Chöông 3: MOÂ MEÀM QUANH RAÊNG VAØ IMPLANT

Jan Lindhe, Jan L. Wennstrom vaø Tord Berglundh

Noäi dung:
Nöôùu.
Khoaûng sinh hoïc
Kích thöôùc moâ maët ngoaøi
Kích thöôùc gai nöôùu
Nieâm maïc quanh implant.
Khoaûng sinh hoïc
Chaát löôïng
Dòch: Bs. Leâ Haûi Trieàu
Söï cung caáp maùu
Thaêm doø nöôùu vaø nieâm maïc quanh implant.
Kích thöôùc moâ meàm maët ngoaøi implant.
Kích thöôùc gai nöôùu giöõa raêng (R) vaø implant.
Kích thöôùc “gai nöôùu” giöõa hai implant.

Nöôùu
Khoaûng sinh hoïc (Biologic width)
Thuaät töø thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå moâ taû kích thöôùc moâ meàm ñoái dieän raêng
(R) laø khoaûng sinh hoïc cuûa baùm dính moâ meàm. Khaùi nieäm khoaûng sinh hoïc
phaùt trieån döïa treân nhöõng nghieân cöùu vaø phaân tích cuûa Gottlieb (1921),
Orban vaø Kohler (1924), vaø Sicher (1959), hoï ñaõ chöùng minh moâ meàm baùm
dính vaøo R bao goàm 2 phaàn: moâ sôïi vaø baùm dính bieåu moâ (ngaøy nay ñöôïc
goïi laø bieåu moâ keát noái).
Theo Gargiulo vaø cs (1961):
Baùm dính moâ lieân keát: 1.06 - 1.08 mm (ít thay ñoåi).
Baùm dính bieåu moâ: 1.4 mm (moâ nha chu bình thöôøng).
0.8 mm (moâ nha chu bò phaù huûy möùc trung bình).
0.7 mm (moâ nha chu bò phaù huûy naëng).
Noùi caùch khaùc, khoaûng sinh hoïc cuûa baùm dính moâ meàm thay ñoåi trong
khoaûng 2.5 mm trong tröôøng hôïp bình thöôøng vaø 1.8 mm trong tröôøng hôïp coù
beänh nha chu naëng, vaø thaønh phaàn thay ñoåi nhieàu nhaát cuûa baùm dính moâ
meàm laø baùm dính bieåu moâ (bieåu moâ keát noái).
Hình 3-1: “Khoaûng sinh
Khe nöôùu (tuùi nöôùu) hoïc” cuûa baùm dính moâ
meàm ôû maët ngoaøi cuûa R coù
moâ nha chu khoûe maïnh: laø
Baùm dính bieåu moâ
toång chieàu daøi cuûa bieåu
Baùm dính moâ moâ keát noái (baùm dính bieåu
lieân keát moâ) vaø baùm dính moâ lieân
keát. Löu yù khe nöôùu khoâng
laø thaønh phaàn cuûa baùm
dính moâ meàm.
Kích thöôùc moâ maët ngoaøi
Ñaëc ñieåm hình thaùi cuûa nöôùu coù lieân quan ñeán kích thöôùc xöông oå R, hình
daïng (giaûi phaãu) cuûa R, caùc bieán coá xaûy ra trong quaù trình moïc R, cuoái cuøng
laø vò trí vaø höôùng nghieâng cuûa R ñaõ moïc ñaày ñuû (Wheeler 1961; O’Connor
& Biggs 1964; Weisgold 1977). Ochenbein vaø Ross (1969), Becker vaø cs
(1997) ñaõ ñeà nghò (1) giaûi phaãu cuûa nöôùu coù lieân quan vôùi ñöôøng vieàn cuûa
maøo xöông oå, vaø (2) toàn taïi 2 daïng caáu truùc cô baûn cuûa nöôùu laø daïng sinh
hoïc (biotype) “uoán löôïn” vaø “phaúng”.
Nhöõng caù theå thuoäc daïng “uoán löôïn” coù R daøi, thon vôùi thaân R daïng tam
giaùc, coå R loài nheï, dieän tieáp xuùc keõ R nhoû, tieáp ñieåm naèm gaàn caïnh caén
(Hình 3-2). R tröôùc haøm treân cuûa nhöõng caù theå naøy ñöôïc bao quanh bôûi nöôùu
rôøi moûng, bôø ngoaøi cuûa nöôùu naèm ngang hoaëc veà phía choùp so vôùi ñöôøng noái
men-xeâ maêng. Vuøng nöôùu heïp vôùi ñöôøng vieàn raát uoán löôïn (Olsson vaø cs
1993). Ngöôïc laïi, ngöôøi coù nöôùu daïng “phaúng” thì caùc R cöûa coù thaân R
vuoâng, coå R loài roõ raøng (Hình 3-3). Nöôùu ôû nhöõng caù theå naøy roäng vaø daøy
hôn, dieän tieáp xuùc keõ R lôùn vaø tieáp ñieåm naèm veà phía choùp hôn, gai nöôùu
ngaén. Caù theå coù nöôùu daïng uoán löôïn roõ raøng thöôøng coù söï tuït moâ meàm ôû
vuøng R tröôùc haøm treân traàm troïng hôn so vôùi caù theå coù nöôùu baèng (Olsson &
Lindhe 1991).

Hình 3-2: Nöôùu coù daïng sinh hoïc
(biotype) “uoán löôïn”. Thaân R
töông ñoái daøi vaø thon. Gai nöôùu
daøi, vieàn nöôùu moûng vaø vuøng nöôùu
dính heïp.
Hình 3-3: Nöôùu coù daïng sinh
hoïc “phaúng”. Thaân R töông ñoái
ngaén vaø roäng. Gai nöôùu ngaén
nhöng daøy, vuøng nöôùu dính
roäng.

Kan vaø cs (2003) ño kích thöôùc cuûa nöôùu ôû maët ngoaøi-gaàn vaø ngoaøi-xa R
tröôùc haøm treân, xaùc ñònh khoaûng caùch töø vieàn moâ meàm tôùi ñænh xöông oå. Keát
quaû cho thaáy ñoä daøy cuûa nöôùu khaùc nhau tuøy theo daïng sinh hoïc cuûa nöôùu.
Chieàu cao nöôùu trung bình ôû maët ngoaøi - beân ôû caù theå coù nöôùu daïng phaúng
laø khoaûng 4.5 mm, trong khi caù theå coù nöôùu daïng uoán löôïn coù kích thöôùc
töông öùng nhoû hôn ñaùng keå (3.8 mm). Ñieàu naøy khaúng ñònh raèng, nhöõng caù
theå nöôùu daïng baèng coù theå tích moâ meàm vuøng ngoaøi-beân lôùn hôn so vôùi
nöôùu daïng uoán löôïn.
 Pontoriero vaø Carnevale (2001) tieán haønh ñaùnh giaù söï taùi taïo cuûa ñôn vò
nöôùu ôû maët ngoaøi caùc R ñöôïc boäc loä trong phaãu thuaät laøm daøi thaân R coù maøi
chænh xöông. Taïi thôøi ñieåm 1 naêm sau phaãu thuaät, moâ meàm ño töø vò trí maøo
xöông ñöôïc maøi chænh ôû nhöõng beänh nhaân nöôùu daøy (phaúng) coù kích thöôùc
lôùn hôn so vôùi nöôùu daïng moûng (uoán löôïn), (3.1 mm so vôùi 2.5 mm). Nghieân
cöùu naøy khoâng ñaùnh giaù söï thay ñoåi möùc xöông giöõa thôøi ñieåm tröôùc phaãu
thuaät vaø thôøi ñieåm taùi khaùm. Tuy nhieân, phaûi döï ñoaùn tröôùc söï tieâu xöông
trong quaù trình laønh thöông vaø coù söï taùi thieát laäp khoaûng sinh hoïc cuûa baùm
dính moâ lieân keát môùi phía treân (veà phía thaân R) möùc maøo xöông ñaõ ñöôïc
maøi chænh.
Kích thöôùc cuûa nöôùu maët ngoaøi cuõng bò aûnh höôûng bôûi vò trí ngoaøi - trong
cuûa R trong xöông oå. Khi R di chuyeån ra phía ngoaøi seõ laøm giaûm kích thöôùc
nöôùu maët ngoaøi vaø kích thöôùc nöôùu maët ngoaøi taêng khi R di chuyeån veà phía
trong (Coatoam vaø cs. 1981; Andlin-Sobocki & Brodi 1993). Trong moät
nghieân cöùu ñaùnh giaù söï khaùc bieät ñoä daøy cuûa nöôùu maët ngoaøi ôû nhöõng ngöôøi
tröôûng thaønh treû, Muller vaø Knonen (2005) ñaõ chöùng minh raèng, haàu heát söï
khaùc bieät veà ñoä daøy nöôùu laø do vò trí R quyeát ñònh, coøn söï khaùc bieät giöõa caùc
caù theå (nghóa laø nöôùu daïng phaúng hay uoán löôïn) coù vai troø raát haïn cheá.
Kích thöôùc gai nöôùu
Gai nöôùu ôû boä R khoûe maïnh, bình thöôøng goàm 1 phaàn maët ngoaøi vaø 1 phaàn
maët trong noái vôùi nhau ôû vuøng yeân nöôùu (col). Hình daïng cuûa gai nöôùu ôû
vuøng yeân khoâng bò aûnh höôûng bôûi ñöôøng vieàn cuûa maøo xöông maø ñöôïc
quyeát ñònh bôûi hình daïng cuûa töông quan tieáp xuùc giöõa caùc R keá caän nhau
(Kohl & Zander 1961; Matherson & Zander 1963).
Moái lieân heä giöõa khoaûng caùch (D) töø ñieåm (vuøng) tieáp xuùc ñeán ñænh
xöông oå vuøng keõ R vaø möùc ñoä laáp ñaày cuûa gai nöôùu (Tarnow vaø cs 1992):
 D ≤ 5mm: gai nöôùu laáp ñaày hoaøn toaøn.
 D = 6mm: gai nöôùu laáp ñaày trong  50% tröôøng hôïp.
 D ≥ 7mm: gai nöôùu laáp ñaày khoâng hoaøn toaøn trong  75% tröôøng hôïp.
(Gai nöôùu laáp ñaày hoaøn toaøn = khoâng coù khoaûng troáng phía treân tieáp ñieåm.
Gai nöôùu laáp ñaày khoâng hoaøn toaøn = coù “khoaûng ñen” phía treân tieáp ñieåm.)
Chieàu cao gai nöôùu ñöôïc giôùi haïn trong khoaûng 4 mm trong haàu heát caùc
tröôøng hôïp. Ñieàu ñaùng quan taâm laø, gai nöôùu ñöôïc söûa chöõa sau phaãu thuaät
coù maøi chænh xöông oå cuõng coù chieàu cao töông töï (3.2-4.3 mm) (van der
Velden 1982; Pontoriero & Carnevale 2001), nhöng nhöõng beänh nhaân coù
nöôùu daøy (daïng phaúng) coù chieàu cao gai nöôùu lôùn hôn so vôùi ngöôøi coù nöôùu
moûng (daïng uoán löôïn).
 Hình 3-4: Tarnow vaø cs
(1992) ño khoaûng caùch töø
tieáp ñieåm (P) giöõa 2 thaân R
ñeán ñænh xöông oå (B) baèng
phöông phaùp thaêm doø
xuyeân nöôùu (sounding/
transgingival probing).
Hình 3-5: Thieát dieän
gaàn-xa ôû vuøng keõ R giöõa
2 R cöûa giöõa. Hai muõi
teân chæ vò trí ñöôøng noái
men-xeâ maêng. Ñöôøng
chaám chæ ñöôøng vieàn
xöông oå. Khoaûng caùch
töø tieáp ñieåm (P) ñeán
maøo xöông oå (B) laø
chieàu cao cuûa gai nöôùu.

Toùm taét
 Daïng sinh hoïc moâ nöôùu (nha chu) phaúng: vieàn nöôùu maët ngoaøi töông
ñoái daøy, gai nöôùu thöôøng ngaén, xöông voû maët ngoaøi daøy vaø khoaûng
caùch chieàu doïc töø ñænh xöông oå vuøng keõ R ñeán bôø xöông maët ngoaøi
ngaén (khoaûng 2 mm).
 Daïng sinh hoïc moâ nöôùu (nha chu) uoán löôïn: vieàn nöôùu maët ngoaøi
moûng vaø thöôøng naèm veà phía choùp so vôùi ñöôøng noái men-xeâ maêng
(tuït nöôùu), gai nöôùu cao vaø thon, vaùch xöông maët ngoaøi moûng vaø
khoaûng caùch doïc töø ñænh xöông oå vuøng keõ R ñeán bôø xöông maët ngoaøi
daøi (> 4mm).
Nieâm maïc quanh implant
Caùc ñaëc ñieåm cuûa nieâm maïc quanh implant ñöôïc thieát laäp trong quaù trình
laønh thöông xaûy ra sau khi khaâu ñoùng vaït nieâm maïc-maøng xöông sau phaãu
thuaät ñaët implant (phaãu thuaät 1 thì) hay sau phaãu thuaät ñeå gaén truï phuïc hình
(phaãu thuaät 2 thì). Söï laønh thöông cuûa nieâm maïc daãn tôùi söï hình thaønh moät
baùm dính moâ meàm (baùm dính xuyeân nieâm maïc) vaøo implant. Baùm dính naøy
ñoùng vai troø nhö 1 nuùt chaën ngaên söï xaâm nhaäp cuûa caùc saûn phaåm trong
xoang mieäng ñi vaøo moâ xöông, do ñoù taïo thuaän lôïi cho söï tích hôïp xöông vaø
söï baát ñoäng vöõng chaéc cuûa implant. Nieâm maïc quanh implant vaø nöôùu coù
moät soá ñaëc ñieåm töông ñoàng veà maët laâm saøng cuõng nhö moâ hoïc. Tuy vaäy, coù
nhöõng ñieåm khaùc bieät quan troïng giöõa nöôùu vaø nieâm maïc quanh implant.
Khoaûng sinh hoïc