22/

09/
2017

Tổnghợptàil
iệuvềcôngnghệủphâncompost
từchấtt
hảichănnuôil
ợn

Henr
ikBj
arneMøl
l
er,
Tưv
ấnCSAWMP,
ĐanMạch

Đị
nhnghĩ
a
Ủphâncompostl àmộtquyt r
ìnhquảnl ýchấtt hảitr
uy ềnt hốngdùngđểphânhủysi nhhọchi ếukhí
cácchấthữucơt rongchấtt hải.Mụcđí chchínhcủav iệcủphânl àđểt ái sửdụngcácchấtdinh
dưỡngdođộngv ậtt hảira,làm ổnđị nhcácchấthữucơt rướckhi v
ậnchuy ểnvàsửdụngv àlàm
giảm cácmầm bệnht rongchấtt hải(Bernaletal.,
2009) .
Đượcủđốngcốđị nhv àđượct hôngkhít ựnhiên,ủphâncompostl àmộtcôngnghệchi phíthấpv à
ti
êuthụí tnăngl
ượngcót hểđượcápdụngđối vớicáct rangtr ại
quymônhỏv àvừangoài những
quytrìnhhiệnđạihơnhi ệncó.Ủphâncompostl àquát rì
nhphânhủysi nhhọctựphátxảyr ađốivới
cácvậtliệuhữucơcót hểphânhủyt rongmôi trườnghi ếukhí .Sov ớiphânhủyhiếukhítựnhi ên,
ủ
compostl àmộtquát rì
nhcưỡngbứcđểđẩynhanht ốcđộphânhủy ,
trongkhivẫngiữlạiđượccác
chấtdinhdưỡngdưới dạnghữucơnguy ênbảnv àlàm ổnđị nhcáchợpchấthữucơ.Quát rình
compostt ạoracar bondi oxide( CO2),nước,chấtkhoángv àchấthữucơổnđị nhsinhhọc.Chất
hữucơổnđị nhsi
nhhọc, baogồm mộtphầnnướcv àkhoáng, đượcgọi làphâncompost,vàphân
nàyphải khôngcóhạtcỏdại ,cácchấtđộchại vàvisinhv ậtgâybệnh.

Quát r
ìnhnàyt ạor anhiệtlượngv ànăngl ượng, l
àm tăngnhiệtđộtrongđốngủ, vớiđiềukiệnnhiệt
khôngbị t
ỏar amôi trườngxungquanhv ới t
ỷl ệcaohơnl ượngnhiệttạora.
Ủcompostbaogồm quát rìnhphânhủycácchấthữucơt rongchấtthảitrongmôi t
rườnghiếukhí
vàtạor anhi ệt
, sauđónhi ệtđộđượcgi ảm xuốngdầndầnv àtạoracáchợpchấthữucơphânt ử
l
ớn( axítfulvicv àaxí thumic).Ủphâncomposthi ếuphíchủy ếuđượct hựchi ệnđểkhắcphụcmột
sốvấnđềl iênquanđếnquảnl ýphântươi.Nól àm giảm khốilượngphân( thôngquasựbayhơi
nướcv àphânhủycácchấtr ắnbayhơi)v àtạor amộtsảnphẩm cót í
nhchấtổnđị nhv ới
chi phívận
chuyểnt hấphơnv àdễsửdụnghơn.Ủphâncóki ểm soátchophépv iệcbảoquảnv àvậnchuy ển
sảnphẩm cuối cùngant oàn, gi
atănggi átrịchosảnphẩm dophâncompostl àsảnphẩm đậm đặc
hơnv ànhấtquánhơnsov ới phânt ươi
,dễsửdụngv àcót hểbónchođấtmộtcáchđồngđều.Ủ
compostđồngt hờicũngtiêudiệtđượccáchạtcỏdại vàmầm bệnhcủangười vàđộngv ật,l
àm
giảm ônhi ễm mùi vàphátt hảikhísaukhi bónphân.Phâncompostcũngcót hểđượcsửdụngl àm
phânbónchocácchậucâycảnhv àlàm vậtliệucơbảncủagi áthểtr
ồngt rọt(Bernaletal.
,2009).

Ủcompostt hôngt hườngbắtđầutừgi

ai đoạnngắnnhiệtđộv ừaphải,sauđól àgiaiđoạnnhiệtđộ
cao,gi
aiđoạngi ảm nhi
ệtvàsaucùnglàgi ai
đoạnchínkéodài (
Hình1) .Ủphâncompostl àmột
quátrì
nhkhôngl iêntục(ủtĩ
nh)l
àkếtquảcủasựphátt r
iểncủacácloại visi
nhvậtkhácnhau, chủ
yếulàvikhuẩn,xạkhuẩnv ànấm.Cácvisinhv ậtnàyt
hườngxuấthiệnt rongnguyênliệuủbanđầu;
nếunguyênliệubanđầukhôngcóđủv isinhv ậtt
hìmớiđưathêm visinhv ậtt
ừngoài vào.Cácsi nh
vậtcấpcaohơn, chẳnghạnnhưđộngv ậtchânkhớpv àtrùnquế(Eiseniafoeti
da),cũngcóthểsi nh

1
sốngvàsinhsôit
rongphâncompostchí
nđãgi ảm nhiệtđộxuốngbằngvới
môi tr
ườngxung
quanhhoặccóthểđượcsửdụngt r
ongcáchệt hốngsảnxuấtphânt r
ùnquếchuyêndụngđượcbổ
sungvàođốngủsaugiaiđoạntăngnhi
ệt.Chúngcóv aitr
òđảot r
ộnnguy
ênliệu,
thúcđẩyquát
rì
nh
phânhủysinhhọc.

Hình1.Biểuđồt hayđổi nhi

ệtđộ,
pHv àNH4+t r
ongủphâncomposthiếukhí
.Cácgi
aiđoạnủphân
compost :(
A)Nhiệtđộv ừaphải(mesophi
l
ic),(
B)nhiệtđộcao,
(C)gi
ảm nhi
ệtvà(
D)chín.*Đỉ
nh
nhiệtlầnhaiđôi
khi cóthểxuấthi
ệndosựt ái
sinhsôicủaxạkhuẩnvàsựphânhủycacbon.Trí
ch
dẫnt ừSommeretal 2015.

Giaiđoạnmesophili
cbanđầu: Gi
aiđoạnđầut i
êncủaquát r
ìnhủphâncompostlàmesophi l
i
c
(nhi
ệtđộdưới 45°C)vàbắtđầuphânhủyhi ếukhícácchấthữucơdễphânhủy ,
trongđócácv i
khuẩnmesophi l
i
cv ànấm phanahủycáchợpchấtđơngi ảnnhưđường,axítamin,protei
n,v.
v.Sự
phânhủynhanhnàyt ạoramộtnhiệtlượnglớn,l
àm tăngnhi
ệtđộcủađốngủv àtăngt ốcđộphân
hủychấtthải
hữucơ.Tr ongvòngvàingày,quátrì
nhnàysẽdẫnđếngiaiđoạntăngnhiệt.

Giaiđoạnt ăngnhi
ệt:tr
onggiaiđoạnnày ,cácv i
sinhv ậtưanhi
ệt(chủyếulàvikhuẩn)phânhủy
cácchấtbéo, xenlulô,hemi
cellulosevàmộtsốl inhin,vàcácchấthữucơđượcphânhủyt ốiđa,
đồngt hờicácmầm bệnhbi ti
êudi ệt.Nếukhôngki ểm soát
,nhi
ệtđộcót hểlêntớitr
ên70°C.Tác
dụngt í
chcựccủav i
ệcủởnhi ệtđộcaonhưv ậychủy ếulàlàm gi
ảm thi
ểucácmầm bệnhcót rong
chấtthải.Trongquytrì
nhủcóki ểm soátthìgiaiđoạnnàyđượcgi ớihạnvềnhiệtđộv àt
hờigian
mở( vềmứcđộv àsốngày )đểđạtđượcsựcânbằnggi ữatốcđộổnđị nhnhanhv àvệsi
nht ốt,
để
thỏamãncácquyđị nhv ềđi
ềuki ệnv ệsi
nh.

2
Giaiđoạngiảm nhiệtđộ: Ởgiaiđoạnnàynhiệtđộgiảm xuốngdohoạtđộngcủacácvisi
nhv ật
giảm cùngvớiviệclượngcácchấthữucơcót hểphânhủycũnggi
ảm đi.Khối
ủlúcnàychứar ất
nhiềucácv i
sinhv ậtmesophi l
i
c, đặcbiệtl
àxạkhuẩn,cókhảnăngphânhủycácchấtđường,
cell
ulosevàhemi cell
ulosecònlại.Đôikhihi
ệntượngnàycũnggâyratăngnhi
ệtđộlầnhai
,thường
l
àt rongthờigi
anr ấtngắn.

Giaiđoạnchí n:Giai
đoạnchí nhaycòngọi làgiaiđoạnbảodưỡng, khôngchỉbaogồm v iệckhoáng
hóanhữngphânt ửchậm phânhủy ,đồngthời l
àm ổnđịnhv àmùnhóacáchợpchấtcel l
ulosevà
l
ignin.Giaiđoạnnàycót hểkéodài từv ài
tuầnđếnv àitháng,t
ùythuộcv àothànhphầncủanguy ên
l
iệubanđầu.Tr ongquát r
ìnhchuyểnhóav isi
nhv ật,nhữngchấtchuyểnhóat runggianđượct ạora,
cóthểl àm chonguy ênl
iệuủcónhữngchấtcóhại .Nhữnghợpchấtcóhại nàyđượcphânhủyhoàn
toànv àocuối quátrì
nhchín;sauđó, sảnphẩm cuốicùngcót hểđượcsửdụngchocâyt rồng.Quá
trì
nhủcompostl ýtưởngnhấtl ànêndừngl ạikhicácchấtcóhạiđãhết .Nếuquát rì
nhnàykéodài
quál âuthìsẽlàm mấtđi nhi
ềuchấthữucơ, l
àm giảm lợií
chcủasảnphẩm cuối cùng.

Tốiưuhóaủphâncompostbaogồm v iệcxácđị nhcácđi ềukiệnchấtnềnđầyđủbanđầuphải

đượckiểm soátv àduytrìt
ỏngsuốtquátrìnhủ, vìcácđiềukiệnnàyquy ếtđịnhđiềukiệntốiưuđể
visi
nhvậtphátt ri
ểnvàcácchấthữucơđượcphânhủy .Cácy ếut ốảnhhưởngđếnquát ì
nhủcó
thểđượcchiat hànhhainhóm:nhóm nhữngy ếutốphụt huộcv àosựhì nhthànhhỗnhợpủ, chẳng
hạnnhưcânbẳngdi nhdưỡng,tỷl
ệC: N, pH,kíchcỡhạt ,độtơi xốpvàđộẩm, v
ànhóm nhữngy ếu
tốphụthuộcv àov i
ệcki
ểm soátquátrì
nh, chẳnghạnnhưcungcấpoxy ,nhiệtđộv àhàm ưlơngj
nước(Bernaletal.,
2009).

Cânbằngdinhdưỡng.chủyếuđượcđịnhnghĩabởihàm l
ượngCv àNcủanguy
uênl
iệuđầuvào.
TỷlệC:Nphùhợpchoủphâncompostl àtrongkhoảngt
ừ25–35, v
àdophânl
ợncótỷl
ệC:Nlà10
nêncầnphảibổsungthêm nhữngnguyênl
iệugiàuCnhưr ơm r
ạ.

Côngnghệ

Cónhiềucôngnghệủphâncompostkhácnhaut
rongđónhữngcôngnghệdưới
đâyl
àphổbi
ến
nhất:
1.Ủt heoluống(windr
ow)
2.Ủt rongnhà/t
rongthùng(
in-
vessel
)
3.Ủđốngt
hổi
khí(
ASP)

Ủl uống( windr
ow)l àphươngphápsảnxuấtphâncompostbằngcáchxếpđốngchấthưu
cơhoặcchấtt hải cóthểphânhủy ,chẳnghạnnhưphânđộngv ậtvàchấtthải
trồngtrọt
,
thànhcácl uốngdài( windrows).Phươngphápnàyphùhợpv ới vi
ệcsảnxuấtkhốilượng
l
ớnphâncompost .Cácluốngnàyđượcđảot r
ộnđểcải thi
ệnđột ơixốpvàhàm lượngoxy,
giảm độẩm, vàxáot rộncácphầnnóngv ànguộicủađốngủ.Ủwi ndr
owlàphươngpháp
phổbi ếnđối vớiquymôt rangtr
ại.Cácyếutốkiểm soátquátrì
nhủcompostbaogồm t ỷl
ệ
cácnguy ênli
ệugi àucarbonv ànitr
ogenbanđầu,lượngchấtthôđượcbổsungv àođểđảm
bảođột ơixốp,kíchthướcđốngủ, độẩm,vàtầnsuấtđảot r
ộn.

3
Hiệnnaycónhiềuloại máyđảot rộndùngchophươngphápủwi ndrow.Thôngthườngđây
l
ànhữngchi ếcmáyl ớncót hểtrộnđượcđốngcao1. 25m hoặccaohơn.Mặcdùcócác
máynhỏđểdùngchocácl uốngnhỏ, nhưngphầnlớnđềusửdụngmáycỡl ớnđểsảnxuất.
Máyđảot r
ộnsẽdi chuyểnxuy ênqual uốngủvớit
ốcđộchậm t heohướngt i
ếnl
ênphía
tr
ước.Máycót rốngbằngt hépv ớicácguồngquayrấtnhanh.Khichiếctr
ốngnàydichuy
ển
xuyênqualuốngủ, khôngkhi(oxy)đượcbơpm vàođốngủt heocácguồng.Oxyđượccung
cấpchocácv ikhuẩnhiếukhív àvìvậylàm t
ăngtốcđộủphân.Hì nh2l àmộtvídụvềmột
chiếct
rốngGK3000.

Hì
nh2:
trốngđảot
rộnủphâncompost

Trốngđảot rộncompostEYSGK3000đượct hi
ếtkếđểchuy ểnhóachấthữucơkhô( chẳng
hạnnhư: phânkhôrời)thànhphâncompostcógi átrịbằngcáchđảot rộnđềuđặnđống
vậtli
ệu.Nócungcấpoxychol uốngủđồngt hờigiúpxảbớtlượngkhíCO2đượct ạora;đập
nhỏcáchạtnguy ênliệurắnđểlàm tăngdi ệnti
ếpxúc;điềuchỉnhnhiệtđộtrongluốngđể
đạtđượct ốcđộphânhủyhi ếukhítối ưu;vàduytrìđộẩm cầnt hi
ếtmộtcáchđồngđều
tr
ongl uốngthôngquahệt hốngphunnướcgắnkèm.Nhữngđặcđi ểm nàyt
ạođi ềukiện
chocácphảnứnghóahọccầnt hi
ếtđểsảnxuấtr ađượcphâncompostchấtl ượngcao.
Máyđảot r
ộnEYSGK3000đượcv ậnhànhbởi mộtmáykéo.Ởchếđộdi chuy ển,
GK3000
đứngt hẳngtrêncácbánhxebằngcácpi ttôngthủylực.Nólàm tăngtínhcơđộngv àdễ
vậnchuy ểncủamáy .GK3000di chuyểnqual uốngủv ớitốcđộcót hểđượcđi ềuchỉnhbởi
ngườiđiềukhiển(0-
300m/ giờ)
.Chiếct r
ốngt r
ộnvàđẩynguy ênl i
ệutừngoài đốngv àogiữa,
đểlạiđằngsaucácl uốngchữnhậtgọnv àđẹp.

Cácluốngbanđầucóchi
ềurộng3m v
àdài1,
6m mỗiluống.Lối
đigiữacácluốngphải
rộng2,
5m đểvừavớimộtchi
ếcmáykéot
iêuchuẩn.Mặtđấtphảibằngphẳngv ànhẵnđể

4
máyv
ậnhànhhi
ệuquảv
àđảm bảot
ạođượccácl
uốngđồngđều(
Hình3)
.

Hì
nh3:
Cácl
uốngủcompostwi
ndr
ows

Ngoàimáytrộncompostcòncót hểsửdụngloạicácmáykhácdichuyểntừngoài vào

tr
ong,cótr
ụcquayvànạpv ậtl
iệucholuốngủ.Cùngvớisựphânhủycủav ikhuẩn,
nhiệtđộ
củanguyênli
ệuủtăngtới60-
70℃.Hì nh4dướiđâylàmộtvídụởBangladesh.

Hì
nh4:
Máyđảophâncompost

Ủcompostt
rongnhà/t
hùng(I
n-v
essel)l
àmộtt ậphợpcácphươngphápchứanguyênli
ệu
ủt
rongnhà,
thùnghoặcống.HệthốngIn-
vesselcóthểgồm cócáct
hùngsắthoặcnhựa

5
hoặccácbểbêt ôngtr
ongđócóthểkiểm soátđượcluồngkhôngkhívànhiệtđộ,sửdụng
nguyêntắccủa" l
òphảnứngsi
nhhọc".Luồngkhíđượcđưav àothôngquacácốngđược
chôntrongđốngchophépkhôngkhíđượcbơm v àodướitácđộngcủaápsuất,vàkhíthải
đượcthoátrathôngquamànglọcsi
nhhọc, nhi
ệtđộv àđộẩm đượcgiám sátbằngcác
đầudòt rongđốngủđểduytr
ìđượcđiềukiệnhiếukhítối
ưu.

Kỹthuậtnàythườngđượcsửdụngđểxửlýchấtt
hải
hữucơsi
nhhoạt
,baogồm cảxửlý
bùnthảicống,đảm bảoant
oànđểsửdụngchocảit
ạođất
.Chỉcómộtsốí
tnơisửdụng
kỹthuậtnàyđểủphân.

Ủđốngt hổikhíASP,làbấtkỳhệthốngnàođượcsửdụngđểphânhủysi nhhọccácchất

hữucơmàkhôngcầnđếnt ácđộngv ậtl
ýtr
ongquát r
ìnhủ.Hỗnhợpt r
ộnthườngđượcđặt
trêncácốngđụcl ỗ,
đểcungcấpl uồngkhôngkhítuầnhoàncókiểm soát
.Đốngủcót hể
theoluống, hởhoặckín,hoặct
rongcácthùngkín.Vềmứcđộphứct ạpv àchiphí
,cáchệ
thốngthổi khít
hườngđượccáccơsởủphânl ớn,vàchuyênnghi
ệpsửdụng, mặcdùcông
nghệnàycóquymôđadạngt ừrấtnhỏ,đơngi
ảnđếnr ấtlớn,
chi
phícaov àquymôcông
nghiệp.
[1]

Ủđốngt hổikhíchophépkiểm soátquátr

ìnhphânhủysinhhọcnhanh,
vàphùhợpvớicác
cơsởxửl ýchấtthảiươtvàkhốilượngl
ớn.CáchệthốngASPcót hểđặtdưới
máichehoặc
ngoài tr
ờinhưủl uống,hoặcđểkínhoàntoàntr
ongthùng,đôikhi
cònđượcgọil
àủtrong
ống.
[2]

Hệthốngthổi
khísửdụngquạtđểđẩyvàhútkhívàovàrakhỏiđốngủ.Cácốngcứng
hoặcmềm cóđụclỗ,đượcnốiv
ớiquạtthônggi
ó,đểcungcấpkhôngkhí.Cácốngnàycó
thểđượcđặttr
onghầm,tr
ênsànnhà,hoặcbêntrongđốngủ(Hình4)
.

Ởcáchệthốngquymôl ớn,thổi
khícưỡngbứcthườngđi kèm v
ớihệthốngmáytínht
heo
dõiđểki
ểm soáttỷlệvàtầnsuấtt
hổikhív
àođốngủ.Tr ongkhiđóvớicáchệthốngquy
mônhỏhơnt hìcóthểsửdụngđồnghồđov àphươngpháptheodõithủcông.

Ưuđiểm củaphươngphápủnàyl
àkhảnăngduytrìđượcđộẩm vàmứcoxyphùhợpđể
cácv
i si
nhvậthoạtđộnghi
ệuquảnhấtđểl
àm gi
ảm cácmầm bệnh,chốngquánhi
ệt.

6
Hì
nh4:
Vídụv
ềurđốngt
hổi
khíASP

Tàil
iệu:

SommerSvenG.,Mor
tenL.Chr
ist
ensen,ThomasSchmidt
,Lar
sS.JensenAnimal
Manur
e
Recy
cli
ng:
Treat
mentandManagement .Wil
ey.Pr
intI
SBN:
9781118488539.

BernalM.P.
,J.
A.Albur
quer
que,R.Moral
.2009.Composti
ngofani
mal manuresandchemical
cri
ter
iaforcompostmatur
it
yassessment.Arev
iew.Bi
oresour
ceTechnol
ogy100(2009)
5444–5453