Chöông 5: TÍCH HÔÏP XÖÔNG

Jan Lindhe, Tord Berglundh vaø Niklaus P. Lang

Dòch: BS. Leâ Haûi Trieàu
Caùc chöõ vieát taét:
BM: bieåu moâ
R: raêng
TB: teá baøo

Vuøng maát raêng (R)

Vuøng soáng haøm maát R sau khi laønh hoaøn toaøn thöôøng ñöôïc bao phuû bôûi
nieâm maïc nhai daøy khoaûng 2-3 mm. Loaïi nieâm maïc naøy ñöôïc phuû bôûi bieåu
moâ (BM) söøng hoùa vaø bao goàm moät moâ lieân keát coù nhieàu sôïi collagen vaø
nguyeân baøo sôïi (fibroblast), noù dính chaët vôùi xöông qua maøng xöông. Caùc
vaùch beân ngoaøi cuûa xöông oå R laø caùc baûn xöông voû, goàm xöông laù (lamellar
bone) bao quanh xöông xoáp (coù chöùa caùc beø xöông naèm trong tuûy xöông) ôû
beân trong. Tuûy xöông coù chöùa nhieàu caáu truùc maïch maùu, teá baøo (TB) môõ
(adipocyte) vaø TB trung moâ ña naêng.
Söï tích hôïp xöông (Osseointegration)
Coù nhieàu heä thoáng implant khaùc nhau ñöôïc duøng ñeå thay theá R maát, bao
goàm implant döôùi maøng xöông, implant trong xöông vôùi bao sôïi hình thaønh
giöõa implant vaø xöông (fibrous encapsulation) vaø implant trong xöông tieáp
xuùc xöông tröïc tieáp (tích hôïp xöông). Thuaät ngöõ tích hôïp xöông ñöôïc ñeà xuaát
ñaàu tieân bôûi Branemark (1969).
Ñònh nghóa cuûa Albrektsson (1981) laø: ”Söï keát noái tröïc tieáp veà chöùc naêng vaø
caáu truùc giöõa xöông coøn soáng vaø beà maët cuûa implant ñang chòu löïc”.
Ñònh nghóa khaùc cuûa Zarb vaø Albrektsson (1991): “ Tích hôïp xöông laø moät
quaù trình trong ñoù söï coá ñònh vöõng chaéc (rigid fixation) khoâng gaây ra trieäu
chöùng laâm saøng cuûa vaät lieäu dò chaát (alloplastic materials) ñaïtù ñöôïc vaø ñöôïc
duy trì trong xöông trong suoát quaù trình chòu löïc chöùc naêng.
Schroeder vaø coäng söï (1976,1981,1995) ñaõ duøng thuaät ngöõ “Cöùng khôùp
chöùc naêng” (Functional ankylosis) ñeå moâ taû söï coá ñònh vöõng chaéc cuûa
implant vôùi xöông haøm vaø cho raèng “Xöông môùi ñöôïc taïo thaønh tröïc tieáp
treân beà maët cuûa implant chæ caàn nhöõng nguyeân taéc cuûa quaù trình ñaët implant
khoâng sang chaán ñöôïc ñaûm baûo (toác ñoä quay cuûa muõi khoan nhoû hôn 800
voøng / phuùt, laøm maùt vôùi nöôùc muoái sinh lyù tieät truøng) vaø implant coù ñöôïc söï
oån ñònh sô khôûi (primary stability).”
Do vaäy, ñeå ñaït ñöôïc söï tích hôïp xöông thích hôïp (hay söï cöùng khôùp chöùc
naêng) thì implant phaûi coù söï oån ñònh sô khôûi toát sau khi ñöôïc ñaët ôû vò trí
nhaän gheùp. OÅn ñònh sô khôûi laø keát quaû cuûa moái lieân heä tieáp xuùc hay ma
saùt ñöôïc taïo ra giöõa xöông khoaùng hoùa (thöôøng laø xöông voû) ôû vuøng nhaän
gheùp vaø vaät lieäu kim loaïi.
Quaù trình ñaët Implant
Toån thöông moâ
Nguyeân taéc cô baûn: thuû thuaät ñaët implant caøng ít gaây sang chaán vaø söï toån
thöông moâ caøng nhoû thì quaù trình taïo xöông môùi vaø boài ñaép xöông treân beà
maët implant caøng nhanh.
Caùc böôùc ñaët implant:
1. Raïch nieâm maïc (thöôøng chöù khoâng phaûi luoân luoân).
2. Boùc taùch vaït nieâm maïc vaø maøng xöông khoûi baûn xöông voû.
3. Söûa soaïn vò trí ñaët implant (qua xöông voû vaø xöông xoáp).
4. Ñaët implant vaøo vò trí ñaõ khoan gaây ra moät loaït caùc chaán thöông cô hoïc
ñoái vôùi caû nieâm maïc laãn moâ xöông.
Cô theå ñaùp öùng laïi caùc chaán thöông naøy baèng phaûn öùng vieâm vôùi muïc ñích
chính laø loaïi boû nhöõng phaàn moâ bò huûy hoaïi vaø chuaån bò choã cho söï taùi taïo
vaø söûa chöõa. Toån thöông moâ cöùng do hieäu öùng “eùp khít” (“press fit”) gaây
ra khi ñaët implant lôùn hôn so vôùi vò trí khoan xöông. Trong tröôøng hôïp naøy:
1. Xöông khoaùng hoùa xung quanh implant bò neùn laïi.
2. Maïch maùu ñaëc bieät laø ôû vuøng xöông voû bò phaù vôõ.
3. Söï cung caáp dinh döôõng tôùi xöông bò suy giaûm.
4. Moâ xöông bò aûnh höôûng thöôøng bò hoaïi töû.
Söï toån thöông ñoái vôùi moâ meàm vaø moâ cöùng ôû vuøng caáy gheùp laøm baét ñaàu
quaù trình laønh thöông ñeå ñaûm baûo raèng (1) Implant “cöùng khôùp” vôùi xöông
(tích hôïp xöông) vaø (2) söï baùm dính cuûa nieâm maïc ñöôïc thieát laäp vaø hình
thaønh lôùp daùn moâ meàm ñeå baûo veä moâ xöông khoûi caùc chaát töø moâi tröôøng
mieäng.
Quaù trình laønh thöông
Söï laønh thöông cuûa xöông sau khi ñaët implant laø moät quaù trình phöùc taïp lieân
quan ñeán nhieàu söï kieän xaûy ra trong xöông xoáp vaø xöông voû taïi vò trí gheùp.
Trong xöông voû, moâ xöông khoaùng hoùa khoâng soáng (non-vital) phaûi ñöôïc
loaïi boû tröôùc tieân (tieâu xöông) tröôùc khi xöông môùi ñöôïc hình thaønh. Maët
khaùc, trong phaàn xöông xoáp, toån thöông do phaãu thuaät (trong quaù trình khoan
vaø ñaët implant) chuû yeáu xaûy ra ôû moâ meàm (tuûy xöông), ñaëc tröng bôûi chaûy
maùu taïi choå vaø hình thaønh cuïc maùu ñoâng. Cuïc maùu ñoâng bò tieâu daàn ñi vaø
khoaûng khoâng gian naøy bò chieám bôûi caùc maïch maùu taêng sinh, caùc TB trung
moâ vaø moâ haït. Do söï di chuyeån lieân tuïc cuûa caùc TB trung moâ töø tuûy xöông
xung quanh, moâ haït chöa tröôûng thaønh ñöôïc thay theá bôûi moâ lieân keát taïm
thôøi vaø cuoái cuøng laø chaát daïng xöông (osteoid). Trong chaát daïng xöông, söï
laéng ñoïng cuûa hydroxyapatite xaûy ra xung quanh caùc maïch maùu môùi hình
thaønh. Theo ñoù, xöông chöa tröôûng thaønh, thöôøng nhaát laø xöông non (woven
bone) ñöôïc taïo thaønh vaø söï tích hôïp xöông sau ñoù xaûy ra.
Toùm laïi, trong giai ñoaïn ñaàu cuûa quaù trình tích hôïp xöông, xöông laù
khoâng soáng (non-vital) trong lôùp xöông voû laø quan troïng ñoái vôùi söï oån ñònh
ban ñaàu cuûa implant. Tuy nhieân, söï tích hôïp xöông thöôøng xaûy ra ñaàu tieân ôû
vuøng xöông xoáp.
Implant coù löôõi caét vaø implant khoâng caét
Chöông naøy chæ ñeà caäp ñeán implant daïng vít laøm töø titanium nguyeân chaát
(daïng hôïp kim cuûa titanium khoâng ñeà caäp ôû ñaây). Thieát keá implant vaø qui
trình ñaët implant seõ aûnh höôûng ñeán toác ñoä cuûa quaù trình tích hôïp xöông.
Implant khoâng caét (non-cutting) (Hình 5-1) ñoøi hoûi vieäc söûa soaïn vuøng
nhaän phaûi thaät tæ mæ bao goàm vieäc taïo caùc ren beân trong xöông. Quaù trình
naøy ñöôïc thöïc hieän vôùi caùc caùc muõi khoan coù ren phuø hôïp (Hình 5-2).

Hình 5-1: Implant “khoâng caét” (heä thoáng Straumann).

Hình 5-2: Muõi taïo ren (thread-tap) (heä thoáng Straumann) duøng ñeå söûa soaïn
caùc raõnh beân trong vaùch xöông. Sau khi söûa soaïn, xoang nhaän implant trong
xöông töông ñoàng vôùi implant.

Hình 5.1 theå hieän moät implant khoâng caét (daïng vít, 4.1mm, Heä thoáng
Straumann) coù thieát keá daïng hình truï , phaàn choùp troøn. Ñöôøng kính cuûa truï
implant laø 3.5mm. Muõi khoan daãn ñöôøng (pilot drill) vaø muõi taïo ren (twist
drill) ñöôïc söû duïng vôùi ñöôøng kính taêng daàn ñeán muõi cuoái cuøng coù ñöôøng
kính 3.5mm ñeå söûa soaïn cho vò trí nhaän gheùp. Treân beà maët, truï implant ñöôïc
thieát keá vôùi caùc ren hình xoaén oác cao 0.3mm. Do ñoù, ñöôøng kính toaøn boä cuûa
implant laø 4.1mm.
ÔÛ nhöõng vò trí xöông ñaëc, söû duïng muõi taïo ren (Hình 5-2) ñeå caét moät
raõnh hình xoaén oác ñöôøng kính 4.1mm trong xöông. Luùc naøy implant vaø
xoang ñöôïc söûa soaïn trong xöông ñeå nhaän implant töông ñoàng nhau. Khi ñaët
implant vaøo, caùc raõnh xoaén oác treân implant seõ baét vaø ñi theo caùc raõnh xoaén
oác trong vaùch xöông, do ñoù höôùng daãn implant ñi vaøo vò trí cuûa noù vôùi löïc toái
thieåu (Hình 5-3).
Hình 5-3 laø moät implant khoâng caét (Straumann) trong xöông vôùi moâ xung
quanh ñöôïc sinh thieát sau 24 giôø caém gheùp. Implant coù söï oån ñònh sô khôûi
toát do vuøng tieáp xuùc lôùn giöõa implant vôùi xöông voû maët trong vaø maët ngoaøi.
Trong quaù trình khoan ñaët implant, caùc beø xöông xoáp ñaõ bò ñaåy vaøo trong
tuûy xöông. Caùc maïch maùu trong tuûy xöông bò caét ñöùt gaây chaûy maùu vaø hình
thaønh cuïc maùu ñoâng (Hình 5.4)

Hình 5-3: Hình aûnh implant “khoâng caét” vaø moâ xung quanh thu ñöôïc töø maãu
sinh thieát sau 24 giôø caáy gheùp.