    ruttr
    ốnt r
    ánhkhỏisựkiểm soátmi ễndịchcủangườibệnh,
    dođóphầnl ớnngườinhi ễm HCVtr
    ởthànhVGMT.Genot y
    pe1chi ếm 70–75
    %cáct rườnghợpv iêm ganCởMỹ ,cótỷlệđápứngđi ềutrịt
    hấp.Genoty
    p1b
    phổbiếnởNhật ,
    cácnướcTâyÂu.
    Phươngt hứcl âytr
    uyềnchínhquat r
    uy ềnmáu,t hủthuậtnhưchâm cứu,sinh
    thiết,l
    ọcmáu,xăm mì nh.Lâytruy
    ềnquađườngt ì
    nhdụchoặct ronggi
    ađình
    cót hểxảyra,nhưngđóngv aitr
    òthứy ếu.Trẻem chủy ếubịlâyHCVt ừmẹkhi
    sinh( l
    âytr
    uyềndọc)v àquat r
    uyềnmáu.Tỷl ệlâytr
    uyềnmẹ-conkhoảng3- 5
    6
    %.Nguycơl âyt r
    uyềnkhisinhcaonếumẹcónồngđộv irutlớnhơn10/ ml
    .
    Nguycơl âytruyềntăngl
    ênnếumẹđồngt hờinhiễm HI
    V.
    Ởtr
    ẻem nhiễm HCVbệnhdi
    ễnbi
    ếnt
    hầm l
    ặng,phầnl
    ớnkhôngcótri
    ệu
    chứnglâm sàng,HCV(+)
    ,menganbìnht
    hường,songcótới60-
    80% t
    rẻbị
    nhi
    ễm HCVt hànhVGMT.
    Chẩnđoán
    -Xétnghiệm ant
    i-
    HCV,HCVRNAbằngphươngphápPCR.
    -Chỉđịnhxétnghiệm huyếtt
    hanhhọcchonhữngt rẻcónguycơ:Cóti
    ềnsử
    tr
    uyềnmáuhoặccácchếphẩm t ừmáu, mẹnhiễm HCV.
    -Chẩnđoánxácđị nhvi
    êm ganCmãnt í
    nhkhibệnhnhâncóbi ểuhi
    ệnlâm
    sàng,enzymeALT, ASTtăng6thángkèm ant
    i-
    HCVdươngtính.
    Ant
    i-
    HCVđượctr
    uyềnthụđộngquarauthai
    ,dođóchẩnđoánv iêm ganCởtrẻ
    cóanti
    -HCV(
    +)t
    rong6–12t hángđầusausinhcầndựat r
    ênkếtquảxácđịnh
    HCVRNA.Chođếnnay,bi
    ệnphápcơbảnđi ềutrịv
    iêm gansi
    êuv iClàvẫnlà

    281
    I
    nter
    fer
    onal
    pha.
    *VDƯMKDdovi
    rusvi
    êm ganD
    HDVhọv i
    roi
    d,l
    àvir
    utkhônghoànthi
    ện,
    đườngkí
    nh35nm, genom ARN.
    Sựphátt
    ri
    ểncủaHDVphảimượnv ỏcủaHBVv àphụthuộcvàosựnhânl ên
    củaHBV,
    thườnggâyvi
    êm gankhiđồngnhi
    ễm HBV(
    co-
    inf
    ecti
    on)
    .
    Đườngl
    âytruy
    ềnHDVgi ốngnhưHBV,chủyếuquađườngmáu,một
    phầnquađườngt
    ìnhdục.Lâyt
    ruy
    ềndọcHDVrấtí
    tkhi
    xảyr
    a.
    Xétnghi
    ệm ant
    i-
    HDV, HDVAg,
    HDVARNbằngPCRchủy
    ếut
    iếnhànht
    ại
    cácphòngthínghi
    ệm nghi
    êncứu.
    *VDƯMKDdoHEV

    Vir
    usviêm ganEcó4genome, l
    âytruyềnquađườngphân-miệng,qua
    nướcnhiễm bẩnv àt
    hứcănnấuchưachí n,đặcbiệtcáct
    hứcănchếbi ếntừ
    thị
    tlợn.Ngàynay,vắcxinHEVđãđượcsảnxuấtv àđưavàosửdụng.Vắc
    xincóbảnchấtlà1pr otei
    n56kDa, cónguồngốct ừORF-2đượct áchratừ
    nhữngt ếbàocủacônt rùng.Bướcđầusửdụngv ắcxi
    nt ạicácvùnglưu
    hànhdịchtễchothấyhiệuquảphòngbệnhcao.

    *VDƯMKDdoHGV
    Ngoài
    cácloại
    vir
    usgâyv
    iêm ganA,B,
    C,D,Eđãđượcxácđịnhvàl
    à
    nguy
    ênnhângâybệnhở95%sốt rườnghợpviêm gan,
    năm 1995cácnhàkhoa
    họcđãpháthiệnt
    hêm mộtl
    oạivi
    rusmới –vi
    r usvi
    êm ganG.

    Vi
    rusHEVcónhânARN, v
    ới gần25%t rì
    nhtựt r
    ùnglặptrì
    nht ựcủavi
    rus
    HCV.Ướct í
    nht ại
    Mỹcókhoảng1, 8%người khỏemạnhmangv irusHGV,11%
    dânsốt ạichâuPhi nhi
    ễm v
    irusnày .Cácnghiêncứut rênbệnhnhânHIVcho
    thấy,cótới15-40%ngườimangv i
    rusHIVcóđồngnhi ễm HGVv ànhữngngười
    nàythườngdi ễnbiếnbệnhchậm hơn, cóthểdov ir
    usHGVcókhảnăngcạnh
    tranhvàkìm hãm sựpháttri
    ểncủav i
    rusHIV,luậnthuyếtnàyhi
    ệnđangmởr a
    mộthướngnghi êncứumới vềđiềut r
    ịHIV.

    *VDƯMKDdoCyt
    omegal
    ovi
    rus
    CMVl àv
    irutt
    huộcmhóm vi
    ruther
    pes,cónhânDNA.Tỷlệnhi
    ễm CMV
    tăngdầntheotuổi
    ;60đến70%ngườit r
    ên25tuổiđãtừngnhi
    ễm CMV.Lâm
    sàngcủabệnhđadạng,phụt
    huộcvàothờiđi
    ểm nhi
    ễm CMV.
    Nhi
    ễm CMVt hờikỳbàot haicóthểgâysảythai,t
    haichếtlưuhoặc
    nhi
    ễm tr
    ùngbẩm sinh.Nhi
    ễm trùngbẩm si
    nhcóthểbiểuhi
    ệnnhưxuấthuyết
    ,
    thi
    ếumáu, v
    iêm gannặng,tổnthươnghệthầnki
    nhtr
    ungương,vôihóaquanh
    nãothất
    ,chậm pháttr
    iểnt
    inhthầnvậnđộng.

    282
    Nhiễm CMVmắcphải :bệnhnhânsốt
    ,vàngda,ganl
    ácht
    o,v
    iêm phổi
    kéodài,
    tiêuchảy
    ,vi
    êm gan.
    Chẩnđoán:cóthểphânlậpv
    irusCMVtừnướcti
    ểuvàcácdị
    chcơt
    hể
    bằngphươngphápnuôicấy .Đị
    nhlượngnồngđộvi
    rusbằngPCR.Đi
    ềutr
    ị:
    Thuốckhángvi
    rutGanci
    cl
    ovi
    r
    *VDƯMKDdoEnt
    erovi
    rus
    Nhóm v i
    ruscókíchthướcnhỏ, nhâncó1sợi ARN, cùngnhóm CoxsackieA,B
    vàEchovir
    us.Nhiễm ent
    erovi
    rust hểnặngởt rẻnhỏcót hểgâysuyđat ạng,
    hoạitửgan.Ởtrẻsơsinh,bệnht hườngkhởi phátởngày4-7vớícácbiểuhiện
    sốt,
    libì
    ,bỏbú,bụngchướng, ganl áchto,
    dịchcổchướng.Nếucóv i
    êm màng
    nãotrẻcóthểcogiật.Di
    ễnbiếnphứct ạp,t
    ỷl ệtửvongcao.

    *VDƯMKDdoHer
    pessi
    mpl
    ex:
    Nhóm HSV1v à2cót hểlâynhiễm t
    ừmẹt ừkhi bàothaihoặctrongquá
    tr
    ìnhchuyểndạ.Cáctrườnghợpl âynhiễm trongtửcungt hườngkhôngthể
    hi
    ệnt r
    iệuchứng.Thườngcácbệnhnhânt hểhi ệnbệnhsaungàyt hứ5,cóthể
    bi
    ểuhiệnbệnhởda, mắt, màngnhầy ,
    não, phổi,gan.Suygancót hểtr
    ong
    bệnhcảnhsuyđat ạnghoặct rẻđộtngộtlibì,suytuầnhoàn, vàngda.Các
    tr
    iệuchứngđiểnhìnhvềdat hườngkhônggặpt r
    ênlâm sàng.

    *Mộtsốnguyênnhânnhi
    ễm khuẩnkhác
    HumanHer
    pesvi
    rus6
    Nguyênnhânhi
    ếm gặpt
    rongsuygant r
    ẻnhỏ.Biểuhi
    ệnl
    âm sàng:Sốt,
    giảm
    tr
    ươnglựccơ,l
    ibìv
    àshock.Xétnghi
    ệm cótăngmenganAST, ALT,gi
    ảm t
    iểu
    cầu.Đi
    ềutrị
    bằngGanci
    cl
    ovir

    -Cácv
    iruskhác:Pr
    avov
    irusB19hoặcReov
    irust
    ype3

    2.
    2.Vàngdadonhi
    ễ
    m độ
    c

    Dot huốc:Sal
    icyl
    at,
    Rifamici
    n,Acetaminophen,Halothan,rượu,
    Isoniazi
    d,thuốchạsốt,giảm đau,cácthuốcchốngungt hư,thuốckhángđộng
    kinh..
    .Cónhiềucơchếgâyt ổnt hươngtếbàogandođộct ính:Gâytổnthương
    màngt ếbào,tổnthươngchứcnăngcáct i
    ểuquảnmật ,ứđọngcácsảnphẩm
    trongquát rì
    nhchuyểnhóagâyhủyhoại tếbào,tổnthươngdocơchếmi ễndịch,
    kíchhoạttếbàoKupf fer,
    tếbàohì nhsao,thuốcgâymấtchứcnăngcủat ylạpthể
    vàt ổnthươngcáct ếbàonội mô…

    Táchạicủacácthuốchoặcđộcchấtchủy
    ếugâyv
    iêm v
    àtổnthươngt
    ế
    bàogan,
    cót hểdẫntớiứmậtởcácmứcđộkhácnhau.Cơchếtácđộngcủa

    283
    nhi
    ềuloạit
    huốccònchưađượchi ểurõ,songnguyênnhângâytổnthươngtếbào
    ganthườngdosựr ối
    loạnchuyểnhóathuốctạigan,dẫnt
    ớimấtcânbằnggiữa
    sựsảnsinhcácsảnphẩm trunggi
    anđộcv àcơchếbảov ệtếbào.Cácsảnphẩm
    nàygâytổnthươngtr
    ựctiếpcácti
    ểucấut r
    úccủat ếbàogan,
    tácđộngtớimàng
    tếbàolàm khởi
    độngphảnứngmi ễndịch-dịứng

    2.
    3.Vàngdador
    ố
    il
    oạnt
    ổ
    nghợ
    pvà bàit
    iế
    tmậ
    t

    *Dobấtt
    hườngchuyểnhóa,
    vậnchuyển,
    sinht
    ổnghợpcácaci
    dmật
    Cácbệnhl ýgâyrốil
    oạnv ậnchuy ểncácaci dmậtvàphosphol i
    pidtừcácv i
    quảnmật.Màngcácv i quảnmậtđượccấut ạobởi nhiềucholester
    ol,
    shi
    ngomy eli
    n,ATP-bingingcasset ter(ABC) ,cóchứcnăngnhưhệt hốngbơm
    cácacidmậtv àcácchấthòat anr angoài .Màngnàycũngcóchứcnăng
    chuyểnhóav àvậnchuy ểnv ậtchất ,mộttrongnhữngchấtt ham giav àohệv ận
    chuyểnđól àBSEP,ABCB11(bi lesal texportpump) .BSEPđảm đươngchức
    phậnchuy ểnvậncácaci dmậtdạngkếthợp( chol
    icv àchenodeoxy choli
    cacid).
    Nhữngchấtchuy ểnvậnquant rọngkháct huộchọABCl àMDR3, ABCB4
    (multi
    -drugresi
    stancepr otei
    n3) ,cóbảnchấtl àphosphat i
    dylchol
    in.Những
    bấtt
    hườngt rongcấut ạomàngv i quảnmậthoặccácchấtv ậnchuy ểnacid
    mậtcókhảnănggâyảnhhưởngt ới quátrìnhbàiti
    ếtv àlưuthôngdị chmật.

    -BệnhPFICt ype1gâyrabởibấtt
    hườngcủagenATP8B1nằm t ại
    v ịt
    rí18q21-
    22.PFI
    Cty pe1gâyratì
    nhtr
    ạngứmật ,ngứa,kém hấpt
    huchấtbéochuỗi dài
    vàcácvit
    ami ntant
    rongdầu.Bệnhgâytổnthươnggan,t
    ụy,
    chậm lớn,ti
    êu
    chảyởnhiềumứcđộkhácnhau.

    PFCIt
    ype2

    BệnhdođộtbiếngenABCB11ởv ịt
    rí2q24,gencóchứcphậnmãhóaBSEP,
    mộtchấtvậnchuyểnchỉcóởmàngcácv iquảnmật,vậnchuy
    ểncácaci
    dmật
    rakhỏi
    tếbàogan.Cóhai t
    hểbệnh:

    - ThểPFICt
    ype2:bệnhdi
    ễnbi ếntiếnt
    ri
    ểnmạnt í
    nhli
    êntục.
    - ThểBRICt
    ype2(benignrecurrenti
    ntr
    ahepat
    icchol
    est
    asis)
    :dạngbệnh
    haytáiphát
    ,ứmậttr
    ongganlànhtính.
    PFICtype3

    Bệnhdobấtt hườngởgenABCB4t ạivịt


    rí7q21gâythi
    ếuhụtMDR3(Mult
    i
    –drugresi
    stanceprotei
    n3)-bảnchấtl
    àmộtphospholipi
    dcóchứcphậnvận
    chuyểnphosphati
    dylchol
    inquamàng,gâycácrốil
    oạnvậnchuy
    ểnvàbàiti
    ếtở
    màngv iquảnmật .

    284
    -Hội
    chứngvi
    êm xơđườngmật
    -davẩycáởt
    rẻsơsi
    nh
    (Neonat
    ali
    cht
    hyosi
    s-scl
    erosi
    ngchol
    angi
    ti
    ssy
    ndr
    ome-NI
    SCH)

    -Hội
    chứngứmật
    -suyt
    hận-
    cocứngkhớp
    (Ar
    thr
    ogr
    yposi
    s-r
    enal
    dysf
    unct
    ion-chol
    est
    asi
    ssy
    ndr
    ome-
    ARC)

    -Hội
    chứngAagenaes(LCS-l
    ymphedemachol
    est
    asi
    ssy
    ndr
    ome)

    Vàngdaứmật
    ,phùbạchhuyếthai
    chidưới
    ,chol
    est
    erolv
    àGGTt
    hấpdù
    bi
    li
    rr
    ubi
    ntr
    ựct
    iếpt
    ăng.Bệnhnhânthườngsuygansớm

    *Cácbệnht
    hiếuhụtenzy
    m gâyr
    ốil
    oạnsi
    nht
    ổnghợpaci
    dmật

    Cácbấtt
    hườngtrongsi
    nhtổnghợpacidmậtđềugâytìnht
    rạngvàngdaứmật
    ởtr
    ẻnhỏ,rối
    loạnhấpthuv
    àbài t
    iếtdị
    chmật,gâyđộcchot -Thi
    ếbàogan.- ếu
    hụt3-
    Oxo-
    4st
    eroi
    d5b-r
    educt
    ase
    Bệnhgâyv
    àngda,
    suygan,
    rối
    loạnđôngmáusớm v
    ànặngngaysauđẻ.

    -
    Thi oxyD¬¬5C27st
    ếuhụt3b-Hydr eroi
    ddehydr
    ogenase/i
    somer
    ase
    Vàngda,gant
    o,tăngmengan,t
    ăngGGT.Chẩnđoánbằngphânt
    íchaci
    d
    5
    aminni
    ệucóacidmậtC24,3b-Hydr
    oxyD¬¬.Hoạtđộ3bHSDt r
    ongnguyên
    bàoxơthấp

    -Thi
    ếuhụtOxyst
    erol7a-
    hydr
    oxyl
    ase
    Bệnhxuấthi
    ệnv
    àit
    huầnsauđẻ.Vàngdanặng,
    suygan,
    GGTbì
    nht
    hường.

    -Thi
    ếuhụtchấtvậnchuyểnaci
    dmật
    Thiếuacyl
    transf
    erase,
    cơchấtvậnchuyểnacidmậtgâycáctr
    iệuchứng
    chậm l
    ớn,ngứa,rốil
    oạnđôngmáu,tăngnồngđộacidmậttr
    ongmáu.Bệnhcó
    tí
    nhchấtgiađìnhvàđápứngtốtvớiđiềut
    rịbằngUDCA

    2.
    4.Vàngdador
    ố
    il
    oạnchuy
    ểnhóa.

    Nhiềunguyênnhânr ốiloạnchuyểnhóacóli
    ênquantớibệnhlývàngda:
    wil
    son,bệnhlýtil
    ạpthể,ty
    r osinemi
    a,t
    hiếuhụtci
    tr
    inbẩm si
    nh,t
    hiếuhụtanpha
    1anhti
    trypsi
    n,r
    ốiloạnchuyểnhóaaci dbéovàacidhữucơ…Bệnhđaphầncó
    l
    iênquant ới
    ditr
    uyền,chuyểnhóa.

    *Ty
    rosi
    nemi
    a

    Bệnhl
    ýdi
    truy
    ềnl
    ặndot
    hiếuhụtf
    umar
    ylacet
    oacet
    atehy
    drol
    ase(
    FAH)
    ,

    285
    gâyứđọngcácsảnphẩm chuy ểnhóađộcnhưf umar ylacetoacetat
    e,
    maleyacetoaetatevàcácdẫnxuấtcủachúngsucci nyl
    acet oacet
    ate,
    succi
    nylacetone.Cácchấtnàygâyđộcchogan, ốnglượngầnv àgâyrốil
    oạn
    chuyểnhóapor phy
    rin.Lâm sàngr ấtđadạng, bệnhnhânt hườngthểhiệnbệnh
    tr
    ước6t hángt uổivớicácbi ểuhiện:
    - Suygan,r ối
    loạnđôngmáunặng, t
    ăngmengan, vàngda.
    - Xétnghi ệm:Ty r
    osin,pheny l
    alani
    ne,methioninetăng.AFPt ăngcao.
    Chẩnđoánxácđị nhkhi cósuccinylacetonetrongnướct i
    ểu.
    *Bệnhl
    ýtyt
    hểgâyr
    ốil
    oạnchuỗihôhấpt
    ếbào
    Rốil
    oạncủat yt
    hểtrongquátr
    ìnhcácel
    ect
    ronvậnchuyểnprotei
    ngâyrối
    l
    oạnchuỗi hôhấptếbào.Bệnhcóthểxảyr
    angayt r
    ongthời
    kỳsơsi nhsớm
    vớibi
    ểuhiệnsuygancấp,nhưngcũngcóthểdiễnbiếnt
    ừtừv àđộtngộtgây
    suygan.Phầnlớncácbệnhnhâncókèm cáctri
    ệuchứngbệnhngoài gan.

    Toànthân: tr
    ẻlibì ,giảm trươngl
    ựccơ,bỏbú, nôntr
    ớ
    Cáctri
    ệuchứngt hầnki nhbấtthườngxuấthi ệnsớm.
    Tăngbili
    rubintựdo, rốiloạnđôngmáu, tăngt r
    ansaminase,
    hạđường
    máu, t
    ăngl act
    at
    Bệnhlýcơt im giãn, bệnhlýốngt hận….
    Dịchnãot ủycópr oteintăngcao,tỷsốlactatedịchnãotủy/máutăng
    (bìnhthường1, 12) .MRIt hấynãocóbiểuhi ệnbấtthường.
    *Bệnhlýthiếuhụtci trin

    Bệnhthiếuhụtcit
    ri
    nthuộcnhóm bệnhrốil
    oạnchuyểnhóa,dit
    ruyềnlặn
    tr
    ênNSTt hường,dođộtbiếngenSLC25A13gâycácbấtt hườngtrongquá
    tr
    ình t
    ổng hợp ci t
    ri
    n.Sự thi
    ếu hụtnàygâysuygi ảm argi
    ninosucci
    nate
    synt
    hetase(ASS)chocáchoạtđộngbì nhthườngcủachutrì
    nhurevàrốiloạn
    cácquátri
    nhchuy ểnhóali
    ênquantớicit
    ri
    n.

    Haithểlâm sàngchính:t
    hểNICCDbiểuhiệntừthờikỳchusinhvớicác
    biểuhiệnvàngdaứmật ,chậm l
    ớn,suygan.
    ..
    ThểCTLN2ởt uổit
    rưởngthành
    vớicáctri
    ệuchứngthầnkinhcấptínhvàsuygankhônghồiphục.
    *HộichứngCune-Al br
    ight
    Trênl
    âm sàngcótam chứng:
    Đám sạm damầucàphêsữa1bênt
    hân
    người
    ,dậyt
    hìsớm,l
    oạnsảnxơxương.Bệnhgặpnhi
    ềuởtrẻgái

    *BệnhWi
    l
    son
    Wilsonl
    àbệnhdit
    ruy
    ềnlặntr
    ênnhi
    ễm sắcthểt
    hường,dođồnglắngđọng
    ởcáccơquanvàgâyđộc.BệnhdođộtbiếngenATP7Bởv ịt
    rí13q14.
    3,mã
    hóachomenP- t
    ypeATPase,
    cóchứcnăngvậnchuyểnđồng,
    rấtquantrọng

    286
    tr
    ongvi
    ệct
    hảiđồngquamật
    ,nướct
    iểu,
    khi
    ếnđồngcót
    hểl
    ắngđọngởnão,
    gan,
    đáymắtv
    àt hận.
    ..

    Đồngni
    ệu24gi
    ờ:Tr
    ên100g/
    24h(>1,
    6mol
    /24h)
    .

    Đị
    nhl
    ượngđồngt
    rongt
    ổchứcgankhô:
    250g/
    g(bì
    nht
    hường<50)

    Đồngt
    ựdot
    rongmáu>25

    Cer
    ulopl
    ami
    n<dưới
    200mg/
    L(20mg/
    dL)

    Khoảng20%cácbệnhnhânWi
    l
    soncóCer
    ulopl
    asmi
    nbì
    nht
    hường.

    VòngKayse-Fl
    eisher
    :Cóở50-60%bệnhnhâncóbiểuhi
    ệnởgan,
    cóởhầu
    hếtbệnhnhâncóbiểuhi
    ệnthầnkinh.VòngKFmấtsauđi
    ềut
    rị
    .

    *THI
    ẾUHỤTANPHA1ANTI
    TRYPSI
    N

    Cácchấtứcchếpr otei
    nase (protei
    naseinhi
    bit
    or-PI)chiếm t
    ỉlệ10% t ổng
    l
    ượngpr otei
    nhuy ếttương,l
    ànhóm pr otei
    nlớnthứ3,saualbuminv àglobuli
    n
    miễndịch.Cóv aitr
    òứcchếcácpr otei
    nase(pr
    otease)l
    àcácenzymt hủyphân
    prot
    eincó ởmọimô,đảm nhi ệm nhi ềuchứcnăngsinhhọcquant rọngnhư
    ti
    êuhóa,thựcbào, cácquát r
    ìnhviêm cấpvàviêm mạn.
    ..
    Bệnhcót hểbiểuhiện
    từnhỏt r
    ênl âm sàngv ớicáctri
    ệuchứng:v àngdaứmật ,ganlácht o….
    định
    l
    ượnganpha1ant it
    rypsi
    ngiảm thấp

    2.
    5.Vàngdadonguy
    ênnhânmạchmáu

    *
    HộichứngBuddChi
    ary

    Bệnhdotắcnghẽndòngchảycủatĩnhmạchgan,gâyracổchướngvà
    gant
    o.Ởtrẻem nhỏ,cổchướngcóthểxuấthi
    ệnmuộnhoặckhôngcónhưng
    l
    uôncóganto.Vàngdanhẹ,tăngmenganlàcáctr
    iệuchứngthườnggặp.

    Siêuâm dopplermạchgancầntiếnhànhchotấtcảcácbệnhnhâncó
    tam chứng:đaubụng,gantonhanh,cổchướng.Cầnxácđịnhmứcđộv à
    nguyênnhânt ắcnghẽnmạch.ChụpCTmạchganhoặcMRIv ới
    thuốccản
    quangcót hểthấycácbấtthường:

    Cácbấtthườngbẩm si
    nhcóthểgâyBuddChiar
    ygồm cóhẹptĩnhmạch
    gan,t
    hiểusảntĩ
    nhmạchtrêngan,cầnchẩnđoánv
    ới vi
    êm màngt
    im cothắt
    (hội
    chứngPick)cũngcóthểgâycáctri
    ệuchứngtươngtự.

    Mộtsốtr
    ườnghợpt ắcmạchdonguyênnhânthànhmạchbấtt
    hường
    bẩm si
    nhsongbệnhchỉkhởiphátcáct
    ri
    ệuchứngrõràngởt
    uổinhỏ,
    người

    287
    bệnhđượcpháthi
    ệncógiãntĩ
    nhmạchtr
    ênthânngười
    vàbụng,
    tri
    ệuchứng
    gantovàcổchướngcóthểgặpnhưngí
    thơn.

    2.
    6.Vàngdadobệ
    nht
    ựmi
    ễ
    n

    Viêm gantựmiễnxảyradocácr ối
    loạnv ềmiễndịch,cácyếut
    ốmi ễn
    dịchtrongkhi chốngl
    ạicácyếutốngoạil
    ai,đồngthờicũnggâytổnthương
    cáctếbàocủachí nhcơthểmình.Vi
    êm gant ựmiễncót hểxảyraởbấtcứlứa
    tuổinào, t
    uyvậy ,
    tuổi
    bệnhnhâncàngnhỏt i
    ênlượngcàngnặng.

    Chẩnđoánxácđịnhdựav àotìnht
    rạngtănghàm lượngcácglobuli
    n
    miễndịch,
    đặcbiệtl
    àIgG, gi
    ảm nồngđộbổthể( C3,C4)
    , cócáckhángthể:
    khángthểkhángnhân,khángthểkhángcơtrơn,khángthểkhángtếbàogan
    thận,
    khángthểkhángtylạpthể.

    2.
    7.Vàngdadonguy
    ênnhânt
    ắ
    cnghẽn
    *Teomậtbẩm si
    nh

    Teođườngmậtt
    hườngởt
    rẻđủt
    hángv
    àkhoẻmạnh.

    -Vàngdav
    àphânbạcmàuxuấthi
    ệnsớm,
    li
    ênt
    ụcv
    àtăngdần

    -Gantovàhơichắcgặptronggi
    aiđoạnsớm.Ganto,r
    ắnchắckèm t
    heol
    ách
    tocódị
    chtr
    ongổbụng,tuầnhoànbànghệgặptronggi
    aiđoạnmuộn.

    -Thời
    gianđầut
    hểt
    rạngchungv
    ẫnphátt
    ri
    ểnt
    ốtsaucót
    /csuygan.

    Chẩnđoánphânbiệtt
    eomậtv àcácnguy
    ênnhânkháccầncósựphốihợp
    gi
    ữalâm sàngv
    àxétnghi
    ệm (Bảng1)

    Cậnl
    âm sàng:
    +Bi
    l
    irubi
    ntoànphầnt
    ăng,
    chủy
    ếul
    àtr
    ựct
    iếp
    +Cácphảnứngv
    iêm bì
    nht
    hường.
    +St
    ercobi
    l
    inogenv
    àUr
    obi
    l
    inogen(
    -)
    +Suychứcnăngganởgi
    aiđoạnmuộn.
    +Chụpđườngmậtv
    àsi
    êuâm ganmậtđểchẩnđoánchí
    nhxác.
    +Siêuâm ganmật:cógiátrịchẩnđoáncao:độnhậy86,
    7%-độđặc
    hi
    ệu 77,
    1%,độ chí
    nh xác 79,4% .Kí
    ch t
    hước túimậtbình t
    hường:
    2
    1,
    23±0,
    51cm dài
    15mm

    +Chụpganmậtbằngchấtđồngv
    ịphóngxạ.Bì
    nht
    hườngchấtphóng

    288
    xạnàyđượctếbàoganhấpthuvàđàothải
    quađườngmậtxuốngr uột.Tr
    ong
    BAchấtđồngvịphóngxạđượchấpthuởgannhưngkhôngbài
    tiếtxuốngruột
    .
    Độnhậy100%,độđặchiệu87,
    5%,vàđộchí
    nhxáclà90,
    5%

    *HộichứngAl
    agi
    ll
    e
    BệnhgâyradođộtbiếngenJagged-
    1.Ngườimanghội chứngAlagi
    llecó
    khuônmặtđiểnhình:vàngda,
    đầuhìnhcủhành,t
    ránrộng,cằm nhọn,hai
    mắt
    xanhau.Thườngkèm theonhi
    ềudịt
    ậtđặcbiệtcácbệnhlýtim bẩm si
    nh:hẹp
    độngmạchphổi,Fall
    ot3…

    Đốtsốnghì
    nhcánhbướm,
    nứtđốtsống,
    bấtt
    hườngv
    ềmắt
    ,thầnki
    nh,
    thận.
    .

    3.
    8.Vàngdadomộ
    tsố
    nguy
    ênnhânkhác

    Neonat
    alhaemochr
    omatosi
    s,Haemophagocy
    ticly
    mphohi
    sti
    ocyt
    osi
    s-HLH,
    Vàngdaxơganởt r
    ẻem I
    ndianBắcMỹ.
    Bảng1.Chẩnđoánphânbiệtteomậtbẩm si nhvàcácnguyênnhânứmật
    khác

    Teođườngmật Cácnguy
    ênnhânkhác

    289
    -Tr
    ẻđủt
    hángv
    àkhoẻmạnh -cót
    hểSDD,
    chậm phátt
    ri
    ểnt
    hểchất

    -Phân:
    phânbạcmàusớm v
    àli
    ênt
    ục -
    cót
    hểbạcmầunhưngkhôngl
    i
    ênt
    ục

    -Khôngkèm t
    heobi
    ểuhi
    ệnnhi
    ễm t
    rùng -cót
    hểcót
    iêuchảy
    ,vi
    êm phổi
    (CMV)

    -Xétnghi
    ệm:

    Bi
    l
    irubi
    ntăngdần,
    dùcóđi
    ềut
    rịnội
    . Bi
    l
    irubi
    ntăngv
    ừaphải
    .Gi
    ảm sauđi
    ềut
    rị

    Mengant
    ăngvừaphải,
    địnhl
    ượngaci
    d Mengant
    ăngcao.
    Aci
    dami
    nmáuv
    àni
    ệu
    ami
    nmáu,ni
    ệubì
    nhthường cót
    hểcóbấtt
    hường

    Khôngthấynguy
    ênnhânv i
    êm gan,
    hoặc Tì
    mt hấynguyênnhângâyvi
    êm gan.
    có(CMV)nhưngsauđi ềut
    rịtì
    nhtrạng Bệnhcótiếnt
    riểnt
    ốtsauđi
    ềutr
    ị.
    vàngdakhôngcảit
    hiện

    Si
    êuâm:
    túi
    mâtbấtt
    hường,
    TC+
    Si
    êuâm:
    túi
    mâtcót
    hayđổi
    ,TC-
    Chụpđồngv
    ịphóngxạ:
    BA
    Chụpđồngv
    ịphóngxạ:
    bìnht
    hường
    Sinhthiếtgan:khôngcótổnthương
    Sinhthi
    ếtgan:cótổnt hươngvi
    êm,xâm
    viêm,tăngsinhđườngmậtchưat rưởng
    nhậpbạchcầu, ổhoại tửtr
    ongmôgan,
    thành,thiểusảnđườngmậtt r
    onggan,
    chuyểndạngtếbàokhổngl ồ(gi
    antcel
    l
    ),
    xơquanhkhoảngcửa.
    thoáihóakí
    nh,thoái hóamỡ…
    Điềutrịthử:mầusắcphânkhôngđổi
    Điềutrịt
    hử:phânv àng
    Chụpđườngmậtt hăm dòt
    rongmổ:
    Chụpđườngmậtt hăm dòt r
    ongmổ:
    Cácbấtt hườngđườngmật
    Bì
    nht
    hường

    3.TI
    ẾPCẬNTRẺVÀNGDA

    Docór ấtnhi
    ềucácnguyênnhângâyvàngda,đểt
    iếpcậnchẩnđoáncầnkhai
    thácchiti
    ếtbênhsử,
    khám kỹtr
    ênlâm sàng

    Bệnhsử:Vàngdat ừbaogi
    ờ,tiếntr
    iểnnhanhhaytừt ừ,chếđộăncủatrẻ.
    Màusắcphân, nướcti
    ểu.Cósốt, mệtmỏi,đaubụng..?Cácyếutốdịchtễ
    kèm t
    heo,cáctiềnsửdùngthuốc,ti
    ềnsửbảnt hân,cácbệnhditr
    uyền
    tr
    onggiađình
    Khám thựcthể:Kícht
    hướcvàmậtđộgan, bờgansắchayt ù,cóđauvùng
    gankhông.Gant ocókèm l
    ácht ohaykhông…
    Túimậtcót okhông?Cóđauv ùngtúimậtkhông?.Tìm cácdấuhiệucổ

    290
    chướng,
    tuầnhoànbànghệ,
    saomạch,
    thi
    ếumáu,
    nhi
    ễm t
    rùng….

    Xétnghi
    ệm t
    iếpcậnchẩnđoán

    - CTM, t
    iểucầu
    - Bi l
    ir
    ubint oànphần, tr
    ựct i
    ếp,giántiếpđểphânloạivàngda
    - Cácx étnghi ệm đánhgi átổnthươngt ếbàogan:Transaminase,
    phosphat azaki ềm, proti
    dmáu, albuminhuyếtt
    ương, gl
    obulinhuyết
    tương, tỷlệprothrombi n,GGT
    - Tuỳt huộct ìnhtrạnglâm sàngmàchỉđị nhti
    ếpcácxétnghi ệm:
    Kiểm tracácmar kechẩnđoánv i
    êm ganPCRCMV, PCREBV, HbsAg, anti
    HCV…Dùngsi êuâm đểchẩnđoánt eomậtbẩm si nh,sỏit
    úimật ,cácnang
    đườngmật ….CTScanercót hểpháthi ệnrõhơncáckhối utr
    onggan.Cộng
    hưởngt ừr ấtcóýnghĩ atrongchẩnđoáncácbênht huộchệt hốngđường
    dẫnmật .Với cáct r
    ườnghợpxơgan, viêm ganmãn..t
    hăm dòchuy ểnhoá
    sắt,đồng, alpha1ant i
    try
    psinsẽgi úpchẩnđoánxácđị nhnguy ênnhân

    TI
    ẾPCẬNTRẺVÀNGDAỨMẬT

    Câuhỏil
    ượnggi
    á

    1.Anh/chịhãyl
    ựachọnnhữngnguy
    ênnhângâyv
    àngdadot
    ăngbi
    li
    rubi
    n
    tr
    ựcti
    ếp.

    9.Vàngdahuy
    ếtt
    án.

    291

    Phânbạc
    10.
    Viêm gandov i
    r usA,B,C,D,E,Cytomegalorir
    us,cácv
    iruskhác.
    11.
    Teođườngmật .
    12.
    Vàngdadonhi ễm tr
    ùnghuy ết
    13.
    VàngdacóBi l
    i
    r ubi
    ntựdochi ếm trên90%
    14.
    Unangốngmậtchủ.
    15.
    Bệnhr ối
    loạnchuy ểnhoáCar bonhy dr
    ate.
    16.
    Vàngdadobấtđồngnhóm máu
    17.
    Bệnhr ối
    loạnchuy ểnhoáv àtổnghợpaci dmật .
    18.
    Nhiễm độcgandođộct ố,dot huốc.
    19.
    Viêm gantựmi ễn
    20.
    Vàngdaởt r
    ẻsuygi ápbẩm sinh
    21.
    Vàngdadocácbệnhl ýchuyểnhóav àditr
    uyền

    2.Anhchịhãychọncáctri
    ệuchứngcủav
    àngdadot
    ăngbi
    li
    rubi
    ntr
    ựct
    iếp
    tr
    ongcáctr
    iệuchứngsauđây:

    1-Lácht
    o

    2-Gant
    o

    3-Vàngdaxỉ
    n

    4-Vàngdasáng

    5-Nướct
    iểuxẫm màu.

    6-Nướct
    iểuv
    àngt
    rong

    7-Phânbạcmầul
    i
    ênt
    ục.

    8-Phânbạcmầut
    ừngđợt
    .

    9-Phânkhôngbạcmàu.

    3.Anhchịhãyli
    ệtkêmộtsốbệnhr
    ốil
    oạnchuy
    ểnhoágâyv
    àngdat
    ăng
    bi
    li
    rubi
    ntr
    ựcti
    ếp:

    1-

    2-

    3-

    292
    4-

    5-

    4.
    .Anhchịhãychọncáct
    ri
    ệuchứngcủav
    àngdadot
    eomật

    1-Phânbạcmàul
    i
    ênt
    ục.

    2-Gant
    o.

    3-Sôt

    4-Lácht
    o.

    5-Phânbạcmàut
    ừngđợt
    .

    6-Vàngdaxẫm.

    7-Nướct
    iểuxẫm màu.

    8-Vàngdasáng.

    9-Gankhôngt
    o.

    5.Hãyđiềncáctri
    ệuchứngchí
    nhđểchẩnđoánphânbi
    ệtv
    àngdado
    t
    eomậtbẩm si
    nhvàvàngdadocácnguy
    ênnhânkhác.

    Tr
    iệuchứng Teođườngmật VDƯM do

    cácnguy
    ênnhânkhác

    -t
    hểchất

    -phân

    Xétnghi
    ệm

    -Bi
    l
    irubi
    n

    -Tr
    ansami
    nase

    -Cácxétnghiệm xácđị
    nh
    tì
    nhtr
    ạngv i
    êm gan

    293
    -Si
    êuâm

    -chụpđồngv
    ịphóngx
    ạ
    Tc99

    -chụpđườngmật–si
    nh
    thi
    ếtgan

    Tàil
    iệut
    ham khảo
    1. Nguy ễnQuangAnh( 2000).Hội chứngv àngdat rẻnhỏ.Bàigiảngnhi
    khoat ập1.Nhàxuấtbảnyhọc, Hànội ,tr
    :140- 152.
    2. Nguy ễnThanhLi êm ( 2000).Teođườngmậtbẩm si nh.Phẫut huật
    ti
    êuhóanhi .Nhàxuấtbảnyhọc, Hànội ,
    tr:303-319
    3. VũThi Phương( 2000).Hóasi nhhệt hốngganmật .Hóasi nh,Nhà
    xuấtbảnyhọc, Hànội ,
    tr:
    665- 684
    4. Freder ickJ.Suchy( 2005) .Aproacht ot hei nfantwi t
    hchol estasi
    s.
    Liverdi seaseinchildren,pp:187-194.
    5. Hut chinT.etal( 2006) .Neonat ali
    ntrahepaticchol est
    asiscauseby
    ci
    t ri
    ndef i
    ciency(NI CC)inEur opeanpat ient.Inheri
    tMet abDi sJpp:
    112- 224.
    6. Mi chaelT. ,etal(2005) .Disordersoft heUr eCy e.Li
    cl verdiseasein
    children, pp:827-
    844.
    7. Pal
    mieriF.
    ,etal(
    2008).Di
    seasecausedbydefect
    sofmit
    ochondri
    al
    car
    ri
    ers:arev
    iew,Bi
    ochimi
    caetBiophysi
    caAct
    a1777,pp:
    564-578.
    8. Jef
    frey Maisel
    s.M.( 2006)
    .What’sin name? Physiol
    ogi
    c and
    Pat
    hologicJaundice:theConundr
    um ofdefini
    ngnor malBi
    li
    rubi
    n
    l
    evelinnewborn.Pedi
    atri
    csvol
    ume118,
    pp: 805-807.
    9. Wil
    l
    iam F.Bal
    i
    str
    eri
    .,
    Jor
    geABezer(
    2006)
    .Li
    verdi
    seasedi
    sease10,
    pp:
    27-53.

    294
    Chương5

    HÔHẤ
    P
    VI
    ÊM AMI
    DANVÀ VI
    ÊM VA
    BS.PhùngThi
    ̣ HươngLoan
    Mụct
    iêu

    Saukhihọcxongbài
    ,si
    nhvi
    êncókhảnăng:
    1.Tr
    ìnhbàyđượccácyếut
    ốgâybệnhcủaAvàVAởt
    rẻem.
    2.Tr
    ìnhbàyđượcchẩnđoánđượcvi
    êm AvàVAởt
    rẻem.
    3.Tr
    ìnhbàyđượchướngđi
    ềut
    rịcủavi
    êm AvàVAởt
    rẻem.
    .
    4.Tr
    ìnhbàyđượccáchphòngt
    ránhcácbi
    ếnchứngcủavi
    êm AvàVAởt
    rẻ
    em.
    .
    Nộ
    idung

    I
    .Đạicương:

    -Vòngtổchứcbạchhuy
    ếtWal
    dey
    er:gồm ami
    danLuschka,ami
    dankhẩu
    cái
    ,amidanđáyl
    ưỡi
    .

    -VA(Vegetati
    onadenoi
    de):l
    àtổchứcl y
    mphoởv òm mũihọngmàbì nh
    thườngmọiem béđềucó.Khit ổchứcnàybịviêm vàquáphátthìnóbiến
    thànhnhữngkhốit ogọil
    àsùivòm,cóthểchelấplỗmũisau.Sùivòm phát
    tri
    ểnnhiềuởlứatuổinhàt
    rẻvàmẫugiáo.Tuynhi
    êncũngcóthểgặpsùivòm ở
    hàinhihayngườil
    ớn.

    -Viêm ami
    dan(amygdal
    e:A)t
    ứclànóiđếnamidankhẩucái
    ,bệnhhaygặp
    ởl
    ứatuổil
    ớnhơn,chủy
    ếuởlứatuổihọcphổthông.

    -TổchứcVAv
    àAsẽt
    eodầnkhi
    đếnt
    uổi
    dậyt
    hìv
    àtr
    ưởngt
    hành.

    -Vi
    êm VAv
    àAl
    àbệnhkháphổbi
    ến.

    I
    I.Nguy
    ênnhân(Yếut
    ốgâybệnh):

    -Bịl
    ạnhđộtngộthayl
    ạnhkéodài
    ,nhữngv
    itr
    ùngcósẵnởmũihọngt
    rở
    t
    hànhgâybệnh.

    -Saucácbệnhnhi
    ễm t
    rùngl
    ây:
    cúm,
    sởi
    ,hogà…

    -Tạngbạchhuy
    ết:
    cáct
    ổchứcl
    ymphophátt
    ri
    ểnv
    àdênhi
    ễm t
    rùng.

    295
    -Docấutrúcvàvịtr
    í:VAvàAcónhi ềukhekẽv
    àngócnghách,
    dễlànơit
    rú
    ẩnvàpháttri
    ểncủav it
    rùng,l
    ạiởvịtríngãt
    ưđườngănvàđường thở,l
    àcửa
    ngõxâm nhậpcủacácyếut ốbênngoài.

    II
    I.Vi
    êm VAcấp:l
    àvi
    êm nhi
    ễm t
    rùngcấpt
    ính,
    xuấtt
    iếthoặcv
    iêm mủởVA
    ,thườnggặpởt r
    ẻnhỏtừ1đến5t uổi
    .Đâylàmộtbệnhlýnằm tr
    ongnhóm
    bệnhNKHHT.

    1Tr
    iệuchứngt
    oànt
    hân:
    -Sốtcao38o-40o,
    cót
    hểnônt
    rớhayr
    ốil
    oạnt
    iêuhoá.
    -Tr
    ẻquấykhóc;
    kém ănhaybỏbú.
    2.Tr
    iệuchứngcơnăng:
    -Ngạtt
    ắcmũi:cảhaibên,
    trẻphảihámi
    ệngđểt
    hở,
    bỏăn,
    bỏbúv
    àquấy
    khóc.
    -Chảymũinhầyởcảhaibênmũit
    rướcr
    ồiđặcdần.Kèm mủmũixanhhay
    v
    àng.
    -Hohúnghắngv
    àkèm nônt
    rớ.
    3.Tr
    iệuchứngt
    hựct
    hể:
    -Khám mũitr
    ước:hốcmũihaibênđàymủnhầy.Cáccuốnmũiphùnềv
    à
    xuấtt
    iết
    .Ởtrẻl
    ớnnếulausạchvàđặtt
    huốccomạchcóthểthầyVAởvòm
    -Khám họng:
    Niêm mạchọngđỏ,
    cómủnhầychảyt
    ừnócv
    òm xuống.
    -Hạchcổ.
    -Khám t
    ai:
    Thườngcóphảnứngmàngnhĩđỏv
    àlõm v
    ào
    Cũngc
    ầnc
    húýVTGc
    ấpr
    ấthaygặps
    auv
    iêmVAc
    ấpnênphải
    theodõi
    kỹ.
    4.Đi
    ềut
    rị
    :
    -Khángsi
    nh:
    thườngdùngkhi
    cóđedọabi
    ếnchứng
    -
    Cáct
    huốcc
    hốngv
    iêm,
    giảmphùnề
    -Cáct
    huốcgi
    ảm đau,
    hạsốt
    ,ant
    hần.
    -Cácv
    itami
    nnhóm B,
    Vit
    ami
    nC.
    *Tại
    chỗ:
    -Nhỏt
    huốccomạch
    -Nhỏcáct
    huốcsátt
    rùng.

    296
    -Chúýphải
    làm sạchmũi
    trướckhi
    nhỏt
    huốcmũi
    .
    I
    V.Vi
    êm VAmạnt
    ính:
    Làt í
    nhtrạngquáphátv
    àxơhoácủaAmi
    danhọngLuschkasaunhi
    ềul
    ần
    v
    iêm cấptí
    nh.
    1.
    Tri
    ệuchứngpháthi
    ệnbệnh:
    -Ngạtmũi
    :đâyl
    àtr
    iệuchứngchí
    nhv
    àcũngl
    àtr
    iệuchứngđầut
    iên.
    -Vi
    êm mũi
    :ti
    ếtnhầyv
    àmũi
    chảyt
    hòl
    òracửamũi
    trước
    -Hayhov
    àsốtv
    ặt
    -Ngủngáy
    ,haygi
    ậtmì
    nh,
    ngủkhôngy
    êngi
    ấc
    2.Toànt
    hân:
    -Tr
    ẻphátt
    ri
    ểnchậm sov
    ớil
    ứat
    uổi
    -Kém nhanhnhẹn,
    ănuốngkém
    -Cót
    hểgầyhoặcbéobệuv
    ớinướcdat
    rắngbệch
    3.Khám t
    hựct
    hể:
    -Soimũitr
    ước:Saukhixìsạchv àdùngt huốccomạchchúngt
    athấy
    chùm V.
    Ađỏ,
    mấpméởcửamũi sau.Tốtnhấtl
    ànội soi
    mũi
    họng

    -Soihọng:thànhsauhọngcónhiềut
    ổchứcl
    ymphov
    àmủchảyt
    ừvòm
    xuống,vénlưỡigàlêncót
    hểthấyVA.

    -Hàm ếcht
    hườngbị
    hẹpchi
    ềungangv
    àlõm sâu

    -Khám màngnhĩ
    :màngnhĩt
    hườngcómầuhòngdoxunghuy
    ếthoặcbị
    VTGmtmủnhầy

    -Hạchcổ.

    4-Đi
    ềut
    rị
    :
    -Tr
    ongcácđợtcấp:
    Điềut
    rịnhưv
    iêm VAcấp.

     Chỉđị
    nhnạoVA:
    -VAv i
    êm nhi
    ềul
    ần

    -VAquáphátcóbi ếnchứngnhưviêm xoang,v


    iêm t
    aigi
    ữa.Vi
    êm
    t
    hanhquản.Rối
    loạnt
    iêuhóa,
    khôngt
    ăngcân…

    -Cót
    hểnạoởbấtcứt
    uổinào,t
    uynhi
    ênt
    uổit
    huậnl
    ợinhấtl
    àtừ18

    297
    t
    hángđến5t
    uổi
    .

     ChốngchỉđịnhnạoVA:
    -Khôngnạotrongt
    hời
    kỳcódị
    chsi
    êuv
    inhưdị
    chcúm,
    sốtx
    uấthuy
    ết…

    -Tr
    ẻcóbệnhnặngnhư:t
    im bẩm si
    nh,r
    ốil
    ọađôngmáuv
    àbệnhnặng
    đangt
    iếnt
    riển

    5.Cácbi
    ếnchứngvàdichứng:
    5.
    1.Bi
    ếnchứng:
    -Viêm t
    aigi
    ữacấpt
    ínht
    hườnggặpởt
    rẻnhỏ.Vi
    êm t
    aibánt
    ắcv
    òinhĩchảy
    mủt
    ainhầy.
    -Vi
    êm mũi
    mủ-Vi
    êm xoangt
    rẻem.
    -Ápxet
    hànhsauhọng(
    viêm ápxehạchGi
    l
    let
    te-sauhọng)
    .
    -Cot
    hắtt
    hanhquảngâykhót
    hởt
    hanhquản.
    -Phếquảnphếv
    iêm.
    -Vi
    êm Cầut
    hậncấp
    -Rối
    loạnt
    iêuhoá.
    5.
    2.Dichứng:

     BộmặtVA:dot ắcmũili
    êntụcphảit
    hởbằngmi ệnggâynênr ốil
    oạnvề
    pháttri
    ểnkhốixươngmặtv àl
    ồngngực:Cằm lẹm –mặtdài ,miệnghá
    –r ăngnhô,môitrênbịkéoxếchlênđểlộrăngcửav ẩu,môidướit
    rề
    xuống.thựctếcácmứcđộnặngnhẹkhácnhau,í tkhithấybộmặtVA
    điểnhìnhvàđầyđủnhưtrên.
     Biếndạngthân:
    -Lồngngựcbị dẹt,
    hẹpbềngang

    -Lưngcongv
    ẹohoặcgù

    -Bụngỏng,
    đítt
    eo

    V.Vi
    êm amidancấp:Làtìnht
    rạngvi
    êm cấpgâyxunghuy
    ếthoặcl
    àm mủcủa
    Amiđankhẩucáidovikhuẩnhoặcvi
    rus

    1.
    Toànt
    hân:

    Sốtcaot
    rên390C,
    Hội
    chứngnhi
    ễm t
    rùng,
    chánăn,
    BCt
    ăng

    2.
    Cơnăng:

    298
    Đau2bênAmi đantươngứng2bênhạchgóchàm,Đautănglênkhi
    nuốt
    ,
    nói
    ,Honhẹ.Viêm nhiễncóthểl
    anxuốngdướit
    hanhkhíquảngâyhotừngcơn
    vàkhanti
    ếng.

    3.
    Thựct
    hể:
    -Khám họng:HaibênAmi
    đanxunghuy
    ếtđỏ.Cót
    hểt
    hấyAmi
    đanquá
    phát
    .

    4.
    Điềut
    rị
    :
    -Khángsi
    nht
    oànt
    hânkhi
    nguy
    ênnhânl
    àvi
    khuẩn.

    -Loãngđờm

    -Đi
    ềut
    rịt
    ri
    ệuchứng:
    Ho,
    ngạtmũi
    ,sốt

    -Tại
    chỗ

    -Nângcaot
    hểt
    rạngv
    àsứcđềkháng.

    VI
    .Viêm Amiđanmạntính:l
    àtì
    nht
    rạngsaunhi
    ềuđợtv
    iêm cấp,Ami
    đant
    rở
    nênxơteohayquáphát
    .

    1.Tr
    iệuchứngt
    oànt
    hân:khôngcógìđặcbi
    ệt,
    cơnăngcócảm gi
    ácv
    ướng
    ngứahọng,r
    ấtkhóchị
    u,đôikhiphảiđặnghắngmớidễchị
    u.Hơit
    hởhôicũng
    haygặp.

    2.Tr
    iệuchứngcơnăng:cảm gi
    ácngứav
    ướnghọng,
    thỉ
    nht
    hoảngphải
    khạc
    nhổdoxuấtt
    iết
    .hokhanhaytừngcơnnhấtl
    àbuỏisángngủdậy
    .NếuAv
    iêm
    quáphátcót
    hểthởkhòkhè,
    đêm ngủngáyt
    o.

    3.Tr
    iệuchứngt
    hựct
    hể:
     Thểquáphát
    :
    -Thườnggặpởt
    rẻem.Hai
    Ami
    đanquáphátt
    o.

    -Tr
    ênbềmặtAmi
    đancócáckhehốc,
    cót
    hểcócácchấm mủt
    rắng.

    -Cáct
    rụsaudầy
    ,quáphát
    .

     Thểxơt
    eo
    -HaiAmi
    đant
    eonhỏl
    ẩnởt
    ronghốAmi
    đan.

    -Cáct
    rụt
    rướcdầyđỏ,
    sẫm mầu,
    trụsauquáphát
    .

    4.Bi
    ếnchứng:

    299
     TạivùngAmi đan:
    -Vi
    êm tấyquanhAmi
    đan.

    -Áp-
    xequanhAmi
    đan.

     TạivùngTaiMũiHọng
    -Viêm -chảymủtai
    .

    -Vi
    êm xoang.

    -Vi
    êm t
    ấy,
    áp-
    xehạchbêncổ…

     Toànthân
    -Nhiễm t
    rùnghuy
    ết.

    -Vi
    êm cầut
    hậncấp.

    -Thấpt
    im.

    -Vi
    êm khớpcấp.

    5.Đi
    ềut
    rị
    :
     Chỉđị
    nhcắtAmiđan
    -Amiđanquáphát
    ,to.

    -Bị
    viêm cấpnhi
    ềul
    ầnt
    rongt
    rongnăm

    -Đãcóbi
    ếnchứng,
    hiệnt
    ạiổnđị
    nhngoài
    đợtcấp.

     Chốngchỉđị
    nh
    -Nhưcácphẫuthuật
    .

    -Cácbệnhr
    ốil
    oạnđôngmáu.

    -Tr
    ongcácv
    ụdị
    chsốtxuấthuy
    ết,
    viêm não.

    -Người
    bệnhcócácbệnhLao,
    Đái
    đường.
    ..

    -Vi
    êm khớpcấp.

    VI
    I.Phòngbệnhv
    àchăm sócsứckhoẻbanđầu.

    1-Tuy
    ênt
    ruy
    ềnv
    ệsi
    nhphòngbệnhv
    àtầm quant
    rọngcủaVA t
    rong
    NKHHT.

    2-Gi
    ữvệsi
    nhmũi
    họngv
    àloại
    trừcácy
    ếut
    ốnguycơ,
    nhấtl
    àthuốcl
    á.

    300
    3-Đi
    ềut
    rịt
    ốtcácđợtv
    iêm VAcấpđểt
    ránhcácbi
    ếnchứng.

    4-Dùngv
    ácxi
    ndựphòngcácbệnhl
    âyt
    ruy
    ềnt
    heođúngphácđồ.

    301
    VI
    ÊM TAIGI
    ỮAỞTRẺEM
    BS.PhùngThịHươngLoan

    Mụct
    iêu

    1.
      
      Nêuđượccáct
    ri
    ệuchứngl
    âm sàngcủavi
    êm t
    aigi
    ữacấpvàmạnt
    ính.
    2.
      
      Nêuđượcti
    ếntri
    ểnvàđiềutrịcủaviêm t
    aigi
    ữacấpvàmạnt
    ínhđểđi
    ều
    tr
    ị,t
    heodõivàdựphòng,
    tránhcácbiếnchứng.
    3.
      
      Tr
    ìnhbàycácđặcđi
    ểm phânbi
    ệtvi
    êm t
    aigi
    ữamạnt
    ínhmủnhầyvàmạn
    tí
    nhmủmãn.
    Nộ
    idung

    Viêm taigi
    ữa(VTG)làbệnhrấthaygặpởtr
    ẻem vàhàinhi
    .Nếuđượcđi
    ều
    t
    rịv
    àt heodõitốt
    ,bệnhsẽkhỏiv
    àkhôngcóbiếnchứng.

    Tỷl
    ệVTG:
    từ2,
    5%đến3%(
    tổngsốdân)

    VTGcót hểảnhhưởngsứcnghe.Bệnhcót
    hểgâynhữngbi
    ếnchứnghi
    ểm
    nghèonguyhi
    ểm t
    ínhmạng.

    VTG khônglâylan,nhưngẢURI,v
    ấnđềdi
    nhdưỡng,v
    ệsi
    nhcánhân,môi
    tr
    ường..
    .cóảnhhướngđếnbệnh.

    Bệnhcónhi ềudạnglâm sàngkhácnhaut


    uỳ:t
    uổi
    ,thểt
    rạng,
    nguy
    ênnhân,
    tổn
    thương,
    tiếntr
    iển.
    ..

    I
    .NHẮCLẠISƠLƯỢCVỀGI
    ẢIPHẨUVÀSI
    NHLÝ

    1.
    1.GI
    ẢIPHẨU:

    Tai
    chi
    ara3phần:
    tai
    ngoài
    -tai
    giữa-t
    ait
    rong.

    -Tai
    ngoài
    :gồm v
    ànht
    aiv
    àốngt
    ai

    -Tai
    giữa:gồm hòm t
    aiv
    àvòi
    nhĩ

    Hòm t
    aigi
    ữa:(
    tronghòm t
    aigồm:gồm xươngbúa(
    mal
    l
    eus)
    ,xươngđe(
    incus)
    vàxươngbànđạp(
    stape)
    ,tươngứngv
    ớicácxươngt
    rêncócơxươngbúa,cơ
    xươngbànđạp)

    Hòm t
    aiđượcgi
    ớihạnbởi
    6mặt
    :

    302
    +Thànhtr
    ên:ngăncáchhòm tai
    giữavàhốnãogiữa,
    li
    ênquankếcậnvớicác
    màngnãov ànão.Đâylànơil
    antruy
    ềnnhiễm t
    rùngt
    rựct
    iếptừhòm t
    aigiữa
    vàohộpsọ,gâynêncácbi
    ếnchứngnguyhiểm:VMNápenão

    +Thànhdưới
    :l
    iênquanv
    ớihànhnãov
    àtĩ
    nhmạchcảnh

    +Thànhngoài
    :chí
    nhl
    àmàngnhĩ:2/
    3dướil
    àmàngcăng,1/
    3tr
    ênl
    àmàng
    t
    rùng

    +Thànhtr
    ong:ngănt
    aigi
    ữavàtait
    rong.ởt
    rungt
    âm cóụnhô,phíat
    rênsau
    ụnhôlàcửasổbầudụcđểbảnchânxươngbànđạplắpvào.Ởtrướcdướiụ
    nhôl
    àcửasổtròncómàngnhĩphụbịtkí
    n

    +Thànht
    rướccól
    ỗvàocủav
    òit
    ai

    +Thànhsau:cól
    õcủaốngthônghang.Ốngnàyt
    hôngthươnggiữahòm nhĩ
    vàhangchũm.Quaốngnàynhiễm t
    rùngtừhòm nhĩcóthểlanrasauvào
    hangchũm v
    àkhốit
    ếbàochũm ởphí
    asau

    VòiEust
    achil
    àốngcơv
    àni
    êm mạcđi
    từt
    hànht
    rướchòm t
    aigi
    ữađếnt
    hành
    bêncủahọngmũiqualỗv òitai
    .Chứcnănglàm t
    hôngkhívàduyt
    rìsựcân
    bằngáplựckhíquy
    ểnởbêntrongvàbênngoàimàngtai
    .Bệnhl
    ýmũihọngdễ
    l
    anlêntait
    heođườngv
    òinhĩ

    -Tai
    trong:
    gồm t
    iềnđì
    nhv
    àốct
    ai

    Ti
    ềnđì
    nh:gồm 3ốngbánkhuyênnằm t
    heo3bì
    nhdi
    ệnt
    ronhkhônggi
    an,
    phụ
    t
    ráchchứcnăngt
    hăngbằng.

    Ốct
    ai:hì
    nhnhưốcsên,2v
    òng1/
    2,phụt
    ráchchứcnăngnghecócơquan
    Cor
    ti
    .

    1.
    2.SI
    NHLÝ:

    -
    Tai
    ngoài
    :hứngl
    ấyâm t
    hanhv
    àđị
    nhhướng.

    -
    Tai
    giữa :
    dẫnt
    ruy
    ềnâm t
    hanh,
    biếnt
    hếv
    àbảov
    ệtai
    trong.

    -
    Tai
    trong:
    nghev
    àgi
    ữat
    hăngbằng

    I
    I.VI
    ÊM TAIGI
    ỮACẤP

    2.
    1.VI
    ÊM TAIGI
    ỮACẤPXUẤTTI
    ẾT(
    oti
    teai
    guecat
    arr
    hal
    etr
    ansudat
    ive)

    303
    2.
    1.1.
    Nguyênnhân:
    +Dov
    iêm mũi
    họng,
    viêm VA

    +Domấtt
    hăngbằngápl
    ựckhôngkhígi
    ữat
    aigi
    ữav
    àtai
    ngoài

    +Docơđị
    adị
     
    ứng

    2.
    1.2.Tr
    iệuchứngl
    âm sàng:
    +Đaunhói
    trongt
    aihayt
    ứcởt
    ainhưbị
    đútnút
    +Ùt
    ai
     
      
     +Nghekém nhẹki
    ểut
    ruy
    ềnâm
     
      
     +Nói
    cót
    iếngt
    ựvang
     
      
      
      
      
      
      
      Khám :
    +Màngtail
    õm (mấungắnxươngbúanhôl êncao,cánxươngbúanằm
    ngang,
    mấtt
    am gi
    ácsáng)
    ,đôi
    khicósunghuy
    ếtdọctheocánbúa
     
      
      
    +Tr
    ườnnghợpdị
     
     ứngcót
    hểt
    hấymứcnướct
    rongt
    aigi
    ữa
     
      +Nghi
    ệm phápVal
    sal
    va(-)
    2.
    1.3.Ti
    ếnt
    ri
    ển:
    thườngdiễnti
    ếnnhẹ,sauvàingàycóthểtựkhỏi
    ,nhưnghaybịt
    ái
    pháttheonhữngđợtvi
    êm mũihọng.Cóthểt
    hànhvi
    êm mạntí
    nhgây
    sẹov àxơdí
    nhmàngnhĩ.

    2.
    1.4.Đi
    ềut
    rị
    :
    +Thôngv
    òinhĩ
    ,nếucódị
    ứngcót
    hểbơm cor
    ti
    coi
    dev
    àot
    aigi
    ữa
    +Nếucóv
    iêm mũi
    họngnênnhỏmũi
    2.
    2.VI
    ÊM TAIGI
    ỮACẤPMỦ(
    oti
    teai
    guepur
    ulent)

    Bệnhchỉ
    khut
    rúởni
    êm mạct
    aigi
    ữa,
    khôngcót
    ổnt
    hươngxương.

    2.
    2.1.Nguyênnhân:
    +Thườngdov
    iêm mũi
    họng,
    viêm ami
    dan,
    viêm V.
    A.,
    viêm xoang

     
    +Saucácbệnhnhi
    ễm t
    rùngl
    ây:
    nhưcúm,
    sởi
    ..
    .

     
    +Sauchấnt
    hương:
    doápl
    ực,
    dohỏakhí
    gâyt
    hủngmàngnhĩ
    ..
    .
     
      
      
      
      
     +Nguy
    ênnhânkháccóthểgặpnhư:nhétbấcmũisauđểquál âu,xìmũi
    khôngđúngcách,dokhốiuởvòm mũihọng,
    thoáihóađuôicuốndướil
    àm tắc

    304
    v
    òiEust
    asche
    2.
    2.2.Tr
    iệuchứngl
    âm sàng:gồm haigi
    aiđoạn:

     a.Gi
    aiđoạnđầu:

     
      
      
      Tri
    ệuchứngchủy ếul
    àviêm mũihọng:bệnhnhâncóthểsốtnhẹhaysốt
    cao,đauráthọng,chảymũi
    ,ngạtmũi,ho.cóthểđautainhi
    ềuhoặcít
    ,cóthể
    cóùt ai
    .Khám:màngnhĩsunghuyết
    .

     b.
    Giai
    đoạnt
    oànphát
    ;

     
      Thờikỳchưavởmũ:
    Toànt
    hân:

    +Sốtcao39-40C,
    thểt
    rạngmệtmỏi
    ,nhi
    ểm t
    rùng,
    ởtr
    ẻnhỏcót
    hểcócogi
    ật

    +Cót
    hểcór
    ốil
    oạnt
    iêuhóa,
    nhấtl
    àởhài
    nhi
    vàt
    rẻnhỏ

    Cơnăng:
     

    +Đaudữdội
    trongt
    ai,
    đaubầnbậtt
    heonhị
    pmạch,
    đaul
    annửađầu.
      

    +Nghekém ki
    ểut
    ruy
    ềnâm
     
      
      
      
      
      
      
      
     
     +Cót
    hểcóùt
    ait
    iếngt
    rầm
     Thựct
    hể:
     

    +Ấnv
    ùngnắpt
    aiv
    àsaut
    aicót
    hểcóphảnứngđau

     
    +Màngnhĩdàyhoặcđỏrựclên,mấthếtcácmốcgi
    ảiphẩu(t
    am gi
    ácsáng,
    cánbúa)
    ,đôil
    úcmàngnhĩphồngvàcóchổsángbệch(mũ),
    cóthểcóhì
    nhvú
    bò.

    Thời
    kỳv
    ởmũ:

     
      
    Cót hểdochí
    chr
    ạchhaytựvỡmủ.Cáctri
    ệuchứnggiảm nhanh:hếtsốt
    ,
    hếtỉachảy,
    đỡđaut
    ai,
    bớtùt
    ai,
    cót
    hểcònnghekém nhẹ.

     Khám t
    hấycómủchảyr
    aốngt
    aingoaìv
    àthủngnhĩ

    Nếulỗthủngnhỏkhôngđủdẫnl
    ưucáct
    ri
    ệuchứngcót
    hểcònt
    ồnt
    ại,
    cần
    chí
    chrộngthêm.

    2.
    2.3.Ti
    ếnt
    ri
    ểnvàbi
    ếnchứng:
     
       Nếuđượcđi
    ềut
    rịv
    àtheodõit
    ốt,
    chí
    chr
    ạchkị
    pthời
    ,bệnhcót
    hểkhỏit
    rong

    305
    v
    òngí
    ttuần:
    mủl
    oãngdầnv
    àkhô,
    màngnhĩl
    i
    ềnl
    ại,
    khôngcódi
    chứng.

     
      
      Nếukhôngđượcđi ềut
    rịv
    àtheodõikhôngđúngcót hểđưađếncácbiến
    chứng:v
    iêm taigi
    ữamạnt í
    nhmủ,vi
    êm taixươngchủm cấp,hoặccácbi
    ến
    chứngnộisọnhư:vi
    êm màngnão,
    ápxenão,li
    ệtmặt,nguyhi
    ểm tí
    nhmạng.

    2.
    2.4.Đi
    ềut
    rị
    :
    Gi
    aiđoạnđầu:chủyếuđiềutrịvi
    êm mũihọng:nhỏmũibằngcáct
    huốcsát
    t
    rùng,súchọngbằngcácdungdị chkiềm,nếucósốtcaovàảnhhưởngtoàn
    t
    hâncót hểuốnghoặcti
    êm khángsinh.

    Gi
    aiđoạnt
    oànphát
    :

    +Phảichí
    chrạchmàngnhĩkịpthờivàđúngcách(kị
    pt hời:khicó
    mũđọngvàkhimàngnhĩphồng,đúngcách:chí
    chrạchở1/4saudưới ),sau
    khi
    chí
    chr
    ạchcầnđặtbấcdẫnlưumủv àtheodõichođếnkhi
    vếtchíchliền.

    +Nếut ựvỡmủ:nênlàm t
    huốctai,cầnbảođảm hainguyêntắc 
    dẫn
    l
    ưutốt
    :nếul ồthũngnhỏquáphảichíchthêm,nếulỗthủngliềnsớm quámà
    màngnhĩcòncăngthìphải
    chíchl
    ại,r
    ửataitốt:l
    àm t
    huốctaiướtvànhỏthuốc
    đi
    ềutr
    ịtạichỗ.

    2.
    2.5.Phòngbệnh:
    -Gi
    ảiquy
    ếtt
    ốtv
    iêm mũi
    họng,
    nạoV.
    A.khi
    cóchỉđị
    nh.

    -Nhỏmũi
    trongcácbệnhnhi
    ễm t
    rùngl
    ây.

    -Điềut
    rịvàt
    heodõit
    ốtVTGcấpt
    ính,
    khôngđểt
    rởt
    hànhmạnt
    ínhv
    àgâycác
    bi
    ếnchứng.

    I
    II
    .VI
    ÊM TAIGI
    ỮAMẠNTÍ
    NH

    Gồm VTGmạnt ínhmũnhầyv àVTGmạnt í


    nhmủmãn.Hait hểnàykhác
    nhauvềnguyênnhân,tổnthươnggi
    ảiphẩubệnh,t
    ri
    ệuchứngl
    âm sàng,bi
    ến
    chứng,
    điềut
    rịvàt
    iênlượng.

     
      
      

      VTGmạnt
    ínhmủnhầy VTGmạnt
    ínhmủmãn

    Nguy
    ênnhân Thường do v i
    êm V.
    A., Do VTG cấp đi ều tr
    ị
    vi
    êm mũihọng không đúng, VTG sau
    sởi,
    VTG sau chấn
    thương,
    dovikhuẩnmạnh

    306
    Tổnt
    hươngGPB Chỉtổnthươngni
    êm mạc Tổthươngcảni
    êm mạc
    hòm nhĩ,không có tổ vàx
    ương
    thươngxương

    Tri
    ệu chứng l
    âm Chảymủt aitừngđợt,phụ Thườngchảymũt aikéo
    sàng thuộcvi
    êm V.A. ,mủchảy dài ,mũđặcxanht hối,có
    ra nhầy-
    dính-không thối thể có chol est
    eatome,
    (nếu có mùil à do mủ nghekém t ruy
    ềnâm ngày
    đọng),í
    tkhiảnh hưởng càngt ăng,cóthểđauâm
    sứcnghe ỉtr
    ongđầuhaynặngđầu

    Lỗthủngt
    hườngnhỏ,sắc Lỗthủngthườngr
    ộng,bờ
    cạnh,
    ở1/4tr
    ướcdưới nham nhỡ

    Đi
    ềut
    rị Giảiquyếtnguy ên nhân: Nếuđi
    ềutrịnộikhôngđỡ
    nạoV. A,v
    iêm mũihọng, t hìcần gi
    ảiquy ếtngoại
    l
    àm thuốctai
    ,theodõitốt khoa

    Ti
    ênl
    ượng Thường t
    ốt,ít gây các Ítkhibệnht
    ựkhỏi,
    thường
    bi
    ếnchứngnguyhiểm kéo dàigây giảm sức
    nghev àcó thểgâycác
    biếnchứngnặng

    I
    V.PHÒNGBỆNH:

    1. 
      
     Đi
    ềutrịđúngv àkịpthời
    ,theodõit
    ốtcácVTGcấp,nhấtl
    àsau
    cácbệnhnhiễm t
    rùnglây

    2. 
      
     Khibịmạntínht
    hìphảiđi
    ềut
    rịt
    íchcực&t
    heodõisátđểt
    ránh
    cácbiếnchứng,
    bảotồnsứcnghe.

    3.  
      Chăm sóct
    ốtv
    àđúngkhibịv
    iêm mũihọng,nạoVAkhicóchỉ
    đị
    nhđểt
    ránhVTG

    4.
      
      Hướngdẫnvàt
    uyênt
    ruy
    ềnv
    ớicácbàmẹbi
    ếtchăm sócv
    àvệ
    si
    nht
    ai-mũihọngchotr
    ẻ.

    307
    VI
    ÊM PHẾQUẢNPHỔI
    PGS.
    TS.ĐàoMi
    nhTuấn
    Mụct
    iêu
    1. Nêuđượcnguyênnhân,yếut
    ốthuậnl
    ợigâybệnhvi
    êm phếquảnphổit
    rẻ
    em.
    2. Trì
    nhbàyđượct
    ri
    ệuchứngl
    âm sàng,cậnl
    âm sàng,chẩnđoán,t
    iếnt
    ri
    ển
    củabệnh.
    3. Trì
    nhbàynguyênt
    ắcđi
    ềut
    rịvàphươngphápphòngbệnhvi
    êm phếquản
    phổit
    rẻem.
    Nộ
    idung
    Vi
    êm phếquảnphổil
    àbệnhcótỷlệmắcbệnhvàtửv ongcaonhấtởt
    rẻ
    em,nhấtlàởlứatuổinhỏ,ởcácnướcđangpháttri
    ển.Chẩnđoánv àxửtr
    í
    đúngsẽhạnchếđượctiếntr
    iểnnặngv
    àtửvongcủabệnhlýnày.
    I
    .NGUYÊNNHÂN
    Cácnguy
    ênnhânchủy
    ếugâyv
    iêm phếquảnphổi
    trẻem :
    1.
    1.Vi
    rus:
    Chi
    ếm 70%cáctr
    ườnghợpgâyvi
    êm phếquảnphổi
    .Cácloạivi
    rushay
    gặpl
    àhợpbàohôhấp,
    vir
    uscúm,ácúm,
    Adenovir
    us,Cy
    tomegal
    ov i
    rus..
    .
    1.
    2.Vikhuẩn:
    Hailoạivikhuẩnhaygặpl àphếcầu(Strept
    ococcus-
    pneumoniae)v
    à
    Hemophil
    usinf
    luenzae.Mộtsốv
    ikhuẩnkhácgâybệnhnữal àtụcầu,
    li
    êncầu,
    E.
    col
    i
    ,Klebsi
    ell
    apneumoniae,mycopl
    asmav.
    v..
    .
    1.
    3.Cácv
    isi
    nhv
    ậtkhác:
    Baogồm nấm,
    Pneumocy
    sti
    ccar
    rni
    ,kýsi
    nht
    rùngv
    .v.
    ..
    I
    I.CÁCYẾUTỐTHUẬNLỢI
    Nhữngtrẻem cócácyếut
    ốsauđâydễmắcbệnhv
    iêm phếquảnphổi
    ,
    bệnhdễtiếnt
    ri
    ểnnặngvànguycơtửv
    ongcao:
    -Tr
    ẻnhỏdưới
    1tuổi
    ,đặcbi
    ệtt
    rẻsơsi
    nh
    -Tr
    ẻđẻnon,
    đẻt
    hiếucân(
    suydi
    nhdưỡngbàot
    hai
    )
    -Khôngcósữamẹ
    -Tr
    ẻbịmắccácbệnhbẩm si
    nhnhư:Ti
    m bẩm si
    nh,
    dịdạngbộmáyhô
    hấp,
    suygiảm mi
    ễndị
    chbẩm si
    nhv.
    v..
    .

    308
    -Điềuki
    ệnnuôidưỡngt
    hiếut
    hốn,
    môit
    rườngsốngônhi
    ễm,
    thayđổikhí
    hậuv
    .v.
    ..
    -Yếut
    ốcơđị
    adị
    ứng,
    tăngmẫncảm đườngt
    hởv
    .v.
    ..
    I
    II
    .TRI
    ỆUCHỨNGLÂM SÀNG
    3.
    1.Bi
    ểuhi
    ệnt
    oànt
    hân:
    Tì
    nhtr
    ạngnhi
    ễm tr
    ùng:Sốt,cót
    hểsốtnhẹhoặchạnhi
    ệtđộ(
    ởtr
    ẻsơ
    si
    nh,
    đẻnon)
    ,mệtmỏi,
    quấykhóc,
    bỏbú,ănkém.
    3.
    2.Bi
    ểuhi
    ệnhôhấp:
    -Hokhanhoặchoxuấtt
    iếtcóđờm r
    ãi
    -Ngạtmũi
    hoặcchảynướcmũi
    -Nhịpt
    hởnhanh(>60lần/
    phútởt r
    ẻ<2t háng,>50lần/
    phútởtrẻt
    ừ2-
    12tháng,>40lần/
    phútởtr
    ẻtừ1-5tuổi
    ).Trườnghợpnặngcóthểrốil
    oạnnhị
    p
    thở,
    thởkhôngđềuhoặcthởchậm,cócơnngừngt hởngắn.
    -Khót
    hởv ớibi
    ểuhi
    ệnr
    útl
    õm l
    ồngngực,
    cokéocáccơhôhấp,
    tímt
    ái,
    v
    ậtv
    ãhoặclibì
    .
    -Thăm khám thựcthể:Nghet hấycót i
    ếngranbệnhl ýnhưranrí
    t,r
    an
    ngáy,ranẩm tonhỏhạtv.v.
    ..ởhaiphổi.Đôikhipháthi
    ệnt ì
    nhtr
    ạngứkhí(gõ
    vang),thôngkhít
    ắcnghẽndođờm r ãi
    ,cothắtphếquản, hoặctr
    àndịchmàng
    phổi.
    3.
    3.Bi
    ểuhi
    ệnởcáccơquankhác:
    -Ti
    m mạch:Thườngmạchnhanh,cóthểbiểuhi
    ệnsuytim nếuv
    iêm
    phếquảnphổi
    nặng(
    ganto,đái
    ít,
    nhị
    pti
    m nhanh,
    diệnt
    imtov.
    v..
    .)
    -Ti
    êuhóa:Tr
    ẻhaycór
    ốil
    oạnt
    iêuhóanhưỉ
    alỏngchướngbụng,nôn
    chớ.
    -Thầnki
    nh:
    Trẻkí
    cht
    hích,
    quấykhóchoặcl
    ibì
    .
    -Nếut
    rẻnặng,
    khót
    hởcót
    hểbi
    ểuhi
    ệnv
    ậtv
    ã,hoặcl
    ibìdot
    hiếuôxykết
    hợp.
    I
    V.TRI
    ỆUCHỨNGCẬNLÂM SÀNG
    4.
    1.X-
    quangphổi:
    Hì
    nhảnhtổnt hươngphổit
    rênX-
    quangt
    hườngđadạng,t
    uynhi
    ênhay
    gặpcáchìnht
    háisau:
    -Đám mờt
    hâm nhi
    ễm nhumôt
    ậpt
    runghayr
    ảir
    ác,
    1hay2bênphổi
    .
    -Đám t
    hâm nhi
    ễm cót
    hểkhut
    rúởmộtv
    ùng,mộtt
    hùyhayphânt
    hùy

    309
    phổi
    .Đôi
    khi
    cóxenkẽứkhí
    ,tr
    àndị
    chmàngphổi
    ,xẹpphổi
    kếthợp.
    4.
    2.Xétnghi
    ệm máungoạiv
    i:
    -Thườngcósốl
    ượngbạchcầut
    ăngcao,t
    ỷlệbạchcầuđanhânt
    rung
    t
    ínhcao.
    -Khímáubi
    ếnđổikhicósuyhôhấp.Haycóbi
    ểuhi
    ệnPaO2gi
    ảm,
    PaCO2
    t
    ăng,
    pHgi ảm,
    SaO2t
    hấpv.v
    ...
    -CRPt
    ăng(
    dov
    ikhuẩn)
    4.
    3.Xétnghi
    ệm t
    ìm nguy
    ênnhân
    -Bệnhphẩm t
    hườnglàdị
    chtỵhầu,
    dịchnộikhíquản,
    dịchr
    ửaphếquản
    phếnang,đờm vàmáu,dị
    chdạdày
    .
    -Soi
    tươi
    ,nhuộm gr
    am,
    nuôi
    cấyphânl
    ậpv
    ikhuẩn
    -Dùngcáckỹt
    huậtPCRđểt
    ìmv
    irus
    V.CHẨNĐOÁN
    5.
    1.Chẩnđoánxácđị
    nh
    -Dựav àocáct r
    iệuchứngl âm sàng:Hộichứngnhiễm t
    rùnggồm sốt
    ,
    ảnhhưởngt oànthân,biểuhiệnvềhôhấp:Ho( khanhoặccóđờm) ,nhị
    pthở
    nhanhhoặckhôngđều( t
    hởchậm,ngừngt hở)
    .Nếuv i
    êm phổinặngcódấu
    hi
    ệurútlõm l
    ồngngực, tí
    mt ái
    ,vậtvã.
    Phổicór
    anbệnhl
    ýnhưr
    anr
    ít
    ,ranngáy
    ,ranẩm t
    ohoặcnhỏhạt
    ,thông
    khít
    ắcnghẽn.
    *Dựav
    àocácdấuhi
    ệucậnl
    âm sàng:
    -X-
    quang:
    Hìnhảnhđám mờt
    hâm nhi
    ễm,
    đahì
    nht
    hái
    -Xétnghi
    ệm máungoại
    vicóbi
    ểuhi
    ệnnhi
    ễm t
    rùng
    5.
    2.Chẩnđoánnguy
    ênnhân
    -Dựavàoxétnghi
    ệm nuôicấy
    ,phânl
    ậpv
    ikhuẩnhoặct
    ìmv
    irusbằngkỹ
    t
    huậtEl
    i
    sahoặcPCR.
    -Bệnhphẩm t
    ừdị
    chkhíphếquản,
    máu,
    đờm
    -Thời
    điểm l
    ấybệnhphẩm cógi
    átr
    ịkhi
    bệnhnhânmới
    nhậpv
    iện.
    VI
    .TI
    ẾNTRI
    ỂNBỆNH
    -Khiđượcchẩnđoán,điềutr
    ịsớm,đúngphácđồ:Cácbiểuhi
    ệnlâm
    sàngnhưho,sốt ,khóthởthuyêngiảm dầnsau1-
    2ngày.Tr
    ẻt r
    ởlạibình
    thườngsau5-7ngàyđi
    ềutr
    ị.

    310
    -Trườnghợpv i
    êm phếquảnphổiởt r
    ẻsơsinhhoặccóy ếutốnguycơ
    nặng(l
    iênquanđếny ếut
    ốt huậnl
    ợi)
    ,hoặcdocănnguyênvikhuẩncóđộclực
    cao(vikhuẩngram âm,vikhuẩnbệnhviện)
    ,bệnhthườngdi
    ễnbiếnnặng,dễ
    cóbiếnchứngsuyhôhấp,t ímtái
    ,sốtcao,ti
    ếntr
    iểnnặngl
    ênhoặcdaidẳng,
    dễgâytửv ong.
    VI
    I.ĐI
    ỀUTRỊ
    7.
    1.Bướcđầucầnphânl
    oạiđánhgiáđúngmộtt
    rẻbịv
    iêm phếquảnphổi
    dựat
    heokhuy
    ếncáocủaTổchứcytếthếgi
    ới

    Dấuhi
    ệul
    âm sàng Đánhgi
    á Hướngdẫnxửt
    rí

    -Tí
    mtái Vi
    êm phổi
    rấtnặng -Chokhángsi
    nh

    -Khônguốngđược -Thởôxy

    -Đi
    ềut
    rịhỗt
    rợ

    -Nằm bệnhv
    iện

    -Rútl
    õm l
    ồngngực Vi
    êm phổi
    nặng -Chokhángsi
    nh

    -Thởnhanh -Thởôxy

    -Đi
    ềut
    rịhỗt
    rợ

    -Nằm bệnhv
    iện

    -Thởnhanh Vi
    êm phổi -Dùngkhángsi
    nh

    (
    KhôngRLLN) -Điềut
    rịt
    ri
    ệuchứng(
    Sốt
    ,gi
    ảm
    ho)

    -Theodõi
    thườngxuy
    ên

    -Chăm sóct
    ạinhà

    -Ho Khôngv
    iêm phổi -Khôngdùngkhángsi
    nh

    -Khôngt
    hởnhanh -Đi
    ềut
    rịt
    ri
    ệuchứng

    -KhôngRLLN -Chăm sóct


    ạinhà
    Ri
    êngtrẻ<2t
    hángnếucót
    hởnhanh(
    viêm phổi
    )phảichov
    àođi
    ềut
    rị
    t
    ạibệnhviện.

    311
    7.
    2.Nguy
    ênt
    ắcđi
    ềut
    rị
    -Chốngnhi
    ễm khuẩn
    -Chốngsuyhôhấp
    -Đi
    ềut
    rịcácr
    ốil
    oạnkhác
    -Đi
    ềut
    rịbi
    ếnchứng(
    nếucó)
    *Chốngnhi
    ễm khuẩn:
    -Vi
    êm phổi
    nhẹ:
    Uốnghoặct
    iêm khángsi
    nh:
    lựachọnmộtl
    oại
    sau:
    +Amoxi
    xi
    li
    n:40-60mg/
    kg/
    24h-chi
    a3l
    ần/
    ngày
    +Cot
    ri
    moxazol
    (Sul
    famet
    oxazol
    /Tr
    imet
    hopr
    im):
    30mg/
    kg/
    24h-uốngchi
    a2l
    ần/
    ngày
    +Benzy
    lpeni
    cil
    l
    in:
    100.
    000đv
    -200.
    000đv
    /kg/
    ngày
    Chi
    a2l
    ần-t
    iêm bắphoặct
    ĩnhmạchchậm
    -Viêm phổinặng:Tùytheomứcđộ&phânl
    oạinguy
    ênnhânv
    ikhuẩnt
    ìm
    được,đi
    ềutrịt
    heokhángsi
    nhđồ.
    Cót
    hểl
    ựachọn:
    +Ampi
    xi
    ll
    i
    n:50mg-
    100mg/
    kg/
    24ht
    iêm t
    ĩnhmạchchậm chi
    a2l
    ần.
    +Cót
    hểphối
    hợpv
    ớiAmi
    kaci
    n:15mg/
    kg/
    24ht
    iêm bắp1l
    ần/
    ngày
    +Augment
    in:
    100mg/
    kg/
    12ht
    iêm t
    ĩnhmạchchậm chi
    a2l
    ần
    +Hoặcnhóm cephal
    ospor
    in(t
    hếhệI I-thídụZinacef50-70mg/kg/
    24h),
    hoặc thế hệ I
    IInhư Cefot
    axi
    m,Cef tr
    iazon,Ceftazidi
    m ( l
    i
    ều trung bì
    nh
    100mg/ kg/
    24h-ti
    êm t
    ĩnhmạchchậm chi
    a2l ần).
    -Tr
    ườnghợpnghi
    ngờhoặcchắcchắndot
    ụcầu:
    lựachọn1l
    oại
    sau:
    +Cl
    oxaxi
    l
    in:
    100-
    200mg/
    kg/
    24ht
    iêm t
    ĩnhmạchchậm chi
    a2l
    ần/
    ngày
    +Br
    ist
    open:
    100mg/
    kg/
    24ht
    iêm t
    ĩnhmạchchậm chi
    a2l
    ần/
    ngày
    +Vancomyci
    n:30-50mg/
    kg/
    24h:Tr
    uyềnt
    ĩnhmạchchậm t
    rong30
    phútchi
    a3lần/
    ngày
    *Chốngsuyhôhấp:
    -Nằm phòngcấpcứu,
    theodõi
    sátmạch,
    nhị
    pthở,
    SaO2,
    PaO2,
    PaCO2.
    -Đểt
    ưthếbệnhnhânt
    hôngt
    hoángđườngt
    hở.
    -Thởôxykhi
    cókhót
    hở,
    tímt
    ái
    -Chỉt
    ruy
    ềndị
    chkhit
    hấysốtcao,đờm r
    ãiquánhđặc.Lưuýl
    i
    ềul
    ượng

    312
    dị
    cht r
    uyền20ml
    -30ml
    /kg/
    24h,
    tốcđộchậm,
    theodõit
    ránht
    ìnht
    rạngsuyt
    im,
    ứdịch.
    -Trườnghợpbi
    ếnchứngnặngcócơnngừngt
    hởphảiđặtnộikhíquản,
    bópbóng,hôhấphỗt
    rợ.
    *Đi
    ềut
    rịcácr
    ốil
    oạnkhác:
    -Đi
    ềutrịsuyt
    im nếucó(t
    hườngởtrẻv
    iêm phổinặng)bằngl
    ợit
    iểul
    asi
    c
    0,
    5-1mg/kg/
    24hhoặcDi goxi
    n0,
    02g/kg/
    24hchi
    a3l ần(uống).
    -Đi
    ềuchỉnhrốil
    oạnđiệngiải(
    nếucó)dựav àođiệngi
    ảiđồ,nhấtl
    àở
    bệnhnhânănkém hoặcnôn,
    rốil
    oạntiêuhóakèm t
    heo.
    -Hạsốt
    ,gi
    ảm ho,
    chốngnônv
    .v.
    ..
    -Chăm sóc,
    vệsi
    nh,
    đảm bảochếđộdi
    nhdưỡngđầyđủCal
    ori
    e.
    VI
    II
    .PHÒNGBỆNH
    -Chăm sóc,bảovệsứckhỏebàmẹkhicót
    hai
    ,hạnchết
    aibi
    ếnsản
    khoa:
    đẻnon,đẻngạt,
    nhi
    ễm t
    rùngsauđẻv
    .v.
    ..
    -Vệsi
    nhmôi
    trường,
    chăm sóc,
    nuôi
    dưỡngt
    rẻt
    ốt
    -Chot
    rẻbúmẹ
    -Thựchi
    ệnt
    iêm chủngđầyđủt
    heol
    ị
    chquyđị
    nh.
    -Tránhti
    ếpxúcnguồnbệnhnhưti
    ếpx
    úcv
    ớingườibệnhhôhấp,
    trạit
    rẻ,
    t
    rườnghọc,t
    ậpthểkhi
    cóbệnhlýhôhấp.
    -Pháthi
    ệnkị
    pthời
    cácbi
    ểuhi
    ệnnhi
    ễm t
    rùnghôhấpcấpt
    ính.

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO

    1.Hướngdẫnchẩnđoán,đi
    ềut
    rịbệnht
    rẻem.Bệnhv
    iệnNhi
    Trungương.
    NhàxuấtbảnYhọc-2003-Tr
    .102-106.
    2.Viêm phếquảnphổi-Bàigi
    ảngNhikhoat
    ậpI
    .NhàxuấtbảnYhọc-
    2003-Trang302-307.
    3.PeterD.phel
    an,Ant
    honyHinsky
    ,Coli
    nF.Rober
    tson;Cl
    ini
    calpatter
    ns
    ofacuterespi
    rator
    yinfect
    ions-Respir
    ator
    yil
    lnessi
    n chil
    dren.Blackwell
    th
    Sci
    ent
    if
    icPubli
    cati
    on-4 editi
    on-p52-88.
    CÂUHỎILƯỢNGGI
    Á
    Câut
    ựluận:30phút

    313
    1.Tr
    ìnhbàyt
    ri
    ệuchứngl
    âm sàngcủabệnhv
    iêm phếquảnphổi
    .
    2.Tr
    ìnhbàyphươngphápđi
    ềut
    rịbệnhv
    iêm phếquảnphổi
    trẻem.
    Câuhỏit
    rắcnghi
    ệm :
    1.Nguy
    ênnhânchủy
    ếuhaygặpgâyv
    iêm phếquảnphổi
    là:
    a.Vi
    khuẩngr
    am âm
    b.Vi
    khuẩngr
    am dương
    c.Vi
    rus
    d.Nấm
    e.Gi
    unđũa
    2.Nhữngyếutốnàosauđâyl
    àyếut
    ốthuậnl
    ợicủat
    rẻdễmắcbệnh
    v
    iêm phếquảnphổi
    .
    a.Tr
    ẻ>1t
    uổi
    b.Sơsi
    nh
    c.Đẻnon
    d.Cânnặngsauđẻ>2500g
    e.Ti
    m bẩm si
    nh
    f
    .Đượcbúmẹngaysauđẻ
    f
    .Cócơđị
    adị
    ứng,
    tăngmẫnđườngt
    hở
    3.Tr
    iệuchứngl
    âm sàngchủy
    ếucủav
    iêm phếquảnphổi
    trẻem
    a.Bi
    ểuhi
    ệnt
    oànt
    hân:
    -
    -
    b.Bi
    ểuhi
    ệnhôhấp:
    -
    -
    -
    -
    -

    c.Bi
    ểuhi
    ệnởcơquankhác:

    314
    -
    -
    -
    -
    4.Cácbi
    ểuhi
    ệncậnl
    âm sàngcủav
    iêm phếquảnphổi
    trẻem l
    àgì?
    a.X-
    quangphổi
    :
    -
    -
    b.Xétnghi
    ệm máungoại
    vi
    -
    -
    -
    c.Xétnghi
    ệm t
    ìm nguy
    ênnhân:
    -
    -
    5.Nhữngdấuhiệulâm sàngnàosauđâydùngđểđánhgi
    áphânl
    oại
    mứcđộnặngcủabệnhviêm phổi
    trẻem
    -Tí
    mtái
    -Khônguốngđược
    -Sốt
    -Nhị
    pthởnhanh
    -Ho
    -Rútl
    õm l
    ồngngực
    -Nônchớ
    6.Nêu4nguy
    ênt
    ắcđi
    ềut
    rịv
    iêm phếquảnphổi
    trẻem
    -
    -
    -
    7.
    Kểt
    ên5l
    oại
    khángsi
    nhđi
    ềut
    rịv
    iêm phếquảnphổi
    nặngđượcl
    ựachọn
    l
    àgì
    ?

    315
    -
    -
    -

    316
    HENPHẾQUẢNTRẺEM
    TS.LêMi
    nhHương
    Mụct
    iêu
    1. Nêu nguyênnhân,cơchếbệnhsi
    nhcủahenphếquản,cácyếut
    ốnguy
    cơgâycơnhencấp.
    2. Tr
    ìnhbàyt
    ri
    ệuchứngl
    âm sàng,cậnl
    âm sàng,t
    iêuchuẩnchẩnđoán
    henphếquảncủat
    rẻem t
    heol
    ứat
    uổi(
    dưới5t
    uổivàt
    rên5t
    uổi
    )
    3. Tr
    ìnhbày cáchđi
    ềut
    rịhenphếquản:sửl
    ýcơnhencấpvàđi
    ềut
    rịdự
    phònghen.
    4. Tr
    ìnhbàycácht
    ưvấnchobệnhnhânvàgi
    ađì
    nhbệnhnhânhencách
    chăm sóc,
    điềut
    rịvàphòngt
    ránhbệnhnhânt
    ạinhà
    Nộ
    idung
    Henphếquản( HPQ)làtìnhtr
    ạngv i
    êm mạntí
    nhđườngt hởvớit
    ầnxuất
    mắcngàycàngt ăngt rêntoànthếgiới
    trong.Tại
    Việtnam,tỷl
    ệHPQchi ếm
    khoảng5%ởngười lớnv à10%ởt rẻem.Henphếquảnl ànguyênnhânkhi
    ến
    tr
    ẻphảinghỉhọc,nghỉl àm vàảnhhưởngđếnsứckhoẻ, sựpháttr
    iểncủatr
    ẻ.
    Cơnhenáct í
    nhcót hểgâyt ửvong.
    I
    .NGUYÊNNHÂN,
    CƠCHẾBỆNHSI
    NHVÀCÁCYẾUTỐNGUYCƠ
    1.
    1.Nguy
    ênnhân
     Yếutốditr
    uyền(genet
    ic)
    :60%HPQcóy ếutốdit
    ruy
    ềntừchamẹ.Cáchệ
    HLAliênquanđếnditruyềncủaHPQlàHLADRB1,DRB3,DRB5vàDP1.
    Nhi
    ễm sắcthể(NST)số5đi ềuhoàt
    ổnghợpIgEt
    oànphần.
     Yếut
    ốmôi
    trường:
    khôngkhíl
    ạnh,
    bụi
    ,khói
    ,cácchấtônhi
    ễm khôngkhí
     Yếutốdịnguy
    ên:phấnhoa,l
    ôngsúcv
    ật,bụinhà,bọnhà,dịnguy
    ênt
    hức
    ăn.
     Yếutốvi
    êm nhi
    ễm:tr
    ên80%cơnhencấpởt
    rẻem donhi
    ễm t
    rùng(
    vir
    ut,
    vi
    khuẩn,
    my copl
    asma,chl
    amy
    dia.
    ..
    .)
    .
     Thuốcv
    àhóachất
    :Aspi
    ri
    n,sul
    fami
    d,peni
    cil
    l
    in.
    ..
    1.
    2.Cơchếbệnhsi
    nh
    CơchếcủaHPQr ấtđadạngvàphứctạp,phối
    hợptácđộnglẫnnhau.
    Cósựt ư¬ơngtácgi
    ữacácy ếutốmôitrườngvàyếutốcơđị
    alàm bệnhhen
    hì
    nhthànhv àduytr
    ì.Cónhiềugi
    ảthuyếtvềcơchếbệnhsi
    nhcủaHPQ,

    317
    nhưngđasốt
    ácgi
    ảđãcôngnhận3cơchếsau:

     Vi
    êm mãnt
    ínhđư¬ờngt
    hở
     Cot
    hắtphếquản
     Tăngt
    ínhphảnứngcủađườngt
    hởv
    ớicáct
    ácnhânkí
    cht
    hích
    Hi
    ệnt ượngviêm dầndầnlàm thayđổihìnhtháitổchứcgiải
    phẫubệnh
    phếquản:Thâm nhiễm tếbàovi
    êm (dưỡngbào, tếbàolymphoT,bạchcầuái
    toanvàcáct ếbàokhác)vàothànhphếquản; Phùnềmôkẽ, t
    hâm nhi
    ễm bạch
    cầuáitoan;Pháhuỷbi ểumôphếquảnv àlàm dàylớpdướimàngđáy;Tăngsố
    l
    ượngt ếbàot i
    ếtnhầyvàphìđạicáctuyếndưới ni
    êm mạc;Phìđạivàt
    ăngsinh
    tếbàocơt rơnphếquản;Giãnmạch; Nútnhầytronglòngphếquản.

    1.
    3.Cácy
    ếut
    ốnguycơcủabệnhhen
    Tuổi:80-
    90%sốt r
    ẻem HPQxuấthi
    ệntri
    ệuchứnghent
    rước5t
    uổi
    .HPQ
    cóthểkhỏihoặcgi
    ảm nhẹởt
    uổi
    dậyt
    hì.
    Gi
    ới:cảhaigi
    ới,
    theol
    ứatuổit
    ỷlệmắcHPQởhaigiớicókhácnhau.Trước
    t
    uổidậythìhengặpnhiềuởtr
    ẻtrai
    ,đếnt
    uổit
    hanhni
    ênvàtrưởngthànhtỷ
    l
    ệHPQl àngangnhauở2giới
    .
    Yếutốcơđịaatopy:Nhữngt r
    ẻcócơđịadịứngnhưchàm t
    hểt
    ạng,v
    iêm
    mũidịứng,màyđay,vi
    êm xoangdịứngcót
    ỷlệbịHPQcaohơnnhữngtr
    ẻ
    khôngcócơđịadịứnghoặcbệnhdịứng.
    Yếutốgi ađình:Ti
    ềnsửmắccácbệnhdịứngcủachamẹcóv ait
    ròquan
    tr
    ọngt r
    ongchuẩnđoánhenởt rẻnhỏ.Tronggi
    ađìnhcómẹhoặcbốbị
    HPQt hìnguycơconbịHPQl à25%-30%,nếucảchavàmẹđềubịHPQt hì
    nguycơconbị HPQlà50%-
    60%.
    Yếutốt
    hầnkinh,nộit
    iết
    :Nhữngtrẻhaybịxúcđộngmạnh,tìnhtr
    ạnglo
    l
    ắng,
    sợhãi
    ,suynhược,t
    ăngcảm gi
    ácthườngdễgâykhởi
    phátcơnhen.
    Địadư:Tùytheohoàncảnhđị
    alý,khíhậumôit
    rườngmàt
    ỷlệhencókhác
    nhauởmỗi nước,
    mỗi v
    ùnglụcđị
    a.
    Cácyếutốkhác:Trẻtiềnsửđẻnon,l
    oạnsảnphổi,bệnhhôhấptáidi
    ễn
    nhi
    ềulầnt
    rước2tuổi
    ,tì
    nhtr
    ạngbéophìl
    ànhữngyếutốnguycơgâyHPQ.
    1.
    4.Mộtsốyếutốgâykíchphátcơnhencấp
     Sau nhi
    ễm t r
    ùng đường hô hấp cấp (thường sau nhi
    ễm v ir
    ut,
    mycopl
    asma)
     Saukhit
    iếpxúcvớichấtgâydịứng(
    cácdịnguyênthườnggặp:bụinhà,
    mạtnhà,phấnhoa,t
    hứcăn,khángsi
    nh…)

    318
     Thểhendov ậnđộng
     Thayđổi
    thờiti
    ết
     Khôngrõnguyênnhân

    I
    I.TRI
    ỆUCHỨNGLÂM SÀNG,
    XÉTNGHI
    ỆM,
    CHẨNĐOÁN
    2.
    1.Tr
    iệuchứngl
    âm sàng
    Bi
    ểuhiệnl
    âm sàngcủaHPQđadạng, cóthểcấpt
    ínhhoặct
    ừtừ,thay
    đổit
    heotừngcáthể,t
    ừngthời
    điểm di
    ễnbiếncủabệnh:
    ởt hời
    kỳhenđược
    ki
    ểm soáthoànt
    oànhaykhôngđượckiểm soát
    .
    Tr
    iệuchứngl
    âm sàngđợtbùngphátcủaHPQ
    Trướckhixuấthiệncơnhent
    rẻt
    hườngcómộtsốdấuhi ệubáot
    rướcnhưhắt
    hơi,
    ngứamũi ,chảynướcmũi
    hoặcchánăn,
    nặngngực.
    ..
    Tr
    iệuchứngcơnăng:
    +Ho: lúcđầucót hểhokhan,sauxuấtt
    iếtnhi
    ềuđờm (đờm t
    rắng,
    quánh,
    dính,khókhạc,soikí
    nhhiểnvit
    hấynhiềubạchcầuáitoan)
    ,hodaidẳng,
    thườnghonhi ềuvềđêm vàsáng,nhấtl
    àkhithayđổit
    hờiti
    ết.
    +Khóthở:Đâyl àtriệuchứngcơbảngặpchủy ếutrongcơnhencấp.
    Khóthởchủyếut hìt
    hởr a,cótiếngkhòkhè,còcử.Tr ườnghợpnhẹkhóthởchỉ
    xuấthi
    ệnkhigắngsức, khi ho,
    khikhóc,
    khicười.
    ..Trongcơnhennặngt r
    ẻrất
    khóthở,t
    ímtái,
    ranhiềumồhôi ,khòkhèvàhonhi ều,nóitừngtừ,
    khôngăn
    uốngđược.Trườnghợpcơnhenáct í
    nhcóthểcócácbi ếnchứngnhư:tr
    ànkhí
    màngphổi,t
    rànkhítrungt hất,
    rốil
    oạnnhịpthở,
    ngừngt hở..
    +Nặngngực:Bệnhnhâncócảm gi
    áct
    ứcnghẹtl
    ồngngựchoặcthắtchặt
    ngực.Tri
    ệuchứngnàychủyếuởt
    rẻlớn,
    ởtr
    ẻnhỏhiếm khi
    khai
    thácđược
    tr
    iệuchứngnày.
    Tr
    iệuchứngt
    hựct
    hể
    +Nhìn:Lồngngựccăng,cóhiệntượngkéocơhôhấpphụ, cokéohõm ức,
    hốtrênđòn.Nhữngt r
    ườnghợpHPQkéodài lồngngựccót hểbịbiếndạng
    như hìnhthùng,l
    ồngngựchì
    nh“ứcgà” ,
    cơt hểchậm pháttri
    ển.Trongcơnkhó
    thởnặng,cácdấuhiệukhácl
    iênquanđếnt hiếuoxynhư:tí
    mt ái,v
    ãmồhôi ,nói
    khókhăn,rốiloạnýt
    hức(lol
    ắng,kí
    chthích,l
    i bì
    ).
    +Gõphổi
    :thấyv
    anghơnbì
    nht
    hường,
    vùngđụct
    rướct
    im gi
    ảm.
    +Nghe:ranrí
    t,r
    anngáy,
    tiếngt
    hởkhòkhè.Trườnghợpnặngrìràophế
    nanggiảm,cóthểmất(phổi
    câm)khitắcnghẽnđườngthởrấtnặng.
    +Cácbệnht
    hườngkèm:
    Eczema,
    màyđay
    ,vi
    êm mũi
    dịứng,
    viêm xoangdị

    319
    ứng,
    viêm kếtmạcdị
    ứng,
    dịứngt
    huốc,
    luồngt
    ràongượcdạdàyt
    hựcquản.
    2.
    2. Xétnghi
    ệm
    2.
    2.1.
    Thăm dòchứcnănghôhấpvàcáct
    est
    +Đot hôngkhíphổibằngmáyhôhấpkế:cóvaitròr
    ấtquant
    rọngtr
    ong
    chẩnđoáncũngnhưt heodõivàđánhgi
    áhi
    ệuquảcủađi
    ềutr
    ịdựphòngHPQ,
    giúpchẩnđoánxácđị nh,đánhgi
    ámứcđộnặngcủahen,
    mứcđộtắcnghẽn
    hôhấp,mứcđộr ốiloạnthôngkhí.
    +Testphụchồiphếquản:
    Testdươngtí
    nhkhiFEV1hoặcPEFt ăngí
    tnhất12%saukhihí
    tthuốc
    cường2tácdụngnhanh10-20phút.Tuynhi
    êntestnàycót
    hểâm tí
    nhtrong
    cáctr
    ườnghợphennặngkéodài ,t
    estnàyâm tí
    nhdomấtkhảnăngphụchồi
    đườngthở.
    +Testkí
    cht
    híchphếquản:
    Sửdụnghistami ne,methacholi
    ne,acet
    ylchol
    i
    ne,hoặctestvậnđộng.Đây
    l
    àt estxácđị
    nh“ tăngđápứngphếquản” ,t
    estdươngtí
    nhkhi gi
    ảm FEV1>20%
    sov ớigi
    átrị
    lýthuy ết,t
    iếnhànhkhi chẩnđoánhencònnghi ngờ,cáct
    hôngsố
    thăm dòbằngphếdungkếbì nht hườnghoặcgầnbìnhthường.Tuynhiên,v
    iệc
    ápdụngcáct estnàyt r
    ongnhi khoacònhạnchế.
    +Đol
    ưul
    ượngđỉ
    nh(
    PEF)
    :
    Nghĩ
    đếnHPQkhigiát
    rịđobuổisánggiảmhơn20%sovới
    giát
    rịđobuổi
    chi
    ềuhômtr
    ước.
    Phươngphápnàygi úpchẩnđoánvàt
    heodõiHPQtạicộng
    đồng,
    nếuHPQđượcđiềutr
    ịtốtt
    hìchỉsốPEFtăngl
    ên.
    +Đosứccảnđườngt
    hở:
    Sứccảnđườngt hởl
    àthôngsốtrựcti
    ếpđánhgiámứccohaygiãncủacây
    phếquản,xácđịnhtì
    nht
    rạngrối
    loạnthôngkhít
    ắcnghẽnmộtcáchkhách
    quan,khôngphụthuộcv
    àosựnỗl ựcvàcộngtáccủađốit
    ượng.Vìvậycóý
    nghĩ
    ađểchẩnđoánhenởt r
    ẻnhỏ.
    2.
    2.2.MộtsốXNkhác
    +XQphổi
    :X-quangphổit
    rongcơnhencấpnặngchot hấytì
    nhtr
    ạngphổiquá
    sángdoứkhí
    ,l
    ồngngựccăng,khoangl
    iênsườngiãnrộng,vòmhoànhhạthấp,
    nếubịl
    âucót
    ìnhtr
    ạngkhíphếthũngdogiãnphếnang,tâmphếmãn.
    +Đokhímáuđộngmạch:chỉt
    rongcơnhennặngcógiảm SpO2vàPaO2.
    Trườnghợpkhót
    hởnặng,
    kéodàicóbiểuhiệnt
    ăngPaCO2,r
    ốiloạncânbằng
    toanki
    ềm.Ngoài
    cơnkhímáubìnhthường.

    320
    +Côngthứcmáu:Tăngbạchcầuái
    toant
    rongnhữngt
    rườnghợphencó
    cơđị
    adịứngatopy
    .
    +ĐịnhlượngIgEt
    oànphầnvàIgEđặchi
    ệut
    ronghuy
    ếtt
    hanh:
    tăngsov
    ới
    l
    ứatuổit
    rongnhữngtr
    ườnghợphendịứng.
    +Testlảyda:đâyl
    àphươngphápdùngcácdịnguyênđặchi
    ệuđểxácđịnh
    t
    ìnhtr
    ạngdịứngcủabệnhnhân.Testcóđộnhạycao,
    dễthựchi
    ện,gi
    áthành
    r
    ẻ,kếtquảnhanh.
    2.
    3.ChẩnđoánHPQt
    heoGI
    NA2008
    2.
    3.1.ChẩnđoánHPQởt
    rẻem t
    rên5t
    uổi
    :
    Tr
    iệuchứngl
    âm sàng:
     Ho,khòkhè,t
    iếngr
    ítkhithởra,cáct r
    iệuchứngxuấthi
    ệnt
    áiđit
    áil
    ại,
    t
    hườngnặnghơnvềđêm,làm ngườibệnhthứcgiấc.
     Tr
    iệuchứngxuấthi
    ệnhoặcnặnghơnt
    heomùa.
     Trẻcócơđị adịứng(
    chàm,vi
    êm mũixoangdịứng,dịứngt
    hứcăn,
    dịứng
    thuốc)hoặcti
    ềnsửtr
    onggi
    ađìnhcóngườibịhen.
     Tri
    ệuchứngxuấthi
    ệnhoặcxấuđikhit
    iếpxúcv
    ớidịnguy
    ênhoặcy
    ếut
    ố
    nguycơ
     Cáct
    ri
    ệuchứngđượccải
    thi
    ệnkhi
    sửdụngt
    huốchen.
    Cậnl
    âm sàng:
     Dungt í
    chsống(VC)giảm <80% sovớil
    ýthuyết
    ;FEV1<80% sovớilý
    t
    huyết
    ;ChỉsốGanensl
    er(FEV1/FVC)<80% sovớil
    ýthuyết
    ;TỷlệTif
    feneau
    (
    FEV1/VC)<80%sovớil
    ýthuyết
    .
     Testphụchồiphếquảndươngtí
    nh:FEV1t
    ăngí
    tnhất12%(
    hoặcí
    tnhất
    200ml
    )saukhi
    bệnhnhândùngvent
    oli
    n.
     PEF:
    cải
    thi
    ệní
    tnhất20%sov
    ớit
    rướckhi
    thửt
    huốcgi
    ãnphếquản.
    2.
    3.2.
    ChẩnđoánHPQởt
    rẻdưới5t
    uổi
    :Dựav
    àol
    âm sàngl
    àchí
    nh
    +Tr
    iệuchứngl
    âm sàng:

     Cácđợtkhòkhèt hườngxuyên≥3lần/
    6tháng.
     Hohaykhòkhèkhi v
    ậnđộng.
     Hov ềđêm dùkhôngnhiễm si
    êuvi
    .
     Khòkhèkhôngt hayđổit
    heomùa.
     Tri
    ệuchứngv ẫncònsau3tuổi.
    +Ti
    ềnsử:

    321
    - Giađìnhcóchahoặcmẹbị
    hen
    - Trẻbịcácbệnhdịứng
    +Cậnlâm sàng

    - Testdadươngt
    ínhvớimộtsốdịnguyênhoặcIgEcao
    - Đolưulượngđỉ
    nhởt r
    ẻ4-5tuổivớisựgiám sátcủangườil
    ớn,
    hoặcđo
    sứccảnđườngthở.
    +Đi
    ềutrịt
    hử:

    Dùngcáct
    huốcchốnghen(cor
    ti
    coi
    d,v
    ent
    oli
    ne)t
    hấyt
    rẻcócải
    thi
    ệnkhi
    đi
    ềut
    rịv
    àxấuđikhi
    ngừngthuốc.

    2.
    4.Chẩnđoánmứcđộnặngnhẹcủacơnhencấp

    Nhẹ Nặngv
    ừa Nặng Nguyhiểm
    đếntí
    nh
    mạng

    Khót
    hở Khigắngsức Khigắngsức Khóthởcả Khóthởdữ
    (bú,
    khóc, (bú,
    khóc, khi
    nghỉngơi dội
    hoạtđộng) hoạtđộng)

    Tầnsốt
    hở Bì
    nht
    hường Thởnhanh Thởnhanh Rốiloạnnhị
    p
    thở

    Cokéocơhô Không Cokéocơhô Cokéocơhô Cửđộngngực


    hấp,
    rútl
    õm hấp hấp,
    rútl
    õm bụngđảo
    l
    ồngngực l
    ồngngực ngược

    Nóihoặc Nóiđượccả Ngắtđoạn Từngt


    ừ,khóc Khôngnói
    khóc câu,t
    rẻnhỏ yếu được,không
    khóckéodài khócđược

    Ti
    nht
    hần Tỉ
    nh Tỉ
    nh Kí
    cht
    hích Li
    bì,
    lơmơ

    Ral
    erí
    t,r
    ale Nghethấy Nghethấycả Nghethấycả Khôngnghe
    gáy cuối
    thìthởr
    a t
    hìthởra hait
    hì thấy(
    phổi
    câm)

    Mạch Bì
    nht
    hường Hơi
    nhanh Nhanh Khôngbắt
    đượcmạch
    (đảomạch)

    SaO2 >95% 91-


    05% <90% Rấtgi
    ảm

    322
    FEV1(PEF) >80% 50-
    80% <50% Khôngđo
    ởtrẻl
    ớn được

    2.
    5.Chẩnđoánphânbi ệtHPQv ới:
     Cácbệnhđườnghôhấpt rên-amidalquáphát,vi
    êm xoangmũi
     Loạnsảnphổi ,
    viêm ti
    ểuphếquản
     Cácbệnhphếquảnbẩm si nh,
    nhuyễnkhíquản,nang,mềnsụnTQ
     KhíPQbị épdou, hạch,dịdạngmạchmáuv .v…
     Bệnht r
    ongl òngPQ: u,dịvật
     Luồngt ràongượcdạdày -thựcquản,dòkhíthựcquản
    - Cácnguy ênnhânkhác: cysti
    cfi
    brosis,
    RLchứcnăngl ôngchuy
    ển
    I
    II
    .ĐIỀUTRỊ
    3.
    1.Nguyêntắcđi ềutrị
     Điềutrịcơnhencấp
     Điềutrịdựphòng
    3.
    2.Điềutr
    ịcơnhencấp
    +Điềutr
    ịcơnhennhẹ:( t
    ạiphòngkhám v àtạinhà)

     Ventoli
    nexịtđị nhl
    iều(2-
    6nhát/l ần)quabìnhđệm hoặckhídung
    ventol
    ine0,05-
    ,015mg/kg/l
    ần/4-6h/1lầnt
    rongvòng24-
    36hđánhgiá
    l
    ại.
     Tìmv àđiềutrị
    nguyênnhângâycơnhencấp
    +Đi
    ềutrịcơnhencấpnặngvừa( nhậpviện)

     Khídung v entoli
    ne0,15mg/ kg/20phút1lầnnếutriệuchứngkhôngcải
    thi
    ện( 3lầnt ronggiờđầu)sauđánhgi át
    iếp,nếuđápứngt ốtthìcứ4-
    6h/
    nhắclại 1lầnđếnkhi cắtcơn.
     Prednisolone2mg/ kg/24huống(max60mg) .Nếukhônguốngđượct i
    êm
    methy l
    prednisolonevớili
    ều2mg/ kg/
    24hTM (hoặchydrocort
    isone4mg/kg
    TMC, cót hểnhắcl ạisau6h).
    +Điềutrịcơnhencấpnặng( phòngcấpcứu)

     Khídung0, 5%vent ol
    ineli
    êntụccùngv ớiO2
     Met hyl
    predni
    solone1mg/ kg/6hTM (max50mg) .
     Khí dung t hêm i prat
    ropi
    um 250- 500g/l
    iều/
    4-6h (l
    ưu ý tác dụng
    anchicholi
    ner
    gic).
     SalbutamolTM liềuđầut iên5g/kg/trong10phút,t
    iếpt
    heoduytr
    ìtr
    uyền
    TM v ớil
    i
    ều1-5g/ kg/phút(l
    ưuýhạkal imáu).
     Bùdị chnếucót ì
    nht rạngmấtnước( mấtnướcdot hởnhanh,
    ănuốngkém)

    323
    +Đi
    ềut
    rịcơnhencấpnặngnguyhi
    ểm đếnt
    ínhmạng(
    khoahồi
    sức)

     CânnhắcdùngMgSO425- 40mg/ kg(max1, 2g)truyềnt r


    ong30phút
     Ami nophy l
    l
    ine3-5mg/kg(max500mg)t ruyềnTM t rong1hsauduyt rì1,
    1
    mg/ kg/h( t
    rẻ1-9tuổi)hoặc0, 7mg/kg/h( t
    rẻtrên10t uổi
    ).(l
    ưuýhỏibệnh
    nhânđãdùngt heophyl
    li
    net rướcchưahoặcđị nhlượngt heophyl
    l
    inetr
    ong
    máu) .
     T hởmáyhỗt rợnếut ì
    nhtrạngt r
    ẻkiệtsứchoặckhôngđápứngv ớiđi
    ềutrị
    (SaO2<90%)
     Bùd ịchv àcácđiềutrịr
    ốiloạnkhímáuhoặcđi ệngiải nếucó
    3.3.Điềut rịdựphòngv àcácbướcki ểm soáthen
    Nguy ênt ắcđiềutr
    ị dựphòngt heobậchenv àmứcđộki ểm soáthen.
    3.
    3.1.PhânbậcHPQt
    heomứcđộnặng
    +Phânbậct
    heoNAC2006

    Henngắtquãngkhôngt
    hườngxuy
    ên:
    +Tr
    ên6-
    8tuầnmới
    cómộtđợtbùngphát(
    cơnhencấp)
    +Gi
    ữacácđợtbùngphátt
    rẻhoànt
    oànbì
    nht
    hường.

    Henngắtquãngt
    hườngxuy
    ên:
    +Tr
    ên6-
    8tuầnmới
    cómộtđợtbùngphát(
    cơnhencấp)
    +Cóí
    ttr
    iệuchứnggi
    ữacácđợtbùngphát
    .

    Hendai
    dẳng:

    +Tri
    ệuchứngcót
    ronghầuhếtcácngày
    ,ảnhhưởngt
    ớigi
    ấcngủ
    vàhoạtđộngt
    hểl
    ực

    +Phânbậct
    heoGI
    NA

    324
    3.
    3.2.
    Điềut
    rịdựphòngHPQ
    Li
    ềuI
    CSt
    rongđi
    ềut
    rịdựphòngHPQ

    Thuốc Liềuthấp Liềuvừa Li


    ều
    (g/ngày
    ) (g/ngày
    ) cao(
    g/
    ngày
    )

    Budesoni
    de 100-
    200 >200-
    400 >400

    Fl
    uti
    casone 100-
    200 >200-
    500 >500

    Khihenđượcki
    ểm soát
    ,duyt
    rìl
    iềunhỏnhấtcót
    hể

    +Đi
    ềut
    rịdựphòngchot
    rẻ≤5t
    uổi
    - Henngắtquãngkhôngt hườngxuyênkhôngcầnđiềutr
    ị
    - Henngắtquãngt hườngxuy ên:DựphòngICSliềuthấp≤200mcg/
    ngày
    hoặcantil
    eucot
    ri
    en( LTRA)
    - Henngắtquãngdai dẳng:DựphòngICSli
    ềuthấpkếthợpvới
    LTRA
    +Đi
    ềut
    rịdựphòngHPQchot
    rẻt
    rên5t
    uổi

    325
    326
    I
    V.CÁCHTƯVẤN

    4.1.Tưv ấngi áodụcchobệnhnhânv àgiađì nhhiềuv ềbệnhhenl àbệnhmãn


    tí
    nh.
    4.2.Hướngdẫngi ađì nhcáchsửdụngcácdụngcụđi ềutrịhent ạinhà(bì nhxịt
    địnhliều,
    xịtquabì nhđệm, khídung).
    4.3.Cáchpháthi ệncácy ếut ốgâykí chphátcơnhen
    4.4.Cáchpháthi ệncáct riệuchứngcơnhencấpv àsửl ýcơnhencấpt ại nhà
    4.5.Hướngdẫnt heodõiv ànhậnbi ếtkhicơnhennặng,khinàophảiđưat r
    ẻ
    đếnbácsỹ
    4.6.Cácbi ệnphápphòngt r ánhcácy ếutốgâyhen( vệsinhmôit rường,chếđộ
    ăn,sinhhoạt ,
    hoạtđộngt hểt hao)
    TÀILI ỆUTHAM KHẢO
    1.Nguy ễnNăngAn( 2007) ,Chẩnđoánv àđiềutrịhenởt rẻem theoGI NA
    2006, t
    r.1-23.
    2.BộmônNhi–Tr ườngđạihọcYHàNội( 2003).Bài giảngnhikhoa, tập1,
    NhàxuấtbảnYhọc, tr308–321.
    3.AAAAI( Amer i
    canAcademyofAl lergyAst hma& I mmunol ogy );The
    all
    ergyrepor t
    :Condi ti
    onst hatmayhav eanal l
    ergiccomponent ,v olume
    2;2000; 33-110
    4.Gl obalI nitiati
    ve ForAst hma ( 2006) .GlobalSt r
    ategy f orAst hma
    Managementand Pr evet
    ion.Nat ionalI nsti
    tute ofHeal t
    hy.Nat i
    onal
    Heart,LungandBl oodI nst
    itut
    e.
    5.Gl obalInitiativeForAst hma( 2009) .GlobalStrategyf ortheDi agnosis
    and ManagementAst hmai nChi ldr en5year sandyounger .Medi cal

    327
    Communi
    cationsResour
    ces,
    I 16.
    nc.pp1-
    6.NAC(Nat
    ionalAsthmaCouncilAust
    ral
    ia)( .Ast
    2006) hmaManagement
    Handbook2006.

    328
    SUYHÔHẤPCẤPỞTRẺEM
    TS.NguyễnThịDi
    ệuThúy
    Mụct
    iêu

    1.Trì
    nhbàyvàgiảit
    híchđượcsi nhl
    ýbệnhcơchếSHH
    2.Nêuđượcnhữngnguyênnhânchí nhgâysuyhôhấpởt r
    ẻem.
    3.Nêuđượctri
    ệuchứngl âm sàng,cậnlâm sàngvàchẩnđoánsuyhôhấp
    cấp.
    4.Trì
    nhbàyđượcnguyênt ắcđiềutr
    ịsuyhôhấpcấpởt rẻem.
    Nộ
    idung

    I
    .Đạicương:

    Suyhôhấp( SHH)làmộtt ì
    nhtrạngt
    raođổikhíkhôngđầyđủ,gâyhậu
    quả oxymáuđộngmạch,v à/hoặccacboni
    cmáuđộngmạchkhôngnằm
    tr
    onggiớihạnbìnhthường,dot ổnthươngt
    ạiphổihoặc/vàdorốil
    oạnthông
    khí
    ,gâyrabởicácbệnht ạicơquanhôhấphoặct ại
    cáccơquankhác.

    Suyhôhấpl àtì
    nhtrạnghaygặpnhấttronghồisứccấpcứu.Tỷl ệtử
    vongdosuyhôhấpcòncao.Cấpcứusuyhôhấpcầnđượct i
    ếnhànhkhẩn
    tr
    ươngv àđúngnguyêntắcnhằm cứusốngbệnhnhânvàkhôngđểlạihậuquả
    nghi
    êm trọngdobi
    ếnchứngcủasuyhôhấpv àdoquát r
    ìnhhồi
    sức.
    Tì
    nht r
    ạngSHHt r
    ẻem cókhácbi ệtvớingườil
    ớndođặcđi
    ểm gi
    ảiphẫu
    hệhôhấpt rẻem khácbiệtngườilớn.Tr
    ẻem haybịSHHl i
    ênquanđếncác
    bệnhbẩm si
    nh,cácbệnhnhiễm t
    rùng.Ngườilớnsuyhôhấpli
    ênquanđếncác
    bệnhmãnt í
    nh,bệnhnhi
    ễm tr
    ùng.

    Quát
    rì
    nht
    raođổikhí
    :đượcchi
    athànhhaigi
    aiđoạn.Ởgi
    aiđoạnhôhấpngoài
    ,
    oxysẽđượct hôngkhíđưav àot rongphếnangởt hìhítv ào,rồikhuếchtánqua
    màngmaomạchphếnangv àomáu,ngượcl ạicacboni ct ừmáukhuếcht án
    quamàngmaomạchphếnangđểv àophếnang, rồilạiđượct hôngkhíđưar a
    ngoài
    .Ởgi aiđoạnhôhấpt rong,oxyti
    ếptụcđượchồngcầuv ậnchuyểnt heo
    hệthốngđộngmạch-maomạchdẫnđếnmô,r ồikhuếcht ánv àotếbào;
    ngượclạicacbonicđượckhuếcht ántừtếbàov àomáu, r
    ồilạiđượchồngcầu
    vậnchuyểnt heohệt hốngmaomạch-t ĩnhmạchv ềt uầnhoànphổi .Quát rì
    nh
    đócòngọil àquát r
    ìnhtraođổikhígi ữamôt ếbàov àmôit rường.Dochưat hể
    đánhgiáđượcquát r
    ìnhtraođổikhít r
    ongtếbàonênt rênt hựctếquát rì
    nhhô
    hấpđượccoi l
    àtraođổi khígiữamáuv àmôi tr
    ường.

    Cơquanhôhấpbaogồm bơm hôhấp(


    trungt
    âm hôhấp,
    hệt
    hốngdẫnt
    ruy
    ền

    329
    thầnkinh,
    cơhôhấpv àl
    ồngngực)giúpchoquát r
    ìnhthôngkhí(
    đưakhôngkhí
    đivàov àđirakhỏiphếnang)vàđơnv ị hôhấp(phếnang,maomạchphổi ,
    đườngdẫnkhí )nơitr
    ựctiếpxảyraquát rì
    nhtraođổikhí.
    SHHCđượcđị nhnghĩalàt
    ìnhtrạngcơquanhôhấpđộtnhi ênkhông
    bảođảm đượcchứcnăngt raođổikhí,gâyrathi
    ếuoxymáu, cóhoặckhôngcó
    kèm theotăngcacbonic(CO2)máu, đượcbiểuhiệnquakếtquảđokhímáu
    độngmạch, vớipO2<60mmHg, pCO2>50mmHgkhi thởvớiFi
    O2=21%.

    Nguy
    ênnhânSHH

    Suyhôhấpcót
    hểdonhi
    ềunguy
    ênnhânkhácnhaur
    ấtphứct
    ạp.

    +Suyhôhấpdot
    ổnt
    hươnghệhôhấp:l
    àm r
    ốil
    oạnquát
    rì
    nht
    raođổikhíở
    phổi
    .

    Tắcnghẽnđườngt
    hở:
    Viêm t
    iểuphếquản,
    henphếquản,
    bạchhầut
    hanhquản.

    Bệnht
    ạiphổi
    :vi
    êm phổinặng,phùphổi
    ,dị
    cht
    rongphổi
    ,tr
    àndị
    cht
    rànkhí
    màngphổi
    .

    +Suyhôhấpdocácbệnht
    im mạchvàmáu:l
    àm r
    ốil
    oạnquát
    rì
    nhv
    ậnchuy
    ển
    Oxy
    .

    Bệnht
    im:
    Tim bẩm si
    nh,
    thấpt
    im cóhẹphở2l
    á,suyt
    im

    Bệnhmáu:
    Thi
    ếumáunặng,
    shock.
    ..

    +Suyhôhấpdocácbệnhcơ-
    thầnki
    nhhoặccácchấtứcchết
    rungt
    âm hô
    hấp
    Thởyếu:ngộđộcr ượu,t
    huốcngủlàm ứcchếtr
    ungt
    âm hôhấp,béophì
    ,
    ngừngt
    hởtronggi
    ấcngủkhicơnngừngt
    hởkéodài
    .

    Yếuhoặcl i
    ệtcơhôhấp:nguyênnhânt
    ạicácbệnhcơnhưnhượccơ,teocơphì
    đại,bạil
    i
    ệt,bệnht
    huộchệt hầnki
    nh v
    iêm não,
    xuấthuy
    ếtnão,
    viêm tuỷ
    ,chấn
    thươngcộtsốnggâyli
    ệtcơhôhấp.

    +Cácbấtt
    hườngl
    ồngngực:
    Dochấnt
    hươnghoặccácbệnhbi
    ếndạngl
    ồngngựcbẩm si
    nh.

    Theosốliệut
    hốngkêtại
    ViệnNhi
    trungương,
    suyhôhấpdocácbệnhhô
    hấpthườnggặpnhất(60,
    21%),
    docácbệnhhệthầnki
    nh(23,
    7%)v
    àcácbệnh
    thuộchệtuầnhoàn(16%)
    .
    II
    .Phânloạisuyhôhấpcấp

    330
    Cónhiềucáchphânl oạiSHHC: t
    heonguy ênnhân,
    theobệnhsinh,t
    heolâm
    sàng..
    .
    2.1.Phânloạitheonguyênnhân
    2.1.
    1.SHHCdonhữngnguy ênnhânt ại
    cơquanhôhấp( tạiđơnvịhôhấp):
    •Cácr ốil
    oạntạiđườngdẫnkhí:bệnhlítắcnghẽnđườngthở( bạchhầu,dịv
    ật
    đườngt hở,vi
    êm thanhquản,hẹpthanhquản,henphếquản,vi
    êm t i
    ểuphế
    quản….).
    •Cáct ổnt hươngphếnangv àmôkẽphổi :gâyrốil
    oạnt r
    aođổi khíởnhumô
    phổinhưv iêm phổi,phùphổi cấp,ARDS, ngạtnước,đụngdậpphổi ,v
    iêm phổi
    kẽ,tr
    àndị chhoặct rànkhímàngphổi ..
    .
    •Cácbấtt hườngt ại maomạchphổi :tắcmạchphổi
    2.1.
    2.SHHCdocácnguy ênnhânngoài cơquanhôhấp( tạibơm hôhấp) :
    •Tổnt hươngt rungt âm hôhấp: taibiếnmạchnão, chấnthươngsọnão, ngộ
    độct huốc, hônmêchuy ểnhóa. .
    .
    •Rối l
    oạndẫnt ruyềnt hầnki nh-cơ: bệnhnhượccơ, H/CGuill
    ain-
    Barré,v
    iêm đa
    rễthầnki nh,chấnt hươngcộtsống-t ủysống, ..
    .
    •Bấtt hườngv ềlồngngực: dichứngcòi xương,gùv ẹocộtsống,gãyxương
    sườn, bệnhcơchuy ểnhoá, dùngt huốcdãncơ,. .
    .
    2.2.Phânl oạitheobệnhsi nh:
    Theocơchếbệnhsi nh,SHHCđượcđặct rưngbởisựgiảm oxyv àt ăng
    cacbonict rongmáu, thểhiệnquakếtquảkhí máuđộngmạch.Cót hểchi a
    thànhhai loạiSHH

    -
    SHHgi
    ảm oxy(
    hypoxemi
    a).
    -
    SHHt
    ăngcacboni
    c(hy
    per
    capni
    a).
    2.
    2.1.SHHgi ảm oxymáu(
    Type1)
    :xảyr
    adocóbấtt
    hườngt
    rongquát
    rì
    nh
    tr
    aođổi khí
    .
    Đượcgọi làSHHt hểgi
    ảm oxykhiPaO2<60mmHg( <8kPA)màkhôngt ăng
    PaCO2, PaCO2bìnhthườnghoặchạ, PA-
    aO2tăng.
    2.
    2.2.SHHt ăngcacbonic(
    Type2):xảyrabởibấtcứlýdogìlàm gi
    ảm quá
    tr
    ìnhthôngkhí,t
    ăngsứccảnđườngt hởlàm cacboni
    cứđọngt rongtổchức.
    Đượcgọi làSHH thểtăngcacboni
    ckhi PaCO2>50mmHg( >6,
    7kPa),PaO2
    gi
    ảm, PA-aO2bìnhthường.
    Tấtcảcácnguyênnhângâyr
    atìnhtr
    ạnggiatăngsảnxuấtcacbonic,
    suygiảm
    thôngkhíphổi
    hoặcgiat
    ăngt
    ỉlệkhoảngchếtđềucóthểgâyrat ăngcacboni
    c.

    2.
    3.Phânl
    oạit
    heol
    âm sàng:
    Phânl
    oạit
    heomứcđộnặngnhẹt
    rênl
    âm sàng
    2.
    3.1-SHHđộI
    :Khót
    hởkhi
    gắngsức

    331
    2.
    3.2-SHHđộI
    I:Khót
    hởt
    hườngxuy
    ên+Tí
    m
    2.3.3-SHHđộI II
    :Khót hởthườngxuy ên+cór ốil
    oạnnhịpthở
    II
    I.Cơchếbệnhsi nh
    SHHcót hểphátsi nhtừmộtbấtt hườngtạibấtkìyếutốcấuthànhnàocuảhệ
    thốnghôhấpbaogồm đườngdẫnkhí ,phếnang, t
    uầnhoànmáuđếnphổi ,
    khả
    năngkhếcht ánquamàngphếnangmaomạch, hoạtđộngcủatrungt
    âm hô
    hấp, cơhôhấp, l
    ồngngựchoặccót hểt ừsựphối hợpcủanhiềuyếutốđó.
    SHHcót hểdonhi ềucơchếgâyr anhưngcót hểchỉcómộtcơchếchungcho
    nhiềubệnhcóbi ếnchứngSHH.
    3.1.Giảm thôngkhíphếnang
    Giảm thôngkhíphếnangl àcơchết hườnggặpnhấtt r
    ongSHH, còngọilàcơ
    chế"suybơm hôhấp" .Thôngkhíphếnang( VA)đượcxácđịnhbằngt hôngkhí
    toànbộ( VE)trừthểt í
    chkhoảngchết( VD)
    VA=VE–VD

    Tr
    ongđó:
    VE=Vtxf

    Vt=t
    hểt
    íchkhíl
    ưut
    hông

    f=t
    ầnsốt
    hở

    Gi
    ảm t
    hôngkhít
    hếnangxảyr
    akhi
    :

    - Thôngkhítoànbộgi ảm:dogi ảm thểtíchkhíl


    ưut hônghoặcgiảm tần
    sốthở.
    Thểt í
    chkhílưuthônggi ảm chủy ếudot ắcnghẽnđườnghôhấpdođờm r ãi,
    phùnềni êm mạcđườnghôhấp, haygặpt r
    ongcácbệnhl ýgâytổnthươngt ại
    đườnghôhấpnhưdịv ậtđườngt hở,bệnhbạchhầu,cot hắtthanhquản,vi
    êm
    ti
    ểuphếquản,henphếquảnhoặcbấtt hườnglồngngực,cộtsống(bệnhgây
    biếndạngcộtsống,gẫyxươngsườngâymảngsườndiđộng. .
    .)
    .Bệnhnhân
    thởnhanhnôngcũngl àm giảm thểtíchkhílưuthông,
    hậuquảl àm gi
    ảm thông
    khítoànbộ.

    Bệnhnhânt hởchậm doứcchết rungtâm hôhấpl àm gi


    ảm t hôngkhítoànbộ,
    haygặpt rongcácbệnhlýtạihệt hốngthầnkinht r
    ungương( ngộđộct huốc
    ngủ,taibiếnmạchmáunão,chấnt hươngsọnão. ..
    ),t
    ạihệt hốngthầnkinh
    ngoạiv i(
    chấnthươngtủysống,v i
    êm tủycấp,bệnhbạil iệt,viêm đarễthần
    ki
    nh..
    .),bệnhthầnkinh-cơ( bệnhnhượccơ,H/ CGui l
    l
    ain-Barré,rắnhổcắn,
    dùngthuốcgiãncơ,chứngporphyri
    e,phẫuthuậtvùngbụngcao. ..
    ).

    - Thểtí
    chkhoảngchếtt
    ăng:chủyếudohi
    ệntượngứkhíphếnanggâyra.
    Tăngthểtí
    chkhoảngchếtthườnggặptronghenphếquản,vi
    êm ti
    ểu
    phếquản.

    332
    Bi
    ếtr
    ằng: (
    lượngCO2si
    nhr
    a)

    Suyhôhấpt
    hểt
    ăngCO2cót
    hểdot
    ăngsi
    nhhoặct
    hải
    chậm CO2.
    Hậuquảcủa t ì
    nhtrạngsuygiảm t
    oànbộlượngkhíl
    ưut hôngdẫnđếnứđọng
    khícacboni
    cv àthi
    ếuoxy(giảm PaO2vàtăngPaCO2),trongđóưuthếrõrệt
    l
    àt ì
    nhtrạngứđọngkhícacbonicvớiđặctr
    ưngnổibậtlànhiễm t
    oanhôhấplà
    chí
    nhv àkhôngcókhácbi ệtđángkểgi ữaáplực oxyởphếnangv àtrong
    độngmạch( PAO2-PaO2 mmHg<20mmHg) .BìnhthườngPAO2-PaO2
    mmHg<15mmHg.

    Giảm oxymáudogi ảm t hôngkhíphếnangcót hếđượccải t


    hiệnmộtphần
    bằngcácht ăngápl ựcr iêngphầnOxyt hìthởvào.Tuynhi êncáchnàykhông
    thểcải t
    hiệnt ì
    nht r
    ạngt ăngCO2máu.PaCO2máuphảnánhchí nhxáct hông
    khíphếnangv àcácht ốtnhấtđểcải thiệntì
    nhtrạngtăngCO2v àgiảm Oxy
    mául àcải thi
    ệnt hôngkhíphếnang.
    3.2.Shunt
    Shuntlàhi ệntượngdòngmáuđi từtim phảivềtimt r
    áimàkhôngđượct ham
    dựv àoquát r
    ìnht r
    aođổi khí(
    cótưới máumàkhôngcót hôngkhí)gâyragi ảm
    oxymáuđộngmạchv ới đặctrưngcơbảnl àgi
    at ăngkhácbiệtgiữaáplựcoxy
    độngmạchv ới phếnang( PAO2-PaO2>20mmHg)v àkhôngđápứngv ớiđiều
    trịbằngoxyl i
    ệupháp( tăngFI O2).Shuntcót hểđượcchi athànhshuntmao
    mạchv àshuntgi ảiphẫu.Shuntmaomạchxuấthi ệnkhidòngmáuv ượtqua
    phếnangkhôngđượct hôngkhí ,đượcghi nhậntrongmộtsốbệnhl í:
    xẹpphổi ,
    tràndịch,trànkhímàngphổi ,
    viêm phổi,phùphổi vàARDS.Shuntgiảiphẫu
    xuấthiệnkhi dòngmáuđi từti
    m phảitớiti
    mt r
    áihoànt oànvượtquaphổi ,
    thườngt hấytrongcácbệnht i
    m bẩm sinh.

    3.
    3.Bấtt
    ươngxứnggi
    ữat
    hôngkhí
    -tướimáu(
    VA/
    Qmi
    smat
    ch)

    Bấttươngxứnggi
    ữathôngkhívàtướimául
    ànguy
    ênnhânthườnggặpgây
    suyhôhấp.Bìnht
    hườngcósựtươngxứnggi
    ữat
    hôngkhív
    àtướimáuởmột
    phếnangcũngnhưmộtvùngphổi
    .VA/Q=0,
    8.
    Khiphếnangđượct hôngkhí(VA)íthơnsov ớisựt ướimáu(Q)dot ắcnghẽn
    mộtphầncủaốngdẫnkhí( henphếquản,v iêm ti
    ểuphếquản...
    )sẽdẫnđến
    giảm sútt
    ỉlệVA/ Q,hoặcngượcl ạikhi
    tạimộtv ùngphổicóhiệntượngt ưới
    máukém hơnsov ớit
    hôngkhí(tắcmạchphổi ,huyếtphổi
    )hoặcphếnang
    căngchướngquámứcl àm tănglựcépv àomạchmáuphổi ,gi
    ảm lưulượng
    máuđếnphổi ,hậuquảl àsựgi atăngbấtthườngVA/ Qtạivùngphổi đó.Sự
    bấttươngxứngt hôngkhí-tưới máunàycũngsẽgâyr athi
    ếuoxyv ớigiatăng

    333
    khácbi
    ệtgi
    ữaáplựcoxyđộngmạchv ới
    phếnang(
    PAO2-PaO2>20mmHg)
    nhưngđápứngt
    ốtvớioxyl
    iệupháp.

    3.4.Rốil
    oạnkhuếcht ánkhí
    Khi cót
    ổnthươngmàngt raođổi phếnang-maomạchv àkhoảngkẽcủaphổi
    (vi
    êm phổi,phùphổicấp,ARDS. .
    .)hoặcthậm chícósựcảnt rởkhuếchtánkhí
    quamàngphếnang-maomạch( phùti
    m, ngạtnước..
    .)sẽdẫnđếngi ảm oxy
    máumàkhôngcót ăngcacbonic.Dokhảnăngkhuếcht ánquamàngphếnang
    -maomạchcuảkhícacboni clớnhơnoxyr ấtnhiều(t
    rên20l ần),
    cacbonicsẽ
    nhanhchóngkhuếcht ánquav ùngphổi l
    ànhhoặcv ùngt ổnthươngít,
    nhấtlà
    khicótăngt hôngkhíthìmặcdùPaO2gi ảm nhưngPaCO2khôngt ăng.Tuy
    nhiênkhit
    ìnht r
    ạngtổnthươngphổi nghi
    êm trọng,di
    ệnr ộngcuảmàngphế
    nang-maomạchv ớiđápứngt ăngt hôngkhíqúamứcsẽsuycơhôhấp,dẫn
    tớihậuquảl àsuybơm hôhấpt hìsẽcót ăngcacbonic.

    3.
    5.Mấtcânbằngcungv
    àcầut
    hôngkhí

    Ởcơthểngườikhỏemạnh,khảnăngthôngkhícủacơthểrấtl
    ớnnhằm duyt
    rì
    sựổnđịnhPaCO2máu.Bìnhthường,
    khảnăngt hôngkhít
    hườngl
    ớnhơnnhu
    cầut
    hôngkhíđòihỏi
    .

    Ngườibì
    nhthườngcómộtdựt r
    ữlớnvềkhảnăngthôngkhí
    .Vídụmộtem bé
    khoẻmạnhl úcnghỉngơikhảnăngtr
    aođổikhíkhoảng3lít
    /phút,nhưngkhí
    vậnđộngnhiều nhưchạynhảy,đábóng.
    ..t
    rẻcóthểtraođổikhílêntới100
    l
    ít/
    phútt
    rongmộtgiaiđoạnngắn.
    Khibịmộtbệnhl ínàođó, thôngkhíphútđòihỏiđểduyt rìsựổnđịnhPaCO2
    sẽtăngcao(henphếquản, ARDS,sốtcao, nhi
    ễm tr
    ùngmáu,t hiếumáu,toan
    chuyểnhóa,suythận,suygan. ..
    ),hơnnữakhảnăngcungcấpl ạibịsuygi
    ảm
    (nhượccơ,suydi nhdưỡng,r ốiloạnnướcđi ệngiải
    ,gẫyxươngsườn,cot hắt
    phếquản,tắcnghẽnđườnghôhấpt rên,t
    ràndịchkhímàngphổi ,chướnghơi
    dạdày,cổchướng...
    ).Khibịcácbệnhhôhấpnặngcơt hểkhôngcònkhảnăng
    bùtrừnhưtrênnữa, sựthanht hảikhíbịgiảm,hậuquả tăng CO2v àgiảm O2
    máuđộngmạch,ảnhhưởngđếnchuy ểnhoávàgâyt ổnhạiđếncácbộphận
    tr
    ongcơthể.
    I
    V.ChẩnđoánSHH
    4.1.Lâm sàng
    TriệuchứngSHHt uỳthuộcvàonguy ênnhângâySHH.ChẩnđoánSHHcăncứ
    vàonhữngbi ểuhiệnlâm sànggợi ýnhư:
    4.1.1.Khóthở:SHH dùt hểloại
    giảm oxykèm haykhôngkèm tăngcacboni
    c

    334
    cũngđềucókhóthở,vớidấuhiệulâm sàng:
    nhịpthởnhanh,r
    útlõm l
    ồngngực,
    cokéocơhôhấpphụ.Tuynhi ênnếut r
    ẻcógiảm oxymáunặngsẽxuấthiện
    nhị
    pthởchậm,thìt
    iênlượngthườngnặng.Trẻsơsinhcóthởrên.Tr
    ẻcóthể
    córốil
    oạnnhị
    pthở,cócơnngừngt hở.

    4.1.
    2.Tím:tuỳmứcđộSHH.Tí mthườngquanhmôi
    ,đầuchihoặct
    oànt
    hân,
    haygặpởt hể SHHthểgiảm oxymáu,khiSaO2<85%,nhưngvớit
    hểtăng
    cacboni
    cthườngl
    ạicódađỏtí
    a.

    Dấuhiệutí
    mtáikhópháthi
    ệnnếubệnhnhânt
    hiếumáu,nhi
    ễm t
    rùngnhi
    ễm
    độcnặng.

    4.1.
    3.Tổnthươngởphổi:SHHdocácbệnhl ýởphổit hường pháthi
    ệnđược
    cáct ổnt
    hươngtươngxứngvớibệnh.Ti
    ếngSti
    dortr
    ongv iêm t
    hanhquản,thở
    rí
    t,khòkhètr
    onghenphếquản,ral
    esẩm tr
    ongviêm phếquảnphổi,hộichứng
    3giảm tr
    ongTDMP….

    4.
    1.4.Rối
    loạnt
    im mạch:

    Nhị
    ptim:Nhị
    pxoangnhanh,cơnnhị
    pnhanhkị
    chphát
    ,rốil
    oạnnhị
    p,cót
    hể
    nhị
    pchậm,t
    ruỵmạch.

    Huyếtáp:l
    úcđầuhuyếtáp t
    ăng đểbùt
    rừnhưngnếuSHHkéodàihoặcgi
    ai
    đoạncuốihuy
    ếtápgi
    ảm.

    Ngừngt
    im:
    dot
    hiếuoxynặnghoặct
    ăngCO2quámức.

    4.
    1.5.Cácbi
    ểuhi
    ệnt
    hầnki
    nhv
    àdấuhi
    ệut
    oànt
    hânkhác:

    Toàntrạng:Nãotiêut
    hụ1/5sốoxyt
    oàncơt
    hểv
    ìvậynãochị
    uhậuquảsớm
    nhấtt
    ìnhtrạngt
    hiếuoxymáu.

    Ýt
    hức:
    Tỉnht
    áohaykí
    cht
    híchhayl
    ibì
    ,hônmê.

    Rối
    loạnt
    hầnki
    nht
    hựcv
    ật:
    vãmồhôi
    .

    Dấuhi
    ệukhác:
    ganmật
    ,thậnt
    iếtni
    ệu.

    Cầnkhám kỹcácchuy ênkhoađểpháthi ệncácdấuhi ệulâm sàng,


    cậnlâm
    sàngđểchẩnđoánxácđị nh,chẩnđoánnguy ênnhân(cácbệnhhôhấp, tim
    mạch, máuhaycácbệnht hầnkinh.
    ..
    .)đểcóhướngxửt rí
    .
    4.2.Xétnghiệm
    4.2.1.Phântí
    chkếtqủakhímáuđộngmạch: giúpxácđịnhchẩnđoán, phân
    biệtthểloại
    SHH,đánhgiámứcđộnặng, tácđộngảnhhưởngcủaSHHCđến
    chuy ểnhóavànhấtlàgi
    úphướngdẫncáchđi ềutr
    ị,xửtríSHHC:

    335
    pH:bìnht
    hườngpHt
    rongkhoảng7,
    400,
    05.pHphụt
    huộcHCO3-
    ,vàt
    hời
    gi
    antăngCO2.

    PaO2t
    hayđổi
    tuỳt
    heol
    ứat
    uổi
    ,bì
    nht
    hường80-
    100mmHg.

    SaO2:
    95-100%

    PaCO2=40mmHg5mmHg

    HCO3-=24mmol
    /l4mmol
    /l
    .(mEq/
    l).

    BE=±2

    Ti
    êuchuẩnSHH:
    Khi
    FiO2=21%

    pH<7,
    35v
    àPaO2<60mmHg:
    Suyhôhấpt
    hểgi
    ảm oxymáu

    pH<7,
    35v
    àPaCO2>50mmHg:
    CóSHHt
    hểt
    ăngcacbonni
    c

    SaO2<85%

    pH<7,
    2:suyhôhấpmấtbù

    NếuSHHthểt
    ăngcacboni
    ccóHCO3- >30mmol/
    lđượccoil
    àSHHCt
    rênnền
    mạnvàt
    hậncóđápứngbùtrừbằngcáchtăngt
    áihấpt
    huHCO3-
    .

    4.
    2.2.ChụpXQuangphổi :chỉđị
    nhchotấtcảcácbệnhnhânbịSHHnhằm
    gi
    úppháthiệnnguyênnhângâySHHv àphânbiệtloạiSHHcót
    ổnt
    hươngt
    ại
    phổihaykhông,
    từđóhướngdẫncáchxửtrít
    híchhợp.

    4.
    2.3.Si
    nhhoámáu:Hayr
    ốil
    oạnsi
    nhhoáđikèm ,
    thườnggặpt
    ăngKal
    i
    ,gi
    ảm
    Canximáu.

    4.
    3-Chẩnđoán

    Lâm sàng:

    +Khót
    hở,
    tímt
    ái,
    rútl
    õm l
    ồngngực,
    phổi
    thôngkhígi
    ảm.
    ..

    Xétnghi
    ệm:

    +Khímáu:
    PaO2gi
    ảm dưới
    60mmHg

    PaCO2t
    rên50mmHg

    SaO2dưới
    85%.

    336
    Chẩnđoánphânbi
    ệt

    +Tăngt
    hôngkhídot
    oanchuy
    ểnhoá,
    ngộđộccấp

    +Khót
    hởt
    rongsuyt
    hận,
    suyt
    im

    V-Bi
    ếnchứng

    Bi
    ếnchứngtuỳthuộcvàonguyênnhângâySHH.Nếupháthi
    ệnSHH
    sớm v
    àđiềutr
    ịđúngphácđồ,
    tiênl
    ượngbệnhnhânt
    ốt.

    Hậuquảt
    ăngCO2máu:NếuPaCO2t
    ăngv
    ừa(dưới70mmHg)t
    rung
    tâm hôhấpsẽđượckí
    chthíchvàtăngnhị
    pthở.TuynhiênPaCO2tăngquá
    cao(trên70mmHg)tr
    ungtâm hôhấpbịứcchếvàcóthểgâyngừngthở.

    PaCO2tăngsẽgâycomạchtrungtâm (ởcácphủtạng)vàgiãnmạchngoạivi
    (da,chi
    …).Vi
    ệccomạcht r
    ungt âm làm gi
    ảm l
    ượngmáuđếncácphủt ạng,
    gâythi
    ếuoxychocáccơquantrungtâm nhưti
    m,não,thận.Nếucomạchkéo
    dàigâysuytim,suyt
    hận,phùnão.Gi ãnmạchngoạiv ilàm chânt
    aylạnh,
    nhi
    ềumồhôi .

    PaCO2t
    ăngcaosẽhạnchếgắnoxyv
    ớiHb,
    làm độbãohoàSaO2t
    ăngchậm.

    Toanmáu:Nhi
    ễm t
    oanl
    àtì
    nht
    rạngkhôngt
    hểt
    ránhkhỏit
    rongsuyhô
    hấptuỳmứcđộnặngnhẹ vànguy
    ênnhângâysuyhôhấp.Khimộtđứat
    rẻbị
    ngạttr
    ongv
    òng5phútthìpHđãhạxuống7,
    tìnht
    rạngnguykị
    chvàtr
    ẻcóthể
    tửvong.

    Nhiễm toanlàdot ì
    nhtrạngt hi
    ếuoxyv àt ăngCO2máu.Lúcđầut hườngl à
    toanhôhấpdot ắcnghẽnđườngt hở,giảm thôngkhígâyhậuquảkhôngđào
    thảiđượcCO2r angoài ,l
    àm tăngCO2máu.Thậnsẽphảnứngl ạibằngcách
    -
    táihấpthunhiềuHCO3 đểbùt r
    ừlàm pHmáuí tbịthayđổi
    ,nhưngnếul ượng
    PaCO2t ăngquácaohoặcđộtngộtt hìcơthểsẽbùt rừkhôngkịp,gâytoanhô
    hấpmấtbù.Nếut ìnhtr
    ạngt r
    ênkéodàisẽdẫnđếnt oanchuy ểnhoá.Dot hi
    ếu
    O2quát rì
    nhchuy ểnhoát ạicácmôbịảnhhưởng,cácmôt ếbàochuy ểnhoá
    theoconđườngy ếm khí,
    cácsảnphẩm chuy ểnhoát r
    unggiannhưaci dlacti
    c
    vàacidhữucơbịứđọngnhi ềutrongmáu.Toanhơikếthợpv ớitoanchuy ển
    hoáthànhtoanhỗnhợp.

    Hậuquảgi
    ảm O2máu:PaO2chỉl
    àyếut
    ốgi
    aooxychomô.Nhữngy
    ếu
    tốkhácnhưlượngoxytr
    ongmáu,cunglượngti
    m,sựphânphốimáucũng
    đóngvai
    tròquant
    rọngt
    rongv
    iệccungcấpO2chomô.

    Gi
    ảm oxymáugâyt
    hiếuoxychomôv
    àtổchức.Nếuphânápoxyhạhơnmức

    337
    antoàncủamô,sựoxyhoááikhídừngl ạiv
    àmôsửdụngki ểuoxyhoáyếm
    khíđểl
    ấynănglượng.Cácmôcókhảnăngchị uđựngsựthi
    ếuoxymáuởcác
    mứcđộkhácnhau.KhiPaO2gi ảm nhanhdướimức40-50mmHgt hìnhi
    ềucơ
    quankháccũngtổnt hương.Haicơquandễbịt ổnhạinhấtlàhệthầnkinh
    tr
    ungươngvàti
    m.

    Thầnkinht
    rungương:Hạoxymáucót hểgâynhứcđầu,lơmơ.Hạoxymáu
    nặngvàcấpgâycogiậthônmê,
    phùnãovàtổnthươngnãovĩ
    nhvi
    ễn.

    Tuầnhoàn:Haibộphậnti
    m mạchv àhôhấpl iênquanchặtchẽvớinhau.Khi
    suyhôhấp,dothi
    ếuO2ti
    m phổiphảihoạtđộngnhiều,
    nhịpti
    m nhanhlên(nếu
    độbãohoàoxyt r
    ongmáuđộngmạcht ừ80-88%,mạchsẽtăngnhanhl ên10-
    15%v ànếuđộbãohoàoxygiảm xuốnghơnnữa, ti
    m sẽđậpnhanhhơnnữa) .
    Thiếuoxygâyt
    ăngnhị
    pti
    mv àtăngHAnhẹ.Suyhôhấpquánặngsẽđưađến
    tì
    nhtrạngsuyt
    imvàtr
    uỵmạch.,huyếtáptụt,t
    iênl
    ượngnặng.

    VI
    .Nguyêntắcxửt
    ríSHH
    6.
    1.XácđịnhmứcđộnặngnhẹcủaSHH v
    àquy
    ếtđị
    nht
    rì
    nht
    ựxửt
    rí.

    Xửtr
    ídựatheonguyêntắcABCD
    •Tí
    nhchấtti
    ếntr
    iểncủaSHH.
    •Mứcđộcủahạoxymáu, t
    ăngcacboni
    cvàtì
    nhtrạngnhi
    ễm toan.
    •Mứcđộcủacácr ốil
    oạnchứcnăngsốngkhác:
    tim mạch,t
    hầnkinh.
    ..

    .Tì
    nht
    rạngýt
    hức:
    tỉnh,
    kícht
    hích,
    ngủgà,
    bánmê,
    hônmê.
    ..

    Đểquy ếtđịnhchọnl ưạ:Dùngt huốchaythôngkhínhântạo


    NếuchỉSHHmứcđộnhẹv àvừa( chưacócácrốil
    oạnhuyếtđộngv àt
    hần
    kinhnghiêm tr
    ọng)t hìchỉcầnđảm bảođườngt hở,sửdụngthuốc,oxyl
    iệu
    phápv àtheodõi sátsựt i
    ếnt r
    iển.NếuSHHmứcđộnặngt hìcầnnhanhchóng
    thiếtl
    ậpđườngt hởcấpcứuv àtiếnhànhhôhấphỗt r
    ợ,sauđómới dùngthuốc
    hoặcphải sửdụngsongsong.

    6.2.Đảm bảođườngthở:
    Làcôngv i
    ệcđầut i
    ênphảil
    àm, phảixem xétchotấtcảcácbệnhnhâncấpcứu,
    đặcbiệtđốivớiSHHCngaytừgi âyphútđầutiênkhiti
    ếpxúc.
    6.
    2.1-ĐặtBNởt ưthếthuậnlợi
    chov iệchồisứcvàlưut hôngđườngthở:
    Đặttrẻởtưthếnằm ngửa,kêgối dướivaiđểđầungửar asau,cằm đưavề
    phíatr
    ước,hơinghi
    êngsangmộtbên.

    338
    -Nằm t
    ưthếFowl
    erchoBNphùphổi
    ,phùnão.

    6.
    2.2-Nới
    rộngquầnáo,
    tãl
    ót:
    Khôngđểt
    rẻmặcquáchật
    ,quánónghoặcquál
    ạnhsov
    ớinhi
    ệtđộphòng.
    6.
    2.3-Thôngt
    hoángđườngt
    hở:
    -Hútđờm r
    ãi,
    thứcănởmi
    ệnghọngkhi
    bệnhnhânùnt
    ắcđờm hayhí
    tsặc

    -Nếukhôngcómáyhútcót hểdùngbơm t
    iêm 20mll
    ắpv
    àođầucat
    het
    erđể
    hút
    ,thậm chíhútbằngmi
    ệng.

    -Dẫnl
    ưut
    heot
    ưthếnếubệnhnhânxuấtt
    iếtnhi
    ều.

    6.
    2.4-Hôhấphỗt
    rợ

    Hàhơi
    thổi
    ngạt
    ,hôhấpnhânt
    ạo
    Trẻbịv i
    êm phổinặngcót hểngừngthởkéodàihoặccótừngcơnngừngthở,
    tí
    mt áinặng,nhấtl
    àtrẻsơsinh.Tì
    nhhuốngnàycóthểxảyrabấtcứl
    úcnào,vì
    vậyngười t
    hầythuốccầnluônsẵnsàng
    6.
    2.5.Đặtnội
    khíquản
    -Làbi ệnphápcơbảnt r
    ongcấpcứuhôhấp vìđặtđượcnộikhíquản,
    đườngt hởsẽt hông,quaốngnộikhíquảncót
    hểhútsâuhơnxuốngdưới
    đườngt hở,cóthểchothởO2hoặclắpmáythởhôhấphỗtrợ,bópbóngqua
    nộikhíquản.
    6.3.Đi
    ềut
    r ị
    giảm oxymáuv àtăngcacbonic.
    Saukhiđãđảm bảot hôngthoángđườngt hở,cầnphảiđi
    ềutrị
    giảm oxymáu
    bằng"Oxyl
    iệupháp".Mụct i
    êucủaoxyl i
    ệuphápl àđảm bảocungcấpoxycho
    mômộtcáchđầyđủ, nghĩalàPaO260mmHghaySaO2=90%( với đi
    ều
    ki
    ệnHematocr i
    tev
    àcungl ượngt i
    m bì
    nht hường).
    ThởOxy
    Cầnt
    iếnhànhkhẩntr
    ươngsaukhihútt
    hôngđườngt
    hở.Thi
    ếuO2sẽgây
    hậuquảnghiêm t
    rọngv
    ớinãonêncầnchỉđị
    nhsớm.
    -Thayđổit
    ưthếl
    uônđểgi
    úpt
    hôngkhít
    ốt,t
    ránhứđọngđờm dãi
    ,gây
    xẹpphổi.
    ..
    -Ki
    ểm t
    rasondeoxyv
    ìdễt
    ắcdođờm dãi
    bịtkí
    nđầuốngsonde.
    -Gi
    ữvệsi
    nhv
    ôtr
    ùngmọi
    dụngcụt
    hởO2.
    -Ủấm chobệnhnhânkhicóhạt
    hânnhi
    ệt,choPar
    acet
    amolkhisốt≥
    0
    38.
    5C.

    339
    -Bệnhnhânđượcnằm y
    ên,
    tránhdichuy
    ểnnhi
    ều.Dùngt
    huốcant
    hầnkhi
    kí
    cht
    hích,
    cogiật
    ..
    .
    -Theodõi
    thườngxuy
    ênxem O2cònhayhết
    .
    *Tai
    biếndot
    hởO2:
    -ThởO2vớinồngđộcao,
    kéodàicóthểgâycomạchv
    õngmạc,
    xơt
    huỷ
    t
    inht
    hể,gâymùnhấtl
    àtr
    ẻsơsinh,
    đẻnon.
    -ThởO2kéodàicót
    hểgâyl
    oạnsảnphếquản,
    phổidẫnđếnxơphổi
    ,xẹp
    phổi
    ,gâysuyhôhấpmãnởtr
    ẻlớnvàngười
    lớn.
    -Sửdụngoxyl iệuphápđi ềut r
    ịởBNbịSHHCt hểtăngcacboni
    ccầnhết
    sứct hậntr
    ọng,đặcbi ệtđốivớinhóm BNđợtcấpmấtbùcủaSHHmạnv ìcó
    thểlàm nặngt hêm tì
    nht r
    ạngt oanhôhấp.Dov ậynênbắtđầutừl ưulượng
    thấpnhấtrồităngdầncóđánhgi á,theodõikhímáutr
    ướckhiquyếtđịnhgia
    tănglưulượngoxyhí tvào,nếut oàntrạngxấudầnhoặcpH<7,20thìcầnxem
    xétchỉđịnhthởmáy .

    Saukhichot rẻthởO2phảit hườngxuyêntheodõit ìnhtr


    ạnglâm sàng,
    nếutì
    nhtrạngtí
    mt áimấtđi ,
    tầnsốthởgiảm xuống,
    t r
    ẻnằm y êntĩ
    nh,t
    hởđều,
    mạchổnđị nh,
    tìnhtrạngchungcảithi
    ệnthìngừngthởO2.Tuynhi ênvẫnphải
    ti
    ếptuctheodõitrẻ,nếuthấydấuhiệuthi
    ếuO2t rởlạithìcầnti
    ếptụcchot r
    ẻ
    thởO2.
    6.
    4-Đi
    ềuchỉ
    nht
    hăngbằngt
    oanki
    ềm

    Khi
    nhi
    ễm t
    oanhôhấp:
    Đảm bảot
    hôngkhíhi
    ệuquảđểgi
    ảm CO2máu.

    Khinhi
    ễm toanchuy
    ểnhoá:Đi ềuchỉnhbằngNatr
    i-Bi
    cacbonatdựavàokết
    quảkhímáu.DùngNatr
    i-Bi
    cacbonat14‰ hoặc42‰,vớil
    i
    ều2-3mEq/kg.

    -Nếucóxétnghi
    ệm dựt
    rữki
    ềm:
    NaHCO314‰ =1ml
    (50-x)P
    Tr
    ongđó:
    50l
    àdựt
    rữki
    ềm bì
    nht
    hường
    xl
    àdựt
    rữki
    ềm củabệnhnhân
    Pl
    àtr
    ọngl
    ượngcủabệnhnhân(
    kg)
    -Nếucóxétnghi
    ệm khímáu:

    Bi
    car
    bonat
    eNa(
    mEq)=BExKgx0,
    3

    Tr
    ongđóBE:
    kiềm dư

    340
    Kg:
    cânnặngcủat
    rẻt
    ínhbằngKg
    0,
    3:t
    ỷlệnướcngoài
    tếbào
    Tuynhiênvi
    ệcdùngbi cacbonat( NaHCO3)đểsửachữatìnht
    rạngnhiễm t
    oan
    tr
    ongSHHCcũngcầnhếtsứct hậntrọng,vìNaHCO3khôngcótácdụngđiều
    chỉ
    nhnhiễm toanlâudàitrongkhicót hểgâynhi
    ễm t
    oannộibàovàđặcbi ệt
    cóthểgâynặngt hêm tìnhtrạngt hi
    ếuoxychomôt ếbàodol àm t
    ăngáilực
    gắnkếtcủaHemogl obi
    nv ớiOxy .

    6.
    5.Đảm bảol
    ưul
    ượngt
    uầnhoàn

    Trongnhiềutrườnghợpviêm phổinặng,
    suyhôhấpnặngtrẻsótì
    nhtrạngsuy
    ti
    m,tr
    uỵmạch.Vìv ậyđiềutr
    ịhỗt r
    ợphảichúýtrợt
    im đảm bảol
    ưulượngtuần
    hoàntối
    thiểu.Duytr
    ìHematocrit
    eởmức30- 40%.
    6.
    5.1.Xoabópt
    im ngoài
    lồngngực
    Nếuti
    m đậpyếu,chậm hoặcngừngkhikếthợphàhơit
    hổingạtđồngt
    hờit
    iến
    hànhxoabópti
    m ngoàilồngngực.Cácht
    iếnhành:
    -Dùnghaibàntayđặtôm v àol
    ồngngựctrẻ,2ngónt aycáibắtchéophí
    a
    tr
    ướcngực,đặtvàodướihoặc1/3dướixươngứchoặcgi ữaxươngức.Các
    ngónkhácđặtphíalưngtr
    ẻởv ùngcộtsốngtạot hànhmặtphẳngcứng,2
    ngóntayấnnhẹnhàng,l
    ồngngựctr
    ẻlõm xuống khoảng1cm theonhịpt
    im
    bì
    nhthườngcủat
    rẻ.
    -Hoặcdùng2ngóntaytr
    ỏvàgi
    ữa,đặtngóntrỏ1/3dướixươngứchoặcgi
    ữa
    xươngứcấnnhẹngàngnhưmôtảởtrên(thườngdùngchotrẻsơsi
    nh)
    .
    -Ởtrẻl
    ớnl àngườil
    ớncóthểdùnghaibànt
    ayđặtl
    ênnhauv
    àấnv
    àol
    ồng
    ngựcởvịt
    rítr
    ênti
    m (chúýấnnhẹnhàng)
    .
    6.
    5.2.Duyt
    rìhoạtđộngt
    im mạchbằngt
    huốct
    rợt
    im mạch
    Đốiv
    ớitrẻdưới5tuổi,
    nếuthấyt
    im đậptr
    ên160l
    ần/phúthoặct
    rẻsơsi
    nhnhị
    p
    t
    imtrên180lần/phút,gantotr
    ên3cm dướibờsườn,hoặcgantohơnsovới
    t
    rướcđiềutr
    ịthìcầnchỉđị
    nhdùngthuốctr
    ợti
    m.
    Dùngthuốcvậnmạch,t
    ăngcobópcơt
    im,nânghuy
    ếtápnhư Dopami
    n,
    Dobut
    amin…

    Đi
    ềut
    rịr
    ốil
    oạnnhị
    pti
    m

    6.6.Điềut
    rịnguyênnhângâySHH.
    Cầnt i
    ếnhànhđiềutr
    ịnguyênnhângâySHHCsongsongcùngv
    ớiv
    iệcsửa
    chữatìnhtr
    ạnggiảm oxymáu,tăngcacboni
    c.

    341
    Chokhángsi
    nht
    rongSHHdov
    iêm phổi
    ,nhi
    ễm khuẩnmáu.

    Gắpdị
    vậtnếuSHHdodị
    vậtđườngt
    hở.

    Tr
    uyềnmáunếut
    hiếumáu.

    ThuốcđốikhángtrongSHHCnghingờdongộđộcHeroi
    n-Mor
    phi
    n(Nal
    oxon)
    hayBenzodi
    azepi
    ne( Anexat
    e)l
    ạiđượckhuy
    ếncáo.

    6.
    7.Đi
    ềut
    rịt
    ri
    ệuchứng

    -Đảm bảot
    hânnhi
    ệt
    50C,cot
    Nếusốtdưới38, rẻuốngnhi
    ềunước,đảm bảođủsữamẹ,nớil
    ỏng
    quầnáo,
    tãl
    ót.
    Nếusốttr
    ên38, 50C,dùngthuốchạnhiệtPar
    acetamol10-
    15mg/
    kg/
    lầncách
    6-8gi
    ờcót hểchol ại
    .Khôngchườm lạnhvìt
    ăngnhucầusửdụngO2củacơ
    thểt
    rongkhitr
    ẻđangsuyhôhấp, l
    àm suyhôhấpnặngthêm.
    Nếuhạt hânnhi
    ệt(nhấtl
    àtrẻsơsinh,đẻnon,suydi
    nhdưỡng..
    .)
    nếunhi
    ệtđộ
    0
    dươid36Ccầnủấm chot rẻbằngl òsưởi,mẹbếconv àolòngkiểuchuột
    túi
    .
    ...
    Cầnchúýtheodõiquátrì
    nhủấm,t ránhbỏnghoặcđắpchănhoặcmặc
    quầnáoquáchặtlàm t
    rẻdễngạtt
    hở.
    -Đi
    ềuchỉ
    nhr
    ốil
    oạnđi
    ệngi
    ảidựav
    àođi
    ệngi
    ảiđồ.
    -
    Chot
    huốcant
    hầnkhi
    trẻkí
    cht
    hích,
    vậtv
    ãhoăccogi
    ật.
    -Chếđộăn:Nhi
    ễm khuẩnhôhấplàm t
    rẻchánăn,tr
    ẻsuyhôhấpkhóthởnên
    khôngbúđược.Tr
    ẻbúkém cầnv ắtsữađổt hì
    a,hoặcchoănquasondedạ
    dày.Nhữngtr
    ẻnàyt hườnghayhovànônt r
    ớ,cầnthậntrọngt
    ránhgâyhội
    chứngtr
    àongượchoặcsặc.
    Chỉđị
    nht
    ruy
    ềndị
    chquađườngt
    ĩnhmạchkhi
    cóshock.
    VI
    I.Phòngbệnh
    - Pháthi
    ệnsớm cácbệnhl
    ý.

    - Gi
    ữấm chot
    rẻ,
    đặcbi
    ệtt
    rẻsơsi
    nh.

    - Đảm bảođủdi
    nhdưỡng,
    phònghạđườnghuy
    ết.

    Câuhỏi

    342
    1-Tr
    ìnhbàycácnhóm nguy
    ênnhângâysuyhôhấpởt
    rẻem?
    2-Tr
    ìnhbàyphânl
    oại
    SHHcấp?
    3-Tr
    ìnhbàycơchếbệnhsi
    nhSHHcấp?
    4-Tr
    ìnhbàychẩnđoánSHHCởt
    rẻem
    5-Tr
    ìnhbàynguy
    ênt
    ắcxửt
    ríSHHCởt
    rẻem?

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    1-Bài
    giảngNhi
    khoa-BộmônNhi
    -Đại
    họcYHànội
    2-Bài
    giảngcấpcứuhồi
    sứcSauđại
    học
    3-
    Pedi
    atr
    icEmer
    gencyMedi
    ci
    ne
    4-
    Nel
    son'
    stext
    bookofPedi
    atr
    ics
    5-
    Text
    bookofPedi
    atr
    icI
    ntensi
    vecar
    e

    343
    344
    Chương6

    TI
    M MẠCH
    TỨCHỨNGFALLOT
    BSCKI
    ITr
    ầnKi
    nhTr
    ang
    Mụct
    iêu

    1.Tr
    ìnhbàyđặcđi
    ểm gi
    ảiphẫubệnh,
    sinhl
    ýbệnhbệnhTứchứngFal
    l
    ot.
    2.Tr
    ìnhbàyt
    ri
    ệuchứngl
    âm sàngcậnl
    âm sàng.
    3.Tr
    ìnhbàycácphươngphápđi
    ềut
    rị
    .
    Nộ
    idung

    I
    . ĐạicươngvềbệnhTứchứngFal
    lot
    TứchứngFall
    otlàbệnht i
    m bẩm si
    nh( TBS)cót í
    m haygặpnhất
    ,chi
    ếm
    khoảng10% t
    rongcácbệnhTBS.Tí
    m ngàycàngtăng,đôi
    khi
    cócơnmệtxỉ
    u.

    TứchứngFal
    l
    otgồm bốnchứng:

    -Hẹpđ¬ườngr athấtphảivàđộngmạchphổi(ĐMP).
    -Thôngli
    ênthất(
    TLT).
    -Độngmạchchủ( ĐMC)l ệchsangphải
    và“c¬ưỡi
    ngựa”ngayt
    rênl
    ỗ
    thôngl
    iênthất
    .
    -Phìđạit
    hấtphải
    .

    TứchứngFal
    l
    otl
    àbệnhTBShayđi
    kèm cáct
    ổnt
    hư¬ơngngoài
    tim.

    Phẫut
    huậtsửat
    oànbộcókếtquảt
    ốtởt
    rẻt
    ừ6đến12t
    háng.

    Phẫut
    huậtl
    àm cầunốicấpcứut
    rongt
    r¬ườnghợpcócơnxỉ
    u,ngấtdot
    hiếu
    oxy
    .

    I
    I. Nguyênnhânvàthươngt
    ổngi
    ảiphẫubệnh.
    2.
    1. Nguyênnhân
    Mẹbịnhi
    ễm vi
    rus,
    v i
    khuẩn,kísi
    nht
    rùng,
    nhi
    ễm độchóachất,
    chấtphòngxạ
    khi
    cót
    hai,
    đặcbiệtt
    rong3thángđầu.
    Yếutốgi
    ađì
    nh,ditr
    uyền…

    2.
    2. Thươngt
    ổngi
    ảiphẫubệnh
    Dịt
    ậtđượchìnhthànhtrongthờikỳbàothaidosựdị chchuyểnraphí
    a
    tr
    ướccủaphầnphễucủav áchli
    ênthấtphâncáchgiữađườngrathấtphảiv
    à
    đườngtốngmáuthấttr
    ái.Sựchuyểndịchnàylàm hẹpđườngrathấtphảiv
    à

    345
    độngmạchphổi ,đồngt hờigâyt hôngl iênthấtdophầnv áchphễunàykhông
    hợpđượcv ớiphầncònl ạicủav áchliênt hất
    .Độngmạchchủnằm ngaybên
    dướisẽcóhì nhcưỡingựat r
    ênlỗt hông.Thấtphảiphìđạidohẹpđườngr athất
    phải.Như v ậy,t ứ chứngFal l
    otgồm 4chứngnhư đãnêut rên,tr
    ongđó2
    "chứng"quant rọngnhấtl àhẹpđư¬ờngr athấtphảivàTLT.Hẹpđư¬ờngrathất
    phảicórấtnhi ềut hểnh¬ưngbaogi ờcũngcóhẹpphầnphễuĐMP.Hẹpcót hể
    dàihayngắn, caohoặct hấp,khíthoặcv ừa.Ngoàir acóthểhẹpđ¬ườngrathất
    phảiphốihợpv ớihẹpv anĐMP,hẹpt r ênv anvàcácnhánhĐMP.Cót hểhẹp
    vừahoặchoặcr ấtkhít
    ,thậm chíthiểusảnnhánhĐMP.LỗTLTt rongTứchứng
    Fall
    otthư¬ờngr ấtrộng,ởbờcủacơ,ngayphí adướicủacựaWol f(TLTquanh
    màngchi ếm khoảng80%cáct rườnghợp)

    Chí
    nhdo2t h¬ươngtổnhẹpĐMPv àTLTnàysẽdẫnđếnphìđạit hấtphải
    ,
    dòngshunttừphảisangt ráisẽcóxuhư¬ớngkéođộngmạchchủl ệchsang
    phảivàdầndần" c¬ưỡingựa"trênl
    ỗTLT.Mứcđộl ệchphảicủaĐMCphụ
    thuộcvào2y ếutố:kícht
    hướccủaĐMCv àkíchth¬ướccủalỗthôngl i
    ênthất
    (tỷl
    ệthuậnvới2thôngsốnày ).
    Chẩnđoánlâm sànghaydựav àocácdấuhi ệu
    tí
    m da,ti
    ếngthổiởcaocủahẹpđộngmạchphổi ,phổisángvàtănggánht hất
    phải.

    2.
    3. Thươngt
    ổnkếthợp
    -ĐMCquayphải(25%cáctrư¬ờnghợp)
    .
    -HẹpĐMP( 10-20%).
    -Thi
    ểusảnĐMPv ớinhi
    ềutuầnhoànbànghệ(5-
    10%)
    .
    -TLTphầncơphốihợp(5-10%).
    -Tuầnhoànbànghệchủ-phổi (
    5-10%)
    .
    -Bấtt
    hư¬ờngĐMV( 1-2%)trongđóhaygặpl
    àĐMVLTTbắtđầut
    ừĐMV
    phải
    .

    -Đâycót
    hểl
    àmộtkhókhănchophẫut
    huậtt
    ứchứngFal
    l
    ot.

    I
    II
    . Triệuchứngl
    âm sàngvàxétnghi
    ệm t
    hăm dò
    3.
    1. Tri
    ệuchứngl
    âm sàng
    -Tím môiv àđầuchi:mứcđột í
    m nhi
    ềuhayí tt
    hư¬ờngphụthuộcv àomứcđộ
    hẹpđộngmạchphổi .Tímth¬ườngđikèm vớigi
    ảm vậnđộng.Tí
    m cóđặcđi ểm
    l
    àkhônghằngđị nh,tăngl
    ênkhigắngsứchoặckhi l
    ạnh.Cơntí
    m kịchphátkèm
    ngừngt hởv àngất,cóthểdẫnđếnt ửvong,cogiậtvàđểlạitr
    iệuchứngt hần
    kinh,nh¬ưngthư¬ờnghồiphục.

    -
    Dấuhiệungồixổm,nằm sấpchổngmôngv
    àdấuhi
    ệungónt
    aydùit
    rốngcũng
    t
    h¬ườnggặptrênl
    âm sàng.

    346
    -
    Trẻchậm phátt
    ri
    ển,
    chậm đi
    ,chậm l
    ớn,
    suydi
    nhdưỡng.

    -Khám t
    im:tiếngthổitâm thut ốngmáu( dohẹpđộngmạchphổi ):cư¬ờngđộ
    từ3đến5/ 6,thư¬ờngnghet hấyởkhoangl iênsư¬ờnII-I
    Vsát bờtráixư¬ơng
    ức.Cóthểngheđư¬ợct i
    ếngcl íctốngmáuĐMC, t
    iếngT2mạnhdơnđộc.NếuT2
    táchđôi
    ,loạitr
    ừchẩnđoánt eot ị
    tv anĐMP.Đôikhicót hểngheđ¬ượct hổili
    ên
    tụcd¬ướixư¬ơngđòn( docònốngđộngmạch) ,hoặcởv ùnglư¬ng( dot uần
    hoànbànghệchủ- phổi
    ).Ởt hểkhôngt ím:thổit
    âm thudoTLTv àhẹpphễu, có
    thểngheđư¬ợcdọcbờt r
    áixư¬ơngứcv àbệnhnhânkhôngt í
    m( dấuhi ệulâm
    sàngcủaFallot4khôngt í
    m gi ốngvới TLTshuntnhỏ).

    3.2. Xétnghi
    ệm t
    hăm dò
    3.
    2.1Xétnghi
    ệm máu:
    Tănghồngcầu:
    sốl
    ượnghồngcầu,
    hemogl
    obi
    n,Hemat
    ocr
    it
    e

    Tăngđộquánhmáu:
    VSSgi
    ảm

    Rốil
    oạnđôngmáu:Khibệnhtiếnt
    ri
    ểnlâu,
    cácyếutốđôngmáuPr ot
    hombine,
    Fi
    bri
    nogenevàt
    iểucầugiảm docơchếbùtrừđốiv
    ớitănghồngcầuvàtăngđộ
    quánhmáu.

    3.
    2.2.
    Xquangngực:
    Bóngtim bì
    nhthư¬ờngvớimỏm ti
    mlêncao,
    cuốngti
    m hẹp,cunggi
    ữat
    rái
    lõm,
    cungĐMPmất .Tuầnhoànphổi
    giảm,phết
    rư¬ờngsang,20%quaiĐMCởbên
    phảikhíquản.

    347
    Hì
    nh31-
    1.Hì
    nhphi
    m Xquangt
    im phổi
    thẳng.
    3.
    2.3.
    Điệnt
    âm đồ:
    Trụctimlệchphải,
    phìđạithấtphải đơnthuần, phìđại
    2thấtcóthểgặpởthể
    khôngtím.
    3.2.
    4.Si
    êuâm Dopplerti
    m(chẩnđoánxácđị nh):
    -TLTrộng,cao,t
    hư¬ờnglàphầnquanhmàng.
    -ĐMCgi ãnrộngcóhìnhảnh“c¬ưỡi ngựa”lênVLT.
    -HẹpĐMP: hẹpphễu,vanĐMP( phải đođư¬ợcđư¬ờngkí nhvùngphễu,v
    òng
    vanvà2nhánhĐMP) .Si
    êuâm Doppl erkhẳngđị nhmứcđộhẹpđộngmạch
    phổibằngcáchđochênhápquaphễuv àv anĐMP.

    348
    Hì
    nh31-
    2.Mặtcắtt
    rụcdọcv
    ớihì
    nhảnht
    hôngl
    i
    ênt
    hấtcao(
    mũi
    tên)

    v
    àĐMCc¬ưỡi
    ngựar
    õ

    -Cầnphảithăm dòtr
    ênsiêuâm xem cóhaykhôngcáctổnthư¬ơngsau:
    hẹp
    cácnhánhĐMP, t
    hôngli
    ênthấtnhi
    ềulỗ,dòngchảyl
    iêntụctr
    ongĐMPchứng
    tỏcònốngđộngmạchhoặct uầnhoànbànghệchủphổi .
    -Xácđịnhcáctổnth¬ươngphốihợpnhư¬t hôngl
    i
    ênnhĩ,bấtt
    hườngđộngmạch
    vành,hẹpeođộngmạchchủ. .

    3.
    2.5.
    Thôngt
    im:
    -Chỉđị
    nh:Tr ¬ướcphẫut huật1sốtrườnghợpFal lot4cầnđư¬ợct hôngt i
    m để
    xácđịnhsựt ắcnghẽncủađ¬ườngr athấtphải,cóhẹpĐMPđoạngầnhaycác
    nhánhcủanóhaykhông, vàloại
    trừcácbấtthư¬ờngv ềvịtríxuấtphátvà
    đườngđi bấtt hư¬ờng( nếucó)củađộngmạchv ành.
    cáctuầnhoànbànghệở
    xa.
    -Cácthôngsốhuy ếtđộng:
    Đođộbãohoàôxycót hểthấydòngshunt2chi ềuqualỗTLTv ớibư¬ớcnhảy
    ôxyởt hấtphải vàgiảm bãohoàôxyởt hấtt
    ráicũngnhư¬ởĐMC.
    Áplựct hấtphải,thấttráivàĐMCbằngnhaudol ỗthôngli
    ênt hấtrộng.
    Hẹpđộngmạchphổi th¬ườngởmứcv ừa,vớiápl ựcĐMPt ừmứct hấpđếnbình
    th¬ường.
    -Chụpbuồngt i
    m:

    349
    Chụpbuồngthấtphải
    ,chụpbuồngt hấttr
    ái,chụp ĐMC,chụpchọnlọcởcác
    độngmạchv ànhnhằm đánhgi
    át ì
    nht r
    ạnghẹpđườngr athấtphảiv
    àmứcđộ
    thi
    ểusảnĐMP,đặcbiệtlàxácđịnhdịdạngcủađộngmạchv ànhmàsiêuâm
    khôngxácđị
    nhđược.

    I
    V. Chẩnđoánbệnh.
    4.
    1. Chẩnđoánxácđị
    nh
    Dựavàotri
    ệuchứnglâm sàng,xétnghi
    ệm v
    àđặcbi
    ệtl
    àsi
    êuâm t
    im đểchẩn
    đoánbệnhTứchứngFal
    lot.

    4.
    2. Chẩnđoánphânbi
    ệt
    Cầnl
    ưuýđểphânbi
    ệtv
    ới:

    - Tam chứngFallot(t
    hôngli
    ênnhĩvàhẹpphổi
    )
    - Thấtphảihaiđườngravàhẹpphổi
    - Thânchungđộngmạchv àhẹpđộngmạchphổi
    - Cácloạichuy
    ểngốcđộngmạchv àhẹpphổi.
    Cácchẩnđoánphânbi ệtđượcxácđị
    nhbằngsiêuâm t
    im.

    V. Đi
    ềutrị
    .
    5.
    1. Nguyênt
    ắcđi
    ềut
    rị
    Đi
    ềut
    rịphẫut
    huậtsửachữakhuy
    ếtt
    ậtt
    ạm t
    hời
    vàt
    ri
    ệtđể.

    Phòngngừav
    àđi
    ềut
    rịcácbi
    ếnchứngnội
    khoa

    5.
    2. Đi
    ềut
    rịnộikhoa
    Pháthi
    ệnv àđi
    ềutr
    ịthi
    ếumáut
    hiếusắtt
    ư¬ơngđối
    .
    Điềut
    rịcơnthi
    ếuôxy:

    - Đưat rẻlênv aihoặcchot r


    ẻngồi đầugối đèv àongực
    - Mor phinsul f
    at0,1-0,2mg/ kgtiêm dư¬ới dahayt i
    êm bắpđểứcchế
    tr
    ungt âm hôhấp, cắtcơnkhót hởnhanh, khôngnêncốgắngt i
    êm tĩnh
    mạchmànênsửdụngđ¬ườngt iêm dư¬ới da.
    - Đi ềutrịnhiễm toanbằngnat r
    ibi carbonate1mEq/ kgt ĩ
    nhmạch, nhằm
    l
    àm gi ảm kícht hí
    chtrungt âm hôhấpdot oanchuy ểnhoá.
    - Thởôxycầnhạnchếv ìtrongbệnhl ýnàycógi ảm dòngmául ênphổi chứ
    khôngphải dot hi
    ếucungcấpôxyt ừngoài vào,.
    - Nếukhôngđápứngv ới cácph¬ươngphápt rên,cót hểdùngKet amin1-3
    mg/ kgt i
    êm TM chậm t h¬ườngcókếtquả( gâyt ăngsứccảnđại tuần
    hoàn, ant hần).Thuốccomạchnh¬ưPheny l
    ephrine.(Neo-synephr i
    ne)
    0,
    02mg/ kg, Propranolol:0,
    01-0, 25mg/ kgt iêm TM chậm th¬ườngl àm
    giảm tầnsốt i
    mv àcót hểđiềutrị cơnthiếuôxy .

    350
    - UốngPr opranolol
    2-4mg/kg/ngàycóthểdùngđểphòngcơnthiếuôxyvà
    tr
    ìhoãnthời gi
    anmổsửachữat oànbộ.Hoạttí
    nhcólợi
    củaPropranol
    ol
    l
    àlàm ổnđị nhphảnứngcủamạchngoại vi.
    Phòngv i
    êm nộitâm mạcnhiễm khuẩn:Nh¬ưtrongcácbệnht
    im bẩm si
    nhcó
    tí
    m khác.
    5.
    3. Điềutr
    ịngoạikhoa
    Phẫuthuậtt
    ạm thời
    :đ¬ượcchỉđị
    nhđểt
    ăngdòngmául
    ênphổi
    ởtr
    ẻtí
    m nặng
    vàkhôngkiểm soátđ¬ượccơnt hiếuôxyởnhữngbệnhnhânmàphẫut huật
    sửatoànbộkhót hựchi ệnant oànvàởt r
    ẻnhỏhayphẫuthuậtsửatoànbộgặp
    khókhănv ềmặtkỹt huật.
    -Cầunối Bl
    alock–Taussi g(nốigiữađộngmạchd¬ướiđònv àmộtnhánh
    ĐMP)cót hểt hựchiệnởt rẻnhỏ.
    -Cầunối Gore-Tex: ốngGor e-Texgi ữađộngmạchdư¬ới đònvàmộtnhánh
    ĐMP.
    -Phư¬ơngphápWat erston:nốigiữaĐMCl ênvàĐMPphải như¬ngphư¬ơng
    phápnàykhôngcònt hôngdụngnữadocónhi ềubi
    ếnchứng.
    -PhẫuthuậtPotts:nối gi
    ữaĐMCxuốngv àĐMPcũnghiếm khiđ¬ượcsửdụng.

    Phẫut
    huậtsửat
    oànbộ:baogồm đóngl
    ỗTLTbằngmi
    ếngv
    á,mởr
    ộngđ¬ường
    rathấtphảibằngv i
    ệccắttổchứccơphầnphễu, thư¬ờngđặtmộtmi ếngpat
    ch
    đểlàm rộngđ¬ườngr acủathấtphải .Cóthểmởr ộngv òngv anĐMPbằng
    miếngpat chnếucầnthiết
    .Phẫut huậtđ¬ượcthựchi ệnkhi 2nhánhĐMPv àhạ
    l
    ư¬uphí axat ốt
    ,khôngcóbấtthư¬ờngĐMV.
    Phẫut huậtđ¬ượcthựchiệnvớituầnhoànngoài cơthểv àđư¬ờngmổdọcgi ữa
    xươngức.Thời giannằm vi
    ệntrungbì nhtừ12-15ngàyv àtỉl
    ệtửvong1-5%.
    Biếnchứngcót hểgặplàblocnhĩt hấtcấpII
    I,
    lỗTLTt ồnl ¬ưu,nhấtl
    àcònhẹp
    độngmạchphổi .

    NongvanĐMP:chỉápdụngt
    rongt
    rư¬ờnghợphẹpv
    anđộngmạchphổi
    ,có
    nguycơgâycơnthi
    ếuôxynặng.Chỉdànhkỹt
    huậtnàychonhữngt
    r¬ườnghợp
    cóchốngchỉđị
    nhphẫuthuật
    .
    Chỉđị
    nhđi
    ềut
    rị
    -TứchứngFal l
    otthôngth¬ường( ĐMPt ốt
    ,ĐMVbì nht h¬ường, 1lỗTLT)cót ím
    3
    nhiềuv àhồngcầuhơn6t ri
    ệu/ mm : phẫuthuậtsửat oànbộởbấtkỳt uổinào.
    -TứchứngFal lotcócơnt hiếuôxy :phẫuthuậttạm thờivớicầunối Bl
    alock-
    Taussighoặcsửat oànbột ùyt heokhảnăngcủat ừngbệnhv iện.
    -TứchứngFal lotđặcbiệt(hẹpnhánhĐMP, TLTnhiềul ỗ),bấtthư¬ờngĐMVv à
    dịtậtkhác):Nếutrư¬ớc2t uổi t
    hìcót hểlàm phẫuthuậttạm thời (cầunối
    Blalock).Nếusau2t uổit
    hìt ùytừngt r
    ư¬ờnghợpv àkhảnăngcủabệnhv i
    ệnmà
    quyếtđịnhphư¬ơngphápđi ềut r
    ịthíchhợpchot ừngbệnhnhân.

    351
    VI
    . Tiênl
    ượngvàcácbi
    ếnchứngsauphẫut
    huật
    .
    6.
    1. Ti
    ênl
    ượng
    Vớit
    rì
    nhđộpháthi
    ệnsớm vàkhảnăngphẫuthuậthiệnnay
    ,hầuhếtcác
    cađềucóti
    ênl
    ượngtốt,
    tỉl
    ệtửvongdophẫuthuậtthấp.

    Ti
    ếntri
    ểnvàbiếnchứng:TứchứngFall
    otmứcđộtí
    m ngàycàngtăngvới
    cáchậuquả:
    Đahồngcầu,nguycơgâytaibi
    ếnmạchnão(TBMN) ,nhấtl
    ànhững
    tr
    ư¬ờnghợphồngcầunhỏ, sốl
    ư¬ợnghồngcầulớnhơn7tr
    iệu/mm3.Tăng
    hồngcầulàm t
    hayđổicácxétnghi
    ệm vềđôngmáuvàgi
    ảm tốcđộmául ắng.

    Vi
    êm nộit
    âm mạcnhi
    ễm khuẩnOsl
    er.

    -
    Hạnchếhoạtđộngt
    hểl
    ựcdot
    hiếuôxymạnt
    ính.

    -
    Bệnhnhânr
    ấtdễbị
    ápxenão,
    hậuquảcủashuntphải
    sangt
    rái
    .

    -
    Thayđổi
    tuầnhoànmaomạchphổi
    .

    -
    Bệnhcơt
    imt
    hứphátcót
    hểcósaunhi
    ềunăm t
    iếnt
    ri
    ển(
    10-20năm)

    -Bệnhnhânr
    ấtdễbị
    laophổi
    dogi
    ảm t
    uầnhoànphổi

    Cơnt hi
    ếuôxy :thư¬ờngxuấthiệnv àobuổi sángkhi ngủdậyhoặcsau
    gắngsức:khóc,cáugi ận,kí
    chthíchđau, sốt.
    ..Cơnt hiếuôxythư¬ờngđộcl ập
    vớimứcđột ímvàcót hểdẫnđếnt ửv onghoặcbị TBMN.Cơnt hi
    ếuôxyt hường
    bắtđầubằngpha" cư¬ơng"v ới
    kícht hích,khóc,tímt ănglênvànhịpti
    m nhanh.
    Sauđólàpha“ ứcchế" :daxám vànhợt ,thởnhanhv àsâudot oanchuyểnhoá,
    nhịpt
    im nhanhvớigiảm hoặcmấtt i
    ếngt hổidohẹpđộngmạchphổi ,giảm
    tr
    ư¬ơnglựccơ.Nếucơnquađi , t
    rẻsẽngủv àbì nhtĩnhlại
    .

    6.
    2. Cácbi
    ếnchứngsauphẫut
    huật
    Saukhiphẫut huậtnếukếtquảphẫut huậttốtt
    h¬ườngbệnhnhânt rởv ề
    cuộcsốngbì nhthư¬ờng.Khi cóhạnchếkhảnănggắngsứct hìkhôngnên
    l
    uyệntậpt hểthao.Cót hểcóhởv anđộngmạchphổi domởr ộngphễugâyt ăng
    gánhtâm trươngt hấtphải.Theodõi hàngnăm bằngsiêuâm ti
    mv àHol terđiện
    ti
    m đểcót hểthấysựt i
    ếnt r
    iểncủahẹpđộngmạchphổi hoặcxuấthi ệncácr ối
    l
    oạnnhị p:ngoạitâm thuhoặcnhị pnhanhthất..
    .Th¬ườngxuấthiệncácr ốiloạn
    nhịpởnhữngt r¬ườnghợpcònhẹpĐMP.
    Trongmộtsốt r
    ư¬ờnghợp, nhấtlànhữngt r
    ¬ườnghợpĐMPmởquár ộng,
    suythấtphảidot ănggánht âm t
    rư¬ơngnhiềuvàtrongvàit
    rư¬ờnghợpdohở
    vanđộngmạchphổi nhiều.
    Cácbácsĩt im mạchsẽngàycànggặpnhi ềucácbệnhnhânbị Tứchứng

    352
    Fal
    lotđãmổ, nhưngvẫncònt ồnt
    ạihẹpĐMP, cònl
    ỗTLT, hoặchởĐMPnặng
    gâygiãnbuồngthấtphải,r
    ốil
    oạnchứcnăngt hấtphảivàhởv anbalá(cơnăng
    haythựcthể)
    .Thôngtim cóthểđư¬ợcchỉđịnhnếucácbấtt hu¬ờngcònnặng
    nềđểcóchỉđị nhmổlại.Rốil
    oạnnhịpthấtcũngảnhhư¬ởngnhi ềuđếntiên
    l
    ư¬ợngxadođócũngcót hểcóchỉđịnhthăm dòđiệnsi
    nhl ýởcácbệnhnhân
    TứchứngFallotđãmổsửachữat oànbộ.

    VI
    I. Kếtl
    uận.
    TứchứngFal
    l
    otl
    àbệnht
    im bẩm si
    nh(
    TBS)cót
    ím haygặpnhất
    ,gồm bốn
    chứng:

    -Hẹpđ¬ườngr athấtphải
    vàđộngmạchphổi(
    ĐMP).
    -Thôngli
    ênthất(TLT)
    .
    -Độngmạchchủ( ĐMC)l
    ệchsangphải
    và“
    c¬ưỡi
    ngựa”ngayt
    rênl
    ỗ
    thôngl
    iênthất
    .
    -Phìđạit
    hấtphải
    .

    Chẩnđoánbệnhđượcxácđị nhbằngsiêuâm ti
    m.Điềutr
    ịdựatr
    ênnguyên
    tắcđiềutr
    ịphẫuthuậtsửachữakhuy ếttật,phòngngừavàđiềutr
    ịcácbiến
    chứngnộikhoa.Việcxácđị nhbệnhsớm vàđi ềutr
    ịkị
    pthờiđềucóti
    ênlượng
    tốt
    ,hạnchếđượccácbi ếnchứngcót hểxảyr a.Vi
    ệcphòngbệnhchocácbà
    mẹđangmangt hai,đặcbiệttr
    ong3t hángđầul àhếtsứcquantr
    ọngđểhạn
    chếnguycơtrẻsi
    nhr amắcTứchứngFal l
    ot.

    353
    CÒNỐNGĐỘNGMẠCH
    ThS.CaoVi
    ệtTùng
    Mụct
    iêu

    1)Tr
    ìnhbàycơchếđóngốngđộngmạch.
    2)Tr
    ìnhbàytr
    iệuchứngl
    âm sàngvàcậnlâm sàngcònốngđộngmạch.
    3)Tr
    ìnhbàycácphươngphápđiềut
    rịcònốngđộngmạch.
    Nộ
    idung

    I. Đạicương
    Cònốngđộngmạchlàmộtbệnht i
    m bẩm si
    nhdoốngđộngmạchsaukhisi
    nh
    khôngđónglại
    ,đâyl
    àốngnốigiữađộngmạchphổiv àquaiđộngmạchchủ
    tạodòngshunttr
    ongthờikỳbàothainhằm bảođảm t
    uầnhoàntừt
    im phải
    sangđộngmạchchủ.

    Bệnhchiếm 10% t
    rong cácbệnht
    im bẩm si
    nh,t
    hường gặp t
    rênnữ 2-
    3
    nữ/1nam

    I
    I. Phôit
    haihọcv
    àcơchếđóngống:
    2.
    1. Vòngt
    uầnhoànt
    hainhi
    Ởbàot hai,t
    hấtphảivàtráitồntạivòngtuầnhoànsongsong,kháchẳn
    vớitr
    ẻsơsi nhv àngườitrưởngthànhl àvòngtuầnhoànliêntục.Tr
    ongbào
    thaisựtraođổikhív àchấtdi nhdưỡngđượct hựchiệnbởibánhrau.Phổi
    khôngđảm nhiệm chứcnăngt raođổikhívàmạchmáuởphổiconhỏ.Đốiv ới
    bàothaicấut r
    úctim mạchquant rọngđểduyt r
    ìtuầnhoànsongsonglàống
    độngmạch, lỗbầudụcv àốngtĩnhmạch

    2.
    2. Vòngt
    uầnhoànt
    hainhivàcơchếđóngốngđộngmạch
    Từr
    authai,máugiàuoxyv
    ớiPO2khoảng30-35mmHgt rởvềthaibằng
    tĩ
    nhmạchrốn.Khoảng50%máut ĩ
    nhmạchrốnvàotuầnhoàngan,phầncũn
    l
    ạiquaốngtĩnhmạch đổvàot
    ĩnhmạchchủdưới
    ,tạiđâymáutĩ
    nhmạchr ốn
    đượcphatrộnvớimáunghèooxysaukhiđónuôidưỡngnửadướicơt hể.

    354
    Hỗnhợpmáunày( PO2khoảng26-28mmHg)đổv àonhĩphải
    ,sauđóphần
    l
    ớnt rựct i
    ếpsangnhĩt
    ráiqual
    ỗbầudục.Từnhĩt r
    áimáuđượct ốngxuống
    thấttráisauđóvàođộngmạchchủl ên.Máut ĩ
    nhmạchchủtr
    ênnghèooxy
    (khoảng12- 14mmHg),
    vàonhĩphảivàchủyếuquavan3láđểv àothấtphải
    ,
    chỉcómộtphầnnhỏqual ỗbầudụcsangnhĩtrái
    .

    Từt hấtphải
    ,máuđượcbơm v
    àođộngmạchphổi
    .Dot uầnhoànđộng
    mạchphổiconhỏnênchỉkhoảng6-8% máuv
    àophổi
    .Chủy ếul
    ượngmáu
    này( PO2khoảng18-22mmHg)khôngquaphổimàvàođộngmạchchủ
    xuốngquaốngđộngmạchđểnuôiphầndướicơthểt
    haisauđótrởvềrau
    thainhờ2độngmạchr ốn.

    Ốngđộngmạchbìnht
    hườnglàmộtốnglớnđượcthấyởmọiđộngvật
    cóvú,phátt
    ri
    ểntừđoạnxacủacungđộngmạchchủthứ6v ànốit
    hânđộng
    mạchphổivớiđộngmạchchủxuốngcáchgốcđộngmạchdướiđònt r
    ái5-
    10mm

    Trườnghợpquaiđộngmạchchủquayphải,ốngđộngmạchcót
    hểnằm
    bênphảinốiđộngmạchphổiphảivớiquaiđộngmạchchủphíadướiđộng
    mạchdướiđònphải

    Hi
    ếm khi
    tồnt
    ạicảhai
    ốngđộngmạchphải
    vàt
    rái

    Cuốit
    uầnt hứ6củathaikỳ
    ,ốngđộngmạchphátt r
    iểnđầyđủbảođảm
    đưaphầnlớnlưulượngmáucủatim phải
    (khoảng55-
    60%lưulượngt
    ổngcộng
    ti
    m phôit
    hai
    ),chỉcó6-
    8%lưulượngmául àvàophổi

    Ốngđộngmạchbảođảm đưamáut ừtuầnhoànphổil


    ànơicósức
    khángmạchcaot ớiđộngmạchchủxuốngvàđặcbiệtvềt
    uầnhoànr
    authai
    (nơiápsứckhángmạchthấp)
    ,tại
    đâycóhi
    ệntượngt
    raođổi
    khí

    Sựthôngthươngcủaốngđộngmạcht
    rongt
    hờikỳbảot
    haiphụt
    huộc
    v
    àoPGE1vàPGE2

    Sựđóngốngđộngmạchsausinhđượcthựchi
    ệnbởi2thì.Ởt
    rẻbì
    nh
    t
    hườngốngđộngmạchđóngv
    àotuầnthứ8tr
    ên88%trườnghợp

    +Thì1:10–15gi ờđầusausinhcủatr
    ẻđủtháng,
    nhữngsợicơcủalớptrung
    môcot hắt
    ,làm t
    ăngbềdầycủathànhốngđộngmạchvàlàm congắnlạidẫn
    đếnsựtắcnghẽncơnăng

    +Thì2cót hểkéodàitừ2-3tuầncósựhì nhthànhnhữngcụcdầynộimôv ới


    sựvỡxuấthuyếtcủalớpdướinộimôvàhìnhthànhmôxơl àm bí
    tlòngốngĐM
    vaốngđộngmạcht rởthànhdâychằngxơhóa

    355
    Sựđóngt hườngbắtđầut
    ừphí
    ađầuđộngmạchphổivàcóthểkhônghoàn
    toànphí
    ađầuđộngmạchchủ,đểlạimộtt
    úithừanhỏdínhvàodâychằng
    độngmạch

    -Cơchếbệnhsi
    nhđóngốngđộngmạch
    +Sựchuy ểncủaphôithaisangmôitrườngcókhôngkhíl
    àhi
    ệnt
    ượngcơbản:
    thayđổiáplựcnộiphếnangv àsựdãncủaphếnangmaomạchphổi.Máutừ
    thânđộngmạchphổicót hểv àocácnhánhđộngmạchphổivàmáucóthể
    đảochiềutrongốngđộngmạchv ìáplựctr
    ongđộngmạchphổit
    rởnênt
    hấp
    hơn

    +Thànhốngđộngmạchcấutạobởicácsợicơvòngt
    heochi
    ềudọcv
    àchéo,
    sẽcothắtv
    àdẫnđếngi
    ảm chi
    ềudàiv
    àlòngốngđộngmạch

    +Trongkhicothắt
    ,nhi
    ềuchấtnhầytrongthànhsẽti
    ếtr
    atronglòngốnggóp
    phầnvàolàm hẹpl
    òngống,l
    àm giảm lưul
    ượngv àt
    ạođiềukiệnchosựđông
    máu

    +Sựgi ữmáuôxyhóacóv ait


    ròquant
    rọngtr
    ongv i
    ệcđóngốngđộngmạch,
    l
    àm tăngPaO2quyếtđị
    nhsựcothắtcơcủathànhốngđộngmạch.Ngoàir a
    cũngcóvait
    ròcủapHmáuđộngmạcht rongvi
    ệclàm khởiđộnghoặcứcchế
    sựcothắt

    Nguyênnhâncònt
    ồnt
    ạiốngđộngmạch
    Sựkhôngđóngốngđộngmạchđượcgi
    ảit
    hích:

    Tì
    nht
    rạngt
    hiếuôxygi
    aiđoạnmới
    sinh

    Bấtt
    hườngt
    hànhcủaốngđộngmạch

    Bấtt
    hườngphầnxacủađộngmạchphổi
    làm chosứckhángphổi
    khônggi
    ảm

    I
    II
    .Lâm sàng

    3.
    1 Tr
    iệuchứngt
    oànt
    hânvàcơnăng
    -Trườnghợpốngđộngmạchnhỏbệnhnhânkhôngcót
    ri
    ệuchứng,phátt
    ri
    ển
    hoàntoànbì
    nhthường

    -Tr
    ườnghợpốngđộngmạchcókí
    cht
    hướct
    rungbì
    nhv
    àlớn:

    +Phátt
    ri
    ểnt
    hểchấtkém

    +Gi
    ảm hoạtđộngcơnăng

    356
    +Ho,
    khót
    hở:
    sớm,
    kéodài
    vàt
    áiphátnhi
    ềul
    ần

    +Vi
    êm phổitáiphátnhi
    ềul
    ần,
    khót
    hở,
    tím xuấthi
    ệnt
    ừtừl
    i
    ênquanđếnmức
    độv
    iêm phổi
    v àsuyti
    m

    -Trườnghợpmuộn,khisứccảnmạchmáuphổit
    ăngcaosẽcóbi
    ểuhi
    ệnt
    ím
    thườngxuy
    êngi
    ảm hoạtđộngcơnăngr
    õhơn.

    3.
    2. Lâm sàng
    -Bi
    ếndạngl
    ồngngực:
    nhôr
    atr
    ướccủakhoangl
    i
    ênsườn3-
    4tr
    ái

    -Tăngđộngv
    ùngt
    rướcngực

    -Nghe:
    tiếngt
    hổi
    li
    ênt
    ụcv
    ùngdưới
    đònt
    rái

    +Tăngt
    hìt
    âm t
    huv
    àgi
    ảm t
    hìt
    âm t
    rương

    +Landọcxuốngbờt
    rái
    xươngức

    +Âm sắct
    hayđổi
    cókhi
    mạnhkhi
    dịu

    +Trườnghợpápl
    ựcđộngmạchphổit
    ăng:chỉcònt
    iếngt
    hổit
    âm t
    hukèm T2
    mạnh

    +Đôi
    khi
    cógal
    opmỏm hoặcr
    ungt
    âm t
    rươngdot
    ăngl
    ưul
    ượngmáu

    -Mạchnẩymạnhởngoại
    biênv
    àgi
    ảm huy
    ếtápđộngmạcht
    âm t
    rương

    -5-10%cácdịtậtbẩm si
    nhkháccóphốihợpcònốngđộngmạchnhư:t
    hông
    l
    iênthất
    ,hẹpeoĐMC, t
    hôngli
    ênnhĩ
    ..
    ..
    .

    I
    V.Cậnl
    âm sàng

    4.
    1XQphổi
    :
    -Bóngt
    imt
    o,cunggi
    ữat
    rái
    phồng

    -Ứhuy
    ếtphổi

    -ỐngđộngmạchnhỏXQphổi
    bìnht
    hường

    -Trườnghợpbệnhlýmạchmáuphổi(H/
    cEi
    senmenger
    )kí
    cht
    hướct
    im bì
    nh
    thườngkèot
    heocunggi
    ữatr
    áiphồngr
    ấtt
    o

    4.
    2Đi
    ệnt
    âm đồ
    -Tănggánht
    âm t
    rươngt
    hấtt
    rái

    357
    -Tr
    ụcQRSl
    ệcht
    rái

    -Tr
    ườnghợpt
    ăngápphổi
    nặng:

    +Tănggánht
    âm t
    hut
    hấtphải

    +RởV1>S

    +T(
    -)chuy
    ểnđạov
    ùngt
    rướcngựcphải

    4.
    3Si
    êuâm t
    im
    -Thấtt
    rái
    vànhĩt
    rái
    giãnmứcđột
    ùyt
    heođộl
    ớncủaốngđộngmạch

    -Độngmạchphổi
    giãn

    -Ốngđộngmạchcóthểquansátt
    hấykí
    cht
    hướct
    rênmặtcắtt
    rụcngang
    cạnhxươngứcv
    àtr
    ênmũi
    ức

    +Điểnhì
    nhsiêuâm Doppl
    ercódòngl
    i
    ênt
    ụcdươngt
    ínht
    ừtr
    áisangphải
    ,với
    vậntốct
    ốiđagi
    ữavàcuốitâm t
    hu.

    +Nếuápl
    ựcđộngmạchphổi
    bằngápl
    ựchệt
    hốngt
    athấyshunt2chi
    ều

    4.
    4Thôngt
    im
    V.Thểl
    âm sàng:

    5.
    1Ốngđộngmạchởt
    rẻl
    ớn:
    5.
    1.1Ốngt
    rungbì
    nh:
    -Đườngkí
    nh<6-
    7mm

    -Ápl
    ựcphổi
    ítt
    hayđổi

    -Í
    ttr
    iệuchứngcơnăng,
    chỉchẩnđoánkhi
    thăm khám đị
    nhkỳsứckhỏe

    -Độngmạchngoại
    biênt
    ăngđộng

    -HAbì nhthườngởt
    richênnhưngchidướicót
    ăngápl
    ựct
    âm t
    huv
    àápl
    ực
    tâm t
    rươngthấp

    -Nghe:
    thổi
    li
    ênt
    ụcdưới
    đònt
    rái

    -ĐTĐ:
    cót
    hểt
    ănggánhnhẹt
    âm t
    rươngt
    hấtt
    rái

    -XQphổi
    :gi
    ãnnhẹt
    hấtt
    rái
    ,ưhuy
    ếtphổi
    trungbì
    nh

    358
    5.
    1.2Ốngđộngmạchl
    ớn
    -Đườngkí
    nh>7mm

    -Cót
    ăngápl
    ựcphổi

    -Cơnăng:chậm t
    ăngcân,v
    iêm phổit
    áiphátnhi
    ềul
    ần,khót
    hởkhigắngsức,
    gi
    ảm hoạtđộngcơnăng

    -Mạchngoại
    biênnẩyr
    ấtmạnh

    -Sờr
    ungmi
    udưới
    đònt
    rái

    -Nghe:
    thổi
    li
    ênt
    ụcr
    ấtmạnh,
    T2mạnh

    -ĐTĐ:t
    ănggánhtâm t
    rươngt
    hấtt
    rái
    ,sóngTcaokhôngđốixứng,
    sóngRcao
    vùngt
    rướcngựct
    rái
    ,SsâuởV3RđếnV2

    -XQ:
    bóngt
    imt
    o,ứhuy
    ếtphổi
    nhi
    ều

    5.
    2Dạngkém dungnạpởt
    rẻnhũnhi
    -Ốngđộngmạchl
    ớnnhanhchóngdẫnđếnt
    ăngápphổi
    trongnăm đầu

    -Lâm sàngcócácbi
    ểuhi
    ệncủasuyt
    im

    +Thởnhanh,
    vãmồhôi

    +Chậm t
    ăngcân

    +Vi
    êm phổi
    tái
    phátnhi
    ềul
    ần

    -Mạchngoại
    biênnẩymạnh

    -Nghe:
    chỉl
    àthổi
    tâm t
    hu

    -ĐTĐ:
    phìđại
    2thấ
    t

    -XQ:
    bóngt
    imt
    o,gi
    ãnĐMCl
    ên

    5.
    3Ốngđộngmạchvớit
    ăngápphổit
    ắcnghẽn
    -Bệnhnhâncót hểl
    àtr
    ẻem,
    thi
    ếuni
    ên,
    ngườil
    ớnt
    rướcđócóốngđộngmạch
    shuntt
    rái
    -phải

    5.
    3.1Ốngđộngmạchshunt2chi
    ều:
    -Sứccảnmạchmáuphổicaonhưngv
    ẫnt
    hấphơnsứccảnhệt
    hống,Ống
    độngmạchshunt2chi
    ều

    359
    -Tr
    iệuchứngcơnăngcảithiện,
    viêm phổit
    áiphátđỡdần,
    khót
    hởkhôngt
    ăng
    l
    ênlàm bệnhnhâncócảm tưởngbệnhđỡdần

    -T2mạnh,
    chỉcót
    iếngt
    hổi
    tâm t
    hunhẹởđộngmạchphổi

    -XQ:cunggiữatr
    áigi
    ãnlớn,bóngti
    mítt
    ohơn,
    dầyt
    hấtphải
    ,ứhuy
    ếtphổichủ
    yếuvùngrốnphổi
    ,ngoại
    biênítđi

    -ĐTĐ:
    trụcl
    ệchphải
    ,dầyt
    hấtphải
    ,khôngt
    hấydầyt
    hấtt
    rái

    5.
    3.2Ốngđộngmạchshuntphảit
    rái
    -Sứccảnmạchmáuphổi
    vượtquásứccảnhệt
    hống

    -Xanht
    ím:đầut
    iênkhigắngsức,ưut
    hếchidướit
    ăngdầnchođếnkhibị
    t
    hườngxuy
    ên

    -Ngónt
    aydùi
    trống

    -Gi
    ảm hoạtđộngcơnăngr
    õ

    -Nghe:
    thổi
    tâm t
    rươngởĐMPdogi
    ãnv
    òngv
    an,
    thổi
    tâm t
    hudohở3l
    á

    -XQbóngt
    im nhỏ,
    dầyt
    hấtphải
    ,phổi
    khôngứhuy
    ết

    -ĐTĐ:
    dàyt
    hấtphải
    đơnt
    huần

    VI
    .Chẩnđoánphânbi
    ết

    6.
    1Vỡt
    úiphì
    nhVal
    sal
    va:vịt
    rícót
    hểv
    àonhĩphảihoặct
    hấtphải
    .Lâm sàng
    cũngnghet hấyt
    iếngthổil
    i
    ênt ụcnhưngt
    ri
    ệuchứngkhởiphátđộtngột
    ,
    thườngsauchấnt
    hươngngực.Ti
    ếngthổi
    ởvị
    trít
    hấphơn

    6.
    2Cửasổchủphế:r
    ấtkhóphânbi
    ệtv
    ớicònốngđộngmạch,t
    iếngt
    hổi
    thườngnghethấyởvịt
    rít
    hấthơndọct
    heobờt
    ráixươngức.Chẩnđoánphân
    biệtcầndựav
    àosiêuâm

    6.
    3HộichứngLaubr
    yPezzi
    :thôngl
    i
    ênt
    hấtcóbi
    ếnchứnghởv
    anđộngmạch
    chủ.Ti
    ếngt
    hổi
    baogồm t
    hổi
    tâm t
    hucủat
    hôngl
    i
    ênt
    hấtv
    àthổi
    tâm t
    rươngdo
    hởvanđộngmạchchủ

    6.
    4Dòđộngmạchvànhvàobuồngt
    im phải
    VI
    I.Đi
    ềut
    rị

    7.
    1Chỉđị
    nhđi
    ềut
    rị
    :
    -Cònốngđộngmạchởt
    rẻsơsi
    nht
    hiếut
    hángchị
    uđựngkém nếukhôngcó

    360
    chốngchỉđịnhcóthểdùngIndomet
    haci
    n0,
    2mg/
    kgcót
    hểl
    ặpl
    ạisau8gi
    ờ
    nếuthấtbại
    sẽcóchỉđị
    nhphẫuthuật

    -Cònốngđộngmạchgâynhiềutri
    ệuchứngcơnănghoặccót ăngápđộng
    mạchphổi
    nhi
    ềucóthểcant
    hiệpphẫut
    huậtngayt
    ronggi
    aiđoạnsơsinh

    -Cònốngđộngmạchkhônggâyt
    ăngápphổinhi
    ều,l
    âm sàngt
    ốt:cant
    hiệp
    thườngqui
    sau1năm

    7.
    2Phươngphápđi
    ềut
    rị
    -Phẫuthuậtt
    im kí
    n:làphươngphápantoànvớit
    ỉlệt
    ửvongrấtthấp.Phẫu
    thuậtt
    heođườngngựcbên,ốngđộng mạchđượccắtkhâusẽt ốthơnthắt
    ốngđộngmạchdot hắtốngcóthểvẫncóshuntt
    ồnlưuhoặctúiphìnhống
    độngmạch

    -Thôngt
    im cant
    hiệpbị
    tốngđộngmạch:cat
    het
    erđượcđưaquađộngmạch
    vàtĩ
    nhmạchđùi,
    dùhoặccoi
    lđượcsửdụngđểđóngốngđộngmạch

    -Phẫut
    huậtnộisoi
    :dụngcụphẫut
    huậtđượcđưav
    àol
    ồngngựcqual
    ỗnhỏở
    l
    ồngngực,ốngđộngmạchđượccặplại
    bằngcli
    p

    361
    BỆ
    NHTHÔNGLI
    ÊNTHẤ
    TỞ
    TRẺ EM
    TS.Phạm HữuHoà.
    Mụct
    iêu

    1.
    Trì
    nhbàyđặcđi
    ểm gi
    ảiphẫubệnh,
    si
    nhl
    ýbệnhbệnhTLTởt
    rẻem
    2.
    Trì
    nhbàyt
    ri
    ệuchứngl
    âm sàng,
    Xquang,
    ĐTĐvàsi
    êuâm t
    im bệnhTLTởt
    rẻ
    em
    3.
    Trì
    nhbàychỉđị
    nhvàcácphươngphápđi
    ềut
    rịbệnhTLTởt
    rẻem
    Nộ
    idung

    I
    .Đạicương:

    TLTlàbệnhtim bẩm si
    nht r
    ongđócómộthoặcnhi ềul
    ỗthôngởmột
    hoặcnhiềuvịtr
    íkhácnhaucủaVLTt ạorasựt hôngthươnggi
    ữatuầnhoàn
    phổivàtuầnhoànhệt hống.Địnhnghĩanàykhôngbaohàm cáct r
    ườnghợp
    TLTchỉlàmộtt r
    ongcácdị tậtphốihợptrongcácbệnhTBSt í
    m khác(TDụ:
    TLTtrongFall
    ot4,chuyểngốcđộngmạch, thânchungđộngmạch. )
    TLTl àl
    oạiTBSt hườnggặpnhất ,chi
    ếm >20%t ổngsốcácbệnhTBS, 2%o
    0 0
    tr
    ẻsơsi nhsống(tr
    ẻt hi
    ếutháng4,5%o–7/ 00,t
    rẻđủtháng1,
    5%o- 3,
    5/ 00).Tỉ
    l
    ệNam / nữ:1/1

    Nguy
    ênnhângâybệnhchưađượchi ểubiếtđầ
    yđủ.Songcómộtsốy ếu
    tốl
    iênquannhư:Mẹbịcácbệnhnhi ễm tr
    ùnghoặcsửdụngmộtsốl oạit
    huốc
    (chốngcogi ật
    ,nộitiếtt
    ố…)tr
    ong3t hángđầut haikỳ.Mộtsốbệnht oànthân
    củamẹ(Đáiđường, lupusbanđỏ..
    .)
    , Mẹnghi ệnrượuhoặcbịt i
    ếpxúcv ớimột
    sốđộcchất,hoáchất ,ti
    axạ…cũnglàcácy ếut ốcầnx em xét.BấtthườngNST
    (13,18,
    21…)chi ếm khoảng5%.Cũngcót hểcácy ếutốmôit rườngt ácđộng
    l
    êncáccát hểcót ốbẩm ditr
    uyềnlàmộtt rongcáccănnguy êngâybệnh.

    I
    I.Tổnt
    hươngGPB:

    -
    Bìnht
    hường:
    VLThoànchỉ
    nhgồm 4phần:

    VLTphầnmàng( membranous),VLTphầnbuồngnhận(inl
    et)
    ,VLT
    phầnphễu(outl
    et)
    ,VLTphầncơ( Tr
    abecul
    ar)
    .Nhữngbấtt
    hườngtr
    ongquá
    tr
    ìnhhì
    nhthànhvàphátt
    ri
    ểncủaVLTsẽdẫntớibệnhTLT

    +Cóhai l
    oại
    bấtthườngchí
    nhlà:
    -Bấtsảnt
    oànbộVLT:r ấthi
    ếm (
    0,5-
    1%)t
    rongcácTBS,
    tạot
    hànhhì
    nh
    t
    hái
    tim babuồng->B/Ntím

    -Bấtsảnt
    ừngphầncủaVLT:
    Tạot
    hànhcácl
    oại
    TLTt
    ươngứng

    362
    TLTcóthểđơnt huầnhoặckèm t
    heocácdịt
    ậtbẩm si
    nhkhác:như
    COĐM,hẹpeoĐMC,TLN,hẹpvanĐMP

    Vịt
    ríl
    ỗthông
    *TheoSot
    ovàcs(
    phânl
    oại
    kinhđi
    ểnnhưnghayđượcsửdụngnhất)

    +TLTphầnphễu( inf
    undibul
    ar-Buồngt hoát
    ,dướiv anĐMP,outl
    et,
    Supr
    acri
    stal
    ,conal
    ,,subpulmonic,Doubl
    ycommi t
    ted subar
    ter
    ial
    ,ty
    pe I
    ):
    chi
    ếm 5–7%, (
    VNv àcácnướcchâuá:10-15%)
    )

    + TLT phần màng (membr


    anous,quanh màng (
    peri
    membr anous)
    ,
    I
    nfr
    acr
    yst
    al,
    typeI
    I)
    :chi
    ếm 80%,cót
    hểlanr
    ainlet
    ,out
    let
    ,Tr
    abecul
    ar.

    -
    Hội
    chứngLaubr
    y–Pezzi
    :TLT+hởv
    anĐMC

    -Mộtsốtr
    ườnghợpTLTquanhmàngcót hểđượcbịtmộtphầnbởit
    ổ
    chứcláváchvan3l át
    ạophìnhVLT.Nhữngl
    ỗthôngnhỏcókhảnăngtựbịt
    (thườngtr
    ong6thángđầu)

    +TLTphầnbuồngnhận(inl
    et,TLTki
    ểukênhnhĩt
    hất,
    typeII
    I)
    :chiếm 5-
    8%.Lỗthôngnằm phí
    asaudướiphầnmàng,sátvan3l
    á.Nếut hi
    ếuhụttoàn
    bộVLTphầnbuồngnhận=>t ạoraTLTkiểukênhnhĩthất(gặptrongbệnh
    TSNT)
    .

    +TLTphầncơ(Muscular,TLTphầncơbè-Traber
    cul
    ar,
    TypeI
    V):
    chi
    ếm
    5-20%.TLTphầncơcót hểở:
    trungtâm ,
    mỏm, r
    ìahoặccónhiềul
    ỗ(ki
    ểu
    “Swisschese”)
    .
    *TheoRober tAnder
    son:Gồm 3loại
    :

    +TLTquanhmàng(
    cót
    hểl
    anv
    ềinl
    et,
    out
    let
    ,tr
    abecul
    ar)

    +TLTphầncơ:
    (inl
    et,
    out
    let
    ,tr
    abecul
    ar)

    +TLTdưới
    2vanĐM (
    phễu,
    doubl
    ycommi
    tt
    edj
    uxt
    aAr
    ter
    ial
    VSD)

    *t
    heoVanpr
    aagh

    +Ki
    ểukênhnhĩt
    hất(
    AVcanal
    type)

    +Phầncơ(
    muscul
    art
    ype)
    :gi
    ữa,
    trước,
    sau

    +Phầnchópnón(Conal
    ,hoặcConov
    etr
    icul
    art
    ype)

    I
    II
    .Si
    nhl
    ýbệnhv
    àhuy
    ếtđộnghọc

    Cácr
    ốil
    oạnhuy
    ếtđộngv
    àchứcnăngt
    im phụt
    huộcv
    ào2y
    ếut
    ốlà:

    363
    Kí
    cht
    hướcl
    ỗthôngv
    àsứccảnđộngmạchphổi
    :

    +TLTlỗnhỏ(TLThạnchế)
    :lưul
    ượngmáuquaTLTnhỏ,
    nênkhônggây
    cácr
    ốil
    oạnhuy
    ếtđộngđángkể.

    +TLTlỗlớn:Máutừthấttr
    ái-
    >thấtphải-
    >ĐMP->tănglưulượngphổi
    .
    Máutừphổi->nhĩtrái-
    >thấtt
    rái-
    >gâytăngghánht
    âm t
    rươngthấttr
    ái(
    tăng
    ghánhthểt
    ích)
    .

    -Nếudiễnbiếnl
    âudài
    ,lượngmául ênphổinhi
    ềusẽxẩyraquátrì
    nh
    thoáibi
    ếncácti
    ểuđộngmạchphổi-
    >độngmạchphổi->tăngápĐMP,-
    >tăng
    ghánháplực(t
    ăngghánht
    âm t
    hu)thấtphải
    .

    -Khiáplựcthấtphải>áplựct
    hấttr
    ái,Shuntđổichi
    ềuthànhP-
    >T.Khi
    đól
    àgiaiđoạnbệnhmạchphổi t
    ắcnghẽn(HộichứngEisenmenger
    )

    +TrongTLTcókèm hẹpĐRTP(Ty
    peIV-
    Phânt
    heoSLB)
    :lưul
    ượngmáu
    quaTLTl
    ớnnhưngmáulênphổibị
    hạnchế,
    gọil
    àTLTphổi
    đượcbảovệ

    Phânl
    oạiTLTt
    heor
    ốil
    oạnhuyếtđộng:4nhóm

    Nhóm Kích ALTTĐMP Rp/


    R Qp/
    Qs Gmax Thể l
    âm
    thước s sàng
    ALHT TP-
    ĐMP

    I
    a Hạn chế <30% <30% 1-
    1,5 0 BệnhRoger
    (
    nhỏ)

    I
    b Hạn chế <30% <30% 1,
    5-2 0 BệnhRoger
    nhỏ

    I
    ia Không 30–70% <50% >2 <25 TLTcó lưu
    hạn chế l
    ượnglớn
    (r
    ộng)

    I
    ib Không 70–100% <80% >2 <25 TLTcó lưu
    hạn chế l
    ượnglớn
    (r
    ộng)

    I
    II Không >1 >1 <1 <25 Hội chứng
    hạn chế Ei
    senmenge
    (r
    ộng) r

    364
    I
    V Không <70% <50% >2 >25 TLTphổi
    hạn chế đượcbảovệ
    (r
    ộng)

    I
    V.Lâm sàngv
    àcácxétnghi
    ệm t
    hăm dò

    1.Lâm sàng
    4.

    4.
    1.1.TLT nhỏ(
    nhóm I)
    :Khôngcódấuhi
    ệucơnăng

    khám:TTTl
    ớn4–5/
    6ởLSI
    II-I
    Vbờt
    ráixuươngứcl
    anxungquanh,
    T2
    bì
    nht
    hường

    4.
    1.2.TLTl
    ớn(
    nhóm I
    I)
    :cáct
    ri
    ệuchứngxuấthi
    ệnsớm t
    ừnhỏ:hay
    nhi
    ễm t
    rùngphổi
    ,chậm l
    ớn,
    biếndạngl
    ồngngực,
    suyt
    im.
    ..
    .

    Khám:
    Diệnt
    imt
    o,t
    hấtt
    rái
    tăngđộng

    -TTTl
    ớn3/
    6-4/
    6ki
    ểuTTTt
    ràongượcởLSI
    Vbờt
    rái
    xươngức

    -Rungmi
    utâm t
    hu+

    -T2mạnhởl
    i
    ênsườnI
    Ibờt
    rái
    xươngức

    -Cót
    hểcóTTChoặcr
    unmi
    utâm t
    rươngdohẹpv
    an2l
    álưul
    ượng.

    4.
    1.3Cáct
    hểl
    âm sàngkhác:
    4.1.
    3.1TLTkèm hẹpvanĐMP:t
    iênlượngthườngnặnghơn.
    4.
    1.3.
    2TLTkèm hởvanĐMC(Hội chứngLaubry–Pezzi
    ):gâysuyt
    imt
    rái
    nhanhhơn,haycóbi
    ếnchứngVNTMNK.

    4.
    2.Cậnl
    âm sàng:
    4.2.
    1.XQuangti
    m phổi
    ,ĐTĐ:ítbi
    ếnđổi
    hìnhảnht
    rongmộtt
    hời
    gian
    dài(đối
    vớiTLTnhỏ).
    VớiTLTlớn:

    *ĐTĐ:dàynhĩt
    rái
    ,dàyt
    hấtt
    ráiki
    ểut
    ăngghánht
    âm t
    rương(
    lúcđầu)
    ,
    dàyhait
    hất(
    Giai
    đoạnsau)

    *XQ:Ti
    mtráit
    o(lúcđầu)
    ,sauđótimtotoànbộ.Tăngt
    uầnhoànphổi
    v
    ớir
    ốnphổđậm,cungđộngmạchphổiphồng,
    phùphổi

    365
    4.2.
    2.Si
    êuâm t
    im:
    -Tr
    onghầuhếtcáctr
    ườnghợpTLT,
    siêuâm cóvait
    ròchẩnđoánquy
    ết
    đị
    nh,
    đánhgiámứcđộnặngv àcáct
    ổnt
    hươngphốihợp.

    -Cácmặtcắtt
    hôngdụng:t
    rụcdàicạnhứct
    rái
    ,tr
    ụcngắncạnhứct
    rái
    ,4
    buồngtừmỏm,dướimỗiức.

    -Cầnxácđị
    nh:
    vịt
    rí
    ,sốl
    ượng,
    kícht
    hướcl
    ỗthông,

    Xácđị
    nhkí
    cht
    hướcl
    ỗthôngdựav
    ào:

    *Theodi
    ệnt
    íchbềmặtcơt
    hể(
    Edwar
    d.JB 2003)
    :

    -l
    ỗthôngnhỏ: m2BSA
    <5mm/ ( 5cm2)
    <0,

    -l
    ỗthôngt
    rungbì
    nh: m2BSA
    <5–9mm/ ( 5–1cm2)
    <0,

    -l
    ỗthôngl
    ớn: m2 BSA
    >9mm/ >1cm2)
    (

    *Theođườngkí
    nhgốcĐMC(
    Ptt
    uraj
    ah.
    A 2004)
    :

    -l
    ỗthôngnhỏ:
    <1/
    3ĐKgốcĐMC

    -l
    ỗthôngv
    ừa:
    từ1/
    3–2/
    3ĐKgốcĐMC

    -l
    ỗthôngl
    ớn:
    >2/
    3ĐKgốcĐMC

    +Siêuâm TM,2D:giãnnhĩt
    rái,gi
    ãnthấtt
    rái
    ,gi
    ãnđộngmạchv àcác
    t
    ĩnhmạchphổi
    ,cáct
    ổnthươngphốihợp.Giai
    đoạnmuộncógiãnhai
    thất

    +si
    êuâm Doppl
    ermàu:xácđịnhv
    ịtr
    í,chi
    ềudòngShunt
    ,độl
    ớncủa
    Shunt
    ,sốl
    ượngl
    ỗthông,Qp/
    Qs,
    áplựcĐMPvv..
    .

    4.
    2.3.Thôngt i
    m:
    Thôngtim chỉđượcchỉđị
    nhkhicầnphânbiệtgi
    aiđoạnI
    Ibv àgi
    aiđoạn
    II
    I(xácđịnhQp/ Qs,sứckhángmạchphổi,áplựcĐMP,ápl ựcthấtphải
    ,hoặc
    xácđịnhsốl ượngl ỗTLT(phầncơ)vàcáct ổnthươngphốihợpmàkếtquả
    si
    êuâm chưaphảnánhđượcđầyđủ)

    Di
    ễnbi
    ến
    TLTnhỏ(nhóm I):cót hểt
    ựđóng(20-30%)t r
    ong6t hángđầu).Phầnlớn
    bệnhnhânkhôngcócáct ri
    ệuchứngcơnăngt rongmộtt hời
    giandài.Tuy
    nhi
    ên,nguycơviêm nội t
    âm mạcnhiễm khuẩnlàkhácao.
    TLTlớn(nhóm II):tr
    ẻdễbịcácđợtnhi ễm trùnghôhấpkéodài ,dễtái
    phát
    ,chậm pháttri
    ểnt hểchất,suyt
    im,viêm nộitâm mạcnhi ễm khuẩn,t
    ăng

    366
    ápl
    ựcđộngmạchphổinặngdầndẫnt
    ớiđảoShunt(
    hộichứngEi
    senmenger
    )
    vàt
    ửvong.

    V.Đi
    ềut
    rị

    5.
    1.Đi
    ềut
    rịnộikhoa
    +TLTnhỏ:Theodõivàphòngvi
    êm nội
    tâm mạcnhi
    ễm khuẩn

    +TLTl
    ớn:
    +đi
    ềutrịcácbiếnchứngvàcácbệnhkèm t heonhư:v i
    êm phổi
    ,suy
    di
    nhdưỡng,phòngvàđiềut
    rịv
    iêm nội
    tâm mạcnhiễm khuẩn

    +Đi
    ềut
    rịsuyt
    im:
    dùngt
    huốcl
    ợit
    iểu,
    trợt
    im,
    giảm hậughánh

    +ĐóngTLT=Ampl
    atzer(choTLTphầnmàngv
    àphầncơ)

    +Theodõisáttri
    ệuchứnglâm sàngv
    àsi
    êuâm nếuchuy
    ểnt
    ừgi
    aiđoạnI
    Ia
    sangII
    bthìchỉđị
    nhphẫuthuật.

    5.
    2.Đi
    ềut
    rịngoạikhoa
    Chỉđị
    nhphẫut
    huật
    +Lâm sàng(cót í
    nhchấtgợiý)
    : Cócáct ri
    ệuchứngnhư:Nhi
    ễm khuẩnhô
    hấpkéodài,t
    áidiễn,khól
    êncân,SDD,cótri
    ệuchứngsuyti
    m,t
    ăngápĐMP
    khôngt
    hểkiểm soátbằngđi
    ềutr
    ịnộikhoa)

    +Si êuâm:Lỗt hôngtrungbìnhhoặclớn,áplựcĐMP>40mmHg+códãn


    thấttr
    ái.Qp/Qs>2/1.CácloạiTLTcóvịtríđặcbi
    ệt(TLTdưói2vanĐM),có
    tổnthươngphốihợp( TLTkèm hởv anĐMC,TLTkèm phìnhxoangVal
    sal
    va)
    hoặccóbi ếnchứng(VNTMNK)

    +Phẫuthuậttạm t
    hờiBandĐMP:ChỉđịnhkhiTLTcóthêm cácdịt
    ật
    khácphốihợpmàchưat hểsửatoànbộđược,hoặcởcáccơsởchưacókhả
    năngmổt i
    m mở.Thườngchỉđị
    nhvớit
    rẻ<6thángtuổi
    ,

    +Phẫut
    huậttr
    iệtđể:
    Thựchi
    ệndướituầnhoànngoàicơt
    hểv
    àhạthân
    nhiệt(
    PTti
    m mở),v
    ál ỗTLTbằngmiếngvánhântạohoặcbằngmàngngoài
    ti
    m.

    Mộtsốt
    rườnghợpđặcbi
    ệt:

    -
    TLT+OĐM l ớn(
    ởt r
    ẻnhỏ)
    :Cắthoặct
    hắtOĐM t
    rướcngaytr
    ong1-
    2
    t
    hángđầu,sauđót
    heodõivàmổváTLTsau.
    NếuTLTl
    ớncầnv áTLTvàgi
    ải

    367
    quy
    ếtOĐM đồngt
    hời
    .

    -
    TLT+HẹpeoĐMC:
    Cónhi
    ềuquanđi
    ểm:

    +HoặcsửaeoĐMCbanđầusauđóv
    áTLTsaumộtt
    hờigi
    an,
    hoặc
    v
    áTLTngaysaukhi
    hậuphẫuổnđị
    nh

    + HoặcsửaeoĐMC+bandi
    ngĐMPnếuTLTl
    ớnsaumôtt
    hờigi
    an
    sẽv
    áTLT

    + Hoặcsửal
    uôneoĐMCv
    àváTLTđồngt
    hờiv
    ới2đườngmổkhác
    nhau.

    -
    TLT+Hởv anĐMC:nênmổv áTLTsớm,kểcảkhiQp/
    Qs<2/1.
    Mộtsố
    t
    rungt
    âm chỉđị
    nhváTLTkhit
    hấysavanĐMCmặcdùchưacóhởv anĐMC

    Taibiến,
    biếnchứngdophẫuthuật
    :Nếuđượcđiềutr
    ịđúng,
    hầunhưkhôngcó
    t
    ửv ongdophẫut huật
    .Mộtsốbi
    ếncốthườnggặplà:

    -Shuntt
    ồnlưu:Khoảng15-20%cònshuntquav ịtrív
    áTLT.Hầuhếtcácshunt
    nhỏtựđóngtrongquátrì
    nht heodõi.Cácshunttồnlưul
    ớn,ảnhhưởnghuyết
    độngđángkểcầnđượcphẫut huậtl
    ạihoặcbí
    tbằngdụngcụ.

    -Blocknhĩ-t
    hất
    :Cầnđượcđiềutrịv
    àtheodõisátsaumổ.Blocknhĩt
    hấthoàn
    toànsauđiềutr
    ịnộikhoavàđặttạonhị
    ptạm thờikhoảng5-
    7ngàykhôngkết
    quảcầnđặtmáyt ạonhịpv
    ĩnhvi
    ễn.

    -Nhi
    ễm t
    rùng:Cầnchúýchăm sóchậuphẫut
    ốt,
    tìm cănnguy
    ênnhi
    ễm khuẩn
    vàđi
    ềutr
    ịkhángsinht
    híchhợp.

    VI
    .Kếtl
    uận

    TLTlàbệnhTBSt hườnggặpnhất
    ,cót
    hểchẩnđoánbệnhdựavàothăm
    khám l
    âm sàngkếthợpvớicácdấuhi
    ệuXquangvàĐTĐ.Si
    êuâm ti
    m cógi
    á
    tr
    ịchẩnđoánquyếtđịnh.Phẫut
    huậthi
    ệnl
    àphươngphápđiềut
    rịt
    ri
    ệtđểcó
    kếtquảtốtv
    àphổbi ếnnhất
    .

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    1.Hugh D.Allen;Howar d P.Gutgesel


    letal :Moss and Adams’Hear
    t
    diseasei
    ninf ant
    ,chi
    ldren,andAdolescentsincl
    udi
    ngthef et
    usand
    youngadul
    t,
    Sev enedi
    ti
    on,2008
    2.Behrman,Kliegmam,Jenson: Nelson Texbook 0fpedi
    atri
    cs,18 th

    368
    Edi
    ti
    on,
    2009
    3.MyungK.Par
    k:ThePedi
    atr
    icCar
    diol
    ogyhandbook,
    Four
    thedi
    ti
    on,
    2010

    Câuhỏil
    ượnggi
    á

    1.
    Chọnl
    àm mộtt
    rongbacâuhỏi
    sau:

    a/Tr
    ìnhbàyđặcđi
    ểm gi
    ảiphẫubệnhv
    àcơchếsi
    nhl
    ýbệnhbệnhTLTở
    tr
    ẻem

    b/Tr
    ìnhbàychẩnđoánbệnhTLTởt
    rẻem

    c/Tr
    ìnhbàyv
    ềchỉđị
    nhv
    àcácphươngphápđi
    ềut
    rịTLTởt
    rẻem

    2.Gi
    aiđoạnchưacót
    ăngápl
    ựcđộngmạchphổi
    nặng,
    Shuntqual
    ỗTLTl
    à:

    a/Shuntphải
    –tr
    ái

    b/Shuntt
    rái
    –phải

    c/Khôngcóshunt

    3.Bi
    ếnđổi
    ĐTĐt
    rongTLTt
    hườngl
    à:

    a/Dàyt
    hấtphải
    ,dàynhĩphải

    b/dàyt
    hấtt
    rái
    ,dàynhĩphải

    c/Dàyt
    hấtt
    rái
    ,dàynhĩt
    rái

    4.Đánhdấuv
    àocộtđúng,
    sai
    chocáccâusau:
    Đ S

    a TLTquangmàngl
    àthườnggặpnhất

    b Ti
    ếngT2mạnhl
    uônt
    hấyt
    rongbệnhTLT

    c Hội
    chứngLaubr
    y-Pezzi
    gồm TLT+hởv
    an
    ĐMC

    d Chỉđị
    nhmổTLTchủy
    ếudựav
    àot
    uổi
    vàcân
    nặng

    e Cơchếti
    ếngTTTt
    rongbệnhTLTdosự
    chênhl
    ệchápl
    ựcgiữat
    hấttr
    áiv
    àthấtphải

    369
    f TấtcảbệnhnhânTLTcầnđượcphẫut
    huật
    càngsớm càngt
    ốt

    DỊTẬTHẸPEOĐỘNGMẠCHCHỦ
    ỞTRẺEM
    PGS.
    TS.Hồ
    Sỹ Hà
    Mụct
    iêu

    1,Tr
    ìnhbàycáccơchếhìnht hànhtừphôihoc,hìnhtháigiảiphẫuvàsinhl
    ý
    bệnhhochẹpeođộngmạchchủởt rẻem.
    2.Tr
    ìnhbàybi
    ểuhi
    ệnlâm sàng,cậnlâm sàng,
    chẩnđoánbệnhhẹpeoĐMC
    3.Trì
    nhbàycácbi
    ệnphápđi ềut r
    ịvàcant hi
    ệp,t
    heodõiđiềut r
    ịbệnhhẹpeo
    ĐMCởt rẻem.
    Nộ
    idung
    I
    .ĐẠICƯƠNG

    Hẹpeođộngmạchchủl àdịtậtbẩm si
    nhdohẹpphầneoquaiđộng
    mạchchủ,
    nơinốit
    iếpgi
    ữachủngangv ớichủxuống,
    thườngởgi
    ữagốcđộng
    mạchdướiđòntr
    ái v
    ànơibám củachằngđộngmạch.

    TầnsuấtgặpHẹpeođộngmạchchủ( ĐMC)t ừ5- 8% t ổngsốdịt ậtti


    m
    bẩm si nhởt rẻem.Bệnhhaygặpt rẻt r
    aihơnv ớitỷl ệtraisov ớigáil à2- 4/1,
    tuynhi ênthểkếthợpcácdịt ậttim hoặccácbệnhbẩm si nhkháct hìsựkhác
    biệtgiớití
    nhkhôngr õ.
    Vềl ị
    chsử,t ừ1760t ácgiảMor gagniđãmôt ảhì nht háigiảiphẫucủa
    HẹpeoĐMC,sauđóPar i
    s( 1791)đưar anhữngnhậnxétl âm sàngcủabệnh.
    Năm 1903,Bonnetmôt ảl âm sàngchit i
    ếtv ới2t hểbệnhl àhẹpeoởt rẻnhỏ
    vàởngườit rưởngt hành.Cr afoordlàngườiđầut iênphẫut huậtđiềut rịhẹpeo
    ĐMCt hànhcôngv àonăm 1945.
    Bệnhv àdịt ậtt i
    m kếthợp:HẹpeoĐMChaykếthợpv ớihộichứng
    Turner,v àkhoảng30% bệnhnhânTur nerkèm t heodịt ậtnày .Dịtậtt ạiti
    m
    haykếthợpl àbệnhv anĐMC2l á,hẹpv an2l á,thiểusảnquaichủ, thấtphải2
    đườngr ađặcbi ệtthểTausi g-Bi ng,thôngl i
    ênt hất,đảogốcđộngmạch.Dịt ật
    ngoài timlàhội chứngphì nhv òngmạchWi ll
    is.
    II.PHÔITHAIHỌC
    NguyênnhângâyhẹpeoĐMCchođếnnayv ẫnchưar õ.Haigiảt huy
    ết
    đượcđưar agiảithíchcơchếhì nht hànhbệnh,đól àthuy ếtcơhọcv àt huy
    ết
    huy ếtđộnghọc.
    2. 1Thuyếtcơhọc:Chor ằngt ổnthươngl àdosựr ốiloạnsựphátt ri
    ểnphôi

    370
    thaicũngnhưquát rì
    nhđóngốngđộng mạch.Tácgi ảCr ai
    gieđềxướng,sau
    đóSkodaủnghộv àphátt r
    iển.Cáct ácgiảchor ằngcósựxâm l ấnbấtt hường
    vàl ạcchỗcủamôt ếbàoốngđộngmạchv àot r
    ongt hànhđộngmạchchủ,
    đồngt hờicáccácy ếutốchị ut ráchnhi ệm đóngốngđộngmạchsausi nhđã
    gâycor útcáct ổchứcnàyt ạot hànhmộtgờ( sheltf)ởt hànhsauchủxâm l ấn
    vàol òngđộngmạchchủv àhi nht hànhv òngxơgâyhẹpeoĐMC.Bấtt hường
    xuấtphátđộngmạchdướiđònt r
    ái,sátngayv ịtrínốigi ữaốngđộngmạch
    ĐMCxuốngcũngt hườnggặpv àđượcxem l àmộtnguy êndogâyhẹpeoĐMC.
    Hạnchếcủagi ảthuy ếtnàyl àkhônggi ảit hí
    chđượct rườnghợphẹpeo
    ĐMCkèm ốngđộngmạchl ớn, hoặchẹpeokèm t hi
    ểusảnĐMC.
    2.2 Thuyếthuyếtđộnghọc:Chor ằnghẹpeoĐMCl àt hứphátdohậu
    quảr ốil oạncácdòngt uầnhoànt r
    ongphôit hai .Tácgi ảHut chinsđưar agiả
    thuy ếtnàychor ằngv ềmặthuy ếtđộng, v
    ịtr ínơiĐMCngangquaeoĐMCnối
    vớiốngđộngmạchchỉl àmộtchỗphânnhánh.Bì nht hường, phầnl ớnmáut ừ
    ti
    m quaốngđộngmạchđểv ềđộngmạchchủxuốngdov ậysựnối tiếpgiữa2
    mạchmáunàyxem nhưmộtdòngchảychí nhl iênt ục,còneoĐMCđổv àochỉ
    nhưmộtnhánh.Nếul ưul ượngquaốngđộngmạcht ăngt rongkhiquaeo
    ĐMCgi ảm, vịtr
    ínối gi
    ữa2độngmạchsẽt ăngsi nhv àcót hểt ừđóhì nht hành
    gờởt hànhsauĐMC( shelf)đặct rưngcủahẹpeoĐMC.TheoHut chi
    nst hì
    cáct ếbàot ạivịtríhì
    nht hành“ gờ”nàyr ấtnhậycảm v ớisựgi ảm lưulượng
    máuquaeoĐMC.Bằngchứngủnghộchogi ảt huyếtnàyl àhẹpeochủr ấ
    haykếthợpv ớicácdị t
    ậtlàm gi ảm cungl ượngt i
    mt r
    ái l
    ênĐMCnhưbệnhv an
    chủ2l á,t hi
    ểusảnĐMC,hẹpv an2l á;hoặct ăngl ưul ượngv àođộng mạch
    phổinhưt hấtphải2đườngr a,t hôngsànnhĩt hất,thôngl i
    ênt hất.Đồngt hời
    giải thíchdị tậthiếm kếthợpgi ảm lượngmául ênĐM phổi nhưhẹpnặnghoặc
    thiểusảnv anĐM phổi ,
    teov an3l á.
    I
    II.GI ẢIPHẪUHÌ NHTHÁIVÀSI NHLÝBỆNH
    3.1. Cácdạnggi ảiphẫucủahẹpeochủ

    (cácdạnghẹp:1;Màngngăn;2:Đồnghồcát;
    3:Thiểusảnkhutr
    ú)
    Vềvịtrí:Sauxuấtphátđộngmạchdướiđòntrái(97%)vàt
    r¬ướcđộng

    371
    mạchdướiđònt rái(gi
    ữađộngmạchcảnhgốct r
    áiv àd¬ướiđònt rái
    ),ít
    gặphơn, v
    ớikhoảng3%t r
    ườnghợp.
    Sovớivịt ríốngđộngmạch:Cót hểgặphẹpt r
    ư¬ớcống;ngangốngv à
    sauốngđộngmạch.
    3. 2.Si nhlýbệnh
    Phụthuộcmứcđộhẹpeov àcácdịt ậtti
    m kếthợp.Bi ểuhiệnt ắcv à
    giảm l ¬ưuthôngmáuquaeochủgâyứmáuv àcaohuyếtápchit r
    ên, t
    hiếuv à
    giảm t ¬ướimáuphầnd¬ướil àm chênhhuy ếtápgiữachit rênv àchidưới ,
    mạchchidướimấthoặcy ếu.Tìnhtrạngthi
    ếumáut hậncàngl àm t ănghuy ết
    ápgâyt aibiếnnão, giácmạc; Suyti
    mt r
    áivàtăngápphổi;xuấthiệntuầnhoàn
    bànghệ, gi
    ãnđộngmạchgi ansư¬ờn.
    IV.TRI ỆUCHỨNG
    4.1,Lâm sàng:Bi ểuhi ệnlâm sàngcủahẹpeoĐMCphụt huộcvàomứcđộ
    tổnt hương, cácdị t
    ậtt i
    m kếthợpv àdặcbiệtlàt
    uổixuấthi
    ệnt ri
    ệuchứng.
    4.
    1.1,Dấuhiệucơnăng
    1.Trẻlớn:khôngđặct
    r¬ưng,
    kínđáonhưđauđầu,
    chóngmặt
    ,hoặccảm gi
    ác
    chânlạnh,
    đauchân,
    yếucơchân;hoăcchảymáucam dohuy
    ếtápcao.
    2.Trẻnhỏ:dấuhi
    ệusuyti
    m như¬thởkhó,
    búyếu,
    chậm l
    êncân.
    4.
    1.2Dấuhi
    ệut
    hựct
    hể
    Thayđổi huyếtápv àmạchgiữacácchil
    à2dấuhiệuquantr
    ọng.
    +Mấthoặcy ếumạchchi d¬ưới
    :mạchbẹn,muchân.Khoảng80-90%thay
    đổirõ,vàmấtmạchbẹngặp40- 45%.Cầnsosángv ớimạchquaybênphải
    hoặcđộngmạchcảnh.
    +Huy ếtápchit rêncaohơnchid¬ưới(>20mmHg) :Gặp85-90%.Tr ẻ
    nhỏv àcósuyt imt hìhi
    ệusốchênhhuyếtápchỉcầnt
    rên10mmHg.
    -Cót hểt í
    m cụcbộnửadướicơt hểkhishuntphải-tr
    áiquaốngđộng
    mạch, đặcbiệtởt r
    ẻnhỏ.
    4.
    1.3Tri
    ệuchứngtạit
    im:
    -Sơsinhvàtrẻnhỏ:Chủyếul
    àbi
    ểuhi
    ệnsuyt
    im.Ti
    ếngt
    hổiởt
    im nghet
    hấy
    thư¬ờngl àdocácdịt ậtkếthợp,đặcbi ệtcònốngt hôngđộngmạch,các
    shunttrongbuồngtim nhưthôngli
    ênthất,thôngliênnhĩ.
    -Trẻlớn:Cóthểsờt hấyr
    ungthri
    ll
    trênhõm ức.Ti ếngt hổit
    âm thuêm, 2/6-
    3/6,mạnhởv ùngliênbảcộtsốngt ráil
    ant rướcngực.Ti ếngcli
    cktốngmáu
    th¬ườngngheđư¬ợcởmỏm hoặcv ùngđáyt im bênphảihoặct hổitâm
    trư¬ơngcủav anđộngmạchchủ( hẹphởchủ) ,t
    hổili
    ênt ụccủadịt ậtcònống
    độngmạchhoặct uầnhoànbànghệl ớn.
    4.1.4 Đặcđiểm hẹpeoĐMCởt rẻsơsinhvàt r
    ẻnhỏ:Bệnht hườngdi ễnbiến
    nặngdosuyt im,cót hểgặpsốct i
    m,đặcbi ệtkhiốngđộngmạchđóngl ại
    .
    Khoảng30%bệnhnhânhẹpeochủxuấthi ệnsuyt i
    mt rong3t hángđầuv àtỷlệ

    372
    nàycaohơnnhi ềuởnhữngbệnhnhâncót hôngli
    ênt hấtkếthợp.Bi ểu hi ện
    suyt im nhưkhót hở,mạchnhanh, gantov àngheranởphổi ;tiếngthổitạit i
    m
    thườngmấthoặcgi ảm.Mạchngoạiv iyếuv ànhỏnênsựkhácbi ệthuy ếtáp
    cácchit hườngkhópháthi ệnmộtkhichứcnăngt i
    m chưađượccảit hiện.Tr ẻ
    dưới6t uầnt uổihaygặpsốct im,phùphổi,suyt hậnv àtoanmáunặngv ớitỷ
    l
    ệt ửv ongcaonếukhôngcant hiệpkị pthời.
    4.2,Cậnl âm sàng
    -Đi ệnt im:Khôngđặct r
    ¬ưng.Ởt rẻlớnv àngườilớnhaygặpdấuhi ệudày
    thấtt ráiv àt ănggánht hấttráit âm tr
    ¬ương( haykèm r ốil oạnt áicực,ST
    chênhxuống,sóngTt hấphoặcđảochi ềuởv 5,v6)
    .Nếudấuhi ệudàyt hất
    phải thườngcosddị tậtti
    m kếthợp.
    Trẻsơsi nhv àtrẻnhỏ:cót hểgặpt rụcx uhướngphải ,dàyt hấtphảihoặc
    2t hấtv àhaygặpbl ochnhánhphải .
    -XQuangt im phổi:Trẻnhỏhaygăpt i
    mt o,
    ứhuy ếtphổir õdosuyt i
    m.Tr ẻ
    l
    ớnhơnkí cht hướct i
    m cót hểbì nhthườnghoặct ov ừav ớihì nhảnht ot i
    m
    trái.
    Mộtsốhì nhảnhkhádặct rưngcót hểgặph¬ưhì nhảnh“ ốngkhói ”
    ,hì nh
    “số3”.Hì nhảnh“dấuấns¬ườn”chỉgặpởt r
    ẻlớnt rên4t uổidol úcđóhệ
    tuầnhoànbànghệmới pháttri
    ểnnhi ều.
    a.Si
    êuâm t
    im
    - Si êuâm 2D:đánhgi ávịtr
    ív àhìnht háihẹpeo, đokí
    cht hư¬ớcv àđộdài
    hẹp,gi ãnsauhẹp.Tì nhtrạngquaichủnhư¬t hiểusảnđộngmạchchủngang.
    Siêuâm Doppl ermầu:xácđị nhhẹpquaphổmàu, chênhápquahẹpeo.Chẩn
    đoándịt ậtkếthợp:ốngđộngmạchv àshuntquaống,bấtt hườngquaichủ,
    cácdị tậttim kèm theo.
    b,Cộnghưởngt ừChụpMRI :khẳngđị nhchẩnđoán, vịtr
    ív àhìnhtháihẹp,
    hệt uầnhoànbànghệ,bấtt hườngquaichủkèm t heohoặc trongt rườnghợp
    hẹpdạngt hiểusản.
    c,Thôngt i
    m chụpmạch:Chophépxácđị nhchẩnđoán;vịtríhẹp,mứcđộ
    hẹp,kí cht h¬ướcv àchi ềudàihẹp;chênhápquahẹpeo. ;Cáct uầnhoànbàng
    hệ;Xácđị nhbấtt hư¬ờngquaichủ;Cót hểkếthợpđi ềutrịnonghẹpeo.Tuy
    nhiênhi ệnnaycũnghạnchếchỉđị nhv ìhầuhếtcót hểchẩnđoánt rênsiêuâm
    Doppl ert i
    m.
    V. CHẨNĐOÁNBỆNH
    5.1Chẩnđoánxácđị nh
    Lâm sàng:Dựav ào2dấuhi ệuchí nhlàmấthoặcy ếumạchbẹnv àhuy ếtáp
    chitrêncaohơnchid¬ưới .Siêuâm Doppl ermầu:Chophépchẩnđoánđúng
    xấpxỉ90% t rườnghợp.ChụpCTdựnghì nhv àMRI :Cógiátrịcaohơn.Thông
    ti
    m chẩnđoánt r
    ongnhữngt rườnghợpnghi ngờhoặchẹpt hi
    ểusảnhaycóbất
    th¬ườngkháckèm t heo.

    373
    5.2Chẩnđoánphânbi ệt
    -Giánđoạnquai chủ: Nhưmộtt hểđặcbi ệtcủahẹpeođộngmạchchủv ớiteo
    tị
    thoặcmấthẳnmộtđoạnquai chủ.Có3t ýpkhácnhaunhưngl âm sàngnặng
    hơn,suyt im sớm v àmạchchidướiy ếunhưngkhôngmấthoànt oàn.Phân
    biệtdựat rênsi êuâm Doppl ermàu,chụpcộnghưởngt ừ(MRI )v àxácđị nh
    quachụpmạch.
    -Hẹpt rênv anĐMC,t hiểusảnquaichủ:Cácdấuhi ệuchênhmạch v àhuyết
    ápgi ữachit rênv àchidướikhôngr õ.Hẹpt rênv anchủhaynằm t rongbệnh
    cảnhhộichứngWi l
    li
    am (kèm t ăngcanximáu) .Phânbi ệtdựav àosi êuâm
    Doppl ertim.
    -Tr ongbệnhcảnhsuyt i
    m cầnphânbi ệtv ớihẹpv anchủnặng, vi
    êm cơt i
    mv à
    bệnhl ýcơt im khácnhưxơchunnội mạccơt i
    mv àbệnhcơt i
    m dãn.
    VI.TI ẾNTRI ỂNVÀBI ẾNCHỨNG
    6.1.Ti ếnt ri
    ển:Tùyt huộcv àomứcđộhẹp,cácdịt ậttổnt hươngkếthợp
    vàđặcbi ệtl àl ứat uổi.Khoảng80%bệnhnhânhẹpeođơnt huầnkhôngđược
    điềut rịchếtt r¬ướct uổi40.Nhữnghẹpeoởsơsi nhv àtrẻnhỏcóbi ểuhiện
    l
    âm sàng, gặpkhoảng30%dấuhi ệusuyt i
    mv àt ỷl ệnàysẽcaohơnkhicókết
    hợpv ớicácdịt ậtcókhuy ếtv áchl i
    ênt hất .Ởl ứat uổinày ,bệnhnặngđộtngột
    khiốngđộngmạcht ựđóng.Nếukhôngđượcpháthi ệnv àchữat rịkịpthời,
    nhiềut rẻsẽt ửv ongsớm dosuyt i
    m hoặcsuyt hận.
    5.2.Bi ếnchứng
    -Vỡhoặcphềnht áchđộngmạchchủ
    -Viêm nội tâm mạchnhi ễm khuẩn.
    -Chảymáud¬ướimàngcứngdov ỡphềnhởv òngt uầnhoànWi ll
    is.Biếnchứng
    nàyt hườnggặpởt rẻlớnv àngười lớncócaohuy ếtápkéodài .
    -Suyt im ứhuy ết:Thườnggặpởt r
    ẻnhỏt rongnăm đầu.
    VII.ĐI ỀUTRỊ
    7.1Đi ềut rịnộikhoa:
    -Đốiv ớitrẻsơsi nhcót ri
    ệuchứng:t ruy ềnpr ost agrlandi nE1gi úpduyt rìhoặc
    táimởốngđộngmạchv ànhưv ậysẽduyt r
    ìđượcmáut ừốngđộngmạchchủ
    xuốngnuôit hận.Li ệuphápnàycót hểt iếnhànht r
    ongv àituầnđầusauđẻ.
    Cácbi ệnphápđi ềut rịsuyt i
    m cấp:dùngcáct huốcv ậnmạchnhưDopami n,
    Dobut ami n), thuốcl ợiti
    ểuv àli
    ệuphápoxi .Trongmộtsốt rườnghợpcót hểchỉ
    địnhdùngDi gi t
    ali
    s( gầnđâycódèdặthơnt rongchỉđị nhdùngt huốcnày ).
    7.2Đi ềutrịcant hiệp
    -NonghẹpeoĐM chủbằngbóngquat hôngt im:Chỉt iếnhànhkhiđoạnhẹp
    ngắnv àhẹpkhôngquánặng.Nhữngbệnhnhânsơsi nhv àt rẻnhỏcót ì
    nh
    trạngsuyt imv àbi ểuhi ệnlâm sàngnặngcầnmởr ộngchỉđị nhnàyv ìphẫu
    thuậtl úcnàycónhi ềunguycơ. Tuynhi ênt ỷlệt áihẹpsaunongcaohơnsov ới

    374
    phẫut huậtv ànếunongnhi ềul ầncót hểgâyphềnhgi ãnĐMCxuốngphí asau
    hẹp.Ngoàir aởl ứatuổisơsi nhv àtrẻnhỏcót hểgặpmộtsốbi ếnchứngv àt ai
    biếnkhi ti
    ếnhànht hăm dòcóchẩymáu.
    7.3.Điềut r
    ịphẫut huật
    7.3.1.Cácphươngphápphẫut huật:Cónhi ềuph¬ươngphápphẫut huậttùy
    theot ì
    nht rạngbệnhnhânv àđặcđi ểm t ổnt hươngcủahẹpeo.Thườngáp
    dụng3phươngphápsau:
    +Phẫut huậtcắtnối tận–t ận:thườngdùngkhi đoạnhẹpngắn.
    +Tạohì nheođộngmạchchủbằngsửdụngđộngmạchdướiđònt r
    áiđểt ạo
    mi ếngvá.
    +Tạohì nhhẹpeobằngmi ếngv ánhânt ạo.
    Hộichứngsauphẫut huậthẹpeo:cơnt ănghuy ếtápcấpt ính;cơnđau
    bụngngaysauphẫut huật;
    cácbi ểuhiệnkhácnhưnôn, xuấthuyếttiêuhóa,tắc
    ruột.
    Tỷlệcònhẹpt ồnluuwv àt áihẹpsauphẫut huậthẹpeoởt rẻem t ừ8-
    25%, thấphơnsaunonghẹpbằngbóng.
    Tỷlệt ửv ongxápxỉ1%ởt rẻlớnv à5%t r
    ẻsơsi nhv àt
    rẻnhỏ.
    7.3.2Theodõisauđi ềutrị
    -Đánhgi át áihẹpđị nhkỳ6t háng, 1năm , đặcbi ệttr
    ẻdưới2t uổi.Nếut áihẹp
    rõcầnchỉđị nhnonghẹpbằngbóng.
    -Phòngbi ếnchứngv i
    êm nội tâm mạcnhi ễm khuản.
    -Theodõit ìnhtrạnghuyếtápv àđiềut r
    ị bi
    ếnchứngcaohuy ếtáp.

    Tàili
    ệut ham khảo:
    1.Abr aham M>Rudolph,2009:Congenet
    aldi
    seaseofthehear
    t,“Aort
    icarch
    obstructi
    on“, V12,p289-319.
    2,Fri
    edman, M>D,Wi l
    l
    iam F:1998“Congenit
    alheartdi
    seaseininf
    ancyand
    chil
    dhood” ,Heartdi
    sease:Texbookofcar diov
    ascul
    armedicine.Wi l
    li
    am
    Braunwal d,V28,p973-978.

    375
    Chương7

    HUYẾ
    THỌC
    HỘICHỨNGTHI
    ẾUMÁU
    TS.DươngBá Tr
    ự
    c
    Mụct
    iêu:Saukhi
    họcxongbài
    nàyhọcv
    iêncókhảnăng

    1.Nêuđượcđịnhnghĩ
    avàcơchết hi
    ếumáu
    2.Trì
    nhbàyđượcbảngphânloạit
    hiếumáu
    3.Phântí
    chđượclâm sàng,
    xétnghiệm mộtsốl
    oạit
    hiếumáut
    hườnggặp.
    Nộ
    idung

    I
    .Đị
    nhnghĩ
    athi
    ếumáu:

    -Thiếumául àtìnht
    rạnggi
    ảm t
    hểt
    íchkhốiHC(HCT)cóhoặckhôngkèm
    theogiảm nồngđộHb.

    -Ngườit
    hiếumáulàngườicócácchỉsốt
    rênt
    hấpdưới2SDsov
    ớiquầnt
    hể
    cùngt
    uổivàgi
    ới.

    -NồngđộHbt
    heot
    uổi
    vàgi
    ới:

    6t
    háng–7t
    uổi 125g/
    l cả2gi
    ới

    8t
    uổi
    –11t
    uổi 135g/
    l cả2gi
    ới

    12t
    uổi
    trởl
    ên 135g/
    lnữ 140g/
    lnam

    Đối
    với
    trẻnhỏ:

    I
    I.Cơchếbệnhsi
    nhcủat
    hiếumáu:

    Hồngcầuđượcsinhratừtuỷxương,
    tốcđộsi
    nhhồngcầucânbằngv
    ới
    l
    ượnghồngcầuchếtt
    heochươngtrì
    nhsau120ngày
    .

    Hai
    quát
    rì
    nhsi
    nhhọcdi
    ễnr
    asongsongt
    rongv
    iệct
    ạohồngcầu.

    Quátrì
    nhtạot
    ếbào-t
    ừtếbàogốct rảiquacácgiaiđoạnphânchiavà
    bi
    ệthoađếnhồngcầul
    ướivàhồngcầutrưởngthành.Đâylàquát r
    ìnhphân
    bàot
    rongt
    uỷxương,
    đượcđi
    ềuhoàbởicácyếutốtạomáu.

    Quát
    rì
    nht
    ổnghợpHbt
    rongnguy
    ênsi
    nhchấtcủahồngcầu.Đâyl
    àmột

    376
    quátrì
    nht
    ổnghợphoási
    nhr
    ấtphứct
    ạp,gồm cảt
    ổnghợpHEM v
    àtổnghợp
    Globi
    n.

    Thi
    ếumáuxảyr akhiv
    iệccungcấphồngcầutừt uỷxươngkhôngđáp
    ứngđượcmứcđộmấtđicủahồngcầu;hoặcdovi
    ệcsinhhồngcầuhoặct ổng
    3
    hợpHbbịgi
    ảm,hoặcdoHCD máungoạivibị
    mấtđinhanhhơnbìnhthường.

    I
    II
    .Phânl
    oạit
    hiếumáu:

    Vi
    ệcphânl
    oạit
    hiếumáucóvait
    ròquant
    rọnggi
    úpchochuẩnđoán
    nguy
    ênnhânvàđi
    ềutr
    ịthi
    ếumáu.

    Cóhaicáchphânl
    oạit
    hiếumáuchính,mộtdựavàcơchếbệnhsi nhgây
    thi
    ếumáuv àmộtdựav àkí
    cht hướchồngcầuởmáungoạiv i.Bảngphânloại
    thứhaimangt í
    nhthựchànhgi úpchohướngđitìm nguyênnhângâyt hi
    ếu
    máu.Đặcbiệtbảngphânl
    oạinàyr ấtt
    hựct
    ếkhikếthợpgiữakíchthướchồng
    cầuvàtỉl
    ệhồngcầulưới
    .

    3.
    1Phânl
    oạit
    hiếumáut
    heocơchếbệnhsi
    nh:
    3.
    1.1Rối
    loạnsi
    nhhồngcầu(gi
    ảm si
    nh)
    :
    -Suyt
    uỷt
    oànbộ:
    Bẩm si
    nh
    Mắcphải
    -Suymộtdònghồngcầu:
    H/
    cDi
    amondBl
    ackf
    an
    H/
    csuyHCNt
    hoángquaởt
    rẻem
    -Tuỷxươngbị
    xâm l
    ấn:
    Cácbệnhungt
    hư,
    tăngsi
    nh
    Xươnghoádá
    Xơt
    uỷ
    -Si
    nhhồngcầubị
    ứcchế:
    Bệnht
    hâm mãn
    Suygi
    áp,
    suyt
    uyếny
    ên
    Vi
    êm mãn
    Suydi
    nhdưỡng,
    Prot
    ein
    3.
    1.2Rối
    loạnt
    rưởngt
    hànhHCNv
    àsi
    nhhồngcầukhônghi
    ệuquả:
    -Rối
    loạnt
    rưởngt
    hànhNSC:

    377
    Thi
    ếusắt
    HcThal
    assemi
    a
    Thi
    ếumáuHcsắt
    Ngộđộcchì
    -Rối
    loạnt
    rưởngt
    hànhnhân:
    Thi
    ếuVi
    tami
    nB12
    Thi
    ếuFol
    i
    cAci
    d
    Thi
    ếuVi
    tami
    nB1
    Rối
    loạnchuy
    ểnhoáAf
    oli
    cTy
    pe
    -Rối
    loạsi
    nhhồngcầut
    iênphát(II
    III
    IIV)
    -Por
    opor
    phy
    riadoHc
    3.
    1.3Thi
    ếumáut
    anmáu:
    -Thal
    assemi
    avàHbbấtt
    hường
    -Bấtt
    hườngởmàngHc
    -Bấtt
    hường(t
    hiếuEnzy
    m )chuy
    ểnhoá
    -Tanmáudomi
    ễndị
    ch
    -Vỡhồngcầucơhọc
    -Cácnguy
    ênnhângâyv
    ỡhồngcầukhác(Oxyhoá,
    nhi
    ễm t
    rùng)
    3.
    2Phânl
    oạit
    heokí
    cht
    hướchồngcầu:
    3.
    2.1HCnhỏ:
    -Thi
    ếumáu,
    thi
    ếusắt(di
    nhdưỡng,
    mấtmáumãn)
    -Ngộđộcchì
    ,ki
    mloại
    khác
    -H/
    cThal
    assemi
    a
    -Thi
    ếumáuHcsắt
    -Vi
    êm mãn
    3.
    2.2Hct
    o:
    -CóHCNt
    oởt
    uỷxương:
    Thi
    ếuVi
    tami
    nB12
    Thi
    ếuFol
    i
    cAci
    d
    Thi
    ếuVi
    tami
    nB1
    -KhôngcóHCNt
    oởt
    uỷ:
    Suyt
    uỷ
    Suymộtdònghồngcầu

    378
    Suygi
    áp
    Bệnhgan
    Tuỷxươngbị
    xâm l
    ấn
    Rối
    loạnsi
    nhHc
    3.
    2.3Kí
    cht
    hướcHcbì
    nht
    hường:
    -Tanmáubẩnsi
    nh:
    CácHbbấtt
    hường
    Thi
    ếuEnzy
    m Hc
    BệnhmàngHc
    I
    V.Ti
    ếpcậnchẩnđoánt
    hiếumáu:

    Thiếumáulàmộthộichứngl ớn,cónhiềunguyênnhângâybệnhvàcó
    cáccơchếkhácnhau,thậm chít
    ráingượcnhau.Cácbệnht hi
    ếumáuti
    ênphát
    (tạidòngHc)cũngđãphongphú, ngoàirat
    hiếumául ạicònlàbi
    ểuhi
    ện(t
    hứ
    phát)củanhiềubệnhl
    ýkhác.

    Vìv
    ậyđểchẩnđoánt
    hiếumáucầnt
    iếpcậnv
    ấnđềmộtcácht
    oàndi
    ện.
    -Hỏi
    bệnhsửt
    ỷmỷ(cánhân,
    giađì
    nh,
    dânt
    ộc,
    khởi
    phát
    ,thời
    giankéodài
    ..
    )
    -Thăm khám hệt
    hống.
    -Xétnghi
    ệm v
    àđánhgi
    áxétnghi
    ệm.
    Cácxétnghi
    ệm cầnt
    hiếtt
    rongchẩnđoán:
    Xétnghi
    ệm cơbản:
    Hb,
    SLHC,
    HCT,
    HCl
    ưới
    MCV,
    MCH,
    MCHC
    PLT,
    WBC,
    CTBC
    Hì
    nhdángHC(l
    anmáu)
    Xétnghi
    ệm chuy
    ênkhoa:
    Por
    phy
    rinHc,
    Fer
    ri
    ti
    nHt
    Nhuộm sắtt
    rongHc
    Hbkhôngbềnv
    ững
    ThànhphầnHb
    66PD,
    LDH
    Tuỷđồ
    V.Mộtsốbệnht
    hiếumáut
    hườnggặp:

    379
    5.
    1Thi
    ếumáut
    hiếusắt
    :
    Nguy
    ênnhânt
    hiếumáuởt
    rẻem r
    ấtnhi
    ềuv
    àđặct
    hùchocácl
    ứat
    uổi
    khácnhau.
    Ởsơsinhvàt
    rẻnhỏthườngdonguồncungcấpsắtt ừmẹkhôngđủ
    (t
    hiếusắtởphụnữmangthai),hoặcdựtrữsắtởtr
    ẻthi
    ếu(đẻnon,
    phânbố
    máukhôngđềugi
    ữahait
    rẻsinhđôi,suydi
    nhdưỡngbàot
    hai
    ..
    .)
    Ởtuổiăndặm t hìthi
    ếusắtchủy ếulàdonguồncungcấpt ừthứcăn
    thiếu.Ngoàiraởt uổinàycũngcót hểcómộtv àinguy
    ênnhângâymấtmáu
    kéodàinhưPol yptr
    ựct r
    àng,bệnhviêm ruộtchảymáu. .
    .Ởtr
    ẻlớnvàtuổidậy
    thì,cácnguyênnhângâyt hi
    ếusắtchủy ếulàcácbệnhmấtmáumãnnhưr ong
    kinh,vi
    êm loétdạdàytátràng,Pol
    yptrựctràng,cácbệnhchảymáuxuấthuyết
    .
    Trongmộtsốt rườnghợpcót hểcónguyênnhânkém di nhdưỡng.

    Lâm sàng:
    -Dax
    anh
    -Mệtmỏi
    ,mấtngonmi
    ệng
    -Tr
    ốngngực
    -Ti
    m nhanh,
    khót
    hở
    Xétnghi
    ệm:
    -Hbgi
    ảm,
    MCVgi
    ảm,
    MCHgi
    ảm,
    MCHCgi
    ảm,
    RDW t
    ăng
    -TI
    BCt
    ăng,
    Fer
    ri
    ti
    ngi
    ảm
    -Pr
    opor
    phy
    rint
    ựdot
    ăng
    Chẩnđoán:
    -Lâm sàng
    -Xétnghi
    ệm
    -Chẩnđoánphânbi
    ệt:
    Thal
    assemi
    a
    SuymộtdòngHct
    rongt
    uỷ
    Thi
    ếumáuHcsắt
    Cáct
    hiếumáukhác
    Đi
    ềut
    rịt
    hử
    Đi
    ềut
    rị
    :
    -Uốngsắt3mg/
    kg/ngày
    -Chữanguy
    ênnhân
    -Tr
    uyềnmáu?
    ??

    380
    5.
    2Thal
    assemi
    a:
    Lànhóm bệnhdit
    ruy
    ềncủadòngHc–dogi
    ảm t
    ổnghợpmộtl
    oạichuỗi
    gr
    obi
    n
    -αThal
    (gi
    ảm t
    ổnghợpchuỗi
    α)
    -βThal
    (gi
    ảm t
    ổnghợpchuỗi
    β)
    Di
    truy
    ền:
    Cókhoảng250ki
    ểuđộtbi
    ếnởgenβGl
    obi
    ngâyHcThal
    assemi
    a-chủy
    ếu
    l
    àđộtbi
    ếnđiểm.
    Sốđộtbi
    ếnởgenαí
    thơn,
    chủy
    ếul
    àđứtđoạn.
    Độtbi
    ếnởmộtnhi
    ễm sắct
    hể:
    Khôngcól
    âm sànghoặcbi
    ểuhi
    ệnr
    ấtnhẹ.
    Độtbi
    ếnởhai
    nhi
    ễm sắct
    hể:
    Thểnặnghoặct
    runggi
    an.
    Lâm sàng:
    Thal
    asemi
    ađượcchi
    ara3t
    hể:
    -Nhẹ(KhôngcóLShoặcr
    ấtnhẹ)
    -Nặng(Bệnhnặng,t
    ửv ongt
    rướchoặcsausi
    nh(
    αThal)
    ,tanmáu,nhi
    ễm
    sắtngaytr
    ước1tuổi(βThal))
    -Tr
    unggi
    an(Tanmáu,
    nhi
    ễm sắtmứcđộnhẹhơnt
    hểnặng,
    xuấthi
    ệnsau
    1t
    uổi)
    VI
    .Kếtl
    uận:

    Thi
    ếumául àtì
    nhtrạnggiảm l
    ượngHbv àhoặchemat ocr
    itt
    rong1đơnv ị
    thểt í
    chmáu.Đâyl àhộichứngrấthaygặpởt rẻem donhi ềunguy ênnhângây
    nên, từcácnguyênnhânthiếunguyênli
    ệut ạomáudodi nhdưỡng, domất
    máuđếncáckhuy ếttậtdit
    ruyền.Ởnướct a2l oại
    nguyênnhânt hiếumáuphổ
    biếnl àt
    hiếumáuthiếusắtv àH/CThalassemiađềul àt
    hiếumáuHCnhỏ,
    nhượcsắc.Cácl oạithi
    ếumáut anmáukháct hườnggặplàt anmáudo
    nguy ênnhânmiễndịch,HCnhỏhì nhcầuv àthiếuenzym màngHC.Thi ếumáu
    cót hểcònlàtri
    ệuchứngcủacácbệnhkhácnhưl oétdạdàyt átràng, v
    iêm
    thậnmãncũngnhưcácbệnhv i
    êm mãnkháchoặccácbệnht ăngsi nháctính
    ởt ủyxươngcũngnhưt ủyxươngbị xâm lấndocáct ếbàoáct ínhdi căn.

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    1.FrankAOski:Diff
    erent
    ialDi
    agnosi
    sofAnaemiaHemat ol
    ogyofi
    nfancy
    andchi
    ldhood.Saunder
    scompany I
    Vedi
    ti
    on,p345-390.

    381
    2.Michel
    leHudspethandHeathersy
    mons:Heamatol
    ogy
    3.TheHarri
    etlanehandbook.MosbyVIedi
    ti
    on,
    p283-298.
    4.Post
    graduteheamatology
    .

    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á
    Tr
    ảlời
    ngắncáccâubằngcáchđi
    ềnv
    àochỗt
    rống:
    1,Thi
    ếumáulàt
    ìnht
    rạnggi
    ảm (A)……………….
    .cóhoặckhôngkèm t
    heogi
    ảm
    (B)…………………….
    2,
    Hãynêu3nhóm nguy
    ênnhânchí
    nhgâyt
    hiếumáu
    A.Gi
    ảm si
    nhHCởt
    ủyxương
    B.………………………………
    C……………………………….
    D……………………………….

    3,
    Phânbi
    ệtđúngsai
    bằngcáchđánhdấuv
    àocộtt
    ươngứng

    A,
    Trongt
    hiếumáut
    hiếusắtTI
    BCgi
    ảm Đ S
    B,
    Tiêuchuẩnv
    àngđểchẩnđoánt
    hiếumáut
    hiếusắtl
    à
    Pr
    otopor
    phy
    rinhuy
    ếtt
    hanht
    ăng
    C,
    Khôngt
    hểphânbi
    ệtđượcThal
    assemi
    athểnhẹv
    ới
    t
    hiếumáut
    hiếusắtbằngl
    âm sàngv
    àhuy
    ếthọc
    D,
    TrongThal
    assemi
    athểnhẹl
    uôncóFer
    it
    inhuy
    ết
    t
    hanhcao
    E,
    Điệndi
    Hbl
    àti
    êuchuẩnbắtbuộcđểchẩnđoán3
    t
    hể(nặng,
    trunggi
    anv
    ànhẹ)t
    rongThal
    assemi
    a

    382
    383
    BẠCHCẦUCẤPỞTRẺEM
    TS.BùiNgọcLan
    Mụct
    iêu
    1.Tr
    ìnhbàycáctri
    ệuchứngl
    âm sàng,cậnl
    âm sàngcủabệnhbạchcầucấpở
    tr
    ẻem.
    2.Tr
    ìnhbàynguyêntắcđi
    ềut
    rịbệnhbạchcầucấpởtrẻem.
    Nộidung
    I. Đạicương:
    Bệnhbạchcầucấpl àbệnht ăngsi nháct ínhcáct ếbàomáuchưabi ệt
    hóahoặcbi ệthóamộtphầnt ạitủyxương.Bệnhbạchcầucấpl àbệnháct ính
    thườnggặpnhấtởt r
    ẻem.Ởt rẻem, bệnhbạchcầucấpdòngl ymphohaygặp
    hơndòngt ủy .Bệnhbạchcầucấpdòngl ymphohaygặpnhấtởt rẻem từ3- 5
    tuổi.Tỉlệbạchcầucấpdòngt ủyt ăngdầnởt rẻt rên10tuổi.Bệnhbạchcầu
    cấpdòngl ymphot hểnguycơkhôngcaođãđượccoil àbệnhchữađượcv ớitỉ
    l
    ệsốngkhôngbệnh5năm t rên70%( ởViệtNam) ,gần90%( ởcácnướcphát
    tri
    ển)
    II. Nguy ênnhân, cơchếbệnhsi nh
    Nguy ênnhângâybệnhchưar õ.Mộtsốy ếutốđượcchol àgâybệnh:
    - Vi rusgâybệnh: EBV,HTLV- 1( HumanT- celllymphotr
    opicvir
    us–1)
    - Ngoạisi nh:phóngxạ,hóachấtcónhânbenzen,hóachấtđi ềut r
    ịung
    thư
    - Nộisi nh:mộtsốbệnhcót ỉlệbạchcầucấpcaonhưhộichứngL.Down,
    thiếumáuFanconi ,tr
    ẻsi nhđôi cùngtrứng
    - Suygi ảm mi ễndịchnhưhội chứngAl dri
    ch–Wi skott
    Nhiềubệnhnhânbịbệnhbạchcầucấpđãpháthi ệnđượcbi ếnđổiditruyềnv ề
    sốl ượnghoặcchấtl ượngnhiễm sắct hểtrongcáct ếbàonon.
    I
    II. Tr iệuchứngl âm sàngv àxétnghi ệm:
    3.1 Tri
    ệuchứngl âm sàng:
    Thườngkhởiphátt r
    ong2–4t uầnv ớicácbi ểuhiệnmệtmỏi ,
    chánăn, sốtthất
    thường,daxanh,đauxươngdài .Khoảngmộtphầnbacácbệnhnhâncókhởi
    phátbệnhr ầm r ộ,nặngngayt ừđầu.Cóhai loạit
    riệuchứng:
    3.1.1.Triệuchứngdohậuquảcủat ếbàononl ấnátsựsảnsi nhcácdòngt ế
    bàobì nhthườngcủat ủyxương:
    - Thi ếumáu:t ăngdần,khôngt ươngxứngv ớimứcđộmấtmáu,t ừnhẹđến
    nặng, khôngđápứngv ớitr
    uy ềnmáu
    - Xuấthuy ếtdogi ảm ti
    ểucầu:xuấthuy ếtđahì nht háiởda,chảymáuni êm
    mạc( mũi ,chânrăng,ti
    êuhóa, não–màngnão, phổi)
    - Sốt ,
    nhiễm khuẩncáccơquant ái diễn

    384
    3.1.
    2.Tr i
    ệuchứngdocáct ếbàonont ăngsi nháct ính,t hâm nhi ễm cáccơ
    quan:
    - Gan,l ách,hạch,t inhhoànt o.Hạcht oởngoạiv i
    ,t rungt hất,ổbụng.Bạch
    cầucấpdòngl ymphohaygặpganl áchhạcht ohơndòngt ủy.Bạchcầucấp
    dòngl ymphoThaygặput rungt hất ,
    thâm nhi ễm tinhhoàn.Ut r
    ungt hấtl ớn
    cót hểgâyhội chứngphùáokhoác.
    - Thâm nhi ễm xươngkhớp, haygặpởxươngdài .Xquangt hấyloãngxương.
    Cót hểcóusaunhãncầugâyl ồimắt
    - Thâm nhi ễm hệt hầnkinht rungương:bi ểuhiệnt ăngápl ựcnộisọ,l i
    ệt
    dâyt hầnki nhsọnão,chọcdòdị chnãot ủyđục,t ăngbạchcầu,chủy ếul à
    bạchcầunon
    - Thâm nhi ễm da,ni êm mạc:cácmảngnổigồt rênda,t hâm t ím,thường
    gặpởt rẻnhỏdưới1t uổi.Thâm nhi ễm l ợigâyphìđạil ợi,l
    oétv àhoạit ử
    Amy dal,thườnggặpởbạchcầucấpdòngt ủy
    - Thâm nhi ễm thận: thậnto,cót hểgâysuyt hận
    3.2 .Xétnghi ệm
    3.2. 1 Huy ếthọc:
    - Huy ếtđồ:hồngcầu, Hemogl obin, hồngcầul ướigiảm.Thi ếumáuđẳngsắc.
    Sốl ượngbạchcầut ăng,giảm hoặcbì nht hường,t ỉlệbạchcầuhạtgi ảm
    nặng, cóhoặckhôngcóbạchcầunon.Ti ểucầugi ảm
    - Tủyđồ:
    Hìnht hái học:tăngsi nhbạchcầunon, cókhoảngt rốngbạchcầu, lấnátcác
    dòngt ếbàot ủybìnht hường.
    Hóahọct ếbào:nhi ềukỹt huậtnhuộm.Haydùng:dòngl ymphocóPAS( +)
    ,
    dòngt ủycóPOX( +)
    Mi ễndị cht ếbào:nhi ềudấuấnmi ễndị chcógi átrịchẩnđoán.Mộtsốdấu
    ấnhaydùng:dòngl ymphot i
    ềnBcóCD19, CD20, CD22( +),dòngly mphoTcó
    CD3, CD5, CD7( +),dòngt ủycóCD13, CD14, CD15,CD33, MPO( +)
    Dit r uyền:đabội ,thiểubội ,sốl ượngbì nht hường,cácl oạibấtt hườngv ề
    cấut rúcnhi ễm sắct hểởmứcđộdi truyềnt ếbàohoặcphânt ử.
    3.2. 2 Si nhhóa:
    - LDHmáut ăngcao
    - Nếucóhộichứngphângi ảiu:ur e,cr eatini
    n,axi tur ic,kalimáut ăng,
    canxi máugi ảm
    3.2. 3 Chẩnđoánhì nhảnh:
    - Xquangphổit hườngpháthi ệnut rungt hất,Xquangxươngdàinếuđau
    xương
    - Si êuâm bụngpháthi ệngan, lách, thậnt o
    IV. Chẩnđoán:

    385
    4.
    1. Chẩnđoánxácđị nh:
    - Lâm sàngcócácbi ểuhiệnnêut rên
    - Xétnghi ệm: Tủyđồcó>25%t ếbàonon, l
    ấnátcácdòngt ếbàot ủykhác
    4.
    2. Chẩnđoánphânbi ệt:
    - Cácbệnhungt hư đặckhácdicănv àot ủyxương:haygặpnhấtl à
    Neur oblastoma, Ul ymphokhôngHodgki n, sar comacơv ân…
    - Cácbệnhmául ànht í
    nh:suyt ủyt oànbộ, xuấthuy ếtgiảm t i
    ểucầu
    - Bệnhhệt hốngnhưLupusbanđỏ
    4.
    3. Chẩnđoánphânl oại:
    4.
    3.1.Thểbệnh:
    - Bạchcầucấpdòngl ympho, dòngt ủyhaykếthợp:dựav àohì nhtháihọc
    tếbào,hóahọct ếbào,mi ễndị chhọct ếbào,dit ruyền.Theophânl oại
    FAB, dòngl ymphogồm L1–L3, dòngt ủygồm M0–M7
    - Bạchcầucấpdòngl ymphot i
    ềnB, Bt rưởngt hànhhayT
    4.
    3.2.Nhóm nguycơcaohaykhôngcao( tiênl ượngbệnh) :
    - Dòngl ymphonhóm nguycơcaokhi :t uổi<1hoặc>10,sốl ượngbạch
    3
    cầu≥50. 000/mm , cóthiểubội ,chuy ểnđoạnt (4;11),t
    (9;22),t
    (11;19)
    - Dòngt ủynhóm nguycơkhôngcaokhi cót (
    8; 21)
    V. Ti ênl ượng
    Tiênl
    ượngt ùythuộcv àot hểbệnh, cácy ếut ốt iênl ượngkhiv àov iện.Cónhi ều
    yếutốtiênl ượngnhưngmộtsốy ếut ốchí nhgồm:
    5.
    1. Bạchcầucấpdòngl ympho: cácy ếut ốt iênl ượngxấugồm
    - Tuổi dưới 1tuổi vàtrên10t uổi
    - Sốl ượngbạchcầukhi v
    àov iệnt rên50. 000/ mm3
    - Thâm nhi ễm rấtnhi ềunhưut rungt hấtl ớn, ganl áchrấtt o
    - Cócácbấtt hườngdit ruyềnnhưt hi ểubộit hể,chuy ểnđoạnt (
    4;11),
    t(9;22);t(
    1;19)
    - ThểL3.Đi ềutrịtheophácđồul ymphokhôngHodgki nt ếbàoB.
    - Tủyđồcó>25% bạchcầunonngàyt hứ14hoặc>5% bạchcầunon
    ngàyt hứ28củađi ềutrịcảm ứng
    - Tái phátbệnhsớm t rongv òng18t hángđi ềut rị
    5.
    2. Bạchcầucấpdòngt ủy :
    - Tiênl ượngbệnhxấuhơndòngl ympho.Tỉl ệsốngkhôngbệnh5năm
    khoảng50%ởcácnướcphátt ri
    ển.
    - Khôngđápứngl uibệnhsaungàyt hứ21củađi ềutrịcảm ứngl ần1
    - Tiênl ượngbệnht ốthơnnếucóchuy ểnđoạnt (8;
    21)
    - ThểM3haygặpđôngmáut rongmạchl ant ỏa, nhưngđápứngv ớiđiều
    trịhóachấtv àATRAt ốt.
    VI . Điềut rị

    386
    Mụct iêuđi ềut rịlàđạtl uibệnhhoànt oàn, khôngt áiphát ,nângcaochất
    l
    ượngcuộcsống.Bệnhnhânl uibệnhhoànt oànkhikhôngcònbi ểuhi ện
    l
    âm sàng, t
    ủyđồcó<5%bạchcầunon
    6.1. Đi ềut rịđặchi ệu:đahóat rịliệu.Tùyt heot hểbệnh,t i
    ênlượngbệnh,
    cóphácđồđi ềut rịcụt hể
    6.1.
    1.Bạchcầucấpdòngl ympho: Chi acácgi aiđoạn( t
    rừt hểL3)
    - Cảm ứng( 4t uần) :đạtl uibệnhhoànt oànngaysaukhichẩnđoán.
    Thuốcđi ềut r ịgồm 3–4t huốc
    Vincristin( VCR)1, 5mg/ m2/ t
    uần1l ần, t
    iêm t ĩnhmạch
    2
    Predni sol on40mg/ m/ ngàyhoặcDexamet hason6mg/ m2/ ngày
    2
    E.
    Col iAspar aginase( ASP)6. 000UI /m/ l
    ần, tiêm bắpx9l ần
    Daunor ubi cine( DAUN)25mg/ m2/ tuần1l ần,t ruyềnt ĩnhmạch
    (khôngchỉđị nht rongdòngl ymphoB, nguycơkhôngcao)
    Met hot rexat e:<1t uổi:6mg, 1-<2t uổi:8mg, 2-<3t uổi :10mg,
    từ3t uổi: 12mg; 3lần( ngày0, 7hoặc14, ngày28)
    - Củngcố4-8t uần: dựphòngt ái pháthệt hầnki nht rungương
    Met hot rexat e:theot uổi,1l ần/t uần
    Tùyt heodòngThayt iềnB,nguycơcaohaykhôngcaomàcác
    phácđồkhácnhau
    - Tái cảm ứng8t uần: ti
    êudi ệtcáct ếbàononcònsótl ại
    Met hot rexat e:theot uổi,4t uần/l ần
    Tùyt heodòngThayt iềnB,nguycơcaohaykhôngcaomàcác
    phácđồkhácnhau
    - Duyt rìtrong2-3năm: tr
    ánht ái phátbệnh
    Met hot rexat e:theot uổi,2- 3t háng/l ần
    Dexamet hasonuống5ngàyđầu/t háng,VCR4t uần/l ần,6MP
    uốnghàngngày ,MTXuốnghàngt uần.Chỉ nhl i
    ều6MP,MTXđểduy
    3
    trìbạchcầuhạtt ừ1000–2000/mm
    - Nếut hâm nhi ễm t hầnki nht rungương:t i
    êm t ủysốnghàngt uầnởgi ai
    đoạncảm ứngchođếnkhihếtbạchcầunont rongdị chnãot ủy ,kếthợp
    ti
    axạsọnão24Gyt r
    ướckhiđi ềut r
    ịgi aiđoạnduyt rì.Nếut hâm nhi ễm
    ti
    nhhoàn:t iaxạt inhhoàn12Gy .Nhóm nguycơr ấtcao, dòngTl ympho
    hoặcchọcdòt ủysốngchạm v ein( máungoạiv icóbạchcầunon)t r
    ong
    gi
    aiđoạncảm ứngphảixạt rịsọnãodựphòngt áipháthệt hầnki nh
    tr
    ungương.
    6.1.
    2.Bạchcầucấpdòngt ủy:
    -
    Gồm 5–6đợtđi ềut rịhóat rịliệul i
    ềucao,mỗiđợtcáchnhau3t uần
    3 3
    hoặckhi bạchcầuhạt≥1. 000/mm , t
    iểucầu≥100. 000/mm
    -
    Cáct huốcđi ềut rịgồm:DAUN60mg/ m2,Ar a-C200mg/ m2,Et oposid

    387
    100mg/ m2,Mitoxant
    ron10mg/ m2.ThểM3cầnđi ềutr
    ịthêm ATRAduy
    trì
    6.1.
    3.Ghépt ếbàogốct ạomáu(tủyxương,máungoại v
    i,máucuốngrốn)
    :
    - Chỉđị nhchonhóm bệnhnhâncảdòngt ủyv àlymphocót i
    ênlượngxấu
    ngaykhiđượcchẩnđoánhoặcsaukhit áiphát.Bệnhnhânphảiđạt
    đượcl uibệnhhoànt oànsaukhiđiềutrịbằnghóat rịl
    iệuli
    ềucaotoàn
    thân.
    -
    Người chot ếbàogốcphảiphùhợpHLAí tnhất6/8
    6.2. Điềut rịhỗtrợ
    6.
    2.1.Tr
    uyềncácchếphẩm máu:
    - Khốihồngcầu:10ml/kgcânnặng,nếusốl ượngbạchcầu/ máu>
    2
    100. 000/
    m ,thi
    ếumáur ấtnặngchỉtruyền5ml/ kgcânnặngtr
    ongl
    ần
    đầu
    - Tiểucầuđậm đặchoặckhốit iểucầumáy :khitiểucầu<20.000/mm3
    hoặcđangchảymáuv ìgiảm t
    iểucầu
    - Pl asmađôngl ạnhhoặcPlasmat ươi
    :khicór ốiloạnđôngmáudođiều
    tr
    ị
    6.
    2.2.Dựphòngvàđi
    ềut
    rịhộichứngphângi
    ảiu(
    tankhốiu)
    :
    - Thườnggặpkhisốl ượngbạchcầu≥50. 000/mm3 hoặccókhốiul ớn.
    Hộichứngphângi ảiugâyr asuyt hận,r ốiloạnchuy ểnhóa( tăngKal i
    máu, aci dur ic,phosphat,giảm calci
    máu)
    - Dự phòng: t ruyền dịch 3.000 mL/ m2/24 gi ờ; Glucose 5% v à
    Natri
    bi carbonat1, 4% 40mEq/L( tỉl ệ3:1)
    ;All
    opur i
    nol10mg/ kgcân
    nặng/ 24gi ờ,chi a2l ần.Theodõiur e,creat
    ini
    n,acidur ic,điệngi ảiđồ,
    bi
    landị chv ào–r a.Hạnchết ruyềnkhốihồngcầu.Tr uyềnt i
    ểucầuđể
    3
    gi
    ữt iểucầu>10. 000/mm .Nếubạchcầut ăngr ấtcao,dùngl i
    ềut hấp
    Prednisol on, tăngdần( dònglympho) , hoặcAra-Cliềuthấp( dòngt ủy)
    - Điềut rị:tiếpt ụct r
    uyềndịch,Al l
    opur i
    nolnhưt rên.Thêm l ợiti
    ểut heo
    bi
    landị chv ào–r a.Chạythậnnhânt ạonếukhôngcải thiện
    6.
    2.3.Sốt
    ,gi
    ảm bạchcầuhạt
    :
    - Điềutr
    ịkhibạchcầuhạt<500/ mm3, sốtli
    ênt ục≥3805
    - Cấymáu, cấycácv ịtrínghingờnhi ễm trùng.Thườngdov ikhuẩnGr(-)
    hoặcTụcầugâyr a.Xétnghi ệm ngaycôngt hứcmáu, t
    iểucầu, CRP
    - Sửdụngkhángsi nht heokinhnghiệm củat ừngcơsởđi ềutrị
    .Cóthểbắt
    đầubằngCephal osphorinthếhệ3– 4( Ceftaz
    idi
    me,Cef oper
    azone,
    Cefi
    pime,Imi penem)kếthợpAmi nogl y
    cosid( Tobramycine,Amikaci
    ne).
    Nếubệnhnhânv ẫnsốtcaosau24gi ờ,cót ĩnhmạcht rungtâm,viêm
    môt ếbào,viêm da,t hêm Vancomy cin.Sửdụngkhángsi nhtheokháng
    si
    nhđồkhi cókếtquảv isi
    nh.

    388
    - Thêm khángsi nhchốngnấm t ĩ
    nhmạch( Amphoteri
    cinB)nếusau5
    ngàyv ẫnsốtcao, hoặccấymáucónấm
    - Thêm Met r
    onidazolnếucóv iêm loétmiệngnặng,nứtkẽhậumôn,ỉ a
    chảy,đaubụng, phảnứngt hànhbụng
    - Thuốckí cht hí
    chsi nhbạchcầu:Leukokin,Neupogen.Khôngdùngt
    rong
    giaiđoạnđi ềutrịcảm ứng,khitủyxươngcònbạchcầunon
    - Globuli
    nl i
    ềucaot ăngcườngmi ễndịch
    6.
    2.4.Di
    nhdưỡng:
    - Đảm bảochếđộăngi àuđạm,v i
    tamin,tăngxơ.Sạch,nấuchí
    n.Nếu
    bệnhnhânloétmiệng,ănkém,cầnnuôi dưỡngtĩ
    nhmạch
    2
    - Chốngnôn:Ondasetron6mg/m/ l
    ần,t
    ĩnhmạch
    - Chốngtáobón:thuốcnhuậntr
    ànguống( Duphal
    ac)
    6.
    2.5.Tâm l
    ývàgi
    ảm đau:
    - Sửdụngt huốcgi
    ảm đaukhil
    àm thủthuậtcanthi
    ệp:gâytêt
    ạichỗbằng
    Li
    docain,bôiEMLAt
    ạichỗ,Paracet
    amoluống, âm nhạct
    rịl
    i
    ệu,masage
    tr
    ịli
    ệu
    - Tâm lýl
    iệuphápđểtrẻvàgi
    ađìnhyêntâm điềutr
    ị
    6.
    2.6.Cáct
    ácdụngkhôngmongmuốnkhác:
    - Viêm ni
    êm mạcmi ệng:súcmi ệngbằngNabi ca,bôicáct huốccót ác
    dụnggiảm đau, sátkhuẩnt ạichỗ( Metr
    ogyldenta,Zytee)
    - Tăngđườngmáu:I nsuli
    nt hường0, 25UI/kg/l
    ần,t i
    êm dướida;t r
    uyền
    dịchNatr
    icl
    or ua0,9%t heomứcđộmấtnước.
    - Giảm Al
    bumi nmáunặng: tr
    uy ềnHumanAl bumi n
    - Tăngenzy m gan:truyềndịch, thuốcbổgan
    - Điềutr
    ịcáct ácdụngphụcủacor ti
    coid:đauthượngv ị,caohuyếtáp…
    - Viêm t
    ụycấpdoE.Col iAsparagi nase
    - Dựphòngv i
    êm phổidoPneumocy ti
    scarri
    nie:Bactri
    m,l i
    ềuTMP5mg/
    kg/24gi ờ,chia2l ần,uốngt hứ2, 4,
    6,từkhiđạtl uibệnhhoànt oànđến
    saukhingừngđi ềut rị3tháng.

    Tàil
    iệut
    ham khảo
    1.Nhi khoat ập2,NhàxuấtbảnYhọc,
    trang120-
    125
    2.Pediatri
    cOncol ogy
    3.Nelsont extbook,Acut
    eleukemi
    a

    Câuhỏilượnggiá
    4.
    1-Câuhỏi t
    ựluận(30phút)
    1. Dấuhiệulâm sàngthườnggặpcủabệnhbạchcầucấpdòngl
    ymphoở
    tr
    ẻem là:

    389
    A

    2. Đểchẩnđoánxácđị
    nh,phânl
    oạibệnhbạchcầucấpcầnchỉđị
    nhxét
    nghi
    ệm:
    A

    3. Khicấynhi
    ễm sắct
    hểtủyxương,cácbấtt
    hườngnhi
    ễm sắct
    hểnàocó
    ti
    ênlượngxấutr
    ongbệnhbạchcầucấpdònglympho:
    A

    4. Li
    ệtkêthuốcđi
    ềut
    rịbệnhbạchcầucấpdòngl
    ymphot
    ronggi
    aiđoạn
    cảm ứng
    A

    5. Bệnhnhânđanghoặcsaukhiđi
    ềut
    rịhóachấtcóbi
    ểuhi
    ệnsốtcao,
    rét
    runcầnl
    àm ngayxétnghi
    ệm:
    A

    390
    6. Xửt
    ríbệnhnhâncóbạchcầumáut
    ăngcao:
    A.

    B.

    C.

    D.

    Đ.

    7. Cácr
    ốil
    oạnchuy
    ểnhoácót
    hểgặpt
    ronghội
    chứngphângi
    ảiu:
    A.

    B.

    C.

    8. Cácbi
    ệnphápphòngngừahội
    chứngphângi
    ảiu:
    A

    4.2-Câuhỏi t
    rắcnghiệm:
    Chọnphươngánt rảlờiđúnghaysai
    :
    1.ChụpXquangphổibệnhnhânbịbệnhbạchcầucấpdòngl ymphoTt hường
    haygặput rungthất
    2.Bệnhbạchcầucấpdòngl ymphocótiênl
    ượngxấukhisốl ượngbạchcầu
    3
    banđầu≥50. 000/mm
    3.Bệnhbạchcầucấpdòngl ymphocót i
    ênlượngtốthơnkhit uổimắcbệnh
    củatrẻ<1hoặc>10t uổi
    4.Bệnhbạchcầucấpdòngt ủycóti
    ênlượngxấukhicóchuyểnđoạnt (
    8; 21)
    5.Chẩnđoánxácđị nhbệnhbạchcầucấpkhit ủyđồcó≥10% nguy ênbào
    l
    ympho
    6.Bệnhnhânbạchcầucấpdòngl y
    mpho,cấynhiễm sắct
    hểt ủyxương,cósố
    l
    ượngnhi ễm sắcthể>46NSTcót i
    ênl
    ượngxấu
    Chọnphươngánt rảlờiđúngnhất:
    7.Chẩnđoánbệnhbạchcầucấpdòngl ymphoBkhi có

    391
    A.CD19,
    20(
    +)

    B.CD3,
    5,7(
    +)

    C.CD13,
    14,
    15,
    33(
    +)
    8.Bệnhbạchcầucấpdònglymphođượcđánhgi
    álàl
    uibệnhhoànt
    oànkhi
    t
    ủyđồ:
    A.Dưới25%ly
    mphoblast
    B.5%lymphobl
    ast
    C.Dưới50%ly
    mphoblast
    9.Mộtbệnh nhân bạch cầu cấp v ào v
    iện,có số l
    ượng bạch cầu l
    à
    3 3
    200.000/
    mm ,huy ếtsắct ốlà4g%,t i
    ểucầulà90.000/
    mm ,cầnchỉđị nh
    tr
    uyềnmául à:
    A.Khốihồngcầu,5ml/kgcânnặng
    B.Khốihồngcầu,20ml/kgcânnặng
    C.Máut oànphần,10ml/kgcânnặng
    10.Thuốcđiềutrịbệnhbạchcầucấpdòngly
    mphogi
    aiđoạnduytrì
    :
    A.Dexamethason,Vi
    ncri
    sti
    n,Met
    hotr
    exat
    e,6Mer
    capt
    opuri
    n,Bactr
    im

    B.Dexamet
    hason,
    Vincr
    ist
    in

    C.Met
    hot
    rexat
    e,6Mer
    capt
    opur
    in

    TI
    Ế
    PCẬ
    NHẠCHTO

    PGS.
    TS.BùiVănVi
    ên
    Mụct
    iêu
    1.Tr
    ìnhbàyđươc
    ̣cácnguyênnhângâyr
    ahạcht
    o
    2.Tr
    ìnhbàyđươc
    ̣cácht
    iế
    pcậ
    nchẩ
    nđoánhạcht
    o
    Nộ
    idung
    I
    . Đi
    ̣nhnghi
    ̃a:
    Hầ
    unhưkhôngsờ t
    hấyhạchlymphoởt
    rẻ sơsi nh.Vớ
    isự
    tiế
    p
    xúcv ớ
    ikhángnguy
    ên,thểt
    íchcáctổ
    chứ
    cly
    mphot ăngdầnl
    ênvì
    thế
    cáchạchl y
    mphoởcổ
    ,nách,bẹncó t
    hểsờ
    thấ
    yđược.
    Hạchđượ
    ccoi
    là t
    okhi
    có đườ
    ngki
    ́nh>1cm đố
    i
    vớ
    i
    hạchcổ
    ,

    392
    và >1,5cm đố
    ivớ
    ihạchbẹn.Cáchạchkhácthườ
    ngl
    à không
    sờ
    thấ
    yhaynhi
    ̀nt hấ
    ybằ
    ngchụpXQkhôngchuẩ
    nbi
    ̣.
    I
    I. Nguy
    ênnhân:
    Hạcht olà docáct hànhphầnbi
    ̀nhthườ
    ngcủahạch
    tăngsinh haydothâm nhi
    ễ
    m cáct é bàoáct i
    ́nhhayđạit hự
    c
    bào.Tr onghầ
    uhế
    tcáct r
    ườ
    nghợ
    phỏit i
    ề
    nsử
    và khám cẩ
    nthậ
    n
    có thể
    gợi
    ý đặ
    ctr
    ưngcủabệnh.
    Hạcht oànt hân(hạchtoở
    >2khuv ự
    cli
    ề
    nkề
    nhau)đượ
    cgâyra
    bở
    ibệ
    nhhệthốngvà thườ
    ngđikèm v
    ớicácdấuhiệ
    uthự
    cthể
    bấ
    t
    thườ
    ngở
    hệ
    thốngcơquankhác.

    Bảng1:Chẩ
    nđoánphânbi
    ệ
    thạcht
    otoànt
    hânhệ
    thố
    ng
    Tr
    ẻ bú Tr
    ẻ nhỏ Thanht
    hiế
    uni
    ên
    mẹ
    Nguyên Giangmai Vi
    rus Vi
    rus
    nhân Toxopl
    asma EBV EBV
    thườ
    ng
    gặ
    p CMV CMV CMV
    HIV HI
    V HI
    V
    Toxopl
    asma Toxopl
    asma
    Gi
    angmai
    Nguyên Bệ
    nh Chagas Bệ
    nhhuyế
    tt
    hanh Bệ
    nhhuy
    ếtt
    hanh
    nhân bâm
    ̉ si
    nh SLE,JRA SLE,
    JRA
    i
    ́tgặp Leukemia Leukemi
    a/Lymhom Leukemi
    a/Ly
    mhoma/
    Hodg
    Laobẩ
    m sinh a ki
    n
    Bệ
    nh l
    iên Lao Bệ
    nht
    ăngsi
    nhl
    ympho
    võngnội
    mô Sơi ̉ Lao
    Bệ
    nhtăngsinh Sarcoi
    dosi
    s Hi
    stopl
    asmosi
    s
    l
    ympho
    Nhiễ
    m nấ
    m Sar
    coi
    dosi
    s
    Bệ
    nh dựt rữ
    chuy
    ể
    nhoa Dịchhạch Nhi
    ễ
    m nấ
    m

    Bệ
    nh mô LCH Di
    ̣chhạch
    bào Bệ
    nh u hạt Phảnứ
    ngt
    huố
    c
    mạnti
    ́nh

    393
    Si
    nushi
    sti
    ocy
    tosi
    s Bệ
    nhCast
    leman
    Phảnứ
    ngt
    huố
    c
    (
    TheoNel
    sont
    ext
    bookofpedi
    atr
    ics18t
    hedi
    ti
    on,
    2007)
    Ngượ
    clại
    ,hạchkhuv
    ựct
    hườ
    ngl
    à hậ
    uquả củanhi
    ễ
    m khẩ
    nở
    hạchhoặ
    cvùngdẫ
    nlưu

    Bảng2:Cácvi
    ̣tr
    í hạchvùngvà bệ
    nhkế
    thợ
    p
    Vi
    ̣tr
    í Bệ
    nh
    Cổ Nhi
    ễ
    m khuẩ
    nhầ
    uhọng
    Nhi
    ễ
    m khuẩ
    ndađầ
    u
    Viêm hạchbạchhuy
    ếtdoMy
    cobact
    eri
    a(l
    aohoặ
    c
    khônglao)
    Nhi
    ễ
    mvi
    rus(
    CMV,
    EBV,
    HHV-
    6)
    Bệ
    nhmèocào
    Toxopl
    asmosi
    s
    Bệ
    nhKawasaki
    Bệ
    nht
    uyế
    ngi
    áp
    Bệ
    nhKi
    kuchi
    Si
    nushi
    sti
    ocy
    tosi
    s
    Bệ
    nht
    ăngsi
    nhl
    ymphot
    ựmi
    ễ
    n
    Tr
    ướ
    ctai Vi
    êm kế
    pmạc
    Nhi
    ễ
    m khuẩ
    nmắ
    tkhác
    Tul
    aremi
    atuy
    ếnl
    ệ
    Vi
    êm môt
    ếbàomặ
    t
    Vi
    êm t
    aigi
    ữ
    a
    Nhi
    ễ
    mvi
    rus(
    đặ
    cbi
    ệ
    tr
    ubel
    l
    avà par
    vov
    irus)
    Thượ
    ngđòn Bệ
    nh áct
    ính haynhi
    ễ
    m khuẩ
    ntr
    ung t
    hấ
    t(bên
    phải)
    Bệ
    nháct
    ínhdi
    cănt
    ừổ
    bụng(
    bênt
    rái
    )
    Ly
    mphoma

    394
    Lao
    Mỏm tr
    ên Nhiễ
    m khuẩ
    ntay
    ,cánht
    ay
    r
    òngrọc Lymphoma
    Sar
    coi
    dosi
    s
    Gi
    angmai
    Bẹn Nhi
    ễ
    m khuẩ
    nđườ
    ngt
    iế
    tni
    ệ
    u
    Bệ
    nhhoal
    i
    ễu(
    đặ
    cbi
    ệ
    tgi
    angmaihoặ
    choal
    i
    ễuuhạt
    l
    ympho)
    Rố
    nphổ
    i Lao
    Hi
    stopl
    asmosi
    s
    Bl
    ast
    omy
    cosi
    s
    Coci
    dioi
    domy
    cosi
    s
    Leukemi
    a/Ly
    mphoma
    Bệ
    nhHodgki
    n
    Bệ
    nháct
    ínhở
    tr
    ungt
    hấ
    t
    Sar
    coi
    dosi
    s
    Bệ
    nhCast
    leman
    Nách Bệ
    nhmèocào
    Nhi
    ễ
    m khuẩ
    ncánht
    ayhayt
    hànhngự
    c
    Bệ
    nháct
    ínht
    hànhngự
    c
    Leukemi
    a/Ly
    mphoma
    Br
    ucel
    l
    osi
    s
    Ổ
    bụng Cácbệ
    nháct
    ính
    Viêm hạchmạct
    reo(
    Sở
    i
    ,lao,Yer
    sina,l
    i
    êncầ
    u
    nhóm A)
    (
    TheoNel
    sont
    ext
    bookofpedi
    atr
    ics18t
    hedi
    ti
    on,
    2007)
    3. Ti
    ế
    pcậ
    nchẩ
    nđoán
    3.
    1.Yêucầ
    u:
    - Khai
    thácky
    ̃ bệ
    nhsử
    - Khám xétky
    ̃ti
    ́nhchấ
    tcủahạch

    395
    - Vi
    ̣tr
    í:
    Xem hạcht
    okhut
    rú hayt
    oànt
    hân
    - Khám xétky
    ̃toànt
    hânđể
    pháthi
    ệ
    ncácbi
    ể
    uhi
    ệ
    nkèm
    t
    heohạchto
    - Ti
    ế
    nhànhcácxétnghi
    ệ
    m khôngxâm nhậ
    ptr
    ướ
    c
    - Si
    nht
    hiế
    thạch
    3.
    2.Bệ
    nhsử
    :
    - Khai
    thácsự
    khở
    i
    đầ
    uvà di
    ễ
    nbi
    ế
    ncủacáct
    ri
    ệ
    uchứ
    ng
    - Khai
    thácbằ
    ngchứ
    ngbi
    ể
    uhi
    ệ
    nnhi
    êm
    ̃ khuẩ
    nhệ
    thố
    nghaycụcbộ
    .
    - Khaitháccáctr
    iệ
    uchứ
    ngt
    oànt
    hânnhưsố
    t
    ,ti
    ́nhchấ
    tsố
    t
    ,vã
    mồhôi
    vềđêm,
    sụtcân
    - Khait
    hácbằngchứ
    ngcủacácr ố
    il
    oạncó t
    ínhchấ
    thệ
    t
    hố
    ngnhưxuấ
    thuy
    ết,
    đaukhớ
    p,v
    iêm khớ
    p
    - Khait
    hácvềđauhọng,hokéodài.Ti
    ề
    nsử
    hokhạcđờ
    m
    kéodàicủangườ
    it
    hânt
    ronggi
    ađi
    ̀nh.
    - Khaitháccácbiể
    uhi
    ệ
    ncó ti
    ́nhchấtđặ
    chi
    ệ
    uví dụ như
    ngứ
    atr
    ongHodgki
    nly
    mphoma.Ti
    ề
    nsử
    bị mèocào,chuộ
    tcắ
    n
    - Khaitháct hờ
    igi
    anhạchtovà cáct ri
    ệ
    uchứ
    ngkế
    thợ
    pvớ
    i
    hạchto.Diễ
    nbiế
    nki
    ́chthướ
    cvà phânbố
    củacáchạchcần
    đượ
    cghi
    lại
    3.
    3.Khám t
    hự
    cthể
    :
    - Khám ti
    ́nhchấtcủahạch:mứ
    cđộhạchto;hạchkhutr
    ú
    hayt
    oànthân;
    sưng, nóng,
    đỏ,ấ
    nđau,
    phù nề
    daquanhhạch;bề
    mặ
    tdanóngđỏ; hạchcốđi
    ̣nhchắ
    cvàotổchứ
    cnề
    n,di
    ́nhhay
    đứ
    ngri
    êngr
    ẽ
    +Hạchtomộ
    tv ùng,
    đau,
    phù nềquanhhạch,
    mặ
    tdađỏ nóng
    t
    hườ
    ngl
    à v
    iêm hạchbạchhuyế
    tdov ikhuẩ
    n
    +Hạcht ovà nhi
    ề
    uởcổ
    ,bẹn,nhi
    ề
    unơi,hạchdínhvàonhau,
    khôngđỏ ngoàidacó t hể
    donhi
    ễ
    m khuẩnl
    antỏa,nhi
    ễ
    mvi
    rus,
    khôngđượ
    cquêndol
    ao,haybệ
    nhtoànthê.
    ̉
    +Hạcht hượ
    ngđòn,náchcứng,khôngđau,cố
    địnhsâuv
    àotổ
    chứ
    cdướ
    i
    danênnghĩtớ
    it
    hâm nhiễ
    m hạchdocácbệnhácti
    ́nh
    - Vi
    ́tr
    í hạchcũnggi
    úpi
    ́chchochẩ
    nđoán(
    xem bảng2)
    - Khám toànt hânxem t
    uyế
    ngiápcó t
    okhông,ganl
    áchcó
    t
    okhông,v
    iêm khớ
    p,bansầ
    nhayhồ
    ngbantr
    êndavà cáctổ
    nthương

    396
    cáchệ
    thố
    ngcơquanđi
    kèm.
    3.
    4.Xétnghi
    ệ
    mthăm dò:
    - Tổngphânt
    íchtế
    bàomáungoại
    vi.Đôi
    khi
    chonhữ
    ngđầ
    umố
    i
    để
    thăm dò t
    iế
    p:
    +Nếucó thi
    ế
    umáumứ cđộ v
    ừađế
    nnặ
    ng,bạchcầ
    uhạttrung
    ti
    ́nhgiảm,tiể
    ucâu
    ̀giảm cầ
    nlàm tủyđồđể
    ti
    ̀m cácnguyên
    nhânáctínhnhưleukemi
    a,neur
    oblast
    oma,l
    ymphoma,bệ
    nhmôbào,
    bệ
    nhứ
    li
    pid
    +Nếuchi
    ̉ có t hi
    ế
    umáunhẹ đế nv ừ
    a,hạchtokéodàinên
    chụpXQ phổi,cácxétnghi ệ
    mv ềlaonhư phảnứngmant
    oux
    khángthểkhángl ao,ti
    ̀m PCR laot rongdịchdạ dày.Nế
    u
    khôngt
    ìm đượcnguyênnhânnênsi
    nhthiế
    thạch.
    +Nếucó t
    hiế
    umáu,t i
    ể
    ucầubi
    ̀nht hườ
    ng,chi
    ̉ có t
    ăngbạch
    cầ
    uly
    mphonênt i
    ̀m t heohướ
    ngtăngbạchcầuđơnnhânnhi
    ễ
    m khuẩ
    n:
    PCREBV,CMV, v
    iruscựbào,xétnghi
    êm
    ̣t oxopsl
    asma
    - Xétnghi
    ệ
    m sàngl
    ọct
    ăngbạchcầ
    uđơnnhânnhi
    ễ
    m khuẩ
    n
    v
    à cácvir
    uskhác
    - Chẩ
    nđoánhínhảnhXQphổi,
    siêuâm ổbụng,CTổ
    bụng,CT
    ngự
    cđểpháthi
    ệ
    ncáchạchr ố
    nphổ
    i,t
    rungthấ
    t,mạctr
    eoruộ
    t
    ,
    sauphúcmạc, cạnhđộ
    ngmạchchủ.
    - Xétnghiệ
    mv isinhvậ
    t
    :cấ
    ymáu,cấ
    yđờ
    m,cácx
    étnghi
    ệ
    m
    gi
    ánti
    ế
    plao,cấ
    ybên
    ̣hphẩ
    mtừ
    chọchúthạch
    - Si
    nht
    hiế
    thạchxétnghi
    ệ
    mtế
    bào,
    hóamômi
    ễ
    ndi
    ̣ch.
    - Chọchúttủyxươngkhicầ
    nthi
    ế
    t(
    khinghil
    eukemi
    a,ul
    ymphodi
    cănt
    ủy,neur
    obl
    ast
    oma)
    - Làm mộtsố
    xétnghiệ
    m đặ
    chi
    ệ
    ukhácnhưl
    à khángt
    hể
    khángnhân,
    VMA, VDRL.

    Tàil
    iệ
    utham khảo:
    1.Nguyễ
    n CôngKhanh:Hạchbạchhuy ế
    tto.Phầ
    n 7:Bệ
    nhhuy ế
    t
    học.Tiế
    pcậ
    nchân
    ̉đoánnhikhoa.Nhà xuấ
    tbảnYhọc( 2001):
    229-
    234.
    2.Phi
    li
    p Lanzkowski
    :Lymphadenopat
    hyand spl
    enomegaly
    .Manualof
    hemat
    ologyandOncology
    .Fout
    hediti
    on.El
    sev
    ierAcademi
    cPr ess(
    2005)
    :

    397
    363-
    370.
    3.Br uceM.Cami t
    ta:Lympadenopat
    hy.Secti
    on9-Thel
    ymphaticsyst
    em.
    PartXX–Di seasesofthebl
    ood.Nelsontext
    bookofPedi
    atr
    ics18thedi
    ti
    on
    (2007):2093-
    2094.
    4.Drew Provan,Char
    les R.
    J.Si
    nger
    ,TrevorBagl
    in and I
    nder
    jeetDokal
    :
    Lymphadenopaht
    y.Oxf
    ordhandbookofcl
    ini
    calhaematol
    ogy(2010)
    :6-
    7.

    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á:
    1.Tr
    ìnhbàycácnguy
    ênnhângâyhạcht
    oở
    tr
    ẻ em.
    2.Tr
    ìnhbàycácbướ
    cti
    ế
    pcậ
    nchit
    iế
    tchẩ
    nđoánhạcht
    oở
    tr
    ẻ em

    -
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --
    --

    398
    Chương8

    TRUYỀ
    NNHI
    Ễ
    M
    SỐTỞTRẺEM
    ThS.Tr
    ầnThịHồngVân
    Mụct
    iêu
    1.Tr
    ìnhbàyđượcđặcđiểm đi
    ềunhiệtởt
    rẻem,đị
    nhnghĩ
    a,cơchếbệnh
    si
    nhvàvait
    ròcủasốt
    ,phânl
    oạisốt.
    2.Trì
    nhbàyđượccáccănnguyêngâysốtt
    hườnggặpvàcáct
    aibi
    ếndo
    sốtởt
    rẻem.
    3.Xửl
    ýđúngcáct
    rườnghợpsốtởt
    rẻem .
    Nộ
    idung
    Sốtl
    àtì
    nht r
    ạngt
    ăngnhi
    ệtđộcủacơt
    hểl
    ênt
    rênmứcgi
    ớihạnbì
    nht
    hường
    củamỗicáthể.
    Nhiệtđộcơt hểđượcđi ềuhòabởicácnơ- ronnhạycảm nhi ệtđộnằm ở
    phíat rướcv ùngt hịgi
    áchoặcphí at
    rướcvùngdướiđồi .Cácnơ- r
    onnàyđáp
    ứngv ớisựt hayđổinhiệtđộcủamáuv àt r
    ựct i
    ếpkếtnốivớicáct hụt hể
    (receptor)nhậncảm nóngv àlạnhnằm ởdav àcơ.Cácđápứngđi ềuhòat hân
    nhiệtbaogồm đi ềuchỉnhlượngmáuđếnv àđikhỏihệt hốngmaomạchởda,
    tănghoặcgi ảm t i
    ếtmồhôi ,điềuhòathểtíchdị chngoạibào(bằngar gini
    ne
    vasopr essi
    n),v àđápứngbằnghànhv inhưlàtìm kiếm nhi
    ệtđộmôit rường
    ấm hơnhoặcmáthơn.Thânnhi ệtbì
    nhthườngcũngt hayđổitr
    ongngày , t
    hân
    o
    nhiệtbuổi sángsớm t hấphơnkhoảng1Csov ới buổichi
    ềuvàchiềutối
    .
    Nóichung,thânnhi
    ệtngườibìnhthườngđoởmi ệngv àởđiềukiệnchuẩnlà
    o oC
    36,
    8±0, 7Ct ứcl
    àtừ36,1–37,5 (đi ềuki
    ệnchuẩn:ngườikhỏemạnh,không
    oC
    quábéo,mặcquầnáot hoảimái,tr
    ongphòngmátt ừ22,7–24,4 ,đov ào
    buổisáng,mớithứcdậy,chưaănuống,khônghútt huốcítnhất15-20phút
    tr
    ướcđó).
    Thânnhiệtcủangườibìnhthườngcũngthayđổitheothờigi
    ant
    rongngày
    hoặcgiữacácngày.Thânnhiệtthấpnhấtlúc4gi
    ờsáng,caonhấtlúc6giờ
    oC
    chi
    ều.sựchênhlệchnàyv àokhoảng0,6 .Thânnhiệtcòntăngv
    àol úcăn,
    hoạtđộngthểl
    ực,t
    âm lý
    ,chukỳkinhởphụnữ.
    Cầnđảm bảokỹt
    huậtđot
    hânnhi
    ệtđúngđểcókếtquảchí
    nhxác.
    I
    .SI
    NHBỆNHHỌC:
    1.
    1.Cơchếđi
    ềuhòat
    hânnhi
    ệt:cơchếđi
    ềuhòanàyl
    àđểgi
    úpchocơt
    hểcó

    399
    đượcthânnhi
    ệtbìnht
    hườngvàổnđịnhtrongmôitr
    ườngtheongưỡngthân
    nhi
    ệtcủacơthể.Cầnphânbi
    ệt3t
    rạngthái:t
    ăngt
    hânnhi
    ệt,hạt
    hânnhiệtvà
    sốt
    -Tăngt hânnhi
    ệt:ngưỡngthânnhiệtởmứcbì nhthường,t
    hânnhi ệtđođược
    caotrênngưỡngnày .Tìnhtr
    ạngnàyxảyr akhinhi
    ệtđộmôit r
    ườngr ấtnóng
    l
    àm tăngnhiệtđộcủacơt hể,cơthểphảnứngbằngcácht ăngthảinhiệtvà
    giảm t
    ạonhiệtđểduytrìngưỡngthânnhi
    ệtbì
    nhthường.
    -Hạthânnhiệt
    :ngưỡngt hânnhiệtởmứcbì nht hường,t
    hânnhiệtđođược
    t
    hấpdướingưỡngnày.Tìnht r
    ạngnàyxảyr akhinhiệtđộmôit
    rườngrấtl
    ạnh
    l
    àm gi
    ảm nhi
    ệtđộcủacơt hể,cơthểphảnứngbằngcáchgi ảm t
    hảinhi
    ệtvà
    t
    ăngtạonhi
    ệtđểduytrìngưỡngthânnhiệtbì
    nhthường.
    -Sốt:ngưỡngthânnhiệtởmứccao(ngưỡngmới )
    ,thânnhi
    ệtbì
    nhthườngtrở
    thànhthânnhi
    ệtt hấp.Cơt hểphảnứnggi
    ốngnhưtrongtr
    ườnghợphạt hân
    nhiệtt
    rongkhi
    t hânnhiệtđangởmứccao.
    Thânnhi ệtđượcđi ềut i
    ếtbởiv ùngdướiđồi( Hy pothal
    amus) .Bấtkểcác
    nguyênnhângâysốtnào( nhiễm trùng,bệnht hấp,bệnháct ính…)đềut ác
    độngv àocácy ếut ốkhởiđộngsốtđượcgọil ày ếutốgâysốt( py r
    ogen) .Các
    yếutốgâysốtnàyt ácđộngv àocácMacr ophages,t ếbàobi ểumô,t ếbào
    l
    y mphov àcáct ếbàokhácgâyt ăngt iếtProstaglandinE2 (PGE2) .PGE2 tác
    độngl ênv ùngdướiđồiv àv ùngdướiđồisẽt ạor ayếut ốnộit iếttácđộngl ên
    toànbộcơt hểđểcácbộphậncơt hểt ăngcườngt ạonhi ệtđểđạtđược
    ngưỡngt hânnhi ệtmới .Khingưỡngt hânnhi ệtcao( t
    ìnhtrạngsốt )
    ,cơt hể
    phảnứngđểt ăngt hânnhi ệtbằngcảhaicáchl àt ăngt ạonhi ệtv àgi ữnhiệt
    l
    àm chonhi ệtđộcơt hểtăngđểđạtngưỡngt hânnhi ệtmới.Cácmaomạch
    ngoạiv icolạiđểgi ữnhiệtlàm chot rẻt hấyrét,muốnmặcấm.Gant ăngt ạo
    thêm nhiệt.Nếuv ẫnchưađủl àm nhi ệtđộmáuquanãol ênđếnngưỡngmới
    thìcơcũngt ăngt ạonhiệtlàm chot r
    ẻr unr ảy.Khihếtsốt ,ngưỡngt hânnhiệt
    củav ùngdướiđồihạxuốngt hìquát rì
    nhngượcl ạixảyr a(giãnmạch, hếtrun
    rảy,v
    ãmồhôi vàt hânnhiệttrởv ềbìnht hường)
    1.
    2.Cácy
    ếut
    ốgâysốt(
    pyr
    ogen)
    :
    1.2.1.Nộisinh:cáccy tokineint erl
    eukinIL-1βvàIL-6,t
    umornecr osisfact
    or-α
    (TNF-α)vàinterferonIFN- β,IFN- γ.Cácbạchcầuv àtếbàosi nhlipi
    dbịkí ch
    thí
    chcũngl ànhữngy ếut ốnộisi nhgâysốt .Chấtt r
    unggianli
    pidgâysốtđược
    nghiêncứunhi ềunhấtlàpr ostaglandinE2.Hầuhếtcácy ếutốgâysốtnộisinh
    đềuquál ớnđểcót hểđi quahàngr àomáu- não.Tuynhi
    ên, mộtsốv ùngquanh
    nãot hấtởgầnv ùngdướiđồil ạithiếuhàngr àonàyv àchophépcácneur on
    ti
    ếpxúct rựctiếpv ớicácy ếut ốgâysốtt ronghệt uầnhoànt hôngquacácl ỗ

    400
    t
    hủngcủamaomạch.
    1.2.
    2.Ngoạisinh:gồm cácvit
    rùng,độctốvit
    rùngvàcácsảnphẩm kháccủa
    vitr
    ùng.Cácy ếutốnàyđitừngoàicơt hểvàovàkíchthí
    chcácđạithựcbào
    vàcáct ếbàokhácđểsảnxuấtr acácy ếutốgâysốtnộisinh.Mộtsốchất
    khácđượcsảnxuấtt r
    ongcơt hểkhôngphảilàyếutốgâysốtnhưngcókhả
    năngkíchthí
    chcácy ếutốgâysốtnộisinh
    Sốtlàm làm mứct iêut
    hụoxy,tăngsảnxuấtcar bondi
    oxi
    de,tăngcung
    l
    ượngt i
    m.Vìv ậysốtcót hểgâycơnsuytim kịchphátởnhữngtr
    ẻcóbệnht im
    hoặcthiếumáumãnt í
    nh,gâysuyhôhấpởnhữngt r
    ẻcóbệnhphổimãnt í
    nh,
    gâyrốiloạnchuy ểnhóaởt rẻcóbệnhđáit háođườnghoặcbệnhr ốil
    oạn
    chuyểnhóabẩm si nh.Trẻtừ6thángđến5t uổicónguycơbịsốtcaocogi ật
    l
    ànht í
    nh,ngượclạitrẻbịbệnhđộngkinhvôcănt ăngnguycơbịcogiậtkhibị
    sốt.

    Sơđồ:Cơchếgâysốt
    Cáct
    hayđổi
    hànhv
    i
    ↑
    Vỏnão
    ↑
    Cácnơ-
    ront
    hầnki
    nhđi
    ềuhòanhi
    ệt
    Ngưỡngt
    hânnhi
    ệtcao

    PGE2v
    àcácchấtchuy
    ểnhóa
    Aci
    darachi
    doni
    c Tr
    ungt
    âm v
    ận
    mạch
    ↑ ↓
    Biểumôv
    ùngdưới
    đồi TKl
    ytâm ngoại
    vi chuỗiTK gi
    ao
    cảm
    ↑ ↓ ↓
    Cácy
    ếut
    ốgâysốtnội
    sinh Cor
    útcơ Comạchngoại
    vi
    PG ↑ ↓ ↓

    401
    Macr
    ophages,
    TBbi
    ểumô… SXnhi
    ệt Gi
    ữnhi
    ệt
    +
    Monoki
    nes Ly
    mphoki
    n,cy
    toki
    nes
    PG ↑ Sốt

    Macr
    ophages,
    TBbi
    ểumô,
    lymphocy
    tes
    +NT,
    độct
    ố,v
    iêm,
    đápứng

    1.
    3.Tácdụngcủasốt
    1.
    3.1.Tácdụngcól
    ợi:
    Sốtl
    àmộtphảnứngchốngđỡl àm t
    ăngkhảnăngđápứngmi ễndị
    ch,t
    ăng
    phảnứngmiễndịch(hoạthoácáctếbàomiễndịchvàcácphảnứngmiễn
    dị
    ch,
    xơhoá,
    tạokeo.
    ..Tănghuyđộngt
    ếbàotuỷxương.
    v.v
    .
    Ti
    êudi
    ệtmầm bệnh
    1.
    3.2.Tácdụngcóhại
    :
    - Thườngxảyr
    akhi
    trẻsốtcao
    - Tăngphảnứngquámẫn,
    shock
    - Tăngquát
    rì
    nht
    hoái
    biến,
    tiêuhuỷ
    ,gi
    ảm kẽm v
    àsắtmáu…
    - Mấtnước,
    rối
    loạnđi
    ệngi
    ải
    - Cót
    hểgâycogi
    ậtdosốt
    - Cácr
    ốil
    oạnthầnki
    nhkhác:t
    ổnthươngtổchứcnão,
    mêsảng,
    kícht
    hích,
    ảogi
    ác.
    ..cót
    hểdẫnđếntổnthươngthựct
    hể
    - Chánăn,
    suyki
    ệt
    - Suyt
    im,
    suyhôhấp…
    I
    I.
    CÁCNGUYÊNNHÂNGÂYSỐT:
    Sốtl
    àtr
    iệuchứngt
    hườnggặpcủanhi
    ềubệnhkhácnhau:
    -Bệnhnhi
    ễm t
    rùng.
    -Bệnhv
    iêm
    -Bệnhmi
    ễndị
    ch
    -Pháhủymôt
    ếbào:
    bỏng,
    huy
    ếtt
    án,
    xuấthuy
    ết…

    402
    -Ungt
    hư
    -Bệnhchuy
    ểnhóa,
    nội
    tiết
    ,gen
    -Sốtdot
    huốc,
    vacci
    ne,
    yếut
    ốsi
    nhhọc(
    int
    erf
    erons,
    int
    erl
    euki
    ns…)
    -Huy
    ếtkhối
    ,tắcmạchsâu…
    -Khôngr
    õnguy
    ênnhân
    2.
    1.Cácnguy
    ênnhângâysốtt
    áiphát
    :
    Rel
    apsi
    ngf
    ever(
    Bor
    rel
    i
    arecur
    rent
    is)
    Tr
    enchf
    ever(
    Rochal
    i
    maeaqui
    ntana)
    QFev
    er(
    Coxi
    ell
    abur
    net
    ii
    )
    Ty
    phoi
    dfev
    er(
    Sal
    monel
    l
    aty
    phi
    )
    Sy
    phi
    l
    is(
    Treponemapal
    l
    idum)
    Tuber
    cul
    osi
    s
    Hi
    stopl
    asmosi
    s
    Cocci
    dioi
    domy
    cosi
    s
    Bl
    ast
    omy
    cosi
    s
    Mel
    i
    oidosi
    s(Pseudomonaspseudomal
    l
    ei)
    Ly
    mphocy
    ticchor
    iomeni
    ngi
    ti
    s(LCM)v
    irus
    Denguef
    ever
    Yel
    l
    owf
    ever
    Chr
    oni
    cmeni
    ngococcemi
    a
    Col
    oradot
    ickf
    ever
    Lept
    ospi
    rosi
    s
    Br
    ucel
    l
    osi
    s
    Or
    oyaf
    ever(
    Bar
    tonel
    l
    abaci
    l
    li
    for
    mis)
    Acut
    erheumat
    icf
    ever
    Rat
    -bi
    tef
    ever(
    Spi
    ri
    ll
    um mi
    nus)
    Vi
    scer
    all
    eishmani
    asi
    s
    Ly
    medi
    sease(
    Lept
    ospi
    rabur
    gdor
    fer
    i)
    Mal
    ari
    a
    Babesi
    osi
    s

    403
    Noni
    nfl
    uenzar
    espi
    rat
    oryv
    iruses
    Epst
    ein-
    Bar
    rvi
    rus

    2.
    2.Cácnguy
    ênnhânkhôngnhi
    ễm t
    rùng:
    Behçetdi
    sease
    Cr
    ohndi
    sease
    Weber
    -Chr
    ist
    iandi
    sease(
    panni
    cul
    i
    tis)
    Leukocl
    ast
    icangi
    i
    tis
    Sweetsy
    ndr
    ome
    Sy
    stemi
    clupuser
    ythemat
    osus

    2.
    3.Cácbệnhsốtchukỳ
    :
    Fami
    l
    ial
    Medi
    ter
    raneanf
    ever
    Cy
    cli
    cneut
    ropeni
    a
    Per
    iodi
    cfev
    er,
    apht
    housst
    omat
    it
    is,
    phar
    yngi
    ti
    s,adenopat
    hy(
    PFAPA)
    Hy
    perI
    gDsy
    ndr
    ome
    Hi
    ber
    nianfev
    er(
    tumornecr
    osi
    sfact
    orsuper
    -f
    ami
    l
    yIgA-
    associ
    atedsy
    ndr
    ome
    [
    TRAPS])
    Muckl
    e-Wel
    l
    ssy
    ndr
    ome

    I
    II
    .TRI
    ỆUCHỨNGLÂM SÀNG:
    3.
    1.Sốt
    :
    Mộtbệnhnhânbị
    sốtkhi
    cót
    hânnhi
    ệtnhưsau:
    Nhi
    ệtđộởt
    rựct
    r 8oC(
    àngđođược≥37, 100oF)
    Nhi
    ệtđộởmi
    ệngđođược 5oC(
    ≥37, 5oF)
    99,
    Nhi
    ệtđộởnáchđođược 2oC (
    ≥37, 99oF)
    Nhi
    ệtđộởt
    aiđođược 2oC (
    ≥37, 99oF)
    Mứcđộsốt
    :dựav
    àot
    hânnhi
    ệtđot
    ạit
    rựct
    ràng:
    Sốtnhẹ: 38-39oC

    404
    Sốtv
    ừa: 39-40oC
    Sốtcao: 1oC
    40-41,
    Sốtkị
    chphát 1oC
    : >41,

    3.
    2.Cácphươngphápđot
    hânnhi
    ệtởt
    rẻem:
    Dụngcụđot
    hânnhi
    ệt(
    nhi
    ệtkế)
    :nhi
    ệtkết
    hủyngân,
    nhi
    ệtkếđi
    ệnt
    ử.
    Cácv
    ịtr
    íđot
    hânnhi
    ệt:
    miệng(
    dưới
    lưỡi
    ),t
    rựct
    ràng,
    nách,
    tai
    3.
    3.Tr
    iệuchứng:
    -Thânnhi
    ệtcaoởcácmứcđộ
    -Bi
    ểuhi
    ệnt
    oànt
    hân:
    mệtmỏi
    ,nhứcđầu,
    đaucơ,
    gầysút
    …
    -Dấuhi
    ệumấtnước:
    dakhô,
    môi
    khô,
    tiểuí
    t
    -Rối
    loạnt
    iêuhoá:
    chánăn,
    buồnnôn…
    -Cácbi
    ếnchứngdosốtcao:
    Cogi
    ật(
    sốtcaocogi
    ậtđơnt
    huần)
    Rối
    loạnv
    ậnmạch,
    shock
    Suyhôhấp,
    suyt
    im…
    -Tí
    nhchấtsốt
    +Sốtcaol
    i
    ênt
    ục
    +sốtki
    ểucaonguy
    ên
    +Sốtchukỳ
    +Sốtcaodaođộng
    +Sốtcơn
    +Sốtngắnngày,docácv
    irusl
    ànht
    ính(t
    hườngt
    ựkhỏisau2-3ngàykhông
    cầnđi
    ềutr
    ịđặcbiệt
    )
    +Sốtkéodài
    :Sốtl
    i
    ênt
    ụchàngngàyt
    ừ2t
    uầnt
    rởl
    ên
    +Sốtdaidẳng( Concur
    rentf
    ever
    ):Sốtnhi
    ềungàynhưngkhôngl
    i
    ênt
    ục,có
    nhữngngàykhôngsốt
    +Sốtkéodài
    khôngr
    õnguy
    ênnhân(
    FUO)
    …
    -Cáct
    ri
    ệuchứngcủabệnhgâyr
    asốt
    I
    V.CHẨNĐOÁNSỐT:
    -Xácđị
    nhsốt:dùngnhiệtkếđođúngphươngpháp.Cót hểxácđịnhsốtbằng
    cáchsờvàonáchtrẻ,khôngsờchântayvìkhisốtcao,chântaycóthểlạnh
    l
    àm chovi
    ệcđánhgiásốtbịsai
    .

    405
    -Chẩnđoáncănnguyêngâysốt:dựavàokhaitháckỹtí
    nhchấtsốtv
    àcác
    t
    ri
    ệuchứngkèm t
    heosốt (tri
    ệuchứnglâm sàngvàcậnl
    âm sàng)
    V.ĐI
    ỀUTRỊ
    5.1.Hạsốt
    :tránhđểsốtcaogâyr
    acácbi
    ếnchứngdosốt
    ,gi
    ữthânnhi
    ệtt
    rẻ
    o o
    vàokhoảngtừ36,4Cđến37,2C
    5.
    1.1.Cácbi
    ệnphápchăm sóc(
    hạsốtkhôngdùngt
    huốc)
    :thựchi
    ệncáchi
    ện
    phápsau:
    -Cởi
    bớtquầnáo(mặcquầnáonhẹmỏng)
    -nằm phòngt
    hoángmát(nhi àokhoảng22-24oC)
    ệtđộphòngv .Tr
    ánhủkí
    n
    tr
    ẻ.
    -Chotrẻuốngđủnước.Chỉt
    ruy
    ềndị
    chkhit
    rẻkhônguốngđượchoặcbệnh
    nặng.
    -Chườm nướcấm,mátchot rẻ:dùngkhănnhúngnướcấm (37oC)đắpv
    ào
    cácvịt
    rít
    rán,
    nách,
    bẹn,
    lậtkhănvànhúngnướcli
    êntục.
    5.
    1.2.Thuốchạsốt
    Dùngthuốchạsốtkhit
    rẻsốtcaot 5oCt
    ừ38, rởl
    ên(
    đot
    ạinách)
    ,cầnphốihợp
    vớicácbi
    ệnphápchăm sócnhưtr
    ên
    Dùngthuốchạsốtđúnggi úpchot r
    ẻt r
    ánhđượccácbiếnchứngnặngdosốt
    gâyranhưcogiật
    ,rốiloạnvậnmạch, vàlàm chot
    rẻdễchị
    uhơn.Đặcbi ệtcần
    chúýhạsốtởnhữngt rẻcónguycơcaonhưt rẻmắcbệnhti
    m mạch,thầnkinh,
    oC
    rốil
    oạnchuy
    ểnhóa.Sốt>41 chứngt ỏcónguycơcaocủanhiễm t
    rùngnặng,
    rốil
    oạnvùngdướiđồi,xuấthuy ếtnão,cầnphảiđặcbi
    ệtchúýdùngl i
    ệupháp
    hạsốt.
    5.
    1.2.
    1.Par
    acet
    amol
    (Acet
    ami
    nophen)
    :
    - Đườngdùng:
    uống,
    đặthậumôn
    - Li
    ềul
    ượng:15mg/
    kg/
    lần,
    cáchmỗi
    4-6gi
    ờ,t
    ốiđa60mg/
    kg/
    24gi
    ờ
    - Cầnđềphòngngộđộc:Par
    acet
    amolcóthểgâyngộđộcchot
    rẻ,l
    àm
    hủyhoại
    tếbàogan,
    gâyt
    ăngmengan,hônmêgan
    Tr
    ẻcónguycơngộđộcpar
    acet
    amol
    khi
    :
    dùngPar
    acet
    amol
    30mg/
    kg/
    lầnhoặc
    60mg/
    kg/
    24gi
    ờhoặc
    dùngl
    i
    ềucaokéodài

    406
    ChẩnđoánngộđộcPar
    acet
    amol
    .
    Dựav
    ào3t
    iêuchuẩnsau:
    - Tr
    ẻuốngquál
    i
    ềuPar
    acet
    amol
    ,l
    ượngt
    ừ150mg/
    kg/
    ngày
    .
    - Cótri
    ệuchứnglâm sàng:rốiloạnt
    iêuhoá(buồnnôn,nôn,
    đauhạsườn
    phải
    ),suychứcnănggan,
    rốiloạnđôngmáu, suyt
    hận,
    hônmê...
    - Đị
    nhlượngnồngđộParacetamolhuyếttươngsau4gi
    ờđạt>200
    mcg/
    ml,sau15giờPar
    acetamolhuyếtt
    ươngđạt30mcg/mlsẽbi
    ểu
    hi
    ệnngộđộcgan.
    Đểchẩnđoánxácđị nhtr
    ẻcầncó2t rong3tiêuchuẩnt r
    ên.Tuynhi
    ênvi
    ệcxác
    địnhli
    ềuchínhxácởtrẻkhó.Vìvậyt
    rẻuốngquál iềuParacet
    amolmàcótri
    ệu
    chứnglâm sàngvàxétnghiệm l
    àcóchỉđịnhđiềut r
    ịNAC.Cầnchúýnhóm t
    rẻ
    cóy ếutốnguycơcao,cơđị ađặcbi
    ệtliềuParacetamolthấphơncóthểngộ
    độc,nồngđộPar acet
    amolmáuđạt150mcg/ lhoặcthấphơnlàcóthểbị
    ngộđộc.
    Đi
    ềut
    rịngộđộcPar
    acet
    amol
    .
    Theonguyêntắcchungđi
    ềut
    rịngộđộcphảihếtsứckhẩnt
    rương,
    phốihợp
    cácbiệnphápsau:
    -Loại
    trừđộcchấtkhỏi
    cơt
    hể.
    -Gi
    ảiđộcđặchi
    ệu
    -Đi
    ềut
    rịcácr
    ốil
    oạnchứcnăng.
    Xửt
    ríbanđầu:
    - Gâynônkhibệnhnhânđếnsớm <1giờsauuốngliềuđộc.Tr
    ongngộ
    độcPar
    acet
    amolkhôngdùngsi
    roIpecađểgâynôn.
    - Sửdụngt
    hanhoạtvớil
    iều1g/
    Kg/1l
    ầnuốngsaur
    ửadạdàycót
    ácdụng
    l
    àm gi
    ảm hấpt
    hụParacet
    amol.
    - Đảm bảoduyt
    rìchứcnăngsống:
    hôhấp,
    tuầnhoànv
    àthầnki
    nh.
    - Gi
    ảiđộcđặchi
    ệu:
    bằngN-
    Acet
    ylc
    yst
    ein(
    NAC)
    Gi
    ảiđộcđặchi
    ệuđóngv
    ait
    ròr
    ấtquant
    rọngt
    rongngộđộcPar
    acet
    amol
    Điềutr
    ịNACđượcdùngsớm <10gi
    ờsaul
    i
    ềungộđộccót
    hểdựphòng
    đượctổnt
    hươnggan.
    NACcó2dạngl
    àuốngv
    àti
    êm đềucót
    ácdụngnhưnhau.
    +NACdạnguốngcóbi
    ệtdượcl
    àMucomy
    stgói
    200mg.

    407
    Li
    ềudùng :Tấncông:140mg/ kgduynhất1l i
    ều,sau4gi
    ờdùngt
    iếp
    70mg/
    kg/
    1lần,uốngđủ17l
    i
    ềukhoảngcách4gi
    ờ/1l
    ần.
    Sửdụngđủ17l i
    ềuNACduyt r
    ìngaycảkhiđị
    nhlượngnồngđộPar acet
    amol
    tr
    ongmáugi ảm dướingưỡngđộchoặckhôngcòn.Thuốcthôngdụngsửdụng
    antoàn,hi
    ệuquả,í ttácdụngphụ.Thuốcđượcphav ớinướclọc,nướcquả
    hoặcsữathànhdungdị ch5%.
    +NACdạngt
    iêm TM :
    Cóbi
    ệtdượcFl
    uimuci
    l
    ,Acet
    adot
    e.
    Chỉđị
    nh:
    Khi
    bệnhnhânnôn,
    dịchdạdàynâubẩn,
    xuấthuy
    ếtdạdày.
    ..
    Li
    ềudùngchot
    rẻem (
    <20kg)
    ..
    Li
    ềuđầu:150mg/
    kgphat
    rongGl
    ucoza5%3ml
    /Kgt
    ruy
    ềnTM t
    rong15phút
    ti
    ếpt
    heo.
    Li
    ềut
    iếp:
    50mg/
    kgphat
    rongGl
    ucoza5%7ml
    /kgt
    ruy
    ềnt
    rong4gi
    ờ.
    Li
    ềuti
    ếp:100mg/
    kgphat
    rongGl
    ucoza5% v
    ớikhốil
    ượng14ml
    /kgt
    ruy
    ền
    tr
    ong16gi
    ờ.
    KhisửdụngNACt i
    êm TM cónhi
    ềutácdụngphụhơndạnguốngnhưnổimẩn,
    đỏmặt ,phùmạch,cothắtt
    hanhquản,tănghuyếtáp.Nêndừngtr
    uyền,cho
    khánghistami
    nTM.Khibệnhnhânổnđị nhchoNAC lạivớit
    ốcđộchậm
    50mg/kgtrong4gi
    ờ.
    Saukhisử dụngNAC,nếunồngđộpar acet
    amolhuyếttươnggiảm dưới
    ngưỡngđộct hìngừngđiềutr
    ị,nếubệnhnhâncòntri
    ệuchứnghoặckếtquả
    xétnghi
    ệm bấtthườngt
    iếptụcduytr
    ìNACliều150mg/
    kgtrong24gi
    ờ.
    Cácbi
    ệnphápđi
    ềut
    rịhỗt
    rợkhác.
    -
    Truy
    ềnmáu,
    Plas
    mat
    ươi
    ..
    .khi
    cót
    hiế
    umáuv
    àcungc
    ấpy
    ếut
    ốđôngmáu.
    -ChoVi
    tami
    nKt
    iêm bắphoặcdưới
    danếuPTgi
    ảm <70%.
    -Hạđườnghuy
    ếtt
    iêm TM 0,
    5g/
    kgddGl
    ucozaưut
    ươngv
    àduyt
    rì
    t
    ruy
    ềnddGl
    ucoza.
    -Đi
    ềut
    rịr
    ốil
    oạnđi
    ệngi
    ải.
    -Chốngnhi
    ễm khuẩn
    -Đảm bảochăm sóc,
    dinhdưỡngcungcấpđầyđủcal
    o:ănsondehoặc
    nuôi
    dưỡngTM.
    5.
    1.2.
    2.Cáct
    huốchạsốtkhác:
    Acetami
    nophen, Ibuprofen, Aspi
    ri
    n đều có t ác dụng ức chế
    hypot
    halamiccycl
    o-oxy
    genase,dođóứcchết ổnghợpPGE2,v
    àcótácdụng
    hạsốtnhưnhau.Tuynhiênv ìaspir
    ingâyhộichứngRey
    eởtrẻem v
    àgiảm khả

    408
    năngt
    ậpt
    rungt
    iểucầunêní
    tđượcsửdụng.
    Ibupr
    ofen:cóthểgâychứngkhót i
    êu,chảymáudạdày ,gi
    ảm t
    ướimáu
    thận,viêm màngnãokhôngnhi ễm khuẩn,nhiễm độcgan.Tuynhiênbiến
    chứngnặngdoquál i
    ềuibupr
    ofenthườngítgặp.Liềudùng5-10mg/kg/
    lần
    cáchmỗi6- 8giờ.Dùngxenkẽparacet
    amolv àibupr
    ofenmỗi4-6gi
    ờcũngcó
    hiệuquảtốt
    5.
    2.Chếđộdi
    nhdưỡng,
    chăm sóc:
    -Chot
    rẻănl
    ỏng,
    dễt
    iêu,
    chi
    anhỏbữa.
    -Ti
    ếpt
    ụcbúmẹnếut
    rẻcònbú.
    5.
    3.Sốtcaocóbi
    ếnchứng:
    -Cogi
    ật:
    Ngoài
    cácbi
    ệnpháphạsốt
    ,phải
    phối
    hợpv
    ớichăm sóct
    rẻcogi
    ật
    -Tí
    mtái
    :Thởoxy
    ,chốngshock.
    -phòngchốngr
    ốil
    oạnnướcđi
    ệngi
    ải.
    5.
    4.Phòngchốngnhi
    ễm t
    rùng:
    -Điềutr
    ịnhiễm t
    rùng:t
    huốckhángsi
    nh,khángnấm,khángv
    irus…t
    ùyt
    heo
    nguyênnhân
    -Đảm bảov
    ôtr
    ùngt
    rongchăm sóct
    rẻ,
    tránhnhi
    ễm khuẩnbệnhv
    iện
    5.
    5.Đi
    ềut
    rịcănnguy
    ên:
    5.
    6.Theodõi
    vàgi
    áodụcsứckhoẻ:
    -Theodõithânnhiệt
    :Lấythânnhi
    ệttr
    ẻmỗi1-2gi
    ờ khit
    rẻcònsốtcao.l
    ênkế
    hoạchđothânnhiệttr
    ẻtrongngàyt
    ùytheot
    ừngtr
    ẻ
    -Hướngdẫnchongười
    chăm sóct
    rẻcácbi
    ệnphápphòngv
    àchăm sóct
    rẻsốt
    .
    -Gi
    ảit
    híchv
    ềcácnguyhi
    ểm cót
    hểxảyr
    akhi
    trẻbị
    sốt

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO:
    1.Phạm NhậtAn,
    2011.Sốtởt
    rẻem.Bài
    giảngYhọcgi
    ađì
    nh(
    phầnNhi
    khoa)
    .NhàxuấtbảnYhọc.t
    r78-
    84.
    2.Phạm VănThắng,2009.Ngộđộcparacet
    amolởt
    rẻem.Bàigi
    ảng
    Nhikhoat
    ập2.NhàxuấtbảnYhọc.t
    r290-297.
    3.Kli
    egman.2007.Chapt
    er174:
    Fev
    er.Nel
    sonText
    bookofPedi
    atr
    ics,
    18thedi
    ti
    on
    4.THEMERCKMANUAL-16t
    hedi
    ti
    on

    409
    5.Sar
    rahS.Long, MD.2008.Fev
    erandtheImflammat oryResponse.
    Pri
    nci
    pleandPr acti
    ceofPedi
    atr
    icI
    nfect
    iousDiseases-Thi
    rdedit
    ion.
    El
    sevi
    erInc.p.94-99

    CÂUHỎILƯỢNGGI
    Á:

    1.Tr
    ẻbị
    sốtl
    àkhi
    trẻcót
    hânnhi
    ệtl
    à:NGOẠITRỪ
    a-Đoởt
    rựct
    ràng≥37oC
    b-Đoởmi
    ệng 5oC
    ≥37,
    c-Đoởnách 2oC
    ≥37,
    d-
    Đoởt
    ai 2oC
    ≥37,

    2.Thânnhi
    ệtcủangười
    bìnht
    hườngcóđặcđi
    ểm sau:
    NGOẠITRỪ
    a-Thấpnhất:
    4hsáng
    b-Caonhất:
    18h
    c-Tăngkhi
    ăn,
    hoạtđộngt
    hểl
    ực,
    tâm l
    ý,chukỳki
    nh
    d-Sựchênhl
    êcht
    hânnhi
    ệtcót
    hểl
    ênt
    ới>1oC

    3.Sốtl
    àtìnhtr
    ạngngưỡngthânnhi
    ệtcủacơt
    hểsov
    ớibì
    nht
    hườngở
    mức:(chọn1câuđúng)
    a-Cao
    b-
    Thấp
    c-
    Bìnht
    hường
    d-
    Thayđổi
    theol
    ứat
    uổi

    4.Trongtì
    nhtr
    ạngsốtcao,khi
    ngưỡngthânnhi
    ệtởmứccao,
    cơt
    hể
    thườngphảnứngbằngcáccáchsau:
    NGOẠITRỪ
    a-Tăngt
    hải
    nhi
    ệt
    b-Tăngt
    ạonhi
    ệt
    c-Tănggi
    ữnhi
    ệt
    d-Rétr
    un

    410
    5.Tácdụngcóhại
    đối
    với
    trẻkhi
    bịsốtcaol
    à:NGOẠITRỪ
    a-Tăngphảnứngquámẫn,
    shock
    b-Mấtnước,
    rối
    loạnđi
    ệngi
    ải,
    cogi
    ật,
    tổnt
    hươngt
    hầnki
    nh
    c-Tăngquát
    rì
    nht
    hoái
    biến,
    tiêuhuỷ
    ,gi
    ảm kẽm v
    àsắtt
    rongmáu…
    d-
    Tăngcácphảnứngmi
    ễndị
    ch

    6.Cácbi
    ệnpháphạsốtchot
    rẻem khibị
    sốtgồm:
    NGOẠITRỪ
    a-Nới
    lỏngquầnáo,
    đặtt
    rẻởphòngt
    hoángmát
    ,chườm nướcấm.
    b-Tr
    uyềndị
    chngaykhi
    trẻsốt
    c-Ănl
    ỏng,
    dễt
    iêu,
    chi
    anhỏbữa,
    chot
    rẻuốngnhi
    ềunước
    d-Dùngt
    huốchạsốtkhi
    tr 5oC
    ẻsốtcao>38,

    7.Li
    ềulượngthuốchạsốtParacet
    hamol
    dùngchot
    rẻem t
    heođường
    uốngvàđặthậumônl à:
    (chọn1câuđúng)
    a-5-
    10mg/
    kg/
    lần
    b-
    10-
    15mg/
    kg/
    lần
    c-
    15-
    20mg/
    kg/
    lần
    d-
    20-
    25mg/
    kg/
    lần

    8.Li
    ềuđộccủat
    huốchạsốtPar
    acet
    hamol
    là:
    (chọn1câuđúng)
    a->10mg/
    kg/
    lần
    b-
    >15mg/
    kg/
    lần
    c->20mg/
    kg/
    lần
    d->30mg/
    kg/
    lần

    9.Cácnguy
    ênt
    ắcđi
    ềut
    rịsốtchot
    rẻem gồm:
    NGOẠITRỪ
    a-Ápdụngcácbi
    ệnpháphạsốtđúng
    b-Phòngngừav
    àđi
    ềut
    rịcácbi
    ếnchứngdosốtgâyr
    a
    c-Đi
    ềut
    rịnguy
    ênnhângâysốt
    d-Sửdụngcor
    ti
    cost
    eroi
    dsớm

    411
    412
    VI
    ÊM MÀNGNÃONHI
    ỄM KHUẨNỞTRẺEM
    ThS.NguyễnVănLâm
    Mụct
    iêu

    1.Nêuđượctầm quantrọngcủavi ệcchẩnđoánvàđi ềutr


    ịsớm bệnhvi
    êm
    màngnãomủởt r
    ẻem (VMNM) .
    2.NêuđượccáctácnhângâyVMNM dựavàol ứatuổi,
    yếutốdị
    chtễ.
    3.Cáchđi
    ềutr
    ịđặchiệuVMNM docácl oạiVKthườnggặp.
    4.Nêuđượccácbiếnchứng,dichứngvàcáchphòngngừabệnhVMNM.
    Nộ
    idung
    I
    .ĐỊ
    NHNGHĨ
    A

    1.
    1.Đị
    nhnghĩ
    a:

    Viêm màngnãonhiễm khuẩn(VMNNK)l àmộttì


    nhtrạngbệnhlýnhi
    ễm
    khuẩnhệthầnki
    nhtrungươngdovikhuẩncókhảnăngsinhmủxâm nhập
    vàomàngnãogâynênbệnhcảnhl âm sàngchủyếulàhộichứngnhi
    ễm
    khuẩncấpvàhộichứngmàngnão.

    1.
    2.Thuậtngữ:

    1.
    2.1.Nhi
    ễm khuẩnhệt
    hầnki
    nht
    rungương:
    Nhi
    ễm khuẩnhệt hầnki
    nhtrungươngcóbiểuhi
    ệnchí
    nhl
    àhộichứng
    nhi
    ễm khuẩnv
    àtr
    iệuchứngbệnhởhệthầnki
    nh.

    Nguyênnhângâynhi
    ễm khuẩnhệt hầnki
    nht
    rungươnggồm cóv
    irus,v
    i
    khuẩn,
    l
    ao,nấm,
    kýsi
    nhtr
    ùng,Ricket
    tsi
    ae.

    Nhiễm khuẩnhệthầnkinhtr
    ungươnggồm cácbệnhnhư:viêm màngnão,
    vi
    êm màngnãot ủy,vi
    êm não,v
    iêm nãomàngnão,ápxenão,nhi
    ễm khuẩn
    khutrúởnhumônão

    1. 2.Vi
    2. êm màngnãonhiễm khuẩn,t
    hườnggọilàviêm màngnãomủ
    (bact
    eri
    almeni
    ngi
    ti
    s)l
    àdov i
    khuẩngâynên,
    đôi
    khidokýsi
    nhtr
    ùng
    I
    I.YẾUTỐNGUYCƠ:

    -Viêm màngnãonhi
    ễm khuẩn l
    àbệnhnhi
    ễm khuẩnhệt
    hầnki
    nht
    rungương
    haygặpởtrẻem,đặcbi
    ệtlàtr
    ẻ<3tuổi
    .

    -Tr
    ẻnam gặpnhi
    ềuhơnnữ

    -Gi
    ảm dầnởcácnướcphátt
    ri
    ểnnhờt
    iêm chủng(
    như:v
    acci
    nH.
    I.
    B),v
    ệsi
    nh

    413
    v
    àki
    ểm soátbệnh.

    -ởViệtnam:Vikhuẩngâybệnhhàngđầul
    àHI
    B,t
    iếpt
    heol
    àS.
    Pneumoni
    ae,
    Nesseri
    ameningi
    ti
    s…

    I
    II
    .NGUYÊNNHÂNGÂYBỆNH

    3.
    1.Vikhuẩn:

    3 vikhuẩn t
    hường gặp,chi
    ếm 80% :Hemophi
    l
    usi
    nfl
    uenzae t
    ype B,
    Str
    ept
    ococcus pneumoni
    ae (
    Pneumococcus)
    , Nei
    sser
    ia meni
    ngi
    ti
    dis
    (Meni
    ngococcus)

    Cácvikhuẩnkhác:St
    rept
    ococcusgr
    oupB,Gr(
    -)ent
    eri
    cbaci
    l
    li
    ,Li
    ster
    ia
    monocy
    togenes,
    Staphy
    lococcusaur
    eus,
    Pseudomonasaer
    ugi
    nosa…

    -Vikhuẩngâybệnhthườnggặpthayđổitheot
    ừngthời
    kỳ,
    lứat
    uổi
    ,vùngđị
    alý
    ,
    ti
    êm chủng,
    cơđịa(chấnthương,
    tổnthươngmiễndị
    ch)
    .

    -
    Tỉlệt
    ìmt
    hấyvikhuẩngâybệnhcònt
    hấp(
    30-
    50%ởcácnướcđangphátt
    ri
    ển,
    80-
    90%ởcácnướcpháttr
    iển)

    3.
    2.Cácy
    ếut
    ốthuậnl
    ợi:

    -Tuổi
    :<3t
    uổi
    ,đặcbi
    ệtt
    rẻsơsi
    nh.

    -Tr
    ẻnam gặpnhi
    ềuhơnnữ

    - Tổnthươngmi ễndịch:đẻnon,suygi ảm miễndị


    ch,cắtlách,suydinh
    dưỡng…
    - Nhiễm khuẩncấphoặcmãnt ính,nhi
    ễm khuẩnhôhấp,t
    aimũi họng…
    - Dịtật
    ,chấnt hươngmàngnão:t hoátvịmàngnão-t
    ủy,dẫnlưunãot hất
    ,
    chấnthươngsọnão, thủthuậtchọcdòt ủysống
    - Môi t
    rườngsốngđôngđúc, v
    ệsi nhkém

    414
    I
    V.PHÂNLOẠI

    4.
    1.Phânl
    oạit
    heol
    ứat
    uổi
    :

    Vi
    - êm màngnãonhi
    ễm khuẩnởt
    rẻ≤3t
    háng:
    Vikhuẩn thường gặp:Tr
    ực khuẩn đường r
    uột
    ,St
    rept
    ococcus gr
    oup B,
    Kl
    ebsi
    ell
    a,List
    eri
    a…

    Tr
    iệuchứngl
    âm sàngt
    hườngkhôngđi
    ểnhì
    nh.

    Ti
    ênl
    ượngnặng,
    diễnbi
    ếnnhanh,
    dễt
    ửvong

    -Vi
    êm màngnãonhi
    ễm khuẩnởt
    rẻ>3t
    hángđến5t
    uổi
    :
    Thường do các vikhuẩn Hemophi
    lus i
    nfl
    uenzae t
    ype B,St
    rept
    ococcus
    pneumonia,
    Neisser
    iameni
    ngit
    idi
    sgâynên

    -Vi
    êm màngnãonhi
    ễm khuẩnởt
    rẻ>5t
    uổi
    :
    Vi
    khuẩn:
    Str
    ept
    ococcuspneumoni
    a,Nei
    sser
    iameni
    ngi
    ti
    dis.

    4.
    2.Phânl
    oạit
    heocănnguy
    êngâybệnh:

    415
    Vi
    êm màngnãodophếcầu,v
    iêm màngnãodoHemophi
    l
    usi
    nfl
    uenzaet
    ype
    B ….

    4.
    3.Phânl
    oạit
    heocơchếxâm nhập:

    - Viêm màngnãonhi
    ễm khuẩnti
    ênphát.
    - Viêm màngnãonhi
    ễm khuẩnthứphát
    - Viêm màngnãonhiễm khuẩn táiphátnhi
    ềuđợt :docócácdịdạng
    màngnão,chấnthươngrạnnềnsọ,ổnhi ễm khuẩnmạntí
    nhởtaimũi
    họng,tì
    nhtr
    ạngsuygi
    ảm miễndị
    ch…

    V.TRI
    ỆUCHỨNGLÂM SÀNG
    Tr
    iệuchứngl
    âm sàngt
    hayđổi
    tùyt
    heol
    ứat
    uổi
    vàcănnguy
    ên.
    5.
    1.Vi
    êm màngnãonhi
    ễm khuẩnởt
    rẻl
    ớn:
    Tr
    iệuchứngl
    âm sàngđi
    ểnhì
    nhgi
    ốngnhưởngười
    lớn.
    5.
    1.1.Gi
    aiđoạnkhởiphát
    :
    Di
    ễnbi
    ếnt
    rong1-
    2ngàyđầu.Cót
    hểkhôngr
    õgi
    aiđoạnnày
    .
    Sốt
    ,mệtmỏi
    ,đauđầu.
    Vi
    êm hôhấpt
    rên,
    rối
    loạnt
    iêuhóa(
    ti
    êuchảy
    /táobón,
    nôn/
    buồnnôn…)
    5.
    1.2.Gi
    aiđoạnt
    oànphát
    :
    - Hộichứngnhi
    ễm khuẩncấptính:Sốtcao,dấuhi
    ệunhiễm t
    rùngnhi
    ễm
    độcrõ,cót
    hểshocknhi
    ễm khuẩn,nhi
    ễm khuẩnhuyết
    .
    - Hộichứngmàngnão:
    Tr
    iệuchứngcơnăng:
    Nhứcđầul
    i
    ênt
    ục,
    sợánhsáng,
    tưt
    hếcòsúng,
    nằm quaymặtv
    àobóng
    t
    ối
    Nônt
    ựnhi
    ên,
    nônv
    ọt,
    nhi
    ềul
    ần,
    khôngl
    i
    ênquant
    ớibữaăn.
    Táobónhoặct
    iêuchảy
    3bi
    ểuhi
    ệnnàyđượcgọi
    là“
    tam chứngmàngnão”
    Tr
    iệuchứngthựcthể:Trẻcódấuhi
    ệu:Cứnggáy
    ,Ker
    nig,
    Brudzi
    nski,
    vạch
    màngnão,tăngcảm gi
    ácđau.
    - Tr
    iệuchứngt
    hầnki
    nh:
    Cogi
    ật:
    toànt
    hân,
    cót
    hểcụcbộ.
    Rối
    loạnt
    rigi
    ác:
    l
    ơmơ,
    libì
    ,cól
    úchốthoảng.Cót
    hểhônmê.
    Li
    ệtt
    hầnki
    nhkhut
    rú

    416
    - Cáct
    ri
    ệuchứngr
    iêngcủaVKgâybệnh:Nốtphỏng,banxuấthuyếthoại
    tử,
    mụnmủ, ápxecơ,v
    iêm hôhấp,vi
    êm t
    aigi
    ữa…
    - Tri
    ệuchứngkhác:
    suyhôhấp,tuầnhoàn,
    rốil
    oạnnước-
    điệngi
    ải…

    5.
    2.Vi
    êm màngnãonhi
    ễm khuẩnởt
    rẻnhũnhi
    :

    - Hộichứngnhi
    ễm khuẩncấphoặct ốicấp
    - Cáctri
    ệuchứngcơnăngt hườngnặng:trẻđộtngộtbỏbú, khócthét,
    rên
    rỉ
    ,nônvọt
    ,khóthở,bụngchướng,ti
    êuchảy,cogi
    ật,hônmê…
    - Tri
    ệuchứngthựct hể khôngđiểnhìnhnhưởt rẻlớn:t
    rẻcór ốiloạntr
    i
    gi
    ác,vôcảm,mắtnhì nxaxăm,nhì nngược,libìhoặchônmê,t hóp
    phồngvàcăng,l
    iệtthầnki
    nh
    Í
    tkhicódấuhiệucổcứng, cókhicổmềm (dấuhiệuNetter
    )

    5.
    3.Vi
    êm màngnãonhi
    ễm khuẩnởt
    rẻsơsi
    nh:
    Thườnggặpởt
    rẻđẻnon,
    nhi
    ễm khuẩnối
    ,ngạtkhi
    đẻ
    Hộichứngnhi
    ễm khuẩnt
    hườngkhôngr
    õ.Tr
    ẻthườngkhôngsốt
    ,cókhihạ
    t
    hânnhiệt
    .
    Hộichứngmàngnãocóthểkínđáo,dễbịbỏqua:Bỏbú,libì
    ,rên;t
    hởkhông
    đều,cơnngừngthở,t
    ímt
    ái;t
    hópphồng,căng,t
    iêuchảy
    ,nôntr
    ớ,cogiật
    ,li
    ệt,
    gi
    ảm trươngl
    ựccơ

    VI
    .TRI
    ỆUCHỨNGCẬNLÂM SÀNG

    6.
    1.Dị
    chnãot
    ủy:
    -
    Làxétnghi
    ệm gi
    úpchẩnđoánxácđị
    nhv
    iêm màngnãonhi
    ễm khuẩn.
    6.
    1.1.Chỉđị
    nhchọcdòt
    ủysống:
    -Chọcdòt
    ủysốngchot
    ấtcảcáct
    rườnghợpnghingờv
    iêm màngnãonhi
    ễm
    khuẩn.
    -
    Cầnt
    iếnhànhsớm,
    trướckhi
    dùngkhángsi
    nh.
    -
    Phải
    đảm bảot
    uyệtđối
    vôkhuẩnv
    àđúngkỹt
    huậtđểt
    ránhcáct
    aibi
    ến
    6.
    1.2.Chốngchỉđị
    nh:
    +Tăngápl ựcnộisọnặngđedọat
    ụtt
    hùyhạnhnhânt
    iểunão.Chốngphùnão
    ổnđịnhthìcóthểchọcdòtủysống
    +Tì
    nht
    rạngnhi
    ễm khuẩnv
    ùngt
    hắtl
    ưng
    +Suyhôhấpnặng,
    trụymạch,
    shock.Hồi
    sứcổnđị
    nhr
    ồichọcdòt
    ủysống
    6.
    1.3.Bi
    ếnđổiDNT
    -Ápl
    ựct
    ăng.

    417
    -Màusắc:
    Màuđụcv
    ớicácmứcđộkhácnhau.
    Cóthểt
    rongkhichọcdòt
    ủysốngsớm <24gi
    ờhoặcđãđi
    ềut
    rịkháng
    si
    nht
    rướcđó.
    hểv
    Cót àng(
    kèm xuấthuy
    ếtnãomàngnãohoặcbi
    ếnchứngv
    áchhóa
    MN)
    -Soi
    ,cấyvikhuẩn:giúpchẩnđoánxácđị
    nhv
    iêm màngnãonhi
    ễm khuẩn v
    à
    xácđị
    nhcănnguy ên.
    -Cóthànhphầnkhángnguyêncủavikhuẩn,t
    ìm đượcbằngcácxétnghi
    ệm:
    PCR,
    ELISA,Đi
    ệndiMDđối l
    ưu,Ngưngkếtl
    atexđặchiệu)
    -Tếbào:t
    ăngr
    ấtcao(
    >1000/
    mm3)
    .Chủy
    ếuBCĐNTT.Cót
    hểcóBCĐNTT
    t
    hoái
    hóamủ.
    -
    Sinhhóa:
    Prot
    ein:
    tăng
    Gl
    ucose:
    giảm nhi
    ều
    Cl
    -:bì
    nht
    hườnghoặcgi
    ảm nhẹ
    LDH,
    aci
    dlact
    ic,
    CRPt
    ăng.
    PhảnứngPandy(
    +)mạnh

    6.
    2.Xétnghi
    ệm khác:
    -
    Côngt
    hứcmáu:
    Sốl
    ượngbạchcầut
    ăngcao,
    BCĐNTTt
    ăng,
    Hbgi
    ảm
    -
    Tốcđộmául
    ắng:
    tăngcao,
    nhấtl
    àgi
    ờđầu.
    -
    Cấymáu:
    khi
    nghi
    cónhi
    ễm t
    rùnghuy
    ết
    -
    Cấydị
    cht
    ỵhầu.
    -Đi
    ệngi
    ảiđồ
    -
    Chẩnđoánhì CTScansọnão,
    nhảnh: siêuâm quat
    hóp.
    -
    Đonồngđộkhángsi
    nht
    rongmáuv
    àdị
    chnãot
    ủy

    418
    VI
    I.CHẨNĐOÁN

    7.
    1.Chẩnđoánxácđị
    nh:

    419
    Phải
    dựav
    àodị
    chnãot
    ủy:
    -
    Dịchđục.
    -
    Soi
    ,cấycóv
    ikhuẩn
    -
    Tìm đượccáct
    hànhphầnkhángnguy
    êncủav
    ikhuẩn.
    Chẩnđoánxácđị nht
    hườngkhókhăn,nhấtl
    àkhidịchnãotủytr
    ong,đãđược
    điềutr
    ịbằngkhángsinh(thườngđượcgọil
    à“ v
    iêm màngnãomủmấtđầu” )
    ,
    phảiphốihợpcácdấuhiệulâm sàngv
    àcácbiếnđổisi
    nhhóa,t
    ếbàocủadịch
    nãotủy

    7.
    2.Chẩnđoánphânbi
    ệt:
    7.
    2.1.Tr
    ướckhicóchọcdòt
    ủysống:cầnphânbi
    ệtv
    ớicácbệnhnhư:
    -Xuấthuy
    ếtnãomàngnão
    -Vi
    êm màngnãodov
    irus,
    laov
    àcácnguy
    ênnhânkhác.
    -Sốtcaocogi
    ật.
    -Vi
    êm phếquảnphổi
    nặng.
    -
    Ngộđộc.
    ..
    7.
    2.2.Khicókếtquảdị
    chnãot
    ủy:cót
    hểphải
    phânbi
    ệtv
    ới
    -
    Viêm màngnãol
    ao,
    viêm màngnãodov
    irus,
    viêm não
    -Xuấthuy
    ếtnãomàngnão
    -
    Viêm màngnãonhi
    ễm khuẩn cókếthợpxuấthuy
    ếtnãomàngnão,kếthợp
    l
    aomàngnãohoặcphốihợp2loạivikhuẩn
    7.
    3.Chẩnđoánnguy
    ênnhân:
    -
    Soi
    ,cấycóv
    ikhuẩn.
    -
    Khi
    soi
    ,cấy(
    -)hoặcchưacókếtquả:
    dựđoánnguy
    ênnhândựav
    ào:
    +Tuổi
    +Dị
    cht
    ễ:mùa,
    địaphương,
    vụdị
    ch…
    +Lâm sàng:cáchkhởiphát
    ,đườngvàocủav
    ikhuẩn(
    mụnmủ,v
    iêm phế
    quảnphổi
    …),ban,hạch,
    chấnt
    hương…
    +Cácbi
    ếnđổi
    đặcbi
    ệtcủadị
    chnãot
    ủy(
    màusắc,
    tếbào…)
    7.
    4.Chẩnđoánbi
    ếnchứng:
    7.
    4.1.Bi
    ếnchứngsớm:
    -
    Shocknhi
    ễm khuẩn.
    -
    Hônmêsâu,
    rối
    loạnhôhấp,
    tuầnhoàn
    -
    Liệt(
    cót
    hểdi
    chứngv
    ĩnhv
    iễn)

    420
    -
    Tràndị
    chdưới
    màngcứng,
    ápxenão.
    -
    Tắcmạchnão,
    viêm dí
    nhnãot
    hất
    …
    7.
    4.2.Bi
    ếnchứngmuộn
    -
    Điếc:
    10-15%
    -
    Nãoúngt hủy
    : v
    òngđầuto,khớpsọgi
    ãn
    -
    Chậm pháttr
    iểnvậnđộng,
    trít
    uệ,t
    ăngtr
    ươngl
    ựccơ,
    rối
    loạnngoại
    tháp
    -
    Độngkinh
    VII
    I.ĐI
    ỀUTRỊ

    8.
    1.Li
    ệuphápkhángsi
    nh:

    8.
    1.1.Nguy
    ênt
    ắcsửdụngkhángsi
    nh:
    -
    Khángsi
    nhcókhảnăngt
    hấm t
    ốtv
    àomàngnão.
    -
    Khángsi
    nhdi
    ệtkhuẩn,
    nhạycảm v
    ớicănnguy
    êngâybệnh.
    -Nồngđộkhángsi
    nht
    rongdị
    chnãot
    ủyphảiđủcao(gấp10nồngđộdi
    ệt
    khuẩnt
    ốit
    hiểu)
    -
    Khángsi
    nhí
    tgâyđộcv
    ớit
    rẻem.
    -
    Dùngkhángsi
    nhsớm,
    ngaykhi
    cóchẩndoánxácđị
    nh.
    -
    Khángsi
    nhphải
    đượcdùngbằngđườngt
    ĩnhmạch
    8.
    1.2.MộtsốphácđồsửdụngKShi
    ệnnay:
    -
    Thời
    giansửdụngkhángsi
    nh:
    10–14ngày
    -
    Liềuv
    àcáchdùng:

    Cănnguy
    ên Khángsi
    nh

    Khôngr
    õVK Ampi
    cil
    l
    in+Cef
    otaxi
    me/
    gent
    ami
    ci
    n/Tobr
    amy
    cin
    <1t
    háng

    >1t
    háng Cef
    otaxi
    me/Ceft
    ri
    axone/Ampi
    ci
    ll
    i
    n+
    Chl
    oramphenicol

    t
    rẻl
    ớn Cef
    otaxi
    me/Ceft
    ri
    axone/Peni
    ci
    ll
    i
    nG
    Người
    lớn /Chl
    orampheni
    col+
    Ampi
    ci
    ll
    i
    n

    421
    Gr
    (-
    ) Cef
    otaxi
    me/
    Cef
    tri
    axone+
    Gent
    ami
    cin/
    Tobr
    ami
    ci
    n/Ami
    kaci
    n

    Meni
    ngococcus Peni
    ci
    ll
    i
    nG/
    Cef
    otaxi
    me

    Hi
    b Cef
    otaxi
    me/
    Cef
    tri
    axone/
    Ampi
    ci
    ll
    i
    n+Chl
    orampheni
    co
    l

    St
    rept
    ococcus Peni
    ci
    ll
    i
    nG/
    Cef
    otaxi
    me/
    Cef
    tri
    axone+Vancomy
    cin
    (
    Pneumococcu
    s)

    St
    aphy
    lococcus Oxaci
    l
    li
    n/Naf
    cil
    l
    in/
    Vancomy
    cin

    Li
    ster
    ia Ampi
    cil
    l
    in/
    Peni
    ci
    ll
    i
    nG+Gent
    ami
    ci
    n

    Gr
    (-
    )ent
    eri
    cs Cef
    otaxi
    me/
    Cef
    tri
    axone/
    Chl
    orampheni
    col
    +
    Gent
    ami
    cin/
    Tobr
    amy
    cin/ami
    kaci
    n

    Pseudomonas -
    Cef
    otaxi
    me+
    Gent
    ami
    cin/Tobr
    amy
    cin/
    ami
    kaci
    n
    -
    Azl
    oci
    l
    li
    n/Pi
    per
    aci
    l
    li
    n/Cabeni
    ci
    ll
    i
    n
    -
    Ticar
    cil
    l
    in

    422
    8.
    2.Cácbi
    ệnphápđi
    ềut
    rịkèm t
    heo:
    -
    Theodõi
    sát
    ,chăm sóct
    oàndi
    ện,
    đủphươngt
    iệncấpcứu.
    -
    Hồi
    sứchôhấp,
    tuầnhoànt
    heomứcđộ
    -
    Phòng,
    chốngr
    ốil
    oạnnước,
    điệngi
    ải.
    -
    Chốngphùnão.
    -
    Hạsốt
    ,chốngcogi
    ật.
    -
    Đảm bảodi
    nhdưỡng(ănquasond,
    nuôi
    dưỡngt
    ĩnhmạch)
    -
    Dexamethason(
    IV,0,
    15mg/kgmỗi6giờ),dùngsớm,tr
    ướckhángsi
    nh,kéo
    dài
    3-4ngàyđểphòngchốngbi
    ếnchứng,
    đặcbi ệtl
    àđi
    ếc
    -
    Điềut
    rịbi
    ếnchứng:
    chọchútdị
    chdưới
    màngcứng,
    phẫut
    huật
    …
    8.
    3.Theodõit
    iếnt
    ri
    ểncủabệnh:
    -Theodõi
    thânnhi
    ệt,
    hôhấp,
    tuầnhoàn,
    tri
    giác…
    -Đov
    òngđầu1l
    ần/
    1tuần
    -Dị
    chnãotủy:chọcdòtủysốngsau24-
    48gi
    ờsaukhibắtđầuđi
    ềut
    rịđểđánh
    gi
    ávàđiềuchỉnhđi
    ềutr
    ị
    Ti
    - êuchuẩnkhỏibệnh:
    Hếtsốtí
    tnhất3ngàyt
    rướckhi
    ngừngkhángsi
    nh.
    Tỉ
    nht
    áohoànt
    oàn,
    ănngủbì
    nht
    hường.
    Dị
    chnãot
    ủyt
    rởv
    ềbì
    nht
    hường.
    Khôngcócácbi
    ếnchứng.

    I
    X.DI
    ỄNBI
    ẾNVÀTI
    ÊNLƯỢNG
    9.
    1.Di
    ễnbi
    ến:
    -Di
    ễnbi
    ếnt
    ốt:
    hếtsốtsau2-
    8ngày
    Tr
    iệuchứngt
    hầnki
    nhgi
    ảm dầnv
    àhếtt
    rongv
    òng7-
    10ngày
    -Diễnbi
    ếnxấu:sốtdaidẳng,t
    ri
    ệuchứngt
    hầnki
    nh,hôhấp,t
    iêuhóakéodài
    ,
    nặngdầnvàtửvong.
    -Di
    chứng
    9.
    2.Cácy
    ếut
    ốti
    ênl
    ượngnặng:
    -
    Tuổi
    nhỏ.

    423
    -
    Chẩnđoánv
    àđi
    ềut
    rịmuộn.
    -
    Sốl
    ượngv
    ikhuẩnt
    rongdị
    chnãot >107/
    ủycao: ml
    -
    VikhuẩnH.
    I.
    Bvàphếcầu,
    vikhuẩnkhángt
    huốc.
    -
    Hônmê,
    cogi
    ật,
    phùnão…kéodài
    -
    Shocknhi
    ễm khuẩn,
    rối
    loạnt
    iêuhóa,
    hôhấp…
    X.PHÒNGBỆNH

    • Cáchl yt
    rẻbị bệnhchođếnkhikhỏi.
    • Khángsi nhdựphòngchonhữngngườit iếpxúc:VMNdonãomôcầu,
    H.
    I.choRif
    ampi ci
    n10-20mg/kg/ngàyt
    rong4ngày .
    • Tiêm chủng:
    -Vacci
    nphòngH. IB:3mũiti
    êm cáchnhau1tháng(tr
    ẻ2,3,
    4thángt
    uổi
    )
    -Vacci
    nphòngnãomôcầut
    ýpA(
    lúc6t
    hángt
    uổi
    ),t
    ýpC(l
    úc18t
    hángt
    uổi
    )
    -Vacci
    nphòngphếcầu:
    chot
    rẻbị
    suygi
    ảm mi
    ễndị
    ch,
    cắtl
    ách,
    bệnhhồngcầu
    l
    iềm đồnghợpt
    ử

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO

    1.Bàigi
    ảngNhikhoa.
    2.Nel
    son’sText
    bookofPedi
    atr
    ics
    3.TheMerckManual

    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á

    1.Cầnphảichẩnđoánv àđi
    ềut r
    ịsớm VMNM v ì
    :
    A.Cáct r
    iệuchứngLSí tđặchiệu
    B.Bệnhnhânt hườngv àoviệnmuộn
    C.Bi
    ếnchứngt hầnki nhnặngv àt
    ỷlệt ửvongcao
    D.Tấtcảcácýt rênđềuđúng
    2.Cáctri
    ệuchứngl âm sànggợi ýVMNM l à:
    A.Sốtcao, códấuhi ệumàngnão, tr
    i gi
    áckém linhhoạt
    B.Sốtcao, cogi ật,hônmêsâuxảyr asớm
    C.Sốt,nôn,khôngcódấuhi ệumàngnão
    D.Sốt,đauđầu, phátbanngoài da
    3.Cácthayđổi sauđâycủadị chnãotủygợi ýchobệnhnhânVMNM l
    à:
    A.BạchcầuDNTt ăng,đasốl àđanhânt rungtí
    nh
    B.ĐườngDNTgi ảm

    424
    C.SoiDNTt hấycóv ikhuẩn
    . Cácýt r
    ênđềuđúng
    4.Nguyêntắcsửdụngkhángsi nhtr
    ongVMNM l à:
    . Chỉdùngsaukhi cókếtquảcấyv ikhuẩn
    B.Nênphối hợpkhángsi nhngayt ừđầu
    C.Dùngdạngt iêm, tr
    uy ềnt ĩnhmạcht r
    ongsuốtt hời
    gianđiềutrị
    D.Nênt iêm khángsi nhnội tủynếubệnhnhânkhôngđápứng
    5.Cáckhángsi nhsauđâycót hểthấm quamàngnãot ốttrừ:
    A.Erythr
    omy cin
    B.Penicili
    n
    C.Ceftri
    axone
    D.Chlorampheni col
    6.Nhóm khángsi nhđượcl ựachọnhàngđầut r
    ongVMNM dov ikhuẩn
    Grâm là:
    A.Ami noglycosi de
    B.Imipenem
    C.Chlorampheni col
    D.Cephal ospor inethếhệI II
    7.PhòngngừaVMNM bằngnhữngbi ệnphápsau:
    A.Chíchngừav ắcxi nH.i nfluenzae
    B.Điềutr ịt
    íchcựccácổnhi ễm trùngkếcậnmàngnão
    C.Xửl ýtốtphânv ànướct iểucủabệnhnhânVMNM
    D.Nhânv i
    ênđi ềudưỡngr ửat aysạchkhi chăm sóctrẻsơsinh

    425
    VI
    ÊM NÃO
     
    PGS.
    TS.Phạm Nhậ
    tAn
    Mụct
    iêu
    1.Tr
    ìnhbàyđượ
    cchẩ
    nđoánbệ
    nhvi
    êm nãoở
    tr
    ẻ em?
    2.Tr
    ìnhbàyđi
    ề
    utr
    ị bệ
    nhvi
    êm nãoở
    tr
    ẻ em?
    Nộ
    idung
    1.Đạicương
    Viêm nãocấplàtìnht
    rạngvi
    êm nhi
    ễm cấptí
    nhởmônão-cóthểl
    an
    t
    oảhaykhut rú,donhi
    ềunguyênnhângâynênnhưngphầnl
    ớnl
    àdomộtsố
    l
    oại
    vir
    us.
    Bệnhv iêm nãocấpdovir
    uscót hểl âyt
    ruyềnquamuỗiđốt( đốiv
    ớicác
    oạiar
    l bovi
    rusnhưviêm nãoNhậtBản) ;quađườnghôhấp( nhưvir
    usHerpes
    Simplex-HSP)hoặcquađườngt iêuhoá( nhưcácloạiv
    irusđườngruột)
    .Bệnh
    thườngkhởiphátcấpt ínhdi
    ễnbi ếnnặng,tỷlệt
    ửv ongv àdichứngkhácao;
    haygặpởt r
    ẻem v ới
    cácđộtuổikhácnhau.
    2.Dị
    cht
    ễhọc
    Bệnhvi
    êm nãocấpgặpr
    ảirácquanhnăm ởhầuhếtcácđị
    aphương.
    Tuynhiên,
    tỷl
    ệmắccóxuhướngtăngvàomùanóng( t
    ừtháng3đếnt
    háng8
    hàngnăm).
    -Vi
    êm nãoNhậtBản: Lưuhànhởhầuhếtcácđịaphươngnướct
    a,
    t
    hườnggâydịchvàocáctháng5,6,
    7;gặpnhi
    ềunhấtởlứatuổi
    từ2đến8;
    lây
    t
    ruy
    ềnquatrunggianmuỗiđốt.
    -Viêm nãocấpdocácv
    irusđườngruột
    :bệnhxẩyr
    aquanhnăm nhưng
    nhi
    ềuhơnởcáct hángt
    ừ3đến6;t hườnggặpởt r
    ẻnhỏvàlâytruy
    ềnqua
    đườngtiêuhoá.
    -Viêm não cấpdo v
    irusHer
    pesSimpl
    ex:bệnhxẩyraquanhnăm,
    thườnggặpởtrẻtr
    ên2tuổi(
    HSPtyp1).Tr
    ẻsơsi
    nhcóthểmắcbệnhv
    iêm não
    cấpdoHSPt yp2.
    -Cácl
    oạivir
    uskhácítgặphơncóthểxẩyrarảir
    ácquanhnăm v ớicác
    bệnhcảnhri
    êng;cácvi
    ruscúm,sởi ,Rubel
    ,quaibị l
    a,Adenovi
    rus,Epst
    ein-
    Barr
    ,
    HI
    V,Cyt
    omegal
    ovi
    rus.
    ..
    3.Chẩnđoán
    Chẩnđoándựav àocácyếutốdịchtễhọc,cáctri
    ệuchứnglâm sàngvà
    cậnl
    âm sàng;l
    oạit
    rừcácbệnhcóbiểuhiệnthầnkinhnhưngkhôngphảiviêm
    não(
    xem phầnchẩnđoánphânbi
    ệt).
    3.
    1.Yếut
    ốdị
    cht
    ễ
    Căncứv
    àot
    uổi
    ,mùa,
    nơi
    cưt
    rú,
    sốngười
    mắct
    rongcùngmộtt
    hời
    gian.

    426
    3.
    2.Lâm sàng
    3.
    2.1.Gi
    aiđoạnkhởi
    phát
    -Sốt
    :sốtl
    àtriệuchứngphổbi
    ến,xẩyr
    ađộtngột
    ,sốtl
    i
    ênt 400C
    ục39-
    nhưngcũngcókhisốtkhôngcao;
    -Nhứcđầu,
    quấykhóc,
    kícht
    hích,
    kém l
    i
    nhhoạt
    ;
    -Buồnnôn,
    nôn.
    Cót
    hểcócáct
    ri
    ệuchứngkháct
    uỳt
    heol
    oại
    vir
    usnhư:
    +Ho,
    chảynướcmũi
    ;
    +Ti
    êuchảy
    ,phânkhôngcónhày
    ,máu;
    +Phátban:
    mẩnđỏ, bọngnướchoặcbanởl òngbànt
    ay,bànchânkèm l
    oét
    mi
    ệng(bệnhtay
    -chân–mi ệnggặpởviêm nãodoEnter
    ovir
    us71).
    3.
    2.2.Gi
    aiđoạnt
    oànphát
    Saugi
    aiđoạnkhởiphát
    ,cácbi
    ểuhi
    ệnt
    hầnki
    nhsẽnhanhchóngxuất
    hi
    ện:
    -Rối
    loạnt
    rigi
    áct
    ừnhẹđếnnặngnhư:
    ngủgà,
    libì
    ,l
    ơmơđếnhônmê;
    -Thườngcócogi
    ật;
    -Cót
    hểcócácdấuhiệut
    hầnkinhkhác:dấuhi
    ệumàngnão,cácdấu
    hi
    ệuthầnki
    nhkhut
    rú(
    li
    ệtnửangườihoặct
    ứchi),t
    ănghoặcgi
    ảm t
    rươngl
    ực
    cơ.
    ..
    -Cót
    hểcósuyhôhấp,
    phùphổi
    cấp,
    suyt
    im hoặcsốc.
    3.
    2.3.Cáct
    hểl
    âm sàng
    -Thểtối
    cấp:Sốtcaol
    iênt
    ục,
    cogi
    ật,
    hônmêsâu,
    suyhôhấp,
    truỵmạchv
    à
    dẫnđếntửvongnhanh;
    -Thểcấpt
    ính:
    diễnbi
    ếncấpv
    ớicácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngnặng,
    điểnhì
    nh;
    -Thểnhẹ:
    rối
    loạnt
    rigi
    ácmứcđộnhẹv
    àphụchồi
    nhanhchóng.
    3.
    3.Cậnl
    âm sàng
    Dị
    chnão-
    tuỷ:
    Cóýnghĩ
    aquant
    rọngt
    rongchẩnđoán,
    cầnđượcchỉđị
    nh
    xétnghi
    ệm dị
    chnão-t
    uỷsớm khi
    nghi
    ngờv
    iêm não.
    -Dị
    cht
    rong,
    ápl
    ựcbì
    nht
    hườnghoặct
    ăng;
    -Tếbàobìnhthườnghoặct
    ăngt
    ừvàichụcđếnv
    àit
    r mm3,chủy
    ăm/ ếu
    l
    àbạchcầuđơnnhân;
    -Pr
    otei
    nbìnht
    hườnghoặctăng(
    thườngt
    ăngnhẹt
    rongv
    iêm nãoNhậtBản)
    ,
    gl
    ucosevàmuốibì
    nhthường.
    Chúý
    -Nêngửidị
    chnão-t
    uỷđểl
    àm cácxétnghi
    ệm đặchi
    ệuchẩnđoánxácđị
    nh

    427
    cănnguyênvi
    rus(
    nhưPCR,
    ELI
    SA,
    phânl
    ậpvi
    rus.
    ..
    );
    -Khôngnênchọcdòdị
    chnão-tuỷt
    rongtr
    ườnghợpcódấuhiệut
    ăngápl
    ực
    tr
    ongsọcónguycơgâytụt(
    lọt
    )não,đangsốc,
    suyhôhấpnặng.
     
    Máu
    -Côngt
    hứcmáu:
    sốl
    ượngbạchcầut
    ăngnhẹhoặcbì
    nht
    hường;
    -Đi
    ệngi
    ảiđồv
    àđườnghuy
    ếtt
    hườngt
    ronggi
    ớihạnbì
    nht
    hường.
     
    Cácxétnghi
    ệm xácđị
    nhnguyênnhân(
    ápdụngt
    ạicơsởcóđi
    ềuki
    ện)
    -Tìm khángt
    hểIgM đặchi
    ệuchotừngl
    oại
    cănnguy
    ênbằngkỹt
    huật
    t
    hửnghiệm miễndị
    chgắnenzym( ELI
    SA)
    ;
    -Tì
    m khángnguyênđặchiệuchotừngloạicănnguy
    ênbằngkỹt
    huật
    phảnứngkhuyếchđại
    chuỗipol
    ymeza(PCR),
    -Phânl
    ậpv
    irust
    ừdị
    chnão-
    tuỷ
    ,máu,bọngnướcởda,dị
    chmũihọng,
    phân.
     
    Cácxétnghi
    ệm khác:
    chỉđị
    nhkhi
    cầnt
    hiết
    -Đi
    ệnnãođồ;
    -Chụpcắtl
    ớpv
    ití
    nh(
    CTscan)não;
    -Chụpt
    im phổi
    .
    3.
    4.Chẩnđoánphânbi
    ệt
    Cầnl
    oại
    trừcácbệnht
    hầnki
    nhsauđây
    :
    -Cogi
    ậtdosốtcao;
    -Vi
    êm màngnãomủ;
    -Vi
    êm màngnãodol
    ao;
    -Ngộđộccấp;
    -Sốtr
    étt
    hểnão;
    -Chảymáunão-
    màngnão;
    -Độngki
    nh.
    4.Đi
    ềut
    rị
    4.
    1.Nguy
    ênt
    ắcđi
    ềut
    rị
    :
    *Bảođảm cácchứcnăngsống
    -Bảođảm t
    hôngkhí
    ,chốngsuyhôhấp,chốngcácr
    ốil
    oạnt
    uầnhoàn,
    sốc,
    truỵmạch;
    -Chốngphùnão;
    *Đi
    ềut
    rịt
    ri
    ệuchứng

    428
    -Hạnhi
    ệt;
    -Chốngcogi
    ật;
    -Đi
    ềuchỉ
    nhr
    ốil
    oạnnước,
    điệngi
    ải,
    đườnghuy
    ết(
    nếucó)
    .
     
    *Chăm sócvàđi
    ềut
    rịhỗt
    rợ
    -Đảm bảochăm sócv
    àdi
    nhdưỡng;
    -Phụchồi
    chứcnăngsớm;
    -Phòngv
    àchốngbội
    nhi
    ễm;
    nhi
    ễm khuẩnbệnhv
    iện.
    *Đi
    ềut
    rịnguyênnhân
    4.
    2.Đi
    ềut
    rịcụt
    hể:
    *Bảođảm t
    hôngkhí
    ,chốngsuyhôhấp
    -Luônbảođảm t
    hôngđườnghôhấp:đặttr
    ẻnằm ngửa,kêgốidướivai
    ,đầu
    ngửarasauv
    ànghiêngv
    ềmộtbên,hútđờm dãi
    khicóhi
    ệntượngxuấtti
    ết,
    ứđọng.
    -Nếusuyhôhấp:
    Thởoxy:
    +Chỉđị
    nh:cogi
    ật,suyhôhấp,độbãohoàoxySaO2dưới90%(
    nếuđo
    được)
    +Phươngpháp:Thởoxyquaốngthông,li
    ềulượng1-
    3lí
    t/
    phúthoặcqua
    mặtnạv
    ớili
    ềul
    ượng5-6lí
    t/
    phútt
    uỳtheolứatuổivàmứcđộsuyhôhấp.
    Đặtnộikhíquảnvàt
    hởmáy:
    +Chỉđị
    nh:Ngưngt
    hởhoặccócơnngưngt
    hở,
    thấtbạikhit
    hởoxy
    ,SpO2
    dưới
    85%kéodài .
    +Phươngpháp:
    Cáct
    hôngsốbanđầukhi
    thởmáy
    :
    Chếđộ:
    thởki
    ểm soátt
    hểt
    ích
    Fi
    O2banđầu:
    100%;
    thểt
    íchkhíl
    ưut
    hông(
    TV)
    :10-15ml
    /kg.
    Tầnsốthở:dưới1tuổi
    :25lần/phút
    ;từ1-
    5tuổi
    :20l
    ần/
    phút
    ;tr
    ên5t
    uổi
    :
    15l
    ần/phút
    .Tỷl
    ệhítvào/
    thởra(I
    /E):
    1/2
    Cài
    đặtPEEP:
    banđầu4cm H2O
    Đi
    ềuchỉ
    nhcáct
    hôngsốdựat
    rêndi
    ễnbi
    ến,
    đápứngl
    âm sàngv
    àSaO2,
    khímáu;
    Trongtr
    ườnghợpkhôngđặtđượcnộikhíquảnthìbópbónggiúpthở
    quamặtnạ.Nếukhôngcómáyt
    hởthìbópbóngquanộikhíquản.Tầnsốbóp
    bóngt
    ừ20đến30l ần/
    phút
    .

    429
    Dừngthởmáyv àrútốngnộikhíquảnkhibệnhnhântựthở,hếtcogi
    ật,
    huy
    ếtđộnghọcổnđịnh,tr
    igiáccảit
    hiện,khímáubìnhthườngvớiFi
    O2dưới
    40%vàPEEP4cm H2O.
     
    *Chốngphùnão
    -Chỉđịnh:khicócácdấuhiệucủaphùnãonhưnhứcđầukèm t heodấuhi
    ệu
    kí
    cht hí
    ch,vậtvãhoặclibì
    ,hônmê( cót
    hểkèm theophùgait
    hị,đồngt
    ử
    khôngđều; l
    iệtkhut
    rú;cocứng;nhị
    pthởkhôngđều;mạchchậm kèm t
    heo
    huyếtáptăng...
    )
    -Phươngpháp:
    +Tưt
    hếnằm:
    đầucao15-30độ;
    +Thởoxy
    :Khithởmáycầntăngt
    hôngkhív
    àgi
    ữPaO2t
    ừ90đến
    100mmHgv
    àPaCO2từ30đến35mmHg;
    +DungdịchManitol20%:Li
    ều0,
    5g/kg(2,
    5ml
    /kg)tr
    uyềnt
    ĩnhmạch15-
    30phút.Cót hểtr
    uyềnnhắcl ạisau8giờnếucódấuhiệuphùnãonhưng
    khôngquábal ầntrong24gi ờvàkhôngquábangày.KhôngdùngMani
    tol
    tr
    ongtrườnghợpcósốc,phùphổi;
    +Khitr
    uyềncầntheodõilâm sàngvàdi
    ệngi ảiđồ(
    nếucóđiềuki
    ện)để
    pháthiệndấuhiệuquátảiv
    àr ốil
    oạnđi ệngi
    ải.Đốivớit
    rẻnhỏdưới3t háng
    sautr
    uy ềnMani
    tolcót
    hểchotruyềnchậm dungdịchRingerl
    act
    atvớil
    i
    ều20-
    30ml/kg;
    +CóthểdùngDexamet
    hasonliều0,
    15–0,
    20mg/
    kgt
    iêm t
    ĩnhmạch
    chậm chomỗi
    6giờtr
    ongmộtvàingàyđầu.
    *Chốngsốc
    Nếucótìnht
    rạngsốc,cầnt
    ruyềndị
    chtheophácđồchốngsốc-cóthể
    sửdụngDopami nt
    ruyềnt
    ĩnhmạch,l
    i
    ềubắtđầutừ5 g/ kg/
    phútv
    àtăngdần,
    tốiđakhôngquá15 g/ kg/
    phút
    ,cóthểsửdụngDobut
    aminnếucóv i
    êm cơ
    ti
    m.
    *Hạnhi
    ệt
    -Chot
    rẻuốngđủnước,
    nới
    rộngquầnáo,
    tãl
    ótv
    àchườm mát
    ;
    -Nếusốttrên380Chạnhiệtbằngparacetamol 10-
    15mg/kg/
    lần,uốnghoặcđặt
    hậumôn(cót hểnhắclạisau6giờ,ngày4l ầnnếucònsốt);
    trườnghợpsốt
    0
    trên 40C hoặc uống không có hi ệu quả có t
    hể ti
    êm pr opacet
    amol
    (Prodaf
    agan)20-30mg/kg/l
    ầnti
    êm tĩnhmạch;
    *Chốngcogi
    ật
    Di
    azepam:
    sửdụngt
    heomộtt
    rongcáccáchdưới
    đây
    :
    -Đườngt
    ĩnhmạch:li
    ều0,2-0,
    3mg/kg,ti
    êm tĩ
    nhmạchchậm (
    chỉt
    hực
    hi
    ệnởcơsởcóđiềuki
    ệnhồisứcvìcóthểgâyngừngthở)
    ;

    430
    -Đườngt
    iêm bắp:
    li
    ều0,
    2–0,
    3mg/
    kg;
    -Đườngt
    rựct
    ràng:
    li
    ều0,
    5mg/
    kg;
    Cácht
    hức
    Lấyl
    ượngthuốcđãt
    ính(theocânnặng)từốngDi
    azepam dạngti
    êm
    vàobơm ti
    êm 1ml
    .Sauđór
    útbỏki m,đưabơm t
    iêm v
    àot
    rựctràng4-
    5cm và
    bơm t
    huốc.Kẹpgi
    ữmôngtr
    ẻtrongvàiphút
    .
    -
    Nếusau10phútv
    ẫncòncogi
    ậtt
    hìchol
    i
    ềuDi
    azepam l
    ầnt
    hứhai
    .
    -
    Nếuvẫnt i
    ếptụccogi
    ậtthìchol
    iềuDiazepam l
    ầnthứba,hoặcphenobacbi
    tal
    (
    gacdenal)10-
    15mg/ kgphaloãngv ớidungdị
    chdextrose5%truyềntĩ
    nh
    mạcht r
    ong30phút.Sauđódùngliềuduyt r
    ì5-
    8mg/kg/24giờchiabalần,
    t
    iêm bắphoặcchuy
    ểnt ới
    Khoađiềutrịtí
    chcực.
    *Đi
    ềuchỉ
    nhr
    ốil
    oạnđi
    ệngi
    ải,
    đườnghuyết(
    nếucó)
    -Bồi
    phụđủnướcv
    àđi
    ệngi
    ải.Cầnt
    hậnt
    rọngkhi
    códấuhi
    ệuphùphổi
    ;
    -SửdụngdungdịchNatriCl
    oruav
    àGl
    ucozađẳngt
    rương.Lượngdị
    cht
    ruy
    ền
    tí
    nhtheot
    rọnglượngcơthể;
    -Đi
    ềuchỉnhrốil
    oạnđi
    ệngi
    ảiv
    àthăngbằngki
    ềm -t
    oandựav
    àođi
    ệngi
    ảiđồ
    vàkhímáu. 
    *Đảm bảodi
    nhdưỡngvàchăm sóc,
    phụchồichứcnăng
    +Di
    nhdưỡng:
    -Cungcấpthứcăndễt i
    êu,năngl
    ượngcao,đủmuốikhoángv
    àvi
    tami
    n.Năng
    lượngđảm bảocungcấp50-60kcal
    /kg/
    ngày.
    -Đảm bảochotrẻbúmẹ.Trẻkhôngbúđượcphảichúýv ắtsữamẹv àđổtừng
    thìanhỏhoặcănbằngốngthôngmũi-dạdày(chi
    alàm nhiềubữahoặcnhỏ
    giọtl
    iênt
    ục).Cầnt
    hậntr
    ọngv ìdễsặcvàgâyhộichứngtràongược;
    -Nếutr
    ẻkhôngtựănđượcthìphảichoănquaốngthôngmũi-dạdàyhay
    di
    nhdưỡngquat
    ruy
    ềntĩ
    nhmạch.Nênbổsungvit
    aminC,v
    itami
    nnhóm B.
    +Chăm sócv
    àtheodõi
    :
    -Chúýchăm sócda,
    miệng,thườngxuyênt
    hayđổit
    ưt hếđểtr
    ánht
    ổnthương
    dođèépgâyloétvàvỗrungđểtránhxẹpphổi
    vàviêm phổi
    doứđọngđờm
    dãi
    .
    -Hútđờm dãi
    thườngx
    uyên;
    -Chốngt
    áobón;
    -Bít
    iểuti
    ện,căngbàngquang:gõcầubàngquang.Hạnchết
    hôngt
    iểuv
    ìcó
    nguycơgâybộinhiễm;
    -Thườngxuyêntheodõicácdấuhiệusi
    nhtồn,mứcđột
    rigi
    ác;cácdấuhi
    ệu
    phùnão;SaO2,đi
    ệngiảiđồvàđườnghuy
    ết.
    +Phụchồichứcnăng:Ti
    ếnhànhsớm khit
    rẻổnđị
    nhl
    âm sànghoặckhi

    431
    códi
    chứng.
    *Thuốckhángvi
    rus
    Khinghingờ v êm não do Vi
    i rus Herpes Si
    mpl
    ex t
    hìcó thể dùng
    Acycl
    ovir
    ,li
    ều10mg/ kg/mỗi8giờ,tr
    uyềntĩnhmạcht r
    ong1giờ.Thờigian
    đi
    ềutrị
    :ítnhất14ngày.
    *Thuốckhángsi
    nh
    Đượcchỉđị
    nht
    rongnhữngt
    rườnghợpsau:
    -Tr
    ườnghợpchưal
    oại
    trừđượcv
    iêm màngnãomủ;
    -Khi
    bội
    nhi
    ễm.
    5.Phòngbệnh
    5.
    1.Vệsi
    nhphòngbệnh
    -Vệsi
    nhcánhân,
    nằm mànchốngmuỗi
    đốt
    ;
    -Vệsi
    nhănuốngđểt
    ránhl
    âynhi
    ễm mầm bệnhquađườngt
    iêuhoá;
    -Vệsi
    nhngoại
    cảnh,
    khôngnuôi
    giasúcgầnnhà,
    gầnkhudâncư;
    -Di
    ệtcônt
    rùng,
    tiếtt
    úct
    runggi
    ant
    ruy
    ềnbệnh,
    diệtbọgậy
    ,di
    ệtmuỗi
    .
    5.
    2.Ti
    êm chủng
    5.
    2.1.Ti
    êm phòngv
    iêm nãoNhậtBản;
    -Ti
    êm dưới
    da;
    -Li
    ềul
    ượng:
    0,5ml
    chot
    rẻdưới
    5tuổi
    ;1ml
    chot
    rẻt
    rên5t
    uổi
    ;
    Mũi1:bắtđầut
    iêm
    Mũi2:7ngàysaumũi1
    Mũi3:1năm saumũi2
    Ti
    êm nhắcl
    ạisau3-
    4năm
    5.
    2.2.Ti
    êm chủngv
    ắcxi
    nbại
    li
    ệt,
    sởi
    ,quai
    bị,
    thuỷđậut
    heol
    ị
    cht
    iêm chủng.
    /.

    432
    SỐTDENGUE/
    SỐTXUẤTHUYẾTDENGUE
    ThSĐỗThi
    ệnHải
    Mụct
    iêu
    1.Tr
    ìnhbàyđươc
    ̣chẩ
    nđoánDenguexuấ
    thuyế
    tở
    tr
    ẻ em
    2.Tr
    ìnhbàyđươc
    ̣bi
    ệ
    nphápđi
    ề
    utr
    ị Denguexuấ
    thuyế
    tở
    tr
    ẻ em
    Nộ
    idung
    SốtDengue/SốtxuấthuyếtDengue(SD/
    SXHD)làbệnht
    ruyềnnhi
    ễm
    gâydịch,
    do4t uýpvirútDenguegâyr
    a.Bệnhcóbabi
    ểuhi
    ệnchí
    nh:sốt
    ,xuất
    huyếtvàthoáthuy
    ếttương.
    SD/
    SXHDcóhai
    hìnht
    hái
    lâm sàng.
    ­ SốtDengue:
    tiênl
    ượnghồi
    phụct
    ốt,
    chỉcầnt
    heodõi
    điềut
    rịngoại
    trú
    ­ Sốtxuấthuy
    ếtDengue:
    cónguycơxảyr
    asốcgi
    ảm khối
    lượngt
    uầnhoàn.
    1.
    CHẨNĐOÁN
    1.
    1.ChẩnđoánsốtDengue
    ­ Sốtcaođộtngột
    ,li
    ênt
    ụct
    ừ2–7ngày
    .
    ­ Vàí
    tnhất2t
    rongsốcácdấuhi
    ệusau 
    :
     Đauđầu
     Đaucơ,
    khớp
     Đauhốcmắt
     Ban
     Xuấthuyết
     Gi
    ảm TC>100. mm3v
    000/ àHctbì
    nht
    hườnghoặct
    ăng≤20%.
    1.
    2.Chẩnđoánsốtxuấthuy
    ếtDengue
    +SốtDenguev
    àítnhất1t
    rongsốcácbằngchứngXHsau 
    :
    ­ NPdâyt
    hắt(
    +)
    ­ Chấm XH
    ­ Chảymáuni
    êm mạc,
    nơit
    iêm..
    ..
    ­ Nônmáu,
    phânđen
    ­ TCgi
    ảm:<100.
    000/
    cm3
    ­ Bằngchứnggi
    ảm Pl
    asmadot
    ăngt
    ínht
    hấm maomạch.

    433
    Bằngchứnggi
    ảm Pl
    asma 
    :
    - Hct>20%
    - Hct<20%saukhi
    đãđượcbùdị
    ch
    - Tr
    àndị
    chcácmàng
    Dị
    cht
    ễbệnht
    ạiđị
    aphươngl
    àyếut
    ốgợi
    ýchẩnđoánSD/
    SXHD.
    1.
    3.ChẩnđoánSXHDcósốc
    Thườngxảyratừngàyt
    hứ3đếnngàyt
    hứ6củabệnh.Ngoài
    tiêuchuẩnSXHD,
    cóthêm cácdấuhi
    ệuchí
    nhsau:
    ­ Mạchquay
    :nhanh,
    yếuhoặcmất
    .
    ­ Chi
    lạnh.
    ­ Huy
    ếtáp:kẹt(chênhlệchhuy
    ếtápt
    ốiđa–t
    ốit
    hiểu≤20mmHg)
    ,tụt(
    thấp
    sovới
    tuổi
    ),hoặckhôngđođược
    1.
    4.Phânđộl
    âm sàngSXHD(
    đểcókếhoạcht
    heodõi
    vàđi
    ềut
    rị
    ).
    ­ ĐộI
    :sốtcaođộtngột2–7ngàyv
    àdấuhi
    ệudâyt
    hắtdươngt
    ính
    ­ ĐộI
    I:nhưđộIv
    àcóxuấthi
    ệnxuấthuy
    ếtdưới
    dahoặcni
    êm mạc.
    ­ ĐộI
    II
    :nhưđộI
    Ivàmạchquaynhanhy
    ếu,
    huy
    ếtápkẹthoặct
    ụt
    ­ ĐộI
    V:nhưđộI
    Ivàmạchquaynhanhy
    ếuhoặcmất
    ,huy
    ếtáp=0.
    2.ĐI
    ỀUTRỊ
    2.
    1.SDv
    àSXHDđộIv
    àII
     :
    Đi
    ềut
    rịt
    ri
    ệuchứngl
    àchí
    nh
    ­ Uốngpar
    acet
    amol
    khi
    sốtt
    r 5oC:
    ên38. li
    ều10–15mg/
    kg/
    1lần/
    4-6gi
    ờ
    ­ Uốngnhi
    ềunước:
    tốtnhấtdùngOr
    esol
    hoặcnướchoaquả.
    ­ Chỉt
    ruy
    ềndịchkhitr
    ẻnônnhi ều,l
    ibì
    :bắtđầutr
    uyền6ml/kg/gi
    ờ,t
    rong1
    gi
    ờ.Sauđó 
    :5ml/kg/
    giờ,t
    rong1–2gi ờ 
    ;sauđó 
    :3ml/kg/
    giờ,tr
    ong2–3
    gi
    ờ.
    ­ Cầnchúýpháthi
    ệnsốcchot
    ừngbệnhnhânSXHD
    2.
    2.SXHDđộI
    II
    .
    Tr
    uyềnt
    ĩnhmạchRi
    ngerl
    act
    ate:
    20ml
    /kg/
    giờ,
    truy
    ềnt
    rong1gi
    ờ.
    Sau1gi
    ờđánhgi
    álại
    :mạch,
    huy
    ếtáp,
    ýthức,
    nướct
    iểuv
    àhemat
    ocr
    it
    .
    a.Nếu4dấuhi
    ệucảit
    hiện(
    mạchđềur
    õ,huy
    ếtáphếtkẹt
    ,tỉ
    nhhơnv
    à
    hemat
    ocr
    itgi
    ảm)
    :ti
    ếpt
    ụct
    ruy
    ềndị
    cht
    heot
    ốcđộgi
    ảm dần:

    434
    ­ Gi
    ảm t
    ốcđộxuống10ml
    /kg/
    giờxt
    ruy
    ềnt
    rong1-
    2gi
    ờ
    ­ Gi
    ảm t
    ốcđộxuống7.
    5ml
    /kg/
    giờxt
    ruy
    ềnt
    rong1-
    2gi
    ờ
    ­ Gi
    ảm t
    ốcđộxuống5ml
    /kg/
    giờxt
    ruy
    ềnt
    rong4-
    5gi
    ờ
    ­ Gi
    ảm t
    ốcđộxuống3ml
    /kg/
    giờxt
    ruy
    ềnt
    rong4-
    6gi
    ờ
    b.Nếu4dấuhi
    ệukhôngcảit
    hiện
    ­ Thayt
    hếbằngdungdị
    chcaophânt
    ử15-
    20ml
    /kg/
    giờx1gi
    ờ
    ­ Sau1gi
    ờđánhgi
    álại
    4dấuhi
    ệut
    rên:
    +Nếu4dấuhi
    ệut
    rênđãcải
    thi
    ện:
     Gi
    ảm t
    ốcđột
    ruy
    ềndungdị
    chcaophânt
    ửxuống10ml
    /kg/
    giờx1-
    2
    gi
    ờ
     Gi
    ảm t
    ốcđột
    ruy
    ềndungdị
    chcaophânt
    ửxuống7.
    5ml
    /kg/
    giờx2-
    3
    gi
    ờ
     Sauđót
    haycaophânt
    ửbằngdungdị
    chđẳngt
    rương,
    truy
    ềnnhưphần
    (a)
    +Nếu4dấuhi
    ệut
    rênkhôngcải
    thi
    ện:
     ĐặtCat
    het
    erTM t
    rungt
    âm đểki
    êm soátCVP.
     Tì
    m xuấthuy
    ếtnội
    tạng.
    2.
    3.SXHDđộI
    V(sốcnặng)
    Bơm tĩ
    nhmạchRi
    ngerl
    act
    ate20ml
    /kg/
    15phút
    ,đánhgi
    álạit
    ìnht
    rạngbệnh
    nhân.
    ­ Nếumạchbắtđược,
    huy
    ếtápcònkẹt
    :tr
    uyềnnhưphần(
    b).
    ­ Nếumạchkhôngbắtđược,
    huy
    ếtápkhôngđođược:
    +Bơm t
    ĩnhmạchdungdịchcaophântử20ml/kg/
    15phút
    .Nếumạchbắt
    được,
    huyếtápđođược:t
    ruyềnnhưphần(
    b).
    +Nênđặtt
    ĩnhmạcht
    rungt
    âm đểki
    êm soátCVP.
    2.
    4.Cácchỉđị
    nhkhác
    ­ Chỉđị
    nht
    ruy
    ềnmáuv
    àcáct
    hànhphầncủamáu:
    +Tr
    uyềnmáu:
    ­ Xuấthuyếtt
    iêuhóanặngv
    àhemat
    ocr
    it<35%.
    ­ Sau2-4gi
    ờtr
    uyềndị
    chsốcchưacảit
    hiệnv
    àhemat
    ocr
    itgi
    ảm
    nhanh.

    435
    +Tr
    uyềnt
    iểucầu:
    khi ếtnặng.Li
    xuấthuy ều10ml
    /kg,
    truy
    ềnt
    rong1gi
    ờ.
    +Tr
    uyềnPl
    asmakhi
    cóối
    loạnđôngmáu.
    ­ DùngDopami
    n:khil
    ượngdị
    cht
    ruy
    ềnđãđủ,
    ápl
    ựct
    ĩnhmạcht
    rungt
    âm t
    ừ
    8-
    12cm H2O,nhưngsốcchưaổnđịnh.Li
    ềulượng:t
    ruyềntĩ
    nhmạch5-
    15
    μg/
    kg/
    phúthoặcdùngdobut
    amincùngvớil
    iềul
    ượngtrên.
    ­ Đi
    ềuchỉ
    nhđi
    ệngi
    ải(
    Nat
    riv
    àKal
    i
    )vàt
    hăngbằngki
    ềm t
    oan.
    ­ Chúýpháthi
    ệnphùphổi
    cấpdot
    ruy
    ềndị
    chquát
    ải.
    ­l
    i
    ều1-2l
    í
    t/phútkhi
    khót
    hở.
    ­ Tưt
    hếnằm:
    +Khicònsốcnằm đầut
    hấp.
    +Khót
    hở:dot
    r ch,nằm đầucao30o (
    àndị cót
    hểchọchútbớtdị
    ch)
    ,thở
    ox
    y.
    Ănnhẹ(sữacháo)chianhi
    ềubữat r
    ong24gi
    ờđầucủasốc,t
    hậntr
    ọngởbệnh
    nhâncóchảymáut i
    êuhóa.Khibệnhnhânt
    hèm ănl
    àti
    ênlượngt
    ốt.

    436
    Chương9

    THẬ
    N–TI
    Ế
    TNI
    Ệ
    U
    SUYTHẬ
    NCẤ
    PỞ
    TRẺ EM

    GS.
    TSTr
    ầnĐì
    nhLong-BSĐỗBí
    chHằng
    Mụct
    iêu

    1.Nắm đượcđịnhnghĩ
    acủasuythậncấp
    2.Cácnguyênnhângâysuyt
    hậncấpởt r
    ẻem,
    cáchphòngbệnh.
    Nộ
    idung

    I
    . Đạicương:
    Suythậncấplàmộthộichứngtrongđóchứcnăngthậnsuygiảm một
    cáchđộtngộtởcácmứcđộkhácnhaunhưngnhấtt hời
    ,làm mấtkhảnăng
    điềuhòasựhằngđịnhnộimôi,
    sốlượngv àt
    hànhphầnnướct i
    ểu,t
    hườngdẫn
    đếnthiểuhoặcvôniệu,ứđọng(tăng)urevàcreat
    ini
    nmáuhầunhưl àbắt
    buộc.

    Hộichứngnàycót hểhồiphụchoànt
    oànhoặckhôngđượchồiphục
    chuy
    ểnsangt i
    ềnchứngcủasuythậnmạn.

    I
    I. Cơchếbệnhsinh:
    Cơchếbệnhsi
    nhcủasuyt
    hậncấp(
    STC)ởt
    rẻem đượcnghi
    êncứuv
    ới4
    y
    ếutốchí
    nhsau:

    1.Thiếumáucụcbộởv ỏthận:
    Khit oànbộhoặckhốil
    ượngtuầnhoànhiệulựcgiảm sẽảnhhưởngrõrệt
    đếntướimáuv ỏthận-nơitậptrungcáct
    iểucầuthậncóchứcnăngbàit i
    ết
    nướctiểu.Cơchếgâythi
    ếumáucụcbộởt hậnnóichungv àvỏthậnnóir
    iêng
    baogồm:

    - Dokícht hí
    chthầnkinhgiaocảm làm t ăngti
    ếtcatechol
    amine
    - Kíchthí
    chhệt hốngreni
    n-angiot
    ensi n-aldost
    erone
    - Tăngt i
    ếtadenosi
    nev àendothel
    i
    n
    - Ứcchếsựt ổnghợpprostagl
    andin(chấtgi ãnmạchmạnh)
    Kếtquảl àlàm cothắtmạchmáuởt hậnv àcáct ếbàogianmạchgâytổn
    t
    hươngliênbàoốngt hận(hoạit
    ửốngt hậncấp)v àhệsốl ọccủacầut
    hận.

    2.Yếut
    ốnephr
    on(tếbàothậnhayđơnvịt
    hận)
    :
    Ốngt
    hậnhoạtđộngđượcbìnhthườngphụthuộcv
    àonăngl
    ượngcủaquá

    437
    tr
    ìnhphosphor
    yloxyhóa,đặcbi ệtởđoạnt hẳngcủaốnglượngầnv ànhánh
    l
    êncủaquaiHenl e.Quát
    rìnhnàyrấtnhạycảm vớit
    ìnht
    rạngthi
    ếumáucụcbộ
    củamô(hy poxia)chonênkhibịthiếumáucụcbộchỉcầnkéodài5- 10phút
    ri
    ềm bànchảiv
    àt ếbàobiểumôốngt hậnsẽbịpháhủyvàbongragây
    :

    - Tắcl òngốngt hận


    - Táikhuy ếcht ánhoặcr òrỉdị
    chl ọccầut hậnv àomôkẽquanhốngt hậnlàm
    hẹplòngốngt hận,dẫnđếnt ăngápsuấtt hủyt ĩ
    nhtrongốngt hậngâygiảm
    áplựclọchiệul ựcgi ảm l
    ọccầut hận.
    Thêm v àođókhiốngt hậnbịtổnt hươngl àm giảm táihấpt huNa+ởốngt hận,
    nồngđộNa+t rongốngl ượnxagi ảm tácđộngl ênmacul adensaởbộphậncầu
    thậnthôngquacơchếphảnhồi cầu-ốngt hậngâycot hắtlướimạchthậnvàtế
    bàogianmạch, dẫnđếngi ảm quát rì
    nhlọccầut hậnvàtáihấpthuởốngt hận.

    3.Gi ảm hệsốl ọccầut hận:


    Sựgi ảm đồngthờihệsốl ọc,diệntí
    chl ọccầuthậncùngv ớivait
    ròcủa
    gi
    ảm t í
    nht hấm cầut hậngópphầngi ảithíchcơchếbệnhsinhdẫnđếnSTC.
    Trongcơchếbệnhsi nhcủaSTCcósựđónggópđángkểnhữngbi ếnđổicấu
    tr
    úccủacầut hậntrongcácbệnhcầut hậnhoặctạicầuthận hoặct ừbên
    ngoài t
    ácđộnggi ántiếpv àogâytổnthương(đượcgọilàgi
    aiđoạntổnthương:
    I
    njurystage),gi
    aiđoạnnàycót hểquakhỏi màkhôngxảyrabiếnchứngSTC.

    Giảm hệsốlọctr
    ongSTCdorốil
    oạnhuy ếtđộngvàngộđộccấpcầnđược
    l
    àm sángt ỏhơnnữa,dùcógiảthi
    ếtv aitr
    òcủaangi ot
    ensinIIvàcácchất
    t
    runggianv ậnmạchnhưacetyl
    chol
    in,prostagl
    andi
    nE,br ady
    kini
    nvàAMP
    v
    òngđónggópv àor
    ốil
    oạnsi
    nhbệnhhọccủaSTC.

    I
    II
    . Nguy ênnhânSTCởtrẻem:
    Ngoàinguy
    ênnhântừt ổnt
    hươngcầuthậnvàđườngdẫnniệucómộtsốbệnh
    l
    ýthuậnlợi
    gâybiếnchứngSTCvớicáctỉl
    ệkhácnhaut
    ùytheolứat
    uổi
    .

    -Ỉ achảymấtnướcnặng,cácbệnhnhi ễm tr
    ùngnặng(v it
    rùng,siêuvitr
    ùng,
    kýsinhtrùng) ,
    mấtnướcdocácnguy ênnhân, suyđatạng,ngộđộc.
    - Sơsinhngạtnặng, hạhuy ếtáp,suyhôhấp
    - Choáng, sauchấnt hươngnặng, rộng, nhi
    ềuvùngt r
    êncơt hể,hộichứngv ùi
    l
    ấp
    - 24giờsaumổ, đặcbiệtsaumổt im bẩm sinh,ghéptạng, hộichứnghuy êt
    tán-ur
    ehuy ếtcao.
    ..
    - Điềutrịhóachấtv àcáct huốcứcchếmi ễndị chkéodài,l
    iềucao:ungt hư
    cácloại,thậnhưkhángcor t
    icoi
    d..
    .
    - Sauphảnứngdot r
    uyềnmáu
    - Bệnhnhândùngkhángsi nhnhóm ami ni
    sidhoặccáct huốcđộckhácv ới

    438
    thận,
    đặcbiệtđãcósẵncácbệnhcầuthận.
    - Bệnhnhâncóbệnhthậnti
    ềm tànghoặcmạn.
    STCđượcchiatheo3nhóm nguyênnhân:

    1.Suythậncấpt r
    ướct hận(STCchứcnăng) :baogồm t
    ấtcảcácnguy ên
    nhângâygiảm khối l
    ượngtuầnhoàndẫnđếngi ảm t
    ướimáuthận
    - Giảm tuyệtđốit hểt íchtronglòngmạch:mấtnước-đi ệngiảinặng,
    shockmấtmáu, thoátdịchv àocáckhoangcơt hểhoặcgi
    anbào
    - Giảm tươngđốit hểt í
    chtronglòngmạch:Shocknhi ễm khuẩn,shock
    phảnv ệ,
    dot huốcliệthạch,thuốcgi
    ãnmạch.
    - Giảm cunglượngt im:suyt im ứhuyết,chènéptim,tr
    ànkhímàngphổi
    cóvan1chi ều.
    - Tắcmạcht hận.
    2.Suyt
    hậncấpt
    ạit
    hận:
    - Ngộđộcki ml oạinặng: bismut h,t
    hủyngân, vàng,chìbạchkim..
    .
    - Ngộđộcgl yconet hy l
    en, xăngdầu, tetrachl oruacacbon
    - Cáckhángsi nhđộcv ớit hận:ami noside, nhóm t huốckhángv i
    êm không
    đặchi ệu,1sốt huốccảnquangđườngt ĩ
    nhmạch,t huốcsuygiảm mi ễn
    dịchđặcbi ệtlàcy clospor ine,thuốchuy ếtápđặcbi ệtnhóm ứcchếmen
    chuy ển(capt opril
    ),điềut rị utạoacidur ic.
    - Đái hemogl obi
    n,my oglobi n,ti
    êucơ.
    - Cácnguy ênnhândẫnđếnđôngmáunộimạch:hộichứnghuy ếttán-ure
    huyết ,shocknhi ễm khuẩn, đôngmấur ảirácnội mạch.
    - Cácbệnht hậnv àbệnhl ýmạchmáut hận:Tấtcảcáct hểbệnhcầut hận,
    đườngdẫnni ệu,kẽt hận,nhút hận...Tấtcảcácbệnhv iêm thậnt hứ
    phát (colagenose, viêm maomạchdị ứng. ..)
    .Thảighép.
    - Suyt uầnhoàngâyhoạit ửốngt hậncấp:shock,ngạtkhiđẻ,gi ảm oxy
    máunặng, toanmáu, sauphấut huậtt i
    m, suyt hậncơnăngkéodài .
    - Cácbệnhl ýbẩm si nhhệt hận-t i
    ếtniệu-si nhdục: thậnđanang,loạnsản
    thận, bấtsảnt hận.
    - Nhiễm khuẩn
    - Cáckhối u:dodi căn, uWi lms,bệnht hậndoaci dur i
    cdođiềutrịu
    - Rốiloạnđi ệngiảikéodài : tăngnatr
    i,canci máu
    3.Suyt
    hậncấpsaut
    hận(gâyt
    ắcđườngni
    ệu)
    - Tắcniệuđạo:dịv ật,tắcốngthôngbàngquang,sỏi,khốimáuđông,
    chấnthươngv ùngâm hộ+tổnthươngniệuđạo
    - Cácdịtậtniệuđạo,bàngquang,hẹpđoạnnốibểthận-ni
    ệuquản
    - Trẻem hiếm gặpsarcomatuyếnti
    ềnli
    ệt
    - Luồngtràongượcbàngquang-niệuquản,sỏini
    ệuquản2bên
    - Uquái(terat
    oma)chènépđườngdẫnni ệu

    439
    - Rốiloạnchứcnăngbàngquangdobàngquangt hầnki nh,dùngchế
    phẩm thuốcphiện,mãtiền.
    ..
    IV. Lâm sàng:
    Cácbiểuhiệnlâm sàngcót hểxảyr ađộtngộtchỉí
    tgi
    ờsaukhit ácnhânxâm
    nhập,nhanhchóngđedọat ínhmạngbệnhnhân,cót hểhàngt uần.Cácbiểu
    hiệnl
    âm sàngí tkhicùngphátt r
    iểnđồngthời,cót
    hểtrước-sau,rõ-chưarõ,
    nặng-nhẹhoặcẩn…t ùytácnhângâyt ổnt
    hương.

    Cáct
    ri
    ệuchứngt
    hườnggặp:

    - Phùmọi mứcđộđặcbi ệtnguyênnhântạithận


    - Thiểuhoặcv ôniệu(dưới300ml /
    m2di ệnt í
    chcơt hể(DTCT)hoặcdưới
    100ml /m2DTCTsau24gi ờ)
    - Caohuy ếtápdot ăngthểtíchmáudẫnđếnquát ảit
    uầnhoàn,phùphổi
    ,gan
    to,phảnhồigan-tĩnhmạchcổcót hểdươngt í
    nh.
    - Thiếumáu:Tủyxươngbịứcchếdongộđộc1sốsảnphẩm oxyhóa,hậu
    quảcủaSTC.
    - Cót hểxuấthi ệnbệnhnãodour emáut ăngnhanhv ượtnồngđộ20-
    30mmol /
    l
    - Cót hểgặprốiloạnchứcnăngt i
    ểucầudour emáutăng
    - Tăngt ácdụngđộccủat huốcnhưDi git
    ali
    s,Aminosiddùhàm l
    ượngthuốc
    trungbình.
    *Đểdễnhậnbi ếttrongthựchànht ri
    ệuchứngl âm sàngcủaSTCởt r
    ẻem
    chialàm 3giaiđoạn:

    1.Giaiđoạnt ổnt hương(Injur


    yst age) :làgiaiđoạnt ácnhângâybệnhkhác
    nhaudẫnđếnSTC(t ươngứngv ớimứcđộnguycơ-r i
    skv àtổnthương-
    inj
    urytheophânl oạiRIFLEcủanhóm ADQI )
    2.Giaiđoạnt hiểu-vôniệu:làgi
    aiđoạnsớm v àthườnggặpnhấtcủaSTC, có
    thểxảyr atừt ừhoặcđộtngộtt ùyt heonguy ênnhân.
    Ởgi aiđoạnnàycáct r
    iệuchứngcủat ìnhtrạngtăngur emáu(suyt hận
    chứcnăngt hựcsự):mệtmỏi ,chánăn, buồnnôn, nôn,
    thởnhanhr ồinhanh
    sâu,thiếumáuv àcuốicùnglàt ìnht rạngkícht hí
    chrồilibì
    ,hônmê.Ngoài
    racót hểgặpcácdấuhi ệucủa:t ăngkal imáu,ngộđộcnước, caohuy ếtáp,
    suytim, nhi
    ễm toanchuy ểnhóa…

    Thờigi
    anvôniệucóthểkéodàit
    ừv àingàyđếnvàit
    uần,vôni
    ệukéodài
    tr
    ên3tuầnt
    hìkhócókhảnănghồiphụcvàdẫnđếntửvong.

    3.
    Giaiđoạnđani
    ệu:đani
    ệu,cácdấuhi
    ệul
    âm sàngv
    àxétnghi
    ệm cảit
    hiện,
    t
    ìnht
    rạngSTCt
    huy
    êngi
    ảm.

    440
    Đaniệucóthểxảyratừtừhoặcđộtngột
    ,tuysốlượngnướcti
    ểutăng
    l
    ênvẫncầntheodõit
    hườngxuy
    ênnồngđộurev àcr
    eati
    nint
    rongmáu.

    Tronggiaiđoạnđaniệucóthểcómấtnướcvàđiệngi
    ải(v
    ìcáctrường
    hợptiểungày2-3lí
    tnếukhôngđượcđi
    ềutr
    ịkị
    pthờisuyt
    hậnsẽlạixấuđi
    vìt
    ronggiaiđoạnđầutỷt
    rọngvẫnt
    hấp,
    uremáucòncao.

    Gi
    aiđoạnđani ệucót hểkéodàihangt uầnđếnhàngt háng.Sauđó
    bệnhnhânchuy ển sangt hờikỳhồiphụclànướct iểudầnt r
    ởlạibì
    nh
    thườngsov ớil
    ứat uổi.Lâm sàng đượccảithiệnrõrệt,t
    rẻđỡmệtmỏi ,
    thoảimái
    ,thèm ănure-creati
    nin,
    điệngi
    ảiđồtr
    ởv ềbì
    nhthường.

    Bảngcácdấuhi
    ệul
    âm sàngvàPedi
    atr
    ics-
    Modi
    fi
    ldRI
    FLE

    Suyt
    hậncấp Tổnt
    hươngt
    hậncấp

    1.Gi
    aiđoạntổnthương(cácyếutố 1.NguycơCcrgi
    ảm ‹25%
    nguycơsuythậncấp)Đãhoặcchưa
    Vni
    ệu‹0.
    5ml
    /kg/
    8h
    cósuythận(Cảlâm sànghoặcgiảm
    mứcl ọccầuthận)

    2.Gi
    aiđoạnt
    hiểuni
    ệuhoặcv
    ôni
    ệu 2.Tổnt
    hương

    Ccr
    ‹50%

    Vni
    ệu‹0.
    3ml
    /kg/
    16h

    3.Gi
    aiđoạnđani
    ệu 3.Suygi
    ảm

    Ccr
    ‹75%hoặc‹35ml
    /phút
    /1,
    73m2
    DTCT

    Vni
    ệu0.
    3ml
    /kg/
    24h

    V.Xétnghi
    ệm:

    1.Nướct i
    ểu:
    - Đotỉt
    rọng,nồngđộthẩm t
    hấu,
    ure,
    creat
    ini
    n,nat
    ri
    ,kal
    i
    - Hồngcầu,bạchcầu,
    trụni
    ệu
    2.Máu:

    441
    - Hóasinh:ur
    e,creat
    ini
    n,điệngi
    ảiđồ,phospho,khímáu
    - Côngthứcmáungoại bi
    ên
    3.Chẩndoánhì nhảnh:
    - Siêuâm hệthốngthận-t
    iếtni
    ệu
    - Chụpbụngkhôngchuẩnbị đểbi
    ếtbóngt hậnsỏiđườngniệu
    - Nếucầnchụpbangquangngượcdòng.SPECT(chobi ếthì
    nhảnhv
    àchức
    năngtừngthận.
    VI
    .Chẩnđoán:

    1.Chẩnđoánxácđị nh:
    - Tácnhânt ổnthươngbanđầu
    - Cót hểphù, t
    hiểu-vôniệu,t
    hayđổimàusắcnướct i
    ểu
    - Dấuhi ệutoanchuy ểnhóa
    - Uremáut ăngítnhất>8.5mmol /
    l
    - Creati
    ninmáut ăngítnhất>50%sov ớilứatuổi
    2.ChẩnđoánmứcđộSTC: đột
    hanht hảicreat
    ini
    nnộisi
    nh(Ccr
    )gi
    ảm:
    - Ccr<60-40ml /
    1’/1,
    73m2DTCT: STCnhẹ
    - Ccr<40-20ml /
    1’/1,
    73m2DTCT: STCtrungbì nh
    - Ccr<20ml /1’
    /1,
    73m2DTCT: STCnặng
    - Ccr<10ml /1’
    /1,
    73m2DTCT: STCrấtnặng
    Cácht ính:Ccr=Kxchi ềucao(cm)/creatini
    nmáu( mcmol/l
    )

    HệsốKt
    heoSchwar
    tz,
    thí
    chhợpởt
    rẻem Vi
    ệtnam

    3.Chẩnđoánphânbi
    ệt:
    3.
    1. NguyênnhânSTC:

    Trước Tại
    thận Saut
    hận
    thận
    Một Toànphần
    phần

    Tỉ
    sốBUN/ >20 10-20 <10 Không có gi
    á
    cr
    eat
    ini
    n tr
    ịchẩnđoán

    Tỉsố bài <1 >3 1-<3


    ti
    ết Natr
    i
    (FeNa)

    Nồng độ >40 <40-20 <20


    thẩm t
    hấu mosmol/
    l
    niệu

    442
    Si
    êuâm Hì
    nhảnhứt
    rệ
    nt

    3.
    2. Chẩnđoánphânbi
    ệtSTCvàđợtcấpcủasuyt
    hậnmạn(
    STM)
    :

    Cácdấuhi
    ệu STC ĐợtcấpcủaSTM

    Ti
    ềnsửbệnht
    hận Chưa Đãbịbệnht
    hậnnào
    đó

    Phátt
    ri
    ểnt
    hểchất Bì
    nht
    hường Chậm cácmứcđộ

    Dấuhi
    ệut
    hiếumáu Cấpởcácmứcđộ Cót
    ừtr
    ước

    Kí
    cht
    hướct
    hận Bì
    nht
    hường Gi
    ảm cácmứcđộ

    Mứcđột ăngur
    evà Ur
    etăng>Cr
    eat
    ini
    n Urevàcreat
    ini
    ntăng
    cr
    eat
    ini
    nmáu songhành

    VI
    I.Đi
    ềut
    rị
    :

    1.Xửtríbanđầu:phânbiệtđược3l oại
    suyt
    hậnđểcót
    hái
    độđi
    ềut
    rịt
    hích
    hợp
    XNmáu, nướctiểu,
    siêuâm

    ↓ ↓ ↓

    STCt
    rướct
    hận STCt
    ạit
    hận STCsaut
    hận

    ↓ ↓ ↓

    DdNaCl
    0,9%t
    ruy
    ền -Lasi
    xcót
    hểt
    ới -
    Đặtốngt
    hông

    TM nhanht
    rong15- 5mg/
    kg/
    lầnTM bàngquang

    20phút15-
    20ml
    /kg -
    Lọcmáukhi
    cần -
    Hội
    chẩnCKngoại

    ↓ ↓ ↓ t
    hận-
    ti
    ếtni
    ệu

    Đápứng Không Đi
    ềut
    rịbệnhgây -
    Điềut
    rịFtkhi
    cần

    đápứng r
    asuyt
    hận -
    Điềut
    rịt
    íchcựcnội

    ↓ ↓ khoabi
    ếnchứngv
    à

    443
    nguy
    ênnhânSTC

    Ti
    ếpt
    ục Ápl
    ựct
    m TT

    bồi
    phụ nếubì
    nht
    hường

    nước-
    điện t
    iêm Lasi
    x1-
    5

    gi
    ải mg/
    kg

    2.Điềut rịSTCt r
    onggi aiđoạnt hiểu-v ôniệu:
    - Theodõi cânnặng, t
    hểtíchnướct i
    ểu, huyếtáp,sốt,phùnão…
    - Hạnchếnướckhicót hiểu-vôni ệu:15- 20ml/kg/24giờ,khiđáiđượct
    hì
    cộngthêm sốl ượngnướct i
    ểu.
    - Ănnhạtt uyệtđốinếuphù.Hạnchếkal inếukal i
    máut ăng
    - Phảiđảm bảonăngl ượngcầnt hiết,ítnhất50-60kcal/
    kg/ngày
    - STCnặngcót hểhạnchếđạm t uy ệtđối2-3ngày ,sauđóphảicungcấp
    ngay0,5gr/kg/ngày .
    3.Điềut rịnhi
    ễm toanmáu:
    - Tìnhtr
    ạngnhẹcót hểtựđi ềuchỉnh
    - Nếunặngphải chỉđịnhngaynat r
    ibicacbonattheocôngt hức:
    Sốnatribi
    cacbonat (mEq) =0.3xPxBE(mEq/ l
    )

    +NếupHmáu<7.
    2thìbù100%sốt
    ínhđược

    +NếupHmáu>7.
    2vàHCO3-
    >8-
    12t
    hìbù50%sốt
    ínhđược

    - Trường hợp không làm được khímáu t hìcho nat r


    ibi
    cacbonat 2-
    3mEq/kg/ngày
    4.Điềutrịt
    ăngkal i
    máu:
    - Kalimáutăng>5-7mmol /
    lchoKayexal
    ate1g/ kg/l
    ần,theodõitừnggiờđến
    khikal
    imáugi ảm.Chúýcứ1mEqnat rivàocơt hểthìrútđược1mEqkal i
    nênphảichúýt ăngnat
    rimáu
    - Nếukalimáut ăng>7mmol /
    lhoặccórốiloạnnhị pti
    mt rênđiệntâm đồthì
    cho:
    +Natr
    ibi
    cacbonat2.
    5mEq/ kgti
    êm TM trong10-15phút

    +Dungdị
    chgl
    ucose30%1ml
    /kg,
    sauđóchodungdị
    chgl
    ucose20%

    +I
    nsul
    i
    n0.
    5UI
    /kg

    5.Điềutr
    ịhạcancivàtăngphosphomáu:
    - Vi
    taminD:0.5-
    1gr/ngàytùyt
    heocânnặng(<15kg:0.
    5gr
    /ngày
    ,>15kg:1-
    2
    gr
    /ngày)

    444
    - Phosphotăng:dungamphogen3mg/ kg/ngàychi
    a3-4lần,tăngdầnl i
    ều
    l
    ượngđếnkhi phosphormáuvềbìnhthường.
    6.Điềutr
    ịhạnat r
    imáu:
    - Khinồngđộnat r
    imáugiảm<120mEq/ lcầnnângđến130mEq/ lđểphòng
    nguycơphùnãov àxuấthuyếtnão,sốmEqnat ricầnt
    hiếtbùt heocông
    thức:
    SốmEqNacầnbù=0. 5xP(kg)x(130-Namáubệnhnhân)

    - Cầnt hậnt rọngkhi đưanat r


    ivào,đặcbiệtdungdị chưutrương(NaCl3%)sẽ
    l
    àm t ăngkhốil ượngt uầnhoàn,t ănghuy ếtápvàsuyt i
    m,nếuxảyr aphải
    l
    ọcmáungay .
    7.Đi ềutr ịtr
    iệuchứng:phùnão, caohuy ếtáp,sốt,suyt
    im…
    8.Vấnđềt r
    uy ềnmáu:STCt hườngcót hiếumáunhưngphầnl ớnl ànhẹ,
    chỉtruy ềnmáukhiHs<6gr %v àdungchếphẩm khốihồngcầu,không
    dungmáut oànphần.
    9.Chỉđị nhkhángsi nh:nênchỉđị nhkhángsinhkhôngđộcv ớithậnnhư
    Penicil
    lin1-2t ri
    ệuđơnv ị
    /ngàyv ìtr
    ongSTCsứcđềkhángcủat r
    ẻsẽ
    giảm dễbội nhiễm.
    10.Chỉđị nhl ọcmáut rongSTCởt rẻem:
    - Điềut r
    ịnội khoa>2ngàykhôngcóhi ệuquả
    - Dấuhi ệungộđộcnướct ăng
    - HCO3- <12mEq/ l
    ,creati
    ninmáu>360mcmol /l
    VI
    II
    .Phòngbệnh

    -Nuôi
    dưỡngt
    rẻem

    -Cải
    thi
    ệnmôi
    trườngsốngv
    àchăm sócyt
    ế

    -Gi
    áodụcsứckhoẻcộngđồng

    -Nghi
    êncứucơbảnởcộngđồngv àcácbệnhv i
    ệnthườngquyđểnắm t
    ỉlệ
    mắccácbệnhcónguycơsuyt
    hận(
    cảprev
    alentv
    àinci
    dent)

    -Quảnl
    ýmạngl
    ướiv
    àhệt
    hốngchuy
    ênkhoat
    hận,t
    iếtni
    ệu,si
    nhhọcv
    àlọc
    máuởtr
    ẻem

    -Phốihợpđượcvớicácchuy
    ênkhoa,ngành,đượcsựđánhgi
    áđúngmứcv
    à
    tài
    trợt
    híchđángchochuy
    ênkhoanày

    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á

    Câuhỏi
    tựl
    uận(
    30phút
    )

    1.Tr
    ìnhbầynguy
    ênnhâncủasuyt
    hậncấpởt
    rẻem

    445
    2.Tr
    ìnhbàyt
    ri
    ệuchứngl
    âm sàngcủasuyt
    hậncấpởt
    rẻem

    Câuhỏit
    rắcnghi
    ệm:
    Khoanhv
    àocâut
    rảl
    ờiđúngnhấthoặcđi
    ềnt
    hêm v
    ào
    phầncònthi
    ếu

    1.Suyt hậncấpởt rẻem đượcchi at hành


    a.Banhóm nguy ênnhân: t
    rướct hận, t
    ại t
    hậnv àsaut hận
    b.Hai nhóm nguy ênnhân: tạithậnv àngoài thận
    c.Hai nhóm nguy ênnhân: cónguy ênnhânv àkhôngcónguy ênnhân
    d.Cảbacâut rảl ời tr
    ênđềuđúng
    2.Triệuchứngl âm sàngcủasuyt hậncấpđượcchi athành
    a.Bagi ai đoạn: giai đoạnt ổnthương, giai đoạnthiểuv ôni ệu,giađoạnhồi
    phục
    b.Hai gi ai đoạn: giai đoạnt i
    ềm t àngv àgi aiđoạncót ri
    ệuchứngl âm sàng
    c.Hai gi ai đoạn: giai đoạnt oànphátv àgi aiđoạnhồi phục
    d.Cảbacâut rảl ời tr
    ênđềuđúng
    3.Xửt ríbanđầucủasuyt hậncấpl à
    a.Giốngnhauchocảbal oạisuyt hậncấp
    b.Khácnhaut ùyt heol oạisuyt hậncấpnênphải phânbi ệtbal oạisuythận
    cấpv àcót hái độsởt r
    íthíchhợp
    c.Truy ềnNat ri
    cl orua0, 9%10ml /
    kgnhanhsauđósửt r
    ítiếptheot ùy
    nguy ênnhânsuyt hậncấp
    d.Cảbacâut rảl ời đềuđúng
    4.Điềut rịsuyt hậncấpt ronggi aiđoạnt hiểuv ôniệul à
    a.Hạnchếnước, hạnchếmuối nếucóphù, hạnchếđạm, hạnchếkal inếu
    cót ăngkal imáu
    b.Tăngcườngchot rẻuốngnhi ềunướcv àbổsungđầyđủchấtdi nh
    dưỡngchot rẻ
    c.Duyt rìchếđộănuốngbì nht hườngkhôngcầnki êngkhem gì
    d.Cảbacâut rênđềuđúng
    5.Điềut rịsuyt hậncấpbaogồm
    a.Xửt ríbanđầu
    b.Điềut rịsuythậncấpt ronggi aiđoạnt hiểuv ôniệu
    c..
    ……. .

    446
    VI
    ÊM CẦUTHẬNCẤPSAUNHI
    ỄM TRÙNGỞTRẺEM
    ThS.NguyễnThuHương
    Mụct
    iêu
    1.Trì
    nhbàynguyênnhân,cơchếbệnhsi
    nhvàsi
    nhl
    ýbệnhcủaVCTCsau
    nhi
    ễm tr
    ùngởt
    rẻem.
    2.Tr
    ìnhbàyt
    riệuchứnglâm sàng,
    cậnl
    âm sàng,
    chẩnđoánvàbi
    ếnchứngcủa
    VCTCsaunhiễm tr
    ùng.
    3.Tr
    ìnhbàyphươngphápđi
    ềut
    rịvàphòngbệnhVCTCsaunhi
    ễm t
    rùngởt
    rẻ
    em.
    Nộidung
    VCTCsaunhi ễm tr
    ùnglàmộtbệnhv i
    êm cầuthậnkhônglàm mủtoànbộ
    cầuthận hait
    hận,t
    hường xuấthi
    ệnsau1nhi ễm khuẩnchủyếudoli
    êncầu,
    cơchếmi ễndịchphứctạp.Bệnhthườnggặpởl ứatuổit
    hiếuni
    ên,t
    ỉlệnam
    mắcnhiềuhơnnữ.
    I
    .Nguy
    ênnhân,
    cơchếbệnhsi
    nhv
    àsi
    nhl
    ýbệnhcủaVCTCsaunhi
    ễm t
    rùng
    1.
    1.Nguy
    ênnhân
    Bệnhthườngxuấthiệnsau1đợtnhi ễm khuẩnhọnghoặcngoàida. Vi
    khuẩngâybệnhl àl
    iêncầukhuẩntanhuy ếtbêtanhóm Atype12.Cácchủng
    khác1,2,
    4,
    18,25,
    49,
    55,57,
    60cũngcót hểgâybệnhnhưnghi ếm hơn.Chủng
    1,
    2,4,
    24nếulànhiễm khuẩnởhọng,chủng14,19,
    50,55,
    57nếulànhiễm khuẩn
    da.
    Bệnhhaygặpv
    àomùađônghoặccáct
    hángchuy
    ểnmùa.
    1.
    2.Cơchếbệnhsi
    nh
    Sau1nhiễm trùngđườnghôhấphoặcnhi ễm t
    rùngngoàidadol i
    êncầu
    betatanhuyếtnhóm A,cácpr otei
    nM củamàngTBl iêncầuv àocơthểt heo
    đườngmáuđếncầut hậnv àgắnv ớicáct
    hànhphầncủamàngđáycầut hận
    tạothànhkhángnguy ên,khángnguyênnàykí
    chthí
    chhệt hống miễndịchtạo
    khángthể.BổthểC3gắnv ớiphứchợpkhángnguyênkhángthểt ạophảnứng
    viêm maomạcht oànt hểđặcbiệtnặngnềtạimaomạchcầut hận.

    447
    1.
    3.Si
    nhl
    ýbệnht
    rongVCTCt
    iênphát

    Nhi
    ễm khuẩn
    ↓
    Khángnguy
    ênphảnứngv
    ớikhángt
    hể
    ↓ ↓
    Vi
    êm maomạch Vi
    êm maomạchcầu
    t
    hận
    ↓ ↓ ↓ ↓
    Tăngt
    ínht
    hấm Comạch Comạchởcầut
    hận Vi
    êm
    xuấtt
    iết
    ↓ ↓ ↓ ↓ ↓
    ỨNa&nước Tăngsứccản Thi
    ếumáu Tăngtính
    ↓diện ởgi
    anbào ngoạibi
    ên cụcbộởt
    hận thấm
    màngđáy t í
    chl
    ọc
    ↓ ↓ ↓
    ↓
    Tăngt
    iếtReni
    n HC,
    prr
    otei
    n
    ↓Lọc
    ni
    ệu↑ cầu
    t
    hận
    ↓ ↓ ↓
    ↓
    Huy
    ếtápcao Phù Đáií
    t
    Ur
    e↑
    ↓ ↓ ↓
    Suyt
    im cấp Hônmêcogi
    ật Suy
    t
    hậncấp

    448
    1.
    4.Tổnt
    hươnggi
    ảiphẫubệnh
    1.4.
    1.Đạithể:t
    hậnhơit
    o,nhợtvàl
    ấm t
    ấm nhữngđi
    ểm xuấthuy
    ếtnhỏt
    rênv
    ỏ
    thậnvàtr
    ênmặtcắtthận,vỏdễbóc,
    mặtnhẵn.
    1.4.
    2.Vithể:cầut hậncăngt odot ăngsinhtếbàov àlắngđọngcáct hành
    phầnmi ễndịch.Lòngmaomạchcầut hậnbịtắchẹpdot ăngsinhtếbàot ổ
    chứcgianmạch, căngphùt ếbàonộimạchmaoquảnv àxâm nhậpbạchcầu
    đanhânt rungtí
    nh.Dướikínhhiểnviđiệntửthấyđượccáccụcl ắngđọngđậm
    đặchìnhgòdướil ớpbiểumô, đỉ
    nhtrònlấnramặtngoàimàngđáymaoquản.
    Cáclắngđọngnàybaogồm I gG,C3,C4cót hểcócảf i
    bri
    nogen.Cáclắngđọng
    nàythườngbi ếnmấtsau3- 6tháng.Nếusinhthiếtt
    rongv òng1-2tuầnđầucó
    thểthấykhángnguy ênl
    iêncầu.
    I
    I.Lâm sàngv
    àcậnl
    âm sàng
    2.
    1.Lâm sàng
    Bệnhthườngxuấthi
    ện1-3t
    uầnsaukhibịnhi
    ễm khuẩnđườnghôhấpt
    rên
    hoặcngoàida.
    Bệnhkhởiphátcóthểnhẹkhôngnhậnbi ếtđượchoặcchỉpháthiệnđượcnhờ
    phântí
    chnướct i
    ểu.Nhưngcótr
    ườnghợpkhởiphátđộtngộtv ànặng:sốtcao,
    nhứcđầu,mệtmỏi ,đáimáuđạit hể,t
    hiểuniệuhoặcvôniệu,tănghuyếtáp
    kèm t
    heobệnhlýởnãohoặchệt uầnhoànv àcóthểgâytửvongtrongđợtcấp.
    Cáctrườnghợpđi
    ểnhìnhthườngbi
    ểuhi
    ệnv
    ớit
    am chứngcổđi
    ểncủaVCTC:
    phù,
    caohuyếtápvàđáimáu.
    2.
    1.1.Phù
    Khởiđầuthườngxuấthi
    ệnởmặtnhưnặngmimắtt hoángquar
    ồihết
    ,nhưng
    cũngcóthểlanratoànt
    hânkèm cổchướng(
    12%)
    .
    Đặcđiểm củaphùl
    àphùt
    rắng,
    mềm,
    ấnl
    õm,
    phùbắtđầut
    ừmặtđếnchân,
    ăn
    nhạtsẽgi
    ảm phù.
    2.
    1.2.Caohuy
    ếtáp
    CaoHAởmứcđộ nhẹ(
    10-
    20mmHg)cảHAt
    âm t
    hu,
    tâm t
    rươngv
    àxuấthi
    ện
    tr
    ongt
    uầnl
    ễđầu.
    Mộtsốtr
    ườnghợpkhôngđiềut
    rị
    ,tr
    ẻvẫnănmặnvàbịnhi
    ễm l
    ạnh,
    huy
    ếtápcó
    t
    hểtăngcaođộtngộtgâyr
    acácbi
    ếnchứngnặngnề:
    -Ti
    m mạch:
    +Nhẹ:
    mạchchậm,
    tim cót
    hểhơi
    to.
    +Nặng:khót
    hở,ho,t
    ứcngực,t
    im cót
    iếngt
    hổit
    âm t
    huhoặcngựaphi
    ,

    449
    mạchnhanh,
    gant
    otí
    mtái
    .
    +Rấtnặng:bệnhcảnhcủacơnhent
    im cấp,phùphổicấpdosuyt
    imt
    rái
    nặng.
    -Thầnki
    nh:nhứcđầu,
    kícht
    hích,
    chóngmặthoamắt,nônt
    hấtđi
    ều,
    cogi
    ật
    v
    àhônmêgọi l
    àbệnhnãocaoHAhoặcVCTCt hểnão.
    2.
    1.3.Đáimáu
    Xuấthi
    ệncùngv
    ớiphù.
    Phầnl
    ớncáct
    rườnghợpt
    rongnhữngngàyđầukhởi
    bệnhcóđái
    máuđại
    thể.
    Đáimáuđạit
    hểt
    hườngt
    huy
    êngi
    ảm sớm,
    đáimáuv
    ithểhaykéodàicót
    hểt
    ừ
    3-
    6tháng.
    2.
    2.Cậnl
    âm sàng
    2.
    2.1.Xétnghi
    ệm nướct
    iểu
    Soit
    ươi:hồngcầudàyđặchoặcrảir
    ác,
    hìnhdánghồngcầuméomó,vỡ
    thànhmảnh,nhượcsắc,kí
    chthướctonhỏkhácnhau.Cóthểcótr
    ụhồngcầu
    hoặcbạchcầuniệuvàtrụhạt
    .
    Tỉt
    rọngnướct
    iểucaohơnbì
    nht
    hườngdonướct
    iểucôđặc.
    Pr
    otei
    nniệu:t
    ronggiaiđoạnt
    hiểuniệunồngđộpr
    otei
    nni
    ệucót
    hểr
    ất
    caokhoảng1g-
    2g/24giờsauđógiảm nhanh.
    2.
    2.2.Xétnghi
    ệm máu
    Bổt
    hểmáugi
    ảm chủy
    ếuC3(
    90%)
    ,C3t
    rởv
    ềbì
    nht
    hườngsau6t
    uần.
    Khángthểkhángli
    êncầu:Str
    ept
    ply
    zinO(ASLO)tăngsớm t
    rướccác
    menkhácvàr
    ấtđặchiệuchonhi
    ễm l
    i
    êncầukhuẩnởhọng.
    Chứcnăngt hận:t
    hôngthườngure,cr
    eat
    ini
    nbìnhthường.Tr
    ongtrường
    hợpVCTti
    ếntri
    ểnnhanh( VCTáctính)ur
    evàcreat
    ini
    ntăngdầnkèm t
    hiểuv ô
    ni
    ệukéodàicóthểdẫnđếnt ửvongnếukhôngcanthi
    ệpsớm.
    CácXNkhác:mául ắngtăng,sảnphẩm gi
    ánghoácủaf
    ibr
    int
    ăngtrong
    gi
    aiđoạnbệnhti
    ếntr
    iển.Khiquát r
    ìnhVCTđãđượchồiphụcthìsảnphẩm
    gi
    ánghoácủafi
    bri
    ngi
    ảm.
    I
    II
    .Thểl
    âm sàngcủaVCTC
    3.
    1.Thểnhẹhoặct
    iềm t
    àng(
    72,
    98%)
    Bệnhnhânkhôngcócáct
    ri
    ệuchứngphùhoặccaoHAr
    õrệt
    .
    Chẩnđoánđượckhi
    XNnướct
    iểu1cáchhệt
    hống.

    450
    3.2.ThểtăngHA(
    7,2%)
    :tr
    iệuchứngt
    ăngHAchiphốit
    oànbộbệnhcảnhl
    âm
    sàngv ới
    cácbi
    ếnchứngti
    m mạchhoặcthầnki
    nh.
    3.3.Thểđáimáu(
    10,
    45%)
    :tr
    iệuchứngnổibậtl
    àđáimáuđạit
    hểkéodài5-
    7
    ngàytrởl
    ên.
    3.
    4.Thểv
    ôni
    ệu(
    11,
    27%)
    :vôni
    ệukéodài
    vàđưađếnSTC.
    I
    V.Chẩnđoán
    4.
    1.Chẩnđoánxácđị
    nh
    -Ti
    ềnsửcónhi
    ễm khuẩnhọng,
    ngoài
    da.
    -Tam t
    rứng:
    phù,
    đái
    máu,
    caoHA.
    -Hồngcầuni
    ệu,
    prot
    einni
    ệu
    -Bổt
    hểmáugi
    ảm,
    ASLOt
    ăng.
    4.
    2.Chẩnđoánphânbi
    ệt
    -Đợtcấpcủav
    iêm cầut
    hậnmạn
    -VCTCsaunhi
    ễm l
    i
    êncầukhuẩnv
    ớiv
    ớiv
    iêm cầut
    hậnkhôngdol
    i
    êncầu
    khuẩn.
    V.Đi
    ềut
    rị
    Tuỳt
    huộcv
    àot
    hểl
    âm sàng.
    5.
    1.Nghỉngơi
    -Nằm nghỉhoàntoànt
    ronggiaiđoạncấpt
    ínhđặcbi
    ệtkhicócaoHA,
    đáimáu
    đạit
    hểnhiều.Kéodàit
    rong2-
    3t uần.
    -Đi
    họct
    rởl
    ạisaukhi
    bệnhổnđị
    nh.
    -Thểdụct
    hểt
    hao,
    laođộngnặngí
    tnhất6t
    hángsaukhi
    bệnhổnđị
    nh.
    5.
    2.Chếđộănuống
    -Ănnhạttuyệtđốikhicònphù,
    khônghạnchếpr
    oti
    dtr
    ừkhiSTCl
    ượngpr
    otei
    n
    hạnchế1g/kg/ngày.
    -Hạnchếnướctr
    onggiaiđoạnphù,l
    ượngnướcđưav àohằngngàybằngsố
    2
    l
    ượngnướcti
    ểungàyhôm t
    rướccộng300ml
    /m( i
    nsensi
    blel
    oss)
    .
    -Nếutrẻbịsốtcầnchothêm nước,cứsốtcaohơnt
    hânnhi
    ệtt
    r nh10C
    ungbì
    thì
    tăngthêm 10%nhucầunướchàngngày.
    5.
    3.Khángsi
    nh
    -Khángsi
    nhưut
    iênhàngđầul
    àpeni
    cci
    l
    ine100000UI
    /KG/
    24gi
    ờtr
    ong10ngày
    .

    451
    Sauđó400000UI
    /ngàyt
    rong4-
    6tháng.
    -Nếudị
    ứngv
    ớipeni
    cil
    i
    net
    hìdùngEr
    ythr
    omi
    cine.
    5.
    4.Thuốcl
    ợit
    iểu
    -Dùngt
    rongt
    rườngphùt
    ohoặckhi
    cóbi
    ếnchứngSTC
    -Li
    ềudùngFur
    osemi
    dtuỳt
    ừngt
    hểl
    i
    ềut
    hôngt
    hương1-
    2mg/
    kg/
    24gi
    ờ..
    5.
    5.Đi
    ềut
    rịbi
    ếnchứng
    5.
    5.1.ThểnãodocaoHA
    -Ănnhạttuyệtđối
    ,t
    heodõichặtchẽcânbằngnướcv
    àđi
    ệngi
    ải.Lượngnước
    đưavàochỉnêngiớihạn15-
    20ml/kg/
    24gi
    ờ.
    -Thuốcl
    ợit
    iểu:
    Fur
    osemi
    d1-
    2mg/
    kg/
    24gi
    ờTM chậm chi
    a2l
    ần.
    -Thuốchạáp
    +Chẹnkênhcanci
    Adal
    atv
    iên10mg.Li
    ềudùng0,
    3-0,
    4mg/
    kg/
    24gi
    ờchi
    alàm 2l
    ầnngậm dưới
    l
    ưỡi.
    Aml
    odi
    pinv
    iên5mg.Li
    ềudùng0,
    05-
    0,2mg/
    kg/
    24gi
    ờ
    +Ứcchếmenchuy
    ển
    Lopr
    ilv
    iên25mg,
    50mg.
    Liềudùng1-
    2mg/
    kg/
    24gi
    ờchi
    alàm 2l
    ần.
    +Al
    domet(Al
    phamet
    yldopa)v
    iên250mg.
    Liềudùng8mg-10mg/
    kg/
    24gi
    ờchi
    a
    l
    àm 2l
    ần.
    -Chốngphùnão;
    +Dungdị
    chgl
    ucoseưut
    rươngnhỏgi
    ọtTM
    +HoặcMagnesi
    sul
    phat20%0,
    2mg/
    kgTMC.
    -Chốngcogi
    ật:
    Diazepam 0,
    1-0,
    4mg/
    kg/
    doseTMC.
    - Nếukí
    chđộngnêndùngAmi
    nazi
    n1-
    2mg/
    kg/
    24gi
    ờchi
    a2-
    3lầnTBhoặc
    TMC.
    5.
    5.2.Thểsuyt
    im cấp
    -Chếđộăn,
    lợi
    tiểu,
    ant
    hầnnhưt
    rên.
    -Thởôxy
    .
    -Thuốct
    rợt
    im Di
    goxi
    n
    -Khi
    cónguycơphùphổi
    cấp
    +Thởox
    yđượcxụcquadungdị
    chcồnv
    ớinồngđộ10-
    20%

    452
    +Mor
    phi
    n0,
    1-0.
    2mg/
    kg/
    doseTMC
    +Chí chmáu100-200mlm2di
    / ệnt
    íchcơthể.Nếut
    rẻquáyếuhoặct
    hiếumáu
    thìdùngbi
    ệnphápgarogốcchi:l
    ầnlượtgar
    o3gốcchiđểtựdo1chi,l
    ưuý1
    chikhôngđượcđặtgaroquá15phút
    +Đặtnộikhíquảnv
    àhôhấpv
    iệnt
    rợbằngmáyt
    hởv
    ớiápl
    ựcdươngnếucó
    đi
    ềuki
    ện.
    5.
    5.3.Thểsuyt
    hậncấp
    -Chếđộăn,
    hạápnhưnói
    trên.
    -Lợi
    tiểu2-
    6mg/
    kg/
    dosecáchnhau6gi
    ờtuỳv
    àocóđápứnghaykhông.
    -Đi
    ềut
    rịt
    ăngkal
    imáu
    +NếuKal it
    ừ5,5-7mmol
    /Ldùngsodi
    um poly
    styrenesul
    fonat
    e(resi
    n)uống
    1g/kg/
    dosecáchnhau6giờl
    iềut
    ốiđalà60g/dose.Tỉl
    ệtraođổilà1gresi
    n
    cho1mmol kal
    i.
    +Nếukal
    itr
    ên7mmol
    /l
    I
    Vsodi
    um car
    bonat
    e2,
    5mmol
    /kg
    I
    V10%cal
    ci
    gluconat
    e0,
    5ml
    /kgt
    rong5-
    10phút
    .
    I
    V50%Gl
    ucose0,
    5g/
    kg.
    Nếukal
    ivẫncaoI
    Vinsul
    i
    n0,
    1UI
    /kg+50%Gl
    ucose0,
    5g/
    kg.
    Chuẩnbị
    lọcmáu.
    -Đi
    ềut
    rịt
    oanchuy
    ểnhoá.
    -Đi
    ềut
    rịcácr
    ốil
    oạnđi
    ệngi
    ảikhácnhưgi
    ảm Na,
    Canci
    .
    -Chỉđị
    nhl
    ọcmáu
    +Kal
    imáut
    ăngt
    rên7mmol
    /Lkhôngđápứngv
    ớiđi
    ềut
    rịduyt
    rì
    .
    +Toanchuy
    ểnhoákhóđi
    ềut
    rị
    .
    +Quát ẩidị
    chnặngnềv
    ớibi
    ểuhi
    ệnkhôngki
    ểm soátđượcHA,
    phùphổi
    ,
    suy
    t
    im xunghuyết
    .
    +Ur
    emáut
    ăngkếthợpv
    ớit
    iếnt
    ri
    ểnxấuđi
    củat
    oànt
    rạng.
    Chỉđịnhl
    ọcmáusớm t r
    ướckhitì
    nht
    rangbệnhnhânxấuđil
    à1bi
    ệnphápr
    ất
    cóhiệuquảđểgi
    ảm t
    ỉlệtửvong.
    5.
    5.4.Thểđáimáu.
    -NếukhôngcócaoHAcót
    hểdùngpr
    edni
    sol
    on1m/
    kg/
    24gi
    ờ.

    453
    -Dùnghepar
    in100UI
    -150UI
    /Kg/
    24gi
    ờTMCchi
    a2l
    ầnkhiXNđôngmáucóbi
    ểu
    hi
    ệntăngđôngrõ.
    VI
    .Ti
    ếnt
    ri
    ểnv
    àti
    ênl
    ượng
    6.
    1.Ti
    ếnt
    ri
    ển
    6.
    1.1.Khỏi
    -80-
    90%bệnhthoáil
    uidầntr
    ongvòng10ngàyđến2tuần.Tr
    ẻđáinhi
    ều,
    phù
    gi
    ảm dần,huy
    ếtápv ềbìnht
    hường,pr
    otei
    nni
    ệuv àhồngcầuni
    ệumấthẳn,
    muộnnhấtsau3,
    4tháng.
    6.
    1.2.Tửv
    ongt
    ronggi
    aiđoạncấpt
    ínhdocácbi
    ếnchứng
    -Suyti
    m cấpdocaoHA.Nhưnghiệnnayv
    ớicáct
    huốchạápv
    àlợit
    iểumạnh
    cóthểkhốngchếdễdàngnguycơnày
    .
    -Suyt
    hậncấp.Nhưngnếuchỉđị
    nht
    hậnnhânt
    ạosớm cũngcót
    hểkhắcphục
    đượcbi
    ếnchứngnày.
    6.
    1.3.Ti
    ếnt
    ri
    ểnt
    hànhmạnt
    ính(
    5%)
    -Ti
    ếntr
    iểnnhanhhaycòngọil
    àvi
    êm cầut
    hậnt
    iếnt
    ri
    ểnnhanh(
    VCTáct
    ính,
    VCTbáncấp)
    +Gặptr
    ongVCTt
    ăngsi
    nhngoạimạchhoặct
    ăngsi
    nhnộingoại+mạchhoặc
    t
    ăngsi
    nhmàng
    +Cáct r
    iệuchứngl
    âm sàngvàxétnghi
    ệm khôngthuyêngi
    ảm t
    iếntri
    ểndần
    dầnxuấthi
    ệncácdấuhi
    ệucủahộichứngthậnhư,
    caoHAkéodài vàcuốicùng
    l
    àcácdấuhiệucủaSTCkhônghồiphụckéodàit
    rongvòng4-
    6tháng.
    -Ti
    ếnt
    ri
    ểnt
    ừtừchi
    ếm 5%-
    10%
    +Cáct r
    iệuchứngl
    âm sàngkhỏinhanht
    ronggi
    aiđoạnđầunhưngcácbi
    ến
    đổi
    thànhphầnnướcti
    ểulại
    kéodài
    +Bệnhtiếnt
    ri
    ểntiềm t
    àngtr
    ong1thờigi
    andài
    khôngcót
    ri
    ệuchứnggìsauđó
    xuấthi
    ệnhộichứngthậnhưhoặccaoHA.
    6.
    2.Ti
    ênl
    ượng
    -90%l
    àkhỏi
    hoànt
    oàn.
    -Tuynhiênthểvi
    êm cầut
    hậnt
    ăngsi
    nhnộimạchhoặct
    ăngsi
    nhngoạimạch
    ti
    ênlượngxấu.
    VI
    I.Phòngbệnh
    -Gi
    ữvệsi
    nhsạchsẽ,
    tránhv
    iêm nhi
    ễm cácbệnhngoài
    dav
    àvi
    êm họng.
    -Đốiv
    ớit
    rẻđãbịVCTCđềphòngt
    áipháthoặct
    rởt
    hànhVCTmạnbằngcách

    454
    t
    íchcựcđi
    ềutrịkị
    pthờicácổnhi
    ễm khuẩndol
    i
    êncầu,
    giữấm t
    ránhbịnhi
    ễm
    l
    ạnhđộtngột
    .

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO
    1.Vi
    êm cầuthậncấptiênphát
    -Hướngdẫnchẩnđoán,đi
    ềut
    rịbệnht
    rẻem.
    NhàxuấtbảnYhọc-2003-t
    r.
    216-222.
    2.Bệnhv
    iêm cầuthậncấpởtr
    ẻem –Bàigi
    ảngNhikhoat
    ập2.Nhàxuấtbản
    Yhọc–2009–t r.144-
    156.
    3.Endre Sul
    yok.Acute Postst
    rept
    ococcalGl
    omer
    ulonephr
    it
    is.Pedi
    atr
    ic
    Nephr
    ology
    ,5t
    hedit
    ion,
    p.601-613.

    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á
    Câut
    ựluận(
    30phút
    )
    1.Tr
    ìnhbàychẩnđoánVCTCsaunhi
    ễm t
    rùngởt
    rẻem?
    2.Trì
    nhbàyphươngphápđi
    ềut
    rịv
    àphòngbệnhVCTCsaunhi
    ễm t
    rùngở
    tr
    ẻem?
    Câuhỏi
    trắcnghi
    ệm:
    Khoanhv
    àocâut
    rảl
    ờiđúngnhất
    1.Nguy
    ênnhângâyVCTCsaunhi
    ễm t
    rùngl
    àdo:
    a.Dol
    i
    êncầukhuẩnt
    anhuy
    ếtbêt
    anhóm A
    b.Dov
    irus
    c.Dophếcầuv
    àtụcầu
    2.Ti
    êuchuẩnchẩnđoánVCTCsaunhi
    ễm t
    rùng
    a.Phùv
    àcaohuy
    ếtáp
    b.Phùđái
    máuv
    àcaohuy
    ếtáp
    c.Pr
    otei
    nni
    ệut
    rên1g/
    lvàhôngcầuni
    ệu
    3.Khángsi
    nhchí
    nhdùngđi
    ềut
    rịVCTCsaunhi
    ễm t
    rùngl
    à
    a.Peni
    cil
    i
    ne
    b.Cephl
    ospor
    int
    hếhệ3
    c.Vancomi
    cin
    4.BệnhnhânbịVCTCđãđi
    ềutrị1t
    uầncònpr
    otei
    nniệu0,
    3g/
    l,HC(
    +),t
    rụ
    (-
    ),huy
    ếtápt
    rởvềbì
    nht
    hườngsovớit
    uổi
    đượccoil
    à:

    455
    a.Chưat
    huy
    êngi
    ảm
    b.Thuy
    êngi
    ảm
    c.Cót
    hểchoxuấtv
    iện
    d.Cầnđi
    ềut
    rịnội
    trút
    hêm

    456
    Chương10

    HỒ
    ISỨ
    CCẤ
    PCỨ
    U
    NGỘ
    ĐỘ
    CCẤ
    PỞ
    TRẺ EM
    PGS.
    TS.LêThanhHải
    Mụct
    iêu

    1.Tr
    ìnhbàyđượcnhữngnguyênt
    ắcchungt
    rongxửt
    ríngộđộc.
    2.Nêuđượccácbi
    ệnphápđểl
    àm gi
    ảm hấpt
    hut
    huốcvàđộcchất.

    3.Trì
    nhbàyđượccácbiệnphápđiềut
    rịđặchiệu,baogồm cảvi
    ệcsửdụng
    thuốcgi
    ảiđộcđặchi
    ệuchonhữngngộđộcthườnggặp
    Nộ
    idung

    GI
    ỚITHI
    ỆU
    Sốbệnhnhicụthểphảinhậpvi
    ệndongộđộcr ấtkhácnhauởcácđị a
    phươngv ìt
    hựctếởtại
    cáckhoacấpcứuhoặccáckhoanhicáctrườnghợptr
    ẻ
    ăn,uốngphảinhữngchấtcóđộctí
    nhnhẹchỉcầnt
    heodõiv àigi
    ờ,khôngphải
    nhậpviện.
    Cácnguyênnhânngộđộcgâyt ửvonglàngộđộcquađườngt iêuhoá
    (nhưngộđộcthuốcgâynghiện,ant hần,t
    huốcđiềut
    rịbệnh,hi
    ếm gặphơnlà
    ănuốngphảicỏ,cây
    ,lágâyđộc),ngộđộccácsảnphẩm phụcv ụsi
    nhhoạtgia
    đình(
    khíga,
    hoáchấtcótínhaxi
    t,kiềm )
    Cáct
    ìnhhuốngbịngộđộc

    Ởtr
    ẻem nguyênnhânbịngộđộccórấtnhi
    ều,chủyếuởđườngti
    êuhoá
    (ngoàiracòndotiếpxúc,quađườnghôhấp,máu..
    .)
    ,cáctì
    nhhuốngngộđộc
    chủy ếuxảyr
    adưới cáchì
    nhthứcsauđây
    .
    Ngộđộckhôngcốý
    Ngộđộcxảyr adotrẻt ựăn,uốnghayt iếpxúcphải chấtđộc,
    thườngxảy
    rachủy ếuởtr
    ẻnhỏ, chậpchữngbi ếtđi(t
    uổit r
    ungbì nhlà2,5tuổi
    ).Đặcđi
    ểm
    ởlứatuổinàylàtr
    ẻthíchmàymò, tì
    m hiểuthếgi ớixungquanh.Nếut r
    ẻkhông
    cóngườit r
    ôngnom cẩnt hận,đặcbiệtkhitronggi ađìnhcósựxáot r
    ộn,t
    hay
    đổinàođónhưmẹv ừasinhem bé, mẹbị ốm, giađìnhchuyểnđếnchỗởmới .
    ..
    thì
    trẻrấtdễbịngộđộc.
    Ngộđộcdot
    ựtử

    457
    Thườngxảyraởtuổitiềndậyt
    hìt
    rên10tuổi
    .Đôikhicũngcóthểxảyra
    ởtr
    ẻ8hoặc9t uổi
    .Tr
    ẻt hườngsửdụngmộthoặcnhiềul
    oạithuốc,
    li
    ềucaov ới
    mụcđíchtựtửhoặcdọat ựtử.Nhữngt
    rẻnàycầnphảiđượckhám v àt
    ưv ấn
    vềmặttâm l
    ývàxãhộihọc.
    Lạm dụngt
    huốc
    Lạm dụngr
    ượuvàcácdẫnchấtl
    àhì nht
    háit
    hườnggặpnhấtt
    rongv
    iệc
    l
    ạm dụngthuốcởtrẻem ởt
    uổi
    vịt
    hànhniên.
    Ngộđộcdot
    hầyt
    huốcgâyr
    a
    Mộtsốtrườnghợpbịngộđộccót hểdochỉđịnhsửdụngt huốc,l
    iều
    l
    ượng,đườngdùng,phốihợpt huốc.
    ..
    chưahợplý.Tuyv ậy,cũngcónhững
    tr
    ườnghợpngộđộcxảyr angaycảkhidùngđúngl i
    ều,đúngchỉđịnhdocơt hể
    quánhạycảm đốivớit
    huốc.Mộtsốt huốccóthểgâyngộđộcnguyhi ểm như:
    Digoxi
    n,Lomot
    il(
    phốihợpdiphenoxyl
    atevàat
    ropi
    ne).
    Đầuđộc
    Rấthi
    ếm khit
    rẻbịđầuđộcdongườil
    ớnchouốngthuốchoặcchấtđộc.
    Tr
    ongtr
    ườnghợpnàykhaitháct
    iềnsửngộđộct
    hườngrấtkhókhăn.
    Phầnlớnngộđộcxảyraởtr
    ẻnhỏvàt
    rẻdậyt
    hìchỉởmứcđộnhẹkhông
    cầnđi
    ềutr
    ịtí
    chcực(chỉcầnt
    heodõi
    ).

    Tr
    ướcmộtt
    rẻnghingộđộccấpcầnxácđị
    nh

    - Tr
    ẻcóbị
    ngộđộct
    hậtsựhaydomộtnguy
    ênnhânbệnhl
    ýkhác.

    - Mứcđộnặngcủangộđộc

    - Chấtđộcđól
    àgì
    .

    - Thời
    gianbị
    ngộđộc,
    lượngchấtđộcmàt
    rẻănuốngphải
    .

    Tr
    ongt
    hựct
    ếcáct
    ìnhhuốngcót
    hểxảyr
    alà:
    - Dễchẩnđoán:Gi
    ađìnhđưatrẻđếnvớil
    ờikhair
    õrang,quacáct
    ang
    chứngđưat
    heocụthể(t
    huốc,
    chail
    ọđựngthuốc,
    củ,
    quả..
    .)

    - Khóchẩnđoán:Phảidựavàonhi
    ềuyếutố(hỏibệnhkhám l
    âm sàngv
    à
    xétnghi
    ệm độcchất
    ).Cót
    hểnghingờt
    rẻbịngộđộckhi:

    +Cáctri
    ệuchứngbấtt
    hườngxảyr
    ađộtngột(hôm mê,cogi
    ật,nôn,t
    iêu
    chảy
    ,tí
    mt ái
    ..
    .)ởt
    rẻtr
    ướcđóhoàntoànkhỏemạnh,hoặcchỉbịnhững

    458
    bệnhnhẹt
    hôngt
    hường(sốtnhe,
    hắthơi
    ,sổmũi
    ).
    ..

    +Thườngkhôngsốtcao(ngoại
    trừmộtsốchấtđộcnhấtđị
    nh)

    +Hỏinhữngngườixungquanh(đit
    heo)v
    ềcácchấtđộc(thuốcdi
    ệtchuột
    ,
    t
    huốctrừsâu.
    ..
    )hoặcthuốcđi
    ềutr
    ịmàgiađì
    nhhiệnđangdùng.

    I
    .NGUYÊNTẮCCHUNGĐÁNHGI
    ÁVÀXỬTRÍNGỘĐỘC

    Ởtr
    ẻem,ngộđộcxảyranhưmộttai
    nạnkhôngcốý,
    đặcbiệtởtr
    ẻem dưới
    12
    t
    uổi
    ,chủy
    ếuxảyraquađườngt
    iêuhóa(doănuốngphải
    chấtđộc).

    1.
    1ĐÁNHGI
    ÁBANĐẦU
    Đườngt
    hở(
    Aiway
    )
    Sửdụngkỹnăng“ nhì
    n,nghev àcảm nhận”đểđánhgi áđườngt hở.Nếu
    đứat rẻnóihoặckhócđượcchứngt ỏđườngt hởthôngthoáng,thởv àt uần
    hoànv ẫnđượcđảm bảo.Nếut rẻchỉđápứngv ớiđau(điểm P,trongt hang
    điểm AVPU)t hìđườngthởđangcónguycơ.Nếukhôngnghet hấyt i
    ếngt hở
    hoặckhôngcảm nhậnđượchơit hởvàlồngngựckhôngdiđộng ( khôngcó
    dấuhi ệucủat hôngkhí
    )thìl
    àm thủthuậtmởt hôngđườngthở(ngửađầu, nâng
    cằm hoặcấnhàm)sauđóđánhgi álại
    .Nếuv ẫnkhôngcódấuhi ệucủat hông
    khíthìtiếptụclàm t
    hủthuậtmởt hôngđườngt hởvàti
    ếnhànht hôngkhíhỗt rợ
    (t
    hổi ngạt/bópbóngquamặtnạ-xem cấpcứucơbản) .
    Thở(
    Breat
    hing)
    - Đánhgi
    átì
    nht
    rạngt
    hởt
    hoảđáng
    Thởgắngsức
    +Cokéo
    + Tần số t
    hở (t
    ần số t
    hở có t
    hểt ăng khingộ độcamphet
    ami
    ne,
    ecst
    asy,sal
    i
    cyl
    att
    es,et
    hyl
    enegly
    col,
    met hanol
    .
    Hi
    ệuquảcủat
    hở:
    +Ti
    ếngt
    hở.
    +Di
    độngcủal
    ồngngực/
    bụng
    Độbãohoàoxy(ox
    imet
    er)
    .
    Tuầnhoàn(
    Cir
    cul
    ati
    on)
    Đánhgi
    átì
    nht
    rạngt
    uầnhoànt
    hoảđáng
    Tì
    nht
    rạngt
    im mạch:

    459
    - Tầnsốt i
    m:nhịpti
    m nhanhgặptrongngộđộcamphet amine,ecstasy,t
    huốc
    kí
    cht hí
    chthụthể,phenothi
    azi
    ne,theophy
    ll
    ine,t
    huốcchốngt rầm cảm ba
    vòng.Nhịpti
    m chậm gặptr
    ongngộđộct huốcchẹn,di
    goxin,lânhữucơ
    - Cườngđộmạch
    - Thời
    gianđầymaomạch
    - Huyếtáp:Huy
    ếtáphạlàdấuhi
    ệuthườngthấykhibịngộđộcnặng;huy
    ết
    áptănggặpt r
    ongngộđộcecst
    asy,cácchấtứcchếmenmonoxami ne
    oxi
    dase.
    Ảnhhưởngcủasuyt
    uầnhoànl
    êncáccơquankhác
    - Thởkiểunhi
    ễm t
    oan(nhanh– sâu)
    :Đâylàdấuhiệugợiýnhi
    ễm t
    oan
    chuy
    ểnhoádongộđộcsal
    ixy
    lat
    e,r
    ượuet
    hyl
    enecót
    hểgâyhônmê
    - Dấuhi
    ệuxanh,
    tím,
    dal
    ạnh
    Phảigiám sátchặtchẽt ầnsốtim,nhị
    ptim,huyếtáp,t
    hânnhiệttr
    ung
    tâm v
    àngoạiv i.Nếunhịpt i
    mt rên200ởtrẻbúmẹv àtr
    ên150ởt rẻlớnhơn
    hoặcnếunhịptim bấtthườngthìphảil
    àm đi
    ệntâm đồ.PhứcbộQRSdài vàcó
    nhị
    pnhanht hấtgặptrongngộđộct huốcchốngtr
    ầm cảm bavòng.
    Tì
    nht
    rạngt
    hầnki
    nh(
    Disabi
    li
    ty)
    Đánhgi
    áchứcnăngt
    hầnki
    nhgồm:
    - Đánhgiánhanhtìnhtr
    ạngtrigi
    áccủatr
    ẻdựavàothangđi
    ểm AVPU( gi
    ảm
    tr
    igiácgợiýtrẻcóthểbịngộđộcopi,t
    huốcanthầnnhưbenzodi
    azepi
    ne,
    khánghist
    amine,cáct
    huốcgâyhạđườngmáu)
    - Đánhgiákícht
    hướcv
    àphảnxạcủađồngtử:Đồngtửconhỏgặpt
    rongngộ
    độcopi,l
    ânhữucơ,đồngtửgiãngặptr
    ongngộđộccàđộcdược( chứa
    atr
    opi
    ne),amphet
    ami
    ne,t
    huốcchốngt
    rầm cảm bav
    òng.
    - Đánhgiát
    ưthếcủat rẻ:t
    ăngtrươnglựccơt hườnggặpt r
    ongngộđộc
    amphet
    ami
    ne,ecst
    asy
    ,theophy
    ll
    ine,
    thuốcchốngtr
    ầm cảm bavòng.
    - Xem t
    rẻcóbịcogi
    ậtkhông.Cogiậtthườngxảyrakhibịngộđộccácchất
    gâyhạđườngmáu(I
    nsul
    in,gl
    ycol
    ..
    .)hoặcthuốcchốngt
    rầm cảm bav
    òng.
    Khám t
    oànt
    hân(
    Exposur
    e)
    Lấynhi
    ệtđộcơthể( t
    rựctràng)vànhiệtđộngoạiv i(
    chân)
    .Sốtgợiý
    ngộđộcecst
    asy
    ,cocai
    ne,sal
    icy
    late.Hạthânnhiệtgợiýngộđộcbabit
    urat
    es

    460
    hoặcet
    hanol
    .
    1.
    2HỒISi
    nh
    Đườngt
    hở
    Thôngthoángđườngthởlàyêucầuđầutiên.Mởthôngvàduytr
    ìđường
    thởbằngcáct hủthuật
    :ngửađầu,nângcằm hoặcấnhàm.Sauđósửdụng
    cácdụngcụhỗt rợđườngthởnhưđặtcanuy lmiệng–họnghoặccanuyl
    mũi –họng,chothởoxyquamặtnạcót úidựtrữhoặcđặtốngnội
    khíquản
    nếucóchỉđịnh.
    Nếutr
    ẻchỉđápứngvớiđau(
    điểm P.t
    rongt
    hangđi
    ểm AVPU)t
    hìđường
    t
    hởcủatrẻđangcónguycơbịđedoạ,cầncócácbiệnpháphỗtrợ-mở
    t
    hôngđườngthởnhưđãnêuởtr
    ên.
    Thở
    Tấtcảcácbệnhnhânbịrốil
    oạnvềt
    hở,
    sốchoặcgiảm t
    rigi
    ácđềuphải
    đượccungcấpoxylưulượngcaoquamặtnạcótúidựtrữngaykhiphát
    hi
    ệnđườngthởbịảnhhưởng.
    Sửdụngquáliềumộtsốthuốc(
    đặcbiệtlàNarcot
    ic)cóthểgâyứcchế
    hôhấp.Bệnhnhâncầnđượccungcấpoxyl ưulượngcao.Tuynhiên,cần
    nhớrằngởnhữngbệnhnhânnàyđộbãohoàoxycót hểtrởvềbìnhthường
    nhưngkhícacbonic(
    CO2)vẫnởmứccao.Tr ongmộtsốt r
    ườnghợp,trẻbị
    suythởcầnhôhấphỗt r
    ợbằngbópbónghoặchôhấpv ớiáplựcdương
    ngắtquãngnếuđãđượcđặtốngnộikhíquản.
    Tuầnhoàn
    Ngộđộccót hểgâysốct heonhữngcơchếkhácnhau.Tr ongmộtsố
    trườnghợpcụt hể,nhưt rongngộđộcsắtchảymáudạdàyr uộtcóthểxảy
    ragâysốcgi ảm khốilượngt uầnhoàn;ngộđộct huốcngủbabitur
    atecũng
    cót hểgâysốcdogi ãnmạch.Sốcnênđượcđi ềut r
    ịbằngbơm dịchnhanh
    (bolus)
    .Việcsửdụngt huốcv ậnmạch(ionot
    ropes)trongngộđộcphảirất
    thậnt r
    ọngvìsựkếthợpt ácdụngchấtđộcgâyr asốcv àthuốcvậnmạch
    cót hểgâyracácrốiloạnnhị ptim.
    Cácrốiloạnnhị
    pt i
    m cóthểgâyradongộđộct huốcchốngt
    rầm cảm ba
    v
    òng,digoxin,qui
    nin,t
    huốcchốngl oạnnhịp.Trongmộtsốt rườnghợp,
    t
    huốcchốngl oạnnhịpbịchốngchỉđịnh(xem phầnngộđộcthuốcchống
    t
    rầm cảm bavòngvàxinýkiếnTrungtâm chốngđộc).
    Lậpđườngt
    ruy
    ền
    Ngaykhil
    ậpđượcđườngt
    ruy
    ền,l
    ấymául
    àm xétnghi
    ệm côngt
    hứcmáu,

    461
    đi
    ệngiảiđồ,ur
    ê,creati
    nine,xétnghi
    ệm độcchất
    ,địnhlượngparacet
    amol
    vàSali
    cylat
    emáu( tr
    ongt rườnghợpkhôngrõnguy ênnhân)
    ,đườngmáu.
    Tiêm t
    ĩnhmạchglucose10% v ớili
    ều5ml/kgđốivớitấtcảnhữngt r
    ường
    hợpbịhạđườngmáu.
    Bơm tĩ
    nhmạchnhanhdungdị
    chđi
    ệngi
    ảiv
    ớil
    i
    ều20ml
    /kgv
    ớinhững
    tr
    ườnghợpcódấuhi
    ệusốc.
    Nếucóloạnnhịpnhanhvàcósốct hìt
    iếnhànhsốct i
    m đồngt hì(
    cóthể
    ti
    ếnhànhsốct i
    m 3lầnvớicácli
    ều0,5;0,
    5;1J/kg).Nếul àm sốcđiệnđồng
    thìchonhữngtrườnghợploạnnhịpmàphứcbộQRSr ộngkhôngkếtquả
    thìti
    ếnhànhsốct i
    m khôngđồngt hì
    .Nếutrẻcònt ỉnht áothìnênchoan
    thầntrướckhil
    àm sốcđiệnnếuthờigi
    anchophép.Sốct i
    m cóthểgâyt ai
    biếnnguyhiểm đốivớinhữngtrẻbịngộđộcDi goxin.Ngoàira,tuỳtheo
    từngt r
    ườnghợpcụt hểcót hểsử dụngLi gnocaine,amiodarone,hoặc
    phenytoi
    n.
    Thầnki
    nh
    Đi
    ềut
    rịcogi
    ậtbằngdi
    azepam (
    Seduxen)hoặcLor
    azepam.
    Tr
    ongnhữngt
    rườnghợpnghingờngộđộcopivàdẫnchất(
    ứcchết
    ri
    gi
    ác+đồngt
    ửconhỏ)cóthểt
    hửdùngNaloxone.
    Trongcáctrườnghợpngộđộcnặng,nhấtt
    hiếtphảihộichẩnv
    ớitr
    ung
    tâm chốngđộc,nơicónhi
    ềuki
    nhnghi
    ệm tr
    ongđiềutrị
    ,cấpcứungộđộcđể
    choýki ếnđối
    với t
    ừngtr
    ườnghợpngộđộccụthể.
    1.
    3THEODÕIBỆNHNHÂNNGỘĐỘC
    Đối
    với
    bệnhnhânbị
    ngộđộccầngi
    ám sátcácchỉsốsau:
    Đi
    ệnt
    âm đồ
    Huy
    ếtáp(
    sửdụngcácbăngđohuy
    ếtápt
    híchhợpv
    ớit
    uổi
    )
    Độbãohoàoxy(
    Pul
    seoxi
    met
    ry)
    Thânnhi
    ệt
    Đườngmáu
    Ur
    ê,đi
    ệngi
    ảiđồ
    Khímáu
    Đánhgi
    ámứcđộnặng
    Làkhâucuốicùngcủađánhgiábanđầu,nhằm l
    ượnggi
    ámứcđộnguy
    hi
    ểm củangộđộc.Đểđạtđượcmụcđí chnàycầnphảixácđịnhđược:chất
    độcgì
    ,thờigi
    anngộđộcbaolâu,l
    i
    ềulượngchấtđộcđãdùng.Tr
    ongthựctế,

    462
    nhữngthôngti
    nnàyrấtkhóxácđị nhnhấtl
    àđốivớitrẻnhỏchậpchữngbiếtđi
    khôngcóngườitr
    ôngnom hoặcởt rẻl
    ớn,vịt
    hànhniênbịhônmêhoặckhông
    hợptáckhit
    hăm khám, hỏibệnh.Tr
    ongnhữngtrườnghợpnhưv ậycóthểdựa
    vàomộtsốt r
    iệuchứngl âm sànghoặcnhữngthayđổiv ềmộtsốxétnghiệm
    đểhướngtớimộtloạingộđộcnàođó.
    Bảng1.Nhữngdấuhi
    ệuchuẩnđoánt
    henchốtt
    rongđánhgi
    ábanđầu
    Dấuhi
    ệul
    âm sàng Chấtgâyngộđộc

    Thởnhanh Aspi
    ri
    n,t
    heophy
    ll
    ine,
    car
    bonmonor
    idecy
    ani
    de

    Thởchậm Et
    hanol
    ,opi
    ,bacbi
    tur
    ic,
    thuốcant
    hần

    Nhi
    ễm t
    oanchuy
    ểnhoá Ethanol
    , carbon monoxi
    de, et
    hyl
    en gl
    ycol
    ,
    (
    nhị
    pthởsâu) sali
    cyl
    at(aspir
    in)
    ..
    .

    Nhị
    pti
    m nhanh Thuốcchốngt r
    ầm cảm bavòng,chấtcường
    giao cảm,amphet ami
    ne,cocai
    ne,atr
    opine,
    xanthi
    n,t
    hreophyl
    in

    Nhị
    pti
    m chậm Thuốc chẹn ,Di
    goxi
    n,cl
    oni
    dine,qui
    nine,
    muscar
    in

    Hạhuy
    ếtáp Bacbit
    uri
    c,Benzodi
    azepi
    ne,thuốcchẹn,opi,
    sắt
    ,phenothi
    azi
    nephenytoi
    n,thuốcchốngt
    rầm
    cảm bavòng

    Tănghuy
    ếtáp Amphet
    ami
    ne,
    cocai
    ne,
    thuốccườnggi
    aocảm

    Cođồngt
    ử Opi
    ,l ân hữu cơ, phenot
    hiazi
    ne at
    ropi
    ne,
    i
    miprami
    n,t
    huốcmê,r
    ượu

    Gi
    ãnđồngt
    ử Amphetamine, atr
    opine, cannabi
    s
    carbamazepi
    ne,cocai
    ne,quini
    ne,t
    huốcchống
    tr
    ầm cảm bavòng

    Cogi
    ật Car bamazepi
    ne,lân hữu cơ,phenot
    hiazi
    ne,
    thuốc chống trầm cảm ba vòng,st
    rychni
    n,
    atropine,t
    heophyl
    i
    n,l
    ongnão

    Hạt
    hânnhi
    ệt Bacbit
    uri
    c, et
    hanol
    , phenot
    hiazi
    nebar
    bit
    uri
    c,
    phenothi
    azi
    n

    463
    Tăngt
    hânnhi
    ệt Amphet
    amine,cocai
    ne,ecstasy,phenot
    hiazi
    ne,
    sal
    i
    cyl
    ates,
    nhóm xanthi
    n,theophyl
    in

    Hônmê,khôngcódấu Bar
    bit
    uri
    choặccácl
    oại
    ant
    hầnkhác.
    hiệuthầnki
    nhkhut
    rú
    kèm t
    heo

    Xuấthuy
    ết Chấtchốngv
    itami
    nK

    Mộtsốxétnghi
    ệm t
    henchốtchẩnđoánnguy
    ênnhânngộđộc
    (
    1)Toanchuy
    ểnhoácót
    hểdongộđộccácchấtsau:
    Carbonmonoxi
    de,ecstasy
    ,et
    hyl
    enggl
    ycol
    ,sắt
    ,met
    hanol
    ,sal
    i
    cyl
    ate,t
    huốc
    chốngtr
    ầm cảm bavòng

    (
    2)Tăngkhoảngtr
    ốnganion:(
    Na+K)–(
    HCO3–Cl
    )>18.Thườnggặpt
    rong
    ngộđộccácchấtsau:
    Et
    hanol
    ,et
    hyl
    engl
    ycol
    ,sắt
    ,met
    hanol
    ,sal
    i
    cyl
    ates

    (
    3)Gi
    ảm kal
    imáut
    hườnggặpt
    rongngộđộc:
    -agoni
    sts,
    theophy
    ll
    ine

    (
    4)Tăngkal
    imáucót
    hểgặpt
    rongngộđộc:
    - Di
    goxi
    n
    (
    5)Xétnghi
    ệm độcchất
    :Phảil
    ấycácchấtnôn,dị
    chdạdày
    ,phân,
    nướcti
    ểu,
    máucủabệnhnhânv àcácvậtphẩm nghingờmàgiađìnhđưađếnđể
    xácđị
    nhđộcchất
    .

    Saukhithuthậpcáct hôngt i
    n,cót hểđánhgi áđượcnguycơquáli
    ều
    mộtloạit
    huốctrongcácthuốckểt rên.Đốiv ớinhữngtr
    ườnghợpnặngđedọa
    tí
    nhmạngphảit raođổiýki ếnv ớitrungt âm chốngđộc.Cácthôngt
    incần
    chuẩnbịđểtr
    aođổi/hộichẩnv ới
    trungt âm chốngđộclà:
    Tuổi
    vàcânnặngcủat
    rẻ
    Thời
    gianbị
    ngộđộc(
    tí
    nht
    ừkhi
    trẻăn,
    uống,
    tiếpxúcv
    ớichấtđộc)
    Độcchất
    Sốlượngchấtđộcmàt
    rẻđãdùng(
    ăn–uống)cóđơnhoặcnhãnt
    huốc
    kèm t
    heo

    464
    Tì
    nht
    rạngcủat
    rẻ
    Nếukhôngbiếtrõtr
    ẻđãngộđộcgìt
    hìphảicoinhưt
    rẻđangcónguycơ
    tửv ongcao.Nhiềuloạingộđộcởtr
    ẻem khônggây tửvongnênkhôngcần
    điềutrị
    .
    1.
    4ĐI
    ỀUTRỊCẤPCỨUNGỘĐỘC
    Ngănngừahoặcl
    àm gi
    ảm hấpt
    huchấtđộc
    Nhữngchấtđộcquada,
    niêm mạc
    +Cởi
    bỏquầnáo.

    +Rửasạchcơt
    hểbằngnướchoặcdungmôi
    thí
    chhợp

    Nhữngchấtđộcquađườnguống:Cácbi
    ệnphápl
    oại
    bỏchấtđộcl
    à:

    Gâynôn,r
    ửadạdày ,uốngt
    hanhoạt,t
    ẩyruột,
    bàini
    ệumạnh,
    lọcmáungoài
    t
    hận(thẩm phânphúcmạc,thậnnhântạo)
    ,hôhấp,hỗt
    rợ

    Nhiềutrẻăn,uốngphảisốl ượngítchấtgâyđộchoặcsốlượngnhi
    ều
    chấtkhôngđộc.Trongnhữngt rườnghợpnhưv ậynếutì
    nhtr
    ạngngộđộcđược
    đánhgiálàítnguyhi
    ểm thìchỉcầnt heodõi
    ,khôngcầnđi
    ềutr
    ịgì
    .
    Nếutrẻănuốngquáliềuchấtđượcđánhgi ál
    ànguycơgâyt ửv ongcao
    hoặcnhữngt rườnghợpkhôngr õđộcchấtt hìphảiti
    ếnhànhngaycácbi ện
    pháploạit
    rừchấtđộcrakhỏicơt hể.Nóichung,nhữngbiệnphápnàychủy ếu
    đểngănngừachấtđộct i
    ếptụchấpt huv
    àocơt hể.Ngoàira,t
    rongmộtsốt ì
    nh
    huốngcụt hể,phảiápdụngcácbi ệnpháptăngđàot hảichấtđộchoặcsử
    dụngcácchấtgiảiđộcđặchiệu.Cầnxinýkiếncủacácchuy êngiachốngđộc.
    Gâynôn
    Thủthuậtgâynônchỉnêndùngkhichấtđộct huộcdạngt hứcăn,lá,
    thuốc
    vi
    ênkhônghấpphụv àđàot hảiđượcbằngthanhoạt ,hoặcnhữngtr
    ườnghợp
    ngộđộccácchấtgâynguycơcao,bệnhnhânphảiđếnsớm t r
    ongvòng1gi ờ
    saukhiăn,uốngphảichấtđộcmàv ẫncònt ỉ
    nhtáo.Liệuphápnàykhôngáp
    dụngchot rẻbịhônmê.Hi ệuquảcủav i
    ệcgâynônt hấp,chỉcókhoảng30%
    l
    ượngchấtđộcuốngv àođượct hải
    ratheochấtnôn.(chodùgâynônkhásớm,
    tr
    ongv òng1giờsaukhitr
    ẻăn, uốngphảichấtđộc).
    +Cót
    hểl
    àm t
    ứckhắcbằngcáchchongónt
    ayv
    àohọngđểkí
    cht
    híchnôn

    +Sửdụngsiroipeca10%đểgâynônkhitr
    ẻbịngộđộcđượccoi nhưl
    àmột
    biệnphápthườngquitrướcđây
    ,nhưngngàynaythuốcnàyrấtí
    tđượcdùngvì
    kém hiệuquả.Liềudùng:tr
    ẻtừ6–24t hánguống10ml ;2–10t uổiuống

    465
    15ml;t
    rên10tuổi
    uống30ml
    .Saukhiuốngthuốcnàyxong,
    chotr
    ẻuốngnhi
    ều
    nước.Nếusau20phútmàtr
    ẻkhôngnônthìuốngli
    ềuthứhai.
    +Tiêm apomorphi
    nliều0.07mg/
    kgsau2-
    5phútt
    rẻsẽnôn(nếucódấu
    hi
    ệusuythởthìti
    êm nal
    oxon(Nar
    can)l
    i
    ều0.
    01mg/kg)

    Thanhoạt
    -Thanhoạtcódi ệntí
    chbềmặtr ấtlớn(1000m2/g)vàcókhảnănggắn
    kết
    ,hấpphụcácchấtđộccònl ưul ạitrongđườngruộtchưabịhấpt hu.Than
    hoạtngàycàngđượcsửdụngnhi ềut r
    ongcấpcứungộđộc.Thanhoạtkhông
    cóhiệuquảđốiv ớicácchấtđộcl à:rượu,aci
    dbor i
    c,sắt,al
    can,t
    hil
    i
    um,muối
    aci
    d,cyani
    d,cácchấtdẫncủahy drocarbon.

    -
    Sửdụngt hanhoạtnhắcl ạinhiềulầnt hườngrấtcóíchvìchínht han
    hoạtsẽhấpphụtiếpnhữngchấtđộct heohệt uầnhoàntrởl
    ạivàolòngr uộtvà
    phávỡchu t
    rì
    nhruột–gan( cácchấtđộchấpt hu,chuyểnhoá
    quachutrì
    nhgan–r uộtl
    àaspir
    in,bacbit
    uri
    c,theophyl
    i
    ne).
    Sửdụngt hanhoạtchotrẻem t hườngrấtkhóvìtrẻkhóuống,cóthểpha
    chếthànhmộtt hứhồcómùit hơm sẽdễuốnghơnnhưngt ácdụnghấpt hụ
    chấtđộcsẽgi ảm đi
    .Cót hểsửdụngt hanhoạtbằnguốngt r
    ựct i
    ếphoặcbơm
    quaốngt hôngdạdàysaukhir ửaxongdạdày .Li
    ềuthanhoạtthườngdùnglà
    gấp10l ầnli
    ềuchấtđộcuốngv ào, l
    i
    ềut hườngdùngl à25–50g.Lấykhoảng
    30gam t hanhoạtphav ớinướct hànhmộtt hứhồ,li
    ềudùng1g/ kgcânnặng
    chomộtl ần.Chobệnhnhânuốngt r
    ựct i
    ếphoặcbơm v àodạdàysaukhir ửa
    dạdày ,cóhiệuquảt ốtnhấtmộtgi ờđầusaukhibệnhnhânăn,uốngphải
    chấtđộc.

    Hí
    tphải
    thanhoạtsẽgâythươngtổnphổir
    ấtnặngchonêncầnphải
    bảovệ
    đườngthởt
    ốt,đặcbi
    ệttr
    ongnhữngt r
    ườnghợptrẻhônmênênđặtốngnộikhí
    quảntr
    ướckhirửadạdàyvàbơm thanhoạt
    .

    Rửadạdày
    Chỉđịnhrửadạdàykhitrẻuốngmộtlượngl
    ớnchấtđộc,nguycơt ử
    vongcao.Rửadạdàychỉcótácdụngtr
    ongv
    òngmộtgiờsaukhiuống.Đốivới
    nhữngtrẻkhôngcókhảnăngbảovệđườngt
    hởcầnđặtốngnộikhíquảntr
    ước
    khir
    ửadạdày( nênt
    iềnmêtrước)
    .
    +Đặtốngthôngvàodạdày,chobệnhnhânnằm đầuhơi
    thấp,
    nghi
    êngvềmột
    bên.Dùngnướcấm thêm natri
    cl
    orua(1lí
    tnướcchothêm 4gnatri
    clor
    ua)
    hoặcdùngluôndungdịchhuyếtthanhmặnđẳngtr
    ương0.9%đểrửavàlàm

    466
    sạchdạdày .
    Sốl ượngdịchmộtlầnrửatừ10–20ml /kgt
    rọnglượngt
    rẻ.Phải
    chúýchấtdị chchảyraxem cócácmẩut huốc,t
    hứcăn,máu.Vềnguyêntắc
    l
    àr ửachođếnbaogi ờnướcl ấyratr
    ong(thựctếlàl
    ượngdịchđểrửadạdày
    khoảng100ml /kgcannặngởt r
    ẻem).Chấtdịchthuđượccầngửiđixét
    nghiệm độcchất.Saukhirửaxongnênbơm t
    hanhoạtvàodạdày.

    +Chốngchỉđị
    nhgâynônv
    àrửadạdày
    :

    Khônggâynônv
    àrửadạdàykhi
    bệnhnhânđangcogi
    ậtv
    àhônmê.

    Chấtđộclàchấtănmòn(aci d,ki
    ềm,thuốctẩy),chấtbayhơi(xăng,dầu
    hỏa,nướchoa)
    ,chấtdầukhôngtan(chấtbôi
    trơn,chấtl
    àm bóng)
    .

    Thuốct
    ẩyr
    uột
    :
    Sửdụngmagi esunfat250mg/kgcânnặnghoặcdầupar api
    n5ml /
    kg
    cânnặng.Khidùngthuốctẩyphảitheodõitì
    nhtrạngmấtnước,điệngi
    ải.
    Khôngdùngthuốct
    ẩycómagi echongườicósuyt
    hận.

    Tani
    n:
    Làm bi
    ếntí
    nhmộtsốalkal
    oidvàcóthểkếthợpvớimuốiki
    mloạinặng,
    ngăncảnsựhấpt
    hucủachúng.Li
    ều2-
    4g/mộtlần.

    Bàini
    ệumạnh:
    Chỉđị
    nhkhi
    chấtđộcđượcđàot
    hải
    quat
    hận

    Lọcmáungoàit
    hận:
    Chỉđị
    nhtrongnhữngt
    rườnghợpngộđộcnặngv
    ớil
    ượngl
    ớncácchấtđộc
    cókhảnăngquađượcmànglọc.

    Đàot
    hảichấtđộcquađườnghôhấp:
    Chỉđị
    nhtrongnhữngtrườnghợpngộđộcchấtbayhơi
    (rượu,
    benzene,
    ether
    ,
    cet
    on,oxy
    dcarbon,xy
    lem...
    ).

    Kỹt
    huật
    :đặtốngnội
    khíquản,
    hôhấphỗt
    rợ.

    Gi
    ảiđộc:

    Gi
    ảiđộc:
    khôngđặchi
    ệu:

    467
    +Hấpphụ:
    thanhoạt
    ,tanni
    n,sữa.

    +Trunghòahóahọc:dùngoxy dmagieđểt
    runghòaaci
    d,dùngdấm pha
    l
    oãng,chanhđểt
    runghòachấtki
    ềm..
    ..

    Gi
    ảiđộcđặchi
    êu

    Chỉdùngkhibiếtchắcchấtgâyđộcvàchỉpháthuyhếtt
    ácdụngkhichất
    độccònlưuthôngtronghệtuầnhoàn

    Bảng2.Chấtgâyđộcv
    àthuốcgi
    ảiđộc

    Chấtđộc Thuốcgi
    ảiđộc

    Acet
    ami
    nophen N-
    Acet
    yl-
    cyst
    eine(
    NAC)
    ,uốnghoặcTM

    Ant
    ichol
    i
    ner
    gics Phy
    sost
    igmi
    ne

    Ant
    ichol
    i
    nest
    erasei
    nsect
    isi
    de At
    ropi
    ne,
    2-PAM

    Benzodi
    azepi
    nes Fl
    umazeni
    l

    Bet
    a-bl
    ocker Gl
    ucagon,
    isopr
    oter
    enol

    Car
    bor
    nmonoxi
    de Oxy
    gen

    Cy
    ani
    de Cy
    ani
    deant
    idot
    eki
    t

    Cy
    cli
    cant
    idepr
    essant
    s Sodi
    umbi
    car
    bonat
    e

    Di
    goxi
    n Di
    goxi
    nspeci
    fi
    cFabf
    ragment
    s

    Et
    hyl
    enegl
    ycol Et
    hanol
    ,
    4-MP(
    fomepi
    zol
    e)

    I
    ron Def
    eroxami
    ne

    I
    soni
    azi
    d Py
    ridoxi
    ne

    Lead Succi
    mer
    ,BAL,
    cal
    ci
    um EDTA

    Mer
    cur
    y BAL,
    DMSA

    Met
    hanol Et
    hanol
    ,4-
    MP

    Met
    hemogl
    obi
    nemi
    a Met
    hyl
    enebl
    ue

    468
    Opi
    oids Nal
    oxone

    Hepar
    ine Pr
    otami
    ne

    Di
    coumar
    in Vi
    tami
    nK,
    PPSB

    I
    I.ĐI
    ỀUTRỊCẤPCỨUĐỐIVỚIMỘTSỐCHẤTĐỘCĐẶCBI
    ỆT
    NgộđộcSắt
    Tr
    ẻbịngộđộcsắtkhit
    rẻuốngphảisắtv
    ớil
    i
    ềutrên20mg/
    kgthểtr
    ọng
    thìcóthểđãbịngộđộc,vớil
    iềut
    rên150mg/kgcóthểgâyngộđộcnặngđe
    doạtínhmạng.
    Cáct
    ri
    ệuchứngkhởi
    đầucủangộđộcsắtl à:nôn,
    tiêuchảy,đaubụngvà
    tr
    ẻcót hểđivàohônmê,truỵmạch,bịsốccót hểdochảymáuđườngt i
    êu
    hoá.
    ChụpXquangbụngcóthểgi
    úpchov i
    ệclượnggiásốl ượngsắtcòntồndư
    l
    ạitr
    ongđườngruột
    .
    Đặtốngnộikhíquản,
    hôhấphỗt rợ,
    hồiphụcvàduyt
    rìt
    uầnhoànl
    àchỉ
    đị
    nhcầnthi
    ếtt
    rongnhữngtrườnghợpngộđộcnặng.
    Rửadạdàyphảiđượct iếnhànhsớm,khiđườngt hởđãđượcđảm bảo
    (đặtốngnộikhíquản, nếucần)v àđãl ậpđượcđườngtruy ền.Thanhoạtkhông
    cótácdụngđàot hải
    sắt .Desferr
    ioxaminel
    àthuốcgiải
    độcđặchi ệutrongngộ
    độcsắt ,
    cót hểbơm vàodạdàyr uộtsaukhirửadạdày, nhưngđểcóđượct ác
    dụngthải độcthựcsựphải t
    iêm tĩ
    nhmạchv ớil
    iều15mg/ kg/giờ,nhấtlàkhit
    rẻ
    bịngộđộcsắtcócáct ri
    ệuchứngnặngnhưsốc,hônmê,cogi ật,t
    ri
    ệuchứng
    củadạdàyr uột,t
    ăngđườngmáu,t ăngbạchcầu,đặcbi ệtkhiđị nhlượngsắt
    huyếttươngt r
    ên3mg/ l(địnhlượngsau4gi ờhoặcmuộnhơnsaukhi uống...
    ).
    Trongnhữngtr
    ườnghợpnặngcót
    hểsửdụngdungdị
    chpol
    yet
    hyl
    ene
    gl
    ycol
    -điệngi
    ảiđểt
    ẩyruột
    .

    Ngộđộct
    huốcchốngt
    rầm cảm bav
    òng(
    TCA)
    CơchếgâyđộccủaTCAcũnggi ốngnhưQuini
    dine–gâyứcchếkênh
    Natr
    iởnãov àcơt i
    m.Trongnhữngt r
    ườnghợpnặng,nhữngrốil
    oạnt i
    m mạch
    l
    àdẫnt ruyềntrongthấtbịchậm lại
    ,bi
    ểuhiệnt
    rênđiệntâm đồ( ECG)bằng
    phứcbộQRSbị kéodài(khoảngQRSlớnhơn4ônhỏtrêngiấyghiđiệntâm đồ
    dựbáotìnhtrạngbệnhnhânnặng).
    Biểuhi
    ệnngộđộccủaTCAlà:hộichứngkhángChol
    i
    nergi
    c(nhị
    pt i
    m
    nhanh,đồngt
    ửgiãn,
    cogi
    ật)v
    àrối
    loạnt
    im mạch(dẫnt
    ruy
    ềnchậm tr
    ongthất
    ,

    469
    l
    oạnnhị
    p)
    - Đi
    ềut
    rịcogi
    ậtđượcmôt
    ảtr
    ongbài
    xửt
    rícogi
    ật
    - Cácđiềutr
    ịhỗtrợkhácl
    à:gâyki
    ềm hoámáu(duyt
    rìpHđộngmạcht
    ừ
    7,
    45–7,5)đểgiảm t
    ácdụngđộccủathuốcl
    ênt
    im.
    Đểki
    ềm hoámáucót
    hểt
    hựchi
    ệnhai
    cách
    - Tăngthôngkhí(duytr
    ìPCO2<3, 33KPa(25mmHg) )v
    àt ruyềndungdịch
    bicabonat(1–2mmol /kg)
    .Đểđiềutrịhạhuyếtápcót hểtruyềndịchnhanh,
    khôiphụckhốil ượngtuầnhoànv àsửdụngt huốcvậnmạch,nếucần.Tr ong
    tr
    ường hợp phảidùng t huốc vận mạch thìnên chọn Nor adrenal
    i
    ne v ì
    Nor adrenal
    i
    necóhi ệuquảhơndopami ne,
    dobutami
    nevàadr enal
    ine.Ngoàira,
    glucagoncũngl àthuốccótácdụngv ậnmạchnêncót hểdùngt rongcáct ì
    nh
    huốngphải chothuốcv ậnmạch.
    Khisửdụngt huốcđiềutr
    ịloạnnhịpnênhỏiýkiếncácchuy êngi
    aởcáct r
    ung
    tâm chống độc.Có t hể dùng Li
    gnocaci
    ne và pheny
    ltoi
    n,Còn các t
    huốc
    Quini
    dine,Pr
    ocainamidevàdisopyr
    amidethìkhôngđượcdùngt r
    ongngộđộc
    TCA.

    Ngộđộct
    huốcphi
    ện(
    baogồm cảmet
    hadone)
    Saukhiđãđảm bảov àổnđịnhvềđườngt hở,thởv àtuầnhoànthìnên
    dùng Naloxone -t huốc gi
    ảiđộc đặc hi ệu:l
    iều tấn công ban đầu là
    100microgram/kg,tốiđalà2mg,tiêm tĩ
    nhmạch.Vìt hờigianbánhuỷcủa
    nal
    oxonengắnnênt hườngsau20phútđánhgi ál
    ại,nếutìnhtrạngchưađược
    cảit
    hiệnt hìcóthểnhắclạimộtli
    ềutấncôngkháchoặct i
    ếnhànht i
    êm tĩ
    nh
    mạchchậm Nal oxonevớil
    iều10–20mi crogram/
    kg/phút.
    Phảichúýđi ềuchỉnhđểCO2 máut rởvềbìnht hườngt r
    ướckhisửdụng
    Naloxonev ìcóthểgâycácbi ểuhiệnnguyhi ểm như:r ốiloạnnhị pthất
    ,phù
    phổicấp,vôt âm thu,cogiật.Sởdĩcóbi ểuhiệnnhưv ậylàdot ácdụngtương
    hỗgiữathuốcphi ệnvớihệadr enegic:t
    huốcphiệncót ácdụngđốikhángcòn
    tăngCO2 (hypercapnia)lạikíchthíchhệt hầnkinhgi aocảm hoạtđộng,nên
    nếuchưacóhôhấphỗt rợđểchonồngđộCO2 t rởvềbì nht hườngmàđãcho
    Naloxonethìsẽl àm chonồngđộepi nephri
    ne(adrenaline)máut ăngcaođột
    ngộtgâycácr ốiloạnnhưđãnêut rên.
    Ngộđộcpar
    acet
    amol
    Ngộđộcpar acet
    amolxảyraởt rẻem t
    hườngdouốngli
    ềucao.Tr
    ẻnhũ
    nhi
    ,tuổichậpchữngbiếtđií
    tkhibịngộđộcdouốngparacet
    amolởdạngnhũ
    dị
    ch.Liềuparatamol<150mg/ kgt hườngkhônggâyngộđộc,t
    rừkhitrẻbị

    470
    bệnhganhoặcbệnht
    hận.
    Xửtr
    íngộđộcparacet
    amolhiệnnaygồm uốngthanhoạt
    .theodõiv
    à
    địnhlượngnồngđộpar
    acetamol
    trongmáu(sau4giờ,hoặcmuộnhơn–kểtừ
    khiuốngparacet
    amol
    ).
    Hình1l àđồt hịbiểudi
    ễnnồngđộparacet
    amolmáucầnphảiđi ềut
    rị
    bằng acet
    ylcy
    stei
    ne tiêm tĩ
    nh mạch.Tổng liều của acet
    ylcy
    stei
    ne l
    à
    300mg/kg/
    24h.
    Trongnhữngt r
    ườnghợpcầnt
    hiết–nênhỏiýki
    ếnhoặchộichẩnv
    ới
    cáct
    rungtâm chốngđộc.

    Hì
    nh.
    1.Bi
    ểuđồchỉnồngđồpar
    acet
    amolt
    rongmáu

    Ngộđộcsal
    icy
    lat
    e
    Aspiri
    nlưuchuyểnquadạdàychậm dov ậyrửadạdàyv ẫncóhiệuquả
    tốtvớinhữngt r
    ườnghợpngộđộct huốct rongv òng4gi ờ.Nênsửdụngt han
    hoạtnhắclạivàilầnvớinhữngbệnhnhânuốngphảiAspi r
    intácdụngchậm .
    ĐịnhlượngSal i
    cyl
    atmául ầnđầu2gi ờsaukhiuống.Tuynhi ên,cót hểxét
    nghiệm l
    ạinhiềulầnđểgi úpt heodõiv àđi ềutrịtốthơn.NồngđộSal icy
    late
    máut hườngcaonhấtv àokhoảng6gi ờsaukhiuống.Tuynhi ên,đốiv ớimột
    sốbiệtdượcbềnv ững,giảiphóngchậm t hìthờigiannàykéodài hơn.Ngộđộc
    Sali
    cyl
    atthườnggâyki ềm hôhấpv àt oanchuy ểnhoá,v ìvậycầnđokhímáu.
    Kiềm hoámáuđểt ăngđàot hảiSali
    cylate,li
    ềuNat ri
    bicabonatlà:1mmol /kg
    truy
    ềnt ĩ
    nhmạchchậm t rong4gi ờhoặchơn.Cácbi ệnphápbàini ệumạnh
    hiệnnayítđượcdùngđến.
    Ngộđộcet
    hyl
    engl
    ycol
    Et
    hyl
    engl
    ycoll
    àchấtcóv ịngọtdùngđểchốngđôngcácchấtdịch
    t
    rongmáymóc,
    xecộ.Khibịngộđộcsẽgâyracáct
    ri
    ệuchứngnhưsayr
    ượu,

    471
    toanchuy ểnhoávàtổnt hươngtếbàot ổchứclantoả,đặcbiệtlàt hận.Trong
    nhữngt r
    ườnghợpkhôngcóbằngchứngt hìchẩnđoánngộđộcEt hylenglycol
    chủy ếudựav àotì
    nhtrạngtoanchuyểnhoáv àtăngkhoảngtrốngani onkhông
    rõcănnguy ên.Sửdụngt hanhoạttrongngộđộcet hyl
    englycolkhôngcóhi ệu
    quả.Ethanollàchấtứcchếcạnht r
    anhv ớimenkhửHy dr
    ocủar ượuchí nhv ì
    vậycókhảnăngngăncảnsựchuy ểnhoácủaet hyl
    eneglycol( khôngđộc)
    thànhsảnphẩm gâyđộc.Li ềutấncôngl à:2,
    5ml/kgcủadungdị chethanol
    40%,sauđót iếptụcdùngl i
    ềuduyt rìđểđạtđượcnồngđộet hanolmául à
    100mg/ dl.Chỉđịnh l
    ọc máu t r
    ong những trường hợp nặng.Vi tami
    n B1
    (thi
    amin),vi
    taminB6(py ri
    doxi
    ne)cũngcót hểdùngt rongnhữngt rườnghợp
    ngộđộcr ượu.
    Ngộđộccocai
    n
    NgộđộcCocai nđưađếnhậuquảl àt í
    chluỹcụcbộcácchấtdẫnt r
    uy ền
    thần kinh như adrenali
    ne,dopami ne,noradrenali
    nev àserot
    oni
    n.Tích luỹ
    Noadr enali
    nevàadr enal
    inelàm tim đậpnhanhv àtăngnhucầuoxicủacơt i
    m
    trongkhiđól ạilàm giảm thờigi antâm trươngđểcấpmáuchođộngmạch
    vành.Tí chluỹcácchấtdẫnt r
    uyềnt hầnkinht ạicácthụthể-adrenergic
    ngoạiv igâycomạchmáudẫnđếnt ănghuyếtáp,cònt í
    chluỹcácchấtdẫn
    truyềnthầnkinht ạicácthụt hể5–HTngoạiv igâycothắtđộngmạchv ành.
    Ngoài ra,Cocai
    necònkí chthíchsựkếtdí nht i
    ểucầu.Tấtcảnhữngthayđổi đó
    gâyảnhhưởngnghi êm t
    rọngl ênđộngmạchv ànhcủat r
    ẻbịngộđộccocaine.
    Hộichứngmạchv ànhcấptínhbaogồm đaut
    hắtngựcvàcácloạir
    ối
    l
    oạnnhịpt
    imlàbiếnchứngthườnggặpcủavi
    ệcsửdụngcocai
    nvàcũnglàlý
    dochí
    nhbuộcnạnnhânphảinhậpviện.
    Cocai
    necònứcchếkênhNat r
    i,t
    ươngtựnhưcáct huốcchốngl
    oạnnhịp
    typI.Dovậy,cót
    hểlàm kéodàithờigianQRSv àl
    àm gi
    ảm sựcobópcơt i
    m.
    Docósựt ươngtáccủakícht
    híchadrenergi
    cv àứcchếkênhNatrimàkhingộ
    độccocainecóthểgâycácrốiloạnnhị pnhanhbaogồm nhịpnhanhthấtvà
    rungthất
    .Điềutr
    ịngộđộcCocainnênt heohướngdẫncủat r
    ungtâm chống
    độc.
    Xửt ríbanđầuđốiv ớihộichứngmạchv ànhcấpt í
    nhgồm:chot r
    ẻt hở
    oxy,giám sátđi ện t
    âm đồ,dùng benzodi
    azepi
    ne(diazepam,lorazepam),
    aspir
    inv àheparin.Dùngcácbiệnphápv ậtl
    ý(chườm l
    ạnh..
    .)đểlàm hạt hân
    nhiệt
    .Mộtsốt huốcchẹn-adrenergi
    clàchốngchỉđị
    nh.Nhịpnhanhthấtnên
    đượcđi ềutrịbằngsốcđiệnvìchínhcácthuốcchốngloạnnhịplạicóthểgây
    l
    oạnnhị pti
    m.
    VìCocai
    nlàt
    ácnhânchẹnkênhnat
    rinêncót
    hểdùngNat
    ri
    bicar
    bonat

    472
    v
    ớil
    i
    ều1–2meg/
    kgđểđi
    ềut
    rịnhữngt
    rườnghợpr
    ốil
    oạnnhị
    pthất
    .
    Ngộđộcecst
    asy
    Mỗi v iên ecst asy t hường chứa t ừ 30- 150 mg chất 3, 4–
    met hyl
    enedioxymet hamphet ami ne(MDMA) .Dượcchấtnàycót hờigi anbán
    huỷkhoảng8gi ờ,t ácđộngđượcl êncảcáct hụt hể( alpha)và( bet a)
    adrenergicởcảt rungt âm lẫnngoại vi
    .Nhữngt r
    ườnghợpngộđộcecst asygây
    tửv ongsớm,t r
    ước24gi ờt hườngdor ốiloạnnhị ptim.Trongkhiđó,những
    trườnghợpt ửv ongsau24gi ờthườngởt rongbệnhcảnhcogi ậtáctính(trạng
    tháiđộngki nh).Biểuhi ệnl âm sàngkhiuốngl iềut hấplàt ăngtrươngl ựccơ
    nhẹ, kí
    chthí
    ch, bồnchồn, l
    ol ắngv ànhịpnhanh, đôikhicót ăngthânnhi ệtnhẹ.
    Uốngl i
    ềucaoecst asygâyt ìnht rạngtăngtrươngl ựccơ,tăngphảnxạ, nhịptim
    nhanh,tăngnhị pt hởv àrốil oạnt hịgi
    ác.Trongnhữngt rườnghợpnặng,bệnh
    nhânbịhônmê,cogi ật,rốiloạnnhị ptim.Tăngt hânnhi ệtcaokèm t heot ăng
    l
    ựccơt hườnggâyt i
    êucơv ân, toanchuyểnhoá, suyt hậncấpv àđôngmáunội
    quảnr ảir
    ác.
    Điềutr
    ịngộđộcecst asygồm dùngthanhoạtkhi bệnhnhâncònt ỉnht
    áo,
    cầngi
    ám chặtchẽhuy ếtápv àthânnhiệt
    .Dùngdiazepeam (seduxen)đểgiảm
    tì
    nhtr
    ạngbồnchồn, l
    olắng.Khôngnêndùngcáct huốcant hầnmạnhv ìcóthể
    0
    l
    àm tì
    nht r
    ạngbệnhnhânnặngl ên.Nếuthânnhi
    ệtcủat rẻtr
    ên39Ct hìsaukhi
    chườm mátphảit ínhđếnsửdụngDant rol
    eneSodi um vớili
    ều1mg/ kgt i
    êm
    chậm tĩ
    nhmạcht rong10–15phút .Đốivớimộtsốt r
    ườnghợpnặngcầncho
    hôhấphỗt rợbằngmáyt hở.

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    1.TimothyB.Ericson,Toxicology:I ngest
    ionsand SmockeInhal
    ati
    on,
    APLS –Thepedi at
    ri
    cEmer gencyMedi ci
    neResourcs,Revi
    sed f
    ourth
    edit
    ion,
    JonesandBartl
    ettPubl i
    sher2006,p234-
    267.

    2.Advanced Paedi at
    ric Life Suppor t
    ,f ourt
    h edi ti
    on, 2005,Blackwell
    Publi
    shingLtd
    3.APLSAust ral
    ia&New Zeal and-Inst
    ructorCDr om cont ents( Nộidung
    cậpnhậtv àsửađổi)-2006.
    4.ThePedi at
    ri
    cEmer gencyMedi ci
    neSof t
    war e(PEM Sof t), 2007-Boston,
    Mỹ.
    5.76Emer gencypaediat
    ricguidel
    ines,2002, Royalchil
    dren’shospi tal
    .
    6.LethanhHai, Nguyêntắctiếpcậnv àxửt ríngộđộccấpởt rẻem , tr
    ang
    85-
    90, t
    rongcuốnHướngdẫnchẩnđoán, điềutrịbệnhtrẻem, Bệnhv i
    ện

    473
    nhi
    trungương,
    nhàxuấtbảnyhọc,
    2003(
    tái
    bản2006,
    2008)
    .

    CÂUHỎITỰLƯỢNGGI
    Á

    1. Thườnggặpđồngt
    ửconhỏt
    rongngộđộct
    huốcsauđây
    ,NGOẠI
    TRỪ:

    A. Thuốcphi
    ện

    B. Thuốcr
    ầy

    C. Thuốcngủ

    D. Phenot
    hiazi
    nes

    E. Sal
    i
    cyl
    ates

    2. Thườnggặpđồngt
    ửgi
    ãnt
    rongngộđộct
    huốcsauđây
    ,NGOẠI
    TRỪ:
    A.Thuốcgi
    aocảm

    B.Thuốcngủ

    C.Sal
    i
    cyl
    ates

    D.Tr
    icy
    li
    cs

    E.ThuốckhángChol
    i
    ner
    gics

    3.Cácbi
    ếnchứngsauđâycót
    hểgặpkhi
    rửadạdàydongộđộc,
    NGOẠI
    TRỪ:

    A.Hí
    tsặcv
    àophổi

    B.Tr
    ànkhímàngphổi

    C.Thủngt
    hựcquản

    D.Rối
    loạnđi
    ệngi
    ải

    E.Hạhuy
    ếtáp

    4.Dùngl
    ợini
    ệuaci
    det
    rongt
    rườnghợpngộđộc

    A.Thuốcr
    ầy

    B.Thuốcphi
    ện

    474
    C.Phénobar
    bit
    al

    D.Mepr
    obar
    bit
    al

    E.Li
    docai
    n

    5.Dùngl
    ợini
    ệuki
    ềm chot
    rườnghợpngộđộc

    A.Thuốcr
    ầy

    B.Thuốcphi
    ện

    C.Phénobar
    bit
    al

    D.Chl
    oroqui
    n

    E.Par
    acet
    amol

    6.
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    .Tr
    ongngộđộcchấtbayhơi
    lượngl
    ớn,
    tav
    ẫncót
    hểr
    ửadạdày
    nhưngphảiđặtnội
    khíquảncóbóngđèn

    7.
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    Cót
    hểdùngDi
    phenhy
    drami
    neđểđi
    ềut
    rịt
    ri
    ệuchứngngoại
    thápcủa
    ngộđộcAnti
    hist
    ami
    nes

    Chọncáccặpcâut
    híchhợp:

    Chọnchấtđối
    khángt
    híchhợpchocáct
    huốc:

    8.Acet
    ami
    nophen A.At
    ropi
    nesul
    fat
    e

    9.Nar
    cot
    ics B.Phy
    sot
    igmi
    ne

    10.Cy
    ani
    de C.Nal
    oxone

    11.Mal
    athi
    on D.N-
    acet
    ylcy
    stei
    ne

    E.Sodi
    um t
    hiosuf
    ate

    F.Bl
    uemet
    hyl
    en

    Chọnt
    ênphùhợpchocácl
    oại
    ngộđộc

    12.Ngộđộcnọccóc A.Par
    athi
    on

    13.Ngộđộcchấtbayhơi B.Cy
    anhy
    dri
    caci
    d

    14.Ngộđộcchấtănmòn C.Dầuhôi

    15.Ngộđộcsắn D.Thuốct
    ẩy

    475
    E.Di
    goxi
    n

    F.Buf
    otoxi
    n

    Nghi
    êncứut
    rườnghợp:

    Bệnhnhânnam 12t
    uổinhậpvi
    ệnngày01/
    12/2000l
    úc13gi
    ờdobệnh
    v
    iệnTháiNguy
    ênchuyểnv
    ớichẩnđoánNgộđộcGramoxone

    Lúc8giờcùngngày ;dobịbốmắngem sangnhàkếbêncầm chai


    Gramoxoneuống.Khi uốngvàothấymuốnnônnênem nônr angaynhưngv ẫn
    nuốthếtmộtít(khôngr õbaonhiêu)
    .Saukhiuốngem thấynóngrátởmiệng
    nênđauv àkhócsauđóchomẹhaynênngười nhàđưangayđếnBệnhviện
    TháiNguyên.Tạiđâycháuđượcr ửadạdày,
    chot hanhoạtvàchuy
    ểnngay
    BệnhviệnNhiTrungương.

    Tìnhtr
    ạngl úcnhậpviện:Tỉ
    nh,
    môihồng,SaO298%,M 90,HA11/ 7,
    thở35
    l
    ần/ph,t
    im đều,phổit
    rong,bụngmềm,ganláchkhôngto,ni
    êm hồngkhông
    v
    àngdamắt ,cổmềm, họngcónhiềuv
    ếtloéttr
    ongniêm mạc.

    1. Bạnhãyghi
    đầyđủchẩnđoánl
    úcnhậpv
    iện

    2. Bạnsẽxửt
    rínhưt
    hếnàongayl
    úccấpcứu.

    3. Bạnhãychobi
    ếtcácxétnghi
    ệm cầnl
    àm t
    rênbệnhnhi
    này
    .

    Đóngv
    ai:

    Mụct
    iêu:Xửt
    ríđúngmộtt
    rườnghợpngộđộct
    huốct
    rừsâu(phosphor
    hữucơ)t
    ạiphòngcấpcứu

    Hoàncảnh:t
    ạiphòngcấpcứumộtbệnhv
    iệnhuy
    ện,
    mộtôngbốbếđứa
    congái12tuổinhậpv i
    ệnvìcháuvừauốngthuốct
    rừsâutựt ửcáchđây2gi ờ.
    Bélơmơ,môi hồngthởđềuhơi nhanh,
    ngườivãmồhôi,t
    ăngt i
    ết,t
    hỉnhthoảng
    cháucogiậtchântay.Bácsĩti
    ếpnhậncháukhám vàchothựchiệnngaymột
    sốylệnhcấpcứungộđộc

    Gi
    ớit
    hiệuđóngvai
    :Bốmẹl
    àdânl
    àm r
    uộngt
    hườngl
    arầycháunên
    cháuhọckém.Saunaysaukhil
    arầycháu,bốmẹđil
    àm ngoài
    đồng.Khoảng
    2giờsauđứaem thấychị
    cótr
    iệuchứnglạnênv
    ộikêubốmẹv ề.

    BSnghĩl
    àcháuuốngthuốctrừsâuv
    ìhơi
    thởcòncómùi
    thuốc.BSy
    êu
    cầungườinhàchạyv
    ềlấychaithuốc

    476
    BSchođi
    ềudưỡngt
    hựchi
    ệncácyl
    ệnh:
    -Chí
    chngayAtr
    ophi
    n

    -
    Rửadạdày

    -Chot
    hanhoạt

    -Lậpđườngt
    ruy
    ền,
    truy
    ềnPAM.

    Ngườiquansát
    :chocácnhậnxétv
    ề:

    -
    Thái
    độcủangười
    nhà

    -
    Cáchđánhgi
    ávàxửt
    rícủabácsĩ

    -
    Khi
    điềut
    rịmộtbệnhnhânngộđộcdot
    ựtửt
    acònphải
    làm t
    hêm nhữnggì
    ?

    477
    RỐILOẠNNƯỚC-ĐI
    ỆNGI
    ẢI
    PGS.
    TS.LêThanhHải
    Mụct
    iêu

    1.Tr
    ìnhbàyđượcsựphânbố,
    nhucầudị
    chbì
    nht
    hườngcủacơt
    hể.
    2.Tr
    ìnhbàyđượct
    ri
    ệuchứngl
    âm sàngcủabệnhnhânr
    ốil
    oạnđi
    ệngi
    ải.
    3.Tr
    ìnhbàyđượccáchđi
    ềut
    rịbệnhnhânr
    ốil
    oạnnước-
    điệngi
    ải.
    Nộ
    idung
    I
    .CHUYỂNHOÁNƯỚCVÀĐI
    ỆNGI
    ẢI

    Nướcchiếm khoảng60%trọnglượngcơt
    hể(50%ởngườibéovà70%ở
    ngườicócơthểrắnchắc).Khoảng2/3lượngdị
    chởtrongt
    ếbào,1/
    3cònlạiở
    khoangngoàit
    ếbào.

    Bìnht
    hường,25%lượngdị
    chngoàit
    ếbàoởt
    rongl
    òngmạch,75%còn
    l
    ạil
    àdịchởkhoảngkẽ.

    Cat
    ionKchủyếuởtr
    ongtếbàov
    ớinồngđột
    rungbì
    nh140mEq/
    l,nồng
    độKởngoàit
    ếbào3,5-5mEq/
    l.

    Ngượclại
    ,cat
    ionNachủyếuởngoàit
    ếbào,nồngđột
    rungbì
    nh140
    mEq/
    l,nồngđộNaởtrongt
    ếbào12mEq/
    l.

    Nướcsẽdi chuy
    ểntựdoởnơicónồngđộchấthoàtanthấpsangnơi
    có
    nồngđộchấthoàtancaohơnđểbảođảm cânbằngápl
    ựcthẩm t
    hấu.

    Bấtkỳyếutốnàolàm pháv
    ỡsựcânbằngt
    rêncũnggâynênnhữngr
    ối
    l
    oạnnướcvàđiệngi
    ải.

    Nhucầudị
    chbì
    nht
    hường(
    ml/
    ngày
    )

    Lượngdịchnhucầuhàngngàyđểbùl
    ạil
    ượngmấtquanướct
    iểuv
    àcác
    đườngkhác(
    da,t
    hở.
    ..
    ).

    Từ3-10kg:
    100xcânnặng(
    kg)

    Từ10-20kg:
    1000+50(
    cânnặng-10)

    Từ>20kg:
    1500+20(
    cânnặng-20)

    Mộtsốy
    ếut
    ốảnhhưởngđếnnhucầudị
    ch:

    478
    - Hoạtđộng
    - Sốt
    - Thôngkhí
    - Khảnăngcôđặcnướct
    iếu
    - Sựbài
    tiếtADH.
    I
    I.NGUYÊNNHÂNGÂYRỐILOẠNNƯỚCVÀĐI
    ỆNGI
    ẢI

    2.
    1.Nguy
    ênnhânngoàit
    hận

    -Ỉ
    achảy:
    cấpv
    àmạn
    - Nôn
    - Đái
    tháođường
    - Đái
    nhạt:
    thận,
    trungương
    - Bỏng,
    sốt
    ,tăngt
    hôngkhí
    - Mấtdị
    chv
    àokhoangt
    hứ3:
    cổchướng,
    phùnề
    - Lợi
    niệu.
    2.
    2.Nguy
    ênnhânt
    ạit
    hậnv
    àthượngt
    hận

    - Tăngsảnt
    uyếnt
    hượngt
    hận
    - Suyt
    hậncấpv
    àmạn
    - Bệnhốngt
    hận
    I
    II
    .ĐI
    ỀUTRỊRỐILOẠNNƯỚCVÀĐI
    ỆNGI
    ẢI

    Duyt
    rìhôhấp,
    tuầnhoànt
    heocácbướcABC

    3.
    1.Mấtnướcưut
    rương(
    tăngNat
    rimáu)

    NồngđộNat
    rit
    rongmáu>150mEq/
    l.

    Xảyr akhit
    ỉlệNamấtí thơnnước.Khiđóđột hẩm t
    hấungoàitếbàocao
    hơn,nướcsẽdịchchuyểntừtrongtếbàorakhoangngoàitếbào.Đâylàmột
    dạngmấtnướcnguyhi ểm donhữngbi ếnchứngt ăngNat
    rimáu.Đólàxuất
    huyếtnộisọ,tắcmạchdohi ệntượngnướctừt ếbàonãodichuy ểnsang
    khoangngoạibào,cónồngđộNat r
    imáucaohơn,dẫnđếnhậuquảt eotếbào
    não,ráchmạchmáunão.

    Nguy
    ênnhân:

    -Ỉ
    achảy

    479
    - Mấtnướcv
    ôhì
    nh:
    sốt
    ,thởnhanh
    - Đái
    tháonhạt
    - Bỏng
    - Ngộđộcmuối
    Lâm sàng:

    - Khátnhi
    ều
    - Kí
    cht
    hích,
    vậtv
    ã,cogi
    ật,
    hônmê
    - Tr
    uỵmạch
    Đi
    ềut
    rị:

    Cầngiảm Natritừtừđểtránhbi
    ếnchứngnguyhiểm nhưphùnão,gây
    cogiật
    ,tụtketvàtửv ong.Đểhạnchếnguycơnày ,đi
    ềuchỉnhsaochoNatr
    i
    máukhônggi ảm quá12-15mEq/ l/
    24hhoặckhôngquá0,
    5-1mEq/ l
    /h.Tr
    ong
    tr
    ườnghợpt ăngNatrinặng,
    thời
    gianđi
    ềuchỉnhcầnđến3-4ngày.

    Điềut
    rịbanđầu,bằngdungdị chNat
    riCl
    orua9‰ đểbùlạithểtí
    chtr
    ong
    l
    òngmạch.Dungdị chRingerLact
    atkhôngnênsửdụngv ìnhượct r
    ươnghơn
    dungdịchNatriCl
    orua.Đểtránhbi
    ếnchứngphùnão,bùdịchthiếuhụtcầnbù
    vớit
    ộcđộchậm.

    NếuNatr
    imáukhônggi
    ảm,t
    iếnhànhl
    i
    ệuphápt
    hẩm phânphúcmạc
    hoặcl
    ọcmáu.

    3.
    2.Mấtnướcnhượct
    rương

    NồngđộNa<130mEq/
    l.

    XảyrakhitỉlệNat rimấtnhiềuhơnnước.Khiđó,đột hẩm thấumáu


    gi
    ảm,nướcsẽdị chchuy ểnt ừngoàivàotrongtếbào,l
    àm chothểí chdòng
    mạchgiảm xuống,xuấthiệntri
    ệuchứnggiảm khốil
    ượngtuầnhoàn.Ngoàira,
    cònxuấthi
    ệntri
    ệuchứngt hầnki
    nhdogiảm Natri
    máu.

    3.
    2.1.
    Nguy
    ênnhân:

    - Tr
    uyềnnướcquánhi
    ều
    - Phù:
    suyt
    im,
    thậnhư,
    suyt
    hận,
    suygan
    - Bài
    tiếtADHkhôngt
    híchhợp:
    hội
    chứngSI
    ADH
    - Nhi
    ễm RSV
    - Lợi
    tiểu

    480
    - Hội
    chứngSDTT
    - Nôn,
    ỉachảy
    3.
    2.2.
    Lâm sàng:

    - Li
    bì
    - Khôngkhát
    - Cogi
    ật,
    hônme
    - Tr
    uỵmạch
    3.
    2.3.
    Điềut
    rị:

    Bùl
    ạit
    hểt
    ícht
    rongl
    òngmạchbằngdungdị
    chmuốisi
    nhl
    ýhoặcRi
    nger
    Lact
    at.

    LượngNat
    rit
    hiếut
    ínht
    heocôngt
    hức:

    Nat
    rit
    hiếu(
    mEq)=0,
    6xP(
    Nacầnđưa-Nahi
    ệnt
    ại)

    Chúý:KhôngđưaNat
    rimául
    ênquá10-20mEq/
    ltr
    ong24gi
    ờđểt
    ránh
    nguycơlygi
    ảiMyel
    in.

    Nếucódấuhi ệucogiật
    ,dùngdungdị
    chNatriCl
    orua3%đểđưaNatr
    i
    máutới120mEq/l
    ,l
    iềul
    ượng2-3mEq/kgtr
    uyềnt
    rong30-60phút(
    2mldung
    dị
    chmuối Nat
    ri3%có1mEqNatri
    ).

    Ti
    ếptheodùngdungdị
    chmuốiđẳngt
    rươngđểđưaNat
    rit
    rởl
    ạichỉsố
    bì
    nht
    hườngsau48giờ.

    Tr
    ongt r
    ườnghợpbệnhnhânchỉcódấuhi
    ệul
    ibì
    ,nângNat
    rimául
    ên
    0,
    5mEq/
    l/gi
    ờchotới
    khiNat
    ri125mEq/
    l.

    3.
    3.TăngKal
    imáu

    Khi
    nồngđộkal
    itr
    onghuy
    ếtt
    hanh>=5,
    5mmol
    /l

    Đâyl
    àmộtt
    ìnht
    rạngcấpcứur
    ấtnặngởt
    rẻem

    3.
    3.1.Nguy
    ênnhân

    Tăngl
    ượngkal
    iđưav
    àocơt
    hể:

    - Tr
    uyềndị
    chnhi
    ềuKal
    i
    - Tr
    uyềnmáu,
    tanmáu.
    Gi
    ảm bài
    tiếtquat
    hận

    481
    - Suyt
    hận
    - Bệnhl
    ýốngt
    hận
    - Dùngt
    huốcCy
    clospor
    in
    Chuy
    ểndị
    chkal
    irangoài
    tếbào:

    - Nhi
    ễm t
    oan:
    cứmỗi
    0,1pHgi
    ảm t
    hìKal
    ii
    ont
    ăng0,
    4–0,
    6mmol
    /l
    - Ti
    êucơv
    ân,
    lygi
    ảikhối
    u
    - Dùngt
    huốcchẹnkênhBet
    a
    3.
    3.2.
    Lâm sàng

    Cóthểkhôngcót
    ri
    ệuchứnghoặcbiểuhi
    ệnnônbuồnnôn,
    những
    tr
    ườnghợpnặngcóthểr
    ốil
    oạnnhịpti
    m hoặcngừngt
    im.

    3.
    3.3.Đi
    ệnt
    âm đồ:

    -SóngTcao

    -QRSr
    ộng

    -STchênhl
    ên

    -MấtsóngP

    -Rungt
    hấtv
    àngừngt
    âm t
    hu.

    3.
    3.4.Đi
    ềut
    rị
    :

    +Làm ổnđị
    nhcơt
    im:
    Canxi
    gluconat:

    Li
    ềul
    ượng:
    0.5ml
    /kg(dungdị
    ch10%)t
    iêm chậm.3–5phút

    NếukhôngcóCanxi
    gluconat
    ,cót
    hểdi
    ngkal
    i
    clor
    ua10%,

    0.
    2ml
    /kgt
    iêm t
    ĩnhmạcht
    rong10phút

    ển¬K¬+v
    -Chuy àot
    ếbào

    +Nat
    ri
    bicacbonat
    :

    Li
    ềul
    ượng1mmol
    /kg–t
    ĩnhmạchchậm.

    +Salbut
    amol:l
    i
    ềul
    ượng2.
    5–5mg(khídung)hoặc4g/
    kgt
    ĩnh
    mạcht
    rong20phút

    +Dungdị
    chgl
    ucoga50%

    482
    Li
    ềulượng1ml/kgt
    ĩnhmạcht
    rong15–20phút
    ,cót
    hểt
    ruy
    ền v
    ới
    i
    nsul
    i
    n0.1đơnvị/kg

    Chúýxétnghi
    ệm đườnghuy
    ết,
    tránhhạđườnghuy
    ết

    -Thải
    kal
    irangoài
    cơt
    hể:

    +Dùngkay
    exal
    at:
    0.5–1g/
    kg

    +Lợi
    tiểu

    +Lọcmáuhoặct
    hẩm phânphúcmạc

    Cầnki
    ểm t
    rakal
    imáut
    hườngxuy
    ênđểt
    ránhpháhi
    ệuquảđi
    ềut
    rị

    3.
    4.HạKal
    imáu

    HạKal
    imáukhi
    kal
    ihuy
    ếtt
    hanh<3.
    5mmol
    /l

    3.
    4.1.Nguy
    ênnhân:

    MấtKal
    irangoài
    cơt
    hể:

    -Ỉ
    achảy
    ,nôn

    -Lợi
    tiểu,
    bệnhốngt
    hận

    -Bỏng

    -Cungcấpkhôngđủ

    -CườngAl
    dost
    erone

    -Sauphẫut
    huậtt
    im hở

    Sựchuy
    ểndị
    chKal
    ivàot
    rongt
    ếbào:

    -Nhi
    ễm ki
    ềm

    -DùngI
    nsul
    i
    n

    3.
    4.2.Lâm sàng:

    Phụt
    huộcv
    àot
    ìnht
    rạnghạkal
    icấphaymạn,
    baogồm:

    - Yếucơ
    - Gi
    ảm cobópcơt
    rơn:
    li
    ệtr
    uộtgâyt
    rướngbụng
    - Rối
    loạnýt
    hức:
    ngủl
    i
    m.

    483
    - Rối
    loạnnhị
    pti
    m:nhị
    pnhanht
    hấthoặcr
    ungt
    hất
    .
    3.
    4.3.Đi
    ệnt
    âm đồ

    -STchênhxuống

    -SóngTt
    hấp

    -Bl
    ocknhĩt
    hất

    -Xuấthi
    ệnsóngU

    -Nhị
    pnhanht
    hấthoặcr
    ungt
    hất

    3.
    4.4.Đi
    ềut
    rị:

    Nếuhạkal
    imứcđộnhẹv
    àkhôngcót
    ri
    ệuchứng,
    chỉcầnbùquađườnguống.

    Chỉt
    ruy
    ềnkal
    ikhi
    cócáct
    ri
    ệuchứngl
    âm sàng

    - Rối
    loạnnhị
    pti
    m
    - Dấuhi
    ệut
    hầnki
    nhcơ
    - Bệnhnhânkhônguốngđược
    - Hoặcgi
    ảm kal
    imáunặng
    Đườngtr
    uy ềnquatĩ
    nhmạcht
    rungt
    âm,
    khôngt
    ruy
    ềnchungv
    ớicácdungdị
    ch
    khác,
    đểtránhtaibi
    ến.

    Tốcđộ0.
    1–0.
    4mmol
    /kg/
    giờ

    Nồngđộdungdị
    chkal
    icót
    hểt
    ới80mmol
    /l
    ,phav
    ớidungdị
    chgl
    ucoza5%

    Cầnki
    ểm t
    rat
    hườngxuy
    ênnồngđộkal
    imáut
    rongkhi
    điềut
    rị
    .

    3.
    5.HạCanximáu

    3.
    5.1.
    Nguy
    ênnhân:

    - Gi
    ảm l
    ượngcanxi
    đưav
    àocơt
    hể
    - Thi
    ếuv
    itami
    nD
    - Suyt
    uyếncậngi
    ápt
    rạng
    - Bệnhr
    ốil
    oạnốngt
    hận
    - Lợi
    tiểu
    - Thi
    ếumagi
    e
    - Ngộđộcphôt
    phat
    3.
    5.2.
    Lâm sàng:

    484
    - Yếucơ
    - Cot
    hắtt
    hanhquản
    - CơnTet
    any
    - Cogi
    ật
    - Hạhuy
    ếtáp
    3.
    5.3.
    Điềut
    rị
    :

    - Tr
    uyềnt
    ĩnhmạch(
    tốtnhấtl
    àtĩ
    nhmạcht
    rungt
    âm)
    canxi
    0.1mmol
    /kg–nếucầnt
    hiếtcót
    hểt
    ruy
    ềnt
    iếp2mmol
    /kg/ngày

    - Trongtr
    ườnghợpkhôngđápứngcót
    hểdot
    hiếumagi
    e,cầnđi
    ềut
    rị
    theophácđồthi
    ếumagie
    - Nếucót
    ăngphot
    phatmáu:
    dùngl
    ợit
    iểu,
    lọcmáu
    - Xétnghi
    ệm bổxungv
    itami
    nD

    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á

    I
    .BÀITẬP1

    Trẻtr
    ai18thángtuổibị
    nônvàti
    êuchảy02ngàynay.Nhị
    pthở24l
    ần/
    p,mạch
    120lần/
    p.Thờigi
    anlàm đầymaomạchlà2giây
    .Trẻcòntỉ
    nhtáov
    àđápứng
    được.

    Mẹcủat
    rẻchobi
    ếtt
    rẻcót
    hay2t
    ãướtt
    rongsuốt24gi
    ờqua

    Kếtquảxétnghi
    ệm Ur
    ê,đi
    ệngi
    ảiđồ,
    đườnghuy
    ếtchot
    hấy
    :

    Na135mmol
    /l
    K3.
    5mmol
    /l
    Cl
    95mmol
    /l
    U6.
    5mmol
    /l
    Gl
    u4.
    2mmol
    /l

    I
    . Hãyxácđị
    nhmứcđộmấtnướcởt
    rẻ?

    485
    2.Đi
    ềut
    rịv
    àcáchchăm sóct
    rẻ?
    I
    I.BÀITẬP2

    Trẻt
    rai18thángtuổibịnônv
    àti
    êuchảy05ngàynay.Nhị
    pthở30l
    /p,
    mạch
    150l
    /p,huy
    ếtápt âm t
    hu80mmHg,thời
    gianl
    àm đầymaomạchlà4giây
    .Tr
    ẻ
    môikhô,mắttrũng.

    Mẹcủat
    rẻnói
    làt
    rẻkhátnướcnhungnônhếtmọi
    thứ
    Kếtquảxétnghi
    ệm Ur
    ê,đi
    ệngi
    ảiđồ,
    đườnghuy
    ếtchot
    hấy
    :
    Na 130 
    mmol 
    /l
    K 
    3,2 mmol
    / l
    Cl
     90 mmol/
     l
    U 
    8,5 mmol
     /
     l
    Gl
    u 3,2 
    mmol/ 
    l

    1.Hãyxácđị
    nht
    rẻcósốchaykhông?
    2.Hãyxácđị
    nhmứcđộmấtnướcởt
    rẻ?
    3.Đi
    ềut
    rịv
    àcáchchăm sóct
    rẻ?
    I
    II
    .BÀITẬ
    P3

    Trẻ 
    03thángtuổi
     bịt
    iêuchảy 
    vànônmửa đã04ngàynay
     ,đượcđưa
    vào 
    bệnh vi
    ện.
     Nhị
    pthở40l /
    p,mạch 
      
    150l/
    p, 
    Thời
    gianl
    àm đầymaomạchl
    à
    3 gi
    ây.
     Sắcmặttrẻnhợtnhạt

    Kếtquảxétnghi
    ệm Ur
    ê,đi
    ệngi
    ảiđồ,
    đườnghuy
    ếtchot
    hấy
    :

    Na 164 mmol
     /l
    K 
    4,3 mmol 
    /l
    Cl
     115 mmol 
    /l
    U 
    13,9 mmol/ 
    l
    Gl
    uc 4,2 
    mmol /
     l

    1.Hãyxácđị
    nhmứcđộmấtnướcởt
    rẻ?
    2.Đi
    ềut
    rịv
    àcáchchăm sóct
    rẻ?

    I
    V.BÀITẬP4

    486
    Trẻtr
    ai04 
    tuổi 
    bị 
    bệnhthủyđậugi
    aiđoạnhồiphục,
     
    được đưavàokhoaCấp
    Cứu t
    rongtì
    nhtrạng cogi
    ật.
     Tr
    ẻbắtđầuxuấthi
    ệncogiậttừ 10phútt
    rước
    khiv
    àov i
    ện. 
    Trẻkhôngsốt

    Nhịpthở16l
    /p,mạch120l/
    p , 
    vàthờigi
    anl
    àm đầymaomạchl
    à1
    gi
    ây.
     Glucose 
    máu t
    ronggi
    ớihạn 
    bình t
    hường.

    Mẹt
    rẻ 
    nói
     
    rằng 
    tr
    ẻđi
    đại
    tiệní
    thơnbì
    nht
    hường
    Kếtquảxétnghi
    ệm Ur
    ê,đi
    ệngi
    ảiđồ,
    đườnghuy
    ếtchot
    hấy
    :
    Na120mmol
    /l
    K3.
    8mmol
    /l
    Cl
    85mmol
    /l
    Ur
    ea3.
    2mmol
    /l
    Gl
    ucose7mmol
    /l

    1.Đánhgi
    átì
    nht
    rạngbanđầucủat
    rẻ?
    2.Hãyxácđị
    nhmứcđộmấtnướcởt
    rẻ?
    3.Đi
    ềut
    rịv
    àcáchchăm sóct
    rẻ?

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    1.Nguy
    enCongKhanhandNguy em.HuongDanChanDoanv
    enThanhLi a
    Di
    euTriBenhTr
    eEm.NhaxuatbanYhoc2006.p.81-
    85.
    2.Lewi sJL.Fl uidandEl ectr
    olyt
    esMet abol
    ism.I n:BeersMH,Por terRS,
    JonesTVetal ,edit
    ors.TheMer ckManualofDi agnosisandTherapy,18th
    ed,WhitehouseSt at
    ion,Mer kResearchLaboratori
    es;2006.p.
    1237-1242.
    3.Wi l
    ki
    nsB, Goonaskerol C,MichaelJ.Water
    ,Electr
    olyt
    eandAcide-Based
    di
    sor ders,
    andAcut eRenal Fai
    l
    ure.In:MacnabAJ, MacraeDJ,Henni
    ngR,
    eds,1999Car eoft heCrit
    icalIl
    lChil
    d.Churchi
    ll
    LivingStone

    4.Bal
    todanoA,CooperMA.Cr i
    ti
    calAspectofI
    ntest
    inalDi
    sor
    ders.I
    n:Nichol
    s
    DG,ed2008,Roger
    ’sTextbookofPediat
    ri
    cInt
    ensiveCar
    e.Li
    ppincot
    t
    Wil
    l
    iams&Wi l
    ki
    ns;Chapter90

    487
    GHINHẬNVÀXỬTRÍBANĐẦUSỐCTRẺEM
    TS.Tr
    ầ
    nMi
    nhĐi
    ể
    n
    Mụct
    iêu
    1.Tr
    ìnhbàyđượcphânl
    oạisốcởt
    rẻem.
    2.Nêucácdấuhi
    ệusớm củasốct
    rẻem.
    3.Tr
    ìnhbàyphácđồđi
    ềut
    rịsốct
    ạikhoacấpcứuvàkhoahồisức.
    4.Tr
    ìnhbàycáchbùdị
    ch,
    sửdụngt
    huốcvậnmạcht
    rongsốct
    rẻem.
    Nộ
    idung
    I
    . Đạicươngv
    ềsốc
    Sốclàtì
    nht r
    ạnghệthốngtuầnhoànkhôngđảm bảm đủchứcnăng
    cungcấpcácchấtv àl
    oạibỏcácsảnphẩm chuy
    ểnhóa,dẫnđếnchuy
    ểnhóa
    yếm khív
    àtoancácmô.Nếukhôngđượckiểm soátcóthểxảyr
    atổnthương
    tếbàokhônghồiphục.
    Chứcnăngcủahệt uầnhoànphụt huộcv ào:t
    hểtíchmáu,t
    rươngl
    ực
    mạch,vàchứcnăngt i
    m.Tì
    nht r
    ạngsốccóthểdobấtthườngcủa1hoặcnhi
    ều
    cácyếutốtrên,hoặctừr
    ốiloạnchuyểnhóatếbàodokhôngcókhảnăngđể
    ti
    êuthụcácchấtđượccungcấpchomôt ừhệt uầnhoàn.
    Sốcđượcchi alàm 3nhóm chí nh:giảm thểtí
    ch(hypovolemi c)
    ,ti
    m
    (cardiogenic),
    v àphânbố( dist
    ri
    buti
    ve),
    đôikhichồngchéolênnhau.Gi ảm thể
    tí
    chdokhôngđủkhốil ượngmáut uầnhoàn, tr
    ựctiếpdomấtmáuhoặckhông
    đủdị chv ào.Sốct i
    m xảyr akhikhôngđảm bảocơchếbùt rừcủat im,cót hể
    xảyr at r
    ênt rẻnhỏv àt rẻlớncóbệnht i
    mt rướcđóhoặcchấnt hương.Sốc
    phânbố,nhưl àsốcphảnv ệ,sốcnhiễm khuẩn,li
    ênquanđếnt ì
    nht rạnggiãn
    mạchngoạibi ên,shunti
    ngđộngmạchv àt ĩ
    nhmạchquamôcơv àđọngl ại
    máut ĩnhmạch,v àgiảm sứct rởvềtim máut ĩnhmạch.Phânloạitrênl àđơn
    giảnnhất ,trêncùngmộtbệnhnhâncót hểcócảcáccơchết r
    ên,v ídụsốc
    nhiễm khuẩn.
    Sốcởt rẻem cóthểxácđị nhđượct rênlâm sàng,t uynhiênkhákhó
    khănởgi aiđoạnđầu.Cácdấuhi ệulâm sàngcót hểbiểuhiệnkéodài tr
    ướckhi
    hạhuyếtáp.Tr ẻem duytrìhuyếtápđếnt ậngi aiđoạncuốicủasốc,khácv ới
    bệnhnhânngườil ớn.Vídụtrongsốcnhi ễm khuẩnt rẻem,bệnhnhicót hểcó
    nhịpti
    m nhanh,cácdấuhi ệugiảm t ướimáu,baogồm gi ảm trươnglựcmạch
    ngoạibiênsov ớimạchtrungtâm,gi ảm tr
    igiác,thờigi
    anl àm đầymaomạch
    kéodàit r
    ên2gi ây
    ,chil
    ạnhv àẩm, giảm bàiniệu.Nếuhuy ếtáphạl àdấuhiệu

    488
    muộn,
    mấtbùt
    rongsốct
    rẻem.
    Cómộtsốt ácgiảdựat heobiểuhi
    ệnlâm sàngv àphânloạitrênđểđưa
    racácđặct ínhcủasốcnhư:sốcl ạnhvàsốcnóng,sốckhángbùdị ch,sốc
    khángcatechol amine,cácđặctínhnàykhôngcógi átr
    ịtr
    ongchẩnđoánbệnh.
    Sốcởt rẻem cầnphải ghi nhậncácdấuhiệulâm sàngvàxétnghiệm, gồm:thở
    nhanh,nhịpt im nhanh,giãnmạchngoạibi ên(sốcnóng)hoặcl ạnhđầuchi
    (sốclạnh),giảm trigi
    ác,hạnhi ệthoặcsốt,gi
    ảm bàiniệu,t
    oanchuy ểnhóa,
    hoặctăngl actatemáu.
    Nhìnchungcácbi ểuhiệnl
    âm sàngv
    àhuy ếtđộngr
    ấtkhácnhau,sốc
    đượcđịnhnghĩavớithuậtngữlàhậuquảchuy
    ểnhóa,nhưlàt hayđổioxy
    ,
    hoặct
    hayđổitếbào[8].
    I
    I. Phânl
    oạisốc.
    Sốcchi
    alàm 5nhóm:
    - Sốcgi
    ảm t
    hểt
    í hypovol
    ch( emi
    cshock)
    - Sốct
    i car
    m( diogeni
    cshock)
    - Sốct obst
    ắcnghẽn( ruct
    iveshock)
    di
    - Sốcphânbố( st
    ri
    but
    iveshock)
    - Sốcphânl
    y(di
    ssoci
    ati
    veshock)
     Sốcgi
    ảm t
    hểt
    ích:
    - Chảymáu:
    o Chảymáubênngoài
    .
    o Chảymáubênt
    rong
     Dạdàyr
    uột
    .
     Tr
    ongổbụng(
    gan,
    lách)
     Chấnt
    hươngmạchmául
    ớn.
     Nội
    sọ(
    trẻbúmẹ)
     Gãyxương.
    - Mấtdị
    chkhôngchảymáu:
    o Bỏngnặng
    o Hội
    chứngdòr
    ỉdị
    ch:
    viêm,
    nhi
    ễm khuẩn,
    phảnv
    ệ.
    o Hội
    chúngmấtpr
    otei
    n:hội
    chứngt
    hậnhư,
    ỉachảymạnt
    ính
    o Mấtdị
    chv
    àđi
    ệngi
    ải:
    nôn,
    ỉachảy
    ,đani
    ệu,
    ứđọngkhoangt
    hứ3

    489
    o Nguyênnhânnội
    tiết
    :suyt
    hượngt
    hậncấp,
    đái
    nhạt
    ,đái
    tháo
    đường.
     Sốct
    im:
    - Nhồi
    máucơt
    im
    - Suyt
    im xunghuy
    ếtnặng
    - Phẫut
    huậtt
    im
    - Loạnnhị
    p
    - Vi
    êm cơt
    im
    - Chạymáyt
    im phổi
    nhânt
    ạo
    - Sốcnhi
    ễm khuẩn
    - Ngộđộct
    huốc
     Sốct
    ắcnghẽn:
    - Chènépt
    im
    - Tr
    ànkhímàngphổi
    - Tắckhímạchphổi
    nhi
    ều
     Sốcphânbố:
    - Sốcnhi
    ễm khuẩn
    - Hội
    chứngsốcnhi
    ễm độc
    - Sốcphảnv
    ệ
    - Sốct
    hầnki
    nh
    - Nội
    tiết
    - Ngộđộct
    huốc
     Sốcphânl
    y:
    - Met
    Hemogl
    obi
    ne
    - Ngộđộckhícar
    bonoxy
    de
    TheoS.Nadel
    [8]
    ,phânl
    oại
    sốcchi
    alàm 2nhóm chí
    nht
    heosựt
    hayđổi
    của
    oxy.
     Sốcđị ượng–quant
    nhl it
    ati
    veshock(
    giảm cungcấpoxy
    )
    - Gi
    ảm l
    ưul
    ượngoxy
    :sốct
    im,
    sốcgi
    ảm t
    hểt
    ích
    - Gi
    ảm t
    rữl
    ượngoxy(
    CaO2)
    :sốcmấtmáu,
    suyhôhấpt
    hiếuoxycấp,
    ngộ

    490
    độc
     Sốcphânbố-di st
    ribut
    iveshock(chi
    ếtgiảm oxy):chấnt
    hươngtủysốnglà
    dạngđặcbiệtcủaloạisốcnày ,
    mấtđộtngộtl ưulượngracủathầnkinh
    giaocảm t
    ừtủysốngdẫnđếngi ảm độtngộttấtcảsứccảnngoại bi
    ênvà
    cunglượngti
    m, tr
    ongkhi đóCVPduyt rìkhôngthayđổi.
    I
    II
    . Đánhgi
    álâm sàng.
    3.
    1. Khai
    thácbệnhsử.
    Trongnhi
    ềutrườnghợpnhưsốcmấtmáu, nguyênnhâncủasốckhár õ
    ràng,t
    uynhiêncũngcầnphảihỏichiti
    ếtbệnhsửsẽcógi átrịtốtchođiềutr
    ị
    bệnh.Chẩnđoánsớm sốccầnphảihiểucặnkẽv ềtuổicủatrẻ,bệnhkếthợp,
    bệnhcósẵn.Vídụnhưt iềnsửbệnht i
    m bẩm sinh,suygiảm mi ễndị
    ch,chấn
    thương,phẫut
    huật,
    nhiễm đọct
    iêuhóa,hoặcdịứng.
    Tr
    ẻcósốtcầnđượcnhậnđị nhnguyênnhânnhiễm khuẩn,hoặcgi
    ảm
    thểt
    íchsẽtăngnguycơsốct i
    ếntr
    iển.Tr
    ẻsơsinh,ti
    ếnsửkhiđẻv àsảnkhoa
    cầnđượcquant âm,đặcbiệtchúýthờigi
    anvàthờiđi
    ểm vỡối,bàmẹsốt,mất
    máu,suythai
    ,vàcácthôngtinvềsảnkhoakhác.
    Tr
    ongchấnt hương,khait
    hácbệnhsửcầnchúýđếncơchếv àthời
    đi
    ểm tổnthương,
    tìnhtrạngmấtmáunhiềucókhông,
    mứcđột
    rigi
    áct
    rướckhi
    đếnbệnhv i
    ện.
    Ti
    ếnsửcót hi
    ếuhụtmi ễndịch,chúýcácthuốcứcchếmi ễndịchđang
    dùng,t
    hờigianvàmứcđộsốt ,cóliênquanđếnlibì
    ,nôn,ỉachảy
    ,khônguống
    được,mứcđộgi ảm t
    rigi
    ác…từđóđểxácđị nhl
    àt ì
    nhtrạngsốcnhiễm khuẩn
    haychỉl
    àtìnhtr
    ạnggiảm khốil
    ượngtuầnhoàn.
    Cácchit
    iếtkhác,
    vấnđềmôi t
    rườngbênngoài
    ,thuốcuống,
    tiếnsửbệnh
    t
    ật,
    vàdịứngcầnđượckhaithác.
    3.
    2. Chẩnđoánsớm sốct
    rẻem
    Khôngnhư bệnhnhânngườil
    ớn,huy
    ếtáphệt hốngtr
    ẻem t hường
    khônghạkhibi
    ểuhiệnsốc,
    nếucóhạt
    hìl
    àởgiai
    đoạnnặngcủabệnh.
    J.
    A.Car
    cil
    l
    ovàcộngsự,HộiHồisứcHoakỳđị
    nhnghĩ
    asốcởt
    rẻem
    nhưsau :
    - Nhị
    pti
    m nhanh(
    cót
    hểkhôngcóởbệnhnhânhạnhi
    ệtđộ)
    - Dấuhi
    ệugi
    ảm t
    ướimáucáccơquanvàngoạibi
    êngồm 
    :
     Gi
    ảm t
    rươngl
    ựcmạchngoạibi
    ênsovớimạcht
    rungt
    âm
     Gi
    ảm t
    rigi
    ác

    491
     Thờigi
    anl
    àm đầymaomạch>2gi
    ây
     Chil
    ạnhvàẩm
     Gi
    ảm bàini
    ệu
    - Hạhuyếtápl àgiaiđoạnmuộncủasốc,khôngnênđưavàot rongchẩn
    đoán.Cácphânloạikhácnhưsốclanhvàsốcnóng,sốckhángbùdịch,sốc
    khángcatechol
    aminekhôngcógiáitr
    ịchochẩnđoánnhưngcógi átrịcho
    điềut
    rị
    .
    Sốcởtrẻem đượcghinhậnbằngcácdấuhi ệulâm sàngvàxétnghiệm
    tr
    ướckhihạhuyếtápxảyra.Baogồm:gi
    ảm tr
    igi
    ác, t
    hởnhanh,nhịpti
    m nhanh,
    hạnhiệtđộhoặcsốt,thayđổitướimáungoạibiên( gi
    ãnmạch–sốcnóng,
    l
    ạnhchi–sốcl ạnh),cúngvớibiểuhi
    ệngiảm bàiniệu,toanchuyểnhóav à
    l
    actat
    emáut ăng
    Dựat heocácphânl oạinày,xácđịnhđược3gi aiđoạncủasốc:cònbù,
    mấtbù,v àkhônghồiphục.Ởgi aiđoạnsớm cònbù,cơchếnộimôicóchức
    năngduyt r
    ìtướimáucáccơquanchí nh.Huy ếtáp,bàiniệuv àchứcnăngt i
    m
    cót hểtronggi ớihạnbì nhthường,t uynhiênđãcógi ảm chuyểnhóat ếbào.
    Sốcmấtbùkhảnăngbùt r
    ừcủahệt uầnhoàngi ảm dor ối
    loạnchuy ểnhóaoxy,
    thi
    ếut ướimáu, tổnthươngv àgiảm chứcnăngt ếbàonộimạc, điềuhòangược
    vàcộngt hêm cácsảnphẩm genphátsi nh,v àt hảicácchấtđộct ừt ếbàovật
    chủv àcácv isi
    nhv ật(hoặclàxâm nhậphoặct ừniêm mạcr uộtbệnhnhân).
    Nhưv ậychứcnăngt ếbàogi ảm xuống,lant rànbấtt hườngđếnt ấtcảcáccơ
    quanhệt hống,dẫnđếnsuyđat ạng.Quát rìnhnàyl anmạnhv àgiaiđoạnsốc
    khônghồiphụcxảyr a.Thờiđiểm nàycầnt hiếtphảicóhỗt rợmạnht ừcáckỹ
    thuậthồisứcmới cót hểcảithi
    ệnt ì
    nht r
    ạngbệnh.
    Khit
    hăm khám lâm sàngcầnchúýcácdấuhi
    ệugiảm t
    ướimáu:thay
    đổinhi
    ệtđộthânthể,kéodàithờigi
    anl
    àm đầymaomạch,v
    àsuygiảm chức
    năngcáccơquan.
    Nhiệtđộda:giảm t
    ướimáudav àthânnhi
    ệtđánhgiáphảnxạt rộil
    ên
    củađápứngt hầnkinh–thểdị
    chhệgiaocảm đốivớit
    ìnht
    rạnggiảm thểt í
    ch.
    Nhiệtđộdađượcđánhgi áởmutayvàcácngóntay.Đượcxácđịnhlàlạnhchi
    khi
    :tấtcảcácchilạnhhơnchingườit
    hăm khám,hoặcchidướilạnh,chitr
    ên
    cònấm (bệnhnhânkhôngcóbệnhlýmạch).
    Thờigi
    anlàm đầymaomạch( CRT–capill
    aryr
    efi
    llti
    me)đượcxácđị
    nh
    nhưlàphảnánhcủat hểtíchlòngmạch,đặcbiệttr
    ênt r
    ẻem vàbệnhnhân
    chấnthương.Gi
    át r
    ịbì
    nht hườngởnhiệtđộphòngấm là<2giây.Nghi
    êncứu
    tr
    êntr
    ẻem sốc, t
    hấykéodàiCRTcógi átrịt
    iênl
    ượngchomấtmước, gi
    ảm t
    hể
    tí
    chnhátbóp,vàtăngl
    actatemáu.

    492
    I
    V. Xétnghi
    ệm đặct
    rưngt
    rongsốc.
    Khímáuđộngmạch( ABG– ar t
    eri
    albl
    oodgas)vàl act
    atemáuđộng
    mạchđượcsửdụngr ộngrãitrongchẩnđoán,theodõivàti
    ênlượngđiềut
    rị
    .
    Nếuhuy ếtápđưav
    ềbì nhthườngđượcnhưngcácv ấnđềt oanchuy
    ểnhóa
    còn,
    lactat
    emáucòncaocónghĩ alàsốcchưati
    ếntri
    ểntốt.
    Độbãohòaoxymáut ĩ
    nhmạcht rộn(
    SvO2)cóthểsửdụngđểđánhgiá
    mốili
    ênquantoàncơthểgi
    ữaVO2-DO2,đểtáchbiệtt
    ìnht
    rạngt
    hiếuoxyt
    oàn
    bộ.Tuynhi
    êncầnphải
    cótheodõi
    li
    ênt ụcbằngđầuđoquanghọcmền.
    Trênl
    âm sàng,
    thựchiệncáctheodõiđặctr
    ưngtrongsốcgồm:l
    act
    ate,
    ki
    ềm thi
    ếuhụt
    ,vàScvO2 nhằm đí
    chlàpháthiệnvàtheodõitì
    nhtr
    ạngthi
    ếu
    oxyt
    oànbộ.

    V. Đi
    ềut
    rịsốct
    rẻem
    5.
    1. Theodõit
    rongquát
    rì
    nhđi
    ềut
    rị
    :
    Cáctheodõit ốithi
    ểuchocácbệnhnhâncósốchoặcdọasốcgồm  :
    ĐTĐt heodõil i
    êntục,đobãohòaoxyquada( Pulseoxymetr
    ie)
    ,HAĐM xâm
    nhậphoặckhôngxâm nhập, đặtốngt hôngtiểutheodõicunglượngnướct i
    ểu
    l
    iêntục.ĐặtTMTTcầnt hi
    ếtđểt heodõiápl ựcTMTT( CVP–cent ralvei
    nous
    pressure)
    ,theodõiScv O2,bùdịch,chothuốcv ậnmạch,t uynhi
    ênđặtTMTT
    chưacầnt hiếtchonhữngbệnhnhânởgi aiđoạnsớm củasốc.
    Phânt
    íchkhímáu,
    đểki
    ểm t
    rat
    oanchuy
    ểnhóav
    ànồngđộl
    act
    atemáu.
    Chỉđịnhsi
    êuâm ti
    mt ạigiườnghoặcsiêuâm quat
    hựcquảnđểđánh
    giácunglượngti
    m,t
    ìnhtr
    ạngdị ch,chứcnăngcóbóp…Cầnthi
    ếtchỉđịnhđặt
    catet
    herđộngmạchphổiđểt heodõicunglượngt
    im,vàđoSvO2 l
    i
    êntục.Tuy
    nhiêncũnghạnchếv
    ìthủthuậtkhót hựchi
    ệntr
    êntr
    ẻnhỏ.
    5.
    2. Đi
    ềut
    rịt
    ri
    ệuchứng:
    Cácbi
    ệnphápđi
    ềut
    rịhỗt
    rợchung:chođơnv
    ịcấpcứuv
    àđi
    ềut
    rịt
    ích
    cực;
    theobảng

    Sơđồ1:Gợiýphácđồđi
    ềut
    rịsốcnhi
    ễm khuẩnt
    ạikhoacấpcứu:

    493
    Ti
    m Gợi
    ýNhi
    ễm Khuẩn
    e Nặng

    Thi
    ếtl
    ậpABCs
    Cungcấpoxylưul
    ượng
    cao

    0 Mắct
    heodõi
    tim phổi

    –
    5
    ph Lấyv
    ein,
    5phút
    /3l
    ần

    Lấyđượcv
    ein Khôngl
    ấyđượcv
    ein

    Bơm nhanhdịcht
    inhthể Chọct
    ủyxương
    đẳngtrương,
    20ml /
    kg, Bơm nhanhdịcht
    inhthể
    tr
    ong5phút đẳngtrương,
    20ml /
    kg,t
    rong
    5
    Cấymáu,
    bãohòaoxy 5phút
    –
    máuTM,CTM,đường1 Cấymáu,
    bãohòaoxymáu
    10
    Chokhángsi
    nh TM,CTM,đường1
    ph
    Chokhángsi
    nh

    Cải
    thi
    ện Khôngcải
    thi
    ện

    TDt
    ạikhoacấpcứu Lậplại20ml/
    kg,cầnt
    hiếtt
    ới
    Lấynướct
    iểu:
    phânt
    ích, 60ml ,
    cấpcứutr
    ong10phút
    cấy đầu
    Lấynướct
    iểu:
    phânt
    ích,
    cấy

    494
    10
    Gợi
    ýNKnặng
    –
    Tầnsốt
    imt
    ăng
    60
    Hạhuy
    ếtáp
    ph
    Suyhôhấpt
    iếnt
    ri
    ển

    Không Có

    Ti
    ếpt
    ụcduyt
    rìbùdị
    ch Chot
    huốci
    not
    rop2
    Tiếpt
    ụcoxyl
    ưul
    ượng Cânnhắcđặtnội quản3
    khí
    cao

    Chuy
    ểnkhoađi
    ềut
    rịt
    íchcực
    Theodõi
    tại
    khoacấp
    cứu
    (
    1)Lấymáu:
    cấymáu:
    CTM,
    BUN,
    Creat
    ini
    n,l
    act
    ate,
    Ca,
    đường,
    bãohòaox
    y
    máuTM
    (2)Cânnhắccho:At
    ropi
    n20mcg/
    kg,
    dẫnmêket
    ami
    ne1mg/
    kg,
    giãncơ
    norcur
    on0,1mg/kg
    (3)
    :NếuTM ngoạibi
    ên:Dopami
    n10;
    adrenal
    i
    n0,01-0,
    2mcg/
    kg/ph.Nếu
    TMTT:dopamin10,adr
    enali
    n0,
    05–2,Mil
    ri
    non0,05–2mcg/kg/
    ph

    Sơđồ2:Gợiýphácđồđi
    ềut
    rịsốcnhi
    ễm khuẩnt
    ạikhoaHSCC.

    Ti
    m Bệnhnhânchuyểnđếntừkhoa
    e cấpcứuvới
    biểuhiệnNKN/SNK

    Si
    êuâm t
    im nếucót
    hể
    ĐặtTMTT/Cat
    heterđobãohòa
    oxyTM chủtrên
    Đặtđộngmạchxâm nhập

    495
    Đánhgi
    áCVP

    1-
    6
    Gi
    ờ
    CVP≥10mmHg CVP<10mmHg

    Theodõi
    CVP Bùdịch10ml
    /kgđếnt
    ận
    khi
    CVP>10mmHg

    Đánhgi
    áHAĐM t
    rungbì
    nh
    (MAP)

    MAP>gi
    ảtr
    ịTBt
    uổi MAP<gi
    átr
    ịTBt
    uổi

    Theodõi
    MAP ChoDopami
    ne
    ChoAdr
    enal
    i
    ne
    ChoNor
    adr
    enal
    i
    ne

    Đánhgi
    áSscv
    O2

    Sscv
    O2>70% Sscv
    O2<70%

    Theodõi
    Sscv
    O2 Tăngadr
    enal
    i
    ne;
    Thêm dobut
    ami
    ne;
    Thêm
    Theodõi
    lact
    ate Mi
    l
    rinon;
    Tr
    uyềnmáunếuHct<30%

    496
    Cânnhắcđặtcat
    het
    erDDM phổi

    Li
    ênt
    ụct
    heodõi
    vàchăm sóc
    hỗt
    rợ
    Đí
    cht
    rong6gi
    ờđầu:
    - Bì
    nht
    hườnghóaMAPt
    theot
    uổi
    - Bì
    nht
    hườnghóaCVPt
    heot
    uổi
    - ScvO2>70%
    - Cảit
    hiệnl
    act
    atemáu
    5.
    3. Bùdị
    ch
    Bùdịchl
    àbướcđầut iênt
    rongđiềut
    rị.Mụcđí
    chlàtốiưuhóat
    iềngánh
    thấttráiđểcảit hi
    ệnDO2 dotăngcunglượngtimtheođườngcongFr ank-
    Starl
    ing.Tuynhiêncótăngnguycơphùphổikẽ.Mộtsốnghiêncứuchot hấy
    trongsốcnhiễm khuẩnkhibù60ml/kg/gi
    ờđầukhôngtăngnguycơphùphổi,
    cógiát r
    ịcảit
    hiệnkếtquảđiềut
    rị
    .
    Phânbốthểt í
    chtuầnhoàncơthểlàkhoảng8%thểt í
    chmáut r
    onglòng
    hệđộngmạch, 70%tronghệtĩ
    nhmạch,vàkhoảng12%t r
    ongl ònggiườngmao
    mạch.Tổngthểtíchmáut r
    ongcơthểkhoảng85ml /
    kgởt rẻsơsinh,65ml/kg
    ởtr
    ẻnhỏ.Vìkhảnăngcomạchởt rẻnhỏtốtnênhạhuyếtápxảyr achỉkhimất
    đến50%t hểt
    íchmáu.Dov ậybùnhanh30-40ml/kgl
    àcót hểđủt r
    ảlạithểtí
    ch
    l
    òngmạch.
    Tr
    ênlâm sàngkhibùdị chcầnphảitheodõisátcácdấuhiệulâm sàng,
    nhưtầnsốt i
    m,huy ếtápđộngmạchkhôngx âm nhậpvàxâm nhập,tướimáu
    ngoạibiên,bàiniệu,CVP,cácchỉsốsinhhóanhưđộbãohòaoxyt ĩnhmạch,
    l
    actate,chênhlệchion,v
    àkiềm thi
    ếuhụt.
    Lựachọndị chv ẫncònđangl àvấnđềt r
    anhcãihi ệnnay.Baogồm sử
    dụngdị chti
    nht hể(NaCl0,
    9%,Ringer’
    sLactar
    e)haydị chkeo( Albumin,HES,
    dextran…).Sửdụngdị chti
    nhthểv ẫnđượcchol àbiệnpháphi ệuquảv àgi
    á
    thànht hấp,tốtchocáctrườnghợpsốcgiảm thểtích,
    tuynhiênkhốilượngcần
    bùnhi ều,nguycơt ăngcânnặng.SửdụngdịchAl bumincógi átr
    ịđảm bảothể
    tí
    chl òngmạchhi ệuquảkéodài ,khốil
    ượngdịchbùt hấphơn,t ốtchocác
    trườnghợpsơsi nh,sốcnhiễm khuẩnvàsauphẫut huậttim mở,tuynhiêngi
    á
    thànhđắt ,khôngsẵncó, vànguyhiểm tr
    êncácbệnhnhâncót ổnt hươngnão
    dochấnt hương.DịchkeokhácnhưHEScógi átr
    ịđảm bảot hểtí
    chl òngmạch

    497
    hi
    ệuquả,cảit hiệnv ituầnhoànv àoxymô,t uynhiênlàm tăngnguycơchảy
    máuởbệnhnhâncósẵnr ốiloạnđôngmáu,ngộđộct hậnv àgâyngứa.Khi
    bệnhnhâncókèm t heor ốil
    oạnđôngmáucót hểsửdụngpl asmatươiđông
    l
    ạnh( Fr
    eshFrozenPl asma-FFP)nhưmộtdị chbù,chophép20ml /
    kg,ngoài
    hồiphục t hể tích tuần hoàn còn gi ảm được các bấtt hường vềt ỷl ệ
    prothrombinvàt hờigiansinht hromboplast
    in.Tuynhiênt ốcđộbùcầnchậm
    đểtr ánhhạhuy ếtápdocácki ninev ậnmạch.Tr uy
    ềnmáukhicóbằngchứng
    sốcmấtmáur õ,chúýcácsốcmấtmáudochấnt hươngt ạngđặc,t
    hầnki nh.
    Trongquát rì
    nhđi ềutrịcầnđảm bảoHb>8g/ dl.
    Khốilượngbùt ùytheotì
    nht r
    ạngsốcv àloạisốc,tronggi ảm thểtíchchỉ
    cần20–40ml /kg,t
    rongsốcnhi ễm khuẩncót hểlêntới60ml /kg.Đảm bảo
    đủthểtíchkhiCVP8–10mmHg,ởbệnhnhânkhôngt hởmáy ,và12mmHg
    chobệnhnhânt hởmáy .Dấuhiệugant oranhanhkếthợpv ớinhị pti
    m nhanh,
    khóthở,ranẩm phổi,CVPcaoởt r
    ẻem chobi ếtđãlàt ì
    nht rạngquát ảidịch,
    dovậytheodõi sátdấuhiệugant oracót hểchobiếtđãđủdị chbồi phụ.Quan
    tr
    ọnghàngđầul àbồi phụdịchbằngbấtcứhì nhthứcnàot r
    ongt ìnhhuốngcấp
    cứu,dừngbùđúngt hờiđiểm đểđảm bảođủkhốil ượngt uầnhoànv àtránh
    quátải
    Cácnguycơcủaquát ảituầnhoànl àtì
    nht r
    ạngphùphổicấp, cầnphân
    biệtphùphổicấpdot im( CPE–car diopul
    monar yedema)vàphùphổicấpdo
    tổnthươngphổicósẵn( ARDS–acutr espir
    atorydistresssyndrom).Ngoàira
    gâysuyt i
    m phải
    ,t r
    ầm trọnghơnt rongcáct rườnghợpđãcósuygi ảm chức
    năngcơt i
    m,hoặct ăngápl ựcđộngmạchphổi .Saugi aiđoạncấpcứu, nếucó
    tì
    nht r
    ạngthừadịch,nguycơgâyphùcơt hể,chậm l i
    ềnv ếtthương,tăngnguy
    cơnhiễm khuẩnv ếtthương,giảm trươnglựcr uột
    ,t ăngđườngmáu,hạNat r
    i
    máu, vàkéodàit
    hời gi
    annằm v iện.
    5.
    4. Thuốcv
    ậnmạch:
    Dượchọccáccatechol
    amineđượcphânl oại:t
    huốctăngcườngcobóp
    cơtim,thuốccomạchv àgiãnmạch.Thuốct ăngcườngcobópcơt i
    ml àm
    tăngcunglượngtim(Car
    diacOutput–CO)nhờt ăngcobópcơt imv à/
    hoặc
    tăngnhịptim.Thuốccomạchl àm tăngsứccảnmạchhệt hống(Syst
    emic
    Vascul
    arResist
    ence–SVR)nhờt ăngt r
    ươnglựccủat uầnhoànđộngmạch.
    Thuốcgiãnmạchlàm gi
    ảm SVRgâygi ảm hậugánhvàtăngCOmàkhôngảnh
    hưởngđếnchứcnăngcobóp.
    Mộtthuốccóthểkếthợpcảhait
    ácđộng,t
    ăngcobópvàảnhhưởng
    SVR,hoặccót hểt
    uỳtheol
    iềut
    huốcmàcócácảnhhưởngkhácnhaul
    ênco
    bóphoặcSVR.

    498
    Dopami nelàthuốclựachọnhàngđầuhỗt r
    ợchobệnhnhicóhạhuy ết
    áp không đáp ứng v ớibù dị
    ch.Sử dụng l
    i
    ều tăng cường co bóp 5 -
    10
    μg/
    kg/ phútcóthểphùhợpchocáct rườnghợpsốcv ừavànhẹ,li
    ềuv ậnmạch
    10-
    20μg/ kg/phútchocáctrườnghợpnặnghơn.
    Nếukhángdopamine,cót hểsửdụngadr enal
    inehoặcnor -
    adr
    enaline.
    Mộtsốt ácgi
    ảhướngdẫndùngadr enali
    nnhưthuốclựachọnđầut i
    ên,vớili
    ều
    thấp0,
    05-0,3μg/
    kg/phútl
    àliềuhỗt r
    ợtăngcườngcobópv àcót hểnângcao
    thànhl
    iềuvậnmạchnếucầnt hi
    ết.Khôngcógiớihạnli
    ềuvàcầnphảităngdần
    nhanh.Chonhữngbệnhnhângi ãnmạchmạnh,dùngnor adrenal
    ineđểt ăng
    sứccảnmạchngoạibiênvàtănghuy ếtáptâm t
    rương.
    Nếutrẻcógiảm COv àtăngSVR,v ớibiểnhi
    ệnlâm sàng:l
    ạnhchi,thời
    gi
    anlàm đầymaomạchkéodài ,t
    hiểuniệu,nhưnghuyếtápởgi ớihạnchấp
    nhậncóthểchodobutamine,ngaygiaiđoạnđầu.Đâylàthuốctăngcườngco
    bópcơt i
    mv àgiãnmạchngoạibi ên,l
    iềubắtđầu5μg/ kg/phútvàtăngtừng
    bậc2,
    5μg/ kg/
    phúttới
    30μg/kg/phút.
    Vi
    ệcchovậnmạchcầnxácđịnhtrênkhám l
    âm sàng,
    khi
    trẻcógiảm CO
    kéodàivàt
    ăngSVR,dùđãbùđủdịchvàhỗt rợcảtăngcobópcơtim,nêncho
    thuốcgi
    ãnmạchcóthểgi
    úpthayđổitì
    nhtrạngsốc.
    Khihuyếtápởgi ớihạnchophép,CO giảm vàt ăngSVR,dùđãcho
    adrenaline vàt huốc gi
    ãn mạch,có t hể sử dụng thêm thuốc ức chế
    Phosphodi est
    eraseII
    I(Milr
    inone,Amr
    inone)
    .Khiđãbùđủdị chhuyếtápổn
    định,nhưngcócomạchngoạiv ikéodài
    ,cóthểdùngli
    ềut hấpProst
    acycl
    ine,
    gi
    úpgi ãnmạchv àứcchếngưngkếtt i
    ểucầu,cógiátrịtốttr
    ongcáctrường
    hợpnhi ễm nãomôcầu.
    Trongtr
    ườnghợpgi ảm nặngSVR,dùđãdùngnoradr
    enali
    ne,cóthểcho
    vasopressi
    n.Mặcdùv asopressi
    nkhôngphảil
    àthuốcđặchi
    ệuchođi ềutr
    ịco
    mạchnhưngv ớil
    i
    ềut hấpsẽcóhi ệuquảtr
    ongsốctáidi
    ễn.Gầnđâycáct hử
    nghiệm lâm sàng trên bệnh nhân SNK sử dụng nor
    adrenal
    i
    nv à/
    hoặc
    vasopressi
    nnhưlàthuốclựachọnhàngđầu.
    Cầnlưuýtácdụngphụcủacácthuốcvậnmạchởl
    iềucaocónguycơ
    gâyt
    hiếumáucơti
    mv àloạnnhị
    p,ởl
    iềucaocónhucầut
    ăngtiêut
    hụoxycơ
    ti
    m.
    5.
    5. Đánhgi
    áhi
    ệuquảđi
    ềut
    rịcấpcứu
    Mụcđíchcủacácđiềutr
    ịđãtrì
    nhbàyởt r
    ênlànhằm xửt rít
    híchhợpsuy
    tuầnhoàncấp.Trongquátrì
    nhđiềutrịcầnphảiđánhgiálạil
    iêntụccácdấu
    hiệul
    âm sàngvàxétnghi
    ệm đểtiếptụcduytrìcunglượngtimv àáplựctưới
    máungoạibiên.

    499
    Đí
    chchocácdấuhi
    ệul
    âm sàngcụt
    hểt
    ronggi
    aiđoạncấpcứunàygồm:
     Mạcht
    rởvềbì
    nht
    hườngt
    heot
    uổi
    .
     Ref
    il
    l<2gi
    ây.
     Tr
    ươngl
    ựcmạchkhôngkhácnhaugi
    ữangoạibi
    ênvàt
    rungt
    âm.
     Chiấm.
     Bàini
    ệu>1ml
    /kg/
    giờ.
     Tì
    nht
    rạngt
    inht
    hầnbì
    nht
    hường.
    Đíchchohuyếtđộnggiaiđoạncấpcứubanđầukhichưađặtt
    ĩnhmạch
    t
    rungt
    âm là:mạch,
    áplựctướimáut heot
    uổit
    rởvềbì
    nhthường.
    Đánhgiáhiệuquảbùdịchbanđầudựat
    rênt
    ầnsốmạchv àhi
    ệusố
    HATB-ALTMTT.Bùdị chhi
    ệuquảkhit
    ầnsốmạchgi
    ảm v
    àhiệusốHATB-
    ALTMTTtăng,quánhi
    ềudịchđưavàothìt
    ầnsốmạchsẽtăngvàHATB-
    ALTMTTsẽgiảm.
    Đánhgiáhiệuquảcủat huốcv ậnmạchv àbùdịchcóthểsửdụngchỉsố
    sốc(t
    ầnsốt i
    m/ huyếtáptốiđa).Khiđiềut
    rị
    ,thểtí
    chnhátbóptănglên,tầnsố
    ti
    m sẽgiảm,HATĐsẽt ăng,v
    àchỉsốsốcsẽgi ảm xuống.Khit
    hểtíchnhátbóp
    khôngcảithi
    ệnt ầnsốt i
    m sẽkhônggi ảm,HATĐsẽkhôngt ănglên,vàchỉsố
    sốckhôngcảithiện.
    5.
    6. Khángsi
    nh:
    Cầncóchỉđị nhsớm dùngkhángsi nhởbệnhnhânnghinhiễm khuẩn
    máu.Khángsinhsửdụngt rongvòng1gi ờsaukhiđãxácđịnht ì
    nht r
    ạng
    nhi
    ễm khuẩnv àcấymáu.Đườngt ĩ
    nhmạchsẵncót r
    ongcấpcứusẽt hí
    chhợp
    chosửdụngkhángsi nhđườngt ĩ
    nhmạch.Chậm tr
    ễsửdụngmỗigi ờthìt
    ỷlệ
    tửvongsẽt ănglên.Trongquát r
    ìnhl
    ựachọnv àsửdụngcầnchúý :nguycơ
    pháttr
    iểnkhángkhángsi nh,
    mứcđộđộc, v
    àgiáthành.
    Lựachọnkhángsi nhdựat rênl
    âm sàng,nhậnđịnhsátv ềv
    ikhuẩn,nấm,
    kếtquảsoit ươi,li
    ềuthuốcđủmạnhđểđảm bảonồngđộhi ệuquả,sauđó
    điềuchỉnhtheokếtquảkhángsi nhđồ.Tuynhiênchỉđịnhcònphụt huộcv ào:
    ti
    ềnsửbệnh,t i
    ềnsửdịứngt huốc,bệnhmạnt ínhcósẵn,dịchtễvikhuẩnđịa
    phương, t
    ạibệnhv i
    ệnđó.Mộtsốt ácgi
    ảlưuýkhil ựachọnkhángsinhcầnchú
    ýt hêm mộtv àiyếutố:thuốcngấm quahệt hầnkinhtrungương,nhiễm độc
    thuốc,bệnhnhâncósuygan, thận.Nếunhưkếtquảcấyâm t í
    nh,v
    àcácchỉsố
    l
    âm sàngt ronggiớihạnbìnhthườngthìcầndừngkhángsi nh.
    Thờigianđiềut
    rịkhángsinhphụt
    huộcvàođápứngbanđầuđốivớicác
    khángsinhthíchhợp,cho10-14ngàyởcáctr
    ẻem cónhi
    ễm khuẩnnặngvàổ

    500
    nhi
    ễm khuẩnkhôngr
    õràng.
    Sửdụngkhángsi nhtheonhóm tuổichúýhìnhảnhv ikhuẩnđặct
    rưng
    t
    ừngnhóm tuổi
    .Lưuýc hok
    hángsinhtheovịt
    ríổnhi
    ễmk huẩn,nhưnhi
    ễmkhuẩn
    t
    hầnk
    inht
    rungương,nhi
    ễmkhuẩnphổi,
    ổbụng,đườngti
    ếtni
    ệu.
    Tr
    ẻcóbệnhungt hưhaybệnhsuygi ảm mi ễndịch:khinhóm t r
    ẻnày
    mắcnhi ễm khuẩncầnchúýđếnmứcđột hiếuhụtbạchcầuđanhân.Nếu
    bạchcầuđanhânt rên1000/mm3 chokhángsi nhnhưt rẻbìnhthường.Nếu
    3
    dưới1000/ mm chokhángsi nhphổr ộngv àkếthợpnhư l àVancomy cin,
    Ticarci
    li
    n/clavunanicacidvàAmi kacin..
    .Nếuthấtbạivớil
    iệutrì
    nht r
    êncầncho
    i
    mi penem/ cil
    astati
    nhoặcMer openem đểhướngt ớicácv ikhuẩnnặngnhư
    Enterobacter,Klebsi
    ell
    a,vàP.aeruginosa,cácVKGrdươngkhácv àvikhuẩnkị
    khínhưBact eroids.Cầnchokhángsi nhchốngnấm khibệnhnhâncóbi ểu
    hiệnnhiễm khuẩnkhônggi ảithíchổnhi ễm khuẩnv àđãđi ềutrịkhángsinh
    đúngv àđủ.ThườngsửdụngAmphot eri
    ci
    nBt ĩnhmạcht rongcáct r
    ườnghợp
    này.
    5.
    7. Cácđi
    ềut
    rịkhác:
    - Ki
    ểm soátt
    ăngđườngmáu
    - Bùki
    ềm
    - Xửt
    rír
    ốil
    oạnđi
    ệngi
    ải
    - Xửt
    rír
    ốil
    oạnđôngmáu
    - Cor
    ti
    cost
    eroi
    dsv
    àtì
    nht
    rạngsuyt
    hượngt
    hậncấp
    - Hỗt
    rợv
    àtăngcườngmi
    ễndị
    ch
    VI
    . Kếtl
    uận:
    Sốcđượcghinhậnv ớicácbi
    ểuhiệnnhị
    pti
    m nhanh,thởnhanh,bất
    thườngvềtướimáunhưtướimáuda,t
    rươngl
    ựcmạch,
    tìnht
    rạngti
    nhthần,và
    suychứcnănghệthốngcáccơquankhác.
    Ởtrẻem nhỏ,bi
    ểuhi
    ệnchủyếulàt ì
    nhtr
    ạngsốclạnh(yếut
    ốsuygiảm
    chứcnăngcơtim),tr
    ẻlớnv
    àthanhthi
    ếuniênbiểuhi
    ệngiốngsốcởngườilớn
    l
    àtìnhtr
    ạngsốcnóng( y
    ếut
    ốsuygiảm chứcnăngmạch)
    .
    Sốcởt r
    ẻem nhìnchungđềucóbiểuhi
    ện,hoặcli
    ênquanđếngiảm khối
    l
    ượngtuầnhoàn,cấpcứubanđầuluônlàbùdị
    chnhanh( bol
    us)20ml/
    kg.Nếu
    t
    hêm dị
    chti
    ếpt ụccầnphải
    đánhgiásáttì
    nht
    rạngtuầnhoànchung.
    Chỉđị
    nhsửdụngthuốcv ậnmạchđầuti
    ênlàDopamin,nếucót
    ìnht
    rạng
    khángdopamincầnchoadrenali
    nev
    ớisốcl
    ạnh,nor
    adrenal
    i
    nechosốcnóng.

    501
    Chiếnlượcpháthi
    ệnv àđi
    ềutr
    ịsớm t
    heođí
    chtrongsốccầnđượcáp
    dụngchặtchẽ cógiátr
    ịlàm gi
    ảm t
    ỷlệt
    ửv ongt
    rongsốc,đặcbi
    ệtvớisốc
    nhi
    ễm khuẩn.
    Sửdụngcácphươngti
    ệnhỗtrợtuầnhoàn(
    ECMO)chỉl
    àcácbi
    ệnpháp
    ởgi
    aiđoạncuối
    ,hi
    ệuquảđi
    ềutr
    ịcònhạnchế.

    Tàil
    iệut
    ham khảo:
    1.AdvancedLif
    eSuppor
    tGroup(
    2005)
    ,“Adv
    ancedpedi
    atr
    icl
    i
    fesuppor
    t”5th
    ,
    edn.London;
    BMJPubli
    shi
    ngGr
    oup.
    2.Carci
    ll
    oJA,FieldsAI ,AmericanColl
    egeofCr i
    ti
    calCareMedecineTask
    Force Commit t
    ee Member s:(2002),“
    Cli
    nicalpract
    ice par
    ameter
    sfor
    hemody nami
    csuppor tofpediatr
    icandneonatalpati
    enti
    nsepti
    cshock”
    Cri
    tCareMed; 33:855-859.
    3.ChoiPT,Yi pG,Qui
    ninezLGetal( 1999)
    ,“Cr
    yst
    all
    oidsvscoll
    oidsi
    nfl
    uid
    resusci
    tat
    ion:
    asyst
    emat i
    crev
    iew.Cri
    tCareMed;27(1)
    :200-
    210.
    4.Cunha BA.(2008),“Sepsi
    s and septi
    c shock:sel
    ect
    ion of empi
    ri
    c
    ant
    imi
    crobi
    alt
    herapy
    ”,Cri
    tCareCl
    i
    n;24:313-
    334.
    5.Dell
    ingerRP,Lev yMM,Car letJM,etalf ortheInt
    ernat
    ionalSur
    viv
    ing
    Sepsis Campai gn Guidel
    i
    nes Commi tt
    ee (2008): Sur
    v i
    vi
    ng Sepsis
    Campai gn:I
    nter
    nati
    onalgui
    deli
    nesformanagementofseveresepsi
    sand
    septi
    cshock:2008.Cri
    tCareMed;36:296-
    327.
    6.GoldstainB,Gir
    oirB,RandolphA.( 2005)
    ,“I
    nter
    nati
    onalpediat
    ricsepsi
    s
    consensus conf
    erence:Defi
    nit
    ion f
    orsepsis and or
    gan dysfunct
    ion i
    n
    pediat
    ri .Pedi
    cs” atrCri
    tCar
    eMed; 6:2-8.
    7.Helf
    aerMarkA.(2009)
    :Roger
    s’HandbookofPedi
    atr
    icI
    ntensi
    veCar
    e;
    Fout
    hEdi
    ti
    on;Wol
    terKl
    uwer
    .
    8.Nichol
    sDav i
    dG.( 2008):Roger
    s’Text
    bookofPedi
    atr
    icI
    ntensi
    veCar
    e;
    FouthEdi
    ti
    on;Wol
    terKluwer.
    9.Nichol
    sDavidG.(
    2009)
    :Cr
    it
    icalHear
    tDi
    seasei
    nInf
    ant
    sandChi
    l
    der
    en;
    SecondEdi
    ti
    on;
    MOSBY
    10. YoungM.Wi lki
    nsB.NortonL.etal(2008),“
    Glucosecont
    rol
    ,or
    gan
    fai
    l
    ur eandmor
    tali
    tyi
    npedi
    atri
    cint
    ensi
    vecar
    e”,Pedi
    atrCri
    tCar
    eMed;9:
    147-152.
    11. Fuhr
    manB.P.
    ,Zi
    mmer
    manJ.
    ,(2006)
    ,“Pedi
    atr
    icCr
    it
    icalCar
    e”,Thi
    rd
    Edi
    ti
    on,
    MOSBY.

    502
    Câuhỏil
    ượnggi
    á
    Câuhỏit
    ựluận:
    Câuhỏi
    1:Nêucácdấuhi
    ệucủagi
    ảm t
    ưới
    máungoại
    biênv
    àcáccơquan.
    Câuhỏi2:Nêucácxửt
    rísớm 0–10phútđầut
    rẻem sốcnhi
    ễm khuẩnt
    ại
    KhoaCấpcứu.
    Câuhỏi
    3:Nêuđí
    chxửt
    rí6gi
    ờđầubệnhnhi
    sốcnhi
    ễm khuẩn
    Câuhỏi4:Trì
    nhbàyđíchchocácdấuhi
    ệul
    âm sàngcụt
    hểgi
    aiđoạncấp
    cứuchốngsốcnhi
    ễm khuẩn
    Câuhỏi
    lựachọn:
    1.Hậuquảcủasốcl
    à:
    a.Gi
    ảm t
    ưới
    máumô
    b.Suychứcnăngcáccơquan
    c.Tổnt
    hươngt
    ếbàokhônghồi
    phục
    d.Tửv
    ong
    e.Tấtcảcácy
    ếut
    ốtr
    ên
    2.Sốcnhi
    ễm khuẩncót
    rong:
    a.Sốcgi
    ảm t
    hểt
    ích
    b.Sốct
    im
    c.Sốcphânbố
    d.Sốct
    ắcnghẽn
    e.Tấtcảcácy
    ếut
    ốtr
    ên
    f
    .Chỉa,
    b,c
    3.Cácx
    étnghi
    ệm t
    heodõi
    đặct
    rưngchosốcgồm:
    a.Ki
    ềm t
    hiếuhụt
    b.pH
    c.Lact
    ate
    d.Scv
    O2
    e.a,
    c,d
    f
    .a,
    b,c

    503
    4.Phânbốthểtí
    cht
    uầnhoàncơt
    hể:hệđộngmạch(
    …. %)
    ,hệt
    ĩnhmạch
    (… %),gi
    ườngmaomạch(… %).
    5.Lựachọnt
    hànhphầndị
    chbùnhanht
    rongsốc(
    chọncâuhỏi
    đúngnhất
    ):
    a.NaCl
    0,9%
    b.Ri
    nger
    ’sGl
    ucose5%
    c.Ri
    nger
    ’sLact
    ate
    d.Al
    bumi
    ne5%
    e.HES6%
    f
    .Khối
    hồngcầu
    6.Khối
    lượngdị
    chmộtl
    ầnbùcấpcứusốcnhi
    ễm khuẩnl
    à:
    a.10-20ml
    /kg
    b.20–40ml
    /kg
    c.40–60ml
    /kg
    7.Li
    ềuhỗt
    rợt
    ăngcườngcobópcơt
    im củadopami
    nel
    à:
    a.<5mcg/
    kg/
    ph
    b.5–7mcg.
    kg/
    ph
    c.5–10mcg/
    kg/
    ph
    d.>10mcg/
    kg/
    ph
    8.Li
    ềuhỗt
    rợt
    ăngcườngcobópcơt
    im củaAdr
    enal
    i
    nel
    à:
    a.0,
    05–0,
    3mcg/
    kg/
    ph
    b.<0,
    3mcg/
    kg/
    ph
    c.0,
    3–0,
    5mcg/
    kg/
    ph
    d.>0,
    3mcg/
    kg/
    ph

    CABỆ
    NH:
    Bệnhsử:Tr
    ẻt r
    ai2t
    uổi
    ,sốt2ngày,sốtcao30–40độC,giađìnhcho
    uốnghạnhiệtvàkhángsi
    nhuống.Ngàyvàoviệnt
    rẻmệt
    ,kí
    cht
    hích,chil
    ạnh,
    đáií
    t.
    Thăm khám:

    504
    - Nhị
    pthở46l
    ần/phút
    ,nhanhnông,phổikhôngcór
    an,SpO2 92%t
    hởkhí
    t
    rời
    .
    - Nhị
    pti
    m 155l
    ần/phút
    ,huy
    ếtáp82/
    57/
    45mmHg,chil
    ạnh,v
    ânt
    ím chi
    ,
    RCT5gi
    ây.
    - Tr
    igi
    ác:
    đápứngl
    ờinói
    ,kí
    nht
    híchnhẹ,
    khôngcódấuhi
    ệumàngnão
    - Bụngmềm,
    đầyhơi
    nhẹ,
    gan3cm dưới
    bờsườn
    - Đặtt
    hôngt
    iểucó50ml
    nướct
    iểuđặc
    Xétnghi
    ệm:
    - Hb:
    10g/
    dl;
    BC:
    19500(
    N85%)
    ;TC125000
    - Khímáu:
    pH:
    7,17;
    PCO2:
    32:
    PO2:
    93;
    HCO3:
    16;
    BE:
    -12;
    SaO2:
    96
    - X-
    Quangphổi
    :di
    ệnt
    im khôngt
    o,khôngcót
    ổnt
    hươngphổi
    Chẩnđoán:
    - Khoacấpcứu:
    Sốcnhi
    ễm khuẩn
    Xửt
    rí
    :
    - Thởoxyquamask5l
    /phút
    - Đặtv
    eint
    ruy
    ềnt
    ĩnhmạch
    - Lấymáuxétnghi
    ệm:CTM,Cấymáu,Khímáu,X-
    quangphổi
    ,Đi
    ệngi
    ảiđồ,
    đườngmáu,
    canxi.
    - Chokhángsi
    nh
    - Bol
    usdịch:NaCl9‰ x20ml/kg,bùnhanht
    rong15–30phút,tr
    ongv
    àsau
    bùtheodõi:
    mạch,HA,nhị
    pthở,SpO2,r
    anphổi
    ,gant
    o,nướct
    iểu.
    - BùNaBi
    Ca.
    Di
    ễnbi
    ến:
    - Saubùdị
    ch:nhị
    pthở49l/
    phút,
    SpO288%,phổikhôngcóran,
    HA87/62/
    50
    mmHg,mạchquaynhanh,162l
    /phút
    ,vânt
    ím cònnhi
    ều,
    chưacónướcti
    ểu,
    tr
    igi
    áct
    rẻlơmơ,cấuđápứngđau.
    - ĐặtNKQ,
    chuy
    ểnHSCC
    Xửt
    rít
    ạiHSCC:
    - Thởmáy
    ,đảm bảoSpO2>95%
    - ĐặtTMTTđoCVP,
    thấyCVP7mmHg
    - ĐặtĐM xâm nhập

    505
    - Si
    êuâm t
    im đánhgi
    á:EFt
    hấtt
    rái
    ,ápl
    ựcĐM phổi
    ,đườngkí
    nhTMCD,
    hình
    dạngv
    áchli
    ênthất
    .
    - Bùt
    hêm dị
    ch:
    10ml
    /kg,
    trong15phút
    - Vậnmạch: Dopami
    n:5–7,
    5–10mcg/
    kg/
    ph
    Dobut
    ami
    n:5–7,
    5mcg/
    kg/
    ph
    - Xétnghi
    ệm thêm:khímáu2giờ/lần,cảđộngmạchv àt
    ĩnhmạcht r
    ungtâm,
    đôngmáuPT, I
    NR,APTT,Fi
    bri
    nogen,D–Di mer,
    X-quangphổikiểm t
    raKT
    TMTT,nhumôphổisaubol usdịch,cấydịchNKQ,nướcti
    ểu,cácchấtdịch
    khácnếunghingờ,xétnghiệm vir
    út(EV71,CMV,EBV,…),sinhhóachức
    nănggan,t
    hận,nộimôikhác,.
    ..
    .
    - Theodõi
    đánhgi
    áđi
    ềut
    rị
    :
    o Huy
    ếtđộng:
    đápứngt
    huốcv
    ậnmạch,
    đảm bảoHATB>60mmHg.
    o Hôhấp:
    thởmáy
    ,tr
    ánht
    aibi
    ếnt
    hởmáy
    .
    o Tr
    igi
    ác:
    choant
    hần,
    giảm đauđủ.
    o Toan,điệngiải
    ,chứcnăngt
    hận,gan:đi
    ềuchỉ
    nhr
    ốil
    oạncácchức
    năngkịpthời
    .

    506
    Chương11

    THẦ
    NKI
    NH–TÂM BỆ
    NH

    XUẤTHUYẾTNÃO–MÀNGNÃOỞTRẺEM
    TS.CaoVũ Hùng
    Mụct
    iêu

    1.
    Tri
    ̀nhbàyđượ
    cvi
    ̣tr
    í,
    nguyênnhânxuấ
    thuyế
    tnãoở
    tr
    ẻ em
    2.
    Tri
    ̀nhbàyđượ
    ctr
    iệ
    uchứ
    ngvà đi
    ề
    utr
    ị xuấ
    thuyế
    tnãoở
    tr
    ẻ sơ
    si
    nh
    3.
    Tri
    ̀nhbàyđượ
    ctr
    iệ
    uchứ
    ngvà đi
    ề
    utr
    ị xuấ
    thuyế
    tnãoở
    tr
    ẻ
    nhỏ
    4.
    Tri
    ̀nhbàyđượ
    ctr
    iệ
    uchứ
    ngvà đi
    ề
    utr
    ị xuấ
    thuyế
    tnãoở
    tr
    ẻ l
    ớ
    n
    Nộ
    idung
    I
    . ĐẠICƯƠNG

    Xuấthuyếtnão–màngnãol àmộtbệnhkháphổbi ếnởtrẻem,nhấtl


    àở
    nhóm trẻnhỏtỷlệmắccót hểt
    ới100/100.
    000tr
    ẻsinhra,ởnhóm tr
    ẻnhỏ
    nguyênnhânt hườngdot
    hiếuhụtvi
    taminK.Theobảnchấtcủatổnthương,
    cáctaibiếnmạchmáunãocót hểđượcchiathành2loạichí
    nh:nhồimáuvà
    xuấthuyếtnão.

    Nhồimáunãocóthểdotắcnghẽnt
    ạm t
    hờihoặct
    hườngxuy ênmộtđộng
    mạchnuôinãongoài
    hoặct
    rongsọhoặchi
    ếm hơndohuyếtkhốitĩ
    nhmạch.

    Xuấthuy
    ếtnãot
    ựphátdovỡmộtmạchmáubấtthường(phì
    nhmạchhoặc
    dị
    dạngđộngtĩ
    nhmạch)hoặcmộtt
    iểuđộngmạcht
    rongnhumônão.

    Ởtrẻem,chảymáunão-màngnãocót hểxuấthi
    ệndướinhiềuhì
    nhthái
    kacsnhau,t
    ùytheol
    ứatuổi,
    tìnhtr
    ạngphátt
    ri
    ểncủanão,nơichảymáu,
    tính
    chấtchảymáu,.
    ..
    dovậyvấnđềđiềutr
    ịcũngcónhữngđi
    ểm khácnhau.

    I
    I. VỊTRÍXUẤTHUYẾTNÃO

    1.Chảymáungoàimàngcứng

    Vị
    thí
    chảymáuởgi
    ữaxươngsọv
    àmàngcứng

    Nguy
    ênnhânt
    hườngdochấnt
    hươngsọ,
    tổnt
    hươngmộtt
    ĩnhmạchhoặc

    507
    độngmạchmàngnãogi
    ữa.

    2.Máut
    ụdướimàngcứng

    Đâylàv
    ị t
    rít
    hườnggặp,máuchảymáuởgiữamàngcứngvàlát
    hànhcủa
    màngnhện.Nguồnchảymáuởđâylàdotổnthươngt
    ĩnhmạchđổvàocác
    xoangt
    ĩnhmạch,cáctĩ
    nhmạchởlềuti
    ểunão.

    3.Chảymáudướimàngnhện

    Thườnggặpởtrẻsơsi
    nhvàtrẻnhỏ,máuchảyởt r
    ongkhoangdướimàng
    nhện(gi
    ữahail
    ácủamàngnhện)v àthườngkèm t
    heochảymáuởt r
    ongnhu
    mônão.Nguyênnhânchảymáucót hểdov ỡtĩ
    nhmạchcủalềuti
    ểunão,l
    i
    ềm
    não,t
    ĩnhmạchGali
    en,
    ởtrẻnhỏcóthểdot hi
    ếuhụtvi
    tami
    nK, gi
    ảm t
    ỷlệ
    prot
    hrombi
    n.

    4.Chảymáut
    rongnãot
    hất

    Dov
    ỡmạchmáuđám r
    ốimạchmạc.

    5.Chảymáut
    rongchấtnão

    Trongt
    hựctế,
    màngnãov àcáckhoangcóranhgiới
    ítr
    õrệt
    ,thườngt
    hìchảy
    máuởnhiềuvịtr
    íphối
    hợpvớinhau,
    đồngthờichảymáumàngnãov àtr
    ong
    nhumônão.

    I
    II
    . NGUYÊNNHÂN

    Cónhi
    ềunguyênnhângâyxuấthuyếtnão,
    tùyt
    heot
    ừngl
    ứat
    uổi
    khácnhau
    màgặpcácnguyênnhânkhácnhau:

    1.Ởt
    rẻsơsi
    nhv
    àtr
    ẻnhỏ
    -Docácchấnt
    hươngsảnkhoa

    -Tì
    nht
    rạngđẻngạt
    ,suyhôhấp,
    thi
    ếuoxynão

    -Xuấthuy
    ếtdonhồi
    máu

    -Cácbệnhnhi
    ễm t
    rùngt
    hầnki
    nh

    -Thi
    ếuhụtv
    itami
    nK

    -Dođi
    ềut
    rịt
    huốcchốngđông

    -Xuấthuy
    ếtxungquanhnãot
    hấtt
    hời
    kỳchusi
    nh

    -Bấtt
    hườngmạchmáunão

    508
    -Vi
    êm gan,
    suygan

    2.Ởt
    rẻl
    ớn:
    Thườngdocácbấtt
    hườngmạchmáunão

    -Dị
    dạngt
    hôngđộngt
    ĩnhmạch

    -Túi
    phì
    ngđộngmạch

    Ngoài
    racòncót
    hểdocácnguy
    ênnhânkhác

    -Chấnt
    hươngsọnão

    -Cácbệnhmáu

    -Cácbệnhnhi
    ễm t
    rùng

    -Unão(
    chảymáut
    rongu)
    .

    -Xơgan,
    suyt
    hận,
    caohuy
    ếtáp.

    -DobệnhSchonl
    ein-Henoch

    -Xuấthuy
    ếtdi
    truy
    ềndogi
    ãnmạchngoại
    vi(
    tel
    angl
    ect
    asi
    a)

    I
    V.XUẤTHUYẾTNÃOỞTRẺSƠSI
    NH
    Thườnggặpởtrẻđẻnon,khoảng40%t
    rẻđẻt
    hiếut
    hángcânnặngdưới
    1500g
    cóxuấthuy
    ếtxungquanhnãot hất
    .

    1.Nguy
    ênnhân

    -Chấnthươngsảnkhoa:đẻkhó,
    canthiệpbằngfor
    cep,ngôi
    thai
    bấtl
    ợi,
    chuyểndạkéodàihoặcđẻquánhanh,khungchậungườimẹhẹp..
    .

    -Tháigiàt
    háng,suydi
    nhdưỡngbàot
    haicũngl
    àyếutốdễchảymáunão,
    do
    cáctácđộngtrongcuộcđẻhoặcdot
    ìnht
    rạngt
    hoáihóar
    authai
    dẫnđếnnguy
    cơthiếudưỡngkhíchothai
    .

    -Ởtrẻsơsi
    nh,hệthốngcầm máuchưađượchoànchỉ nh,cấutạothànhmạch
    cònmỏng,đám r
    ối quanhnãothấtđượctăngtướimáuvàlàtổchứcnonyếu
    củanãonêndễbịxuấthuyết,nhấtl
    àtrẻsơsinhngạtl
    àm sứcbềnthànhmạch
    giảm đi
    20%.

    -Thờikỳgi
    ảm Prothr
    ombinsinhl
    ý(2-5ngàysaukhiđẻ)doởgi
    aiđoạnnày
    vi
    taminKchưađượccácv ikhuẩnđườngr
    uộttổnghợphoặcdochứcnăng
    ganchưatrưởngthành.

    509
    -Tổnthươngthi
    ếuoxy,rốil
    oạntuầnhoàn,
    tìnht
    rạngnhi
    ễm t
    rùngnặng,
    sử
    dụngquáliềumuốinatr
    ibi
    cacbonathoặcáplựckhíCO2t
    ăngcũngcóli
    ên
    quanđếnxuấthuyếtnãothất.

    2.Vịt
    ríxuấthuy
    ếtnão

    Chảymáuồạtdưới màngcứngthườngv
    doráchlềut
    iểunãohoặchi
    ếm hơnl
    à
    ráchváchngăngi
    ữahaibáncầu,
    ởtrẻđẻđủthánggặpnhiềuhơnt
    rẻđẻnon
    tháng.

    Chảymáudưới
    màngnhệnhoặctr
    ongmônãot hườngdocácbệnhmáu(r
    ối
    l
    oạnđôngmáu,gi
    ảm t
    iểucầuv
    ôcăn,
    giảm t
    ỷlệprot
    hrombi
    n)hoặcdị
    dạng
    mạchnão.

    Thườnggặpchảymáut
    rongnãot
    hất
    ,quanhnãot
    hất
    ,nhấtl
    àtr
    ongnhững
    ngàyđầusausi
    nh.

    3.Bi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàng

    Triệuchứngthườnggặp: daxanhhoặct í
    mt ái
    ,búkém, khócthéthoặckhóc
    thethé,cogiật,
    giảm t
    rươnglựccơ,thópcăngv àphồng,cácbiểuhiệntì
    nh
    trạngnhiêm t
    oanchuy ểnhóa,gi
    ảm hemat ocr
    it
    .Cóthểxuấthuy ếtvõngmạc,
    l
    iệtvậnnhãn, gi
    ảm phảnxạđồngt ửv ới
    ánhsáng,runggiậtnhãncầu.

    Nặnghơn,
    tìnhtr
    ạngứcchếthầnki
    nhdẫnđếnýt
    hứclơmơhoặchônmêsâu,
    ứcchếhôhấp,cơnngừngt
    hởdochảymáunãonhiều,
    giãnt
    onãothất
    .

    Xuấthuyếtnão–màngnãonhỏcácdấuhi
    ệut
    hầnki
    nhkhôngđi
    ểnhì
    nh,
    có
    thểbịbỏsót.

    Dịchnãotủycómáuhoặcdị
    chhồngđểkhôngđông.Xétnghi
    ệm dị
    chnãot
    ủy
    thấypr
    otei
    ntăngv
    àcónhiềuhồngcầu.

    4.Chẩnđoán

    -Dưat
    rênt
    iềnsử,
    bệnhsửv
    àcácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàng.

    -Cót
    hểt
    hăm dònãoquat
    hópbằngsi
    êuâm.

    -Chi
    a4mứcđộxuấthuy
    ếtnội
    sọ:

    +Độ1:
    Xuấthuy
    ếtmạchmạcquanhnãot
    hất
    .

    +Độ2:
    Xuấthuy
    ếtt
    rongnãot
    hất
    .

    510
    +Độ3:
    Nhưđộ2v
    àgâygi
    ãnnãot
    hất
    .

    +Độ4:
    Nhưđộ3,
    cộngt
    hêm xuấthuy
    ếtt
    rongchấtnão.

    Ti
    ênl
    ượngr
    ấtxấunếuxuấthuy
    ếtởđộ3v
    à4,
    lâm sàngcóhônmê.

    - Chụpcắtl
    ớpv
    ití
    nhđểpháthi
    ệnxuấthuy
    ếtt
    rongchấtnão.
    -Chỉđị
    nhchọcdị
    chnãotủyởtr
    ườnghợpcótăngápl
    ựcsọnãohoặcl
    âm sàng
    cóbiểuhi
    ệnxấuđi
    ,dị
    chnãotủycómáuđểkhôngđông.

    5.Đi
    ềut
    rị

    -Ki
    ểm soátt
    ìnht
    rạngt
    hânnhi
    ệt,
    giữấm.
    -Ki
    ểm soátt
    ìnht
    rạnghôhấpv
    àhôhấphỗt
    rợ.
    -Chốngcogi
    ậtbằngPhenobar
    bit
    al5-10mg/
    kg
    -Vi
    tami
    nK2-5mg(
    ti
    êm bắp)
    ,3ngàyl
    i
    ền.
    -Tr
    uyềnpl
    assmat
    ươi
    ,tr
    uyềnmáu.
    -Chốngphùnão:
    +Tưt
    hếnằm đầucao
    +Dexamet
    hason0,
    4mg/
    kgsauđó0,
    2mg/
    kgcứ4gi
    ờmộtl
    ần.
    +Làm nghi
    ệm phápt
    ăngt
    hở.
    +Tr
    uyềndị
    chbùmuối
    .
    +Khôngđi
    ềut
    rịbằngManni
    tol
    ởtr
    ẻsơsi
    nh.
    -Thườngkhôngcóchỉđị
    nhđi
    ềut
    rịphẫut
    huậtt
    rừkhi
    cógi
    ãnnãot
    hất
    .
    -Mộtsốđi
    ềut
    rịkhác:
    dinhdưỡng,
    chốngnhi
    ễm t
    rùng,
    chăm sóc
    6.Ti
    ênl
    ượng
    -Tỷl
    ệtửvong25%-50%cót
    hểởt
    uầnđầudohậuquảcủat
    ìnht
    rạngnãobị
    đèépvàsuyhôhấp.
    -Cót
    hểkhỏi
    hoànt
    oànhoặcđểl
    ạidi
    chứngnhư:
    bại
    não,
    nãoúngt
    hủy
    ,động
    ki
    nh.
    7.Phòngbệnh
    -Phòngchấnt
    hươngsảnkhoa.
    -Ti
    êm v
    itami
    nKchomẹt
    rướckhi
    sinh2t
    uần5mg,
    trẻsơsi
    nh1mg.

    511
    -Dựphòng:tì
    nht
    rạngt
    hiếuoxy
    ,nhi
    ễm t
    rùng,
    sửdụngđúngl
    i
    ềunat
    ri
    bi
    cacbonat
    .
    V.XUẤTHUYẾTNÃOỞTRẺNHỎ1-
    6THÁNGTUỔI
    Haygặpởt
    rẻbúmẹ,
    nhấtl
    àtr
    ẻ1-
    2thángt
    hườnggặpxuấthuy
    ếtdưới
    màng
    nhện.
    1.Nguy
    ênnhân

    -Hầuhếtdonguy
    ênnhânt
    ựphát,
    tỷlệpr
    othrombi
    ngiảm r
    õrệtvàt
    ănglênr
    ất
    nhanhsaukhi
    đượcđi
    ềutr
    ịbằngv
    itami
    nK, t
    hườnggặpởtrẻđượcnuôi
    sữa
    mẹ.

    +Dot
    hiếuhụtv
    itami
    nK

    +Lượngv
    itami
    nKt
    rongsữamẹt
    hấphơnsữanhânt
    ạo

    +Tr
    ẻdùngkhángsi
    nhnhi
    ềungày

    +Saukhisi
    nhngười
    mẹt
    hựchi
    ệnchếđộănki
    êngchấtbéo,
    ítt
    hựcphẩm
    gi
    àuvi
    taminK

    +Vi
    tami
    nKt
    ừmẹquar
    aut
    hai
    rấtt
    hấpdokhóv
    ậnchuy
    ển

    +Cácchủngv ikhuẩnởr uộtvàpHởphâncủatrẻbúmẹrấtkhácvớitr


    ẻăn
    bằngsữanhânt ạo,phầnlớnvikhuẩnởphânt
    rẻbúmẹlàLactobi
    l
    acus
    bi
    fidus,
    trongkhiởtrẻnuôinhântạocónhi
    ềuchủngv
    ikhuẩnhơn,như:
    Lactobaci
    ll
    usaci
    dophil
    us,
    Escher
    ichi
    aColi
    ,Ent
    erococus,
    Staphi
    l
    ococus
    aureuslànhữngvikhuẩnvốncókhảnăngsảnxuấtvit
    aminK.

    - Vi
    êm ganv
    irus,
    dịdạngđườngmậtbẩm si
    nh,
    nangốngmậtchủ.
    - Xơgan,
    hội
    chứngkém hấpt
    hu,
    bệnhWar
    far
    in.
    -Ỉ
    achảykéodài
    .
    2.Vịt
    ríxuấthuy
    ếtnão

    -Đasốl
    àxuấthuy
    ếtdưới
    màngnhện.

    -Cót
    hểxuấthuy
    ếtt
    rongnãot
    hất
    ,ổmáut
    ụdưới
    màngcứng.

    3.Tr
    iệuchứng

    Lâm sàngkhởi
    đầuthườngđộtngột,t
    rẻkhócthét,
    thiếumáudaxanhnhợt.Có
    thểcócogiậtt
    oànt
    hânhoặcgiậtnửangười hoặcgiậttay
    .Thópcăngphồng.
    Ýthứclơmơhoặchônmê, tì
    nhtrạngứcchếhôhấpt hởchậm r
    ồidầndầncó
    cơngừngthợngắn.

    512
    Xétnghi
    ệm chot
    hấy
    :

    +Huy
    ếtsắct
    ốgi
    ảm

    +Thời
    gianmáuđôngkéodài

    +Thời
    gianpr
    othr
    ombi
    n,t
    rombopl
    ast
    inkéodài

    +Cácy
    ếut
    ốđôngmáugi
    ảm (
    yếut
    ốII
    ,VI
    I,
    IX,
    X)

    +Tỷl
    ệpr
    othr
    ombi
    ngi
    ảm

    +Dịchnãot
    ủycómáuđỏt ươi
    ,để30phútkhôngđônghoặc
    chuyểnmàuhồng,đônglại
    .Dịchnãotủycót
    hểmàuv àngnếuxuất
    huyếtnãotr
    ướcđó1-2ngày.

    4.Chẩnđoán

    Dựatrêncáctr
    iệuchứngl
    âm sàngxuấthi
    ệnđộtngột
    ,hộichứngthi
    ếumáu,
    hộichứngnão-màngnão,thờigi
    anmáuđôngkéodài,t
    ỉlệprot
    rombingi
    ảm.
    Chọcdòtủysốngcómáuđểkhôngđông.

    Chụpcắtl
    ớpv
    ití
    nhhoặccộnghưởngt
    ừpháthi
    ệnv
    ịtr
    íổxuấthuy
    ếtnão

    5.Đi
    ềut
    rị

    Đi
    ềut
    rịgồm đi
    ềut
    rịnguy
    ênnhânv
    àđi
    ềut
    rịcấpcứu:

    - Tr
    uyềnmáu20ml
    /kg
    - Vi
    tami
    nK5mg/
    ngàyx3ngàyl
    i
    ền(
    ti
    êm bắphoặcuống)
    .
    - Đi
    ềut
    rịt
    ìnht
    rạngt
    ăngápl
    ựcnội
    sọv
    àchốngphùnão
    +Mannti
    ol20%,0,5g/kg,
    truyềntr
    ong30phúthoặcLasi
    x1-2
    mg/kghoặcrútdị
    chnãot ủy,mỗi l
    ầnrút7-
    10ml.Phảit
    ruy
    ềndịchbù
    muốisautr
    uyềnManntiol.

    +Dexamet
    hason0,
    4mg/
    kg,
    tiêm t
    ĩnhmạch

    - Chot
    rẻt
    hởoxyv
    àhôhấphỗt
    rợnếucócơnngừngt
    hở.
    -Chốngcogi
    ậtbằngPhenol
    bar
    bit
    al6-
    10mg/
    kg,
    hạnchếdùngSeduxenv
    ìsẽ
    gâyứcchếhôhấp.

    -Cácđi
    ềut
    rịkhác:

    +Di
    nhdưỡngt
    hầnki
    nh:
    cer
    ebr
    oly
    sin,
    cit
    ichol
    i
    n

    +Chốngt
    hiếumáucụcbộdot
    ìnht
    rạngcot
    hắtmạch(
    Ini
    mod)

    513
    +Al
    phachy
    mot
    rypsi
    n

    +Đi
    ềuchỉ
    nhr
    ốil
    oạnnướcđi
    ệngi
    ải,
    toanki
    ềm

    +Di
    nhdưỡngđầyđủ,
    chốngnhi
    ễm t
    rùng

    6.
    Tiênl
    ượng

    -Tỷl
    ệtửv
    ong:
    7-10%

    -Tỷl
    ệkhỏi
    hoànt
    oàn:
    60%

    -Dichứngtrong30-
    40%sốt rườnghợpxuấthuy
    ếtnão.Dichứnghaygặplà
    độngkinhsauxuấthuyếtnão,nãobédochồngkhớpsọ,nãoúngthủy,gi
    ảm
    vậnđộngnửangười,chậm pháttr
    iểnt
    inhthầnvậnđộng.

    7.Dựphòng

    Tr
    ẻsausi
    nhđượcuốngv
    itami
    nK(
    2mg)hoặct
    iêm v
    itami
    nK(
    1mg)
    .

    Ti
    êm v
    itami
    nK(
    5mg)chophụnữcót
    hai
    trướckhi
    sinh2t
    uần.

    VI
    .XUẤTHUYẾTNÃOỞTRẺLỚN
    1.Nguy
    ênnhân

    Thườngdodịdạngmạchmáunão,ởtrẻem thườngdodị
    dạngt
    hôngđộng–
    tĩ
    nhmạch,hi
    ếm gặpcót
    hểdovỡtúiphìnhđộngmạchnão.

    Dịdạngthôngđộng–t ĩ
    nhmạchnãol àbấtthườngbẩm si
    nhmạchmáut rong
    đóđộngmạchđượcnối tr
    ựctiếpv
    ới t
    ĩnhmạchmàkhôngquamạngl ướimao
    mạch.Đâylàbấtthườnghaygặpởt rẻem,t
    ỷlệtăngdầntheotuổi
    ,cáctr
    iệu
    chứngxuấthi
    ệnkhi cóvỡdịdạngthôngđộng–t ĩ
    nhmạch,thườnggâychảy
    máut r
    ongnhumônão.

    Phìnhđộngmạchnãol àdot hoátv


    ịcủat
    hànhđộngmạchnão,
    thườngcóhình
    túi(t
    úiphìnhđộngmạch),t
    hườnggặpởchỗphânnhánhđộngmạchquanhđa
    giácWill
    is,cót
    hểvỡtúiphì
    nhgâychảymáu,chủyếul
    àchảymáydướinhện.

    Ngoài
    racòncót
    hểgặpcácnguy
    ênnhânkhácnhư:

    -Chấnt
    hươngsọnão.

    -Bệnhmáu:
    xuấthuy
    ếtgi
    ảm t
    iểucầu,
    bệnhưachảymáu,
    bạchcầucấp.

    -Bệnhnhi
    ễm t
    rùng:
    nhi
    ễm khuẩnhuy
    ết(
    Osl
    er)
    ,vi
    êm màngnão-não.

    -Ut
    hầnki
    nhđệm,
    dicăn(
    chảymáut
    rongu)
    .

    514
    -Umạch,
    đám r
    ốimạchmạc.

    -Xơgan,
    suyt
    hận,
    caohuy
    ếtáp.

    2.Tr
    iệuchứng

    Thườngkhởiđầuđộtngột,
    cót hểsauhoạtđộnggắngsức,
    trẻđauđầudữdội
    ,
    rối
    loạnt
    rigi
    ác,bánmêr ồiđi
    vàohônmê.

    Cót hểtr
    ẻbị
    ngãr
    ồiđi
    vàohônmêngayt
    rongt
    rườnghợpchảymáuồạtnão
    thấthoặcổmáut
    ụsọnãol
    ớn.

    Mộtsốt rườnghợpt r
    ẻbị đauđầu,đaunhi
    ềukhắpđầu, buồnnônv ànôn,xuất
    hi
    ệncáccơncogi ậttoànthân.Nhữngngàyti
    ếptheođauđầut ănglên,r
    ối l
    oạn
    tr
    igiác,
    lơmơ, ngủgà.Xuấthi ệncácdấuhi
    ệu:sốt
    ,tăngnhịpthở,ứđọngđờm
    dãi,
    lạnhđầuchi.

    Thăm khám:

    +Dấuhiệucổcứng,
    xuấthuy
    ếtquanhv
    õngmạc,
    đól
    àdấuhi
    ệucủaxuấthuy
    ết
    dưới
    nhện.

    +Liệtdâyt
    hầnki
    nhsọnão:li
    ệtđơnthuầndâyI
    IImộtbên,
    đauđầudữdội
    ,dấu
    hi
    ệumàngnão, r
    ốil
    oạnýthức,cogi
    ậtlàbi
    ểuhi
    ệncủav ỡtúi
    phì
    nhđộngmạch.

    +Li
    ệtnửangười
    ,phảnxạBabi
    nskydươngtí
    nhlàbi
    ểuhi
    ệncủav
    ỡphì
    nhđộng
    mạchnãogi
    ữa,xuấthuy
    ếtbáncầunãovùngđồit
    hị.

    +Cóthểngheđượctiếngt
    hổi
    trongsọ(l
    àtr
    iệuchứngcổđi
    ểnnhưngí
    tgặp)
    t
    rongtr
    ườnghợpthôngđộng–t ĩ
    nhmạch.

    +Xuấthuyếtt
    iểunãogâychóngmặtdữdội
    ,rối
    loạnt
    hăngbằng,
    nhứcđầu
    vùngsaugáy,
    nôn,cổcứng.

    4.Chẩnđoán

    -Đặcđi
    ểm l
    âm sàngkhởi
    đầuđộtngột
    .

    -Chọcdị
    chnãot
    ủycómáukhôngđông.

    -Chụpcắtl
    ớpv
    ití
    nhv
    àMRIsọnãogi
    úp:

    +Xácđị
    nhchẩnđoán

    +Xácđị
    nhv
    ịtr
    ívàgợi
    ýnguy
    ênnhânt
    ổnt
    hương

    -Chụpđộngmạchnão:

    515
    +Tr
    ongcáct
    rườnghợpcól
    i
    ệtkhut
    rúnửangười

    +Chobi
    ếtv
    ịtr
    í,độl
    ớn,
    hìnhdạngmạchmáubị
    tổnt
    hương

    -Cácxétnghi
    ệm bổsung:

    +Đi
    ệngi
    ảiđồ,
    urê,
    creat
    ini
    nmáu.

    +Côngthứcmáu,
    thời
    gianmáuchảy
    ,máuđông,
    tỉl
    ệ
    pr
    othr
    ombi
    n.

    5.Đi
    ềut
    rị

    -Nghỉngơi
    tuy
    ệtđối
    trêngi
    ường.

    -Ant
    hần:
    Seduxen0,
    2-0,
    5mg/
    kg

    -Gi
    ảm đauđầubằngPar
    acet
    amol

    -Ki
    ểm soátt
    ìnht
    rạnghuy
    ếtáp

    -Đảm bảot
    hôngt
    hoángđườnghôhấpt
    rên

    -Chốngphùnão:

    +Tưt
    hếnằm đầucao

    +SửdụngManni
    tol
    20%,
    li
    ều0,
    5g/
    kgt
    ruy
    ềnnhanht
    rong30phút
    ,
    cót
    hểnhắcl
    ạisau8gi
    ờ.

    +SửdụngDexamet
    hason0,
    4mg/
    kg,
    2lần/
    ngày
    .

    +Đi
    ềuchỉ
    nhcânbằngnước,
    điệngi
    ải,
    toanki
    ềm.

    -Đi
    ềutr
    ịngoại
    khoa:l
    ấykhối
    máut
    ụ,t
    hắtmạchphí
    atr
    ướct
    úiphồnghoặcl
    ấy
    bỏtổnt
    hươngdịdạngmạch.

    -Đi
    ềut
    rịnội
    mạchbằngnútmạch.

    -Mộtsốđiềutrị
    khác:t
    huốcgiãnmạchchốngthi
    ếumáucụcbộdot
    ìnht
    rạng
    cothắtmạch,di
    nhdưỡngthầnkinh(
    cer
    ebrol
    ysi
    n,ci
    ti
    chol
    i
    n),
    al
    phachymotr
    ypsin.

    -Đi
    ềutrị
    cáctì
    nhtr
    ạngbệnhl
    ýkèm t
    heo,
    dinhdưỡngv
    àchăm sóct
    oànđi
    ện,
    dựphòngnhi
    ễm t
    rùng.

    6.Ti
    ênl
    ượng

    516
    Tỷl
    ệtửv
    ong20-
    37%,
    nguycơt
    ửvonggi
    ảm dầnt
    heot
    hời
    giankểt
    ừlúcchảy
    máu.

    Yếut
    ốti
    ênl
    ượngxấul
    àhônmêngayt
    ừđầuv
    àmứcđộhônmê.

    Biếnchứng:
    xuấthuy
    ếtt
    áiphát
    ,gi
    ãnnãot
    hất
    ,cot
    hắtmạchv
    àthi
    ếumáucục
    bộ,phùnão,
    ..
    .

    517
    BỆNHĐỘNGKI
    NHTRẺEM
    PGS.Ni
    nhThi
    ̣ Ứ
    ng
    Mụct
    iêu

    1.
    Trì
    nhbàycănnguyên,
    cơchếsi
    nhbệnhđộngki
    nhởt
    rẻem.
    2.
    Trì
    nhbàyphânl
    oạiquốct
    ếtheohộichứngđộngki
    nh(
    ĐK)năm 1989.
    3.
    Môt
    ảcáccơncogi
    ậtởt
    rẻem.
    4.
    Trì
    nhbàynguyênt
    ắcđi
    ềut
    rịvàsửdụngt
    huốcchốngĐKởt
    rẻem.
    Nộidung.

    1.Đạicương:

    Độngki
    nhlàsựrối
    loạntừngcơnchứcnăngcủahệthầnki
    nht
    rung
    ươngdosựphóngđi
    ệnđộtngộtquámứcv ànhấtt
    hờicủacáct
    ếbàothần
    ki
    nhởnão.

    Độngkinhlàmộttrongnhữngbệnhđượcghi nhậnđầutiên,khoảng
    4000năm trướccôngnguyên.Thếgiớicótr
    ên50t r
    iệungườimắcbệnhĐK.
    Trongđótr
    ẻdưới 15tuổimắc10,5tri
    ệu(chiếm 25%).Tỷl
    ệmắcbệnhđộng
    ki
    nhnằm trongkhoảng0,15%-1%, ởChâuÁchi ếm 0,
    36%,NhậtBản0,17%;
    TháiLan0,
    72%.

    Tỷl
    ệmắcbệnhởVi
    ệtNam 0,
    5%.

    2.Nguy
    ênnhânv
    àcơchếsi
    nhbệnh.

    2.
    1.Nguy
    ênnhânmắcbệnhđộngki
    nht
    heonhóm t
    uổi

    -Sơsinh:ngạtchusi
    nh,nhiễm t
    rùnghệthầnkinh,
    dịt
    ậtbẩm si
    nh,
    xuấthuy
    ết
    não,
    giảm cal
    ci,gi
    ảm đườngmáu, rối
    loạnchuy
    ểnhoá.

    -Trẻdưới1t
    uổi:
    nhiễm t
    rùngt
    hầnkinh,
    giảm cal
    cimáu,
    dịt
    ậtbẩm si
    nhnão,
    sausốtcaocogi
    ật,
    rốil
    oạnchuyểnhoá,r
    ốil
    oạnmạchmáunão, nhóm bệnh
    thầnki
    nhda.

    -Trẻtừ1đến5t uổi:di
    chứngtổnthươngnãothờikỳchusi
    nh,
    sauchấn
    thươngsọnão,
    rốiloạnchuyểnhoábẩm si
    nh,nhi
    ễm độchoáchất
    .

    518
    -Trẻlớn:
    chấnthươngsọnão,
    nhi
    ễm t
    rùngt
    hầnki
    nh,
    dichứngt
    ổnt
    hươngnão
    thờikỳsơsinh.

    2.
    2.Cơchếbệnhsi
    nh.

    -Bi
    ếnđổi
    bấtthườngcácdòngi
    onKal
    ivàNat
    riquamàngt
    ếbào. Thi
    ếudòng
    đi
    ệnphụthuộcCal
    ci.

    -Thi
    ếumàngATPcót
    ráchnhi
    ệm v
    ậnchuy
    ểnI
    on

    -Tăngkí
    cht
    híchv
    àoGl
    utamat
    e.

    -Gi
    ảm ứcchếGABA.

    -Mấtcânbằnggiữahệthốngứcchếvàhưngphấncủamàngneur
    ongâyr
    a
    tănghoạtđộngđồngbộcủamộtquầnthểneur
    on.

    3.Phânl
    oạiquốctếv
    ềđộngki
    nh,
    hộichứngđộngki
    nh,
    cácr
    ốil
    oạnl
    iênquan
    đếncogi
    ật,1989.

    3.
    1.A.
    .Độngki
    nhv
    àhộichứngcụcbộ

    -ĐKcụcbộnguy
    ênphát(Khởi
    phátl
    i
    ênquanđếnt
    uổi
    ).

    -ĐKl
    ànht
    ínhởt
    rẻem v
    ớinhọnởt
    rungt
    âm t
    hái
    dương

    -ĐKcụcbộv
    ớiđi
    ệnnãođồ(
    ĐNĐ)cókị
    chphátởv
    ùngchẩm.

    -ĐKcụcbột
    iênphátkhi
    đọc

    B.
    .ĐKcụcbộcănnguy
    ênẩn(nguy
    ênnhânkhôngr
    õràng)
    .

    C.ĐKt
    ri
    ệuchứngt
    hứphát

    ĐKcụcbộl
    i
    ênt
    ục(Hội
    chứngKoj
    ewni
    kow)

    D.Cáchộichứngkháct
    heokhut
    rúhoặcnguy
    ênnhân:

    -ĐKt
    huỳt
    hái
    dương

    -ĐKt
    huỳt
    rán

    -ĐKt
    huỳchẩm

    -ĐKt
    huỳđỉ
    nh.

    3.
    2.Độngki
    nhv
    àhộichứngt
    oànt
    hể.

    -ĐKt
    oànbộnguy
    ênphát(
    khởi
    phátl
    i
    ênquanđếnt
    uổi
    ).

    519
    -Cogi
    ậtsơsi
    nhl
    ànht
    ínhcót
    ínhchấtgi
    ađì
    nh

    -Cogi
    ậtsơsi
    nhl
    ànht
    ính-

    -ĐKgi
    ậtcơl
    ànht
    ínht
    uổi
    thơ

    -ĐKcơnv
    ắngýt
    hứct
    hiếuni
    ên

    -ĐKcơnv
    ắngýt
    hứcởt
    rẻem

    -ĐKgi
    ậtcơt
    hiếuni
    ên

    -ĐKcơnl
    ớnl
    úct
    ỉnhgi
    ấc

    -
    ĐKxuấthi
    ệnt
    ronghoàncảnhđặcbi
    ệt.

    3.
    3.ĐKt
    oànt
    hểcănnguy
    ênẩnhoặct
    ri
    ệuchứng

    -Hội
    chứngWest(cot
    hắtgấp)

    -Hội
    chứngLennox-Gast
    aut

    -ĐKgi
    ậtcơ-mấtt
    rươngl
    ực

    -ĐKv
    ớicơnv
    ắngýt
    hứcgi
    ậtcơ.

    3.
    4.ĐKt
    oànt
    hểkhôngcónguy
    ênnhânđặchi
    ệu

    -Bệnhnãogi
    ậtcơsớm (
    hội
    chứngDr
    ave)

    -Bệnhnãogi
    ậtcơv
    ớiĐNĐcóxoá-bộcphát(Ot
    ahar
    a)

    -ĐKt
    oànt
    hểt
    ri
    ệuchứngkhác

    3.
    5.ĐKt
    oànt
    hểv
    ớicáchộichứngđặchi
    ệu

    ĐKcót
    hểl
    àhậuquảcủanhi
    ềugi
    aiđoạnbệnh

    3.
    6.ĐKv
    àhộichứngkhôngxácđị
    nhđượccụcbộhayt
    oànbộ

    -ĐKsơsi
    nh

    -ĐKgi
    ậtcơnặngởt
    rẻnhỏ

    -ĐKcónhọnsóngl
    i
    ênt
    ụckhi
    ngủ

    -ĐKt
    hấtngônmắcphải
    (hội
    chứngLandauKl
    eff
    ner
    )

    -ĐKkháckhôngxácđị
    nhđược

    520
    3.
    7.Hộichứngđặchi
    ệu

    Cơnli
    ênquanđếnt r
    ạngthái
    :cogi
    ậtdosốtcao,cơnchỉxẩyr
    atrongbối
    cảnhrốil
    oạnchuyểnhoácấp(ngộđộcrượu,
    thuốc,t
    ăngđườngmáu) .Hội
    chứngcogiậtnửangườigi
    ảm v
    ậnđộngnửangười.

    4.Đặcđi
    ểm l
    âm sàngcáccơnđộngki
    nh.

    4.
    1.ĐKt
    oànt
    hể.

    4.
    1.1.ĐKt
    oànt
    hểnguy
    ênphát
    .

    A.
    Cogi
    ậtsơsi
    nhl
    ànht
    ínhcót
    ínhchấtgi
    ađì
    nh.
    Dit
    ruy
    ềnt r
    ội,tr
    ongmộtsốgiađìnhgenmãhoábệnhlýnằm tr
    êncánh
    t
    aydàicủanhiễm sắcthểsố20(20q13.
    3)vàt
    ươngứngbấtthườngkênhkali
    l
    oại
    KCNQ2, hoặc8q24v àkênhkal
    iKCNQ3.

    Xuấthi
    ệnngàyt
    hứ2-5saukhi
    sinhbằngcơncogi
    ật,
    giậtr
    ung,
    ngừng
    t
    hở.Khôngcóti
    êuchuẩnđặctr
    ưngvềĐNĐ.

    B.Cogi
    ậtsơsi
    nhl
    ànht
    ính

    Xảyr
    avàongàyt
    hứ5saukhit
    rẻr
    ađời
    ,tr
    ênl
    âm sàngbi
    ểuhi
    ệncủa
    cơndướidạnggi
    ậtcơ(
    cloni
    c),khôngbaogi
    ờdướidạngt
    ăngt
    rươngl
    ựccơ,
    t
    hườngxuấthi
    ệngi
    ậtbànchân,r
    unchân,gi
    ậtt
    ay,cơncókhuy
    nhhướngl
    an
    t
    oảt
    ừnửat
    hânmộtbênsangbênđối
    diện,
    kéodài
    20-30gi
    ây.

    Tr
    ướcnhữngbi
    ểuhi
    ệnkị
    chphátcủat
    rẻsơsi
    nhcónhi
    ềuv
    ấnđềđược
    đánhgi
    á:

    -Khẳngđị
    nhđượcbảnchấtcủađộngki
    nhl
    oạit
    rừcácv
    ậnđộngt
    ựnhi
    ên
    khôngphải
    độngki
    nh.

    -Cogi
    ậtsơsi
    nhl
    ànht
    ínhl
    àbệnhcót
    iênl
    ượngt
    ốtnghĩ
    alàsựphátt
    ri
    ểnt
    inh
    t
    hầnv
    àvậnđộngcủat
    rẻđượcbì
    nht
    hườngv
    àkhôngcócơnđộngki
    nht
    hứ
    phát
    .

    C.
    ĐKgi
    ậtcơl
    ànht
    ínhởt
    rẻnhũnhi
    .

    Đặct
    rưngbởicácđợtgi
    ậtcơt
    oànbộngắn,xẩyr
    atr
    ongnăm đầut
    iên

    521
    hoặcnăm t
    hứhai
    ởnhữngt
    rẻbì
    nht
    hường.

    ĐNĐcócácnhọnsóngnhanht
    oànbộ.Ti
    ếnt
    ri
    ểnt
    hườngkhỏi
    hoànt
    oàn,
    cómộtsốr
    ốil
    oạnhànhv
    i,chậm phátt
    ri
    ểnv
    àcáccơnĐKt
    oànt
    hểt
    ăngt
    rương
    l
    ực–cogi
    ậtcót
    hểxuấthi
    ệnởt
    uổi
    thanht
    hiếuni
    ên.

    D.ĐKvắngýt
    hứcởt
    rẻem.

    Cơnv
    ắngýt
    hứcđượcxếpl
    oại
    vàođộngki
    nht
    oànt
    hể.

    Cơnđi
    ểnhì
    nhl
    àđộtnhi
    ênmấtýt
    hức,dừnghoạtđộng,mắtnhì
    ntr
    ừng
    t
    rừngr
    atr
    ướchoặcnhì
    nngượckhôngt
    hayđổit
    ưthế,
    khôngv
    ậnđộng.ýt
    hức
    t
    rởl
    ạisauv
    àigi
    ây,
    saucơnkhôngbị
    buồnngủ,
    khôngl
    ẫnl
    ộn.

    ĐNĐxuấthi
    ệnhoạtđộngkị
    chphátdạngnhọnsóng3chukì
    /gi
    ây.

    Bắtđầut
    ư4-8t
    uổi
    ,í
    tgặpsau15t
    uổi
    ,cót
    rườnghợpdưới2t
    uổi
    .4%t
    rẻ
    cót
    hayđổiv
    ềsựphátt
    ri
    ển,cót
    ri
    ệuchứngt
    hầnki
    nh.
    Cơnv
    ắngýt
    hứct
    iên
    l
    ượngt
    hườngt
    ốt.

    E.
    ĐKcơnl
    ớnởt
    rẻl
    ớn

    50% t
    rườnghợpl
    àcót
    ri
    ệuchứngbáot
    rước(
    aur
    a).Ngườibệnhcảm
    t
    hấykhóchị
    u,nhứcđầu,
    đầyhơi
    hoặct
    hấybuồnbuồnởt
    ay,
    chân.

    Cácdấuhi
    ệubáot
    rướct
    hườngxảyr
    anhanh5-10gi
    ây.Cơnl
    ớngồm 3
    gi
    aiđoạn:

    *Gi
    aiđoạncocứng

    Bệnhnhânđộtnhi
    ên ngãxuốngbấtt
    ỉnh.Cáccơbátđầucocứng,các
    chiduỗicứng,cácngónt
    aygấp,đầuưỡnngửaquaysangmộtbên,hàm
    nghi
    ếnchặtv
    àthườngcắnv
    àol
    ưỡi
    ,haimắtt
    rợnngược.Bệnhnhânkhôngt
    hở
    đượcv
    ìcơngựccứngbấtđộng,
    dođósắcmặtnhợtnhạtr
    ồit
    ímt
    ái.

    Ngượcl
    ại,cáccơt
    rònl
    ạimấtt
    rươngl
    ực,bệnhnhâncót
    hểt
    iểut
    iệnr
    a
    quần,
    đại
    tiện.Gi
    aiđoạncứngt
    rươngl
    ựcngắnchỉ5-12gi
    ây.

    522
    *Gi
    aiđoạncogi
    ật

    Tấtcảcáccơcủat
    hânv
    àchiđềuxuấthi
    ệnđộngt
    ácgi
    ật,
    giậtl
    i
    ênt
    iếp,
    ngắn,
    mạnh,
    cónhị
    p,đầul
    ắcl
    ư,cằm dướihémở,
    haimắtgi
    ậtnganghoặcl
    ên
    t
    rên,l
    ưỡihơil
    èranêndễcắnv
    àol
    ưỡi
    .Độngt
    áccácchi
    ,cảgốcl
    ẫnngọngi
    ật
    l
    i
    ênt
    iếp,
    cor
    ồiduỗi
    ,thânmì
    nhgấphoặcưỡnr
    asau.Gi
    aiđoạnnàycót
    hểgi
    ật
    đếnv
    àiphút
    .

    *Gi
    aiđoạnduỗi

    Cáccơsuyki
    ệtnặng,
    cáccơdoãi
    ra,
    cácphảnxạgi
    ảm.Hai
    đồngt
    ửgi
    ãn,
    kém nhaycảm v
    ớiánhsáng.Bệnhnhânt
    hởbùhơimạnhv
    ànhanhphìnước
    bọtr
    amép.Sau1-2phútsắcmặtt
    rởl
    ạibì
    nht
    hường,
    nhị
    pthởđềudần,
    bệnh
    nhânmởmắtt
    ỉnhl
    ạidần.Saucơn,
    bệnhnhânt
    hườngkhôngbi
    ếtchuy
    ệngìđã
    xảyr
    avới
    mình,
    sauđócót
    hểngủt
    hiếpđi
    vìmệt
    .

    F.ĐK t
    oànt
    hểcơnt
    rươngl
    ực.

    Bi
    ểuhi
    ệnbằngcơncứngcácchi
    ,cót
    hểquaymắt
    ,quayđầuv
    ềmộtbên,
    khônggi
    ậtcổ.Cơnkéodài
    từ30gi
    âyđến1phút
    .

    G.ĐKt
    oànt
    hểcơngi
    ậtcơ

    Cáccơt
    hânv
    àchiđộtngộtcol
    ại,cocơcót
    hểnhẹ,hoặcgi
    ậtr
    ấtmạnhl
    àm
    mấtt
    hăngbằngngãl
    ănr
    a.

    H.ĐKgi
    ậtcơmấtđứng(hộichứngDoose)
    .

    4.
    1.2.ĐKt
    oànt
    hểcănnguy
    ênẩnhoặcĐKt
    ri
    ệuchứng.

    A.HộichứngWest

    Độngki
    nhcơnl
    ớnhaygặpởt
    rẻnhỏbúmẹdưới1t
    uổil
    àhộichứng
    West
    .Năm 1841,
    WestW.
    J.l
    ầnđầut
    iênmôt
    ảcơnđộngki
    nh,
    cơncot
    hắtgấp
    củat
    rẻem,
    saunàyđượcmangt
    ênl
    àhội
    chứngWest
    .

    HộichứngWestcó3đặcđi
    ểm chí
    nh:cơncot
    hắtgấpbi
    ểuhi
    ệnbằng

    523
    cácđộngt
    ácgấpcơcứngởmặt
    ,cổ,
    chi
    ,thânmì
    nh.

    Có3l
    oại
    cơngi
    ậtcot
    hắt
    :

    *Cơngi
    ậtcơgấp:Mỗimộtcơnt
    rẻgậpcổnhi
    ềul
    ần(
    10-20l
    ần)
    ,hait
    ayco
    v
    àongực,
    hai
    châncodúm v
    àongực,
    kiểugi
    ậtnàychi
    ếm nhi
    ềuhơncả.

    *Cơngi
    ậtcơduỗi
    :Cóbi
    ểuhi
    ệnđầungửar
    asau,t
    hânưỡnr
    a,hait
    aynắm
    chặt
    ,hai
    chânduỗi
    cứng.

    *Cơngi
    ậthỗnhợp:Dạnggi
    ậtđầungửar
    asau,hait
    ay,haichâncodúm v
    ề
    phí
    atr
    ước.

    B.
    HộichứngLennox-Gaust
    aut

    Có3đặct
    ínhchí
    nh,
    đól
    à:

    -Sựkếthợpcủanhi
    ềudạnggi
    ật:cơnv
    ắngýt
    hứckhôngđi
    ểnhì
    nhkếthợpv
    ới
    conmấtt
    rươngl
    ực,
    cơngi
    ậtcứngcơ.

    -Đi
    ệnnãođồcóbi
    ếnđổi
    :Nhọnchậm l
    ant
    oảởgi
    aiđoạnt
    hức,
    sóngal
    phat
    ạo
    nhóm ởgi
    aiđoạnngủ.

    -Chậm phátt
    ri
    ểnv
    ềti
    nht
    hần,
    rối
    loạnhànhv
    i.

    4.
    2.Độngki
    nhcụcbộ
    A.
    Độngki
    nhcụcbộgâyr
    adomộtổhưngphấnởvỏnão,cót
    hểchỉkí
    cht
    hích
    t
    ạichỗhoặcsaul
    anr
    atoànt
    hểv
    ỏnão,
    gâyt
    iếpcơngi
    ậtt
    oànt
    hân.

    B.Độngki
    nhcụcbột
    huỳt
    ránl
    ên.Bi
    ểuhi
    ệnbằnggi
    ậtkhut
    rúnửangườil
    ant
    ừ
    mộtphầnnhỏđếnr
    ộng.CơnBr
    avai
    sJacksonngườibệnhgi
    ậtmắt
    ,cơmặt
    xongchuy
    ểnsanggi
    ậtt
    ay,xonggi
    ậtchân;gi
    ậtt
    aychân,mặtcùngbên.Khởi
    đầut
    hườngkhôngmấtýt
    hức,khigi
    ậtmặtnhi
    ềucót
    hểgi
    ảm hoặcmấtý
    t
    hức…Vị
    trí
    khởi
    đầuchỗbị
    giậtcógi
    átr
    ịchẩnđoánv
    ịtr
    ítổnt
    hương…

    C.
    Độngki
    nhcụcbột
    huỳt
    háidương(
    cơnt
    âm t
    hầnvậnđộng)

    Ngườibệnhngửit
    hấymùikhóchị
    uhoặccảm t
    hấyv
    ịkhóchị
    u,nhì
    nthấycảnh

    524
    l
    ạ.Ngườibệnhcót
    hểcónhữngđộngt
    áct
    ựđộng,
    chépmi
    ệng,
    đứngdậyđir
    a
    phí
    atr
    ước,
    cởi
    khuyáo,
    nói
    nhi
    ều.

    D.Cơnđộngki
    nht
    hựcvật
    :bi
    ểuhi
    ệnbằngsựphốihợpcáct
    ri
    ệuchứngsau
    gi
    ãnhoặccođồngt
    ử,đỏbừngmặt
    ,cổv
    ãmồhôi
    ,sởngaiốc,t
    im đậpchậm
    hoặcnhanh,
    độtngộthạhuy
    ếtáp,
    rốil
    oạnnhị
    pthở,
    đaubụng,
    tổnt
    hươnggi
    ải
    phẫut
    hườnggặpởđồi
    thị
    vàdưới
    đồi
    thị
    .

    E.Cơnđộngki
    nhcụcbộ t
    oànt
    hểhoá:độngki
    nhbắtđầut
    ưcụcbộnhưng
    chuy
    ểnnhanhsangcơnl
    ớnv
    ìchuy
    ểnhoáquánhanh,khópháthi
    ệnt
    rênl
    âm
    sàng,phảidựav
    àođi
    ệnnãođồ,t
    hấycơnkị
    chphátt
    ừmộtổkhut
    rúl
    úcđầu
    chuy
    ểnsangt
    oànbộcácđạot
    rì
    nht
    rênbảnghi
    .

    5.Chẩnđoán:

    5.
    1.Lâm sàng.Cáccơncót
    ínhđị
    nhhì
    nh,cơnngắn,
    lặpl
    ạinhi
    ềul
    ần.

    Rối
    loạncácchứcnăngt
    hầnki
    nh(
    vậnđộng,
    cảm gi
    ác)

    Rối
    loạnýt
    hứct
    rongcơn(t
    rừcơncụcbộđơngi
    ản)
    .

    Saucơnhồi
    phụcnhanh.

    5.
    2.Cácxétnghi
    ệm cậnl
    âm sàng.
    CTM,
    chứcnănggan,
    đườngmáu,
    điệngi
    ảiđồ,
    Cal
    ci.

    Đi
    ệnnãođồcósóngkị
    chphátcủađộngki
    nh.

    Chụpcắtl
    ớpnãohoặccộnghưởngt
    ừnão.

    6.Đi
    ềut
    rịbệnhđộngki
    nh:

    6.
    1.Nguyênt
    ắcđi
    ềut
    rị
    :
    -Đi
    ềut
    rịsớm,
    bắtđầumộtl
    oại
    khángđộngki
    nh,

    -Bắtđầut
    ừli
    ềut
    rungbì
    nhsaut
    ăngl
    ênđếnl
    i
    ềut
    ốiđa.

    -Kếthợpt
    huốckhi
    mộtl
    oại
    khángđộngki
    nhkhôngcóhi
    ệuquả.

    -Duyt
    rìl
    i
    ềucắtcơndài
    hạn2-
    3năm.

    -Khôngngừngt
    huốcđộtngột
    ,gi
    ảm l
    i
    ềut
    ừtừ.

    525
    -Ngừngđi
    ềutr
    ịthuốcí
    tnhấtlàsau2năm kểtừcơncogiậtcuối
    cùng,
    gi
    ảm li
    ềut
    ừtừtrong3-6thángtrướckhi
    ngừngthuốc.

    -Quy
    ếtđị
    nhphẫut
    huậtkhi
    :

    ĐKcụcbộkhôngcắtcơn,cóổt ổnt
    hươngkhutr
    ú.ĐKcụcbộcănnguyên
    ẩnkhángthuốc,phẫut
    huậtcắtt
    huỳnão,
    cắthạnhnhân-hồi
    hải
    mãt hùy
    thái
    dương.

    ĐKt
    oànt
    hểkhôngcắtcơn,
    phẫut
    huậtcắtt
    hểt
    rai
    ,cắtnửanão.

    6.
    2.Cáct
    huốcchốngđộngki
    nh.
    6.
    2.1.Cơchết
    ácdụngcủat
    huốcchốngđộngki
    nh:
    Cóbốnphươngt
    hứct
    ácđộngchủy
    ếuởmứct
    ếbào:

    NgănchặncáckênhNaphụt
    huộcđi
    ệnt
    hế(Depaki
    ne,
    Tegr
    etol
    ,Sodant
    on)

    NgănchặncáckênhCaphụt
    huộcđi
    ệnt
    hế(
    Ethosuxi
    mid,
    Depaki
    ne)
    .

    TăngcườnghoạtđộngcủahệGABA(gammaami nobutyr
    icaci
    d)làchấtdẫn
    tr
    uyềnứcchếhệt hầnki
    nhtr
    ungương.Làm t
    ăngsốlượngthụthểGABAt ại
    vùnghảimã.

    Giảm sựdẫntruy
    ềnthầnkinhgâyradokíchthíchcácaminoaci
    d(acid
    gammahy drobut
    yri
    c).VídụnhưBenzodi
    azepin,Phenobar
    bit
    al,
    Depaki
    ne.

    6.
    2.2.Cáct
    huốcchốngĐKv
    àli
    ềudùng

    Bảng1.Cáct
    huốcchốngđộngki
    mh

    Thuốc Li
    ềubắt Li
    ềucao Số Thời Tácdụng
    đầuđi
    ềut
    rị l
    ần gian phụ
    mg/
    kg/ng
    uống bán
    mg/
    kg/ngà ày
    huỷ
    y
    (Giờ

    Depaki
    ne 20mg/
    kg/ 30- 1-3 9- Buồnnôn,
    40mg/
    kg 17 tăngcân,
    run,r
    ụng
    tóc,v
    iêm
    gancấp

    Tegr
    etol 10mg/
    kg/ 20-30 2-3 30- Loạng
    mg/kg 60 choạng,

    526
    nhìnđôi,dị
    ứngda( H.C
    St
    even-
    Jonhson)

    Gacdenal 5-8 10-20 1 50- Loạnđộng,


    mg/kg/ mg/kg 140 giảm nhận
    t
    hức

    Sodant
    on 5-8 10mg/
    kg/ 1-2 8- Quásản
    mg/kg/ 60 lợi,
    loạng
    choạng,
    nhìnđôi ,
    runggi ật
    nhãncầu

    Di
    azepam 0,
    3mg/
    kg/ 0,
    5 1-2
    mg/
    kg/

    Tr
    il
    ept
    al 10mg/
    kg 20-
    30 1-
    2 10- dị
    ứng
    mg/kg 12
    (
    oxcar
    bamaz
    epi
    ne)

    Lev
    etir
    acet
    a 10mg/
    kg 20- 2 10- chúngmặt,
    m(keppr
    a) 50mg/kg 12 ỉachảy
    .

    1.
    2.3.Khuy
    ếncáocủaTổchứcyt
    ếthếgi
    ớichocáct
    hểĐK.

    Bảng2.Khuy
    ếncáocủaTổchứcYTết
    hếgi
    ớiv
    ềđi
    ềut
    rịĐK(
    2007)
    .

    t
    huốc ĐK Cụcbộ Toàn Giật Vắngý
    cục TTH t
    hểv ô cơ t
    hức
    bộ căn

    Tegr
    etol + + + Tăng Tăng

    Ri
    vot
    ri
    l + ? Tăng? + +

    527
    Et
    hosuxi
    mi - Tăng Tăng? + +
    d
    + + + + +
    Keppr
    a
    + + + + Tăng
    Tr
    il
    ept
    al
    + + + Tăng Tăng
    Gacdenal
    + + + + Tăng
    Sodant
    on
    + + + + Tăng
    Topamax
    + + + + +
    Depaki
    ne
    + + - + Tăng
    Sabr
    il

    Bảng3.Đi
    ềut
    rịĐKt
    oànt
    hể.

    CơnĐK t
    huốchàng t
    huốchàng t
    huốccầnt
    ránh
    đầu thứhai

    Cơnvắng Depaki
    ne Et
    hosuxi
    mide Tegr
    etol
    ,
    pheny
    toi
    n
    ýthức

    Cơngiật Depaki
    ne Lamot
    ri
    gine
    cơ
    Gacdenal

    Keppr
    a

    Cơnco Depaki
    ne Lamot
    ri
    gine
    cứng,co
    Topamax Gacdenal
    gi
    ật
    Keppr
    a

    Cơnmất Depaki
    ne Keppr
    a
    t
    rương
    lực

    528
    Bảng4.Đi
    ềut
    rịđộngki
    nhcụcbộ.

    CơnĐK t
    huốchàngđầu t
    huốchànghai

    Cơncụcbộđơn Gabapent
    in
    Tegr
    etol
    (car
    bamazepi
    n
    gi
    ản. Levet
    ir
    acet
    am(
    keppr
    e)
    a)
    Depaki
    ne(
    Val
    proat
    e)
    Sodant
    on(
    pheny
    ltoi
    n
    Lam ot
    ri
    gine )

    Tr
    il
    ept
    al Ti
    agabi
    ne

    Topi
    ramat
    e(Topama
    x)

    Cơncụcbộphức Tegr
    etol Gabapent
    in
    tạp,
    Depaki
    ne Levet
    ir
    acet
    am(
    keppr
    Cơncụcbột
    oàn a)
    Lamot
    ri
    gine
    thểhóa
    Sodant
    on
    t
    ri
    lept
    al
    Ti
    agabi
    ne

    Topi
    ramat
    e

    7.Theodõiđi
    ềut
    rịv
    àti
    ênl
    ượngbệnh.

    -Li
    ềuthuốcchốngđộngki
    nhhàngngàylàphảicắtcơnl
    âm sàng,không
    gâytácdụngphụ,t
    ácdụngkhóchị
    u,đạtđượcnồngđộtốiưutrongmáu
    củabệnhnhân.

    -
    Thuốcđi
    ềut
    rịphải
    đượcdùnghàngngày
    ,đúngv
    àđủl
    i
    ềuquyđị
    nh.

    -Thầythuốcphảitheodõidi
    ếnbi
    ếnlâm sàngvàcácbi
    ểuhi
    ệnt hứphátcủa
    thuốcđểkịpthời
    điềuchỉnhl
    iềul
    ượngthuốcchophùhợpvớibệnhnhi.

    -Bệnhnhi
    cầncóchếđộănuống,
    sinhhoạt
    ,họct
    ập,
    nghỉngơi
    ,gi
    ảit
    rít
    hích
    hợp.

    -Đốiv
    ớiĐKdaidẳngkhótr
    ịcầnănchếđộhạnchếchấtgạo,
    đường,
    ăn
    đạm v
    ừaphải
    ,ăntăngdầu,l
    ạc,đậuphụ,
    rau,
    hoaquả.

    529
    -Kếthợpphụchồichưcnăng:hướngdẫngiađì
    nhbi
    ếtcáchphòngchống
    tai
    nạndoĐKgâyra, t
    ạođiềukiệnchobệnhnhi
    hoànhậptr
    onggiađình,
    cộngđồngvàxãhội.

    8.Kếtl
    uận:Đểđiềutrị
    độngki
    nhcókếtquảcầncósựphối
    hợpchặtchẽ
    giữacơsởytế,
    giađình,nhàtr
    ường,
    môi t
    rườngxãhội
    .

    530
    Tài
    li
    ệut
    ham khảo.

    1.
    LêquangCường.Đi
    ềut
    rịđộngki
    nh.Nhàxuấtbảnyhọc,
    2009.

    2.Ni
    nhThị
    Ứng. Bệnhđộngki
    nhởt
    rẻem.Nhàxuấtbảnyhọc,
    1996,
    2006.

    3.El
    aineWyll
    ie.Thet
    reat
    mentofepil
    epsypr
    inci
    plesandpr
    act
    ice.Lea&
    Febi
    ger,Phi
    l
    adelphi
    a/London.1993.

    4.JosephRoger
    ,Michel
    leBureau.Epi
    lepti
    csy ndr
    omesi ni
    nfancy
    ,
    chi
    ldhoodandadol
    escence,secondediti
    on,JohnLibbey
    ,1992.

    5.JohnH,Menkes.RamanSankar
    .Chil
    dNeurol
    ogy
    ,Par
    oxy
    smal
    Disor
    der
    s,Li
    ppi
    ncottWil
    l
    iams&Wi l
    ki
    ns.
    2000;
    p919–1027.

    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á.

    1.Tr
    ìnhbàycănnguyên,cơchếsinhbệnhđộngkinhởtr
    ẻem.
    2.Tr
    ìnhbàyphânloạiquốctếtheohộichứngđộngki
    nhnăm 1989.
    3.Môt ảcáccơncogi ậtchí
    nhởtrẻem.
    4.Tr
    ìnhbàyti
    êuchuẩnchẩnđoánđộngki nh.
    5.Tr
    ìnhbàynguyêntắcđiềutr
    ị.
    6.Tr
    ìnhbàyđiềutr
    ịđộngkinhtoànthể.
    7.Tr
    ìnhbàyđiềutr
    ịđộngkinhcụcbộ.

    531
    HÔNMÊỞTRẺEM
    PGS.
    TS.
    LêThanhHải
    Mụct
    iêu
    1.Nêuđị
    nhnghĩ
    a,nguyênnhânvàcơchếbệnhsi
    nhcủahônmêt
    rẻem cũng
    nhưdị
    cht
    ễhọcmộtsốbệnhl ýgâynênhônmêtrẻem.
    2.Trì
    nhbàycácbiểuhi
    ện,t
    hểl
    âm sàngcũngnhưcậnl
    âm sàngđểchẩnđoán
    nguyênnhânhônmêtrẻem.
    3.Tr
    ìnhbàyphânloạimứcđộhônmê,cáchđánhgi
    áhônmêt
    heot
    hang
    đi
    ểm Gl
    asgow.
    4.Nêuđượccácnguyênt
    ắcxửt
    ríhônmêởt
    rẻem
    Nộ
    idung
    I
    . Đị
    nhnghĩ
    a:
    Hônmêlàmộttrạngtháibệnhlýcủanãodonhiềunguyênnhânv ới
    biểu
    hiệnlâm sànggồm r
    ốiloạnởmứcđộkhácnhauv ềýthức,vậnđộngtựchủ,
    cảm giác,cót
    hểcònduytrìhayrốil
    oạnnghiêm t
    rọngtuầnhoàn,hôhấpvàbài
    ti
    ết.
    I
    I. Dị
    cht
    ễhọcmộtsốbệnhgâyhônmê
    TheonghiêncứucủaMỹ,hầuhếtcáct
    rẻmắcphảihộichứngReyeđều
    bịhônmêcấp.Nghi êncứumớiđâyởBệnhv i
    ệnNhiĐồngIv àII
    ,30-
    50%trẻ
    nhũnhinhậpviệndoxuấthuy
    ếtnãobịhônmêv àki
    nhgiật.Tầnsuấtnàycó
    thểcaohơnởtrẻsơsinh.
    Nghi
    êncứunăm 2000-2002t ạiBệnhvi
    ệnNhiĐồngI I,tỷl
    ệhônmêở
    tr
    ẻbịviêm nãomàngnão12-13%.Dođót ầnsuấthônmêởcácl oạibệnhcó
    khácnhauv àthayđổit
    heovùngvàquốcgia.Tầnsuấtnàyt hayđổit
    ùytheo
    độnặngcủabệnh,t ùytheosựpháthiệnvàđiềutrịsớm haymuộnnguy ên
    nhângâybệnhv àcácbi
    ếnchứng.
    Hônmêcàngl âuv àđộhônmêcàngnặnglàm tăngtỷlệbi
    ếnchứngv
    à
    dichứng.Dođóxửtr ícấpcứubanđầurấtquantr
    ọngcũngnhưpháthiệnv
    à
    đi
    ềutrịsớm nguy
    ênnhânl àm gi
    ảm t
    ỷlệt
    ửvongvàdichứng.
    Tuynhi
    ênvấnđềphòngngừabệnhsi
    nhgâyhônmêcót
    ínhquy
    ếtđị
    nh
    l
    àm gi
    ảm t
    ỷlệt
    ửvongvàdichứng.
    Hiệnnaycácmàngl ướiphòngchốngsốtrét,chí
    chngừav i
    êm màng
    nãovàviêm nãoNhậtBản,
    choVi t
    aminKphòngngừaởt r
    ẻsơsinh.
    ..t
    ỏracó
    hi
    ệuquảt r
    ongsựgiảm t
    ầnsuấtbệnhvàlàm gi
    ảm t
    ỷlệtửvongvàdichứng.
    Dùhônmêcầnchuy
    ểnl
    ênt
    uyếnt
    rênnhưngởt
    uyếncơsởcầnbi
    ếtxửt
    rí

    532
    sơcứuhônmê.
    I
    II
    . Bệnhsi
    nh
    Tổnthươngcấutr
    úc2báncầuđạinão,hệt hốnglướit
    hânnãovàsuy
    chứcnăngv ỏnãodotếbàothầnki
    nhrấtnhạycảm vớisựthi
    ếuôxy,r
    ốil
    oạn
    biếndưỡng,i
    onmáuvàcácchấtđộcnhấtl
    àởtrẻnhỏ.
    3.
    1.Rốil
    oạnt
    uầnhoànmáuởnãodo:
    - Thi
    ếumáucụcbộgâyphùnão,
    ứtr
    ệtuầnhoànt
    ĩnhmạch
    - Phùnềquanhmạchmáu,
    quanht
    ếbàonão
    - Xuấthuy
    ết
    - Rốil
    oạntuầnhoànlàm r
    ốil
    oạndinhdưỡngtổchứcnão,rốil
    oạnchuyển
    hóatr
    ongtếbàothầnki
    nh.Cótr
    ườnghợprốiloạnt
    uầnhoànđóngv aitr
    ò
    quant
    rọngtr
    ongbệnhhônmê,mộtsốtr
    ườnghợpkháclàyếutốphụtrợ.
    3.
    2.Rốil
    oạnt
    uầnhoàndị
    chnãot
    ủy
    Ứđọngdịchnãotủygiữacáct ổchức,quanhcácmạchmáunão,phù
    nãocấp,t
    ràndị
    chnãocấp,gâytăngáplựcsọnão.Rốiloạnv
    ậnchuy
    ểndịch
    nãot
    ủycóquanhệtrựct
    iếpvớir
    ốiloạnt
    uầnhoàn.
    3.
    3.Rốil
    oạnt
    hăngbằngki
    ềm t
    oan
    Ảnhhưởngđếntrạngt
    háichứcnăngcủat
    ếbào,r
    ốil
    oạndi
    nhdưỡngt
    ổ
    chứcnão,cuối
    cùnggâyhoạit
    ửtếbào.
    I
    V. Lâm sàng
    Bệnhnhânmấtýt hức,
    mấtvậnđộngtựchủ,mấtcảm giác,
    mấtphảnxạ
    vàphảnứngv ớikí
    chthí
    ch.Rốil
    oạnchứcnăngthựcvậtnộit
    ạng,đồngt
    hờihô
    hấpvàtuầnhoànbị r
    ốil
    oạnnghi
    êm t
    rọng.
    4.
    1.Tr
    ạngt
    háit
    iềnhônmê
    Cóbamứcđộ:
    - Lúlẫn:Ýthứcchưamấtnhưngtr
    ảlờikhôngchí
    nhxác,
    mấtđị
    nhhướngv
    ề
    khônggi
    an,thời
    gianv
    àbảnthân.
    - Ngủgà:Nằm libì
    ,l
    aygọicònmởmắtnhưngchậm chạp,
    khôngchí
    nhxác
    r
    ồil
    ạinhắm mắtngủ.
    - Uám :
    Laygọicònmởmắtnhưngkhôngt
    rảl
    ời,
    kícht
    híchđaucònđápứng,
    cót
    hểkêurên,
    vậtv
    ã,gi
    ãygi
    ụa.
    4.
    2.Mứcđộhônmê
    Phụt
    huộcv
    àomứcđộr
    ốil
    oạnhệt
    hốngt
    hầnki
    nht
    rungương.Về

    533
    phươngdi
    ệnl
    âm sàng,
    trạngt
    hái
    hônmêchi
    alàm 4mứcđộ:

    Mứcđộ ĐộI ĐộI


    I ĐộI
    II ĐộI
    V
    Lâm sàng

    Gọi
    tên - - - -

    Kí
    cht
    híchđau + Yếu - -

    Đồngt
    ử Bì
    nht
    hường dãnnhẹ Gi
    ãnt
    o Gi
    ãnhết

    Phảnxạđồngt
    ửvới Chậm Rấtchậm - -
    ánhsáng

    Phảnxạgi
    ácmạc Gi
    ảm Gi
    ảm nhi
    ều - -

    Phảnxạnuốt Gi
    ảm - - -

    Rối
    loạnhôhấp Khônghoặc Khòkhè Kussmaul Thởmáy
    khòkhènhẹ Cheyne- Ngừng
    Stokes t
    hở

    Rối
    loạnt
    im mạch Không Mạchnhanh Tí
    mtái Tr
    ụyti
    m
    nhỏ mạch

    Rối
    loạnt
    hânnhi
    ệt Không Có Gi
    ảm Gi
    álạnh
    Khi
    đánhgi
    ámứcđộhônmêt
    acầnl
    ưuýcácđi
    ểm sau:
    - Tì
    nht
    rạngt
    rigi
    ác
    - Cácphảnxạ:
    đồngt
    ử,gi
    ácmạc,
    nuốt
    ..
    .
    - Rối
    loạnt
    hầnki
    nht
    hựcv
    ật
    - Tưt
    hếbấtt
    hườngđặcbi
    ệt
    4.
    2.1.HônmêmứcđộI
    Hônmênông,
    doứcchếv
    ỏnãol
    anr
    ộng
    - Mấtýthứcchưasâusắc:kí
    cht
    híchđau(
    cấu,v
    éo)cònphảnứngkêuv
    à
    độngt
    áctaychân
    - Phảnxạđồngt
    ửvớiánhsáng,phảnxạnuốtđápứngchậm,phảnxạgi
    ác

    534
    mạcgi
    ảm.
    - Chưacór
    ốil
    oạnt
    hầnki
    nht
    hựcv
    ật

    4.
    2.2.HônmêmứcđộI
    I
    Quát
    rì
    nhbệnhl
    ýlanxuốngdưới
    vàv
    ùnggi
    annão
    - Mấtýthứchoànt
    oàn:
    Kícht
    híchđauđápứngy
    ếuhoặckhông,
    đại
    tiểut
    iện
    khôngt
    ựchủ.
    - Phảnxạđồngt ửvớiánhsángr
    ấtchậm,phảnxạgi
    ácmạcgi
    ảm nhi
    ều,
    phảnxạnuốtmất.
    - Rốiloạnt
    hầnkinhthựcv ậtnhẹ,t
    hởkhòkhè,khót
    hởki
    ểuChey
    ne-
    Stokes,
    rối
    loạnti
    m mạch,r
    ốiloạnđiềuhòathânnhi
    ệt.
    - Cót
    hểt
    hấybệnhnhâncocứngt
    ayv
    àchânduỗi
    mấtv
    ỏnão.
    4.
    2.3.HônmêmứcđộI
    II
    Hônmêsâu.Quát
    rì
    nhbệnhl
    ýlanxuốngcầunãov
    àphầnnàoxuốngt
    ới
    hànhnão:
    - Mấtýthứcsâusắc:Khôngđápứngđượcv
    ớimọikí
    cht
    hích,t
    iêut
    iểu
    khôngt
    ựchủ.
    - Mấtphảnxạđồngt
    ửvớiánhsáng,mấtphảnxạgi
    ácmạc,mấtphảnxạ
    nuốt
    .
    - Rốil
    oạnt
    hầnki
    nht
    hựcv
    ậtnặng:Nhị
    pthởKussaul
    ,ngừngt
    hở,t
    ím,huy
    ết
    ápgi
    ảm.
    - Cót
    hểt
    hấybệnhnhânduỗi
    cứngmấtnão.
    4.
    2.4.HônmêmứcđộI
    V
    Hônmêr
    ấtnặng.Quát
    rì
    nhbệnhl
    ýlant
    ỏađếnhànhnãov
    àtủysống
    4.
    3.Đánhgi
    átheot
    hangđi
    ểm Gl
    asgow
    Năm 1974,G.
    Teasdal
    evàB.JennetởGl
    asgow đãdựat
    rênđápứngcủa
    bệnhnhânbằngmởmắt ,t
    rảlời
    ,vậnđộnglậpbảngđánhgiáhônmê
    Glasgow.
    Đánhgi
    áhônmêt
    heocáchdùngt
    hangđi
    ểm Gl
    asgow
    Thườngdùngt
    rongchấnthươngsọnãovàkhôngchí
    nhxácđốivớit
    rẻ
    nhỏ.Tuynhiênhi
    ệnt
    ạingườit
    athườngdựavàothangđi
    ểm Gl
    asgowcảiti
    ến
    dùngchotrẻem.

    535
    Tr
    ẻem t
    rên2t
    uổi Tr
    ẻem dưới2t
    uổi Đi
    ểm

    TRẠNGTHÁIMẮT

    Mởt
    ựnhi
    ên Mởt
    ựnhi
    ên 4

    Mởkhi
    gọi Phảnứngv
    ớil
    ờinói

    Mởkhi
    đau Phảnứngv
    ớikí
    cht
    híchđau

    Khôngđápứng Khôngđápứng

    ĐÁPỨNGVẬNĐỘNGTỐTNHẤT

    Làm t
    heoy
    êucầu Theonhucầu 6

    Kí
    cht
    híchđau Kí
    cht
    híchđau

    Đị
    nhv
    ịnơi
    đau Đị
    nhv
    ịđượcnơi
    đau 5

    Tưt
    hếcokhi
    kícht
    híchđau Cot
    ayđápứngkí
    cht
    híchđau 4

    Tưt
    hếcobấtt
    hường Tưt
    hếmấtv
    ỏnãokhi
    đau 3

    Tưt
    hếduỗi
    bấtt
    hường Tưt
    hếmấtnãokhi
    đau 2

    Khôngđápứng Khôngđápứng 1

    ĐÁPỨNGNGÔNNGỮTỐTNHẤT

    Đị
    nhhướngv
    àtr
    ảlời
    đúng Mỉ
    m cười
    ,nói
    bậpbẹ 5

    Mấtđị
    nhhướngv
    àtr
    ảlời
    sai Quấykhóc 4

    536
    Dùngt
    ừkhôngt
    híchhợp Quấykhóckhi
    đau 3

    Âm t
    hanhv
    ônghĩ
    a Rênr
    ỉkhi
    đau 2

    Khôngđápứng Khôngđápứng 1
    Người
    bìnht
    hườngV+M +E=15đi
    ểm
    <8đi
    ểm :
    Nặng
    3đi
    ểm :
    Hônmêsâu
    3-
    6đi
    ểm :
    Cókhảnăngt
    ửvongsau48gi
    ờ.
    4.
    4.Đánhgi
    átheot
    hangđi
    ểm Bl
    ant
    yre
    Ngoài
    ra,
    đối
    với
    trẻnhỏ,
    người
    tacòndùngt
    hangđi
    ểm Bl
    ant
    yre:

    Đi
    ểm

    Đápứngv
    ậnđộngt
    ốtnhất Đáp ứng chí
    nh xác kí
    ch t
    hích 2
    đau
    1
    Cochi
    khi
    kícht
    híchđau
    0
    Khôngđápứng

    Đápứngngônngữt
    ốtnhất Khóct
    obì
    nht
    hường 2
    Rênr
    ỉ,khócy
    ếu 1
    Khôngđápứng 0

    Cửđộngmắt Nhì
    ntheov
    ậtl
    ạ 1
    Khôngnhì
    ntheov
    ậtl
    ạ 0

    Tổngcộng 0-5
    Tr
    ẻhônmênếuđi
    ểm t
    ổngcộng<3đi
    ểm.
    4.
    5.Đánhgi
    átheot
    hangđi
    ểm AVPU
    A l
    ert :
    Tỉnh

    537
    Responset
    o V oi
    ce :
    Đápứngv
    ớil
    ờinói
    Responset
    oP ai
    n :
    Đápứngv
    ớikí
    cht
    híchđau
    U nr
    esponse :
    Khôngđápứng
    Đâylàthangđiểm t
    hườngdùngt r
    ongđánhgiábanđầuđểđánhgi á
    nhanhchóngtìnht
    rạngtr
    igiáccủabệnhnhân,đặcbi
    ệtdùngtrongcáct
    hảm
    họa.ChữPt r
    ongthangđiểm nàytươngđươngvớiđi
    ểm 7-8củathangđi
    ểm
    Glasgow.
    V. Chẩnđoán
    5.
    1.Đị
    nhvịt
    ổnt
    hương
    Dựavàocácdấuhi
    ệut
    hầnki
    nh:
    - Vỏnãobị
    tổnt
    hươnggâymấtýt
    hức
    - Tổchứcdưới
    vỏbị
    tổnt
    hương:
    rối
    loạnv
    ậnđộngv
    àtr
    ươngl
    ựccơ
    - Giannãovùngđồi
    thị
    vàhạđồi
    bịt
    ổnt
    hương:
    Rối
    loạnt
    rungkhunghenhì
    n,
    rốil
    oạnthầnki
    nht
    hựcvật
    .
    - Cuốngphổibịt
    ổnt
    hương:hônmê,mấtphảnxạánhsáng(
    nhândâyt
    hần
    ki
    nhII
    I)
    - Cầunão:CócácnhânV, VI
    ,VI
    I,
    khi
    bịt
    ổnt
    hươngmấtphảnxạánhsáng,
    có
    phảnxạmắtbúpbê)Phảnxạmắtbúpbê:khixoayđầuquaphảihayrái
    mắtkhôngdi
    chuyểntheo).
    - Hànhtủy:Nhândâythầnki
    nhI
    X,X,XIkhibịt
    ổnt
    hươngmấtphảnxạnuốt
    ,
    hôhấp,t
    im mạchđedọatí
    nhmạng.
    5.
    2.Ti
    ếpcậnbệnhnhânhônmê
    6.
    2.1.Hoàncảnhkhởiphát
    - Khởi
    đầuchậm :
    + Cókèm dấut
    hầnki
    nhkhut
    rú:
    unão,
    máut
    ụ,ápxenão
    + Saukhicótrạngtháil
    úlẫn:dor
    ốil
    oạnchuy
    ểnhóa:hônmêgan,hônmê
    dourêhuyếtcao.
    - Độtngột:dongộđộc,
    hạđườnghuy
    ết,
    chấnt
    hươngsọnão,
    taibi
    ếnmạch
    máunão.
    - Hônmêl ầnđầuhayt
    áiphát:Hônmêsaucơnđộngki
    nh,
    dout
    uyếnt
    ụy,
    hạ
    đườnghuyếtt
    hườngt
    áiphát.
    5.
    2.2.Tuổi:

    538
    - Sơsi
    nh:
    Thi
    ếuôxynão,
    sangchấnsảnkhoa,
    nhi
    ễm t
    rùnghuy
    ết.
    - Nhũnhi:dorốil
    oạnchuyểnhóacấp,ngộđộccấp,xuấthuy
    ếtnãomàng
    não,
    nhi
    ễm t
    rùngthầnki
    nh.
    - Tr
    ẻlớn:
    Hônmêgan,
    urêhuy
    ếtcao,
    độngki
    nh,
    chấnt
    hươngsọnão.
    - Vị
    thànhni
    ên:
    Nghi
    ệnr
    ượu,
    quál
    i
    ềut
    huốcphi
    ện,
    ngộđộc.
    ..
    .
    5.
    2.3.Hoàncảnhxuấthi
    ện:
    - Saul
    oạtt
    hời
    giansốt:
    viêm màngnão,
    viêm não,
    sốtr
    étt
    hểnão
    - Sauchấnt
    hươngsọnão
    - Saudùngmộtsốt
    huốc:
    thuốcngủ,
    thuốchpi
    ện,
    Insul
    i
    n..
    .
    - Cơđịabệnhl
    ý:xơgan,v
    iêm t
    hận,t
    iểuđường,bệnhv
    ant
    im,caohuy
    ếtáp,
    xơv
    ữamạchmáu...
    - Khi
    đói
    :xabữaăn,
    hạđườnghuy
    ết
    - Khi
    cóv
    ướngmắcv
    ềtì
    nhcảm,
    tưt
    ưởng.
    5.
    2.4.Cáct
    ri
    ệuchứngđikèm t
    heo
    - Sốtcao+cogi
    ật:
    Hội
    chứngnãocấp
    - Hộichứngmàngnãohoặct
    ri
    ệuchứngt
    hầnki
    nhkhut
    rú:Tổnt
    hươnghệ
    t
    hầnkinh
    -v
    àngda:
    Bệnhgan
    - Cácdấuhi
    ệubệnht
    hận:
    Caohuy
    ếtáp,
    urêhuy
    ếtcao
    - Độngt
    ácbấtt
    hường:
    Sốtr
    étt
    hểnão,
    độngki
    nhphùnão,
    hạđườnghuy
    ết
    - Li
    ệtnhi
    ềudâyt
    hầnkinhsọ,
    li
    ệtt
    ứchihayl
    i
    ệtnửangườidov
    iêm não,
    viêm
    màngnão,
    unão,ápxenão.
    - Mùi
    :
    + Acet
    one:
    Hônmêdonhi
    ễm Cet
    onet
    rongt
    iểuđường
    + Mùi
    trái
    câyt
    hối
    :Hônmêgan
    + Tỏi
    :NgộđộcAr
    seni
    c,Phosphohữucơ
    + Cồn:
    Ngộđộcr
    ượu
    - Lộtmảngdađầu,
    cóv
    ếtbầm,
    cóv
    ếtt
    hươngdochấnt
    hương.
    - Da:

    539
    + Cópetechi
    ae:Nhi
    ễm nãomôcầu,
    viêm nộit
    âm mạc,
    xuấthuy
    ếtgi
    ảm t
    iểu
    cầu.
    + Đỏửng:
    NgộđộcCO,
    Atr
    opi
    n,Cocai
    n..
    .
    + Hồngbancánhbướm :
    Lupus,
    xơcứngcủnão.
    5.
    3.Khám l
    âm sàng
    Mụct
    iêu:
    Đánhgi
    ámứcđộhônmêv
    àtì
    m nguy
    ênnhân
    5.
    3.1.Dấuhi
    ệusi
    nht
    ồn
    Mạch,
    huy
    ếtáp,
    nhị
    pthở,
    kiểut
    hở,
    nhi
    ệtđộ.
    - Huy
    ếtápcao:bệnhl
    ýthận,huy
    ếtápcaokèm t
    heomạchchậm :Tăngáp
    l
    ựcnộisọ.
    - Thởnhanhsâu:
    Toanchuy
    ểnhóa,
    tiểuđường
    - Thởchậm nông,
    khôngđều,
    tổnt
    hươngt
    hầnki
    nht
    rungương
    5.
    3.2.Khám t
    hầnki
    nh
    Đánhgi
    áhônmêdựav
    àot
    hangđi
    ểm Gl
    asgowchot
    rẻem.
    Rối
    loạnt
    rigi
    ácđộtngộtt
    hườnggặpt
    rongt
    ụtnão
    Khám mắt:
    - Đồngt
    ử:Đềuhoặckhông,
    kícht
    hướcđồngt
    ử,phảnxạánhsáng
    + Dãncốđị
    nhmộtbên:xuấthuyếtnão,
    tụtnão.Cầnl
    oạit
    rừdãnđồngt
    ửdo
    tr
    ướcđócódùngt
    huốcdãnđồngtửđểsoi đáymắt.
    + Dãnhai
    bên:
    Tổnt
    hươngnãonặnghoặcngộđộct
    huốcAt
    ropi
    n
    + Conhỏ:
    NgộđộcPhosphohữucơ,
    thuốcngủ,
    Mor
    phi
    n,t
    ổnt
    hươngcầunão.
    Phảnxạđồngtửlàdấuhiệuđángt
    incậyphânbiệthônmêdot
    ổn
    t
    hươngthựct
    hểt
    hầnki
    nhhayhônmêdorối
    loạnchuy
    ểnhóa.
    Phảnxạánhsángmấtsớm t
    ronghônmêthầnkinh,phảnxạánhsáng
    cònởcácgi
    aiđoạncủahônmêdobi
    ếndưỡngt
    rừgiai
    đoạncuối.
    - Đáymắt:
    Phùgai
    (tăngápl
    ựcnội
    sọ)hoặcx
    uấthuy
    ết.
    - Phảnxạmắtbúpbê:
    Tổnt
    hươngcầunão
    Dấumàngnão
    Thópphồng,
    cổcứng,
    Ker
    nig,
    Brudzi
    nsky(
    +)
    Dấut
    hầnki
    nhkhut
    rú

    540
    Dấuhi
    ệuyếul
    i
    ệtchi
    ,l
    iệtdâysọ,
    gợiýt
    ổnt
    hươngkhut
    rúnhưt
    ụmáut
    rong
    sọ,
    unão.
    Dấuhi
    ệut
    ăngápl
    ựcnộisọ
    - Phảnxạmắtbúpbê
    - Dấuhi
    ệumấtv
    ỏ(t
    aycochânduỗi
    )hoặcmấtnão(
    duỗi
    tứchi
    )
    - Đồngt
    ửdãnmộthoặchai
    bên,
    phùgai
    thị
    - Nhị
    pthởChey
    nes-St
    okeshoặccơnngừngt
    hở
    - Tam chứngCushi
    ng:mạchchậm,
    huy
    ếtápcao,
    nhị
    pthởbấtt
    hườngl
    àdấu
    hi
    ệutrễcủatăngápl
    ựcnộisọ.
    Phảnxạgânxương,
    dấuBabi
    nsky
    Tăngphảnxạgânxươngkèm Babi
    nsky(
    +):
    tổnt
    hươngt
    rungương
    5.
    3.3.Khám t
    oàndi
    ện
    - Tim bẩm si
    nht
    ím,mêkèm dấuhi
    ệut
    hầnki
    nhkhut
    rú:t
    huy
    ênt
    ắcmạch
    não
    - Bụng:
    Kícht
    hướcgan,
    lách,
    tuầnhoànbànghệ
    + Ganl
    ácht
    okèm sốt:
    sốtr
    ét
    + Ganl
    ácht
    okèm bángbụng,
    tuầnhoànbànghệ:
    hônmêgan
    - Da:
    bầm máu,
    vàngda
    - Dấuhi
    ệut
    hiếumáu
    5.
    4.Đềnghịcậnl
    âm sàng
    5.
    4.1.Xétnghi
    ệm t
    hườngquy
    - Côngt
    hứcmáu,
    kýsi
    nht
    rùngsốtr
    ét
    - Dext
    rost
    ix,
    đườnghuy
    ết,
    Ionđồ,
    tổngphânt
    íchnướct
    iểu
    - Khímáukhi
    suyhôhấpcóchỉđị
    nht
    hởmáy
    - Chọcdòt ủysốngsaukhil
    oạit
    rừt
    ăngápl
    ựcnộisọ.Chốngchỉđị
    nhchọc
    dòtủysốngkhicó:
    + Suyhôhấp
    + Sốc
    + Rối
    loạnđôngmáu

    541
    + Nghi
    ngờt
    ăngápl
    ựcnội
    sọ
    5.
    4.2.Xétnghi
    ệm khiđãđị
    nhhướngchẩnđoán
    - Si
    êuâm nãoxuy
    ênt
    hóp(
    unão,
    xuấthuy
    ếtnão)
    - Chứcnăngđôngmáu(
    xuấthuy
    ếtnãomàngnão,
    rối
    loạnđôngmáu)
    - Chứcnănggan,
    thận(
    bệnhl
    ýgan,
    thận)
    - X-
    quangt
    im phổi
    (bệnhl
    ýti
    m,phổi
    )
    - Tì
    m độcchấtt
    rongdị
    chdạdày
    ,máu,
    nướct
    iểu(
    ngộđộc)
    - CTScannernãonếunghingờtụmáu,unão,
    ápxenãomàkhôngl
    àm được
    si
    êuâm xuyênthóphoặcsi
    êuâm cól
    ệchđườngM.
    - EEG(
    độngki
    nh,
    viêm nãoHer
    pès)
    VI
    . Nguy
    ênnhân
    Đểchẩnđoánbệnhhônmêcầnchúýcáchxuấthiệnhônmê(
    độtngột
    hayt
    ừtừ),cáctri
    ệuchứngxảyratr
    ướchoặcđồngt
    hờiv
    ớihônmê(
    sốt
    ,nôn,
    cogi
    ật)
    ,cácthuốcđãdùngt
    rướckhihônmê.
    Chẩnđoánphânbi
    ệthônmê
    Khôngcót
    ri
    ệuchứngt
    hầnki
    nhkèm t
    heo Cót
    ri
    ệuchứngt
    hầnki
    nhkèm t
    heo

    Ápl
    ựcdị
    chnãotủy Tăngápl
    ựcdị
    ch Ápl
    ựcdị
    chnãotủy Tăngápl
    ựcdị
    ch
    bì
    nht
    hường nãot
    ủy bì
    nht
    hường nãot
    ủy

    -Hầuhếtbệnhnão -Mộtv àibệnhnão -Bệnh mạch máu - Chấn t hương


    r
    ốil
    oạnchuy
    ểnhóa r ốil
    oạnchuyểnhóa não(
    tắcmạchnão) não, xuất huy
    ết
    (ngộ độc chì
    ,ngộ dướimàng cứng,
    độc nước, hội tr
    ongmàngcứng,
    chứng Reye,thi
    ếu tr
    ong chất não,
    ôxynãonặng) gi
    ậpnão

    -Ngộđộct
    huốc -Nhi
    ễm trùngthần -Nhi
    ễm t
    rùngt
    hần -Unão
    ki
    nh (v
    iêm màng ki nh
    nãomủ,vi
    êm não)

    -Nhi
    ễm t r
    ùng t
    hần -Chấnthương(xuất -Chấn t
    hương sọ - Nhi ễm t r
    ùng
    ki
    nh(vi
    êm màngnão huyết dưới màng não(gi
    ậpnão) thần ki
    nh (
    áp xe
    mủ,v
    iêm não) cứng, cưới màng não, mủ dưới
    nhện) màngcứng,v iêm
    não)

    542
    -Chấnthương(
    chấn -Unão -Độngki
    nh -Bệnhmạch máu
    thươngnão) (
    dịtậtđộng tĩ
    nh
    mạch)

    - Động ki
    nh (gi
    ai -Nãoúngt
    hủy
    đoạngi
    ữacáccơn)
    6.
    1.Nguyênnhânhônmêởt
    rẻsơsi
    nh
    Hônmêởt rẻsơsinhl
    àvấnđềkhó,đặcbiệtởt
    rẻt
    hiếut
    háng.Vìtrẻsơ
    si
    nhbộnãochưapháttri
    ểnhoànchỉ
    nh,chưađượcmyel
    i
    nhoànt oàn.Vìvậy
    ,
    mộtsốphảnxạchưaxuấthi
    ện.
    6.
    1.1.Sangchấnkhiđẻdođẻkhócócant
    hiệp
    Sangchấncơhọcgâychènépnão,xuấthuy
    ếtdướimàngnhện,xuất
    huy
    ếtquanhnãot
    hất
    ,xuấthuy
    ếtởt
    ổchứcnonyếucủanão.
    -Ngạtdor
    ốil
    oạnt
    uầnhoànnhaut
    haikhicònt
    rongbụngmẹ,
    hoặcsau
    khi
    đẻ.
    -Rốil
    oạnhôhấpdodịtậtbẩm si
    nh,sựt
    hiếudưỡngkhít
    rầm t
    rọng,
    đưa
    đếnt
    ìnhtrạngnhi
    ễm t
    oanchuyểnhóagâyhoại
    tửtếbào.
    6.
    1.2.Nhi
    ễm khuẩnmáut
    ừnhi
    ễm khuẩnr
    ốn,
    haynhi
    ễm khuẩnngoàida
    6.
    1.3.Nhi
    ễm t
    rùngt
    hầnki
    nh-vi
    êm màngnãomủ
    6.
    1.4.Domẹdùngt
    huốcant
    hầnhayt
    huốcgâynghi
    ệnt
    rướckhisi
    nh
    6.
    2.Nguyênnhânhônmêởt
    rẻem
    6.
    2.1.Chấnt
    hươngsọnão
    Sangchấnthươngsọnãocóthểlàdot
    rẻngãtừt
    rêngi
    ườngxuống(
    trẻ
    bị
    trượthayngãkhiđi)
    ,đối
    vớit
    rẻl
    ớnthườngl
    àdotai
    nạn.
    Hônmêxảyr asaukhibịchấnthươngnặng.Dochấnđộngnão,đụng
    gi
    ậpnão,vỡsọnão,đôikhidị
    chnãot ủychảyr
    atừtaihoặct
    ừmũi .Nếuhôn
    mêxảyr asaumộtkhoảngtỉ
    nh(cóthểkhoảngtỉ
    nhdài
    )nênnghĩt
    ớiổtụmáu
    dưới
    màngcứng.
    Lâm sàngcót
    riệuchứngthầnki
    nhkhutr
    ú,đồngt
    hửkhôngđều.
    .Mạch
    gi
    aiđoạnđầunhanh,sauchậm.Dịchnãot
    ủycómáuhoặcáplựct
    ăng.
    6.
    2.2.Xuấthuyếtnão
    Ởtrẻsơsi
    nhhaynhũnhi ,xuấthuy
    ếtnãodogiảm tỷlệProt
    hrombin,
    thi
    ếuVit
    aminK,xuấthuy
    ếtxungquanhnãothấthaynãothấtlàmộtnguyên
    nhângâyhônmêởnướct ahaygặp.

    543
    Ởtrẻl
    ớn,xuấthuyếtdodịdạngmạchnãogâyổmáut
    ụlớn,
    hônmêđột
    ngột
    ,li
    ệtnửangười,dị
    chnãotủycómáu.
    Nghẽnmạchnãodobệnhtim(hẹpvan2lá,bi
    ếnchứngcủaviêm nội
    t
    âm mạc)
    ,hônmêđộtngộtđôi
    khi
    cócogiật
    ,códấuhi
    ệuthầnki
    nhkhutr
    ú.
    6.
    2.3.Vi
    êm màngnãovànão
    Vi
    êm màngnãodomủl âungàydí
    nhtắclưut hôngdịchnãotủy,gây
    gi
    ãntonãot
    hất3haynãot
    hấtbênchènépchấtnão,rốil
    oạntuầnhoàndịch
    nãot
    ủyđưađếnhônmê.
    Vi
    êm nãogâyphùnãocấp,
    rối
    loạnt
    uầnhoàndị
    chnãot
    ủy
    Vi
    êm nãosauhogà,quaibị
    ,sởi
    .Tr
    ongvi
    êm nãot
    hứphát
    ,tổnthương
    chấtt
    rắng,
    cónhữngổmấtmy eli
    n,t
    ăngsi
    nhtếbàot
    hầnki
    nhđệm quanhtĩ
    nh
    mạch.
    6.
    2.4.Hônmêdongộđộc
    Hônmêdot
    huốcngủ
    Hônmêxảyr
    anhanhmàt
    rướcđóv
    àigi
    ờvẫnkhỏemạnh.
    Mộtsốthuốcđộc( Phenobarbi
    tal
    ,bar
    bit
    urat
    e)làm gi
    ảm ôxytổchứcnão
    cũngvừalàm ứtiếtdịchkhí-phếquảngâynhiễm toanhôhấp,tr
    ụyti
    m mạch.
    Nếukhôngxửl ýkịpthời,
    tổnthươngởnãonhiềusẽxuấthiệntri
    ệuchứngởv ỏ
    não,t
    iểunão,
    ngoại t
    háp.
    Hônmêdomor
    phi
    ne
    Tri
    ệuchứngnhi
    ễm độccấpxuấthi
    ệnr
    ấtnhanh,t
    iếnt
    ri
    ểnqua3gi
    ai
    đoạn:
    1.Gi
    aiđoạnkí
    chthí
    ch,vậtvã:kí
    cht
    hích,buồnnôn,ngứar
    ồinhanhchóng
    chuy
    ểnsanggi
    aiđoạnhônmê.
    2.Gi
    aiđoạnhônmê:hônmêngàycàngsâu,
    đồngt
    ửco,
    thânnhi
    ệtgi
    ảm,
    rối
    l
    oạnnhịpt
    hở.
    3.Giaiđoạnl
    i
    ệthôhấp:t
    hởchậm,cócơnngừngt
    hở,đồngt
    ửdãndot
    hiếu
    ôxynão.
    Hônmêdophosphorhữucơ
    Nhữnghợpchấtcóphosphorhữucơl ànhữngchấtdùngl àm t huốctr
    ừ
    sâunhưwolfat
    ox(Methyl
    parat
    hion)cómùicỏthối,t
    hiphot(
    Par
    at hion)cómùi
    tỏi
    ,di
    phter
    ex(Clor
    ofoc)khôngcómùi .Phosphohữucơgâyngộđộcbằng
    cáchứcchếmenChol i
    nest
    eraselàm choacety
    lchol
    inứđọngt rongcơt hể.
    Chẩnđoánbệnhnhânhônmêdonhi ễm độcthuốct r
    ừsâucódấuhi ệulâm
    sàngtăngti
    ếtnướcbọt,mồhôi ,mùiđặcbi
    ệtcủahơit hởhaychấtnôn,quan

    544
    t
    rọngnhấtl
    àcođồngt
    ử.
    7.
    2.5.Hônmêdonhữngbệnhchuyểnhóa
    Ởt
    rẻem l
    ớn,
    thườnggặphônmêdođái
    tháođường,
    urêmáut
    ăng.
    Hônmêdođáit
    háođường
    - Bệnhnhânđangănnhi
    ều,
    uốngnhi
    ều,
    đái
    nhi
    ều,
    tựnhi
    ênchánăn,
    uốngí
    t,
    ti
    ểu
    í
    t.
    - Hônmêt ừtừ,ti
    ếnnhanhđếnhônmêsâu,t
    hườngxuấthi
    ệnkhiđứat
    rẻbị
    nhi
    ễm khuẩnkếthợp.
    - Dãnđồngt
    ử,t
    hởki
    ểuKussmaul
    ,hơit
    hởcómùiacet
    one,nhi
    ễm độct
    hể
    cet
    on
    - Nhi
    ệtđộhạ,
    dakhô,
    mấtnướcngoài
    tếbào:
    giảm kal
    imáu,
    toanhuy
    ết
    Hônmêdohạđườnghuy
    ết
    - NếuchoInsul
    i
    nquánhi
    ềuởbệnhnhânbịđáit
    háođường, t
    hườngthấyhôn
    mêdohạđườnghuyếtv
    ìsựchuy
    ểnhóaởt r
    ẻem rấtnhạycảm với
    tácdụng
    I
    nsul
    in.
    - Ngoàira,cót
    hểtựphátởt
    rẻem bấtkỳt
    uổinào,thườngxuấthi
    ệnv
    àol
    úc
    đóihoặcdoutếbàoởtụy
    ,suyt
    uyếnyên,t
    uyếnthượngthận.
    - Hônmêxảyr
    ađộtngột
    ,hônmêsâukhi
    nặng
    - Bệnhnhânv
    ãmồhôi
    ,đôi
    khi
    vậtv
    ã,cogi
    ật
    - Cókhixétnghiệm đườnghuyếtkhônggi
    ảm nhi
    ều,nhưngt
    ốcđộgi
    ảm
    đườnghuy
    ếtnhanhsov ới
    banđầu.
    Hônmêdot
    ăngur
    êmáu
    - Ởt r
    ẻem thườnggặpl oạităngurêmáucấpt ínhhơnlàmạnt í
    nh.Nguy ên
    nhâncóthểlàdocácbệnhởt hận(v
    iêm cầut
    hậncấphoặcmạnt ính,
    viêm
    ốngthậncấpdongộđộct huốc,cácdịdạngvềthậnvàni
    ệuquản,sỏit
    hận-
    vi
    êm thận-bểthận)hoặcdocácbệnhngoàit hận(mấtnướcnặngdonôn
    vàỉachảy,nhi
    ễm khuẩnnặng,bỏngnặng,cáct r
    ườnghợptanmáucấp,
    tr
    uyềnmáusai nhóm,hộichứngv ùil
    ấp..
    .
    - Khicóquátr
    ìnhtổnthươngt
    hậngâysuyt hậncấphoặcmạntínhv
    àsinhra
    hônmêdot ăngurêmáuchứngtỏr ằngtrongmáucónhiềusảnphẩm độc
    kháccủacơthểkhôngđượcđàothải.Chí
    nhnhữngsảnphẩm đógâyđộc.
    - Hônmêxuấthiệntừtừ,bắtđầubằngnhứcđầu,nôn,kícht
    hích,mấtngủ.
    Dầndần,t
    rẻđiđếnt
    ìnhtr
    ạngthờơ,t
    hỉnht
    hoảngrúlên,ngủkhôngyên,sau
    khiđiv
    àohônmê.Daxanh,đồngtửco,thởkiểuCheyne-Stokes,t
    im đập

    545
    nhanh,huy
    ếtápt
    ăng.Phảnxạgânxươngt
    ăng,t
    hườngxuấthi
    ệncogi
    ậtở
    gi
    aiđoạncuối
    .
    - Xétnghiệm máuthấyur
    êtăng,t
    oanmáu,Nat
    ri
    ,Cl
    ogi
    ảm,Kal
    ităng,nước
    ti
    ểuíthoặcvôni
    ệu.
    HônmêdohạCl
    omáu
    - Hônmêcót hểxảyr
    akhinônnhiều,ngộđộc,
    nhi
    ễm độc,
    nhi
    ễm khuẩnt
    hức
    ăn,vi
    êm dạdày,vi
    êm r
    uộtcấp,nhữngbệnhđườngti
    êuhóagâynônóisau
    phẫuthuật
    ,haydoacet
    onetrongmáu.
    - Hônmêxuấthi
    ệnt
    ừtừ,mấtnước,mặtnhi
    ễm độc,
    xétnghi
    ệm máucóhi
    ện
    t
    ượngcôđặcmáu,
    nit
    ơmáutăng,Clohạnhi
    ều.
    6.
    2.6.Hônmêgan
    Hônmêgandot ổnt
    hươngt
    oànbộnhumôgan,chứcnănggangi
    ảm hay
    suyganhoànt
    oàn
    - Dongộđộchợpchấtchl
    or,
    phosphor
    ,nấm,
    teođườngmậtbẩm si
    nh
    - Bệnhsi
    nhrấtphứctạp,yếut
    ốchủy ếulànãobịnhi
    ễm độcbởisảnphẩm
    bệnhl
    ýcủaquátrì
    nhtraođổi
    chất
    ,tăngnồngđộamoniactr
    ongmáu.
    - Hônmêt ừt
    ừ,vàngda,chảymáudướidav
    àni
    êm mạc,gant
    ohoặct
    eo
    (
    thườngt
    eonhi
    ềuhơn)
    .
    - Hônmêgancònxảyr
    atr
    ongv
    iêm ganmạn,
    teoganbáncấp.
    6.
    2.7.Hônmêdosốtr
    étáct
    ính
    - Hônmêbắtđầut ừtừ,cógiaiđoạnti
    ềnhônmê,nhứcđầu,sốtcao,v
    ậtvã,
    ngơngác,l
    ẩnthẩnhoặcúớl ahét,nóilảm nhảm,mêsảng.Cóthểkèm
    theocogi
    ật,
    saukhi
    cogi ậtbệnhnhiđiv
    àot ì
    nhtrạnghônmê.

    - Chẩnđoándựav ào:sốtcao,thườngtrên40oCnhấtl
    àkhil
    êncơncókèm
    run,
    thiếumáu,dax anhnhợt
    ,láchto,y
    ếut ốdịcht
    ễvàcóti
    ềnsửsốtr
    ét,có
    kýsinhtrùngt
    rongmáu.
    6.
    2.8.Hônmêsaucơnđộngki
    nh
    Hônmêxuấthi
    ệnsaucơnđộngki
    nhkéodài
    ,l
    iênt
    ục.
    VI
    I. Đi
    ềut
    rị
    7.
    1.Nguyênt
    ắcđi
    ềut
    rị
    - Đảm bảot
    hôngkhív
    àtuầnhoàn
    - Pháthi
    ệncácbệnhl
    ýngoại
    thầnki
    nh

    546
    - Đi
    ềut
    rịnângđỡv
    àphòngngừabi
    ếnchứng
    - Đi
    ềut
    rịnguy
    ênnhân
    7.
    2.Đi
    ềut
    rịbanđầu
    7.
    2.1.Đảm bảotốtsựthôngkhívàtuầnhoàntrongsơcứuhônmêt
    rướckhi
    chuyểntuyếntr
    ênnếukhôngthểđiềut
    rịt
    ạichỗ
    Thôngđườngt
    hởv
    àbảođảm t
    hôngkhít
    ốt
    - Tưt
    hếngửađầu,
    nângcằm haynằm nghi
    êngt
    ưthếant
    oànđầuhơi
    ngửa.
    - Hútđờm nhớt
    - Đặtốngt
    hôngmi
    ệnghầukhit
    hấtbạiv
    ớingửađầunângcằm v
    àhútđàm
    nhớt
    - Thởôxyduyt
    rìSaO292-96%
    - Đặtnội
    khíquảngi
    úpt
    hở:
    Khi
    cócơnngừngt
    hở,
    tăngápl
    ựcnội
    sọ
    - Đặtđườngt
    ruy
    ềnt
    ĩnhmạch
    Chốngsốc
    - TruyềndịchLactat
    eRi ngerhayNormalSal
    i
    ne20ml/kgtr
    ong15-20phút
    ,
    phốihợpv ớicáct
    huốct ăngsứccobópcơti
    m(Dopamine,
    Dobut
    amine)để
    duytrìhuyếtápổnđịnh.
    - Tr
    ánht
    ruy
    ềndị
    chquánhi
    ềucót
    hểgâyphùnãov
    àtăngápl
    ựcnội
    sọ.

    7.
    2.2.Hộichẩnngoạit
    hầnki
    nh
    Khi
    cócácdấuhi
    ệugợi
    ýtụmáu,
    unão,
    ápxenão.
    7.
    2.3.Thi
    ếtl
    ậpđườngt
    ruyềnt
    ĩnhmạch,
    lấymáuxétnghi
    ệm
    7.
    2.4.Đi
    ềut
    rịhạđườnghuyết
    NếuDext
    rost
    ix<40mg%
    - Tr
    ẻsơsi
    nh:
    Dext
    rose10%2ml
    /kgTMC
    - Tr
    ẻlớn:
    Dext
    rose30%2ml
    /kgTMC
    Sauđóduyt
    rìGl
    ucose5-10%5-
    10mg/
    kg/
    phút
    7.
    2.5.Đi
    ềut
    rịhạápnếucaoápkhôngsuyhôhấpvàt
    ăngápl
    ựcnộisọ
    - Fur
    osemi
    de1mg/
    kgTM chậm

    547
    - Ni
    fedi
    pine0,
    1-0,
    5mg/
    kgngậm dưới
    lưỡi
    7.
    2.6.Ki
    ểm soátcogi
    ật
    - Diazepam 0,
    2mg/kgTMC.Nếucòncogi
    ậtcót
    hểlặpl
    ạili
    ềuthứ2sau5-
    10
    phút,tối
    đa3lần.Li
    ềutối
    đa:tr
    ẻ<5tuổi
    :5mg,t
    rẻ>5tuổi:10mg.
    Thuốccóthểgâyngưngt hởvìt
    hếnênchuẩnbịbóngv
    àmaskgi
    úpt
    hở
    nhấtl
    àkhi
    tiêm mạchnhanh.
    - Nếukhôngcắtđượccơngi
    ậtcót
    hểdùngPhenobar
    bit
    al10mg/
    kgTTM
    chậm t
    rong30phút
    .
    7.
    2.7.Đi
    ềut
    rịt
    ăngápl
    ựcnộisọ
    - Nằm đầucao30o.

    - Thởôxyđảm bảoSpO295%.Nếuthởkhônghi
    ệuquảnênđặtnộikhí
    quảnsớm vàchot
    hởmáy.Khit
    hởmáycầntăngt
    hôngkhí
    ,duyt
    rìPaCO2
    khoảng25-
    35mmHg.
    - Xửlýcácnguy ênnhângâyt
    ăngnhucầuôxy:sốtcao,cogi
    ật,t
    hăm khám
    thôbạo,
    tiếngồnquánhiều.
    ..
    - Hạnchếdị
    ch:
    Tổngl
    ượngdị
    chbằng1/
    2đến3/
    4nhucầut
    hườngngày
    .
    - Thuốc:

     Mani
    tol
    20%:
    TTM t
    rong30phút
    +Tr
    ướcki
    a: Li
    ềut
    ấncông :
    1mg/
    kgTTM
    Li
    ềuduyt
    rì :
    0,5mg/
    kgTTM
    Thời
    giangi
    ữahai
    lầnTTM l
    à4-
    6gi
    ờ
    +Hiệnnay:0,5mg/kg/
    lầnTTM t
    rong30phút,mỗi8giờnếucònbi
    ểu
    hi
    ện phùnãonhưngkhôngquá3lầntr
    ong24gi
    ờv àkhôngquá3ngày
    .
    +Cầnt
    heodõi
    sátđểpháthi
    ệncácdấuhi
    ệuquát
    ảiv
    àrối
    loạnđi
    ệngi
    ải.

     Lasi
    x:1mg/
    kgTM nếucódấuhi
    ệut
    ăngápl
    ựcnội
    sọnhi
    ều,
    dọat
    ụtnão.
     Dexamt
    hasone:
    Hiệuquảcònbàncãi
    .
    7.
    3.Đi
    ềut
    rịmộtsốnguyênnhânkhichưacókếtquảxétnghi
    ệm
    7.
    3.1.Nghingờhạđườnghuyết:Dungdị
    chđườngưut
    rương
    7.
    3.2.NghingờngộđộcMor
    phi
    n:Nal
    oxone0,
    01-0,
    1mg/
    kgTM
    7.
    3.3.Nghisốtr
    ét:Ar
    tesunat
    eTM

    548
    7.
    3.4.Nghivi
    êm màngnão(
    cóchốngchỉđị
    nhchọcdòt
    ủysống):Khángsi
    nh
    t
    ĩnhmạchsaukhi
    cấymáu
    7.
    3.5.Nghivi
    êm nãodoHer
    pes:Acycl
    ovi
    rTM
    8.
    3.6.Hạnhi
    ệtbằngPar
    acet
    amol10-
    20mg/
    kgđặthậumôn,bơm v
    àodạdày
    hayquađườngt
    ruy
    ềnmỗi
    4-6gi
    ờ.
    7.
    3.7.Đi
    ềuchỉ
    nhnướcđi
    ệngi
    ải
    7.
    4.Đi
    ềut
    rịnguyênnhânđãđượcxácđị
    nh
    7.
    5.Tr
    uyềndị
    chvàdi
    nhdưỡng
    Tr
    uyềndị
    ch:
    2/
    3nhucầuđểt
    ránhphùnãodot
    iếtADHkhôngt
    híchhợp
    Nếucót
    ăngápl
    ựcnội
    sọ:
    truy
    ền1/
    2nhucầu
    Natri:3mEq/100mldị
    ch.Dungdị
    cht
    hườngchọnl
    àDext
    rose5-
    10%
    t
    rong0,
    2-0,45%Sal
    i
    ne.
    Di
    nhdưỡng:
    Tronggi
    aiđoạncấpkhicóchốngchỉđịnhnuôiănquasondedạdàyt
    hì
    t
    rong3ngàyđầuchỉcầncungcấpGlucosev
    àđiệngiải.
    Cầnnhanhchóngnuôiănquasondedạdàynếukhôngcóchốngchỉ
    đị
    nh,chial
    àm nhi
    ềubữaănnhỏgi ọtchậm,nếucầnnuôiănt
    ĩnhmạchmột
    phần.
    Nuôiăntĩ
    nhmạchhoànt oànkhi:bệnhnhâncogi
    ật,sốc,suyhôhấp
    chưaổnđịnhhayxuấthuy
    ếtt
    iêuhóa.

    7.
    6.Phòngngừanhi
    ễm t
    rùngbệnhvi
    ện
    Hộl
    ýcấp1.
    Vậtl
    ýtr
    ịli
    ệuhôhấp
    Chăm sócbệnhnhânhônmê
    Khángsi
    nhchỉdùngkhinghingờhônmêdonhi
    ễm t
    rùnghaycóbội
    nhi
    ễm
    7.
    7.Theodõi
    Mạch,huy
    ếtáp,nhị
    pthở,nhi
    ệtđộ,t
    rigi
    ác(
    chỉsốhônmê)
    ,cogi
    ậtv
    à

    549
    cácdấuhi
    ệucủat
    ăngápl
    ựcnội
    sọ.
    I
    onđồ,
    đườnghuy
    ết,
    dịchnãot
    ủy.

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO

    1.BạchVănCam.Hônmê.Phácđồđi
    ềut
    rị
    .Bệnhv
    iệnNhi
    ĐồngI
    .2005
    2.NguyễnThịHồngThê.Hônmê-cấpcứunhikhoa.Bệnhv
    iệnNhiĐồngI
    I.
    2001
    3.NguyễnCôngKhanh.Hônmê-Ti
    ếpcậnchẩnđoánnhikhoa.Vi
    ệnNhiHà
    Nội
    .NhàxuấtbảnYhọc2001.
    4.Dav
    idM Cl
    i
    ne.Emer
    gencyMedi
    ci
    ne.McGr
    aw-
    Hil
    l
    .2003.
    5.Fl
    eisher.Text
    bookofPedi
    atr
    icemer
    gency
    .4t
    hEdLi
    ppi
    ncot
    tWi
    l
    li
    amsand
    Wil
    kins.2000.
    6.Mi
    keSout
    h,Si
    moneYoung76Emer
    gency:
    Paedi
    atr
    icGui
    del
    i
    nes.2004.
    7.Behrman,Kl
    i
    egmanNel
    son.Text
    bookofPedi
    atr
    ics.17t
    hEd,Saunder
    s.
    2004.

    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á
    Câuhỏiđúngsai
    1.Hônmêgặpởt
    ấtcảbệnhnặngcủat
    rẻem? Đ/
    S
    2.Cáct
    hểđộngki
    nhcót
    hểgâyhônmê? Đ/
    S
    Chọncâuđúng
    3.Hội
    chứngRey
    eởt
    rẻem :
    A.Gâyhônmêcấp
    B.Gâyhônmêmuộn
    C.50%gâyhônmê
    D.Í
    tgâyhônmê

    550
    E.Khônggâyhônmê,
    chỉgâyki
    nhgi
    ật
    4.Quant
    rọngnhấtt
    ronggi
    ảm t
    ỷlệt
    ửvongv
    àtầnsuấtmắcbệnh:
    A.Xửt
    rínhanh
    B.Đi
    ềut
    rịhi
    ệuquả
    C.Chẩnđoánđúng
    D.Bi
    ếtr
    õcơchếbệnhsi
    nh
    E.Phòngngừat
    ốt
    5.Thangđi
    ểm Gl
    asgow:
    A.Mởmắt:
    5đi
    ểm
    B.Tr
    ảlời
    :4đi
    ểm
    C.Vậnđộng:
    6đi
    ểm
    D.Tr
    ảlời
    vàv
    ậnđộng:
    12đi
    ểm
    E.Mởmắtv
    àtr
    ảlời
    :10đi
    ểm
    6.Hônmêt
    heot
    hangđi
    ểm Gl
    asgow:
    A.Caonhấtl
    à16đi
    ểm
    B.Caonhấtl
    à15đi
    ểm
    C.Caonhấtl
    à14đi
    ểm
    D.Caonhấtl
    à13đi
    ểm
    E.Caonhấtl
    à12đi
    ểm
    7.Hônmênặngnhấtt
    heot
    hangđi
    ểm Gl
    asgow
    A.0đi
    ểm
    B.1đi
    ểm
    C.2đi
    ểm
    D.3đi
    ểm
    E.4đi
    ểm
    Chọncâusai
    8.Rối
    loạnchuy
    ểnhóagâyhônmê
    A.Hạđườngmáu

    551
    B.Tăngđườngmáu
    C.Gi
    ảm ur
    êmáu
    D.TăngAmoni
    acmáu
    E.Gi
    ảm ôxymáu
    9.Nguy
    ênnhângâyhônmê
    A.Nhi
    ễm t
    rùngmáu
    B.Thi
    ếuôxynặng
    C.Gi
    ảm Amoni
    amáu
    D.Sốtr
    ét
    E.Ti
    ểuđường
    10.Nguy
    ênnhângâyhônmêt
    hườnggặpởnhũnhi
    A.Vi
    êm màngnão
    B.Xuấthuy
    ếtnão
    C.Vi
    êm não
    D.Thi
    ếuôxynão
    E.Tắcmạchnão
    Nghi
    êncứut
    rườnghợp
    Tr
    ườnghợp1:
    Mộttr
    ẻnhũnhi14tháng,hônmêchưar õnguyênnhân,cómộtcơnco
    gi
    ậtởnhàv àtrongl
    úcbácsĩhỏivàkhám bệnhđãcómộtcơnki nhgiậtnữa.
    Bácsĩxửtrícơnkinhgi
    ậtbằngcáchchoôxy ,chí
    chDiazepam saukhitìm
    đuợcđườngt r
    uyềntĩ
    nhmạch.Sauđóbácsĩt i
    ếptụchỏibệnhv àkhám cơ
    quanbệnhnhân.
    Câuhỏi:
    1.Phânt
    íchphươngcáchxửt
    rícủabácsĩ
    2.Cầnbổsungt
    hêm t
    rongbệnhánv
    ấnđềgì
    ?
    Tr
    ườnghợp2:
    Mộttrẻ6tuổihônmêmộtngàysaukhisốt3ngày .Tr
    ẻởv ùngsốtrét
    .
    Dấuhi
    ệusinhtồnổnđịnh,
    khôngthi
    ếumáu,khôngsuydinhdưỡng,khôngdấu
    màngnão,khôngdấumấtnước,khôngdấuxuấthuyết
    .ĐãuốngPar acet
    amol

    552
    đúngli
    ềutrong2ngày,ngoàir
    akhôngdùngt
    huốcgìkhác.Khám t
    hầnki
    nh
    bácsĩđánhgiát
    rẻcóGlasgow5đi
    ểm.
    Bácsĩxửt ríhônmêvàđiềutr
    ịnhưsốtrétáctí
    nhthểnãot heophácđồ
    dùrằngthửsốtr ét6lầnâm tí
    nhvàgiađìnhkhôngaibịsốtrét
    ,đồngt hờibổ
    sungnước,điệngi ảivànhucầunănglượngquađườngt i
    êm truyền.Sau1
    ngàyđiềut
    rị
    ,Glasgowt ăngt
    hêm 4đi
    ểm,tổngcộnglà9điểm.
    Câuhỏi:
    1.Phânt
    íchphươngcáchxửt
    rícủabácsĩ
    2.Đánhgi
    ádựhậut
    rongt
    rườnghợpnày
    .Gi
    ảit
    híchv
    àbổsungt
    rong
    đánhgi
    ádựhậu.

    553
    RỐ
    ILOẠNTỰ
    KỶ Ở
    TRẺ EM

    ThS.QuáchThúyMi
    nh

    Mụct
    iêu

    Saukhi
    họcxongbài
    nàyhọcv
    iêncókhảnăng:

    1.Trì
    nhbàyđượcnguyênnhânvàcơchếbệnhsinhcủatựkỷởtrẻem.
    2.Trì
    nhbàycáctr
    iệuchứngl
    âm sàngcủat r
    ẻtựkỷ,
    5dấuhiệusớm chỉ
    báonguycơtựkỷvàcácxétnghiệm cầnlàm.
    3.Trì
    nhbàyđượccácphươngphápđiềutrịt
    ựkỷởtrẻem.
    Nộ
    idung

    I. Đạicương:
    Tựkỷl àmộtt ậphợpcácrốil
    oạnphátt
    ri
    ểnl
    ant ỏa mứcđột ừnhẹđến
    nặng,khởi phátsớm từkhit
    rẻcònnhỏ(t
    hườngl
    àtrước3t uổi)v
    àdiễnbi
    ến
    kéodài .Bi
    ểuhi ệnchungcủat ựkỷlànhữngkhiếm khuy ếtở3lĩ
    nhv ực:
    tươngt ácxãhội ,giaot
    iếpvàhànhvi
    .Bêncạnhđót r
    ẻt hườngcórốil
    oạn
    cảm giácv àtăngđộng.

    Tỉl
    ệchẩnđoántr
    ẻmắctựkỷt r
    ongnhữngnăm gầnđâycóxuhướngt
    ăng
    l
    ênvớit
    ầnxuất1tr
    ên150t
    rẻ,
    trongđótựkỷđi
    ểnhình

    (
    còngọilàt
    ựkỷKanner)chi
    ếm 16,
    8%.Tr
    ẻtr
    aibịt
    ựkỷnhi
    ềuhơnt
    rẻgáit
    ừ
    4đến6lần.

    I
    I. Nguyênnhânv
    àcơchếbệnhsi
    nh:
    2.
    1.Nguy
    ênnhân

    Nguyênnhâncủatựkỷv ẫnchưađượcxácđị nh,nhưngđượcchol


    àđa
    yếutốv ớiv
    aitr
    òchínhlàditruyền.Đốiv
    ớitrẻsi
    nhđôiđồnghợptử,tựkỷ
    điểnhìnhcótỉl
    ệđồngnhất60–90%, ởsinhđôidị
    hợpt ửl
    à0%;còntựkỷ
    khôngđiểnhìnhcótí
    nhđồngnhấtở92%t rẻsi
    nhđôiđồnghợptửvà30%ở
    tr
    ẻsinhđôidịhợpt ử.Chor ằngnhiềugenbấtthườngkếthợpvớisựtác
    độngmộtphầncủay ếutốbấtl ợidomôitr
    ườngđãgâyt ựkỷ
    .

    Tựkỷđiểnhìnhv àhộichứngAsper
    gergặpởnam nhi ềuhơnởnữnên
    đượccholàcól i
    ênquanđếnnhiễm sắcthểX.Tr ẻtựkỷcũngthườngcó
    nhữngrốil
    oạnthầnkinhkhácnhaunhưcogi ật
    ,hộichứngXmỏngmanh,
    xơcứngcủ.Nguy ênnhâncủatựkỷkhôngliênquanđếnsựxacácht ì
    nh
    cảm gi
    ữatrẻvớichamẹ.Nhiềunghi
    êncứuxácđị nhkhôngcóbằngchứng

    554
    v
    ềmốil
    i
    ênquangi
    ữat
    iêm v
    acxi
    nsởi-quaibị-r
    ubel
    l
    avớisựphátsi
    nhcủa
    t
    ựkỷ
    .

    2.2. Bệnhsi nh:


    Tựkỷđượcchol àbệnhl ýcủanãodor ốil
    oạnphátt ri
    ểnt hầnkinh.Một
    sốnghi êncứunêur av òngđầucủat rẻtựkỷtonhanht r
    ong2năm đầuv ới
    sựt ăngt hểt í
    chcủatiểunão,t hùytrán,thùyt
    háidươngv àhệv iền.Nêura
    cósựt hayđổi vềcấutrúctiểunão,sựt hi
    ếuhụtt r
    onghoạthóacấut ạol
    ưới,
    tổnt hươngởhồihảimã,bấtt hườngởt hùytrántrướcvàt hùytháidương.
    Nhậnđị nhcósựbấtt hườngv ềsinhhóat hầnkinhliênquanđếndopami ne,
    cat echol aminevàserot oni
    n.Tuynhiênnhữngv ấnđềnêut rênvẫnđangl à
    giảt huy ết.

    Nhữnghànhv ibấtthườngnhưđộngt ácđị


    nhhình,
    thóiquenrậpkhuôn,
    ýt hí
    chthuhẹp…đượcgi ảithíchl
    àdocómốiliênhệbấtthườnggiữanão
    giữa,ti
    ểunãov ớivỏnãođãl àm t
    rẻt
    rởnênquánhạycảm hoặckém nhạy
    cảm đối v
    ớinhữngkíchthíchbênngoài.

    I
    II
    . Tr i
    ệuchứnglâm sàngv
    àxétnghi
    ệm:
    3.
    1.Tr
    iệuchứnglâm sàng

    -Thi ếuhụtnhữngkỹnăngt ươngt ácxãhộil àvấnđềcơbảncủat ựkỷ .


    Nhữngbi ểuhi ệnsớm củakhi ếm khuy ếtnàylàtr
    ẻítgiaoti
    ếpbằngmắt ,ít
    đápứngkhigọit ên,khôngcónhữngcửchỉđi ệubộgi aot i
    ếpnhưkhông
    biếtchỉtay,khôngbi ếtchì
    at ayxinmàhaykéot ayngườikhác,khônggật
    đầul ắcđầu...Trẻkém chúýl iênkếtnhưkhôngnhì ntheot aychỉ,không
    l
    àm theohướngdẫn.Tr ẻkhôngchơi tươngtácvớitr
    ẻcùngt uổi,khôngmỉm
    cườiđápl ại.Trẻkhôngđểýđếnt háiđộv àkhôngđápứngt raođổit ì
    nh
    cảm v ới
    người khác.

    -Nhữngbi ểuhiệnbấtt hườngvềngônngữv àgiaoti


    ếp:chậm nói,một
    sốt rẻđãnóiđượcnhưngđến18–24t hánglạikhôngnóihoặcnóií t,phát
    âm v ônghĩa.Mộtsốt rẻnóinhạilời,nóitheoquảngcáo,hátt huộcl òng,
    đếm số, đọcchữcái,hátnốitừcuốicâu, đọcthuộclòngbàithơ,chỉnóikhi
    cónhucầut hi
    ếtyếunhưđòiăn,đòiđichơi …Ngônngữt hụđộng,chỉbi ết
    trảlờimàkhôngbi ếthỏi
    ,khôngbiếtkểchuy ện,khôngbiếtkhởiđầuv àduy
    trìhộithoại
    ,khôngbiếtbìnhphẩm.Gi ọngnóikháct hườngnhưcaogi ọng,
    thiếudiễncảm,nóinhanh,nóirí
    ulời
    ,nói khôngrõràng.

    555
    Trẻkhôngbi
    ếtchơit
    ròchơigi
    ảvờmangt
    ínhxãhộihoặct
    ròchơicól
    uật
    nhưnhữngtr
    ẻcùngtuổi
    .

    Phânloại4gi
    aiđoạnphátt
    riểngiaot
    iếpcủatr
    ẻdựavào4đặcđi ểm:
    khảnăngtươngt
    ác,cáchgi
    aot
    iếp,l
    ýdogi
    aotiếpv
    àsựhiểubi
    ếtcủat
    rẻ.

    (
    1)Giaiđoạngiaoti
    ếpt ựphát:t
    ươngtácrấtngắnv ớingườit
    hân,không
    t
    ươngt ácvớit
    rẻkhác,muốntựmìnhlàm,nhì
    nhoặcv ớit
    aytớit
    hứcần,gây
    t
    iếngđộngt ựt
    rấnan,phảnkhángbằnghéthoặckhóc,gầnnhưkhônghiểu
    t
    ừ.

    (2)
    Giaiđoạngiaoti
    ếpy êucầu:chỉgi
    aot i
    ếpkhicầnbằngcáchkéot ay
    ngườikhác,cóti
    ếpxúcmắthoặccườihoặccửđộngcơt hểhoặcphátâm
    khimuốnngườikháct i
    ếptụcmộttròchơi
    ,đôikhidõit
    heongườithânchỉ
    vàothứquenthuộc,
    hiểucácbướctr
    ongv i
    ệclàm t
    hườngqui.

    (3)Gi
    aiđoạngiaotiếpsớm:tươngtácvớingườithântrongt
    ìnhhuốngquen
    thuộc,chơil
    uânphiêntrongtr
    òchơicóngười;biếtyêucầungườithânt i
    ếp
    tụctròchơibằngcáchdùngâm thanh,từngữhoặchànhđộng; lặplờihoặc
    nhạilời
    ;bắtđầubiếtphảnkhánghoặctừchối;đôikhidùngcửđộngcơt hể,
    âm thanhhoặctừngữđểgâychúýt ớingườikhác;hiểucâuđơngiảnquen
    thuộc,hi
    ểutêncủađồv ậtvàngườiquenmàkhôngcầngợi ýbằngmắt .

    (4)
    Giaiđoạnđốitác:tham gialâuhơnvàochơit
    ươngt ácv
    ớitr
    ẻkháctrong
    nhữngtròchơiquent huộc,biếtdùngtừđểyêucầu/phảnkháng/chàohỏi
    /gâychúý/t rảlờicâuhỏi ,nóiđượccâungắn,bắtđầudùngtừđểbàyt ỏ
    tì
    nhcảm, hi
    ểuýnghĩ acủanhi ềutừkhácnhau

    -Nhữngbiểuhiệnbấtthườngv ềhànhvi
    :cónhữnghànhv iđị
    nhhìnhnhư
    điki
    ễnggót,quaytrònngười,ngắm nhì
    ntay,nhìnngiêng,l
    ắclưngười
    ,cho
    tayvàomiệng,nhảychânsáo,chạyđichạyl
    ại,nhảylênnhảyxuống…

    Nhữngthóiquenthườnggặplà:quaybánhxe,quayđồchơi ,gõđậpđồ
    chơi,nhì
    ncácthứchuyểnđộng,đivềtheođúngmộtđường, ngồiđúngmột
    chỗ,nằm đúngmộtv ịtrí
    ,đóngmởcửanhi ềulần,giởsáchxem lâu,l
    uôn
    bócnhãnmác,bậtnútđi ện,bấm vit
    ính,bấm đi
    ệnt hoại
    ,tháorờiđồvậtt
    ỉ
    mỉ,xếpcácthứthànhhàng…

    Nhữngýt hí
    chbịt huhẹpthểhi
    ệnnhư:cuốnhútnhiềugiờxem tivi
    quảngcáo,
    luôncầm nắm mộtt
    hứtr
    ongt
    aynhưbút,que,
    tăm,gi
    ấy,chail
    ọ,

    556
    đồchơi
    cómầuưat
    híchhoặccóđộcứngmềm khácnhau…

    Nóichungt r
    ẻtì
    m kiếm sựantoànt
    rongmôitr
    ườngí
    tbiếnđổivàthường
    chốngđốilạisựthayđổihoặckhôngvừaýbằngănvạ,ném phá,cáugắt
    ,
    đậpđầu,cắnhoặcđánhngười.

    Nhiềutr
    ẻcóbiểuhi
    ệntăngđộng,chạykhôngbi
    ếtmệt,nghị
    chl
    uônchân
    tay,khôngphảnứngphòngv ệvớinguyhiểm.Ngượcl
    ại,mộtsốtrẻl
    ạisợ
    hãilolắngquámứct r
    ongnhữngt ì
    nhhuốngkhôngcógìđángsợ.Nhi ều
    trẻănuốngkhókhănnhưănkhôngnhai ,
    chỉănmộtsốthứcănnhấtđị
    nh.

    Nhiềutrẻcór ốiloạncảm giácdonhậncảm t hếgiớixungquanhdưới


    ngưỡnghoặct rênngưỡng.Nhữngbi ểuhiệncủasựquánhạycảm t hường
    gặpnhư:bị ttaikhinghetiếngđộngmạnh,chemắthoặcchuiv àogócdo
    sợánhsáng, sợmộtsốmùiv ị,
    thínht aivớiâm thanhcủanhạcquảngcáo,
    xúcgiácnhạycảm nênsợcắtt óc, sợgộiđầu, khôngthíchaisờv àongười
    ,
    đikiễnggót…Nhữngbi ểuhiệncủasựkém nhạycảm như:t hí
    chsờbềmặt
    củav ật,t
    híchđượcôm gi ữchặt ,giảm cảm giácđau,quayt rònngười,gõ
    hoặcném cáct hứt ạorati
    ếngđộng, thíchnhìnvậtchuyểnđộng…

    Mộtsốt r
    ẻcót r
    ínhớthịgi
    áckhônggianv àtr
    ínhớmáymócr ấtt
    ốtnhư
    nhớsốđi ệnt hoại
    ,nhớcácchủngloạixeôt ô,nhớvịtr
    ínơichốnđãtừng
    qua,thuộclòngnhiềubàihát
    ,đọcsốchữr ấtsớm,làm t
    oáncộngnhẩm rất
    nhanh…nêndễnhầm t ưởnglàtr
    ẻquát hôngminh.

    Có5dấuhi
    ệuchỉbáonguycơcủat
    ựkỷl
    à:

    - Khi 12t hángtr


    ẻkhôngnói bậpbẹ
    - Khi12t hángtrẻvẫnchưabiếtchỉngóntayhoặckhôngcónhữngcửchỉ
    điệubộgi aoti
    ếpphùhợp
    - Khi 24t hángtrẻchưanói đượccâu2từhoặcnói chưar
    õ
    - Tr ẻbịmấtđikỹnăngngônngữhoặckỹnăngxãhộiđãcóởbấtkỳl ứa
    tuổinào.
    Lưuýcókhoảng10%t rẻtựkỷcóliênquanđếnhộichứngbệnhlýkhác
    hoặcmộtsốbệnht hựct hểkhác.Cókhoảng70% t rẻcókèm t
    heochậm
    phátt r
    iểntrítuệvàtănghoạtđộng,nguycơđộngki nhở25%.Mộtsốtrẻ
    l
    ớncót ìnhtr
    ạngtrầm cảm,loâuvàkíchđộng.

    3.2.Xétnghi
    ệm:chưacóxétnghi
    ệm si
    nhhọcđặchi
    ệuđểchẩnđoántựkỷ
    .
    Làm mộtsốxétnghiệm nếut
    hấyt
    rẻcónhữngbệnhl
    ýthựct
    hểkèm t
    heo.

    557
    Nếut i
    ềnsửt r
    ẻcócogi ậtcầncholàm đi
    ệnnãođồ,nghingờcót ổn
    thươngnãochochụpcắtl ớpvití
    nhhoặcMRI..Nghingờtrẻcóvấnđềv ề
    taimũihọng,rănghàm mặtcầngửikhám chuyênkhoađểkiểm tr
    athính
    l
    ực,phanhl ưỡi
    …Nếuquansátt hấyhìnht
    háitrẻbấtthườngnêncholàm
    nhiễm sắcthể,
    đochứcnăngtuyếngi
    áp…

    Cầnl
    àm mộtsốt
    estt
    âm l
    ýchot
    rẻ:

    - Đánhgi ásựphátt r
    iểntâm v ậnđộngchot r
    ẻdưới 6t uổi cóthểsửdụngt est
    Denv erII
    ,thangBalley.Đốiv ớitr
    ẻl ớnt r
    ên6t uổicót hểl àm t
    esttrít
    uệnhư
    Rav en,Gi
    ll
    e, WISS.
    - Docókhoảng70%t rẻcóbi ểuhiệnt ănghoạtđộngnêncầnl àm mộtsốt est
    vềhànhv icảm xúc.
    - Đểsàngl ọcsớm chot rẻtựkỷởl ứat uổi16-24t hángt uổi ápdụngbảnghỏi
    M- CHAT( Modif i
    edCheckl i
    stforAut i
    sm inToddl ers)gồm 23câuhỏikhác
    nhau.Nếukếtquả4câut rảlờicóv ấnđềcầnl ưuýnguycơt rẻbị t
    ựkỷ.
    - SửdụngThangđomứcđột ựkỷCARS( Chil
    dhoodAut ism RatingScale)để
    phânl oạimứcđột ựkỷ :nhẹ,tr
    ungbì nhv ànặng.Thangđonàygồm 15mục
    khácnhauv àchođi ểm mỗimụct ừ1đến4đi ểm.Nếuđi ểm củaCARSt ừ
    31đến36đi ểm làtựkỷnhẹv àtrungbì nh,nếut ừ36đến60đi ểm l
    àt ựkỷ
    nặng.
    I
    V. Chẩnđoánxácđị nhv àchẩnđoánphânbi ệt:
    4.1.Chẩnđoánxácđị nh

    Việcchẩnđoántrẻbịt
    ựkỷnênthậnt
    rọngv
    ìnếuchẩnđoánquámứcsẽ
    gâyr anhữngl
    olắngchogiađì
    nh,
    nhưngnếubỏsótsẽl
    àm mấtcơhộican
    thi
    ệpsớm chotrẻ.

    Bước1làchẩnđoánsànglọc:dựavàohỏit
    iềnsử,bệnhsửkếthợpv ới
    quansátt
    rẻt r
    ongmộtsốhoàncảnhkhácnhau.Cầnkhám nộikhoa,t
    hần
    ki
    nhtoàndiện.Ti
    ếptheol
    àhỏigiađì
    nhvàquansáttrẻdựatheobảnghỏi
    M-CHATđểsàngl ọctựkỷ
    .

    Bước2làchẩnđoánxácđị nhv àchẩnđoánphânbiệt


    :bácsĩnhikhoa,
    bácsĩchuyênkhoatâm bệnhvàcánbộtâm l
    ýkếthợpcùngquansáttr
    ẻvà
    thảoluậnnhằm thốngnhấtchẩnđoán.Cóthểkhôngchỉgặpgiađìnhvà
    quansáttrẻmộtl ầnmàcầnt heodõidiễnbi
    ếntrongmộtthờigi
    annhất
    địnhmớiđitới
    chẩnđoánxácđị nh.

    558
    Chẩnđoántựkỷphảidựav
    àot
    iêuchuẩnchẩnđoáncủaI
    CD–10v
    à
    DSM IVnhưsau:

    (1)Suygi ảm chấtl ượngt ươngt ácxãhộit hểhi ệnítnhấtl à 2t r


    ongsố
    nhữngbi ểuhi ệnsau:
    a.Gi ảm rõr ệtsửdụnggi aot iếpbằngcửchỉđi ệubộnhưgi ảm giaot i
    ếp
    bằngmắt ,nétmặtt hờơ,khôngcócửchỉđi ệubộphùhợpt rongt ương
    tácxãhội .
    b.Thườngchơi mộtmì nh, khôngt ạođượcmối quanhệv ớibạncùngt uổi.
    c.Khôngbi ếtchi asẻni ềm v ui
    ,sởt hí
    ch,thànhquảcủamì nhv ớingười
    khác( vídụ:khôngbi ếtmangr akhoe,khôngchỉchongườikhácnhì n
    nhữngt hứmì nht hích) .
    d.Thi ếusựchi asẻ, tr
    aođổi qualạivềtìnhcảm hoặcxãhội .
    (2)Suygi ảm chấtl ượngngônngữt hểhiệnởí tnhấtl àmộtt r
    ongnhững
    biểuhiệnsau:
    a.Chậm nóihoặchoànt oànkhôngnói( màkhôngcốbùđắpbằnggi ao
    ti
    ếpkhôngl ời nhưbằngcửchỉđi ệubộ).
    b.Nếut rẻbi ếtnóit hìlạisuygi ảm rõrệtkhảnăngkhởiđầuhoặcduyt rìhội
    thoại.
    c.Cáchnói rậpkhuôn, lặpl ại
    ,nhại l
    ờihoặcngônngữkháct hường.
    d.Khôngcónhữnghoạtđộngchơiđadạng;khôngbi ếtchơigiảv ờ,không
    chơiđóngv aihoặckhôngchơibắtchướcmangt ínhxãhộiphùhợpv ới
    mứcđộphátt ri
    ển.
    (3)Nhữngki ểuhànhv i,mối quant âm vànhữnghoạtđộngbị t
    huhẹp, mang
    tínhlặpl ại ,r ậpkhuônt hểhi ệncóí tnhấtl àcómộtt rongnhữngbi ểu
    hiệnsau:
    a.Quábậnt âm t ớimộthoặcmộtsốnhữngmốiquanhệmangt ínhrập
    khuônv àt huhẹpv ới sựt ậpt r
    ungcaođộhoặcv ới
    cườngđộbấtt hường.
    b.Thựchi ệnmộtsốt hóiquenmộtcáchcứngnhắchoặcnhữnghànhv i
    nghi t
    hứcđặcbi ệtkhôngmangýnghĩ achứcnăng.
    c.Cónhữnghànhv irậpkhuôn,l ặpđil ặplại(vídụ:v ỗtay,múangónt ay ,
    l
    ắcđầu, đungđưat oànt hân…) .
    d.Bậnt âm dai dẳngt ới cácchi t
    iếtcủađồv ật.
    4).Tr Îph¶icãnhi Òuh¬n6t iª
    uchÝcñanhãm ( 1),(
    2)v µ( 3)
    ,trong®ãÝt
    nhÊtl àcó2t iªuchÝ t õnhãm ( 1)vµmétt i
    ªuchÝt õnhãm ( 2vµ(3)

    5)ChËm hoÆct
    hùchi
    Önmétcçhkh«
    ngb×nht
    h­êngcçchøcn¨
    ngëÝt

    559
    nhÊtméttrongcçlÜnhvùcsauví
    imèckhëi®Çutr­íc3t uæi:
    t­¬ngtçx·héi,ng«nng÷®­
    îcsödôngt
    ronggi
    aot
    iÕpx·héi
    ,ch¬i
    mangtÝnhbiÓut
    ­înghayt ­ëngt­îng.

    4.
    2.Phânl
    oạibệnh:

    a.Phânl
    oại
    theot
    hểl
    âm sàng:
    có5t
    hể:

    (1)Tựkỷđi ểnhì nh( tựkỷKanner )


    :baogồm cácdấuhi ệubấtt hườngtrong
    nhữnglĩnhv ực:tươngt ácxãhội ,chậm hoặcr ốil
    oạn ngônngữgi ao
    ti
    ếp,hànhv iđịnhhì nhcùngv ớinhữngmốiquant âm bịt huhẹp,khởi
    pháttr
    ước3t uổi.
    (2)HộichứngAsper ger( tựkỷchứcnăngcao) :cócácdấuhi ệukém t ương
    tácxãhộinhưngv ẫncóquanhệv ớingườit hân,cókhảnăngnóiđược
    nhưngcáchgi aot iếpbấtt hường,khôngchậm phátt r
    iển nhậnt hức.
    Cácdấuhi ệubấtt hườngxuấthi ệnsau3t uổi.
    (3)HộichứngRet t:hầunhưchỉcót rẻgáibịmắc,sựt hoáit ri
    ểncáckỹ
    năngngônngữ, giaot iếp, tươngt ác,vậnđộngxảyr akhit rẻởl ứatuổi6
    –18t háng,cónhữngđộngt ácđị nhhìnhởt ay,vẹocộtsống,đầunhỏ,
    chậm phátt ri
    ểnt rítuệmứcnặng.
    (4)Rốiloạnphânr ãtuổiấut hơ:sựt hoáilùiphátt r
    iểnđángkểxảyr atrước
    10tuổivềcáckỹnăng: ngônngữ, xãhội,ki
    ểm soátđại ti
    ểut i
    ện,kỹnăng
    chơivàv ậnđộng.
    (5)Rốiloạnphátt ri
    ểnl ant ỏakhôngđặchi ệu:cónhữngdấuhi ệubất
    thườngthuộcmộtt rong3l ĩnhv ựccủat ựkỷđi ểnhìnhnhưngkhôngđủ
    đểchẩnđoánt ựkỷđi ểnhì nh.Dạngnàyt hườngl àt
    ựkỷmứcđộnhẹ, t
    ự
    kỷkhôngđi ểnhình.
    b.Phânloại theokhảnăngt rítuệv àphátt ri
    ểnngônngứ:

    -Tựkỷcót
    rít
    hôngmi
    nhcaov
    ànói
    được

    -Tựkỷcót
    rít
    hôngmi
    nhcaonhưngkhôngnói
    được

    -Tựkỷcót
    rít
    uệt
    hấpv
    ànói
    được

    -Tựkỷcót
    rít
    uệt
    hấpv
    àkhôngnói
    được

    Kếthợpvới
    thangđomứcđột ựkỷ(CARS)đểxếploại
    mứcđộnặngnhẹ.
    Đốichi
    ếuvớiphânloạigi
    aiđoạnphátt
    ri
    ểngiaoti
    ếpđểxácđị
    nhxem tr
    ẻ

    560
    đangởgiaiđọannào.Kếthợpvớit
    estđánhgi
    ápháttri
    ểntâm vậnđộng
    hoặct
    esttr
    ítuệđểnhậnđịnhkhảnăngnhậnbi
    ếtcủatr
    ẻ.Dựatrên3đánh
    gi
    ánàyđểxâydựngchươngtrì
    nhcanthi
    ệpsớm chot
    rẻtựkỷdưới5tuổi
    .

    4.
    3.Chẩnđoánphânbi
    ệt:

    (1)Chậm nóiđơnt huần:t rẻchậm nóidot hiếukí cht híchmôit rường,t rẻ


    vẫncócửchỉgi aot iếpphùhợpl ứat uổi ,cógi aotiếpbằngmắt ,gọitr
    ẻ
    cóđápứng, khôngphátâm v ônghĩ a, v ẫnchơiđadạng, khôngt hờơv ới
    mọi người xungquanh…Nếut í
    chcựcdạyt rẻsẽphátt ri
    ểnngônngữ.
    (2)Câm đi ếc:tr
    ẻkhôngnóinhưngv ẫncócửchỉđi ệubộgi aot iếpt haycho
    lờinói ,cógi aot i
    ếpmắt ,cóbi ểul ột ì
    nhcảm v àcóquant âm t ớimọi
    người xungquanh…
    (3)Chậm phátt ri
    ểnt r
    ít uệ:trẻchậm khôn,nhậnt hứcchậm nhưngv ẫncó
    ngônngữgi aot i
    ếpt ươngđươngv ớimứcđộphátt ri
    ểnt r
    ít uệ.Tr ẻcó
    tìnhcảm y êughétt hôngt hường,cógi aot iếpmắt ,cócửchỉgi aot i
    ếp,
    khôngcuốnhútquámứcv àomộtki ểut hícht húquant âm đặcbi ệt.
    (4)Rốil oạnsựgắnbó:t rẻcóbi ểuhi ệnt humì nh, t
    hờơ, sợhãinhưngkhông
    cónhữnghànhv iđịnhhì nh,khôngphátâm v ônghĩ a,khôngcuốnhút
    vàomộthoạtđộngnàođặcbi ệt .Trẻv ẫncógi aot i
    ếpbằngl ờivàkhông
    lời,cáchchơi đadạng.
    (5)Rốil oạnt ăngđộnggi ảm chúý :trẻluônhoạtđộng, hayl ơđãng, giảm sự
    chúý ,vẫnbi ếtchơigi ảv ờ,chơit ưởngt ượng,khôngcóhànhv ir
    ập
    khuônđị nhhì nh.
    V. Ti ếnt ri
    ểnv àt i
    ênl ượng:t r
    ẻt hườngđihọcmuộnhơn,í thòanhậpv ới
    bạn,khókhănngônngữgi aot iếp,khókhănv ềhọct ậpnhấtl ànhững
    mônxãhội .Trẻt ựkỷnặngcầnđượcgi áodụcđặcbi ệt
    ,t rẻtựkỷnhẹ
    cót hểđi họchòanhập.
    Mộtsốt r
    ẻcóngônngữgi aot iếpsaunàyl ớnl êncót hểsốngt ựl ậpcó
    việclàm,t uynhiênv ẫnt hườngcôđộct rongcộngđồng.Nhi ềungườit ựkỷ
    khácsốngphụt huộcv àogi ađì nhhoặccầnđượcđưav àot rungt âm.Vi ệc
    điềut rịtíchcựcsớm cót hểcảit hiệnchứcnăngngônngữv àxãhội ,vi
    ệc
    chậm chẩnđoándẫnđếnhậuquảxấu.Cókhoảng50%t rẻtựkỷt hểđiển
    hìnhcót hểkhôngnóiđượchoặcnóir ấtí tởt uổitrưởngt hành.Khôngcó
    nguycơt ănglêncủabệnht âm t hầnphânl i
    ệtởngười l
    ớnnhưnggi áphải tr
    ả
    chosựchậm t rễt r
    ongchẩnđoánv àcant hiệpl àr ấtcao.

    Ti
    ênl
    ượngt
    ốtl
    i
    ênquanđếnt
    rít
    uệcao,ngônngữcóchứcnăngv
    àít

    561
    nhữngtri
    ệuchứnghànhvikỳlạ.Khit
    rẻl
    ớnlênmộtsốt
    ri
    ệuchứngcót
    hể
    thayđổi
    ,mộtsốcóthểcóhànhv i
    tựgâyt
    hươngt
    ích.

    VI. Đi ềutr
    ị:
    Nhữngnguy êntắcđiềutrịsaucầnnhấnmạnh:nângcaokỹnăngxãhội
    chot rẻ,tạomôitrườngsốngt híchhợp,sửdụngnhữngphươngphápcan
    thiệpdựat rênhọcthuyếtnhậnt hứcvàhànhv i
    ,sửdụngphươngtiệnnhì
    n
    (thịgiác)đểdạytrẻ,huấnluyệnđanguy êntắcchotấtcảnhữngnhânvi
    ên
    chuy ênnghiệplàm việcvớitrẻtựkỷ.Chươngt r
    ìnhgiáodụcnênbắtđầu
    càngsớm càngt ốtnhấtlàkhi t
    rẻởlứatuổit
    ừ2đến4t uổi
    .

    -Chươngt r
    ìnhcanthi
    ệpsớm chot rẻtr
    ước5t uổibaogồm dạytr
    ẻvàt ư
    vấnchogiađì nh.Đốivớitr
    ẻcầnt ácđộngquanhữngphươngphápnhư:
    điềuhòađagi ácquan,dạycáckỹnăngv ậnđộngt inhvàvậnđộngthô,kỹ
    nănggiaotiếpbằnglờivàkhônglời,chơitr
    ịli
    ệu,dạykỹnăngtựlậptrong
    sinhhoạt.

    -Cóbằngchứngchot hấyphươngphápt rịl


    iệuhànhv ití
    chcựcchot rẻ
    tr
    ước3t uổiđãcóhi ệuquảcảit hiệnvềkhảnăngngônngữv àchứcnăng
    xãhộisaunày .Nhữngnghi êncứuđốichứngcant hiệpsớm tí
    chcực40
    gi
    ờ/1t uầntrong2năm l i
    ênt ụcvới1giáov i
    êndạy1t rẻtheophươngpháp
    phântíchhànhv iứngdụng(ABA-Appl i
    edBehav i
    oral
    Analysi
    s)chot hấytrẻ
    cótiếnbộv ềnhậnt hứcv àhànhvi.Phươngphápnàydựav ào3y ếut ố:t
    iền
    đề,hànhv ivàhậuquả, nhằm tậptrungdạytrẻhànhvituântheo,bắtchước
    hoạtđộng, phátt
    riểnngônngữv àt ươngtácvớibạn.

    Giáodục,
    huấnluyệnvàtr
    ợgiúpchochamẹcầnđượcti
    ếnhànht
    hường
    xuyên.Gi
    ađì
    nhtrẻtựkỷcùngtham gi
    adạyt
    rẻcóv
    ait
    ròquantr
    ọngchosự
    ti
    ếnbộcủatrẻvàchăm sóct
    rẻtoàndi
    ện.

    -Trẻt ựkỷcầnđượcgi áodụcthậm chícảkhingônngữphátt ri


    ểngần
    nhưbì nht hường.Mộtmôhì nhgiáodụcthànhcônglàchươngt r
    ìnhđiềutr
    ị
    và giáo dục cho t rẻt ự kỷ -phương pháp TEACCH ( Treat
    mentand
    Education of Aut isti
    c and Rel at
    ed Communi cat
    ion Handi capped
    Chil
    dren) dựav àodạyt rẻtạinhàtheochươngtrì
    nhcábi ệthóa,cungcấp
    chotrẻt hôngtinthịgiác,cấutr
    úcvàdựđoán.

    - Phươngphápsử dụngtranhđểhỗtrợgiaoti
    ếp(PECS – pict
    ure
    exchangedcommuni
    cat
    ivesy
    stem)đượcápdụngnhằm l
    àm chotrẻhiểu

    562
    cácbướccủacôngv
    iệc,hi
    ểul
    ị
    cht
    rì
    nh,t
    hểhi
    ệnnhucầuv
    àtăngkhảnăng
    tươngt
    ác.

    Nhữngtr
    ẻlớnvàtrẻvịthànhniênvớitr
    ítuệkhácaonhưngkỹnăngxã
    hộinghèonànvàcómộtsốt ri
    ệuchứngtâm thầnnhưt r
    ầm cảm,loâu,r ối
    l
    oạnám ảnhnghithức…cầnđượcđi ềutr
    ịtâm lý
    ,hànhvinhậnthứcv àbằng
    thuốc.Li
    ệuphápsửađổihànhv ichủyếuthườngápdụngl àtăngcường
    bằngkhenthưởngtrẻđốivớihànhvimongđợiv àlàm gi
    ảm hànhv ikhông
    mongmuốnbằngdậpt ắt
    ,thờigi
    antáchbi
    ệtv àphạtphùhợp.

    -Huấnl
    uyệncáckỹnăngxãhội
    cóhi
    ệuquảđặcbi
    ệtt
    rongđi
    ềut
    rịnhóm.

    -Hi ệnkhôngcót huốcđặchi ệuđi ềut r


    ịtựkỷmàchỉdùngt huốcđi ềutr
    ị
    mộtsốt ri
    ệuchứngkèm theo.Mộtsốt huốcanthầnkinhcót ácđộngl àm
    giảm hànhv i
    tăngđộng,cơnhờngi ận, hungtí
    nh,t
    ựgâyt hươngtích,hànhvi
    địnhhình,rốiloạnám ảnhnghit hứcnhưRi sper
    idoneli
    ềuthấp0, 02-0,03
    mg/ kg/ngàyvàđôikhicũngcảit hiệnt ươngtácxãhội.SSRIcóhi ệuquả
    vớităngđộng, cáukỉ
    nh,ám ảnhnghi thức,loâu.

    . Phòngbệnh:
    - Đảm bảot haisảnant oàncủangườimẹ,hạnchếsi nhconkhibốmẹ
    caotuổi,
    tránhcácyếutốbấtlợicủamôit
    rườngsống.
    - Quant âm t ácđộngsớm tớitr
    ẻt r
    ongchơitươngtác,v
    ậnđộng,phát
    tr
    iểngi
    aot iếp.

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    I
    . Phạm Quỳ nhDi ệp.Rốil oạntựkỷởt rẻem.Tâm thầnhọc.NhàXBy
    học.2005.Chi nhánhTPHồChíMi nh.190-
    199
    2.QuáchThúyMi nh,Nguy ễnThịHồngThúy .Đánhgiákếtquảcanthiệp
    sớm chot rẻtựkỷt ạiBệnhv iệnnhiTrungương.Tạpchínghiêncứuy
    họcHội thảoNhi khoaViệtÚc.2009.
    . Phạm NgọcThanh.Rốil oạnt ựkỷ.Phácđồđi ềutr
    ịnhikhoa2009.BV
    Nhi đồng1.NhàXByhọc.1105- 1113
    4.ICD-X.1992
    5.DSM I V.1994
    6.BrynnSi egel.Hỗt r
    ợhọct ậpchotrẻtựkỷ .NhàxuấtbảnOxford2003.
    Tàiliệudịch,Khoagi áodụcđặcbiệt,TrườngĐạihọcsưphạm Hànội.

    563
    7.MinaDul can.Chi
    l
    dadol
    escentpsychi
    atr
    y.Amer
    icanPsy
    chi
    atr
    icPr
    ess.
    1998.177-185
    8.Nelson.Autsti
    cdi
    sor
    der
    .2007.133-
    138.

    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á

    Khoanhv
    àomụcđúng(1câucót
    hể1haynhi
    ềumụcđúng)

    1.Tựkỷlàmộtrốil
    oạnpháttr
    iểnl
    ant
    oảbi
    ểuhiệnbằngnhữngt
    ri
    ệu
    chứngđặchiệul
    à¬:
    a.Kém t
    ¬ươngtácxãhội f
    .Cáugắt

    b.Tănghoạtđộng i
    .Cogi
    ật

    c.Chậm phátt
    ri
    ểnt
    rít
    uệ k.
    Cáchchơi
    bấtt
    hư¬ờng

    d.Gi
    ảm t
    ậpt
    rungchúý l
    .Vui
    buồnt
    hấtt
    hư¬ờng

    e.Hànhv
    iđị
    nhhì
    nh. m.Ngônngữbấtt
    hư¬ờng

    2. Nguyênnhâncủat
    ựkỷl
    àdo:
    a.Gendi
    truy
    ền e.Bấtt
    hườngt
    ạinóo

    b.Gi
    ađì
    nht
    hiếuquant
    âm f
    .Xem t
    ivi
    nhi
    ều

    c.Bệnhl
    ýmẹkhi
    mangt
    hai i
    .Di
    chứngnhi
    ễm t
    rùngnão

    d.Môi
    trư¬ờngônhi
    ễm

    3. Ailàngư¬ờitham gi
    avàođi
    ềut
    rịt
    ựkỷ
    ?
    a.Gi
    ađì
    nh e.Bácsĩvàđiềud¬ưỡng

    b.CBt
    âm l
    ý f
    .Gi
    áov
    iên

    c.Cáct
    ổchứcxãhội
    cộngđồng i
    .Dư¬ợcsĩ

    d.Cánbộxãhội k.CBPHCN

    4.Điềutrị
    bằngphư¬ơngphápđi
    ềuhoàcảm gi
    ácl
    àtácđộngchủy
    ếu
    vào:
    a.Xucgiác e.Ti
    ềnđì
    nh

    b.Thí
    nhgi
    ác f
    .Cơkhớp

    c.Khứugi
    ác i
    .Vị
    giác

    564
    5. Canthi
    ệphànhv
    ichủy
    ếul
    à:
    a.Cải
    thi
    ệnv
    ậnđộng d.Tạođi
    ềuki
    ệnt
    ¬ươngt
    ác

    b.Họchànhv
    imới e.Sửachữahànhv
    isai

    c,
    Dạybắtchư¬ớc f
    .Thư¬ởng/phạt

    6. Trịl
    iệungônngữbaogồm dạyt
    rẻ:
    a.Hi
    ểul
    ời c.Dạycửchỉgiaot
    iếp

    b.Dạynúi d.Gi
    aot
    iếpbằngt
    ranh

    7. Sựt
    iếnbộcủat
    rẻt
    ựkỷphụt
    huộcv
    ào:
    a.Pháthi
    ệnv
    àcant
    hiệpsớm c.Thuốcđiềut
    rị

    b.Cóchuy
    êngi
    agi
    ỏi d.Mứcđột
    ựkỷ

    8.Tựkỷl
    àmộtr
    ốil
    oạncót
    hểchữađược?

    a.Khỏi
    hoànt
    oàn

    b.Khôngkhỏi
    hẳnmàchỉcải
    thi
    ện.

    565
    Chương12

    NỘ
    ITI
    Ế
    T
    SUYGi
    ÁPTRẠNGBẨM SI
    NH
    PGS.
    TSNguyễnThịHoàn
    Mụct
    iêu
    1.Trì
    nhbàycácdấuhiệupháthiệnsớm Suygi
    ápbẩm si
    nhquabảngđi
    ểm
    l
    âm sàng.
    2.Trì
    nhbàynguyênt
    ắcđiềutrịsuygi
    ápbẩm sinh.
    3.Trì
    nhbàychẩnđoánsớm suygi áptrạngbẩm si
    nhquachươngtr
    ình
    sàngl
    ọcsơsinh.
    Nộidung
    I. Đạicươngv ềbệnh
    Suygi ápbẩm si nh(SGBS)tiênphátl àbệnhnộit iếtdot uyếngi ápsảnxuất
    khôngđủhocmonđápứngchonhucầuchuy ểnhoáv àsinht r
    ưởngcủacơt hể.
    Bệnhphổbi ến đứnghàngt hứ2saubướucổnhưngkhôngnằm t rongv ùng
    thiếuhụti odmàcót hểgặpkhắpmọinơit rênt hếgi ớiv ớidichứngr ấttrầm
    trọngv ềt hểl ựcv àthiểunăngti
    nht hầnnếukhôngđượcđi ềutrịsớm.
    Bệnht uyxuấthi ệntừthờikỳbàot hainhưngcácdấuhi ệulâm sàngt hường
    khôngxuấthi ệnngaysauđẻmàbi ểuhi ệnmuộnhơnởt hờikỳbúmẹhoặc
    thanht hiếuni ên.Dođóchẩnđoánbịmuộn,t r
    ẻv ĩnhv i
    ễnbịt hiểunăngt r
    ítuệ,
    nênđểl ạinhữnghậuquảnặngnềv ềphátt r
    iểnt hểchấtv àt i
    nht hần.Nhưng
    nếuđượcpháthi ệnđi ềutr
    ịsớm ngaysausi nht rẻsẽphátt r
    iểnbìnht hường.Vì
    vậy ,
    từ1960đếnnaychươngt r
    ìnhsàngl ọcsơsi nh( CTSLSS)bệnhSGBSngày
    càngđượcmởr ộngv àpháttriểnởcácnướcphátt riểnv àđangphátt r
    iển,
    hàngngànt rẻđãđượccứukhỏit hiểunăngt rítuệnhờpháthi ệnsớm qua
    CTSLSS.
    Việtnam hàngnăm cókhoảng1, 5t ri
    ệut rẻrađời , ướctínhcókhoảng
    300t rẻbị SGBS.Nhưngt hựctếnhi ềut r
    ẻSGBScònbị bỏsótchẩnđoánv àbỏ
    l
    ỡcơhội điềut r
    ịtốtnhất(….)
    .Từnăm 1997CTSLSSbệnhSGBSđượct r
    iển
    khai điểm t ạiHànội vàđếnnăm 2009có28t ỉ
    nht hànht rongtoànquốct ham
    giav àoCTSLSSdưới sựgi
    ám sátcủa3t r
    ungt âm chẩnđoánt r
    ướcv àsau
    sinht ại BệnhVi ệnPhụsảnt r
    ungương, BệnhVi ệnTừDũv àTrườngđại họcY
    DượcHuế, kếtquảnhữngnăm quachot hấyt ỷlệSGBSởnướct alà1/ 5000t r
    ẻ
    sơsi nh.

    I
    I. Nguyênnhânvàcơchếbệnhsi
    nh
    NgoàiSGBSđị
    aphươngdothi
    ếuiodvà1sốt
    rườnghợpgâyr
    abởit
    hầyt
    huốc,

    566
    hầuhếtnguy ênnhâncủaSGBSt ảnphátchưađượcbi ết
    2.1.Rốil oạnhì nht hànhv àphátt riểnt uyếngi áp
     Toànbộ: Khôngcót uy ếngi áp
     Mộtphần:Lạcchỗt uy ếngi áphoặct hiểusảnt uy ếngi áp:Đâyl ànguy ên
    nhânphổbi ếnnhất ,quaCTSLSSngườit at ìmt hấy 90% t rẻ SGBSl àdo
    nguy ênnhânnày .Tỷl ệmắc1/ 4000.Ghihì nht uy ếngi ápt ìmt hấy2/ 3các
    trườnghợpl àt uy ếngi ápl ạcchỗhoặct hiểusảnt uy ếngi áp.
    m
    Kỹt huậtghihì nht uy ếngi ápbằngTc99 per technet atecót hểkhông
    tì
    mt hấyt uy ếngi áp,hoặct hấy1phầnt uyếngi ápởcổhoặcv ịt r
    ílạcchỗở
    vùngdướil ưỡiđếnphầnt rướct r
    ungt hất .Tr ườnghợpt uy ếngi ápl ạcchỗhoặc
    thiểusản, tuy ếnv ẫncókhảnănghoạtđộngcungcấpmộtl ượnghocmongi áp
    chocơt hểt rongnhi ềut hánghoặcnhi ềunăm.Vìv ậyt riệuchứngbệnhcót hể
    xuấthi ệnmuộnởt uổit hanht hiếuni ênv àmứcđộbệnhcũngnhẹhơnsov ới
    trườnghợphoànt oànkhôngcót uyếngi áp.
    2.2.Rốil oạnt ổnghợphocmongi áp
    Bướucổl àdấuhi ệuđặct rưngcủaSGBSdot hiếument ổnghợphocmongi áp.
    Tỷl ệmắc1/ 30. 000-1/ 50. 000.Bệnhdi tr
    uy ềnl épnhi ễm sắct hểt hường.
     Gi ảm bắtgi ữi odt ạit uy ếngi áp.Ghihì nht uyếngi ápt hấyởv ịtríbì
    nh
    thườngnhưngđột ậpt runggi ảm t hấp.Nguy ênnhânchưar õr àng,ngườit a
    chor ằngt hiếucơchếgắnt ại tuyếngi áp.
    -Mộtsốani onnhưNi tri
    te, t hiocy anat e, perchl oratecạnht r
    anhv ớiiodgắnv ào
    tuyếngi ápnhưngkhôngt ham gi at ổnghợphocmongi áp.
    -TSHkí cht hí chgắni odv àot uyếngi ápnhưngđột ậpt r
    ungi odv ẫngi ảm v ì
    thiếucơchếgắni odv àot uy ếngi áp.
     Thi ếument rongquát rìnhhữucơhoái od:Saukhii odđượcbắtgi ữt ại
    tuyếngi áp,i odnhanhchóngoxyhoáv àgắnv ớiTy rosi ndướidạngcủamen
    per oxy daza.Thi ếumenper oxy dazacót hể:
     Thi ếusốl ượngmenPer oxy daza
     Menper oxy daz ahoạtđộngkhôngbì nht hường
     Hội chứngPenđr é
    Chẩnđoánbệnhchủy ếuđị nhl ượngTSHt ăngcaot rongmáu.Nghi ệm pháp
    đuổit hiocy anat et ạit uy ếngi áp( +)hoặcđonồngđộmenper oxy dazat rongt ổ
    chứct uy ếngi ápt hấphoặckhôngcó.
     Thi ếument rongkhâut rùnghợpcáci odot y
    rosi nt hànhcácphầnt ử
    i
    odot hy r
    oni nt rongkeogi ápt rạngđượcbi ếtrấtí t
    .
     Thi ếumenkhửi od:Hocmongi ápsaukhipháthuyt ácdụngt ạit ổchức
    đượcgi ánghoábằngcáchkhửi odt ạot hànhcácphầnt ửi odot yrosin,đồng
    thờicácphânt ửiodt y rosint rongt uy ếngi ápcũngkhửi od.I odđượcgi ảiphóng
    sẽt ái sửdụngl ạitổnghợphocmongi áp.Nếubệnhnhânt hiếumenkhửi odsẽ

    567
    có1l ượngl ớni odot yrosinđàot hảiquanướct i
    ểudẫnđếnt hiếuhocmonv à
    bướucổ.
     Rốil oạnt ổnghợpThy rogl obul in:Thyroglobul i
    nlày ếut ốquant rọngcủa
    keogi ápt rạng.Sựt ổnghợpThy roglobul i
    nt hườngl i
    ênquanv ớichếđộăni od
    hàngngàyhoặcđãt ổnghợpđượcnhưngt hiếumenpr oteazanênkhônggi ải
    phónghocmongi ápv àomáu.KếtquảnồngđộT4v àT3gi ảm t hấpt rongmáu.
    2.3Bệnhđầnđị aphương
    Nguy ênnhânbệnhđầnđị aphươngđượcbi ếtr ấtrõl i
    ênquanđếnv ùngbướu
    cổđị aphươngv àchỉx ảyrav ùngt hiếuhụti odnặngv ới2t hể
     Thểphùni êm:Hì nhảnhl âm sànggi ốngv ớiSGBSt ảnphátđól àphù
    niêm, chậm phátt ri
    ểnt i
    nht hần, v ậnđộngv àchậm dậyt hìnhưngt r
    ẻkhôngbị
    câm đi ếc.Xétnghi ệm :TSHt ăngcao,T4/T3t rongmáugi ảm t hấp.Đột ập
    trungi odt ăngcaot ại tuyếngi áp.
     Thểt hầnki nh:cóđặcđi ểm t ồnt hươngcủat i
    ểunão, cocứngcơ, câm v à
    điếckèm t heochậm phátt r
    iểnt inht hần
    Thuậtngữ‘ bệnhđầnđị aphương”t iếpt ụcđượcdùngt r
    ongt rong2t hểt rênv à
    biếnmấtởnhữngquầnt hểđượct iếnhànhl i
    ệuphápdựphòngt hi
    ếui od.
    2.4Chỉđị nht huốckhibàmẹđangcót hai
     Mộtsốt rườnghợpSGBSdongườimẹdùngt huốckhánggi ápt rongt hời
    kỳmangt haiv àSGBSt hườngt hoángquat rong1v àituầnhoặcv àit hángsau
    đẻ.
     Nếungườimẹđi ềutrịiodphóngxạt rongt hờikỳmangt haihoặccho
    conbút hìtuy ếngi ápcủaconbị pháhuỷv àbị suygi áp.
     Kểt ừkhicóCTSLSSđốiv ớiSGBSngườit at hấy1v àitrườnghợpt ăng
    TSHt ựphátt r
    onggi aiđoạnnhũnhi ,nhưngT4,T3bì nht hường,sauđóTSH
    sẽgi ảm t ừt ừtrởv ềbì nht hường.Nhữngt r
    ẻnàyt hườngđượcsi nhr at ừcácbà
    mẹđãdùnghocmongi ápt r
    ongt hời kỳmangt hai .
    2.5Thi ếuTSH
    Bệnhhi ếm gặp, tỷlệmắc1/ 60. 000/ 1/100.000t rẻmới đẻ.Nguy ênnhâncót hể
    thiếuTSHđơnt huầnhoặcphối hợpv ớit
    hiếuhocmonkháccủat uyếny ên.
    2.6Thi ếucơquannhậncảm
     Thy rotropinkhôngđápứng:Tr ẻSGBSkhôngcóbướucổ,xétnghi ệm
    TSHt ăngcao, đột ậpt r
    ungi odt ại tuy ếngiápbì nht hường.
     Hocmongi ápkhôngđápứng: TrẻSGBScóbướucổ, xétnghi ệm t hấyT4,
    T3t rongmáut ăngcao, TSHbì nht hườnghoặchơicaokhôngphùhợpv ớinồng
    độT4v àT3, bệnhnhândễbịchẩnđoánnhầm l àưunănggi áp.Bệnhkhôngcó
    điềut rịđặchi ệu.

    I
    II
    . Bi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàng

    568
    Lâm sàng:

    -Chậm phátt
    ri
    ểnt
    hểchất
    :chậm l
    ớn,
    chậm l
    êncân.

    -Chậm phátt
    ri
    ểnt
    inht
    hần:
    Chậm hóngchuy
    ện,
    chậm t
    ậpnói
    ,chậm nói
    mhộnhơnchậm đếnt
    rường

    -Phátt
    ri
    ểnv
    ậnđộng:
    Chậm l
    ẫy,
    chậm bò,
    chậm ngồi
    vàchậm bi
    ếtđi
    ..
    .

    -Rốil
    oạnpháttr
    iểnhì
    nht hái
    :Đầuto,mặtt
    hô, t
    rándô,mũitẹt,
    mímắt
    nặng,mặtphị,l
    ưỡidầyl
    àm mi ệngtr
    ẻluônmở;chântayngắnvàbàntay,bàn
    chânthô,bụngtobèkèm theothoátvịr
    ốn.Tr
    ẻlớndần,cáctr
    iệuchứngcàng
    rõvớikhuônmặtngâyngôt hiểunăngtr
    ítuệv
    àngười l
    ùndịhì
    nh.

    Bảng1.Ti êuchuẩnchẩnđoánsớm trênlâm sàng


    Triệuchứngl âm sàng J.H. J.Letar
    t P.
    For
    t N.
    T.Hoà
    Dussault e 1990 n
    1979 1980 1993
    Phù ni êm (Bộ mặtđặc 3 3 2 2
    biệt)
    Danổi vântím 3 1 1 1
    Lưỡi dầy 3 1 1
    Thoátv ịrốn 3 1 2 1
    Thópsaur ộng>0. 5cm 1 1,
    5 1 1
    Dakhô 1 1,
    5 1
    Giảm t r
    ươngl ựccơ 1 1 1
    Giảm hoạtđộng, ngủlybì 3 1
    Vàngdasi nhlýkéodài 1 1
    Táobón 1 1 2 2
    Biếngăn 1 1
    Thai giàtháng>40t uần 1 1
    Cânnặngkhi đẻto>3,5kg 1 1
    Nữ 1
    Chậm l ớn 1
    Chậm phátt riểnt i
    nhthần, 1
    vậnđộng
    Tổngsốđi ểm 20 13 15 12
    Nghi ngờSGBSkhi >4 >3 >5 >4

    569
    - Bộmặtphùni êm:khoảngcách2mắtxanhau,khemihẹp,mimắtnặng,
    mũit ẹt,máphị ,miệngt r
    ẻluônháv ìlưỡidầy ,đầymi ệngđãt ạochot rẻ1
    khuônmặtđặcbi ệtcủaphùni êm.
    - Dấuhi ệuv ềdav àt óc:thườnggặpl àv àngdasi nhl ýkéodài>1t háng,
    khôngt ìmthấynguy ênnhânbệnhl ýganmậtnênnghĩđếnSGBS.Ngoàir a,
    cóthểt hấydakhô,dal ạnhmầuv àngsápv ànổiv ântím .Tóckhô, t
    hưadễ
    gẫy,đườngchânt ócmọct hấptrướctrán.
    - Dấuhi ệut i
    êuhoá:Tr ẻt hườngngủnhi ều,ítkhócđòiăn,bụngt obècó
    thoátvị r
    ốnv àtáobónkéodài .
    - Phátt r
    iển:t
    inhthầnv àvậnđộngt hườngchậm sov ới t
    uổi.Tr
    ẻchậm l ẫy,bò,
    ngồihoặcđi .Chậm bi ếtl
    ạquen,chậm bi ếtnói,chậm mọcr ăng,chậm liền
    thópsau.Mứcđộchậm phátt r
    iểnthểlựcv àt i
    nht hầncũngt ăngdầnt heo
    tuổi
    .

    IV. Bi ểuhi
    ệnxétnghi ệm
    - Xétnghiệm đặchiệu:Đị nhlượngnồngđộhocmonTSHv àT4t r
    ongmául à
    tiêuchuẩnvàngtrongchẩnđoánSGBS
    o NồngđộTSHt ăngcao>20UI /
    ml (bìnht hường1-5UI/ml)
    o NồngđộT4gi ảm t hấp<50nmol /
    l (bìnht hường65-150nmol /l
    )
    - Xétnghiệm khôngđặchi ệu:Chụpt uổix ươngt hấychậm.Ti êuchuẩndựa
    vàođánhgi ácácđi ểm cốthoáởcổt ayt ráitheoAtll
    atW.Greuli
    chvàS.Pyl
    e
    .Xétnghi
    ệm thườngđượcdùngt r
    ongđi ềut rịtheodõil
    âudài bệnhSGBS.
    99m
    -Xétnghiệm t
    ìm nguyênnhân: Ghihì
    nhtuy ếngi ápbằngTC đểxácđịnh
    t
    uyếngiápởv ịt
    ríbì
    nht hường, lạcchỗhayt hiểusản.

    V. Chẩnđoán:
     Chẩnđoánmuộn:Khicáct r
    iệuchứngxuấthiệnđầyđủ.Vìv ậytrong
    điềuki
    ệnnhữngnơichưati
    ếnhànhchươngt rì
    nhsànglọcsơsinhnhư1số
    tỉ
    nhởnướct acóthểdựav àobảngđiểm củaViệtnam để nhậndiệnsớm
    cácdấuhi
    ệulâm sàngchẩnđoánbệnhSGBS

    570
    Bảng2.Bảngnhậndi
    ệnnghi
    ngờSGBSt
    rênl
    âm sàng

    Lâm sàngv
    àyếut
    ốnguycơ Đi
    ểm

    1. Phùni
    êm (bộmặtđặcbi
    ệt 2
    )
    2. 1
    Danổi
    vânt
    ím
    3. 1
    Thoátv
    ịrốn
    4. 1
    Thópsaur
    ộng>0,
    5cm
    5. 1
    Chậm l
    ớn
    6. 1
    Chậmm pháttr
    iểnt
    inh
    7. 2
    thần,
    vậnđộng
    8. 1
    Táobónkéodài
    9. 1
    Vàngdasi
    nhl
    ýkéodài>30
    10. ngày 1
    Thai
    giàt
    háng>42t
    uần

    Cânnặngkhiđẻt
    o3,
    5kg
     Chẩn Tổngsốđiểm 12 đoánsớm:
    qua chương
    tr
    ình sàng lọcsơsinh
    Nghingờ SGBS ≥4
    Chương t
    rì
    nhsànglọc
    sơsinh( CTSLSS)đượcbắtđầutừnăm 1960dobácsĩR.Guthr
    ickhởixướng,
    bệnhđầut iênđượcpháthiệnlàpheny
    lxet
    onniệu(
    PKU).Trongbốnt hậpkỉ
    qua,CTSLSSđãđượccôngnhậnnhưl àchươngtr
    ìnhsứckhỏecộngđồng
    thi
    ếty ếunhằm gi
    ảm tỉl
    ệchếtvàchậm phátt
    ri
    ểnti
    nhthần.

    CTSLSScóthểkhácnhautừquốcgianàyđếnquốcgi akhácnhưngmục
    ti
    êuchungcủaCTSLSSl àpháthi
    ệntrẻcóthểbịbệnhngaysausinhđểđi
    ềutr
    ị
    canthiệpsớm t
    ránht
    ửv onghoặctànphếchobệnhnhân.Sàngl ọcsơsi
    nh
    cóthểsửdụng1sốt estđơngi
    ản,cóđộđặchiệuvàchínhxáccaođểphát
    hiệnvàđiềutr
    ịbệnhđủsớm thờigi
    ansausinhtr
    ánhbịbiếnchứng.

    571
    Chươngt
    rì
    nhđượcphátt
    ri
    ểnt
    hànhhệt
    hốngyt
    ếcộngđồnggồm 6phần:

     Giáodục:Nhânv iênyt ế,cộngđồng, bốmẹv àđưar achí


    nhsách.
     Sànglọc:Thờiđiểm l ấymẫu, t
    huthậpv àxétnghi ệm sànglọc
     Theodõi:Nhậndi ệnt rẻcónguycơbị bệnht r
    ongCTSLSS
     Chẩnđoán: Thăm khám l âm sàngv àxétnghi ệm chẩnđoánbệnh
     Điềutrị:Tưvấnchogi ađìnhv àđiềut r
    ị
     Đánhgiá:Đảm bảochấtl ượnghệt hốngbaogồm sốl i
    ệu,chấtl
    ượng
    quảnlýbệnhnhânv àchấtlượngcủaphòngxétnghi ệm
    Banđầuchươngt r
    ìnhthườngcómộtnhóm ngườinhi ệtt ì
    nhv àcóchuyên
    mônl i
    ênquanđếnchẩnđoánbệnhđãcùngnhaut ham giav àochươngt r
    ình
    đểcảithi
    ệnsứckhỏet rẻem .TuyCTSLSScókhái niệm íchlợinhưvậynhưng
    đòihỏicácquốcgi athựchi ệnCTphải vượtquanhi ềutrởngại nhưvấnđềv ề
    tài
    chính,chínhtr
    ị,vănhóav àgiáodục.

    Việcl
    ấymáuv àogi
    ấythấm củatr
    ẻđểgửit ừnhữngnơixathànhphố
    đếntr
    ungtâm xétnghi
    ệm ởnơikháclàbướcti
    ếnmớivàđểghi nhậncông
    l
    aođónggópcủaR.Gut hr
    ict
    rongSLSSgiấythấm máuđặcthùđãđược
    mangtênông.

    Trongnhữngnăm 1960, hầuhếtcácnhànghi êncứutậptrungchocác


    bệnhchuyểnhóav àpháttri
    ểncácxétnghi ệm chocácbệnhnhưsuygi áp
    tr
    ạngbẩm sinh( SGBS),tăngsảnt hượngthẩnbẩm sinh(
    TSTTBS) ,bệnhhồng
    cầuhìnhli
    ềm .Đếnnhữngnăm 1980nhi ềukỹthuậtcóđộnhậy ,độđặchiệu
    caohơnt r
    êngiấyt hấm máuv àCTđãmởr ộngsànglọcchonhiềubệnhkhác
    nhưG6PD, Galactosemia..
    ..vàt ừnăm 1990người t
    aápdụngphươngpháp
    quangphổkếdi ệnr ộng(MSMS)đểchẩnđoáncácbệnhr ốiloạnchuyểnhóa
    bẩm sinh(RLCHBS) .

    Bảng3.Tỷl
    ệmắcSGBSt
    rênt
    hếgi
    ới

    Tênnước Thờigi
    an Sốtr
    ẻ Tỷl
    ệmắc TLt
    ham khảo
    được
    SLSS

    Úc 1977- 1.
    812.
    683 1/
    4151 Connel
    l
    y,1987
    1985

    Áo 1965- 346.
    185 1/
    5495 ESPE,
    1990
    1988

    Bỉ 1985- 360.
    264 1/
    3305 ESPE,
    1990
    1988

    572
    Canada 1973- 874 1/
    4182 Dussanl
    t,1985
    1983

    Czechosl
    ova 1982- 773.
    593 1/
    5688 ESPE,
    1990
    ki
    a 1984

    Đanmạch 1981- 224.


    189 1/
    2950 ESPE,
    1990
    1982

    PhầnLan 1985- 246.


    189 1/
    4254 ESPE,
    1990
    1988

    Pháp 1985- 3.
    216.
    598 1/
    4289 ESPE,
    1990
    1988

    Đức 1985- 0.
    002412 1/
    4116 ESPE,
    1990
    1988 21

    Hungar
    y 1985- 306.
    265 1/
    5496 Peteretal
    l
    1988 1989

    Hyl
    ạp 1985- 412.
    714 1/
    3057 ESPE,
    1990
    1988

    I
    srael 1985- 393.
    304 1/
    2473 ESPE,
    1990
    1988

    Ý 1977- 5.
    018.
    241 1/
    3047 ESPE,
    1990
    1991

    Nhậtbản 1979- 8.
    846.
    297 1/
    7686 I
    ri
    eetal
    1987
    1985

    Kuwai
    t 1981- 86.
    91 1/
    7686 Danodetal
    1987 1989

    Thuyđi
    ển 1985- 413.
    616 1/
    3475 ESPE,
    1990
    1988

    Thuỵsĩ 1985- 314.


    599 1/
    4868 ESPE,
    1990
    1988

    Anh 1985- 2.
    784.
    603 1/
    3315 ESPE,
    1990
    1988

    573
    Mỹ 1991- 40.
    214.
    94 1/
    3044 Ther
    ell
    ,2003
    1990 6

    Chươngt
    rì
    nhsàngl
    ọcsơsi
    nhởVi
    ệtnam

    Trongnhữngnăm quaViệtnam đãt hànhcôngtrongchươngt rì


    nhchăm sóc
    sứckhỏebanđầuđól àchươngtr ì
    nhti
    êm chủngmởr ộng,chươngt r
    ìnhv i
    êm
    đườnghôhấpcấp, t
    iêuchảycấp,phòngchốngsuydi nhdưỡng,thiếuv i
    tamin
    A…,tr
    ongkhiđóBệnhVi ệnnhiTrungươnglàtuyếncaonhấtv ềchăm sócsức
    khỏetr
    ẻem, nơiđâykhôngchỉti
    ếnhànhnhữngkỹt huậtcaonhưghépt ạng,
    canthi
    ệptim mạchmàcònt i
    ênphongt r
    ongcảnướct i
    ếnhànhcácchương
    tr
    ìnhsứckhỏecộngđồngnhư chươngt r
    ìnhsànglọcsơsi nh,khi
    ếm t hí
    nh…

     Năm 1997:Lầnđầut iênởVi ệtnam,BệnhVi ệnnhiTrungươngbắtđầu


    ti
    ếnhànhCTSLSSl àm điểm tại Hànội
     Năm 2000-2007:Vi ệtnam t ham giav àodựánsàngl ọcbệnhSGBS-
    RAS/6032&RAS/ 6034docơquannguy êntửnăngquốctế (IAEA)chủ
    tr
    ì
     Năm 2002Chươngt rì
    nhmởr ộngtạithànhphốHồChími nh
     Năm 2004-2005:Mởr ộngt r
    ên5t ỉnhthànht rongtoànquốc
     Năm 2006-2010:Mởr ộngt r
    ên28t ỉ
    nht hànhtrongtoànquốc
    Hiệnnaychươngt rì
    nhđangt r
    ởt hànhCTquốcgi avớicơquanchủtrìlàtổng
    cụcdânsố-BộYt ếvới3t r
    ungt âm sàngl ọcđại di
    ệncho3v ùngBắcTr ungvà
    Nam làTrungtâm chẩnđoánt rướcv àsausi nhBệnhVi ệnPhụsảnTr ung
    ương,TrườngĐạiHọcYkhoaHuếv àBệnhVi ệnPhụsảnTừDũ.

    Cácbệnhđượcsàngl ọcởViệtnam l
    àsuygiápbẩm si
    nhvàthi
    ếuG6PD.
    Gầnđây,trungtâm chẩnđoántr
    ướcvàsausinhBệnhViệnTừDũbắtđầu
    sànglọcthêm bệnhthứ3làtăngsảnthượngthậnbẩm si
    nh.QuaCTSLSStỷ
    l
    ệmắcSGBSởVi ệtnam l
    à1/5000vàthiếuG6PD vàokhoảng2%tr
    ẻsơsinh
    sốngsauđẻ.

    Ngoàira,cácbệnhlývềRLCHBSl ầnđầuti
    êncũngđangđượct i
    ếnhành
    ởnhóm trẻcónguycơcaot ạiBệnhVi
    ệnnhiTrungương2005- 2010chothấy
    tỷl
    ệmắcchung1/ 3000bệnhnhânnằm đi
    ềutrịnội
    trútạiBệnhViện,tr
    ongđó
    17loạiRLCHBSkhácnhauđượcxácđị nhchẩnđoán, nhưngthườnggặpnhất
    l
    àRLCHBSdoaxi thữưcơchiếm 70%.

    VI
    . Điềutr
    ị
    - Mụcđí
    ch:đưat
    ìnht
    rạngsuygi
    ápv
    ềbì
    nhgi
    ápcàngsớm càngt
    ốt.

    574
    - Liệuphápđiềutrịthaythếhocmongi ápsuốtđời
    - Thuốc:Hocmmongi áptổnghợpThy r
    oxincót ácdụngsinhlýkéodài,hấp
    thuquar uộtđạt50-70%.Tạit ổchứcngoạiv icóhiệntượngchuyểnđổitừ
    T4sangT3,dễdàngki ểm tr
    anồngđột huốcđưat ừbênngoàiđểtheodõi
    điềut r
    ị.NgoàiracòncóT3(Tr i
    iothyr
    onin)t ácdụngmạnhgấp3l ần
    Thyroxinnhưngtácdụngchuy ểnhoánhanhv àhếttácdụngcũngnhanh.Vì
    vậytrongđiềutrịSGBScáct hầythuốct hườngl ựachọnđiềutr
    ịSGBSbằng
    Thyroxin.
    - Cáchdùngt huốc:Uốngt huốcngày1l ầnv àotrướcbữaănsáng1gi ờ.
    - Liềulượngthuốc
    Tuổi g/ngày g/ kg/
    ngày

    0-
    6tháng 25-
    50 8-
    10

    6-
    12t
    háng 50-
    75 6-
    8

    1-
    5tuổi 75-
    100 5-
    6

    6-
    12t
    uổi 100-
    150 4-
    5

    12 người 100-


    200 2-
    3
    l
    ớn

    Theodõi
    kếtquảđi
    ềut
    rị

    - Nếuquál iềuđi ềutrịt rẻkícht hích,nhị pt i


    m nhanh,r anhiềumồhôi ,khó
    ngủ,ti
    êuchảyv ànôn.Xétnghi ệm t hấynồngđộT4t r
    ongmáut ăngcao>
    200nmol /lvàTHSgi ảm t hấp<0, 01UI / ml .Li
    ềucaokéodàit uổixương
    pháttri
    ểnnhanht r
    ẻsẽbị lùn.
    - Nếuchưađủl iềuđi ềut r
    ị:Tr ẻv ẫnchậm l ớn,chậm phátt ri
    ểntinhthần.
    NồngđộTSHt ăngcaonhưngnồngđộT4t rongmáubì nhthường.
    - Vớil i
    ềuđiềut r
    ịt hí
    chhợp,cácdấuhi ệusuygi ápdầnbi ếnmất .Trẻphát
    tr
    iểnđưổikịpchi ềucaosov ớitrẻcùngt uổi .Trẻnhanhnhẹnđếnt r
    ường,đi
    họcbìnhthường.ĐonồngđộTSHt rởv ềbì nht hườngv àT4ởgi ớihạncao
    củabìnhthường.Tuổi xươngbằngt uổi t
    hực.
    Trongt heodõi năm đầuđi ềut rị:3t hángkhám l ại1lần,
    nhữngnăm sau6
    thángkhám 1l ần.Cùngv ới khám l âm sàng, đochỉsốDQ/ IQ,xétnghi
    ệm định
    l
    ượngnồngđộTSH, T4t rongmáu&chụpt uổi xương6t háng/1l ần.

    VI
    I. Tiênl
    ượng:phụthuộcvào
    - Pháthi
    ệnvàđi
    ềutrị
    sớm haymuộn

    575
    - NguyênnhâncủaSGBS
    - MứcđộSGBSt rướcđiềutr
    ị
    - Ngàynaytiênl
    ượngđi ềut
    rịtốthơnnhờcóchươngtr
    ìnhsànglọcsơsi
    nh
    đãđi
    ềutrịsớm t
    rẻbịSGBStránhchotrẻbị
    thi
    ểunăngt
    inhthần.

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    1. Foley T. P. Spor adic congenital Hy pothy


    roi dism ( Congeni tal
    Hypothyroidi
    sm i nbasicandcl ini
    calEndocri
    nology,EdsDussaul tJ.H and
    WalkerP.)1990. 14:231-
    258.
    2.Nel sonText bookofPedi atr
    ics.Chapt
    er575Hy pothy roidi
    dm.2008:1698-
    1704
    3.PaulMal vaux.Endocr i
    nologiepediat
    ricquephy si
    ol ogiephysiopat
    hol
    ogie
    Cli
    nique.(J.Bertrand.
    ,R.Rapapor t.
    ,P.
    K SizoneukoDi rect eurdepupli
    cat
    ion),
    1982:258-273

    Câuhỏil ượ
    nggi á
    Câuhỏitựluận(30phút ):
    o Trìnhbàyv àphânt í
    chbảngđi ểm chẩnđoánsớm suygi ápbẩm sinhở
    trẻem Việtnam nơichưacóchươngt rì
    nhsànglọcsơsinh?Khinàocần
    chỉđịnhlàm xétnghi ệm chẩnđoánbệnh?
    o Trìnhbầybi ểuhiệulâm sàngv àxétnghiệm chẩnđoánbệnhSGBS
    o Trìnhbàyphươngphápđi ềutrịvàti
    ênl ượngbệnhsuygi
    ápbẩm sinh
    Câuhỏitrắcnghiệm:Chọn1đápứngđúngchocáccâusaugv bmnZ:
    1.Nguy ênnhânSGBS
     Thườnggặpdol oạnsảnt uyếngiáp
     Dodi truyền
     Dochấtđộc
    2.xétnghi ệm đểchẩnđoánSGBS
     Cặpxétnghi ệm TSHv àT4
     Cặpxétnghi ệm TSHv àFSH
     Cặpxétnghi ệm FSHv àLH
    3.Xétnghi ệm tìm nguyênnhânSGBS
     Ghi hì
    nht uyếngiáp
     Chụpt uổi xương
     Đị nhlượngnồngđộhocmongi áp
    4.Chẩnđoánsớm SGBSqua
     Nhậndi ệnbảngđi ểm lâm sàng
     Sàngl ọcSGBSchot ấtcảt r
    ẻsơsinh

    576
     Chỉđị nhchocả2câuởt r
    ên
    5.Kếtquảđi ềut r
    ịhiệuquảnhấtnếuchẩnđoánSGBS
     Quachươngt rì
    nhsàngl ọcsơsi nh
     Xétnghi ệm sớm khi cónguycơcao
     Khi thăm khám t hấycót ri
    ệuchưúngcủabệnhSGBS
    6.Điềut r
    ịSGBS
     Liệuphápt hayt hếhocmongi ápThy roxinsuốtđời
     LiệuphápThy roxi
    nchođếnt uổi tr
    ưởngt hành
     Liệuphápđi ềutrịngắtquãng
    7.Theodõi điềut rị
     Đi ềut rịtốtkhichiềucaođạtchuẩnbì nht hường, t
    uổixương
    bằngt uổi t
    hực, nồngđộT4caohơn1chútchuẩnbì nhthường.
     Đi ềut rịtốtkhichiềucaođạtchuẩnbì nht hường, t
    uổixương
    thấphơnt uổithựcv àT4ởgi ớihạnchuẩnbì nht hường
     Đi ềut rịtốtkhichiềucaođạtchuẩnbì nht hường, t
    uổixương
    vànồngđộT4caohơnnhi ềuchuẩnbì nht hường.
    8.Khảnăngđi học
     Tr ẻđi ềut rịsớm v àtuânt hủl iềuđi ềut rịsẽđihọcbì nh
    thường
     Tr ẻđi ềut r
    ịsớm,khônguốngt huốcl iênt ụccót hểđihọc
    bìnhthường.
     Tr ẻđi ềut r
    ịsớm,uốngkhôngđềuv àkhôngt uânt hủli
    ều
    l
    ượngcót hểđi họcbì nhthường
    9.Khảnăngsi nhsản
     Tr ẻđi ềut rịsớm cókhảnăngsi nhsảnbì nht hường
     Tr ẻđi ềut rịmuộnv ẫncókhảnăngsi nhsảnbì nhthường
     Cả2câut r
    ênđềuđúng
    10.
    Khảnănghoàđồngxãhội
     Tr ẻđi ềut rịsớm,t uânt hủđiềut rị,khit rưởngt hànhcókhả
    nănghoàđồngbì nht hường
     Tr ẻđi ềut rịmuộn, tuânt hủđiềut rịkhiđếnt uổi t
    rưởngthành
    vẫncót hểhoàđồngbì nhthường
     Tr ẻkhóhoàđồngdùđi ềutrịSGBSsớm haymuộn
    11.
    Phòngbệnh
     BệnhSGBSt ảnphátphòngbệnhđượcnếuănđủi od.
     BệnhSGBSt ảnphátkhôngcóphòngbệnhđặchi ệu
     BệnhSGBScót hểphòngđượcquaCTSLSS.

    577
    ĐÁITHÁOĐƯỜNGTYP1ỞTRẺEM
    BS.VũChíDũng
    Mụct
    iêu
    Saukhi
    họcxongbài
    này
    ,họcv
    iêncókhảnăng:
    1.Trì
    nhbàyđượctiêuchuẩnchẩnđoánt i
    ểuđường.
    2.Trì
    nhbàyvàphânt í
    chnguyêntắcđiềutr
    ịti
    ểuđườngtyp1ởtr
    ẻem.
    3.Trì
    nhbàyvàphânt í
    chđượctiêuchuẩnchẩnđoánvànguyêntắcđi
    ềutr
    ị
    nhi
    ễm t
    oanxetondot i
    ểuđường.
    4.Trì
    nhbàynguyêntắcđiềutr
    ịbệnhnhânt i
    ểuđườngkhibịốm,
    chẩnđoán
    vàxửtr
    íbiếnchứnghạđườngmáu.
    Nộ
    idung
    1.Đặtv ấnđề:Đái t
    háođườngt rẻem (ĐTĐTE)l àbệnhnội t
    iếtkhôngphổbi ến
    nhưngườil ớn,tỷlệmắcv àokhoảng10% t ổngsốnhữngngườibịĐTĐ.
    TrongĐTĐTEgặpchủy ếulàĐTĐt yp1,sốcònl ạilàĐTĐt yp2v àcáct hể
    đáitháođườngdot ổnt hươngđơngen( đáiđườngsơsi nh,đáiđườngở
    người tr
    ẻ: MODY. ..
    )
    Việtnam t ừnhữngnăm 1993chođếnnayđãcónhi ềunghi êncứukhảo
    sátt ỷlệmắcĐTĐởngườil ớnnhưngchưacónghi êncứut ỷlệmắcĐTĐTE
    trênphạm v itoànquốc.Theo báocáohàngnăm củaKhoaNộit i
    ết-Chuyển
    hóa-Dit ruyền,BệnhVi ệnNhiTr ungương, t
    rungbìnhhàngnăm có12- 16bệnh
    nhi mớibị ĐTĐmới đượcchẩnđoán.Hi ệntạikhoađangquảnl í250bệnhnhân
    đáiđường.Nguy ênnhânĐTĐt yp1t hườngl iênquanđếnquát rì
    nhv iêm tự
    mi ễn,pháhuỷcấut rúctếbàot uỵlàm gi ảm sảnxuấti nsuli
    n,gâyt ăng
    glucosemáumãnt í
    nh.Vìvậyđểđi ềutrịđáitháođườngt r
    ẻem cầnphảit i
    êm
    Insuli
    nthayt hế suốtđờingaysaukhiđượcchẩnđoán ĐTĐcàngsớm càng
    tốt.
    2.Tácdụngcủai nsul
    in
    2.
    1. Chuy ểnhoáCar bonhydrate:NồngđộI nsul
    i
    ncaot r
    ongmáuứcchếsự
    giảiphóngglucoset ừgan,t ăngvậnchuy ểnglucose từmáuv àotrong
    tếbào,sửdụngt rựctiếpv àomụcđí chnăngl ượng.Đồngt hờităngdự
    tr
    ữđườngdưới dạnggl ycogenvàchuy ểnthànhtri
    glycer
    id.
    KhithiếuI
    nsuli
    n, giảm gl
    ucosev àocơ, mỡv àtổchức, t
    ăng tạoglucose
    dophânhuỷgl ycogenl àm tăngđườngmáu,t ănglọcglucosequađường
    ni
    ệugâyđáinhi ềucót hểđái3- 5l
    ít
    /ngày.Đểcânbằngnộimôi ,
    bệnhnhân
    phải uốngnhiềunước.
    2.
    2.ChuyểnhoáPr ot
    ein:Cùngv ớiHocmont ăngtrưởng,Insuli
    nlàm t
    ăngv ận
    chuyểnaminoaci dtừruộtvàot ổchứccơ,kíchthícht ổnghợpprot
    ei n.
    Nếut hi
    ếuinsul
    in,giảm hấpt huaminoacidv àgiảm tổnghợpPr otein,
    tăngdịhoáprotei
    n.Kếtquảcơt hểgầy,teođétdogiảm sốl ượngcơ.

    578
    2.3. Chuy ểnhoámỡ: KhithiếuInsuli
    n,tr
    iglycer
    idtănglên,t
    ăngacidbéo
    tr
    ongmáu,aci dt
    ừgannhanhchóngbịoxyhoáv àchuyểnthànhcet
    on.
    Kếtquảcet onmáutăngl àm choángv áng,nôn,đaubụng,thởcómùi
    ceton.Đóchínhl
    àđặctínhcủa ĐTĐ nhi ễm toanchuyểnhoáởt r
    ẻem.
    Nếukhôngđượcpháthiệnv àđiềutrịkị
    pt hờitr
    ẻcóthểbịhônmêv àtử
    vong.
    3.ChẩnđoánĐTĐt yp1:Có4gi aiđoạn

     Gi aiđoạnsớm:chưacóbi ểuhiệnlâm sàngnhưngcósựt hayđổiv ềmiễn


    dịchv ìt ì
    mt hấykhángt hểkhángt ếbàot i
    ểuđảot uỵnhưICA( IsletCel
    l
    Ant ibody ),
    GAD( Glut
    amicAcidDecar boxyl
    ase) ,
    I
    AA(Insul
    inAutoanti
    bodies)
    .
    Nguycơ40- 60%ĐTĐsẽxảyr avào5- 7năm tới.
     Gi aiđoạnbị bệnh:với2đặcđiểm lâm sàng
    o Khởiphátđộtngộtv àcấpt ính:Nôn,mấtnước,r ốiloạnnhị pthở
    Kussmaul v
    àhônmênhi ễm toanceton.
    o Khởiphátt ừtừ:Đáinhiều,uốngnhiều, ănnhi
    ềuv àgầysútcânt r
    ong
    vàituầnhoặcv àitháng.Kèm theocáct ri
    ệuchứngkhácnhưđáidầm
    daidẳng,đaubụng,nhi ễm trùngdat áidi
    ễn,mệtmỏi ,giảm tập
    trung..
    .
    Vìvậykhit rẻcódấuhi ệuđáinhiều,uốngnhiềuv àgiảm cânphảilàm ngayxét
    nghiệm gl ucosemáuđểchẩnđoánĐTĐ.

     Giaiđoạnt huyêngiảm 1phần“t uầnt


    răngmật -honeymoon“
    Bệnhnhânkhôngcầnt i
    êm insulinvìgl
    ucosemáu,HbA1C t rởv ềbình
    thường.Nhucầui nsul
    i
    ntiêm thấp<0,
    5đv/kg/ngày.Khoảng30-
    60%t rẻem
    cógi aiđoạnthuyêngiảm xảyrasau1-6tháng bắtđầuđi ềutr
    ịinsul
    in.Do
    đóv ớibệnhnhânmớichẩnđoánĐTĐphảigi ám sátchặtchẽglucosemáu
    tronggiaiđoạnnàynhằm tránhhạđườnghuy ết.

    Gi
    aiđoạnĐTĐv ĩ
    nhv i
    ễn:toànbột ếbào bịpháhuỷgâynênt ìnhtrạng
    t
    hiếui
    nsuli
    ntoànbộ.
    o Lâm sàng:Đái nhi
    ều,uốngnhiều,ănnhiều,gi
    ảm cân,mệtmỏi,t
    hị l
    ực
    gi
    ảm, mấtnướcv àcóthểdiễnbiếncấpt ính,độtngộtt
    ìnht
    rạnghôn
    mênhi ễm toanceton.Đặcđiểm lứatuổihiếm gặp<1tuổi,
    tuổimắc
    bệnhtăngdầncaonhấtởl ứatuổidậythì10-14tuổi.
    o Xétnghiệm
    Bảng1.Tiêuchuẩnchẩnđoángl ucosemáu

    Gl
    ucose RLdungnạpglucose Đáitháo
    (
    IFG) đường

    Glucose máu khi đói 5,


    6-6,
    9 7,
    0
    (mmol /
    l)

    Gl
    ucosemáu- 2gi
    ờsau 11,
    1
    NP t ăng gl
    ucose

    579
    (
    mmol
    /l
    )
    Cácxétnghi
    ệm khác:

    o Glucosemáungẫunhi ên11.1mmol /l(>200mg/ dl)


    o HbA1C>7%.ĐGĐcót hểbìnht hườnghoặct hayđổi.
    o Khímáut hayđổikhicónhi ễm toanceton.
    o Địnhlượngcóthểtìmt hấykhángt hểkhángtếbàot uỵ:I
    CA,GAD,I
    AA.
    o TestdungnạpGlucose( OGTT): Tổngli
    ềukhôngquá75gr am.
    Trẻbúmẹ: UốngGl ucose1- 1,
    5g/ kg,
    Trẻlớn:1,75g/
    kg-Phav ới
    200ml
    chot
    rẻuốngt
    rong5’
    -
    10’
    .Làm gl
    ucosemáut
    rướcv
    àsau120’
    .
    o Đườngniệu(
    +),
    cetonni
    ệucót
    hể(+)hoặc(
    -)
    .
    *Ti
    êuchuẩnchẩnđoánĐTĐ t
    yp1
    o Lâm sàngcó2/4t ri
    ệuchứng:đáinhi
    ều,uốngnhi
    ều,
    ănnhiềuvàgầy
    sútcân.Hoặccóbiếnchứngkèm theo.
    o Xétnghiệm gl
    ucosemáu tĩnhmạch( í
    tnhất2lần)lấymáu khiđói
    glucosetăng7,0mmol/lhoặcglucosemáusauăn11,1mmol /l
    4.Đi
    ềut
    rị
     Mụcđíchcầnđạtkhiđi ềut
    rịI
    nsuli
    nt rongĐTĐtyp1.
    o Đảm bảo glucose máuổnđị nh:từ 4-7mmol/lvàobanngày,4-9
    mmol/lvàobanđêm v àHbA1C <7%
    o Trẻtăngcân, đi
    họcv àpháttr
    iểnthểlựcvàsi
    nhdụcbìnhthường
    o Hạnchếnhữngbi ếnchứngxảyr atr
    ongquátr
    ìnhđiềut
    rị
    o Thuốc:Cácloạii
    nsuli
    nđộngv ật(l
    ợn/bò)hoặcngười (
    Humaninsuli
    n)
    Bảng2:LiềulượngInsuli
    n

    Tr
    ẻnhỏ(<7t
    uổi
    ) 0,
    5-0,
    7đv
    /kg/
    ngày -

    Ti
    ềndậyt
    hì(7-
    10t
    uổi
    ) 0,
    7–1,
    0đv
    /kg/
    ngày

    Dậyt
    hì(>10t
    uổi
    ) >1,
    0đv
    /kg/
    ngày

    Liềuti
    êm buổisáng=2/ 3tổngl
    iều,Li
    ềut
    iêm buổichi
    ều=1/
    3tổngl
    i
    ều
    t
    rongngày.Tỷl
    ệinsuli
    nthường/chậm chomỗil
    ầntiêm l
    à1/3
    o Cáchsửdụngcácmũit i
    êm trongngày
     2mũit i
    êm/ ngày:t hườngdùngnhất ,kếthợpi nsuli
    nt hườngvàbán
    chậm ti
    êm trướcbữaănsángv àchiềutối
    .
     3mũi ti
    êm /ngày :
    o Kếthợpi nsulint hườngv àbánchậm tiêm trướcbữaănsángv à
    chiều,t
    iêm insuli
    nt hườngtr
    ướcbữaănt r
    ưa
    o Kếthợpi nsuli
    nt hườngv àbánchậm ti
    êm trướcbữaănsáng,t i
    êm
    i
    nsulinthườngv àot rướcbữaănt rưav àtiêm insul
    inbánchậm

    580
    t
    rướckhiđingủ.
     4mũit i
    êm/ngày:Ti êm insul
    inthườngtrướcmỗibữaănsáng,tr
    ưa,
    chi
    ềuvàt i
    êm i
    nsuli
    nbánchậm t r
    ướckhiđingủ.
    5.Chế độăn:Khôngki ểm soátchặtchẽnhư ngườilớnvìcơthểtr
    ẻđang
    pháttr
    iểncầnđảm bảodi nhdưỡngđủchấtchoquát r
    ìnhpháttr
    iểnvàt
    ăng
    tr
    ưởng.Bêncạnhđóphải đảm bảokiểm soátgl
    ucosemáuổnđịnh.
    Khẩuphần bữaănt
    rongngày

     Tinhbộtchiếm 55-60%cal
    o
     Protei
    nchiếm 12-20% cal
    o
     Lipitchi
    ếm <30%
    1.Mụct i
    êukiểm soátglucosemáutr
    ongĐTĐTE
    Bảng3.Cácthôngsốkiểm soátĐTĐ

    Mứcđộki
    ểm soát Tốt Chưat
    ốt Nguycơcaobị
    biếnchứng

    Lâm sàng

    Gl
    ucosemáucao Khôngcó Đái nhiều, uống Nhìn mờ, chuột
    tr
    iệu nhiều, đái dầm, rút, chậm phát
    chứng gầysútcân,giảm t ri
    ểnthểlực&dậy
    tậptrungkhi
    học. t hì
    .Nhi ễm trùng
    da táidiễn hoặc
    có bi ến chứng
    mạch máu, mắt ,
    thận.
    ..

    Gl
    ucosemáut
    hấp Mức độ Hạglucosemáunặng,mãnt
    ínhhoặc
    nhẹhoặc bị
    cogi
    ật
    khôngcó
    hạ
    glucose
    máu

    Chỉsốhoási
    nh

    Gl
    ucosemáuđói 4-7 >8 >9
    (
    trướcăn)mmol
    /l

    Gl
    ucosemáuno 5-
    11 11,
    1-14 >14
    (
    sauăn)mmol
    /l

    581
    Gl
    ucose máu đêm 4–9.
    0 <4hoặc>9.
    0 <3hoặc>11
    mmol/l

    HbA1C <7.
    0 7.
    1-9.
    0 >9.
    0

    Đểđảm bảoki
    ểm soátĐTĐđượct
    ốt,
    bệnhnhâncầnđược:

     Táikhám l
    âm sàng:1-
    3t háng/1lầnt
    rongnăm đầuđiềut
    rị,3-
    6tháng/
    1l
    ầnt r
    ongnhữngnăm sau.
     Kiểm t
    raGlucosemáut hườngquy1-2ngày/1tuần(Thứbảyhoặcchủ
    nhật)
    .Ngoàiracầnthửgl ucosemáukhicódấuhiệunghingờcủatăng
    hoặchạglucosemáu.
     Kiểm t
    raHbA1C: 3-
    6tháng/1l ần.
     Kiểm t
    ramắt(Thị l
    ựcvàsoi đáymắt)vàchứcnăngthận:
    -BịĐTĐởt uổiti
    ềndậythì:5năm saukiểm t
    rat
    hườngquyhàngnăm.
    -Bị
    ĐTĐ ởt
    uổi
    dậyt
    hì:
    2năm sauphải
    kiểm t
    rat
    hườngquyhàngnăm.

    582
    NHI
    ỄM TOAN XETONDOTI
    ỂUĐƯỜNG
    1.Đặtv ấnđề:nhi
    ễm t
    oanxetondot i
    ểuđườngởtrẻem l
    àmộtbi ếnchứng
    nghiêm tr
    ọngnhấtdot
    hiếui
    nsul
    in.Nếukhôngxửt
    ríkị
    pthờibệnhnhânsẽbị
    tửvong.Tỷlệ25–50%bệnhnhânmớichẩnđoán ĐTĐ cóhônmênhi ễm
    toanceton.
    2.Ti
    êuchuẩnchẩnđoánhônmêđáiđườngnhi
    ễm t
    oancet
    on
    o Lâm sàng:Tr ướckhibịnhi ễm toan,trẻcót ri
    ệuchứngđáinhiều,uống
    nhiềuv àănnhi ều.Sauđóxuấthi ện chánăn,buồnnôn,nôn,đaubụngv à
    mấtnước.Kèm t heot rẻcórốiloạnýt hứctừlibìđếnhônmê, r
    ốil
    oạnnhịp
    thở,nhịpthởchậm v àsâukiểuKussmaul .
    o Xétnghi ệm:
    Glucosemáu≥15mmol /
    l,glucoseniệu,
    cetonniệu( +)
    -
    Khímáu: -Nhi ễm toanmứcđộnhẹpH<7, 3;HCO3 <15mEq/l
    -
    -Nhi ễm toanmứcđộv ừapH<7, 2;HCO3 <10mEq/
    l

    -Nhi
    ễm t
    oanmứcđộnặngpH<7,
    1;HCO3-<10mEq/
    l
    3.Yếut
    ốnguycơbịnhi
    ễm t
    oanxet
    on:

     ĐTĐnhưngchưađượcchẩnđoánt r
    onggi aiđoạndậythìvàvịt
    hành
    ni
    ên.
     ĐãđượcchẩnđoánĐTĐnhưngki ểm soátglucosemáukém.
     Thườngxuyênbỏđi ềut
    rịI
    nsul
    i
    nhoặcdùngt huốcđôngy
     KhibịcácSt r
    ess,bịnhi
    ễm tr
    ùng,bịốm phảiv àovi
    ệnnhưngkhông
    đi
    ềutrịt
    iêm I
    nsul
    in
    4.Nguyêntắcđiềutrị

     Bùnướcv àđi ệngi


    ải
     Li
    ệuphápi nsuli
    n
     Điềutr
    ịkhácnhưnhi ễm t
    rùngvàtránhbiếnchứngdođi
    ềutr
    ịgâyr
    a(hạ
    đườngmáu, hạkal
    imáu&phùnão) .
    4.1Li
    ệuphápt ruyềndịchvàđiệngiải
    :phảiđượcti
    ếnhànhngaygi
    ờđầutr
    ước
    l
    iệuphápInsuli
    nv àthườngkéodàitừ36–48gi ờ.

     Đánhgiát
    ìnhtr
    ạngmấtnước
     Lựachọndungdịch:khởiđầusửdụngdungdị
    chmuối
    đẳngtrương0,
    9%.
    Cácht
    ínhbùdịchvàđiệngiảit
    rongnhi
    ễm t
    oanxet
    ondot
    iểuđường

     Nếubệnhnhânbịsốc,
    hônmêmấtnướcnặngphảichobol
    usHTM 0,9%
    10ml/kg/
    lần,
    15–30phútsauchonhắcl
    ạinếumạchngoạiv
    icònkém.

    583
    Trẻcầnnhị
    nănhoàntoàntr
    ongt hờigi
    anbùdịcht
    ĩnhmạch.
    Bảng4.Tốcđộbùdịch(ml/gi
    ờ)theocânnặngvàmứcđộmấtnước.
    Cân Mất Mất Mất Cân
    Mấtnước Mấtnước Mất
    nặng nước nước nước nặng nước
    (kg) nhẹ Nhẹ Vừa
    Vừa Nặng ( kg) nặng

    5 24 27 31 38 100 125 155

    7 33 38 43 40 105 130 160

    8 38 43 50 42 105 135 170

    10 48 54 62 44 110 135 175

    12 53 60 70 46 115 140 180

    14 60 65 80 48 115 145 185

    16 65 75 85 50 120 150 190

    18 70 80 95 52 120 155 195

    20 75 85 105 54 125 160 205

    22 80 90 110 56 125 160 210

    24 80 95 115 58 130 165 215

    26 85 100 120 60 133 171 220

    28 85 105 125 62 136 175 226

    30 90 110 135 64 139 179 232

    32 90 110 140 66 140 185 240

    34 95 115 145 68 145 185 245

    36 100 120 150 70 150 190 250

    Bắtđầubùkaliv
    ớinồngđộ40mmol /ldịch(phavớidị
    chNaCl0,9%)nếucân
    nặngbệnhnhân<30kg;hoặc60mmol /lnếucânnặng>30kg.Tạm hoãnbù
    kal
    inếukal
    imáu>5,5mmol /
    lhoặcbệnhnhânv ôniệu,
    khibệnhnhâncónước

    584
    t
    iểuv
    àkal
    imáu<5,
    5mmol
    /lcầnbùkal
    ingay
    .

    Liềul
    ượngHCO3(mmol )=0.
    15xcânnặng(
    kg)xki
    ềm t
    hiếu.Tr
    uyềnt
    trong30
    -60phútv
    ớisựgi
    ám sátnhị
    ptimv
    àlưu nguycơhạkalimáu.

    Lựachọndị
    ch:

    Bùdịchbằngdungdị chmuốiđẳngtr
    ươngv àbùkalinhưđãnêut rênvà
    ti
    ếptụcítnhấtl
    à6gi ờđầu.Nếuđườngmáuhạnhanht r
    ongv òngvàigi
    ờđầu
    hoặcđườngmáugi ảm v ề12-15mmol/lt
    hìthaybằngdịchmuốiđẳngt rương
    phavớidungdịchglucose5%v àkal
    i.Lựachọndịchsau6gi ờđầuphụt huộc
    vàonatr
    imáuhi ệuchỉnhvàđườngmáu.Nat rimáuhiệuchỉnhsẽtănglênkhi
    đườngmáuhạxuống.Khôngnênsửdụngdungdị chmuối <0,45%.

    Sau6gi ờđầu,dungdịchNaCl0,
    45%kếthợpvớidungdịchgl
    ucose5%
    vàkal
    icóthểđượcsửdụngkhi màđườngmáuhạv ề12-
    15mmol /l
    .Tuynhiên,
    nếucóhạnatrimáuhoặcNat r
    imáuhiệuchỉ
    nhkhôngtănglênkhimàđường
    máuhạx uốngthìnênti
    ếptụcsửdụngdungdịchNaCl0,9&kếthợpvớidung
    dị
    chglucosevàkal
    i.

    Mụct
    iêul
    àgi
    ữđườngmáut
    rongkhoảngt
    ừ5-
    10mmol
    /l
    .

    Nếuđườngmáuhạxuốngdưới5, 5mmol /lvàbệnhnhânvẫncònnhiễm


    toanthìtăngnồngđộdungdị chglucoselênt ới10%.Tốcđột i
    êm tr
    uy ền
    i
    nsuli
    nchỉnêngi ảm xuốngkhiđườngmàuv ẫntiếptụchạchodùđãsửdụng
    dungdịchglucose10%.Tr ongtrườnghợpnày,nênduyt r
    ìtốcđộti
    êm tr
    uy ền
    i
    nsuli
    n0,05UI/Kg/gi
    ờgi úpcảit
    hiệntì
    nhtrạngtoanmáu.

    Quátrì
    nhbùdịchsẽt
    iếptụcbằngđườnguốngsau24- 36giờđầunếu
    tì
    nhtrạngbệnhnhânổnđịnhvềmặtchuy ểnhóa(t
    hườngkếthợpv ớivi
    ệc
    chuy
    ểnt ừdạngt
    iêm t
    ruy
    ềni
    nsul
    i
    nl i
    êntụcsangdạngt
    iêm dướida)
    .

    4.2.LiệuphápI nsuli
    n
     Sửdụngl iềuI nsulinthấpt r
    uyềnt ĩ
    nhmạch,hoặct i
    êm dướidađạthi ệu
    quảcaov àant oàn.
    *Liềul ượng:I nsulinthường0, 1đv /kg/giờphav ớihuyếtthanhmặn0, 9%( 1đv
    i
    nsul i
    n+1ml NaCl 0,9%)dùngbơm t iêm tĩ
    nhmạchchậm v àkiểm soátglucose
    máu1gi ờ/ l
    ần.
    *Khigl ucosemáugi ảm xuống10mmol /l(180-200mg/ dl
    )chodungdị ch
    glucose10%.Li ệuphápI nsuli
    nt i
    ếpt ụcchođếnkhigl ucosemáut r
    ởvềbì nh
    thường, bệnhnhânt ỉnh, ănđược, tì
    nht r
    ạngnhi ễm toancet onkhôngcòn, pH>
    7,3v àBicacbonat>15mEq/ l
    ,chuyểnsangl iềutiêm insl
    int hường0, 25đv/kg/4
    -6giờ/1lầnt rong24gi ờt i
    ếpt heo.Sau48gi ờ,đi ềutrịinsul i
    nkếthợpgi ữa
    thườngv àbánchậm t heophácđồĐTĐ
    *Tr ongt rườnghợpt oanxet onnhẹ, mấtnướcnhẹt iêm insulinthườngdướida
    0,25đv /kg/4-6giờ/ 1lần,khôngcầnbùdị chbằngđườngt r
    uyền.Liệupháp

    585
    i
    nsuli
    ntí
    chcựcchođếnkhihếtnhiễm t
    oan,gl
    ucosemáutrởv ềbì
    nhthường,
    bệnhnhânănđượcl
    úcđódùnginsuli
    nthườngvàbánchậm nhưphácđồtr
    ên.
    4.3.Đi
    ềut r
    ịBi
    cacbonattrongnhiễm t
    oanxeton:r
    ấthạnchếvàthườngkhông
    cầnthi
    ết,chỉchoBicacbonat1-2mmol /
    kg/60’khinhi
    ễm t
    oannặngpH<7, 0
    -
    vàHCO3 <5mmol /
    l.
    Liệuphápki ềm hoácót hểdẫnđếnhạKal imáut rầm tr
    ọngbởiứ Kali
    trongtếbào.Vìv ậy,khibổsungBi cacbonatngoạisinhv ềlýthuy
    ếtlàm tăng
    pHđộngmạch, nhưngcót hểdẫnt ớitì
    nht r
    ạngnhiễm toandầnởnãot rongkhi
    +
    pHmáuđangt rởv ềbìnhthường.Bởi v
    ìBicacbonatgắnv ớiHv àphânlythành
    CO2v ànước,t
    rongkhi đóBicacbonatquahàngr àomáunãot ừtừ,
    CO2khuếch
    tántựdolàm nhiễm toanởnãonặngl êngâyphùnão.
    Ngàynay,ngườitachỉxửt r
    íbùkiềm khipH<7, 0và khôngđượcbù
    ngayl ượng lớn Bi
    cacbonattrong giờ đầu và sẽ dừng sớm chừng nào
    Bicacbonatđạt15mEq/ l
    ,thậm chísốbùBicacbonatcònchưađượcdùnghết.
    4.
    4.Đi
    ềut
    rịphốihợpkhácnhưchốngnhi
    ễm t
    rùng,
    hạsốt
    .
    5.Cácbi
    ếnchứngt
    hườnggặpt
    rongquát
    rì
    nhđi
    ềut
    rị
    :
    5.
    1.Hạđườngmáu
    5.
    2.Hạkal
    imáu
    5.
    3.Hạv
    àtăngnat
    rimáu:
    Natr
    imáuđođượct hườngthấpdohiệuquảphaloãngcủatì
    nht r
    ạngt
    ăng
    đườngmáu.Đểhi
    ệuchỉnhnồngđộnat
    rimáu,
    sửdụngcôngthứcsau:

    Nat
    rimáuhi
    ệuchỉ
    nh=Nat
    rimáuđođược+0.
    3(gl
    ucose-5.
    5)mmol
    /l

    Chẳnghạn:
    thêm 3mmol/
    lnatr
    ichomỗi 10mmol /
    lgl
    ucosekhi
    đường
    máu>5,5mmol/l
    Khi
    Na>160mmol /l
    ,cầnhội
    chẩnvớibácsỹchuyênkhoa.

    NếuNatrimáukhôngt ăngl
    ênkhiđườngmáuhạxuốngt rongquátrì
    nh
    đi
    ềutrịhoặccóhạnat r
    imáut r
    ongquátrì
    nhđiềutrịt
    hìcầnlưutâm đếntì
    nh
    tr
    ạngbùquánhi ềudịchvàthi
    ếuđiệngi
    ải.Đâylànguycơcủaphùnão.
    5.
    4.Phùnão: l
    âm sàngthườngxuấthi
    ệnđộtngộtkhoảngt ừ6-12giờsaukhi
    bắtđầuđiềutr
    ị(gi
    aođộngt ừ2đến24giờ) .

    586
    HẠGLUCOSEMÁUTRONGĐÁITHÁOĐƯỜNG
    1.Đặtv ấnđề:HạGl ucosemáu (HGM) l
    àmộtbiếnchứngcấpt í
    nht hường
    gặpnhấttrongĐTĐởt r
    ẻem.
    TheonghiêncứucủaPort
    erv àcsnăm 1996chot hấy70% tr
    ẻ bịhạ
    gl
    ucosemáubanđêm khôngcót r
    iệuchứng t
    rongđiềutr
    ịđáitháođường.Do
    đótrongkiểm soátĐTĐcầnđạtmụct iêuđưaglucosemáut rởvềgi ớihạn
    bì
    nhthườngnhưngkhôngđượcgâyrahạđườnghuy ếtđặcbiệtHGM vềđêm.
    Ởtrẻem,nãocầnđượccungcấpglucosehằngđị
    nh.NếuHGM kéodài
    sẽảnhhưởngtrựcti
    ếplênnãogâyt
    hiểunăngtrít
    uệvàphátt
    riểnt
    hểlựcsau
    nàycủatr
    ẻ.Nếuxảyracấptí
    nhvàmứcđộnặngbệnhnhâncót hểbịcogi
    ậtvà
    tửvong.
    2.Nguy ênnhân
     Ti êm Insul
    inhoặctrộngi ữaInsul
    inthườngv àchậm khôngđúngliều
    hoặct i
    êm I
    nsul
    innhưngchưakị păncơm.
     Thểdục, l
    aođộngnặng, hoặctựphát.
     HạGl ucosemáuthườngxảyr av ềđêm hoặcngaysaukhiti
    êm I
    nsul
    i
    n.
    3.Tiêuchuẩn:
    Gọil
    àhạgl ucosemáukhigl ucosetĩ
    nhmạchởmức≤4, 0mmol /l
    .

     Tri
    ệuchứnghạgl ucosemáu:t hườngxảyrakínđáohoặccấpt í
    nh,hôn
    mêv àt
    ửv ong.
     Bệnhnhânđói,vãmồhôi ,
    têbìquanhmôi .
     Hoamắt,chóngmặt ,gi
    ảm tậptrung,
    mệtxỉu,
    ngủlịm hoặcngủgà.
     Trit
    hứclúlẫn,
    hônmêv àcogiật.

    587
    4.Mứcđộv
    àcáchxửt
    ríhạgl
    ucosemáu

    Mứcđộ Hì
    nhảnhl
    âm sàng Xửt
    rí
    - Đói,
    v ãmồhôi -Uốngmộtcốcnướcquảngọt(cam,
    ĐộI
    - Dat ái
    ,chóngmặt,runr ay chanh,
    ẩyt mía)hoặc2-4t
    hìamậtong
    (nhẹ)
    chânv àgi
    ảm chúý -ăncơm,khoaisắnngayl
    ậptức.
    Tr
    iệuchứngnhưđộIkèm theo:
    - Đauđầu,đaubụng - NhưđộI
    - Thay đổihành vi,nhìn gi
    ảm - Nhưngphải
    theodõi
    sát
    ĐộII hoặcnhìnđôi
    ,nóikhó.
    (t
    rung - Nhịpti
    m nhanh,mệtmỏi,l
    ơmơ,
    bì
    nh) ngủgà.

    - Hônmê Điềut r
    ịtạicơsởyt ế:Tr uy
    ềnTM
    - Cogi
    ật Glucose10%:200-500mg/ kg
    Độ I I
    I -Tiêm dướidaGl ucagon:0,5mg<
    (nặng 12t uổivà1mg>12t uổi.sau10
    phútnhắclạinếuglucosemáuchưa
    tăng.
     HạGl ucosemáubanđêm:Thườnggặpv àkhôngcótri
    ệuchứng.Chúng
    takhôngthểdựavàoglucosemáutrướckhiđingủđểtiênlượngđược
    HGM banđêm vìvậykiểm tr
    agl
    ucosemáugi ữađêm vềsáng( 02giờ)
    đểpháthiệnHGM ởtrẻem làxétnghi
    ệm thườngquytrongkiểm soát
    ĐTĐtrẻem .
    PhòngHGM banđêm, gl
    ucosemáucầnduyt r
    ì:7-
    10mmol /
    l

    588
    ĐI
    ỀUTRỊĐÁITHÁOĐƯỜNGKHIBỊỐM
    1.Đặtv ấnđề: KhitrẻĐTĐbị ốm gi ađìnht hườngbỏt huốct i
    êm i nsuli
    nv ìcho
    rằngtrẻăní thoặckhôngănđượcnênkhôngt iêm.Nhưngt hựct ếkhi trẻbị
    ốm, cơthểchốngđỡv ới sốt, bệnht ậtnênđềut ăngcácquát r
    ìnhchuy ểnhóa
    tạonăngl ượngtrongcơt hể.Vìv ậykhi xửt ríĐTĐbị ốm chúngt acầnbi ết
    Glucosemáucủat rẻđểđi ềuchỉ nhl iềuinsulin.Mộtđi ềucầnghi nhớl àkhibị
    ốm, mặcdùt rẻkhôngănhoặcăní tcũngkhôngđượcbỏt iêm insulin.
    2.Nhữngnguy ênnhânảnhhưởngđếngl ucosemáu
    2.1. Nguy ênnhânnhi ễm t rùngl àm ảnhhưởngí tđếngl ucosemáu
     Vi êm đườnghôhấpt rên
     Nhi ễm t rùngnhẹhoặcsốtphátban
    2.2. Nguy ênnhânnhi ễm t rùngl àm hạgl ucosemáu
     Cảm cúm: Hắthơi ,xổmũi ,sốt,buồnnôn. .
    .
    Ỉ achảy
    2.3. Nguy ênnhânnhi ễm t r ùngl àm tăngnồngđộgl ucosemáu:Sốtcaol àm
    tănggl ucosemáuv ìt ăng hocmonst ressv àcy t
    okin.Thêm v àođó
    cetoncót hểxuấthi ệnt rongnướct iểu.Khánhi ềut rườnghợpnhi ễm
    trùngtiềm ẩnlàm t ăngcaođườngmáu, cet onniệu( +)vài ngàyt r
    ướckhi
    cóbi ểuhiệnlâm sàngcủav i
    êm nhiễm .
     Nhi ễm v ir
    us:Sốt ,nôn,v iêm mũihọngcấp,cảm cúm
    nặng, sốtphátban
     Nhi ễm v ikhuẩn:Sốt ,v i
    êm Ami dancấp,v i
    êm phếquản,
    vi
    êm phếquảnphổi , nhiễm t rùngt i
    ếtniệu

    3.Nguy êntắcchungxửt ríkhit


    rẻĐTĐbịốm
     Đi ềutrịt
    huốckhángsi nh,gi
    ảm đaunhưt r
    ẻbìnhthườngkhác
     Cầnl ưuý:Khôngdùngt huốccóchứađường(si rokhángsinh,t
    huốc
    ho,thuốchạsốt .
    ..
    )Vàchot rẻăn,uốngtheonhucầu.
     Tăng l i
    ềui nsuli
    n:10-20% tổng li
    ềuđiềutrịinsuli
    nhàng ngàynếu
    glucosemáu≥15mmol /l
    .Nêndùngi nsul
    intácdụng nhanhhoặc
    ngắn v àti
    êm dướida4gi ờ1lầnchođếnkhit ìnhtrạnggl
    ucosemáu
    đượccảit hiện.Nếuglucosemáu<15mmol /lnhưng>12mmol /
    lcho
    thêm 10%t ổngli
    ềuinsuli
    ntrongngàyvànhắclại4giờ/lần.
    4.Cácht í
    nhchot hêm li
    ềuinsuli
    nkhibịốm
    Gl
    ucosemáu Cet
    onni
    ệu Xửt
    rí
    (mmol/
    l)
    ≤15 (
    -) Khôngcầnthêm i
    nsul
    i
    n
    Ki
    ểm tr
    aglucosemáuv àcet
    onni
    ệu2
    gi
    ờ/lần

    589
    >15 (
    -) Thêm 5%tổngli
    ềui
    nsul
    i
    nt r
    ongngày
    Ki
    ểm tragl
    ucosemáu2giờ/
    lần
    >15 Cóv
    ết Thêm 5-10%tổngli
    ềui
    nsuli
    ntr
    ongngày
    Ki
    ểm traglucosemáu&niệu2giờ/l
    ần
    >15 (
    +),(
    ++)
    , Thêm 10-
    20%tổngl
    iềui
    nsuli
    ntr
    ong
    (
    +++) ngày
    Kiểm t
    ragl
    ucosemáuvàniệu1giờ/
    lần

    TÀILIỆUTHAM KHẢO:
    1.TheAustral
    i
    anpr act
    iceguidel
    inesont
    hemanagementoftype1diabet
    esin
    chi
    ldr
    enandal dol
    escents.2005.
    2.Americandi
    abetesassociati
    on2005cli
    nical
    pract
    icer
    ecommendati
    ons.

    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á
    Tr
    ảlờingắncáccâuhỏi
    1.t
    ri
    ệuchứngchí
    nhv
    àcổđi
    ểncủabệnht
    iểuđườngt
    yp1ởt
    rẻem:
    A………….
    B………….
    .
    C.Đái
    nhi
    ều
    D………….
    .
    2.cơquancủacơthểthườngbịt
    ổnt
    hươngdobi
    ếnchứngmạnt
    ínhcủa
    bệnht
    iểuđườngt
    yp1:
    A………….
    B………….
    C………….
    3.bi
    ếnchứnghaygặpt
    rongquát
    rì
    nhđi
    ềut
    rịnhi
    ễm t
    oanxet
    ondot
    iểu
    đường:
    A………….
    B………….
    C………….
    .

    590
    4.bi
    ệnphápkếthợpcầnt
    hiếtđểđi
    ềut
    rịv
    àki
    ểm soátđườngmáuđốiv
    ới
    ti
    ểuđườngt
    yp1:
    A………….
    .
    B………….
    .
    C………….
    .
    D.Theodõi
    đườngmáu
    5.nguycơcủabi
    ếnchứngphùnãot
    rongđi
    ềut
    rịnhi
    ễm t
    oanxet
    ondot
    iểu
    đường:
    A………….
    .
    B………….
    .
    C.Toanchuy
    ểnhóanặng
    D………….
    Đ………….
    Bàil
    uậnngắn
    6/Trì
    nhbàyvàphântíchti
    êuchuẩnchẩnđoánv
    ànguy
    ênt
    ắcđi
    ềut
    rị
    nhi
    ễm t
    oanxet
    ondot
    iểuđường.

    591
    Chương13

    NGOẠINHI
    VI
    ÊM RUỘTTHỪACẤP

    BSCKI
    I.BùiĐứcHậu
    Mụct
    iêu:

    1.Trì
    nhbàytri
    ệuchứnglâm sàng,cậnlâm sàngcủabệnhvi
    êm r
    uộtthừa
    cấpởtr
    ẻem.
    2.Trì
    nhbàycácchẩnđoánphânbiệtcủabệnhviêm r
    uộtt
    hừacấpt
    rẻem.

    I
    . ĐẠICƯƠNGVỀBỆNH
    Vi
    êm ruộtt
    hừacấptínhlàmộtcấpcứungoại khoat
    hườnggặpởtrẻem.
    ThốngkêtạiVi
    ệnNhichỉt
    rong3năm (1991-1993)đãcó243tr
    ẻem bịvi
    êm
    ruộtt
    hừa(1)
    .Mặcdùt ỷl
    ệtửv ongđãgiảm xuốngđángkểtr
    ongnhữngnăm
    gầnđâynhưngtỷlệbi
    ếnchứngv i
    êm phúcmạcv ẫncòncao(1,
    2,3,4,
    5,6).

    Docácphươngphápxétnghi ệm cậnl
    âm sàngítcógi
    átrịchẩnđoán
    nênkinhnghiệm củathầythuốccót í
    nhchấtquyếtđị
    nh.Mặcdùbệnhcót hể
    gặpởt rẻem từsơsinhđến15t uổinhưngtỷlệgặptr
    ước2tuổirấtthấp.
    Nghiêncứucủachúngt ôichot hấybệnhgặpởl ứatuổitừ0-
    5tuỏilà28,5%,t
    ừ
    6-10tuổil
    à43%v àtừ11-15t uổi l
    à28,5%.Tỷlệnam/nữlà1,
    6/1(1,2).

    I
    I. NGUYÊNNHÂNVÀCƠCHẾSI
    NHBỆNH
    Đi
    ểm khởiphátcủav i
    êm r
    uộtthừalàdolòngr uộtthừabịtắcdosỏi
    phân,
    dịvậthoặcdotăngsinhcácnangbạchhuyết.Tắcnghẽnlòngruộtt
    hừa
    l
    àm ứđọngdị cht
    iếtvàtăngáplựctr
    onglòngruộtthừadẫnđếnhaihậuquả
    (9)
    .

    -Thànhr
    uộtt
    hừabị
    thi
    ếumáungàycàngnặngdần.

    -Hìnhthànhnhiễm t
    rùngdocácchủngcóởmanht rànggồm cácvi
    khuẩn Gram (-
    )(Coli
    ,Klebsi
    ell
    a,Enter
    obact
    er,Pseudomonas)
    ,cầu khuẩn
    đườngruộtvàcácvikhuẩnyếm khí(
    Bact
    eroi
    defragi
    l
    is)
    .

    Nếukhôngđượcđi ềutrị
    ,ruộtt
    hừav i
    êm sẽbịthủnglàm chodịchphân
    vàcácvikhuẩntr
    ànv àoổbụnggâyv iêm phúcmạct oànthểhoặctạothành
    cácổabcèskhut r
    úởcácv ịt
    ríkhácnhau( hốchậuphải,túicùngDouglas,
    abcèsgi
    ữacácquairuột…).

    592
    I
    II
    . THƯƠNGTỔNGI
    ẢIPHẪUBỆNH
    3.
    1.Vềđại
    thể

    Vi
    êm ruộtt hừacóthểcócácbi ểuhiệnởcácmứcđộkhácnhau:Ruột
    t
    hừabênngoài bìnht
    hường,ruộtthừasunghuyết(
    thâm nhi
    ễm vàsunghuyết
    ),
    r
    uộtt
    hừaviêm (ruộtthừasưngto,đỏtím,cóhoặckhôngcógiảmạcbám vào),
    r
    uộtt
    hừahoạit ử( cócácđiểm màunâuhoặcmàul ục,t
    hườngdínhvàocác
    t
    ạngl
    âncận),ruộtthừathủngthànhđiểm,quađódịchphântrànvàoổbụng.

    Chẩnđoánviêm r
    uộtthừaphảidựavàoxétnghiệm t
    ổchứchọcbởivì
    cótrườnghợpphẫut huậtviênnhậnđịnhlàvi
    êm ruộtthừanhưngkhixét
    nghi
    ệm giải
    phẫubệnhlạibì
    nhthườngvàngượcl
    ại.

    3.
    2.Vềv
    ithể

    Người
    tachi
    avi
    êm r
    uộtt
    hừat
    hành3mứcđộ(
    8):

    -Ổnguyênt
    hủynằm bêntrongr
    uộtt
    hừagồm mộthoặcnhi
    ềuv
    ếtl
    oét
    ni
    êm mạc,
    ởđáycácvếtl
    oétđềucómủ.

    -Vi
    êm t
    oànbộr uộtt
    hừavớimộtvếtl
    oétr
    ộng,lõm sâu,t
    ấtcảcáclớp
    củar
    uộtt
    hừabịphùnềchứanhi
    ềufi
    bri
    nvàbạchcầunhưngcót í
    chtụmủ.

    -Vi
    êm toànbộruộtthừacấpt ínhnungmủ.Ni êm mạcbịpháhủy .Mủ,
    máuvàtổchứchoạit
    ửtíchtụtr
    ongl òngruộtthừa,cónhiềuabcèsnhỏrảir
    ác
    t
    rongt
    ấtcảcáclớpcủaruộtthừa,xuấtti
    ếtfibri
    nv àbạchcầudướiniêm mạc
    vàbềmặtcủaphúcmạc,đôikhicóabcèsv ỡvàot r
    ongphúcmạc.

    I
    V. TRI
    ỆUCHỨNGLÂM SÀNG
    4.
    1.Vi
    êm r
    uộtt
    hừachưacóbi
    ếnchứng

    Chẩnđoánv i
    êm ruộtthừachủyếudựav àothăm khám l
    âm sàng.Tấtcả
    cáctrườnghợpnghingờ( đaubụng,sốt
    )cầnphảiđượct heodõitạibệnhviện,
    tốtnhấtlànênđượckhám nhi ềul
    ầnbởicùngmộtt hầythuốc.Bắtđầusờnắn
    từnơikhôngđautrước,kếthợpsờnắnv ớiquansátvẻmặtbệnhnhânđểphát
    hiệnnhữngthayđổinétmặtdođaugâynên.

    4.
    1.1.Tr
    iệuchứngcơnăng
    4.
    1.1.
    1.Đaubụng
    Tr
    iệuchứngđầuti
    êncủav i
    êm ruộtt
    hừalàđaubụngquanhr ốnhoặcở
    vùnghốchậuphải.Cáct
    ínhiệuđầuti
    êncủaphảnứngv i
    êm đượctr
    uyềntheo
    cácsợit
    hầnkinhcủamạctreovềD10,
    đâylànơichiphốicảm gi
    ácngangmức

    593
    vùngrốn(7)
    .Vàigi
    ờsau,đauchuyểnvềvùnghốchậuphải
    .Đauởhốchậu
    phảicól
    ẽlàdodị
    chviêm đãđượchì
    nht
    hànhgiữar
    uộtt
    hừavàthànhbụng.

    Trongcáctr
    ườnghợpvi
    êm r
    uộtt
    hừasaumanhtr
    àng,
    đauởvùngquanh
    r
    ốncóthểtồntại
    hàngngàyv
    àkhôngbaogi
    ờdichuy
    ểnvềhốchậuphải
    (7)
    .

    Tuynhiênởtrẻnhỏnhiềukhikhóxácđịnhđượcv
    ịtríđauchí
    nhxác.
    Tr
    ongthốngkêcủachúngt
    ôichỉcó45%cáctr
    ườnghợpvịt
    ríđaut
    rongnhững
    gi
    ờđầutiênl
    àởhốchậuphải(1)
    .

    4.
    1.1.
    2.Nôn:Cót
    hểxuấthi
    ệnsaukhiđaubụngv
    àigi
    ờ,t
    uynhi
    êncónhi
    ều
    bệnhnhânbị
    viêm r
    uộtt
    hừakhôngnôn.

    4.
    1.1.
    3.Sốt:Bệnhnhânt
    hườngsốtt
    rên38o.Rấtí
    tkhicóbệnhnhânsốtcao
    5oC–40o.Tuynhi
    đến39, ênvẫncóbệnhnhânbịv
    iêm r
    uộtthừanhưngnhi
    ệt
    độbìnhthường:36% t
    heothốngkêcủaValay
    ervà29% theothốngkêcủa
    chúngt
    ôi(29)
    .

    4.
    1.1.
    4.Cácbi
    ểuhi
    ệnkhác:
    Mộtsốítbệnhnhâncót hểcóbiểuhi
    ệnỉ achảy,dễlàm chochẩnđoán
    nhầm vớir
    ốil
    oạntiêuhóa.Khir
    uộtthừatov
    àdàinằm l ọttr
    ongtiểukhungsát
    bàngquangcóthểgâynêncáct r
    iệuchứngt
    iếtniệu(
    đái dắt
    ,đáikhó)
    .

    4.
    1.2.Khám t
    hựct
    hể
    Sờnắnổbụngthấycóđiểm đaukhut
    rúởhốchậuphải
    .Nếur
    uộtthừaở
    saumanht
    ràng,
    điểm đaukhut
    rúởmạngsườnngayphíat
    rênmàochậu(9)
    .

    Phảnứngt
    hànhbụngởhốchậuphảilàdấuhiệuquant r
    ọngnhấtquyết
    địnhchẩndoán,tuynhi
    ênđánhgiáđúngdấuhi
    ệunàyrấtkhóởt r
    ẻnhỏ.Cần
    tránhchot r
    ẻcảm gi
    ácsợhãibằngcáchdỗdành,t
    ròchuy ệnvớit
    rẻ,xoaấm
    taytrướckhisờnắnbụng.Chotr
    ẻnằm nghi
    êngsangtráicóthểdễxácđị nh
    phảnứngởhốchậuphải hơn.

    Đốivớit
    rẻnhỏnênkhám ítnhấtl
    à2l ầncáchnhaukhoảng2gi
    ờđể
    đánhgiáti
    ếntr
    iểncủaphảnứngt
    hànhbụng.

    Thăm t
    rựctr
    àngtronggi
    aiđoạnsớm í
    tcógi
    átr
    ịtr
    ừkhir
    uộtt
    hừadài
    ,
    đầunằm tr
    ongti
    ểukhung.

    4.
    1.3.Cácxétnghi
    ệm bổsung
    Trongđasốcáctrườnghợpsốl
    ượngbạchcầutăngnhưngvẫncómột
    sốbệnhnhâncósốl ượngbạchcầubìnhthường(16% t
    heothốngkêcủa

    594
    Valayervà27%theothốngkêcủachúngt ôi)(2,
    9).Thậm chícó5%bệnhnhân
    trongthốngkêcủachúngtôicósốl ượngbạchcầut hấp(2).Chụpbụngkhông
    chuẩnbịhầunhưkhôngcógi át r
    ịchẩnđoán,tuynhi ênhìnhảnhsỏiphânở
    ruộtthừacóthểlàmộtgợiý.Siêuâm đãđượcsửdụngt r
    ongnhữngnăm gần
    đâyđểchẩnđoánv i
    êm ruộtthừa.Cácbiểuhiệntr
    ênsiêuâm baogồm :

    -Đườngkí
    nhr
    uộtt
    hừat
    ăngl
    ênt
    rên6mm.

    -Cómộthoặcnhi
    ềusỏi
    phânt
    ăngcảnâm t
    rongl
    òngr
    uộtt
    hừa.

    -Mộtl
    ớpt
    ăngâm baoquanhr
    uộtt
    hừa(
    hìnhảnhcủamạcnối
    lớn)
    .

    -Tr
    àndị
    chquanhr
    uộtt
    hừa(
    10)
    .

    4.
    1.4.Chẩnđoánxácđị
    nh
    Chẩnđoánđượcxácđị nhnếuđauởhốchậuphảiv àphảnứngt hành
    bụngởhốchậuphảit ồnt
    ạisaunhi
    ềul ầnkhám v
    àsaukhiđãloạitrừtấtcả
    cácnguy ênnhânkháccóthểgâyđauv ùnghốchậuphảinhư:v
    iêm phổi
    ,vi
    êm
    đườngtiếtniệu,
    viêm manhtr
    àng,
    thươnghàn…

    Năm 1982,Bargyvàcộngsựdựavàokếtquảnghi êncứuở500trẻ


    em từ5-15t uổiđượcnghil
    àv iêm ruộtt
    hừacấpkhikhám đãđềxuấtmột
    bảngđiểm đểchẩnđoánvi
    êm ruộtthừadựavào8dấuhiệusau:

    -Đauxuấthi
    ệnt
    ựnhi
    ênởhốchậuphải
    .

    -Đauxuấthi
    ệndưới
    3ngày

    -Nôn

    -Vẻmặtnhi
    ễm t
    rùng

    -Nhi
    ệtđột 3đến38oC
    ừ37,

    -Phảnứngt
    hànhbụngởhốchậuphải

    -Cácdấuhiệuđiệnquang(
    li
    ệtr
    uộtởv
    ùnghồimanht
    ràng,
    cóhơiởr
    uột
    non,
    sỏi phânt
    rongruộtt
    hừa).

    -Bạchcầuđanhânt
    rungt
    ínht
    rên10. mm3
    000/

    Trongsốđóđãmổchocácbệnhnhâncóí tnhất5/
    8ti
    êuchuẩnt r
    ênv à
    thấy98%cóv i
    êm r
    uộtthừacấptrênxétnghi
    ệm t
    ổchứchọc,1%cóv iêm hạch
    mạct r
    eov à1%bịxoắnphầnphụ.Trongnhóm bệnhnhâncótừ4dấuhi ệutrở
    xuống,14%bịnhi
    ễm tr
    ùngtiếtni
    ệu51%khôngmổv àhếtcáctr
    iệuchứngsau

    595
    15ngày
    ,35%t
    rongsốmổcóv
    iêm hạchmạct
    reohoặcr
    uộtt
    hừabì
    nht
    hường
    (10)
    .

    Mặcdùđộnhậycủaphươngphápchẩnđoándựav
    àocáchchođiểm
    caonhưngkhóápdụngchotr
    ẻdưới5t uổiv
    àvẫncómộttỷl
    ệsaisótnhất
    định.

    4.
    1.5.Chẩnđoánphânbi
    ệt
    4.
    1.5.
    1.Vi
    êm đườngt
    iêuhóadovi
    rus
    Vi
    êm đườngtiêuhóav i
    ruslànguyênnhângâyđaubụnghaygặpnhấtở
    tr
    ẻem.Cót hểphânbiệtđượcv i
    êm đườngt i
    êuhóadov i
    rusvớiviêm ruộtt
    hừa
    dựavàocácbiểuhiệnlâm sàng.Khácv ớit
    rongv i
    êm ruộtthừađaubụngxuất
    hi
    ệntrướcnôn,tr
    ongv i
    êm đườngt i
    êuhóadov ir
    us,đaubụngxuấthi ệnsau
    hoặccùnglúcvớinôn,đồngthờicóỉ achảyv ớisốlầnvàsốl ượngnhi ềuhơn,
    cónhi
    ềunhuđộngr uột.Trongviêm đườngtiêuhóadov i
    rushoànt oànkhông
    códấuhiệuphảnứngt hànhbụngv àkhôngđaukhi thăm tr
    ựctràng.

    4.
    1.5.
    2.Nhi
    ễm t
    rùngđườngt
    iếtni
    ệu
    Cácbệnhnhânbịnhi ễm t
    rùngtiếtni
    ệuthườngsốtcaov àcũngcósố
    l
    ượngbạchcầucaohơncácv i
    êm ruộtthừađếnsớm.Nênxétnghiệm tếbào
    vàalbuminnướctiểuthườngquychocácbệnhnhânbịđauv ùnghốchậuphải
    kèm theosốt.Nếunướct iểucónhi ềutếbàovàalbumin,nênđiềutrịkháng
    si
    nhbằngđườngt iêm.Khibệnhnhânổnđị nhnênchụpUI Vv àsiêuâm để
    pháthiệncácdịdạngcủađườngt iếtni
    ệu.

    4.
    1.5.
    3.Thươnghàn
    Nhiềukhirấtkhóphânbi ệtđượct hươnghànvớivi
    êm ruộtt
    hừavìbệnh
    nhânđềuđaubụngv ùnghốchậuphảiv àsốtnhưngcácbệnhnhânt hương
    hànthườngsốtcao, córối
    loạnt r
    igiác,
    cól úcmêsảng,đáidầm.Khám t
    ạichỗ,
    hốchậuphải đaunhưngmềm, ấnt hấyl
    ọcxọchơi ởmanhtràng.

    4.
    1.5.
    4.Vi
    êm phổi
    Vi
    êm t
    hùydướiphổiphảicóthểt
    ruy
    ềncảm giácđauđếnbụngtheochi
    phốit
    hầnki
    nhcủatủysốngngangmứcD10-D11(
    7).Cầnchúýđếnti
    ềnsửv i
    êm
    đườnghôhấptr
    ên,nghephổivàchụpngựcđểxácđịnhchẩnđoán.

    4.
    1.5.
    5.Vi
    êm phúcmạct
    iênphátđườngmáu
    Chúngt
    ôit
    hấyvi
    êm phúcmạct
    iênphátởtrẻem chủyếulàdophếcầu.
    Bệnht
    hườngbi
    ểuhi
    ệnbằngsốtcaođộtngột,t
    oàntrạngcóbiểuhiệnnhi
    ễm

    596
    tr
    ùngnặngkhôngtươngxứngv ớit
    hờigi
    anvàmứcđộphảnứngt hànhbụng,
    nhiềut
    rườnghợpchỉchẩnđoánđượct r
    ongmổ.Trongcáctr
    ườnghợpsớm
    khimổbụngchỉt
    hấycódịchvàngchanh,
    nhớtmàchưahì
    nhthànhmủ.

    4.
    2.Vi
    êm phúcmạcr
    uộtt
    hừa

    4.
    2.1.Tr
    iệuchứngcơnăngvàt
    hựct
    hể
    Vi
    êm phúcmạcr uộtthừal àhậuquảcủamộtv i
    êm ruộtt hừati
    ếnt r
    iển
    đãkhôngđượcchẩndoánv àđi ềut rịsớm.Cómộtsốí ttrườnghợp, vi
    êm phúc
    mạcl àdomộtnhi ễm khuẩnt i
    ếnt riểncựckỳnhanhchóngdẫnđếnv i
    êm phúc
    mạct oànt hểtứct hì
    .Cónhiềuy ếut ốlàm chobiếnchứngv i
    êm phúcmạcr uột
    thừacaoởt rẻem.Tr ongnghi êncứucủachúngt ôi
    ,tỷlệv i
    êm phúcmạcr uột
    thừacól i
    ênquanchặtchẽv ớituổi.Nhóm bệnhnhândưới5t uổicónguycơbị
    biếnchứngv iêm phúcmạccaohơnnhóm bệnhnhânt rên5t uổigấp1,7lần.Vị
    tríđaubụngt rongnhữnggi ờđầut iêncũngcól iênquanchặtchẽv ớit
    ỷlệbệnh
    nhânbịbi ếnchứngv iêm phúcmạc.Cácbệnhnhâncóv ịtr
    íđaubụngt r
    ong
    nhữnggi ờđầut i
    ênkhôngởv ùnghốchậuphảicónguycơbịv i
    êm phúcmạc
    caohơncácbệnhnhâncóv ịtríđauởv ùnghốchậuphải .

    Cácbệnhnhânởcácv ùngnôngt hôn,bốmẹcótrì


    nhđộvănhóathấp
    cũngcónguycơbịviêm phúcmạcr uộtt
    hừacaohơn(1)
    .Trongt
    hốngkêcủa
    chúngtôi
    ,tỷl
    ệbệnhnhânbịviêm phúcmạcruộtt
    hừal
    à52%.

    Khir
    uộtt
    hừabịt
    hủng,bệnhnhânt
    hườngnằm t
    rongt
    ưthếđùigấpv
    ào
    bụng,
    khôngmuốnđil
    ạivìgâyđau.

    Bệnhnhânt hườngthởnhanhv ànôngv àhítsâuvàosẽgâyđau.Nôn


    xuấthi ệnthườngxuy ênhơnv àthườngnônr adịchxanhhoặcv àng.Nhi
    ều
    bệnhnhân cóbi ểuhi ệnỉ
    achảydễnhầm v ớicácỉachảydov i
    êm ruột
    .Tr
    ong
    viêm phúcmạcr uộtthừa,bệnhnhânỉat
    hườngcóí tnướcnhưngcónhầyhoặc
    nhớtdot rựctràngv àđạitràngxí
    chmabịkí chthí
    chbởidị
    chv i
    êm.Bệnhnhân
    thườngcóbi ểuhi ệnsốtcao,mạchnhanh,v
    ẻmặthốchác.

    Ởt r
    ẻnhỏkhit hăm khám thườngthấycocứngkhắpbụngnhưngởt rẻ
    l
    ớncocứngcót hểchỉkhut rúởhốchậuphảihoặcnửabụngphảit r
    ongthời
    gianđầu.Bụngtrướngởcácmứcđộkhácnhaut ùythuộcv
    àothờigiant
    iến
    tr
    iểncủabệnh.Thăm t r
    ựctràngthấycùngt r
    ựct r
    àngcăngvàđau.Trongcác
    tr
    ườnghợpv iêm phúcmạckhut r
    ú,khithăm khám sờnắncóthểthấymột
    khốicăngđauởhốchậuphải hoặcvùnghạv ị
    .

    4.
    2.2.Cácxétnghi
    ệm cậnl
    âm sàng

    597
    4.
    2.2.
    1.Chụpbụngkhôngchuẩnbịcót
    hểchot
    hấynhữngdấuhi
    ệugợiý(
    9):
    -Mộtvùngcảnquangcóđườngkí
    nhtừv
    àimm đến1cm củamộtsỏi
    phân,
    đôikhi
    nằm cáchxavịt
    rír
    uộtt
    hừav
    ỡ.

    -Hì
    nhảnhmứcnước–hơi
    củat
    ắcr
    uộtnonhội
    tụv
    ềhốchậuphải
    .

    -Hìnhảnht
    ràndị
    chởhốchậuphảihoặcmấtđườngv
    iềnsángdưới
    phúcmạcởmạngsườnphải
    .

    -Đôikhicóthểthấyhì
    nhmứcnước–hơil
    ớncủacácổabcèsdocácv
    i
    khuẩnyếm khígâynên.

    2.
    2.2.Chọcdòổbụngl
    àmộtbi
    ệnphápđơngi
    ản,
    ant
    oànv
    àcóđột
    incậycao.

    Chúngt
    ôiđãt i
    ếnhànhchọcdòcho24bệnhnhâncóbiểuhi
    ệnkhông
    đi
    ểnhì
    nhkhit
    hăm khám l
    âm sàng,
    có21t
    rườnghợpđãhútr
    amủ(2)
    .

    4.
    2.2.
    3.Si
    êuâm bụng:
    Ngoàicáchì
    nhảnhđãnêuởt
    rên,t
    hấycódị
    cht
    ựdot
    rongổbụngv
    àở
    t
    úicùngDouglas.

    V. TIÊNLƯỢNG
    Bệnhvi
    êm ruộtt
    hừacấpt
    ínhnếukhôngđượcchẩnđoánsớm v
    àđi
    ềut
    rị
    kị
    pthờibệnhsẽdiễnbi
    ếnđếnv
    iêm phúcmạcvàcóthểt
    ửvong.

    VI
    . ĐI
    ỀUTRỊ
    6.
    1.Đi
    ềut
    rịv
    iêm r
    uộtt
    hừachưacóbi
    ếnchứng

    Đốiv
    ớicácbệnhnhânviêm r
    uộtt
    hừasớm cầnmổngaysaukhichẩn
    đoánxácđịnh.
    .Khángsi
    nhsửdụngchủy
    ếulàdựphòng.

    6.
    2.Đi
    ềut
    rịv
    iêm phúcmạcr
    uộtt
    hừa

    Đốivớicácbệnhnhânbịv iêm phúcmạcr uộtthừacầnphảiti


    ếnhành
    hồisứctr
    ướcmổ.Làm xétnghiệm hemat ocrit
    ,điệngi
    ảiđồ,ur
    êmáu, creat
    ini
    n
    máuđểđánhgi átìnhtr
    ạngrốil
    oạnnước, điệngiảivàchứcnăngthận.Bồiphụ
    nướcvàđiệngiảitheokếtquảđiệngiảiđồ.Đặtsôngbàngquangđểt heodõi
    sốlượngnướctiểu.Chokhángsi
    nhđườngt ĩnhmạchkhiđãcóchẩnđoánxác
    đị
    nh.Thờigianchuẩnbịtr
    ướcmổnênt r
    ongkhoảng3gi ờ.

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO

    598
    1.NguyễnThanhLiêm,NguyễnQuốcVi
    ệt,Nguy
    ễnXuânThụ.Cácy
    ếutố
    nguycơtrongviêm phúcmạcruộtthừaởt
    rẻem.Yhọcthựchành–Sốkỷyếu
    côngtrì
    nhViệnBảov ệsứckhỏetr
    ẻem 1995tr
    ang206–208.

    2.NguyễnThanhLi
    êm,Nguy
    ễnQuốcViệt
    ,NguyễnXuânThụ.Chẩndoán
    v
    àđi
    ềutr
    ịvi
    êm ruộtt
    hừaởtr
    ẻem.Yhọcthựchànhsố6,1996tr
    ang27–29.

    3.ButweitC.Bil
    l
    ikR.ShanlingB.Pri
    maryclosur
    eofcont
    aminat
    ed C.
    Bil
    l
    ikR.Shanl i
    ngB.Pr i
    maryclosureofcontami
    natedwoundsinperf
    orat
    ed
    appendi
    cit
    is.JPedi
    atrSurg1991,26:1362–65.

    4.ElmoreJR.DibbinAW.CurciMR.Thetr
    eatmentofcompl
    i
    cat
    ed
    appendi
    cit
    isi
    nchi
    ldr
    en.ArchSur
    g1987,122:
    691–96.

    5.LameschA.LesPerit
    oni
    tesappendicul
    air
    esai
    gueschezl’
    enfant:
    Trai
    tementetRésul
    tat
    s.Apr
    oposd’unesér
    iel
    e110cas.Chi
    rPedi
    at1982,23.
    325–28.

    6.SamelsonSL.ReyesHM.Managementofper
    for
    atedappendi
    cit
    isi
    n
    chi
    l
    drenrevi
    sit
    ed.AtchSur
    g1987,
    122:691–96.

    7.Fol
    kmanJ.Appendi
    ci
    ti
    s.In:Ravit
    chMM.Wel chKJ.BensonCD.
    Abet
    deenE.Randol
    phJ,eds.Pedi
    atr
    icSur
    geryChi
    cago.Yearbookmedi
    cal
    publ
    i
    sher1979,
    1004–1009.

    8. Del
    arv
    re J. Laumoni
    er. R. Anat
    omi
    e Pat
    hol
    ogi
    eque Par
    is :
    Fl
    ammari
    on1987:901-
    906.

    9.ValayerJ.Laumoni
    erR.Appendici
    teetpér
    it
    oniteappendi
    cul
    air
    ede
    l
    ’
    enf
    ant.EncyelMedchi
    t(Par
    is–Fr
    ance,pédrat
    ri
    e4018,Y10-
    9-1980,
    6P).

    10.Gauthi
    erF.TalebR,Horwar
    thEetal.Apportdel’
    echogr
    aphieau
    diagnosti
    cdel’appendi
    cit
    eai
    guechezl
    ’enf
    ant
    .Ent
    ret
    iensdeBi
    chatExpansi
    on
    scient
    ifi
    queFrancaise1993:
    48–50.

    11.Pel
    ler
    inD,Boul
    ardAM.Lesyndr
    omeperionealdu5e j
    t ourapr
    ès
    appendi
    cect
    omieafroi
    dchezl
    ’
    enf
    ant
    .Mem Acadchi
    r1961,87.518–520.

    12.Ber
    ti
    nP.Par t
    icul
    ari
    tésdel’appendi
    ectomiechezl
    ’enf
    antDans:
    Pel
    ler
    inD.ed.Techni
    quesdechi r
    urgi
    ePedi at
    ri
    ques.Par
    is:Masson1978:
    320–327.

    C¢UHáI

    1.Tr
    ìnhbàycácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngv
    àcậnl
    âm sàngcủav
    iêm r
    uộtt
    hừaở

    599
    t
    rẻem.
    2.Tr
    ìnhbàychẩnđoánphânbi
    ệtcủav
    iêm r
    uộtt
    hừat
    rẻem.

    Câuhỏit
    rắcnghi
    ệm

    1.Đi
    ềnbổsungchođầyđủnghĩ
    acỏccâusau:

    1.
    1.Viêm r
    uộtthừacấptínhlàmột..
    .A.
    .thườnggặpởtrẻem.Docácphương
    phápxétnghiệm cậnlâm sàng.
    .B.
    .cógiát
    rịchẩnđoánnên.
    .C.
    .củat
    hầy
    thuốccótí
    nhchấtquy ếtđị
    nh.

    1.
    2.Mặcdùbệnh..A..
    cấptínhcóthểgặpởt r
    ẻem ..
    B..
    từsơsinhđến15tuổi
    nhưngtỷl
    ệgặpt r
    ước2t uổir
    ấtthấpvàkhóchẩnđoán..
    C..
    ,đặcbi
    ệtởsơ
    si
    nhthườngpháthiệnkhicóvi
    êm phúcmạc.

    1.
    3.Bệnhv i
    êm r
    uộtthừacấpt í
    nhcầnđược. .A.
    .vàđi
    ềutr
    ị..
    B..
    lày
    ếutốquan
    trọngnhất
    .Khôngnên. .
    C..chonhữngtrườngđaubụngkèm t
    heosốt
    ,rối
    loạnti
    êuhoặckèm theonhữngv i
    êm nhi
    ễm khôngđặchi
    ệukháct
    rong24
    giờđầukhichưaloạit
    rừđượcv i
    êm r
    uộtthừacấp.

    1.
    4.Bệnhv
    iêm r
    uộtt
    hừaởt
    rẻem đượcphânr
    ahai
    loại
     
    :

    A.Vi
    êm r
    uộtt
    hừachưacóbi
    ếnchứng

    B.
    ..
    ..
    ..
    ..
    .

    1.
    5.Bar
    gyđóđềxuấtmộtbảngđi
    ểm đểchẩnđoánv
    iêm r
    uộtt
    hừadựav
    ào8
    dấuhi
    ệusau:

    (
    1)Đauxuấthi
    ệnt
    ựnhi
    ênởhốchậuphải
    ;(2)
    ;(3)
    ;(4)
    ;(5)
    ;(6)
    ;(7)
    ;(8)
    .

    2.Tr
    ảlờiđúng(
    Đ),
    sai(
    S)chocáccâudướiđây:

    STT Nộidung Đ S

    2.
    1 Viêm phúcmạcr uộtthừalàhậuquảcủamộtv i
    êm ruột Đ
    thừa t
    iến t
    ri
    ển đó khụng được chẩn đoán v
    à điều tr
    ị
    sớm,di
    ễnbiếnnặngcút hểt
    ửvong.
    2.
    2 Chođếnnay
    ,nguy
    ênnhângâyv
    iêm r
    uộtt
    hừacấpt
    ínhởt
    rẻ D
    em v
    ẫncònchưađượchi
    ểubi
    ếtchắcchắnv
    ìvậyv
    iệc
    phòngbệnhcũngchưat
    ìm đượcbi
    ệnpháphữuhi
    ệu.

    600
    2.
    3 S
    Bệnhvi
    êm ruộtt
    hừacấpt
    ínhởt
    rẻem đi
    ềut
    rịbằngkháng
    si
    nhcụthểkhái
    2.
    4 S
    Chỉcầndựavàosi
    êuâm ổbụng,cácdấuhi
    ệuđiệnquang
    vàcụngthứcmáucóbạchcầuđanhânt r
    ungtí
    nhtrên
    3
    10.
    000/mm cộngvới
    đaubụnglàchẩnđoánđượcVRT
    2.
    5 D
    Khôngnênl ạm dụngkhángsi nhchonhữngt r
    ườngđau
    bụngkèm t heosốt,
    r ối
    loạnt
    iêuhoặckèm t
    heonhữngvi
    êm
    nhiễm khôngđặchi ệukháctrong24giờđầukhichưal
    oại
    tr
    ừđượcv i
    êm ruộtthừacấp.

    601
    LỒNGRUỘT
    BSCKI
    I.BùiĐứcHậu
    Mụct
    iêu

    1.Tr
    ìnhbàytri
    ệuchứngl
    âm sàng,cậnlâm sàngcủabệnhlồngr
    uộtởt
    rẻ
    em .
    2.Tr
    ìnhbàycácbi
    ệnphápđi
    ềutrịbệnhvàphòngbệnhl
    ồngruộtởt
    rẻem.
    Nộ
    idung

    LỒNGRUỘTỞTRẺCÒNBÚ

    I
    . ĐẠICƯƠNGVỀBỆNH
    Lồngr uộtlàmộtcấpcứungoạikhoar ấtthườnggặpởt rẻem.Cácnghi ên
    cứudịchtễhọcởAnhchot hấytỷlệlồngr uộtv àokhoảng1,57/1000–4/ 1000
    trẻmớisinhcònsống( 1).Cont raibịbệnhnhi ềuhơncongái ,tỷlệnam/ nữ
    khoảngt ừ2/ 1đến3/ 1(1,2).Lồngr uộtcót hểxuấthiệnởbấtcứt uổinào
    nhưnggặpnhi ềunhấtlàtừ4- 9tháng.Cáct hốngkêởnướcngoàichot hấy
    65%sốbệnhnhânbịbệnhl àtrướcmộtt uổi,nhưngmộtsốt hốngkêởnướct a
    chothấyconsốnàyl ênđến95- 97%( 1,3).Lồngr uộtcóthểxuấthiệnngayt ừ
    thờikỳthainhidẫnđếnt eor uột( 4)
    .Khoảng0, 3% cáctrườnghợpl ồngruột
    xuấthi
    ệnởt hờikỳsơsi
    nh( 1)
    .

    Bệnhgặpquanhnăm nhưngnhi
    ềunhấtl
    àvàomùađôngxuân,l
    àmùa
    t
    hườngcótỷl
    ệnhi
    ễm tr
    ùngđườnghôhấpcao.

    Hầunhưí
    tkhigặplồngr
    uộtởcáct
    rẻsuydi
    nhdưỡng,đasốt
    rẻbịl
    ồng
    r
    uộtl
    àcáctr
    ẻbéotốt
    ,khỏemạnh.

    I
    I. NGUYÊNNHÂNVÀCƠCHẾSI
    NHBỆNH
    Chođếnnay,nguyênnhângâylồngr
    uộtcấpt
    ínhởt r
    ẻnhỏvẫncònchưa
    đượchi
    ểubi
    ếtchắcchắn,tuynhi
    ênvẫncómộtsốgiảit
    híchđượcđưara.

    Mộtsốt
    ácgiảchorằngởtrẻnhỏcósựmấtcânđốinghi
    êm tr
    ọnggi
    ữa
    kí
    cht
    hướccủahồitr
    àngsov ớiv
    anhồimanhtr
    àng,dođólồngruộtdễxuất
    hi
    ện(
    1).

    Mộtsốtácgiảkhácnhậnt hấyvi
    êm hạchcủamạct reocóv ait
    ròtr
    ong
    cơthểlồngr
    uột(2)
    .Ởt r
    ẻcònbú, vanBauhinnhôvàotr
    ongl òngđạitr
    àng,các
    nangbạchhuyết(mảngPay er)r
    ấtphongphú,nhấtlàởcont r
    ai.Mậtđộcủa
    cácnangbạchhuyếtgiảm dầnv ềhướngruộtnon.KhicácmảngPay erv
    iêm
    vàsưngnềsẽtrởthànhđiểm bắtđầucủalồngruộtv
    ìnócảnt rởnhuđộngcủa

    602
    ruộtnonđangt ăngl êndohạchmạct reobịv i
    êm.Ngườit ađãt ì
    mt hấycác
    bằngchứngchot hấyrằngv i
    êm hạchmạct r
    eocól iênquanv ớinhiễm vi
    rus.
    Mùahayxảyr alồngr uộttr
    ùnghợpv ớit
    hờigiancót ỷlệnhiễm trùngđườnghô
    hấptrênv ànhiềubệnhnhânbịl ồngruộtđãcóbi ểuhi ệnv i
    êm đườnghôhấp
    ngaytrướckhicóbi ểuhiệnlồngruột.Nhiềubệnhnhânl ồngruộtđãcóphản
    ứnghuy ếtthanhdươngt í
    nhvớimộtsốl oạivi
    rus(nhưAdenov i
    rus)vàngườita
    cũngđãt ì
    mt hấycáct hànhphầncủaAdenov i
    rust rongniêm mạccủar uột
    thừađượccắtbỏkhi mổlồngruột(7,
    8).

    I
    II
    . THƯƠNGTỔNGI
    ẢIPHẪUBỆNH
    Lồngr uộtlàmộtđoạnr uộtbịchuivàomộtđoạnr uộtkhác.Khốil ồng
    baogồm ốngngoài( ruột“ti
    ếpnhận”),ốngtrong( r
    uộtbịlồng),đầukhốil ồng
    (đi
    ểm xuốngt hấpcủađoạnr uộtbịlồng)vàcổkhốil ồng(nơikhởiđi ểm của
    l
    ồngruột).Mạct reoruộtcùngv ớicácmạchmáucũngbịcuốnv àot ronglòng
    củađoạnr uộtdưới,bịthắtnghẹtl
    ạiởcổkhối lồng(hình16.1).Dotĩ
    nhmạchbị
    chènépnênmáukhôngl ưuthôngđượcl àm xuấthiệnphùnề,hậuquảl àcác
    mạchmáucàngbịchènépnặnghơn.Ni êm mạccủađoạnr uộtbịlồngnhanh
    chóngbịthươngt ổnv àxuấthiệnchảymáu.Nếukhôngđượcđi ềut r
    ịkịpthời
    ,
    khốil
    ồngsẽbị hoạit
    ử( 2,5%hoạitửtr
    ước48gi ờv à82%sau72gi ờ)(2).

    Hì
    nh3.
    1.Cấut
    ạocủakhốil
    ồng
    Cácki
    ểul
    ồngr
    uột:
    Cáchì
    nhtháigi
    ảiphẫucủalồngr
    uộtđượcxácđị
    nhbởiđi
    ểm khởiđầu
    củal
    òngr
    uộtvàvịt
    rír
    uộtbịl
    ồngvào.

    -Lồngr
    uộthồi-đạit
    rànghaygặpnhất:

    603
    Điểm khởiđầul àđoạncuốihồitr
    àng,sauđóhồitràngbịchuivàođại
    tràng,nhiềuhoặcí ttùytừngtrườnghợptheohướngv ềphí ahậumôn.Van
    Bauhincót hểv ẫnởnguy ênt
    ạichỗ(lồngruộtxuyênquav an)hoặct
    ạonên
    đầucủakhốil ồng(lồngruộthồi–manht rànghoặchồi–manh-đạit r
    àng)
    (2,5)(
    hình16.2).

    Hì
    nh3.
    2.Cácki
    ểul
    ồngr
    uộthaygặp
    a.Lồnghồi
    -đại
    tràngxuy
    ênquav
    anBauhi
    n

    b.Lồnghồi-manh-đạit
    ràng.Ruộtt
    hừav
    àmanht
    ràngđẩyđầukhối
    l
    ồngt
    iếnsâudầnvàot
    rongl
    òngđạitr
    àng.

    -Lồngr
    uộthồi-hồit
    ràngđơnt
    huầnr
    ấtí
    tgặpt
    rừkhicónguy
    ênnhân
    t
    hựct
    hể.

    -Lồngr
    uộtt
    hừavàomanht
    ràngcựckỳhi
    ếm gặp(
    6).

    -Lồngr
    uộtphứct
    ạpl
    àsựkếthợpcủacáct
    hểđãnêut
    rên.

    I
    V. TRI
    ỆUCHỨNGLÂM SÀNG
    4.
    1Tr
    iệuchứngcơnăng

    4.
    1.1Đaubụng
    Làbi
    ểuhi
    ệnnổibậtnhất,
    thểhi
    ệnbằngcáccơnkhócthétxuấthi
    ệnđột
    ngột
    ,dữdội,t
    rẻưỡnngười,xoắnvặn.Banđêm,cơnđauđánht hứctrẻdậy
    tr
    ongkhibanngàycơnđaul àm t
    rẻphảingừngmọihoạtđộngbìnhthường

    604
    nhưbỏchơi
    .Cơnđauhếtđộtngộtcũngnhưlúcxuấthi
    ện,saucơnđautr
    ẻcó
    thểl
    ạit
    iếpt
    ụcbúhoặcchơi
    nhưngcáctri
    ệuchứnglạit
    áidi
    ễnsaugiâyl
    át.

    4.
    1.2Nônr
    athứcăn
    Xuấthi
    ệnngayt
    ừcơnđauđầutiênởhầuhếtt
    rẻnhỏ.Nônr
    adị
    chxanh
    hoặcv
    àngxuấthi
    ệnởgi
    aiđoạnmuộnhơn.

    4.
    1.3Ỉ
    amáu
    Làmộtdấuhiệuítnhiềuđãmuộn.Vìv ậykhôngnênchờđợi đểxácnhận
    chẩnđoán.Ỉamáuxuấthiệnở95%t rẻcònbú( 1,
    10).Ỉ
    amáucót hểxuấthi
    ện
    rấtsớm saucơnđauđầut i
    ên(thườngdol ồngchặt,khótháo)hoặcmuộnsau
    24giờ.Đasốcáct r
    ườnghợpmáut rộnlẫnv ớichấtnhầy,máucót hểđỏhoặc
    nâuv àcókhicócáccụcmáuđông.Tr ongnhi ềutrườnghợp,máuchỉđược
    pháthiệnkhi
    thăm t
    rựctr
    àngbằngngónt ay.

    Ỉaramáucùngv ớinônvàthoátdị
    chvàotrongl
    òngr
    uộtl
    àcácy
    ếut
    ố
    quant
    rọnggópphầnl
    àm giảm t
    hểtí
    chtuầnhoàn.

    Trongđasốcáct r
    ườnghợpl ồngruột
    ,saukhibệnhnhânđãt ốnghết
    phânởt rongruộtphíadướichỗl ồngrangoài,hơiv àcácchấtchứađựngở
    phí
    atrênkhôngt hểxuốngdướinữav ìr
    uộtđãbịtắchoànt oàn.Tuynhiên,
    đôi
    khir
    uộtcót hểkhôngtắchoànt oànnênbệnhnhânv ẫnti
    ếpt ụcđi
    đạit
    iện.Đây
    l
    àmộtt ìnhhuốngdễl àm chochẩnđoánnhầm l ẫn,nhấtlàcóđến7%sốbệnh
    nhânbịỉachảysaukhil ồngruộtxuấthiện(1)
    .Hiệnnayv ẫncòncómộtsố
    bệnhnhânđượcgửiđếnv ớichẩnđoánl ỵv
    àcónhữngbệnhnhândochẩn
    đoánmuộnnênkhốil ồngđãchuir angoàihậumôn.NgaycảởBệnhv i
    ện
    JohnsHopki ns(
    HoaKỳ )vẫncókhoảng3%sốbệnhnhâncókhốil ồngchuira
    ngoàihậumôn( 1).

    4.
    2Khám t
    hựct
    hể
    Khibệnhnhânđếnsớm bụngkhôngt rướng.Sờnắnthấykhốilồngl
    à
    dấuhiệuđặchiệuđểchẩnđoán.Đặcđiểm củakhốilồngl
    àmộtkhốihìnhống,
    chắc,
    mặtnhẵn, đaukhi
    ấn,nằm dọct
    heovị t
    rícủakhungđại
    tràng.

    Trongnhữnggi ờđầu,khốil
    ồngt
    hườngnằm ởgócgan,núpdướibờ
    sườnphảinênkhópháthi
    ện.

    Khibệnhnhânđếnmuộn,khốil ồngxuốngthấphơnnhưngbụnglại
    tr
    ướngdot ắcruộtt
    iếntr
    iển.Tỷl
    ệsờthấykhốil
    ồngkhácnhaut
    ùytheot
    ừng
    báocáo,tuynhiênt
    ỷlệcaonhấtcót
    hểlênđến85%-90%(
    1,2)
    .

    605
    Thăm t
    rựct
    ràngbằngngóntaythấycómáudí nhtheogăng,nhi
    ềubệnh
    nhânđếnmuộncóthểsờt hấyđầukhốil
    ồngkhithăm trựctr
    àng.Cót hểkết
    hợpsờnắnbụngv
    àt hăm t
    rựctr
    àngđểxácđịnhkhốil
    ồng.

    Tì
    nhtr
    ạngbệnhnhânt
    hườngmệtl
    ả,í
    thoạtđộng,
    cót
    hểsốtcao,
    nhấtl
    à
    ởt
    rẻnhỏ.

    V. CHẨNĐOÁN
    5.
    1ChẩnđoánX-
    quang

    5.
    1.1Chụpbụngkhôngchuẩnbị
    Í
    tcógi
    átr
    ịchẩnđoán,
    tuynhi
    êncót
    hểt
    hấymộtsốdấuhi
    ệugợi
    ý:

    -Mộtv
    ùngcảnquangdướiganhoặct
    hượngv
    ịtươngứngv
    ớiv
    ịtr
    íkhối
    l
    ồng.

    -Khôngcóhơi
    ởhốchậuphải
    domanht
    ràngđãdi
    chuy
    ển.

    -Cácbiểuhiệncủatắcruột
    ,mộtvàimứcnướchơiởbênphảit
    ronggi
    ai
    đoạnsớm hoặchìnhảnhtắcruộtđiểnhì
    nhkhi
    bệnhnhânđếnmuộn.

    Chụpbụngkhôngchuẩnbịcũngchophépxácđịnhcóli
    ềm hơihay
    không(r
    uộtđãbịt
    hủnghoặcchưa)gi
    úpí
    chchochỉđị
    nhđi
    ềut
    rị
    .

    5.
    1.2Chụpđạit
    ràngcócảnquang
    Khácvớichụpbụngkhôngchuẩnbị,kỹthuậtnàybaogi
    ờcũngchocác
    hìnhảnhđặchiệucủalồngruột
    ,tuynhi
    ênkhôngđượcchụpđạitr
    àngcóbơm
    thuốccảnquangtrongcáct
    ìnhhuốngsau:

    -Cócácdấuhi ệucủav i
    êm phúcmạcnhưphảnứngt
    hànhbụng,co
    cứngt
    hànhbụnghoặccảm ứngphúcmạc.

    -Ỉ
    amáuàoạt
    .

    -Cól
    i
    ềm hơi
    trênphi
    m chụpbụngkhôngchuẩnbị
    .

    Hộichứngtắcruộtkhôngphảil
    àmộtchốngchỉđị
    nhtuy
    ệtđối.Nếu
    bệnhnhâncóbi
    ểuhiệnmấtnước,cóthểt
    iếnhànht
    ruy
    ềndị
    chvàđặtSonde
    dạdàytr
    ướckhi
    chụp.

    Chỉđị
    nhti
    ềnmêbằngat ropi
    nv àaminazi
    n.Bácsĩđiệnquangcùngv ới
    phẫuthuậtv
    iênt
    iếnhànht
    hủthuật.Bệnhnhânnằm ngửa,chânduỗi
    .Chấtcản
    quangđượcchov àobốct
    hụtnốili
    ềnvớimộtcanuynđặtvàohậumôn.Ápl ực

    606
    khôngđượcv ượtquá120cm nước( 2).Bóphaimôngbệnhnhânđểgi ữchặt
    canuynsaochot huốckhôngt r
    àor angoài.Theodõiđườngđicủat huốccản
    quangtrênmànhuỳ nhquang.Thuốccảnquangdùngởđầukhốil ồngsẽcho
    mộtsố hì nh ảnh đặchiệu ki
    nh điển như hình càng cua,hì
    nh đáychén
    hoặchì
    nhâm t hoa.Nênchụpmộtphi ml úcbắtđầut hấyhìnhảnhlồngruộtvà
    mộtphim saukhi đãtháođượckhốilồng(hình16.
    3) .

    Hì
    nh2.
    3.Hì
    nhảnhlồngruộtt
    rênphi
    m chụpđạit
    ràng
    cóbơm t
    huốccảnquang

    Đểchẩnđoánl ồngruộttr
    ongnhữngnăm gầnđây ,chúngtôiđãti
    ến
    hànhchụpbụngcóbơm khôngkhív àođạitr
    àngthaychobơm bari
    t.Cáchì
    nh
    ảnhcủalồngruộtkhibơm hơivàođạit
    ràngcũngđiểnhì
    nhnhưkhibơm bari
    t.
    Đâylàthủthuậtant oàn,í
    ttốnkém vìvậynênđượcápdụngđểchẩnđoán
    thaychobơm bar
    it
    .

    5.
    2Chẩnđoánbằngsi
    êuâm

    Từhơn10năm nay ,siêuâm đãđượcsửdụngđểchẩnđoánl


    ồngruột
    (
    10,
    11).Khi
    cắtngang,
    khốilồngtạonênmộthì
    nhảnhcóđườngkí
    nht
    rên3cm

    607
    vớiv
    ùngt r
    ungtâm t
    ăngâm vàvùngngoạiv
    igiảm âm.Khicắtdọc,khốil
    ồng
    cóhìnhảnhcủamộtbánhxăng-
    uých(
    Sandwich)
    .

    Si
    êuâm nênđượcsửdụngđểchẩnđoánt haychụpđạitr
    àngkhicác
    biểuhi
    ệnlâm sàngkhôngđi
    ểnhì
    nhhoặcđểkiểm tr
    akếtquảtháol
    ồng.Đối
    vớicáctácgi
    ảcóki nhnghi
    ệm,si
    êuâm cóthểchẩnđoánđúng100% các
    tr
    ườnghợp.

    VI. TI ÊNLƯỢNG
    Bệnhlồngruộtcấptí
    nhnếukhôngđượcchẩnđoánsớm vàđi
    ềut
    rịkị
    p
    t
    hờibệnhsẽdiễnbiếnđếntắcr
    uột
    ,hoại
    tửruộtv
    àcóthểtửvong.

    VI
    I. ĐI
    ỀUTRỊ
    7.
    1Tháol
    ồngbằngt
    hụtBar
    ithoặcbằnghơi

    Đi
    ềutrịl
    ồngr
    uộtnênbắtđầubằngtháol
    ồng,
    bằngcácht hụtbari
    thoặc
    bằnghơinếukhôngcóchốngchỉđịnh.(
    Chốngchỉđịnhlàkhicóbi ểuhiện
    vi
    êm phúcmạchoặckhibệnhnhânđếnvi
    ệnmuộnsau72gi ờ)
    .Ngàynayt háo
    l
    ồngbằnghơiđangđượcsửdụngngàycàngphổbiếnt hayt
    hếchot háolồng
    bằngbari
    t.

    7.
    2.Phẫut
    huật

    Phẫuthuậtđượcti
    ếnhànhkhicócácchốngchỉđị
    nhcủat
    háol
    ồngbằng
    hơi
    hoặckhi
    đãt háolồngbằnghơi
    khôngcókếtquả.

    LỒNGRUỘTỞTRẺLỚN

    Nếulồngruộtởtrẻcònbúchủy ếulàhì
    nht háicấptí
    nh,di
    ễnbi
    ếnrất
    nhanhthìt
    ráil
    ạil
    ồngruộtởtr
    ẻlớnchủyếulàhì
    nhtháibáncấphoặcmạntí
    nh,
    tr
    iệuchứngítđi
    ểnhìnhnêndễbịchẩnđoánmuộn.

    I
    . NGUYÊNNHÂN
    Đasốcáct rườnghợplồngruộtởtrẻlớnđềucónguy ênnhânthựcthể.
    Trongsố27bệnhnhânt rên24thángtuổimàchúngtôiđãgặp,21trườnghợp
    cómanht r
    àngv àmộtphầnđạit r
    àngphảidiđộng,
    4bệnhnhâncópol yphoặc
    khốiucủar uộtnonhoặcđạit r
    àng,1bệnhnhâncót úithừaMeckelv àmột
    bệnhnhânbị l
    ồngruộttr
    ênmộtdâychằng( 14)
    .

    I
    I. TRI
    ỆUCHỨNGVÀCHẨNĐOÁN

    608
    Tr
    iệuchứngl
    âm sànghaygặpnhấtlàđaubụng,t
    uynhi
    ênmứcđộđau
    khôngdữdộinhưởtrẻnhỏ.Đasốt
    rẻbịnôn.Tr
    ẻcóthểvẫnỉ
    aphânvàng.

    Khácv
    ớil
    ồngruộtởtr
    ẻnhỏ,t
    ỷlệbệnhnhânỉ
    aramáukhôngcao.Tr
    ong
    nghi
    êncứucủachúngtôi
    chỉcó44%sốbệnhnhâncóỉ
    aramáu(14)
    .

    Đasốbệnhnhânkhikhám bụngsờnắnthấykhốil
    ồng.Tỷl
    ệsờt
    hấy
    khối
    lồngt
    rongl
    oạtbệnhnhâncủachúngt
    ôil
    à89%(14).

    Nóichung,tri
    ệuchứngđaubụngv àkhốil
    ồngxuấthi ệnthànhtừngđợt.
    Bệnhnhâncót hểđaubụngt rongmộthaingày,khám sờthấykhốilồngnhưng
    rồil
    ạihếtđau,khốilồngbiếnmất .Saunhữngkhoảngt hờigiankhácnhauđau
    bụngv àkhốil
    ồngl ạitáixuấthiện.Í
    tkhibệnhnhâncócácbi ểuhiệntắcruột
    hoàntoàn.

    Chụpđạit
    ràngcóbơm t
    huốccảnquanghoặcbơm khôngkhíchot
    hấy
    cácdấuhiệuđặchi ệucủalồngr
    uột.Tuynhiênnhi
    ềukhikhôngbắtđầuhình
    ảnhlồngruộtvìkhốil
    ồngl
    ỏnglẻorấtdễbịt
    háodướiáplựctrướckhikị
    pquan
    sát
    ,vìvậysiêuâm tr
    ongcơnđaucógiátr
    ịchẩnđoáncao(10,11).

    Tr
    ongđasốcáct r
    ườnghợp,l ồngruộtcóthểchẩnđoánđượcdựav ào
    l
    âm sàng( đaubụng,sờthấykhốilồng).Nếukhôngsờthấykhốil
    ồngnênchụp
    đạitràngcóbơm t huốccảnquanghaybơm khôngkhíhoặcsi êuâm đểxác
    nhậnchẩnđoán.Cầndựav àot í
    nhchấtcủakhốil ồng(mặtnhẵn,nằm dọc
    theokhungđạitràng)đểphânbi ệtvớitắcruộtdogiun,mộtbệnhphổbiếnở
    nướct a(41%cácbệnhnhâncủachúngt ôiđãđượccáct uyếntr
    ướcgửiđến
    vớichẩnđoántắcruộtdogiun)(14).

    I
    II
    . ĐI
    ỀUTRỊ
    Lồngruộtởtr
    ẻlớnđasốcónguy
    ênnhânt
    hựct
    hểv
    àdễt
    áiphátv
    ìvậy
    nênđi
    ềutr
    ịbằngphẫuthuật
    .

    Khimổphảichúýt ì
    m nguyênnhânv àgiảiquyếtnhư cắtt
    úithừa
    Meckel,cắtpol
    ypv .
    v…Đốivớicáctrườnghợpmanht r
    àngdiđộng,nêncắt
    r
    uộtthừav àcốđịnhmanht
    ràngđểtránhtái
    phát
    .

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO

    1.Rav
    itchMM.I
    ntussuscept
    ion.I
    n:Ravi
    tchMM, Wel
    chKJ,
    BensonCD,
    Aber
    deenE,RandolphJG,eds.Pedi at
    ri
    cSur
    gery.Vol
    ume2Chicago:Year

    609
    bookmedi
    cal
    publ
    i
    sher
    ,1979:
    898–1003.

    2.Lev
    ardG.Al
    grai
    nY.Invaginat
    ioni
    ntesti
    nal
    eaiguedunourissonetde
    l
    ’enf
    ant.Edi
    ti
    onst
    echni
    ques.EncyclMédChir(Pari
    s,Fr
    ance)Pédi
    atri
    e,4018p
    10:1-5.

    3.NguyễnLung,TrầnThanhTùng.815trườnghợpl
    ồngruộtcấpt
    ính
    đượcđi
    ềutr
    ịtại
    BệnhviệnHảiPhòng.Ngoại
    khoa1983,t
    ập10:42–46.

    4.
    Par
    kkulai
    nenKV.I
    ntr
    aut
    eri
    neint
    ussuscept
    ionasacauseofi
    ntest
    inal
    at
    resi
    a.Sur
    gery1958,
    44:1106-
    1108.

    5.Pékét
    éC.N.Invagi
    nati
    oni nt
    esti
    nal
    eaigue.Dans:Pel
    ler
    inD.ed.
    Techni
    quesdechi
    rur
    giePédi
    atr
    ique.Pari
    s:Masson,1978:
    294–97.

    6.Jehannin B.Rev il
    l
    on Y.Pell
    eri
    n D.I
    nvagi
    nat
    ion pr
    imai
    re de
    L’
    appendi
    ce.ChỉPesdi
    atr1980,21:
    349-
    351.

    7.BellTM.STYN JH.Vi ruses inlymph nodes ofchi


    l
    dren wi
    th
    mesenter
    icadeni
    ti
    sandi
    ntussuscepti
    on.BrMedJ1962,2:700–703.

    8.RossJG,PotterCW.ZacharyRB.Adenovi
    rusinf
    ect
    ioni
    nassoci
    ati
    on
    wi
    thi
    ntussuscept
    ioni
    ninfancy
    .Lancet1962,
    2:221-224.

    9.Benz G.Roth H.TrogerJ.Daum R.L’ inv


    aginat
    ion int
    est
    inal
    e,
    Anal
    ysescausui
    sti
    quesdeces45derni
    eresannées.ChirPediat
    r1987,28:
    155–158.

    10.Ar
    naudD.WellD.Boscom etal .L’
    Int
    erêtdeL’
    échogr
    aphi
    edansle
    di
    agnosti
    cdel ’
    i
    nvagi
    nat
    ionintest
    inat
    inal
    eaiguedunourr
    issonetdel’
    enf
    ant
    ,
    Ar
    chFrPédiatr1986,
    43:407-408.

    11.HarouchiA.Chi
    rur
    giePédi
    atr
    iqueenpr
    ati
    quequot
    idi
    enneAl
    i
    nea:
    Casablanca1989:71-
    78.

    12.NgôĐì
    nhMạc.10năm điềutr
    ịlồngr
    uộtởtr
    ẻem t
    ạiBệnhv
    iệnVi
    ệt
    Nam –CHDCĐức.Ngoại
    khoa1983,t
    ậpX: 122–127.

    13.Nguy
    ễnThanhLiêm,Nguy
    ễnXuânThụ.Mộtsốnhậnxétv
    ềtắcr
    uột
    ởt
    rẻcònbúmẹv àt
    rẻlớn.Nhi
    khoa1992,
    tập1:83-
    85.

    14.Nguy
    ễnThanhLi
    êm,Tr
    ịnhViệt
    ,NguyễnXuânThụ.Cácđặcđi
    ểm của
    l
    ồngr
    uộtởtrẻem t
    rên24t
    hángt
    uổi.Ngoại
    khoa1995,t
    ậpXXV: 26–28.

    610
    CÂUHỎILƯỢNGGI
    Á

    1.Tr
    ìnhbàytri
    ệuchứngl
    âm sàng,cậnlâm sàngcủabệnhl
    ồngr
    uộtởt
    rẻ
    em .
    2.Tr
    ìnhbàycácbi
    ệnphápđi
    ềutrịbệnh.
    3.
    1.Đi
    ềnbổsungchođầyđủnghĩ
    acáccâusau:

    1.
    1.Lồngruộtl
    àmột..
    .(A)
    ..r
    ấtthườnggặpởt
    rẻem...
    (B)
    ..bệnhnhi
    ềuhơncon
    gái.Lồngr
    uộtcóthểxuấthiệnởbấtcứt
    uổinàonhưnggặpnhiềunhấtl
    à
    .
    .(
    C)..
    .

    1.
    2.Chođếnnay ,nguyênnhângâyl ồngruộtcấptí
    nhởtrẻnhỏv ẫncònchưa
    đượchi ểubiếtchắcchắn,tuynhiênv
    ẫncómộtsốgi ảithí
    chđượcđưar a 
    :
    Mộtsốt ácgiảchor ằngởt rẻnhỏcósựmấtcânđốigi ữa..(A)
    ..củahồi
    tràngsov ớivanhồimanht r
    àng,dođólồngruộtdễxuấthiện.Mộtsốt ác
    giảkhácnhậnt hấyviêm hạchmạct reoruột.
    .(
    B).
    .cóv aitròtronglồng
    ruột.Bệnhgặpquanhnăm nhưngnhi ềunhấtlàvàomùa. .(C)
    ..
    ,làmùa
    thườngcót ỷlệnhiễm tr
    ùngđườnghôhấpcao.

    1.
    3.Lồngr
    uộtởt
    rẻem đượcphânr
    ahai
    loại
     
    :

    A.Lồngr
    uộtởt
    rẻcònbú

    B.
    ..
    ..
    ..
    ..
    .

    1.
    4.Nêu2hìnht
    háigi
    ảiphẫubệnhl
    ýcủaki
    ểul
    ồngr
    uộthồi-đạit
    rànghaygặp
    nhất:

    A.Lồnghồi
    -đại
    tràngxuy
    ênquav
    anBauhi
    n

    B.
    ..
    ..
    ..
    .

    1.
    5.Liệtkêđủ3tr
    iệuchứngcơnăngchí
    nhv
    à2t
    ri
    ệuchứngt
    hựct
    hểcủal
    ồng
    ruộtcấpởtr
    ẻcònbú:

    A.Đaut
    ừngcơn.
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    .

    B..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    .

    C.
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    .

    611
    D.Khám bụng,
    sờt
    hấykhối
    lồng

    E..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..

    1.
    6.Nêu2phươngphápchẩnđoánhì
    nhảnhcúgi
    átr
    ịnhấtt
    rongchẩnđoán
    l
    ồngruột
    :

    A.Si
    êuâm

    B.
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    ..
    2.Tr
    ảlờiđúng(
    Đ),
    sai(
    S)chocáccâudướiđây
    :

    STT Nộidung Đ S

    2.
    1 Bệnhlồngruộtcấpt í
    nhnếukhôngđượcchẩnđoánsớm
    vàđiềutr
    ịkịpthờibệnhsẽdi
    ễnbiếnđếnt
    ắcruột,
    hoạit
    ử
    ruộtvàcóthểtửv ong.

    2.
    2 Nguy
    ênt
    ắcđi
    ềut
    rịl
    ồngr
    uộtnênbắtđầubằngt
    háol
    ồng,
    bằngcácht
    hụtbar
    ithoặcbằnghơinếukhôngcóchống
    chỉđị
    nh.

    2.
    3
    Khibệnhnhânđếnv
    iệncóbi
    ểuhi
    ệnviêm phúcmạchoặc
    đếnviệnmuộnsau72giờkhôngphảil
    àchốngchỉđịnh
    tháol
    ồng.

    2.
    4 Ngàynayt
    háol
    ồngbằngbar
    itđangđượcsửdụngngày
    càngphổbi
    ếnt
    hayt
    hếchot
    háol
    ồngbằnghơi
    .

    2.
    5
    Phẫuthuậtđượct
    iếnhànhkhicócácchốngchỉđịnhcủa
    tháol
    ồngbằnghơihoặckhiđótháolồngbằnghơikhông
    cókếtquả.

    612
    CÁCBỆNHLÝDOTỒNTẠIỐNGPHÚCTI
    NHMẠC
    ThS.LêAnhDũng
    Mụct
    iêu

    1.Nêuđượccơchếcủacácbệnhdot ồnt
    ạiốngphúcti
    nhmạc.
    2.Tr
    ìnhbàycácbi
    ểuhi
    ệncủathoátvịbẹnvàtr
    àndịchmàngt
    inhhoàn.
    Nộ
    idung

    Tồntạiốngphúcti
    nhmạccót hểdẫnđếnmộttrong3bệnhl ýsau:t
    hoátv
    ị
    bẹn,tr
    àndị chmàngti
    nhhoànv ànangnướcthừngtinh.
    Cácbiểuhiệndotồn
    tại
    ốngphúct i
    nhmạclànhữngbệnhl
    ýhaygặpnhấttrongphẫuthuậtNhi
    .

    I. Bàot haihọcvàsinhbệnhhọc:
    Nguy ênnhâncủacácbệnhl ýnàylàdocòntồntạiốngphúct i
    nhmạcv àgắn
    l
    iềnv ớiquátrì
    nhdichuy ểncủati
    nhhoànxuốngbì u.Vàokhoảngthángthứba
    củat hờikỳbàot hai
    ,ti
    nhhoànbắtđầudichuy ểnt ừvịtr
    ísauphúcmạct heo
    đườngđicủadâykéot i
    nhhoàn.Dâykéotinhhoànđiqual ỗbẹnsâul àm cho
    ốngbẹnr ộngrav àlàm choti
    nhhoàndichuyểnxuốngqual ỗbẹnt r
    ongkéo
    theot úicùngphúcmạcv àoốngbẹn.Vàokhoảngt hángthứ7,dâykéot i
    nh
    hoànphátt ri
    ểnxuốngbì uvàkéotinhhoànxuốngv ịtr
    ívĩ
    nhviễncủanóởđáy
    bìu.Túicùngphúcmạc( ốngphúctinhmạc)tựbịtkíntừlỗbẹntrongđếnt i
    nh
    hoàn.

    Ốngphúct i
    nhmạckhôngbị
    tkí
    nhoànt
    oànhoặckhônghoànt
    oànsẽdẫn
    đếncácbệnhlýsau:

    - Thoátvịbẹn–bì udoốngphúct i
    nhmạckhônghoàntoànbịtkí
    n.
    - Thoátvịbẹndoốngphúct i
    nhmạcbịbịtkínởđầuxaphí
    atinhhoànnhưng
    phíat
    rênkhôngbị tkí
    n.
    - Tràndịchmàngt inhhoàncót hôngvớiổbụngdođầudướikhôngbị tkí
    n,
    đầutrênbịtkí
    nkhônghoànt oànmàv ẫnthôngv
    ớiổbụngquamộtốngnhỏ.
    - Tràndịchmàngt inhhoànkhôngt hôngvớiổbụngdođầutrênbịtkí
    nhoàn
    toànnhưngđầudưới khôngbịtkí
    n.
    - Nangnướct hừngt i
    nhdoốngphúct i
    nhmạcbị tkí
    nởđầut rênvàdưới
    nhưngđoạngi ữakhôngbị tkí
    n.
    I
    I. Thoátv ịbẹn:
    2.
    1Lâm sàng

    -Tỷlệthoátvịbẹnởtr
    ẻem tr
    ongcộngđồngchi
    ếm từ0.8%-1%,ởtrẻđẻ
    noncaohơnkhoảng30%.Haygặpnhấtởtrẻdưới1tuổi.Trẻtr
    aigặpnhi
    ều
    hơntr
    ẻgáivớitỷlệ3:
    1.Ởtrẻt
    rai
    ,60%cáctr
    ườnghợpthoátv ịl
    àởbênphải,

    613
    30%ởbêntr
    áiv
    à10%ởcảhaibên.Tỷlệthoátv
    ịbẹnởtừngbêncủatrẻt
    raiv
    à
    gái
    gầngi
    ốngtrẻt
    rai
    ,60%ởbênphải
    ,32%ởbênt r
    áiv
    à8%cảhai bên.

    - Tri
    ệuchứngl âm sàngthườngbi ểuhiệnbằngbẹnv àbìuto,kí
    cht hước
    tănglênkhikhóc,hohoặcchạynhảy .Bệnhcóthểxuấthiệnsaukhisinhhoặc
    sauv àit
    uần,vàithángthậm chívàinăm.Khikhám t hấymộtkhốiởv ùngbẹn,
    mềm,ấncót iếnglọcxọccót hểđẩyl ênhếtvàotrongổbụng.Ởcongáikhối
    phồngxuấthi ệnởphầnt rêncủamôil ớn,khikhám thườngsờt hấybuồng
    trứng.Tr
    ongnhữngt r
    ườnghợpkhôngr õràngnênchot r
    ẻchạynhảyđểphát
    hiệnkhốithoátvị
    .

    2.
    2Chẩnđoánphânbi
    ệt:

    -Nangnướct hừngti
    nh:l
    àmộtkhốit
    rònnhẵnnằm t
    rênt
    inhhoàn,khiấn
    kí
    chthướckhôngnhỏlại
    .

    -Gi
    ãntĩ
    nhmạcht inh:khốiphồngdọct
    heot
    hừngt
    inh,ấnmềm khôngđau,
    sờấnkí
    chthướckhôngt hayđổi
    .

    2.
    3Chỉđị
    nhđi
    ềut
    rị
    :

    -Nguy
    ênt ắc:Thoátvịbẹnlàbệnhkhôngthểtựkhỏivàcầnmổsớm v
    ì
    nguycơbịnghẹtcaonhấtlàtr
    ongnhữngthángđầusauđẻ.

    -Kỹt
    huậtmổ:
    Thắtốngphúct
    inhmạc.

    2.
    4Thoátv
    ịbẹnnghẹt
    :

    Thoátvịbẹnnghẹtlàkhốithoátv
    ịkhôngt
    hểđẩyđượcv àoổbụng,có
    nguycơchènépvàlàm t
    ổnthươngmạchmáucủaquai
    ruộtbị
    thóatv
    ị.

    Đâylàbi
    ếnchứngthườnggặpcủat
    hoátv
    ịbẹn,gặpcaonhấtởnăm đầu
    v
    ànhấtl
    àhai
    thángđầu.

    -Chẩnđoánxácđị
    nh:

    +Đaukhóc,
    kícht
    híchv
    ậtv
    ã

    +Nôn

    +I
    ảmáu

    +Khám tạichỗthấykhốit
    hoátv
    ịcăngv
    àđau,khônggi
    ảm bớtkí
    cht
    hướckhi
    nắnvàđẩyv ềphí
    aổbụng

    +Chụpbụngkhôngchuẩnbịt
    hấyhì
    nhảnht
    ắcr
    uộthoànt
    oànhoặckhông

    614
    hoànt
    oàn.

    - Chẩnđoànphânbi ệt
    :
    +Xoắnt i
    nhhoàn:xuấthiệnđộtngột,khôngcótiềnsửt hoátvị,tuy
    nhiênxoắnti
    nhhoàncũngcót hểxuấthiệntr
    ênbệnhnhânt inhhoànchưa
    xuốngbìu.
    Khám t
    ạichỗthấyv
    ùngbẹnbìucómộtkhốichắc,nhẵn,ấnrấtđau.

    +Viêm hạchởv ùngbẹnbìu:Cóbi


    ểuhiệnnhi
    ễm t
    rùng,khám t
    ạichỗ
    t
    hấycómộtkhốichắc,
    cứng,đau,
    daphíat
    rênt
    ấyđỏ

    +Xoắnphầnphụti
    nhhoàn:
    Đaucấpt
    ínhởbì
    u,khám t
    hấyđi
    ểm đaukhu
    t
    rúởcựct
    rênt
    inhhoàn.

    - Đi
    ềut r
    ị:Mổcấpcứu.
    II
    I. Tràndịchmàngti
    nhhoànvànangnướcthừngtinh:
    Haibệnhlýnàyl
    àdoốngphúct
    inhmạccòntồntạikhônghoànt
    oàn.

    3.
    1Lâm sàng:

    -Tr
    àndịchmàngti
    nhhoàn:Bì
    uto,căngnhẵn,
    khôngsờnắnt
    hấyt
    inhhoàn
    (t
    rừtrườnghợpt
    ràndịchí
    t)
    ,soiđènthấydịcht
    rongsuốtv
    àti
    nhhoànnằm
    gi
    ữakhốidị
    ch.

    -Nangnướcthừngt i
    nh:Khốicăngnhẵn,ranhgiớir
    õ,ấnkhôngđauv à
    khônggiảm t
    hểt
    ích,nằm dọctheođườngđicủathừngti
    nh,t
    áchbi
    ệtvớit
    inh
    hoàn.

    3.
    2Đi
    ềut
    rị
    :

    -Trongnhiềutr
    ườnghợpdoốngphúct inhmạcsẽtựđóngkínvàokhoảng
    12–18t hángnêntràndịchmàngti
    nhhoànvànangnướcthừngti
    nhsẽtựhết
    đi
    .Vìv
    ậyphẫut huậtchỉnênti
    ếnhànhsau2tuổi
    .

    -Kỹt
    huậtmổ:
    Thắtốngphúct
    inhmạc.

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    1.NguyễnThanhLi
    êm.Cácbệnhdot
    ồntạiốngphúcti
    nhmạc.
    Phẫut
    huật
    t
    iếtni
    ệutr
    ẻem.NhàxuấtbảnYHọc2002,t
    r124-
    137.

    Câuhỏil
    ượnggi
    á:

    1.Tr
    ìnhbàycơchếcủat
    hoátv
    ịbẹnv
    àtr
    àndị
    chmàngt
    inhhoànởt
    rẻem.

    615
    2.Trì
    nhbàycácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngcủat
    hoátv
    ịbẹnv
    àtr
    àndị
    chmàngt
    inh
    hoànởtr
    ẻem.

    LUỒNGTRÀONGƯỢC

    BÀNGQUANG-NI
    ỆUQUẢNTI
    ÊNPHÁT

    GS.
    TS.Nguyễ
    nThanhLi
    êm
    Mụct
    iêu

    1.Nêucácbiểuhiệnl
    âm sàngvàcậnl
    âm sàngđểchẩnđoánl
    uồngt
    rào
    ngượcbàngquangni
    ệuquản.
    2.Tr
    ìnhbàyphânmứcđộcủal
    uồngt
    ràongượcbàngquangni
    ệuquản.
    3.Nêuchỉđị
    nhvànguyênt
    ắcđi
    ềut
    rịl
    uồngt
    ràongượcbàngquangni
    ệu
    quản.
    Nộ
    idung

    Luồngt r
    àongượcbàngquang-ni ệuquản(LTNBQNQ)l àhiệntượng
    tràongượcnướctiểut
    ừbàngquangv àoniệuquản,cóthểlênđếnđài,bể
    thậnvàcảt r
    ongt
    hận.Bệnhchi
    ếm t
    ỷlệgần0,5%ởtrẻkhoẻmạnhnhưngl ên
    đếntừ13%- 51%ởcáct r
    ẻcónhiễm khuẩnđườngti
    ếtniệu.Ởnướctacho
    đếnnaysốbệnhnhânbịLTNBQNQđượcpháthi ệncòní tvàthườngđãở
    vàogiaiđoạnmuộn.

    I
    .NGUYÊNNHÂNVÀ PHÂNLOẠI

    1.
    1. Nguy
    ênnhân

    Luồngtràongượcbàngquang-niệuquảncóthểdocácnguy
    ênnhânt
    iên
    pháthoặcthứphát
    .Cácnguyênnhânt
    hườnggặplà:

    -Dobấtt
    hườngvềphátt
    ri
    ểnbàot
    hailàm chođoạnniệuquảnchạydưới
    ni
    êm mạcbàngquangngắnhơnbì
    nhthường(luồngt
    ràongượcti
    ênphát)

    -Nhi
    ễm khuẩnmạnt
    ínhgâyphùnềv
    àxoắngócbàngquang-ni
    ệuquản

    -Tắcđườngthoátnướct
    iểunhưv
    ạnni
    ệuđạosau,
    hẹpni
    ệuđạo,
    xơchí
    t
    cổbàngquang.

    616
    -Bàngquangthầnki
    nhcóđoạnnốibàngquang-ni
    ệuquảnkém chức
    năngvàdotăngáplựctr
    ongl
    òngbàngquang.

    -Dochấnt
    hươngphầnnốini
    ệuquản–bàngquanghoặcv ùngTri
    gone
    ngaydướil
    ỗni
    ệuquảnsauphẫuthuậthoặcsaul
    ấysỏini
    ệuquảnbằngnội
    soi
    .

    Ởt
    rẻem,
    đasốcáct
    rườnghợpLTNBQNQl
    àdonguy
    ênnhânt
    iênphát

    1.
    2. Phânl
    oại

    Hi
    ệnnayphânl
    oạiquốct
    ếchi
    aluồngt
    ràongượcbàngquang-
    niệu
    quảnl
    àm 5mứcđộđượcchấpnhậnv
    àsửdụngr
    ộngr
    ãi(
    hình1)
    :

    Hì
    nh1.Phânl
    oạimứcđột
    ràongược

    -ĐộI:
    Chỉt
    ràongượcl
    ênni
    ệuquản

    -ĐộI
    I:Tr
    àongượclênni
    ệuquản,bểthậnv àđàit
    hậnnhưngbểt
    hậnv
    à
    ni
    ệuquảnkhônggi
    ãn,
    cácnhúđài
    thậnbìnhthường.

    617
    -ĐộII
    I:Gi
    ãnnhẹhoặcvừaởniệuquảnvàbểthậnnhưngcácnhúcủađài
    t
    hậnchỉt
    ùnhẹhoặckhông(ni
    ệuquảncóthểbịxoắnvặnkèm t
    heo)
    .

    -ĐộI
    V:Gi ãnvừacủaniệuquản,bểt hận,đàit
    hận,mấthoànt oàngóc
    nhọncủanhúđàithậnnhưngv
    ẫncònấnt ượngcủanhút hậnởđasốđàithận(
    và
    hoặckèm t
    heoxoắnv ặnni
    ệuquản)
    .

    -ĐộV:Giãnnặngni ệuquản,bểt
    hậnvàđàit
    hận,khôngcònhì
    nhảnh
    củađàit
    hậnởhầuhếtcácđàit
    hận(ni
    ệuquảnbị
    xoắnvặn)
    .

    I
    I.HẬUQUẢCỦALUỒNGTRÀONGƯỢCBÀNGQUANG-
    NIỆUQUẢN

    Luồngt r
    àongượcbàngquang-niệuquảncónhữngảnhhưởngcơhọc
    l
    ênđườngt i
    ếtni
    ệut r
    ên,đồngt
    hờicũnglàmộtyếutốthuậnl
    ợigâynhiễm
    khuẩnđườngt i
    ếtniệu.Nếubệnhdiễnbiếnl
    âudàisẽgâycácthươngt ổn
    nghiêm t
    rọngđếnnhumôt hậnvàảnhhưởngđếnsựtăngtr
    ưởngcủathận.

    2.
    1.Cáchậuquảcơhọc

    Luồngt
    ràongượcgâyt
    ăngápl
    ựct
    rongl
    òngni
    ệuquảnl
    àm choni
    ệu
    quảngi
    ãnr
    ộngv
    àdàir
    a,ởcácgi
    aiđoạncuốini
    ệuquảnbịdài
    ,gi
    ãnr
    ộngv
    à
    x
    oắnv
    ặn.

    Ảnhhưởngcủal
    uồngt
    ràongượcl
    ênđườngt
    iếtni
    ệut
    rênđặcbi
    ệt
    nghi
    êm t
    rọngởt
    hời
    kỳbàot
    hai
    vàsơsi
    nh.

    Luồngt
    ràongượcchophépápl
    ựct
    rongl
    òngbàngquangđượct
    ruy
    ền
    t
    ựdol
    ênbểv
    àđàit
    hận.Đoápl
    ựcbểt
    hậnkhicót
    ràongượcchot
    hấyáp
    l
    ựccaohơnbì
    nht
    hườngv
    àtăngl
    êncaođến40mm t
    huỷngânt
    rongkhi
    đái
    .

    Ngoàiảnhhưởngđơnt
    huầnl
    ênni
    ệuđộnghọct
    hìt
    ăngápl
    ựcdol
    uồng
    t
    ràongượccót
    hểl
    àm t
    hayđổi
    cungl
    ượngv
    àápl
    ựccủamáuđếnt
    hận.

    2.
    2.Tr
    àongượct
    rongt
    hậnv
    àbệnht
    hậndot
    ràongược

    Thuậtngữ“
    Bệnht
    hậndot
    ràongược”(
    Ref
    luxnephr
    opat
    hy)đượcBai
    l
    y
    gi
    ớit
    hiệunăm 1973t
    hayt
    hếchot
    huậtngữ“
    Viêm t
    eot
    hận-
    bểt
    hậnmạnt
    ính”
    đãđượcsửdụngt
    ừtr
    ước.Tácgi
    ảchor
    ằngt
    huậtngữ“
    Bệnht
    hận”dot
    rào
    ngượcl
    àmộtt
    huậtngữt
    híchhợpđểchỉmộtt
    ìnht
    rạngt
    hậnbịcor
    út,sẹo,
    t
    eonhỏdov
    iêm t
    eot
    hận-
    bểt
    hậnmạnt
    ính,
    khôngdot
    ắcmàl
    àthứphátdo
    t
    ràongược.Thuậtngữbệnht
    hậndot
    ràongượcđượcphânbant
    iếtni
    ệucủa

    618
    Vi
    ệnHànl
    âm NhikhoaHoaKỳsửdụngcókháini
    ệm r
    ộngr
    ãihơn.Bệnh
    t
    hậndot
    ràongượcđượcdùngđểchỉt
    hậncóhì
    nht
    háibấtt
    hườngdobẩm
    si
    nhhoặcmắcphảikếthợpv
    ớil
    uồngt
    ràongượcbàngquang-
    niệuquảnv
    à
    t
    hườngcócáchậuquảv
    ềlâm sàng.

    Luồngt
    ràongượcbàngquang-
    niệuquảnl
    ànguy
    ênnhânhàngđầugây
    v
    iêm t
    hận-bểt
    hậnmạnt
    ínhởt
    rẻem.
    Đól
    àmộtsựhưbi
    ếnởkhoảngcủado
    v
    iêm phátt
    ri
    ểnt
    hànht
    ừngđám bêncạnhcácv
    ùngl
    ành,t
    iếnt
    ri
    ểndầnđến
    x
    ơhóa.Nằm gi
    ữachúngl
    àcáccầut
    hậnnhỏbé,xơhoáhoặcbịbóchặt
    t
    rongmộtv
    ỏBowmandàyv
    àcácốngt
    hậnbịt
    eo.Khicáct
    ổnt
    hươngnày
    t
    iếnt
    ri
    ểnhì
    nht
    hànhcásẹoởnhumôt
    hậnl
    àm chov
    ỏthậnbịcor
    útv
    àteo
    nhỏ.

    Sẹot
    hậncót
    hểpháthi
    ệnđượct
    rênX-
    quang,si
    êuâm,chụpđồngv
    ị
    phóngxạv
    àchụpv
    ití
    nhcắtl
    ớp.Dấuhi
    ệusớm nhấtt
    rênchụpUI
    Vlàgi
    ảm
    bềdàycủav
    ỏthận.Bềdàycủanhumôt
    hậnl
    àkhoảngcáchgi
    ữađườngnối
    cácđỉ
    nhcủanhút
    hận,củađàit
    hậnv
    àđườngv
    iềncủabóngt
    hận.Khisẹo
    t
    hậnhì
    nht
    hànhr
    õhơnt
    hìđườngv
    iềncủabóngt
    hậnbịl
    ồil
    õm,
    cácđàit
    hận
    t
    ươngứngbịdẹtv
    àcuốicùngbịdẹthẳn.Sẹot
    hườngxuấthi
    ệnởhaicực
    củat
    hậnv
    ànhấtl
    àởcựct
    rên.

    Mặcdùcòncónhữngýki
    ếnchưat
    hốngnhấtv
    ềcơchếgâysẹo
    t
    hậnnhưngđasốýki
    ếnđềuchor
    ằngl
    uồngt
    ràongượct
    rongt
    hậnl
    àcơchế
    chí
    nh.Tr
    àongượct
    rongt
    hậnl
    àhi
    ệnt
    ượngt
    ràongượccủanướct
    iểuqua
    đàit
    hậnv
    àohệt
    hốngốnggópởbệnhnhâncól
    uồngt
    ràongượcbàng
    quang-
    niệuquản.

    Bì
    nht
    hườngcácốnggópđổv
    àonónnhúđàit
    hậnt
    heomộtđường
    chếch,v
    ìvậykhiápl
    ựcbểt
    hậnt
    ăng,cácốngnàybịđóngl
    ạiv
    àngănchặn
    t
    ràongược.Khihì
    nht
    háinhúđàit
    hậnt
    hayđổisẽl
    àm chocácốnggópđổ
    v
    àonhúđàit
    hậnt
    heomộtđườngt
    hẳng,
    cơchếchốngt
    ràongượcbịmấtv
    à
    x
    uấthi
    ệnt
    ràongượct
    rongt
    hận.

    2.
    3.Luồngt
    ràongược,
    suyt
    hậnv
    àtănghuy
    ếtáp

    Luồngt
    ràongượccót
    hểdẫnđếnsuyt
    hận,t
    uynhi
    ênt
    ỷlệkhôngcao.
    TheoMat
    hieu,
    bệnhl
    ýnàychi
    ếm 11%cáct
    rườnghợpsuyt
    hậnmạnt
    ínhnói

    619
    chungv
    à16%cáct
    rườnghợpcầnphảichạyt
    hậnnhânt
    ạohoặcghépt
    hận
    ởt
    rẻem.

    Tănghuy
    ếtápđộngmạchcót
    hểxuấthi
    ệnt
    rongquát
    rì
    nht
    iếnt
    ri
    ểncủa
    l
    uồngt
    ràongượcbàngquangni
    ệuquảncót
    ổnt
    hươngt
    hậnhoặcxuấthi
    ện
    nhi
    ềunăm saukhi
    luồngt
    ràongượcđãđượcđi
    ềut
    rịkhỏi
    .

    Bệnht
    hậndot
    ràongượcl
    ànguy
    ênnhângâyt
    ănghuy
    ếtápphổbi
    ến
    nhấtởt
    rẻem v
    àtuổi
    thanht
    hiếuni
    ên. Cơchếcủat
    ănghuy
    ếtápl
    àdo
    Reni
    nđượcsảnxuấtquámức.Reni
    nđượcgi
    ảiphóngt
    ừcácnephr
    onngay
    cạnhcácsẹot
    hậnởphânt
    huỳđi
    vàomáut
    ĩnhmạch.

    I
    II
    .LÂM SÀNGVÀCÁCTÌ
    NHHUỐNGPHÁTHI
    ỆN

    Khoảng5%-
    10%cácbệnhnhânbịLTNBQNQđượcpháthi
    ệnt
    ìnhcờdo
    cácbệnhkhôngphảinhi
    ễm khuẩnđườngt
    iếtni
    ệu.Luồngt
    ràongượccót
    hể
    đượcpháthi
    ệnt
    rongquát
    rì
    nhl
    àm xétnghi
    ệm t
    hăm dòt
    ổngquátdobệnh
    nhâncópr
    otei
    nni
    ệu,đáimáu,r
    ốil
    oạnt
    iểut
    iện,caohuy
    ếtáp,suyt
    hận,dị
    t
    ậthậumônt
    rựct
    ràng,
    lỗđái
    lệcht
    hấp.

    Tuynhi
    ên,đasốcáct
    rườnghợpl
    uồngt
    ràongượcbàngquang-
    niệu
    quảnđềuđượcpháthi
    ệnt
    rongbệnhcảnhnhi
    ễm khuẩnđườngt
    iếtni
    ệu.
    Nhi
    ễm khuẩnđườngt
    iếtni
    ệuv
    àluồngt
    ràongượcbàngquang-
    niệuquảncó
    l
    i
    ênhệchặtchẽv
    ớinhau.Tỷl
    ệluồngt
    ràongượcbàngquang-
    niệuquản
    t
    rongsốcácbệnhnhânbịnhi
    ễm khuẩnt
    iếtni
    ệul
    àrấtcao:50%ởt
    rẻnhỏv
    à
    30%ởt
    rẻl
    ớn.

    Bi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngt
    hườngphụt
    huộcv
    àomứcđột
    ràongượcv
    àvào
    t
    uổi
    củabệnhnhân.
    Tri
    ệuchứngkhôngđặchi
    ệuởt
    rẻnhỏ.

    Ởt
    rẻsơsi
    nh,bi
    ểuhi
    ệnt
    oànt
    hânt
    hườngnặng:mệtt
    hỉu,nôn,ỉ
    achảy
    ,mất
    nước,đáií
    t,r
    ốil
    oạnchuy
    ểnhoá,hạnhi
    ệtđộ.Cácr
    ốil
    oạnt
    iêuhoácùngv
    ới
    chậm t
    ăngt
    rưởngt
    hểchấtt
    hườngl
    ạil
    àbi
    ểuhi
    ệnhàngđầuởt
    rẻcònbú,
    nhi
    ềukhi
    bệnhnhânchỉcósốtđơnđộc.

    Cáct
    ri
    ệuchứngcủanhi
    ễm khuẩnđườngt
    iếtni
    ệut
    hểhi
    ệnr
    õởt
    rẻl
    ớn
    v
    ớir
    ốil
    oạnt
    iểut
    iện(
    đáidắt
    ,đáibuốt
    ,đáikhó)
    ,đáiđụchoặcđáir
    amủ,
    sốt
    caocùngv
    ớiđauv
    ùnghạv
    ị,v
    ùngmạngsườnhoặchốt
    hận.

    620
    Đit
    iểut
    iệnhail
    ầnkết
    iếpnhauv
    àđaudichuy
    ểnngượct
    ừhạv
    ịlênv
    ùng
    t
    hắtl
    ưngt
    ronghoặcngaysaukhit
    iểut
    iệnđượccoil
    àtr
    iệuchứngđặchi
    ệu
    củal
    uồngt
    ràongượcbàngquang-ni
    ệuquản.Tuynhi
    ênđâyl
    àtr
    iệuchứngí
    t
    gặpởt
    rẻnhỏ,
    thườngchỉpháthi
    ệnđượcởt
    rẻl
    ớnv
    àngười
    lớn.

    Đểpháthi
    ệnsớm l
    uồngt
    ràongược,cầnphảichụpbàngquangchot
    ất
    cảt
    rẻt
    rai
    cónhi
    ễm khuẩnđườngt
    iếtni
    ệungayt
    ừlầnđầuv
    àchocáct
    rẻgái
    bị
    nhi
    ễm khuẩnđườngt
    iếtni
    ệut
    áiphát
    .

    Hi
    ệnnayv
    ớinhữngt
    iếnbộcủasi
    êuâm t
    rướcđẻ,nhi
    ềut
    rườnghợpcó
    l
    uồngt
    ràongượcbàngquang-ni
    ệuquảnđãđượcpháthi
    ệnbằngsi
    êuâm
    t
    rướcđẻ.Hì
    nhảnhsi
    êuâm t
    rướcđẻchủy
    ếul
    àgi
    ãnbểt
    hậnv
    àni
    ệuquản,
    chẩnđoánđượckhẳngđị
    nhbằngchụpbàngquangsaukhi
    đẻ.

    I
    V.CÁCXÉTNGHI
    ỆM CẬNLÂM SÀNG

    4.
    1.Chụpbàngquang

    Chụpbàngquangni ệuđạot rongkhitiểutiệnlàxétnghi ệm chuẩnđể


    chẩnđoánv àphânloạil
    uồngt ràongược.Xétnghiệm phải t
    iếnhànhsaukhi
    nhiễm khuẩnđườngt i
    ếtniệuđãđượcki ểm soátbởivìvi
    êm bàngquangcấp
    tí
    nhl àm phùnềđoạnnốibàngquang- ni
    ệuquản,l àm tăngápl ựcbàng
    quangt ạm t
    hời
    ,làm gi
    ảm trươngl ựcvànhuđộngcủani ệuquảnv ìv
    ậycó
    thểt ạonênluồngtràongượct ạm thờihoặclàm thayđổimứcđộcủal uồng
    tràongượct hựctếđãcó.Chụpbàngquangcót hểtiếnhànhkhibệnhnhân
    tỉ
    nhnếubệnhnhânphốihợphoặccót hểchot huốcant hầnhoặct hậm chí
    gâymênếubệnhnhânkhôngphối hợp.

    Chấtcảnquangphảiấm v àđượcbơm t ừt ừv àobàngquangquamột


    ốngnhỏ.Độcaocủabì nhdị chkhôngquá100cm sov ớibànX-quang.Chụp
    3phim ởcácthờiđi
    ểm khácnhau: trướckhiđái,
    trongkhiđáiv
    àsaukhi đái
    .
    Cầnquansátchặtchẽtrongquát r
    ìnhbơm thuốcv ìl
    uồngtr
    àongượccókhi
    chỉxuấthi
    ệntrongkhoảnhkhắchoặcchỉxuấthi ệnt r
    ongkhiđái.Cầnghi
    nhậnluồngtr
    àongượcl à“ bịđộng”,xuấthi
    ệnt r
    ongquát rì
    nhlấpđầybàng
    quanghoặclà“chủđộng”,xuấthiệntrongkhiđái.

    Cảnquangởốngthậndot
    ràongượcxuấthiệndướidạngnhữngvếtcản
    quangrấtkí
    nđáotrongmộtvùngthậnl
    àbi ểuhiệncủat r
    àongượctrong
    thận.

    Ngaysaukhibàngquangxẹpvàni ệuquảnl
    ạiđượcl ấpđầybởinước
    t
    iểutr
    àongượcởphíatr
    ên,đoạnnốibàngquang-
    niệuquảncóthểnhì
    nthấy

    621
    rõvớicáctúit
    hừaởcạnhni ệuquảnhoặcđoạnniệuquảnhẹpởt rongt
    hành
    bàngquangt r
    ongcáct r
    ườnghợpcódịt ậtởđoạnnối .Chụpbàngquang
    cũngchophépđánhgi áđượct ì
    nhtrạngniêm mạcvàmộtchừngmựcnào
    đó,tì
    nhtrạngcủat hànhbàngquangcũngnhưsựt hôngthoátcủađường
    ti
    ếtni
    ệudưới vềphươngdi ệnchứcnăngvàt hựct
    hể.

    4.
    2Chụpđườngt
    iếtni
    ệubằngbơm t
    huốccảnquangv
    àomạchmáu(
    UIV)

    Làxétnghi ệm chuẩnđểnghi êncứugi ảiphẫuđườngt i


    ếtni
    ệut rênvà
    chứcnăngcủat hận.ChụpUI Vchophépđánhgi átìnhtrạngnhumôt hận,
    hìnhtháicủađàit hậncũngnhưcácdịdạngcủat hận( t
    hậnniệuquảnđôi ,
    thậnquaybấtt hường) .Xétnghiệm nêntiếnhành3-4t uầnsaukhihếtnhiễm
    khuẩnv ìnhiễm E-Colisẽlàm ứđọngnướct i
    ểuởni ệuquảnv àUIVtiếnhành
    ởgiaiđoạnnàycót hểthấyni
    ệuquảngi ãn.Tuynhiênnếubệnhnhânv ẫnsốt
    vàcáct ri
    ệuchứngcủanhi ễm khuẩnt iếtniệukhôngđápứngv ớiđiềutrị
    khángsi nhthìvẫnnênchụpUI Vđểl oại
    trừcótắcđườngt i
    ếtni
    ệu.

    ChụpUI
    Vchophépxácđịnhl
    uồngt
    ràongượccókèm t
    heot
    hươngt
    ổn
    củanhumôthậnhoặckhông.

    Thươngtổnnhumôt hậnđượcbi ểuhiệnbằnghìnhtháicácđàithậnbị


    thayđổivàđườngvi
    ềnbóngt hậnbịbiếndạng.Đáycủađàithậntrởnênlồi
    ,
    hìnhchuỳ,tr
    ongkhiđócácđàit hậnngắn,t hànhhìnhốngv àbịcor út
    .
    Đườngv i
    ềnquanht
    hậnbị bi
    ếndạnglõm xuốngdobị cokéođốidiệnvớicác
    đàithậnnày
    .

    Cácnhóm đàithậntrênv àdướibịkéolệchvàotrongl


    àm chonhumô
    thậntừcáccựcthậnbịcorútv àođườnggiữa.Ởgiaiđoạnmuộnhơncóthể
    thấyhìnhảnhthậnbịteo,thườnglàteokhôngđều,hayởcựct r
    ênnhưng
    cũngcót hểt
    oànbộthậnbị teo.

    Tr
    ênphi
    m chụpUIVcũngcót
    hểt
    hấyđượchì
    nhảnhgi
    ãnbểt
    hậnv
    à
    ni
    ệuquảnởcácgi
    aiđoạncuối
    .

    4.
    3.Chụpt
    hậnbằngchấtđồngv
    ịphóngxạ

    ChụpthậnbằngDMSAđượccoil àphươngphápnhậyhơnvàđặchi ệu
    hơnđểpháthiệnsẹot hậnsovớichụpUIVvìđườngvi
    ềnquanhthậnđược
    thểhi
    ệnrõhơn, kếtquảkhôngbịảnhhưởngbởil
    ớpmỡquanhthận,bởihơi
    hoặcphânởtrongđại t
    ràng.

    4.
    4.Si
    êuâm t
    hận

    Si
    êuâm cóthểpháthi
    ệnđượct
    hậnứnước,thậnđôi
    ,ứnướccựct
    rên
    hoặccácsẹolớncủathận.Si
    êuâm cũngchophépđánhgi
    áđượckích

    622
    t
    hướccủat
    hận.

    4.
    5.Soibàngquang

    Tr
    ướcđây,soibàngquangđểđođộdàiđườnghầm ni
    ệuquảndưới
    ni
    êm mạcbàngquangv àhì
    nhdángcủalỗni
    ệuquảnđượccoil
    àmộtxét
    nghi
    ệm cót
    ínhchấtquy
    ếtđị
    nhđểti
    ênl
    ượngbệnh.

    Tuynhiên,hi
    ệnnaysoibàngquangkhôngcònđượccoil àmộtxét
    nghi
    ệm bắtbuộcđốiv
    ớicácbệnhnhâncóluồngtràongược.Bệnhnhâncó
    tr
    àongượcởmứcđộcaocầncant hiệpphẫuthuậtcóthểsoibàngquang
    ngaytr
    ướckhi mổ.

    V.ĐI
    ỀUTRỊ

    Mụcđí chchínhcủađiềutr
    ịluồngtr
    àongượcbàngquang-ni
    ệuquảnlà
    ngănchặnnhi ễm khuẩnđườngtiếtni
    ệuvàv i
    êm t
    hận-
    bểthậncấpt í
    nhđể
    tr
    ánht hươngt ổnthậnti
    ếntri
    ển.Điềutr
    ịluồngtr
    àongượcbằngphương
    phápphẫut huậthaynộikhoavẫnlàmộtvấnđềđượctranhcãit
    rongnhi
    ều
    năm qua.

    Ngàynaymặcdùchỉđị nhmổhoặcđi ềut r


    ịnộikhoaphảicăncứv ào
    nhiềuyếut ố(tuổi,
    giới
    ,tr
    iệuchứng,X- quang, t
    ìnhtrạngnướct i
    ểu,cácdịt
    ật
    đườngt i
    ếtniệuphốihợp)nhưngđasốcácnhàt iếtniệuđềuchor ằngluồng
    tràongượcv ôkhuẩnt ừmứcđộnhẹđếnt r
    ungbì nh,cót hậntăngt r
    ưởng
    bìnhthườngt hìkhôngcầnphẫut huật .Chỉđịnhphẫut huậtbaogồm bệnh
    thậncól uồngt r
    àongượcnặngcónhi ễm khuẩnđườngt i
    ếtniệubùngnổv à
    bệnhnhânkhôngchấpnhậnđi ềutrịnội khoa.

    TheoWalker
    ,chỉđị
    nhđi
    ềut
    rịt
    uỳt
    heomứcđột
    ràongượcv
    ànhi
    ễm
    khuẩnđườngti
    ếtni
    ệu.

    -ĐộIv àII:Đi
    ềutrịnộikhoa,chỉđi
    ềut
    rịngoạikhoakhinhi
    ễm khuẩn
    đườngt
    iếtniệutái
    phátnhiềuđợt.

    -ĐộII
    IvàIV:Cóthểđi
    ềut
    rịnộikhoahoặcngoạikhoanhưngt
    ốthơnl
    à
    đi
    ềutrị
    ngoạikhoa.

    -ĐộV:
    Điềut
    rịngoại
    khoa.

    5.
    1.Đi
    ềut
    rịnộikhoa

    Mụcđí chcủađi
    ềutrịnộikhoalàngănchặnnhiễm khuẩnngượcdòng
    vàsẹot hận.Nộidungđiềutrịbaogồm huấnluyệnchot rẻđiti
    ểutheo
    khoảngcáchđềuđặntrongngàyv àtr
    ánhtáobónnhằm làm chotr
    ẻđiti
    ểu

    623
    vớiápl ựcthấp.Khángsi nhdựphòngkéodàichođếnkhihếtt ràongược
    tr
    ênX- quangí tnhấtlà6t háng.Khángsi nhdựphòngchỉbắtđầusaukhi
    điềutr
    ị khỏinhiễm khuẩnđườngt iếtni
    ệu.Khángsinhđượcchọnlàloạiphải
    cónồngđộcaot rongnướct iểu,cóphổr ộngchốnglạivikhuẩnđườngtiết
    niệunhưngí ttácđộngl ênv ikhuẩnchíởđườngr uột,í
    thoặckhôngcót ác
    dụngphụv àđượcdungnạpt ốt.

    Liềuuốngdựphòngbằng1/ 3đến½l i
    ềuđi ềutr
    ị,uốngmộtl ầntr
    ướckhi
    đingủbởi v ìđêm làkhoảngt hờigi
    annướct i
    ểubị gi
    ữl ại l
    âunhấtvàv i
    khuẩn
    cónhi ềukhảnăngphátt ri
    ển.Cáckhángsinhhayđượcsửdụngl àBact
    ri
    m
    vàNi t
    rofurant oi
    n.Bactri
    m chốngchỉđịnhchot r
    ẻ<1t háng.Cầnlàm công
    thứcmáu6t háng/1lầnđểki ểm t
    rabạchcầuv àti
    ểucầu.Cácbi ếnchứng
    củaNi tr
    ofur antoi
    nlàv i
    êm phổikẽ,xơphổi,viêm da,thi ếumáut anmáuv à
    bệnht hầnki nh.Nit
    rofurant
    oincót hểgâyr ốiloạnt iêuhoá.Khôngdùng
    Nitr
    ofurantoi nchocáct rườnghợpsuyt hận,khôngchỉđị nhchobệnhnhân
    dưới2t uổi
    .

    Cáctrườnghợpchốngchỉđị nhvớiBactri
    mv àNitr
    ofur
    antoinhoặcbệnh
    nhânkhôngdungnạpđược,nêndùngCephal ospori
    nhoặcNegr am.Trong
    quát rì
    nhđi ềutrịphảicấynướct i
    ểu3-4tháng/ l
    ầnđểloạitr
    ừnhi ễm khuẩn
    đườngt i
    ếtniệukínđáo.Chụpbàngquangl ầnđầusau6t hángđểđánhgi á
    mứcđột hoáitr
    iểncủatràongược.Đánhgi átìnhtr
    ạngđườngt iếtni
    ệutrên
    bằngsi êuâm hoặcchụpt hậnbằngđồngv ịphóngxạ1năm/ lần.Đốivớicác
    trườnghợpt ràongượcnặngcầnt heodõisátsaohơn,cót hểchụpt hận
    bằngđồngv ịphóngxạ3t háng/
    lầnđểcóchỉđị nhmổsớm khichứcnăng
    thậnxấudần.

    5.
    2.Đi
    ềut
    rịngoạikhoa

    Cắm l ạini
    ệuquảnvàobàngquangt heocơchếchốngtr
    àongượcbằngt ạo
    chiềudàiniệuquảndướini
    êm mạcbangquangcókí chthướcsaochotỷlệ
    giữanóv àđườngkí
    nhniệuquảnđạtt ừ4/1-
    5/1.Saumổphảiti
    ếptụcđiều
    tr
    ị khángsinhdựphòngtừ6-
    8t uần.

    Kỹthuậtmổcắm l
    ạini
    ệuquảncót
    hểt
    iếnhànhbằngmởbàngquanghoặc
    nội
    soi

    Kỹt
    huậtt
    iêm chấtxơquanhl
    ỗni
    ệuquảnbằngsoi
    bàngquang

    Năm 1981,Matouschekl
    ầnđầuti
    ênt
    iêm Tef
    lonvàoquanhl
    ỗni
    ệuquản
    đểđiềut
    rịluồngtr
    àongượcbàngquangniệuquản.Từđóđếnnaykỹt
    huật
    nàyđãđượcnhiềutácgiảkhácsửdụngv
    ớikếtquảcao.

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    624
    1.Bal
    leyRR.Therel
    ati
    onshi
    pofv esi
    co-
    ureter
    alr
    efl
    uxtouri
    narytr
    actinf
    ect
    ion
    andchroni
    cpyel
    onephri
    ti
    s-r
    efl
    uxnephropat
    hy.Cl
    innephr
    ol1973,132:1-
    5.
    2.CohenSJ.Ureterozyst
    oneost
    omi
    e:ei
    nneueant
    ir
    efl
    uxt
    echni
    k.Akt
    uol
    l
    e
    ur
    ologi
    e1975,6:1-6.
    3.GlasbertKT,StephensFD,Lebowi tz,etal.Renaldysgenesi
    sandcy sti
    c
    di
    sease oft he ki
    dney :A reportoft he committ
    ee on ter
    minology,
    nonmenclatureandclassi
    fi
    cat
    ion.SectiononUr ol
    ogy
    , Ameri
    canAcadency
    ofPediatr
    ics.JUrol1987,
    138: 1085-1090.
    4.Horowit
    zM,Gl assbergKL.Vesi
    cour
    eter
    alrefl
    ux.I
    nO’Donnel
    l
    ,B,KoffSA,
    eds.Pedi
    atr
    icurology3t
    hed.Oxfor
    d:Butter
    worth-
    Hei
    nemann.1997:440-
    455.
    5KramerSA.Vesi
    couret
    eralref
    lux.I
    n.Kelali
    sPP,KingLR,Bel
    manAB,eds.
    Cl
    i
    nical
    pedi
    atr
    icur
    ology-
    phil
    adel
    phia: SaunderCompany
    .1992:
    441-
    449.

    6.Mat ouschekE.Tr eat


    mentofvesi
    cour
    eter
    alr
    efl
    uxbyt
    ransur
    ethr
    alt
    efl
    on
    i
    nject
    ion.Urology1981,20-
    263.

    7.Merr
    ickMV,Ut t
    leyWS,Wi
    ldSR.Thedetect
    ionofpy
    elonephr
    iti
    cscar
    ri
    ngi
    n
    chi
    l
    drenbyradi
    oisotopi
    magi
    ng.BrJ.Radi
    ol1980,
    53:544-548.

    8.Val
    l
    aJS,St eyaertH,Gr i
    ffi
    nSJ,etal .Tr
    ansvesi
    coscopicCohenur eter
    ic
    rei
    mplantat
    ion f
    orv esi
    coureter
    alef f
    luxin chi
    l
    dren:a singl
    e-cent
    re 5-
    year
    exper
    ience.Jpediat
    rSurg2009,5:466-
    471.

    9.Zepi
    nJM, Ri
    tcheyMI ,
    ChangAC.I nci
    dent
    alvesi
    cour
    eter
    alr
    efl
    uxinneonates
    wit
    h antenat
    all
    y detected hydr
    onephrosi
    s and ot
    herrenalabnormali
    ti
    es.
    Radiol
    ogy1998,187:
    157- 160.

    Câuhỏil
    ượnggi
    á

    1.Trì
    nhbàycácbiểuhiệnl
    âm sàngv
    àcậnl
    âm sàngđểchẩnđoánl
    uồngt
    rào
    ngượcbàngquangniệuquản

    2.Môt
    ảphânmứcđộcủal
    uồngt
    ràongượcbàngquangni
    ệuquản

    3.Tr
    ìnhbàychỉđị
    nhv
    ànguy
    ênt
    ắcđi
    ềut
    rịl
    uồngt
    ràongượcbàngquangni
    ệu
    quản

    625
    THẬNỨNƯỚC
    DOTẮCKHÚCNỐIBỂTHẬN-NI
    ỆUQUẢN
    Mụct
    iêu

    Nêuđượccácbiểuhi
    ệnl
    âm sàngvàcậnl
    âm sàngđểchẩnđoánt
    ắckhúc
    nốibểthận-
    niệu.
    Nộ
    idung

    Thậnứnướcdot
    ắckhúcnốibểt
    hận-ni
    ệuquản(
    TKNBTNQ)gặpv
    ớit
    ần
    suấtkhoảng1/
    5000t
    rẻsơsi
    nh.Bệnhhaygặpởcont
    rainhi
    ềuhơncongái
    (
    65%ởcont
    rai
    ),bênt
    ráibịnhi
    ềuhơnbênphảiv
    ớit
    ỷlệ1,
    5/1.Khoảng5%các
    t
    rườnghợpcót
    ổnt
    hươngcả2bên.

    I
    .THƯƠNGTỔNGI
    ẢIPHẪU:

     Nhumôt
    hận:
    Chiềudàycủanhumôt hậnphụthuộcv
    àomứcđộtắcvàmứcđộgiãn
    củađàithận.Nhữngt
    rườnghợptắcnặngnhumôt
    hậnhầunhưkhôngcònt
    ồn
    tại
    .

     Đàit
    hậnv
    àbểt
    hận:
    Đàit
    hậnv àbểt
    hậncóthểgi
    ãnnhẹhoặcgiãnrấtr
    ộngphụthuộcvào
    mứcđộv àthờigi
    anTPNBTNQ.Bểthậncóthểgiãntừvàiđếnhàngchục
    cent
    imet.

    Phầnnốibểt
    hận-niệuquản:Nhỏhẹp,cóthểcóngấnlõm ởphí
    angoài
    .
    Niệuquảncóthểnốivớibểthậnởvịtr
    íbì
    nht hườnghoặccao.Tr
    onghầuhết
    cáctrườnghợpcóthể chođượcmộtquet hăm dòđiquađoạnnốibểthận-
    niệuquản.

     Ni
    ệuquản:
    Lòngni
    ệuquảnt
    hườngnhỏhơnbì
    nht
    hường.

    Mạchmáubấtt hườngởcựcdướit hận.Khoảng1/3sốt rườnghợp


    TPNBTNQđượcbáocáol àcócácmạchmáubấtt hườngởcựcdướithận,t
    uy
    nhiênStephenschorằngmạchmáubấtt hườngcựcdưới cól
    iênquanđếnquá
    tr
    ìnhquaycủat hận.Nếumạchmáucủacựcdưới đượchìnht
    hànhsớm hơnvà
    đivàorốnthậnt r
    ướckhithậnquayhếtsẽgâychènv àobểthậnvàgâytắc.

     Cácdịt
    ậtphốihợp

    626
    Luồngtràongượcbàngquang-niệuquảnphốihợpgặptừ10-15%các
    tr
    ườnghợpTPNBTNQ.Cácdịt ậtkhácnhưtắcphầnnốiniệuquản-
    bàng
    quang,thậnmóngngựa,thậnni
    ệuquảnđôigặpvớit
    ỷlệthấphơn.

    I
    I.CƠCHẾBỆNHSI
    NH

    Tắcphầnnốibểt
    hận-ni
    ệuquảncót
    hểdocácnguy
    ênnhânt
    ừbên
    ngoài
    hoặcbêntr
    ong.

    Bấtthườngv ềcấutr
    úctổchứchọccủađoạnnốibểthận-ni
    ệuquảnđã
    đượcmộtsốt ácgiảbáocáo:Cácsợicơvòngbịthayt
    hếbởicácsợicơdọc,
    cóquánhiềusợikeogi ữacácbócơ,cáct ếbàocơbịmấtliêntục.Cácbất
    thườngnàylàm chođoạnnốibểthận-ni
    ệuquảnkhôngcónhuđộngv àkhông
    cókhảnăngđẩynướct i
    ểuxuốngniệuquản,vìv
    ậyđoạnnốibểt hận-niệu
    quảnđượcgọi làđoạnmấtchứcnănghoặcđoạnkhôngcóđộnghọc.

    Tr ongthậnứnướcdot ắckhúcnốibểthận-niệuquản,phầntr
    ênniệu
    quảnthườnghẹpmặcdùcót hểv ẫnchođượcốngthôngđiqua.Phầnhẹpnày
    đượcchol àdocóbấtt
    hườngtrongquátrì
    nhphátt
    ri
    ểncủaniệuquản.

    Khúcnốibểthận-niệuquảnđượchìnhthànhkhoảngvàotuầnthứ5
    củat
    hờikỳbàothai
    ,vềmặtt ổchứchọcbaogồm 3lớp:l
    ớptr
    ongl
    àniêm mạc,
    l
    ớpgiữalàcơdọcvàlớpngoàilàcơvòng.

    Tr
    ongthờikỳbàot hai
    ,ni
    ệuquảnlúcđầulàmộtốngđặcnhưngsauđó
    tr
    ởthànhmộtốngr ỗng.Khiquátr
    ìnhnàykhôngxảyr
    ahoàntoànsẽlàm cho
    ni
    ệuquảnbịhẹpv àtắc.

    Tắckhúcnốibểt hận-niệuquảncũngcóthểdonếpcủani ệuquảnt r


    ong
    thờikỳbàothaicòntồntại.Cácnếpgấpni ệuquảnxuấthiệntrongthờikỳbào
    thaidocơv àniêm mạccủat hànhni
    ệuquảnbịl ồiv
    àotrong.Tr ongquátrì
    nh
    pháttri
    ển,cácnếpgấpnàysẽbi ếnmấtnhưngkhicònt ồnt ạisẽhoạtđộng
    giốngnhưmộtv anđậykínl òngniệuquản.

    Tắckhúcnối
    bểt
    hận-ni
    ệuquảndopol
    ypr
    ấthi
    ếm gặp.

    Nguyênnhângâyt ắcphầnnốibểt hận-


    niệuquảntừbênngoàihaygặp
    nhấtlàđộngmạcht hậnphụhoặcbấtt hường.Cácmạchmáunàychạyphí a
    tr
    ướcbểt hậnv àniệuquảngâychènépv àophầnnốibểthận-niệuquảnv à
    gâytắc.Mặcdùv ậy ,nhi
    ềutácgiảchorằngt r
    ongcáctrườnghợpnàynguy ên
    nhântiênphátcóthểdođoạnbểt hận-
    niệuquảnkhôngcóchứcnăngl àm cho
    bểthậnbịgiãnquámứcv àbịxoay,dođóngườit acócảm tưởngrằngđoạn
    nốibểthận-
    niệuquảnbị chènépbởi mộtmạchmáubấtt hường.

    Ni
    ệuquảnbám v
    àobểt
    hậnởv
    ịtr
    ícaocũngcót
    hểgâyt
    ắcphầnnốibể

    627
    thận-
    niệuquản,t
    hườngkếthợpv ớidínhphầnnốibểthận-
    niệuquảnvàlàm
    mấthìnhtháicủabểthận,l
    àm chophầnnốibểthận-
    niệuquảnbịgậpgócvà
    niệuquảnbịépvàophầnbểthậngiãn.

    I
    II
    .SI
    NHLÝVÀSI
    NHLÝBỆNH

    Tắcphầnnốibểt
    hận-
    niệuquảncót
    hểl
    àdocácbấtt
    hườngv
    ềmặtgi
    ải
    phẫuhoặcdonhuđộngkém.

    Tắcdonguyênnhânbênt
    rongvàbênngoàisẽgâynênhaiki
    ểut
    ắcv
    ới
    hai
    kiểudẫnlưunướcti
    ểuhoànt
    oànkhácnhau.

    Tắcdocácnguy ênnhânbênt rongnhưhẹpni ệuquản,đoạnnốimất


    chứcnănghạnchếdòngnướct iểut hoátquabểt hậntạonênki ểutắcphụ
    thuộcvàoáplực.Lưulượngnướct iểuthoátquavàáplựcởbểt hậnphụt huộc
    vàoáplựcv àcómốit ươngquant uyếnt í
    nhvớiáplực.
    ..Khit
    hểt í
    chvàápl ực
    trongbểthậntănglên,
    lưulượngnướct i
    ểuthoátquacũngtănglênbởivìmức
    độcảnt r
    ởnướct i
    ểuởphầnnối bểt hận-ni
    ệuquảncốđịnh.

    Ngượcl ại,tắcdocácnguyênnhâncơhọct ừbênngoàinhưmạchmáu


    bấtthường,niệuquảnbám cao. .
    .tạonênkiểutắcphụt huộcvàot hểtí
    chv à
    khôngcót ươngquant uy
    ếntí
    nhgiữalưulượngnướctiểuthoátquav àáplực.
    Lúcđầukhiápl ựctănglênthìl
    ưulượngnướctiểuthoátquacũngt ănglên,
    nhưngsauđól ưul ượngđộtngộtgi
    ảm xuốngvìkhit
    hểt í
    chbểt hậntăngquá
    mứcsẽl àm tănggócgấpgi ữabểthậnvàniệuquảngâycảnt r
    ởnướct iểu
    thoátqua.

    Tắcphầnnốibểthận-ni
    ệuquảncót hểthườngxuyên,t
    ừngđợt,hoàn
    t
    oànhoặckhônghoàntoàn,phụthuộclượngnướcmàbệnhnhânt iếpnhận
    v
    àovàtươngquangi
    ảiphẫugiữabểthậnvàphầnnốibểt
    hận-ni
    ệuquản.

    Nếuphầnnốibịhẹpnặng, ápl
    ựcbểt hậnphảit ăngl
    ênđểđẩynướct i
    ểu
    quasẽgâyứnướcv àt hươngtổnthậnnặngdần, nhưngnếuphầnnốihẹpnhẹ
    thìbểthậnvẫncókhảnăngt ốngđượcnướct iểumàápl ựckhôngtănglên
    đángkể.Trongt
    rườnghợpsaut ăngápl ựcchỉxảyr at r
    ongkhibàini
    ệu,khiđó
    nguycơứnướcv àthươngt ổnthậntiếntri
    ểnphụt huộcvàonhiềuyếutốbao
    gồm tầnsuấtvàkhoảngcáchbàini ệu,thểtíchvàsựt hí
    chứngcủabểt hận,
    mứcđộcảnt rởdòngnướct i
    ểu.

    Tắcdonguy ênnhânbênngoàicót hểđơnđộchoặckếthợpv ớinguy


    ên
    nhânbênt r
    ong.Tắcphầnnốibểthận-
    niệuquảnvàứnướcthận,bểthậncóthể
    xuấthi
    ệnt ừngđợtdotácđộngcủat hểtíchlêngi
    ảiphẫucủađoạnnốiv àsự
    thốngthoátcủabểthận.Tr
    ongkhibàiniệu,t
    ìnhtr
    ạnghẹpphíatr
    ongsẽngăn
    cảnthoátnướctiểuvàlàm bểthậngi
    ãn,khithểtí
    chbểthậnđạtđếnmứcđộ

    628
    l
    ớn, t
    hìcơchếtắcngoạilaiđượct ácđộng.Kếtquảgâygiãnbểthậnquámức
    vàtăngcaoápl ựctr
    ongbểt hận.Tiềm năngứnướcv àthươngtổnthậnphụ
    thuộcv àot
    ầnsuấtvàt hờigianxuấthi ệnbàiniệu.Ứnướcthậncóthểxuất
    hiệntừngđợt,
    nhiềut
    rườnghợpt hểhi ệnkhôngrõnếuthểt
    íchbểthậnthấp.

    Cácnghiêncứuchothấyhầuhếtcácchứcnăngcủat hậnđềubịtổn
    thươngtr
    ừchứcnăngphaloãngnướcti
    ểu.Sauphẫuthuậtmặcdùứnướcbể
    thậnvàlưuthôngnướcti
    ểuđượccảithiệnnhưngchứcnăngthậnhồiphục
    khôngđángkể.

    I
    V.LÂM SÀNG

    Biểuhi
    ệnlâm sàngcủatácphẩm nốibểthận-
    niệuquảnkhácnhautuỳ
    t
    huộcvàotuổicủabệnhnhân.Đaubụng,đáimáuhoặcnhiễm khuẩnt
    iếtni
    ệu
    l
    àcácbiểuhi
    ệnhaygặpởt r
    ẻlớn,t
    rongkhiđóubụnglàbiểuhiệnchủyếucủa
    t
    rẻnhỏ.

    Đaubụnghaygặpnhưngkhôngđặchiệu,đauđơnđộchoặccót hểkèm
    theocáct r
    iệuchứngti
    êuhoákhácnhưnôn,buồnnôn.Đaubụngcót hểxuất
    hiệntừngđợtsaumỗil ầnuốngnhi
    ềunướcl
    àm bểt hậngi
    ãnđộtngộtkếthợp
    vớibàiniệutăng.Hiệntượngnàythườngx
    ảyr avớicáctrườnghợptắcdo
    nguyênnhânt ừbênngoàinhưmạchmáubấtthường.

    Đáimáuhayxảyrasaukhiđaubụnghoặcchấnthươngbụngnhẹv ới
    cácmứcđộkhácnhau.Tỷl ệbệnhnhâncónhiễm khuẩnti
    ếtni
    ệutuỳtheo
    từngnghiêncứu:Cendronv
    àValayergặpở40% bệnhnhân,trongkhiđó
    Kelal
    i
    sthấyhiếm gặpv
    ànếucóthìlàdoluồngt
    ràongượcbàngquang-ni
    ệu
    quảnphốihợp.

    Ubụngsờt hấyởv ùnghốthậnhoặccóthểchiếm gầnhếtmộtnửabên


    ổbụng:umặtnhẵn, đều,khôngđau,kí
    chthướccóthểkhôngđổi,t
    hườngnhỏ
    l
    ạithậm chíkhôngsờthấysaukhibệnhnhânđiti
    ểur ấtnhi
    ềutr
    ongmộthoặc
    hai
    ngày.

    Tắcphầnnốibểt
    hận-ni
    ệuquảncóthểthườngxuy
    ên,t
    ừngđợt,hoàn
    t
    oànhoặckhônghoànt
    oàn,phụt
    huộclượngnướcmàbệnhnhânti
    ếpnhận
    v
    ào.

    V.CÁCXÉTNGHI
    ỆM CẬNLÂM SÀNG

    5.
    1.Si
    êuâm:

    Si
    êuâm hiệnnayđượcsửdụngkhôngchỉl àmộtphươngti
    ệnchẩn
    đoánmàcònđượcdùngđểt heodõi
    tiếnt
    ri
    ểncủat
    hậnứnướcdotắcphầnnối
    bểthận-
    niệuquản.Hì
    nhảnhsiêuâm làmộtcấutr
    úcki
    ểunangởt r
    ungtâm

    629
    thôngvớicácnangnhỏởngoạividocácđàithậnbịgi
    ãntạot
    hành.Ni
    ệuquản
    cóđườngkí nhbìnht
    hườnghoặchơinhỏ,hì
    nhảnhnàykhácvớithậnl
    oạnsản
    nhiềunangbaogồm cácnangkhôngthôngnhau,cócấut
    rúcl
    ộnxộnvàkhông
    cónhumôt hận.

    Siêuâm cũngcóthểphânbiệtđượct ắcphầnnốibểthận-


    niệuquảnv ớigi
    ãn
    bểt hậndot r
    àongượcbàngquang- niệuquảnhoặcdot ắcphầnnốibàng
    quang-ni
    ệuquản.Tr
    ongcácbệnhl ýnày ,gi
    ãnbểthậnthườngkèm theogiãn
    ni
    ệuquản.Siêuâm cũngcóthểđánhgi áđượcđộdàycủanhumôt hậncũng
    nhưpháthiệnđượccácbệnhkhácnhưl oạnsảnt
    hận.

    Siêuâm gầnđâyđãđượcsửdụngđểchẩnđoáncáct r
    ườnghợpứnước
    bểthậnt r
    ướcsi nh.Cáctrườnghợpcóbểt hậngiãnt
    rên1cm saukhit
    haiđược
    24t uầnt hườngcóbi ểuhiệnlâm sàngcủagiãnbểthậnsauđẻ.Donhữngkhó
    khănt rongv iệcđol ườngchínhxáckíchthướcbểthậnnênHi ệphộisi
    êuâm
    thainhiđãsửdụngmốit ươngquangiữakíchthướcđàithậnvànhumôt hận
    nhưl àmộty ếutốtiênlượngtrongTPNBTNQ.

    5.
    2.UI
    V(Chụpđườngt
    iếtni
    ệucảnquangđườngt
    ĩnhmạch)

    ChụpUI Vhiệnv
    ẫnl àxétnghiệm phổbi
    ếnđểchẩnđoánt ắcphầnnốibể
    t
    hận-
    niệuquản.Tuynhiênđốiv ớicáct
    rườnghợpgi
    ãnbểt hậnđượcpháthiện
    t
    rướctrẻbằngsiêuâm,nênt i
    ếnhànhchụpUI Vvàothờiđiểm nàosaukhiđẻ
    t
    hìhi
    ệnv ẫncònchưađượct hốngnhất.

    Trướckhisi nh, r
    auđảm nhậnchứcnăngl ọccủathainhi,
    trongkhithận
    đangđượchì nht hành.Saukhisinh,t
    hậnl àcơquanduynhấtđảm nhi ệm chức
    năngđiềuhoànướcv àdị
    ch.Ngaysauđẻ,dosứccảncủamạchmáut hận
    tăngl
    ênl àm chodòngmáuđếnt hậnvàchứcnăngl ọccủacầut hậngi ảm,do
    đóáplựcbểt hậnt hườngxuyênthấp.Sảnxuấtnướct i
    ểugiảm xuốngđộtngột
    saukhiđẻ,sauđót ăngdầnv àổnđị nhởmứct ốcđộ1-2ml /
    kg/giờ.Dosố
    l
    ượngnướct i
    ểugi ảm xuốngsauđẻnênchụpUI Vsớm cót hểkhôngt hấybể
    thậnbịgiãnmặcdùt ắcsẽbiểuhiệntrênlâm sàngvềsau.Nhi ềuýkiếncho
    rằngchụpUIVchỉcót hểnhìnrõđượct hậnsaukhiđẻ2- 4tuần,vìvậychỉnên
    chụpUIVsaut hángđầu.

    Hìnhảnht ắcphần nốibểt hận-ni


    ệuquảnt rênUI Vgiaiđoạnsớm bao
    gồm giãnbểt hận,đàithậnvàkhôngnhìnthấyniệuquảncùngbên.Cácphi m
    chụpmuộnr ấtquantrọngbởivìkhibểthậnngấm đầyt huốcsẽlàm chochẩn
    đoándễhơn,đồngt hờicũngchophépxácđị nht huốccảnquangcót hoát
    xuốngni ệuquảntronggiaiđoạnmuộnkhông.Phi m chụpUIVsẽchophépxác
    địnhchínhxácđượcv ịtrít
    ắc.

    630
    Bệnhnhânbịmấtchứcnănghoặcsuyt hậncót hểlàm chohìnhảnh
    giãnbểthậnvàđàithậnkhôngthểhiệnrõ.Ởt r
    ẻlớn,khinghingờcótắcphần
    nốibểthận-niệuquảnthìnênchụpUIVt r
    ongcơnđau.Bệnhnhânphảiđược
    uốngnhiềunước,cóthểdùngfurosemi
    d0, 5-
    1mg/ kgđểtăngbàiniệulàm cho
    tắcthểhiệnr
    õ.Đauxuấthiệnkhidùngthuốclợiti
    ểucũnglàdấuhi ệugiúpcho
    chẩnđoán.

    ChụpUIVmặcdùcónhi ềuưuđi ểm,tuynhiêncầnphảithậntrọngkhi


    phântíchkếtquả.Ki
    nhnghiệm chothấymộtt hậnhoànt oànkhôngngấm
    thuốctr
    ênphim UI
    Vkhôngphảibaogiờcũnglàmộtt hậnmấthoàntoànchức
    năng.Nhiềut
    rườnghợpchứcnăngt hậnđãt r
    ởlạisaukhidẫnl ưuthậntạm
    thời
    .

    5.
    3.Chụpt
    hậnbằngđồngv
    ịphóngxạ

    Chụpt hậnbằngTc99m DTPAhoặcMAG3l àphươngphápt ốtđểchẩn


    đoánthậnứnướcdot ắcphầnnốibểt hận-niệuquản,đồngt hờiđánhgiáchính
    xácchứcnăngcủat hậnbịbệnh.Chụpt hậnbằngđồngv ịphóngxạcũngl à
    phươngphápđểphânbi ệtgi
    ãnbểt hậndot ắcphầnnốibểt hận-ni
    ệuquảnv à
    giãnbểthậnkhôngdot ắc.Thậnứnướcđượccoil àdogi ãnbểt hậnnhưng
    khôngcót ắckhichứcnăngt hậncònt ừ30- 50% vàt hờigianbánt hảichất
    phóngxạ( T1/2)từhệthốngốnggópdưới15phút ,giãnbểt hậndotắcphần
    nốibểthận-niệuquảnđượcchẩnđoánkhi T1/2>15phút .

    5.
    4.Chụpcộnghưởngt
    ừđườngt
    iếtni
    ệu

    Chụpcộnghưởngtừđượcápdụngt rongnhữngnăm gầnđâyvàđược


    coil
    àmộtphươngphápưuv i
    ệthơnchụpđườngt i
    ếtni
    ệucót i
    êm t
    huốctĩ
    nh
    mạchv àchụphệt
    iếtni
    ệubằngđộngvịphóngxạ

    5.
    5.Chụpbàngquang-
    niệuđạot
    rongkhiđái

    Chụpbàngquangniệuđạocógiátr
    ịxácđịnhcáctr
    ườnghợpt ắcphần
    nối
    bểthận-
    niệuquảncókèm t
    heot
    ràongượcbàngquang-
    niệuquản.

    VI
    .THẬN Ứ NƯỚCVÀLUỒNG TRÀO NGƯỢCBÀNG QUANG -NI
    ỆUQUẢN
    PHỐIHỢP

    Luồngtràongượcbàngquang-ni ệuquảnphốihợpđặtranhữngkhó
    khăncảt r
    ongchẩnđoánv àđiềutr
    ịbởiv ìcầnphảixácđị
    nhxem l
    uồngt
    rào
    ngượcbàngquang-ni
    ệuquảnlàthươngtổnphốihợphoặclànguy
    ênnhângây
    giãnbểthậnvàphảimổởphầnnàocủani ệuquảntrước.

    VI
    I.ĐI
    ỀUTRỊ

    631
    Kỹt
    huật
    :kỹt huậtt
    ạo hì
    nhbểthậntheoAnder
    son-
    Hynesl
    àkỹt
    huật
    chuẩnđểđi
    ềutr
    ịtắcphầnnối
    bểthậnni
    ệuquản(hì
    nh1).

    Phẫuthuậtcóthểt
    iếnhànhbắngmổmởhoắcphẫut
    huậtnộisoiqua
    phúcmạchoặcsauphúcmạc.

    Hì
    nh1.Kỹt
    huậtAnder
    son–Hynes
    A.Cắtbớtmộtphầnbểthậnvàcắtni
    ệuquảntheođườngchéoB.Khâu
    l
    ạiphầntrênbểthận.C.Nối
    phầndưới
    bểthậnvới
    niệuquản.

    Kỹt
    huậtAnder
    son-
    Hynescókếtquảr
    ấtcao.Tỷl
    ệt hànhcôngđạtt
    rên
    95%.Cácbiếnchứngnhưròmiệngnối
    ,hẹpmiệngnốigặpv ớit
    ỷlệtừ2-
    3%
    (16)
    .

    VI
    II
    .THẬNỨNƯỚCTRONGTHỜIKỲTHAINHI

    ThaiNhibắtđầusảnxuấtnướct i
    ểuvàokhoảngt ừtuầnthứ5đếnt uần
    thứ9củat hờikỳbàothai.Nướcti
    ểut hainhinóichunglànhượctrương(14),
    khốil
    ượngnướct iểutăngdầnvàđạtđếnđỉ nhcaoởcuốit hờikỳthainghén,
    nhưnglạiđộtngộtgiảm xuốngsaukhiđẻt ừv àingàyđếnvàituầnvàsauđó
    tăngdầnlên,ổnđị
    nhởt ốcđộ1-2ml/kg/h.

    Điềunàygi ảit
    híchtạisaot
    rongmộtsốtrườnghợpcácxétnghi
    ệm
    thăm dòtiếnhànhsớm sauđẻcót hểkhôngt
    hấybểthậngi
    ãnnhưnglạicó
    cácbiểuhiệnr
    õr àngvềsau.

    Hi
    ệnnaynhữngtiếnbộtrongkỹt huậtsi
    êuâm đãchophépnghi êncứu
    đượchìnhtháicủađườngt i
    ếtniệutrướcđẻ.Ở t hainhibì
    nhthường,bàng
    quangcóthểquansátt hấyl
    úc14t uần,thậncũngbắtđầunhì nthấylúc14
    tuầnnhưngthểhiệnr
    õl úc18tuần.Theodõil i
    êntụcbằngsiêuâm đãcho

    632
    phéphiểurõhơndiễnbiếncáctr
    ườnghợpthậnứnướcđượcpháthi
    ệntr
    ong
    thờikỳthainhi
    .Thậnứnướct r
    ongthờikỳt
    hainhicóthểti
    ếpt
    ụcphátt
    ri
    ển
    nặnghơnsaukhi đẻnhưngcũngcót
    hểổnđịnhhoặctựhết.

    Nhữngnghi
    êncứuvềdiễnbi
    ếntựnhiêncủathậnứnướcđượcchẩn
    đoánt
    rướcsi
    nhđãchophépr
    útrachỉđị
    nht
    heodõivàđiềut
    rịnhưsau:

    Tấtcảbệnhnhânchẩnđoánt r
    ướclúcsinhcầnphảisi êuâm lạisớm
    sauđẻ,nếusiêuâm bì
    nhthườngphảitiếpt
    ụctheodõiv àlàm l
    ạivàil
    ầntrong
    năm đầutrướckhil
    oạitr
    ừđượct ắcphầnnốibểt hận-ni
    ệuquản,nếusiêuâm
    thấybểthậngiãncầnlàm UI
    V,thậnđồ,chụpbàngquang.Nếut ắcđượcxác
    địnhcầnmổsớm khichứcnăngt hậngiảm hoặct hậnứnướcnặng.Những
    trườnghợpcót ắcnhưngchứcnăngt hậnbìnhthườngnênmổt ừ2-
    4t háng
    sauđẻ.

    Tàil
    iệut
    ham khảo

    1.AndersonN,Clauti
    ce–Engl
    eT, All
    anR,etal.Detect
    ionofobstr
    ucti
    ve
    uropat
    hyinthefetus 
    :pr
    edi
    cti
    vevalueofsonographicmeasurementsof
    renal
    pel
    v i
    cdiameteratv
    ari
    ousgestat
    ionalages.AJAr1995, 164:719-7120

    2.ElderJS,Kof fSA.The pathophysi


    ology and biol
    ogi
    calpotent
    ialof
    hydr
    onephr
    osisinthefet
    usand neonate.I n :O’Donel
    l
    eB,Kof fSa,eds.
    Pedi
    atr
    icUr
    ology
    .Oxfor
    d:But
    ter
    wor t
    h;1997: 381-
    395.

    3.Fl
    ashnerSC,KingLR.Ur
    eter
    opelv
    icj
    unct
    ion.I
    n:Kel
    ali
    sPP,Ki
    ngLR,Bel
    ma
    AB,eds.Cl
    ini
    calPedi
    atr
    icUrol
    ogy.Phi
    l
    adel
    phia:
    WBSaundercompany
    ;1992:
    693–725.

    4.Hanna MK,Jef fs RP,Sturgess,JM,et al .Ur et


    eralstr
    ucture and
    ul
    tr
    ast
    ruct
    ure.PartII:Congenitaluret
    eropel
    vi
    cj uncti
    on obst
    ruct
    ion and
    pr
    imar
    yobstruct
    ivemegaur
    eter
    .JUrol1976,116:725-
    727.

    5.KoffSA.Anomali
    esoftherenalcol
    lect
    ingsystem.In:O’
    Donel
    l
    eB,
    Kof
    fSA,
    eds.Pedi
    atr
    icUr
    ology.Oxf
    ord:Butter
    worth;1997:371-
    379.

    6.Notl
    eyRG.El
    ect
    ronmicr
    oscopyoft
    heupperur
    eterandt
    hepel
    vi
    -ur
    eter
    ic
    j
    unct
    ion.Br
    .JUr
    ol1968,
    40:37-
    39.

    7.Ruano- Gi
    lD,Coca–Pay erasA,Tejedo-MatenA.Obst
    ructi
    onandnormal
    recanali
    zati
    onoft heureterinthehumanembr y
    o:It
    srel
    ationtocongeni
    tal
    ureter
    icobstruct
    ion.EurUrol1975,
    1:287-289.

    633
    .
    8.Stephens FD.Uret
    erovascularhy
    dronephr
    osi
    s and t
    he aber
    rantr
    enal
    v
    essel
    s.JUrol1982,
    128: 984-987.

    Câuhỏil
    ượ
    nggi
    á

    Tr
    ìnhbàycácbi ểuhi
    ệnl
    âm sàngv
    àcậnl
    âm sàngđểchẩnđoánt
    ắcphầnnối
    bểthận-
    niệuquản?

    UNANGỐNGMẬTCHỦ
    GS.
    TS.NguyễnThanhLi
    êm
    Mụct
    iêu

    1.Tr
    ìnhbàyđượccáchphânl
    oạiunangốngmậtchủ.
    2.Tr
    ìnhbàycơchếbệnhsi
    nhcủaunangốngmậtchủ.
    3.Tr
    ìnhbàyđượccácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngcủaunangốngmậtchủ.
    4.Tr
    ìnhbàyđượccácphươngphápchẩnđoánunangốngmậtchủ
    5.Kểt
    ênđượccáckỹt
    huậtmổ.
    Nộ
    idung

    UnangỐngmậtchủl àdịtậtđườngmậtt hườnggặpởt rẻem cácnước


    châuÁ.Tỷl ệmắcbệnhởcont raicaohơnởcongái ,t
    ỷl ệnữ/nam khoảngtừ
    2,5-4,
    8.Hìnht háithườnggặpnhấtl àgiãnốngmậtchủt hànhnangchínhv ìv
    ậy
    trướcđâyt huậtngữunangốngmậtchủhaygi ãnốngmậtchủt hànhnangđã
    đượcdùngđểchỉbệnhnày .Tuynhi ênt huậtngữunangốngmậtchủkhông
    thậtchínhxácbởiv ìngoàiốngmậtchủbấtcứmộtphầnnàocủađườngmật
    cũngcót hểbịgi ãn.Nhi ềutrườnghợpgi ãnđườngmậtt ronggancóhoặc
    khôngkèm v ớigiãnốngmậtchủđãđượcbáocáo.Hơnnữav ớisựxuấthiện
    củasi êuâm,nhi ềut r
    ườnghợpgi ãnđườngmậthì nhtrụcũngđãđượcchẩn
    đoánv àđiềut rịthayv ìchỉcóhì nht háigiãnđườngmậtt hànhhìnhcầunhư
    trướcđây.

    I
    .LỊ
    CHSỬ

    Gi
    ãnốngmậtchủt
    hànhnangđượcVat
    ergi
    ớit
    hiệul
    ầnđầut
    iênnãm

    634
    1723v àđượcDouglasmôt ảchit i
    ếtnăm 1825.Phânloạiđầut
    iênđược
    Alonso-
    Lejt
    rì
    nhbàynăm 1959.Cácphânloạibổsungkhácđượcgi ớit
    hiệu
    tr
    ongnhữngnăm t
    iếptheo:
    Prest
    on(1975)
    ,Todani
    (1977).

    ỞViệtNam năm 1963,NguyễnXuânThụlầnđầuti


    êntrì
    nhbày6trường
    hợpgiãnốngmậtchủt hànhnang.Nãm 1964,TrầnNgọcNi
    nhcũngđãt hông
    báo6t r
    ườnghợpkhác.NhiềunghiêncứukháccủaNguyễnXuânThụ,Nguyễn
    ThanhLiêm,PhanThịHiềnvàocácnăm t i
    ếptheođãcónhiềuđónggópv ào
    chẩnđoánvàđiềutrị
    bệnhởVi ệtNam

    I
    I.CƠCHẾSI
    NHBỆNH

    Chođếnnaynhi ềugi ảt huyếtđãđượcnêul ênđểgi ảithíchcơchếgi ãn


    đườngmậtbẩm si nh, t
    uynhi ênchưacógi ảthuyếtnàođượcchứngmi nh.Hầu
    nhưt ấtcảcácgi ảt huy ếtđềudựat rêncơsởchor ằnggi ãnđườngmậtbẩm
    sinhlàdot hànhđườngmậtbịy ếubẩm si nhhoặcmắcphảihoặcl àdot ắc
    đoạncuốiốngmậtchủhoặcdocảhaiy ếutốt r
    ênkếthợp.Tr ongsốcácgi ả
    thuyếtđượcnêul êncól ẽcơchếgi ãnđườngmậtdot ồntạiốngmậtt ụychung
    doBabi ttđềxuấtnăm 1973đượcnhi ềungườichấpnhậnnhất ).Bìnht hường
    đoạnchungcủaphầncuốiốngmậtchủv àốngt ụyngắnhơn5mm v àđượccơ
    Oddibaobọc.Mặcdùápl ựct ronglòngốngt ụylàtừ30- 50cm nước,caohơn
    sov ớiápl ựct rongđườngmật( t
    ừ25- 30cm nước)nhưngdocócơt hắtnên
    dịcht ụykhôngt ràongượcv àođườngmật .Tuynhi ênhệt hốngcơt hắtchỉ
    hoànchỉ nhkhiphầnốngmật-t ụychungphátt r
    iểnbì nhthường.Khiốngmật-
    tụychungbấtt hường( dàitr
    ên5mm)t hìcơt hắthoạtđộngkhônghi ệuquảv à
    khôngngănchặnđượcdị cht ụytràov àođườngmật( hình26. 1).Cácment i
    êu
    protei
    ncủat ụyđượcdị chmậthoạthóat hấm qual ớpni êm mạcv àolớpdưới
    niêm mạcl àm t hoáihóacácsợichunv àcuốicùngl àm chot hànhđườngmật
    bịyếuv àdễbịgi ãn.Dị chtụycũnggâynêncácđợtv iêm đườngmậtt áiphát,
    l
    âudài l
    àm choốngmậtt ụychungbị viêm dàyv àbị tắcdophùnềhoặcxơhóa.
    Cảhaiy ếut ốnàyđãgópphầnl àm chođườngmậtbịgi ãn.Cơchếgi ãnđường
    mậtdoốngmậtt ụychungđãđượcnhi ềucôngt rìnhnghi êncứukhácủnghộ.
    Năm 1977,Ki mur av àcộngsựt hấy17t rongsố18t rườnghợpgi ãnốngmật
    chủt hànhnangcóốngmậtt ụychungbấtt hường.Tácgi ảt hấyốngmậtt ụy
    chungcóhaihì nht hái:Hìnht háithứnhấtl àdoốngt ụyđổv àoốngmậtchủở
    quácaov àhìnht hái thứhai làdoốngmậtchủđổv àoốngt ụyquácao.

    635
    a.Bì
    nht
    hườngđoạnchunggi
    ữaống b.Ốngmậttụychungdài
    trên5mm và
    mậtv
    àốngtụyngắnhơn5mm khôngđượccơoddibaobọckết,
    dịch

    Hì
    nh1
    Ốngmậttụychungcũngđãđượctì
    mt hấyvớimộttỷlệcaot
    rongnhi
    ều
    báocáov ềgi
    ãnđườngmậtbẩm sinh.Nhi
    ềutácgiảđãt i
    ếnhànhđịnhl
    ượng
    cácmentụytr
    ongdịchmậtcủacácbệnhnhânbịgiãnđườngmậtbẩm si
    nhvà
    thấycácmentụyt
    ăngcaoởnhiềubệnhnhân.

    a.Ốngmật–tụychungdoốngmật b.ỐngMật–tụydoốngt
    ụyđổbất
    chủđổbấtt
    hườngvàoốngtụy t
    hườngv
    àoốngmậtchủ

    636
    Hì
    nh2

    Tuynhi êncơchếốngmậtt ụychungkhôngt hểgiảithí


    chđượcmọi
    tr
    ườnghợpgi ãnđườngmậtbẩm si nhv ìthi
    ếutínhnhânquả.Ngườit ađãt hấy
    nhiềutrườnghợpgi ãnđườngmậtt hànhnangmàkhôngcóốngmậtt ụychung
    cũngnhưnhi ềut r
    ườnghợpcóốngmậtt ụychungnhưngkhôngcógi ãnđường
    mậtt hànhnangv àốngmậtt ụychungcũnggặpt rongcácdịdạngkháccủa
    đườngmậtnhưt eođườngmậtbẩm si nh.Cáct rườnghợpgi ãnđườngmật
    bẩm sinhđượcpháthi ệnvàol úcthaiđược15t uầncũngkhôngủnghộchocơ
    chếốngmậtt ụychungbởiv ìt r
    onggi aiđoạnnàycácment ụyhầunhưchưa
    đượcsảnxuất .Cáctrườnghợpgi ãnđườngmậtcót eođoạncuốiốngmậtchủ
    hoặccáct rườnghợpgi ãnđườngmậtt ronggankhôngkèm t heogiãnđường
    mậtngoàigancũngkhôngt hểgi ảithí
    chđượcbằngcơchếốngmật–t ụy
    chung.Dav enpor tthấycáctrườnghợpgi ãnđườngmậtđượcchẩnđoánt rước
    đẻđềucódạnghì nhcầuv àkhôngcót ăngamy l
    aset r
    ongdịchmật,t r
    ongkhi
    đócáct rườnghợpcóbi ểuhiệnmuộnsauđẻv ớicáct ri
    ệuchứngcủav iêm t
    ụy
    cấpđềucóamy l
    assecaot rongdị chmật .Tácgiảchor ằngcáctr
    ườnghợp
    giãnđườngmậtđượcchẩnđoánt rướcđẻcóamy lasset r
    ongdịchmậtkhông
    cao,thựcsựl àcáct rườnghợpgi ãnbẩm si nhv àkhôngt hểcắtnghĩađược
    bằngcơchết ồnt ạiốngmậtt ụychungbấtt hường.

    Chí
    nhvìvậycóthểcoiốngmậtt
    ụychungbấtthườngl
    àmộttrongcác
    cơchếgâygiãnđườngmậtbẩm si
    nhvàcólẽcònnhữngcơchếkhácmàđến
    nayvẫnchưađượcbiếtr
    õ.

    I
    II
    .PHÂNLOẠI

    3.
    1.Phânl
    oạicủaAl
    onso-
    Lej(
    1959)

    Cáct
    ácgi
    ảchi
    agi
    ãnđườngmậtt
    hànhbal
    oại
    :

    -Loại
    I:Unangốngmậtchủ

    -Loại
    II:
    Túi
    thừaốngmậtchủ

    -LoạiI
    II
    :Túi
    saốngmậtchủmàt
    hựcchấtl
    àgi
    ãnốngmậtchủởđoạnđi
    v
    àot
    hànhtátr
    àng(hì
    nh3)
    .

    637
    Hì
    nh3.Phânl
    oạicủaAl
    onso–Lej
    3.
    2.Phânl
    oạicủaTodani

    Phânl
    oại
    củaTodani
    gồm 5l
    oại
    nhưsau:

    -Loại
    I:Gi
    ãnốngmậtchủt
    hànhnangbaogồm bal
    oại
    nhỏ:

    +Loại
    Ia:
    Giãnốngmậtchủt
    hànhnang

    +Loại
    Ib:
    Giãnmộtđoạncủaốngmậtchủt
    hànhnang

    +Loại
    1c:
    Giãnl
    ant
    ỏat
    oànbộđườngmậtngoài
    gant
    hànhnang

    -Loại
    II:
    Túi
    thừađườngmậtngoài
    gan

    -Loại
    III:
    Túi
    saốngmậtchủ

    -Loại
    IV:
    Đượcchi
    alàm hai
    nhóm nhỏ:

    +I
    Va:
    Giãnđườngmậtt
    rongv
    àngoài
    ganphối
    hợp

    +I
    Vb:
    Giãnđườngmậtngoài
    gant
    hànhnhi
    ềunang

    -LoạiV:Gi
    ãnđườngmậtt
    ronggant
    hànhmộthoặcnhi
    ềunang(
    Hình

    638
    26.
    4).

    Hì
    nh4:Phânl
    oạicủaTodani

    Ty
    peI Ty
    peI
    I

    Ty
    peI
    II
    Ty
    peI
    Va

    Ty
    peI
    Vb Ty
    peV

    I
    V.LÂM SÀNG

    Theokinhđi
    ểnbiểuhiệnlâm sàngcủagi ãnđườngmậtbẩm sinhbao
    gồm babi ểuhiệnlàđaubụng,vàngdav àkhốiubụngởhạsườnphải( t
    am
    chứngcổđi ển)
    .Tuynhi
    êncùngv ớisựxuấthi ệncủacácphươngt i
    ệnchẩn
    đoánhi ện,
    diệnmạolâm sàngcủagiãnđườngmậtbẩm si nhđãcónhiềut
    hay
    đổi,chỉcòncókhoảng10%sốbệnhnhâncót am chứngcổđiển.Đasốbệnh
    nhâncót hểcómộthoặckếthợpcáct ri
    ệuchứngsau:

    -Vàngda:Vàngdathườngxuấthi
    ệntừngđợt,khiđượcđiềutrịbằng
    khángsinh,
    vàngdacóthểgi
    ảm hoặchết
    .Vàngdacóthểkèm theophânbạc
    màu.Nếuv àngdavàphânbạcmàuxuấthi ệnngaysaukhiđẻv àtăngdần

    639
    thườngl
    àbi
    ểuhi
    ệncủagi
    ãnđườngmậtcókèm t
    heot
    eođoạncuốiốngmật
    chủ.

    -Đaubụng:Đaubụngthườngxuấthi
    ệnởtrẻl
    ớn.Đaubụngcót
    hểlàdo
    nangquácănghoặclàv i
    êm đườngmậtdodịcht
    ụytr
    àovàođườngmậtdocó
    ốngmậttụychungbấtthường.

    -Sốt
    :Sốtt hườngkèm t
    heovàngdalàcácbiểuhi
    ệncủaviêm đường
    mậtdonhiễm khuẩn.Đâylàmộtbi
    ểuhi
    ệnthườnggặpởnhữngnăm t
    rướcđây
    nhưngngàynayítgặphơn.

    -Ubụng:
    Khối
    unằm dưới
    sườnphải
    ,ucăng,
    nhẵn,
    ranhgi
    ớir
    õ.

    -Gant
    o:Gant
    ohaygặpt
    rongcáct
    rườnghợpcógi
    ãnđườngmậtt
    rong
    gan.

    -Cácbiểuhi
    ệnnhư:Tăngáplựctĩnhmạchcửadoxơganhoặcv
    iêm
    phúcmạcdonangbịhoại
    tửngàynayí
    tgặp.

    Fl
    aket hấybi
    ểuhiệnlâm sàngcủagiãnđườngmậtthànhnangkhác
    nhautùythuộcvàotuổi
    ,cácbệnhnhândưới1t
    uổicóbi
    ểuhi
    ệnlâm sàngkhác
    vớicácbệnhnhântr
    ên1t uổi
    :

    -Bệnhnhândưới
    1tuổi
    :

    +Vàngdakhônggi
    ảm

    +Khối
    ubụngsờt
    hấyt
    rongkhi
    khám hệt
    hốngv
    ìvàngda

    +Cót
    hểkhôngcót
    ri
    ệuchứng

    +Đôi
    khi
    đượcchẩnđoánnhờsi
    êuâm t
    rướcđẻ

    -Bệnhnhânt
    rên1t
    uổi
    :

    +Đaubụng,
    vàngda,
    khốiubụng.Dưới
    30%bệnhnhâncótam chứngcổ
    đi
    ển.Thôngt
    hườngvàngdatừngđợtcóhoặckhôngkèm t
    heođaubụngbịbỏ
    quatr
    ongnhi
    ềunăm.

    +Vi
    êm đườngmậthoặcv
    iêm t
    ụy

    V.CÁCXÉTNGHI
    ỆM CẬNLÂM SÀNG

    -Chụpkhungt
    át r
    àng:Chụpkhungt
    átràngcót
    hểthấykhungt
    átràng
    gi
    ãnrộng.Ðâylàmộtxétnghi
    ệm đượcsửdụngnhi
    ềut
    rongnhữngnăm t
    rước
    đâynhưngngàynayí
    tđượcsửdụng.

    640
    -Si
    êuâm:Si êuâm l
    àmộtxétnghiệm khônggâysangchấnvàcóđộ
    chí
    nhxáccaot rongchẩnđoángiãnđườngmậtbẩm si nh.Si
    êuâm không
    nhữngchophépchẩnđoánđượccáct rườnghợpgiãnđườngmậtngoàigan
    màcònchẩnđoánđượccảcáct rườnghợpgiãnđườngmậtt r
    ongganphối
    hợp.Ngàynaynhiềutr
    ườnghợpgi
    ãnđườngmậtbẩm sinhđãđượcchẩnđoán
    tr
    ướcđẻnhờsiêuâm sảnkhoa.

    -ChụpCT:chot
    hấyhì
    nhảnhnangốngmậtchủv
    àtì
    nht
    rạngđườngmật
    t
    ronggan.

    -Chụpcộnghưởngt ừ:chothấyđượctoànbộđườngmậtđặcbiệtl
    àống
    mậttụychung.Làxétnghiệm cógiát
    rịhơnCTtrongchẩnđoánunangống
    mậtchủ.

    -Chụpmậttụyngượcdòngquasoitátràng:l
    àphươngphápchẩnđoán
    cónhiềuyếu đi
    ểm v
    ìchothấyrõgi
    ảiphẫuđườngmậtđặcbiệtl
    àốngmậttuỵ
    chungtuynhiênkhóthựchiệnchotrẻnhỏv àcóthểcónguycơgâyv i
    êm
    đườngmật .

    -Chụpđườngmậtt r
    ongmổ:Ti ếnhànhchụpđườngmậtquaốngdẫnl ưutúi
    mậtsaukhiđãhútbớtdịcht r
    ongđườngmật .Chụpđườngmậtngoàicung
    cấpcácthôngti
    nvềhìnhtháicủađườngmậtcònchophépxácđị nhcóống
    mậttụychunghaykhông(
    hình5).Chỉt
    iếnhànhkhiMRIkhôngcungcấpđược
    đầyđủhìnhảnhđườngmật.

    641
    Hì
    nh5:Ốngmậtt
    ụychungt
    rênphi
    m chụpđườngmật

    -Cácxétnghi
    ệm khác.Cácxétnghi
    ệm kháccầnphảiti
    ếnhànhđểđánh
    gi
    áchứcnăngganbaogồm bi l
    i
    rubi
    n,photphat
    aseki
    ềm,transaminase,t
    ỷlệ
    pr
    othr
    ombin,
    điệndipr
    otei
    n.

    Dobi
    ểuhi
    ệnlâm sàngcónhiềuthayđổiv
    àsiêuâm hiệnnayđãđượcsử
    dụngnhưmộtphươngtiệnphổbi
    ếnv ìvậynênti
    ếnhànhsiêuâm ganmậtcho
    cáctr
    ườnghợptr
    ẻbịvàngda,cáct r
    ườnghợpcókhốiuởhạsườnphảihoặc
    cáctr
    ườnghợpchỉcóđaubụngv ùnghạsườnphảiđểcót hểchẩnđoánsớm
    cáctr
    ườnghợpgi
    ãnđườngmậtbẩm si nh.

    VI
    .ÐI
    ỀUTRỊ

    Cầnphảiđánhgiáchứcnănggant r
    ướcmổ.Nếut ỷlệprot
    hrombinthấp
    phải
    chov i
    taminKđểnângt ỷlệprot
    hrombinlêngi
    ớihạnbìnhthường.Nêntẩy
    gi
    untrướcmổđểt ránhgiunchuiquami ệngnốimật-ruộtlênđườngmậtsau
    mổ.Nếubệnhnhâncóv iêm đườngmật ,
    nênđượcđiềut r
    ịkhángsi
    nhtrước.

    Cónhi
    ềukỹt
    huậtkhácnhauđểđi
    ềut
    rịgi
    ãnđườngmật
    :

    642
    6.
    1.Cácphươngphápdẫnl
    ưumậtt
    ừnangv
    àođườngt
    iêuhóa

    6.
    1.1.Nốinangvớit
    átr
    àng(
    hình.
    6)

    Hì
    nh6:Nốinang–t
    átr
    àngbên-bên
    Làkỹthuậtđơngiản,t
    uynhiênngàynaykhôngcònđượcsửdụngdo
    t
    hứcăncóthểtràongượcvàonanggâyứđọngvàviêm đườngmật
    .

    6.
    1.2.Nốinangvớihỗngt
    ràngki
    ểuRoux-
    en-
    Y
    Làphươngphápđiềutr
    ịđượcsửdụngphổbi
    ếntr
    ongnhữngnãm t
    rước
    đâynhưnghiệnnaykhôngcònđượcsửdụng(
    Hình7)
    .

    643
    Hì
    nh7:Nốinanghỗngt
    ràngki
    ểuRoux-
    en-
    Y
    Cácphươngphápnốinangvớiđườngtiêuhóađềucónhượcđi ểm l
    àđể
    l
    ại đườngmậtbị gi
    ãn.Ðườngmậtbị gi
    ãnnóichungkhóthunhỏsaumổ, vìvậy
    nêndễgâyứđọngmậtv ànhi
    ễm trùngđườngmật .Hơnnữatrongcáctr
    ường
    hợpđườngmậtgi ãnthànhnang,cácnangđườngmậtđểl ạidễcónguycơ
    thoáitri
    ểnáctí
    nhthànhungthư.Tỷlệungthưđườngmậtởnhữngbệnhnhân
    bịunangốngmậtchủcaohơnsov ớidânsốnóichung.

    6.
    2.Cắtnangốngmậtchủv ànốiốngganchungvớihỗngt
    rànghoặcnốiống
    ganchungvớihỗngt
    ràngbằngmộtquairuộtbi
    ệtl
    ập

    6.2.
    1.Cắtnangốngmậtchủvànốiốngganchungvớihỗngt
    ràngki
    ểuRoux-
    en-Y(Hì
    nh8)

    644
    Hì
    nh8:Cắtnang,
    nốiốngganchung-hỗngt
    ràngki
    ểuRoux-
    en-
    Y

    6.2.
    2.Cắtnangốngmậtchủvànốiốngganchungvớit
    átr
    àngdùngmộtquai
    ruộtnonl
    àm cầunối
    Thìcắtnangti
    ếnhànhnhưt r
    ên.Saukhicắtnang,chọnmộtquairuột
    nondàikhoảng25cm cùngv ớimạchmáunuôidưỡng.Ðưaquair uộtnàyqua
    mạct r
    eođạitràngngang,đầutrênnốiv
    ớiốngganchungv àđầudướinốiv ới
    tátr
    àng.Tạomộtv anchốngt r
    àongượckiểul
    ồngruộtởquairuộtngaysáttá
    tr
    àng(hình9).

    645
    Hì
    nh9:Cắtnang,
    dùngquair
    uộtnoncócuốngmạchl
    àm cầunốigi
    ữaống
    ganchungvàtátr
    àng

    6.
    2.3.Phẫut
    huậtnộisoi

    Phẫuthuậtnộisoicắtnangvànốiốngganchungvớir
    uộtnonki
    ểuRoux-
    en-
    Y
    hoặcv ớit
    átrànghiệnnayđượcsửdụngr ộngrãiv
    àđangthayt
    hếdầnphẫu
    thuậtmổmở.

    VI
    I.KẾTQUẢÐI
    ỀUTRỊGI
    ÃNÐƯỜNGMẬTTHÀNHNANG

    Kếtquảlâudài
    tùyt
    huộcvàokỹthuậtmổvàthươngtổncủađườngmật.
    Nóichungcácbệnhnhâncógi ãnđườngmậtngoàiganđơnt huầnđãđược
    mổcắtnangcót iênl
    ượngtốt
    .Biếnchứngvi
    êm đườngmậthaygặptrongcác
    phẫuthuậtdẫnlưunangnhưngítgặphơntr
    ongphẫuthuậtcắtbỏnang.Các

    646
    bệnhnhâncógiãnđườngmậtt r
    onggankèm theogiãnđườngmậtngoàigan
    cóbiếnchứngv i
    êm đườngmậtsaumổcaohơncácbệnhnhânchỉcógi ãn
    đườngmậtngoàiganđơnt huần.Sỏiđườngmậttronggancóthểgặptrong
    cáctrườnghợpcógiãnđườngmậtt r
    onggan.Tãngáplựctĩnhmạchcửacó
    thểxuấthi
    ệnnhưngtỷlệt
    hấp.

    Hẹpmiệngnốimật-ruộtxuấthiệnvớit
    ỷlệ10,
    1%t
    rongnghi
    êncứucủa
    Todanivàlànguyênnhângâyv i
    êm đườngmậtsaumổ,v ìvậycầntạomột
    miệngnốimật-ruộtr
    ộngđểtránhbiếnchứngnày.

    TÀILI
    ỆUTHAM KHẢO

    1.Alonso-LejF,Rev
    erWB,PessagnoDJ.Congeni
    talchol
    edochalcy
    st,wi
    th
    ar eportoftwocases,andanaly
    sisof94cases.SurgGy necolObst
    el
    1959, 108:1–30.
    2.Babi
    ttDP,Star
    shakRJ,Clemet
    tAR.Chol
    edochalcy
    st:A conceptof
    et
    iol
    ogy.Am JRoent
    genol
    1973,
    119:57–62.
    3.Davenpor
    tM,St ri
    gerMD,Howar dEr.Bil
    i
    aryamyl
    aseandcongeni
    tal
    chol
    edochal
    dil
    atat
    ion.JPedi
    atrSur
    g1995,30:
    474–477.
    4.Fl
    akeAW.Di sor
    dersofthegall
    bladderandbi l
    i
    arytr
    act.I
    n:Ol dham KT,
    ColombaniPM,Fogli
    aRP,eds.Surger
    yofi nf
    antsandchil
    dren:Scient
    if
    ic
    pri
    nci
    plesanprati
    ce.Phi
    ladel
    phia:Li
    ppincott–RavenPul i
    shers1997:
    1405–1414.
    5.Li
    em NT,Pham HD,VuHM.I st helaparoscopi
    coperat
    ionassaf eas
    openoperat
    ionforcholedochalcystinchildr
    en? JLaparoendoscAdv
    SurgTechA.2011May ;
    21(4):
    367-70.Epub2011Mar28.
    6.Li
    em NT,Dungl eA,SonTN.Laparoscopiccompletecystexci
    sionand
    hepat
    icoduodenost
    omyforchol
    edochalcyst
    :ear
    lyresul
    tsin74cases.J
    Lapar
    oendoscAdvSurgTechA.2009Apr ;
    19Suppl 1:
    S87-90.
    7.Li
    em NT, HienPD,DungLA,
    SonTN.Lapar oscopi
    crepai
    rforcholedochal
    cyst
    :lessonslear
    nedfrom 190cases.JournalofPedi
    atr
    icSurgery.45:
    540-4, 2010.
    8.NguyễnThanhLiêm,Valay
    erJ.Dil
    atat
    ioncongeni
    tal
    edel
    avoi
    ebi
    l
    iai
    re
    pr
    inci
    pal
    echezl’
    enfant:
    etudeduuneseri
    ede52cas.
    9.Nguy
    ễnXuânThụ,Unangốngmậtchủởt
    rẻem qua6bệnhán.Yhọc
    Vi
    ệtNam 1963,
    số3:
    28–30.
    10.
    NguyễnXuânThụ,HoàngBộiCung,NguyễnThanhLiêm,etal.Sur
    gical
    tr
    eatmentofcongenit
    alcy
    sti
    cdil
    atat
    ionofthebil
    i
    arytract
    .ActaChi r
    Scand1986,
    152: 669–674.

    647
    11.
    TodaniT,WatanabeY,
    Nar
    usueM,
    etal
    .Congeni
    talbi
    l
    eductcy
    sts.Am J
    Surg1977,134L263–269.
    12.
    TrầnNgọcNinh,Li
    cht
    enber
    gerRP.Ladial
    tat
    ioncy
    sti
    quecongeni
    tal
    edu
    chol
    edoquechezl’
    enf
    ant
    .AnnChirI
    nf1964,5:12–16.

    Câuhỏil
    ượnggi
    á

    1.Tr
    ìnhbàyphânl
    oại
    unangốngmậtchủt
    heoTodani
    2.Tr
    ìnhbàycơchếbệnhsi
    nhcủaunangốngmậtchủt
    heoBabi
    tt
    3.Môt
    ảcácbi
    ểuhi
    ệnl
    âm sàngcủaunangốngmậtchủ
    4.Kểtênvàphântí
    chưunhượcđi
    ểm củacácphươngphápchẩnđoán
    hì
    nhảnhunangốngmậtchủ.
    5.Kểtênv
    àphânt
    ichưunhượcđi
    ểm củacácphươngphápđi
    ềut
    rịunang
    ốngmậtchủ

    648

    You might also like