Professional Documents
Culture Documents
DPSCs ñöôïc phaân laäp laàn ñaàu tieân töø R ngöôøi vaøo naêm 2000 vaø laø nguoàn phoå bieán nhaát
cuûa DMSCs (Gronthos vaø cs 2000). Do khoâng coù caùc daáu aán DMSCs ñaëc hieäu, neân caùc daáu aán
MSC chung nhö STRO-1, CD146 vaø CD44 thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå phaân laäp vaø ñònh danh caùc
DMSCs (Pittenger vaø cs 1999). DPSCs coù khaû naêng bieät hoùa thaønh caùc TB taïo R (Gronthos vaø
cs 2000; Hayashi vaø cs 2015; Miura vaø cs 2003), TB taïo xöông (d’Aquino vaø cs 2009; de
Mendonca Costa vaø cs 2008), TB taïo suïn (Waddington vaø cs 2009), TB taïo môõ (Gronthos vaø cs
2002; Waddington vaø cs 2009), TB taïo cô (Kerkis vaø cs 2008; Pisciotta vaø cs 2015), vaø TB taïo
moâ thaàn kinh (Martens vaø cs 2014; Nosrat vaø cs 2001) in vitro vaø in vivo.
SHEDs cuõng ñöôïc phaân laäp gioáng nhö DPSCs. SHEDs coù bieåu hieän caùc phaân töû beà maët laø
STRO-1 vaø CD146, vaø moät soá daáu aán thaàn kinh nhö nestin vaø β-III tubulin (Miura vaø cs 2003).
SHEDs taêng sinh raát nhanh, coù khaû naêng bieät hoùa thaønh caùc TB taïo R, taïo xöông, taïo suïn, taïo
môõ, taïo cô vaø taïo thaàn kinh in vitro, vaø kích taïo xöông vaø ngaø in vivo (Kerkis vaø cs 2008;
Miura vaø cs 2003).
SCAPs naèm ôû choùp chaân R cuûa R ñang phaùt trieån, coù khaû naêng taêng sinh cao, khaû naêng di
chuyeån vaø taùi taïo lôùn (Sonoyama vaø cs 2006; Sonoyama vaø cs 2008). SCAPs coù bieåu hieän caùc
daáu aán beà maët cuûa DMSCs, cuõng nhö CD24 maø DPSCs khoâng coù, chuùng coù khaû naêng taïo ngaø
in vivo (Huang vaø cs 2009; Sonoyama vaø cs 2006).
PDLSCs coù bieåu hieän daáu aán beà maët STRO-1, CD146 vaø CD44, coù khaû naêng bieät hoùa
thaønh caùc TB taïo môõ vaø TB taïo xöông, trong ñieàu kieän nuoâi caáy nhaát ñònh in vitro (Seo vaø cs
2004). PDLSCs coù theå goùp phaàn vaøo söï taùi taïo cuûa moâ nha chu baèng caùch taïo ra xeâ maêng R vaø
daây chaèng nha chu in vivo (Seo vaø cs 2004). TB goác cuûa daây chaèng nha chu xöông oå
(aPDLSCs) taïo thaønh moät quaàn theå PDLSC khaùc, naèm gaàn xöông oå vaø coù khaû naêng taïo xöông
vaø taïo môõ tuyeät vôøi (Wang vaø cs 2011).
TB goác cuûa bao R (Stem cells from the dental follicle: DFSCs) laø nhöõng TB ñaàu doøng ñoái
vôùi daây chaèng nha chu, xöông oå R vaø xeâ maêng R, coù bieåu hieän daáu aán STRO-1 vaø CD44
(Morsczeck vaø cs 2005). DFSCs coù khaû naêng taïo thaønh xeâ maêng R vaø xöông in vitro vaø in vivo
(Kemoun vaø cs 2007; Yokoi vaø cs 2006).
TB goác bieåu moâ R ngöôøi (Human dental epithelial stem cells: hDESCs) coù theå ñöôïc phaân
laäp töø R coái lôùn thöù ba, phaùt trieån muoän sau sinh (Honda vaø cs 2007; Honda vaø cs 2005). Moät
nguoàn hDESCs khaùc ñoù laø bao bieåu moâ chaân R (epithelial root sheath), noù thoaùi hoùa thaønh caùc
thaønh phaàn bieåu moâ ñöôïc goïi laø bieåu moâ coøn soùt Malassez (ERM). TB cuûa ERM bieåu hieän
caùc daáu aán cuûa TB goác bieåu moâ nhö Bmi-1, E-CAM, vaø p75, cuõng nhö caùc daáu aán cuûa TB goác
phoâi nhö Oct-4 vaø Nanog (Nam vaø cs 2011).
TB goác vaïn naêng caûm öùng (Induced pluripotent stem cells: iPSCs) coù theå ñaïi dieän cho moät
nguoàn khaùc cuûa hDESCs. Thaät vaäy, iPSCs coù khaû naêng bieät hoùa thaønh caùc doøng TB khaùc nhau
(Takahashi vaø Yamanaka 2006) vaø coù theå ñöôïc saûn xuaát baèng coâng ngheä töø TB cuûa beänh
nhaân. Coâng ngheä iPSCs ñöôïc aùp duïng ngaøy caøng roäng raõi ñoái vôùi vieäc taùi taïo moâ R. iPSCs coù
khaû naêng bieät hoùa thaønh caùc TB gioáng nguyeân baøo men (ameloblast-like cells) vôùi söï hieän
dieän cuûa caùc TB coù bieåu hieän ameloblastin (Arakaki vaø cs 2012). iPSCs cuõng coù khaû naêng bieät
hoùa thaønh caùc TB trung moâ taïo R (Otsu vaø cs 2014).
Ñieàu trò taùi taïo döïa treân TB goác trong nha khoa
Maëc duø nghieân cöùu cô baûn veà TB goác R ñaõ ñöôïc ghi nhaän roõ raøng, nhöng chæ nhöõng noå löïc raát
gaàn ñaây ñang noåi leân ñeå laøm thu heïp khoaûng caùch vôùi caùc nghieân cöùu chuyeån giao coâng ngheä
(translational research). Nha khoa taùi taïo nhaèm muïc ñích taùi taïo moâ R bò huûy hoaïi vaø phuïc hoài
hoaøn toaøn giaûi phaãu vaø chöùc naêng cuûa R. Chöùc naêng cuûa caùc TB goác R ngoaïi sinh vöôït qua
khoûi khaû naêng bieät hoùa cuûa chuùng vaø söï thay theá caùc TB ñaõ maát do toån thöông hoaëc beänh lyù.
Caùc TB goác R coù theå taïo ra moät moâi tröôøng söûa chöõa thuaän lôïi, kích thích söï huy ñoäng cuûa caùc
TB goác noäi sinh hoaëc caùc TB ñaàu doøng ôû vò trí toån thöông. Ñieàu naøy cho thaáy raèng scaffolds
coù hoaït tính sinh hoïc ñöôïc thieát keá chính xaùc coù theå taïo ra caùc ñaùp öùng söûa chöõa moâ R hieäu
quaû thoâng qua söï hoaït hoùa vaø huy ñoäng caùc TB goác noäi sinh vaø TB ñaàu doøng, do ñoù traùnh
ñöôïc vieäc aùp duïng caùc TB goác ngoaïi sinh (Hayashi vaø cs 2015; Lee vaø cs 2010; Mitsiadis vaø cs
2012). Nhöõng chieán löôïc saùng taïo nhö vaäy seõ deã ñöôïc aùp duïng hôn treân laâm saøng vaø coù theå ít
gaëp trôû ngaïi veà qui ñònh hôn. Ñieàu naøy laøm taêng khaû naêng söûa chöõa toaøn boä moâ R thoâng qua
söï kích thích caùc TB goác noäi sinh vaø TB ñaàu doøng. Tuy nhieân, moät soá nghieân cöùu ôû caùc cô
quan khaùc– phaùt hieän khaû naêng söûa chöõa moâ vôùi vieäc söû duïng duy nhaát scaffolds coù mang caùc
yeáu toá taêng tröôûng hoaëc yeáu toá hoùa öùng ñoäng– cho keát quaû khoâng chaéc chaén, bôûi söï xuaát hieän
cuûa moâ sôïi baát thöôøng trong moâ ñöôïc taùi taïo (Lee vaø cs 2010; Zhang vaø cs 2013).
Caùc phöông phaùp tieáp caän chính söû duïng TB goác ñeå söûa chöõa moâ R ñaëc hieäu, nhö tuûy R vaø
moâ nha chu cuõng nhö taùi taïo toaøn boä R, ñöôïc moâ taû ôû hình 2.
Taùi taïo moät R hoaøn
Taùi taïo phöùc hôïp toaøn baèng caùch gheùp
Taùi taïo daây
ngaø-tuûy ôû R ñöôïc maàm R sinh hoïc vaøo
chaèng nha chu
laáy tuûy moät phaàn trong xöông oå
Hình 2: Sô ñoà minh hoïa caùc chieán löôïc söû duïng TB goác khaùc nhau ñeå taùi taïo tuûy R, moâ
nha chu vaø moät R hoaøn toaøn. Gheùp TB goác keát hôïp vôùi scaffolds ôû thaän hoaëc da löng chuoät bò
öùc cheá mieãn dòch thöôøng ñöôïc söû duïng cho muïc ñích taùi taïo.
DE (dental epithelium)/ DECs (dental epithelial cells): bieåu moâ R/ TB bieåu moâ R.
DM (dental mesenchyme)/ DMCs (dental mesenchymal cells): trung moâ R/ TB trung moâ R.
DMSCs (dental mesenchymal stem cells): TB goác trung moâ R.
DPSCs (dental pulp stem cells): TB goác tuûy R.
DSCs (dental stem cells): TB goác R.
PDLSCs (periodontal ligament stem cells): TB goác cuûa daây chaèng nha chu.
SCAPs (stem cells from the apical papilla): TB goác vuøng choùp cuûa nhuù R.