BK

TPHCM

BAØI GIAÛNG
CAÙC QUAÙ TRÌNH SINH HOÏC TRONG
COÂNG NGHEÄ MOÂI TRÖÔØNG
Chöông IV: QUAÙ TRÌNH SINH TRÖÔÛNG BAÙM DÍNH-P1
(Attached-Growth Treatment Processes)
(Biofilm reactor)
GVHD: TS. Leâ Hoaøng Nghieâm
Email: hoangnghiem72@gmail.com
hoangnghiem72@yahoo.com
 BK
TPHCM
GIỚI THIỆU QUAÙ TRÌNH SINH TRÖÔÛNG BAÙM DÍNH

™ Quá trình sinh học bám dính (STBD) là quá trình trong
đó màng sinh học (biological slimes) hình thành trên
các giá thể (media) để đồng hóa (assimilate) và oxy
hóa (oxidize) các chất ô nhiễm trong nước thải.
2 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
 QUA
QUAÙÙ TRÌNH SINH TR ÖÔÛNG
TRÖÔÛ NG BA
BAÙÙM D ÍNH (STBD)
DÍNH
BK
TPHCM

™ Trong quaù trình STBD, VSV baùm dính (maøng

sinh hoïc) treân caùc giaù theå trô seõ chuyeån hoùa
vaø khöû hôïp chaát höõu cô hoaëc chaát dinh
döôõng.
™ Quaù trình STBD coù theå hoïat ñoäng nhö quaù trình
hieáu khí hay kò khí.
™Giaù theå coá ñònh coù theå ñaët ngaäp trong nöôùc
hoaëc khoâng ñaët ngaäp.
™Biofilm được sử dụng trong các công trình lọc
sinh học, RBC, hiếu khí tiếp xúc (contact
aerator), lọc ngập (SAF), MBBR.
3 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
 BK
TPHCM QUA
QUAÙÙ TRÌNH XÖÛ LY
XÖÛ LYÙÙ SINH TR ÖÔÛNG
TRÖÔÛ NG BA
BAÙÙM D ÍNH
DÍNH
™ Maøng sinh hoïc goàm coù nhöõng VSV, caën/haït, vaø
polymer ngoaïi baøo baùm dính vaø bao phuû beà maët giaù
theå (nhöïa, ñaù) .
™ Ñoä daøy maøng sinh hoïc = 100μm ñeán 10mm.
™ Trong thöïc teá lôùp maøng sinh hoïc raát phöùc taïp, caáu
truùc khoâng ñoàng ñeàu.
™ Noàng ñoä VSS cuûa maøng sinh hoïc coù theå khoaûng töø 40
– 100 g/L.
™ Khoâng coù söï phaùt trieån ñoàng ñeàu cuûa MSH trong lôùp
giaù theå vaät lieäu, bôûi vì chuùng seõ bò bong ra khoûi giaù
theå theo ñònh kì.

4 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 BK
TPHCM
QUA
QUAÙÙ TRÌNH X ÖÛ LY
XÖÛ LYÙÙ SINH TR ÖÔÛNG
TRÖÔÛ NG BA
BAÙÙM D ÍNH HIE
DÍNH HIEÁÁU KH
KHÍÍ
(AEROBIC ATTACHED -GROWTH TREATMENT PROCESSES)
ATTACHED-GROWTH

™ Quaù trình taêng tröôûng hieáu khí baùm dính ñöôïc söû
duïng ñeã khöû chaát höõu cô vaø thöïc hieän quaù trình nitrat
hoùa.
™ Caùc coâng trình söû duïng quaù trình naøy bao goàm:
9 Loïc sinh hoïc nhoû gioït (trickling filter)
9 Loïc sinh hoïc cao taûi (roughing filter)
9 Beå sinh hoïc tieáp xuùc quay (rotating biological contactor -
RBC)
9 Beå nitrat hoùa maøng dính baùm (fix-film nitrification reactor)
9 Beå loïc sinh hoïc ngaäp nöôùc hieáu khí (Submerged aerated
biofilter)
™ Caùc coâng trình naøy coù theå chòu ñöôïc taûi troïng shock
vaø söï thay ñoåi nhieät ñoä.
5 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
 BK
TPHCM
PHAÂN LOA
LOAÏÏI BE
BEÅÅ SINH HO
HOÏÏC STBD HIE
HIEÁÁU KH
KHÍÍ

CÔNG TRÌNH SINH HỌC TĂNG

CÔNG TRÌNH SINH HỌC TRƯỞNG BÁM DÍNH
TĂNG TRƯỞNG LƠ LỮNG
CÔNG TRÌNH LAI HỢP •Lọc sinh học
•Bùn hoạt tính
•Lọc sinh học bùn hoạt tính. •Bể sinh học tiếp quay (RBC)
•SBR
•Bể sinh học hiếu khí tiếp xúc •Lọc sinh học hiếu khí vật liệu ngập
•MBR (submerged aerated biofilter – SAF)
(contact aerator).
•Mương oxy hóa (OD) •Bể sinh học tầng giá thể động
(moving bed bioreactor - MBBR)

6 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 BK
TPHCM Caáu taïo maøng vi sinh vaät
Nöôùc thaûi
Lôùp nöôùc tónh Q, S ™ Lôùp maøng vi sinh vaät
chia thaønh hai lôùp: Lôùp
z maøng kò khí ôû beân trong
vaø lôùp maøng hieáu khí ôû
Chaát höõu cô
beân ngoaøi.
Maøng vi sinh vaät

O2
™ Maøng vi sinh luoân toàn taïi
Giaù theå

CO2 ñoàng thôøi vi sinh vaät kò khí

Saûn phaåm
sau cuøng vaø vi sinh vaät hieáu khí
™ Oxy hoaø tan trong nöôùc
chæ khueách taùn vaøo gaàn
z + dz
beà maët maøng
Nöôùc thaûi
Q, S+(ΔS/∆z)dz
7 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
 BK
TPHCM Caáu taïo maøng vi sinh vaät
Nöôùc thaûi
Lôùp nöôùc tónh Q, S

dS f dS f
z − D e As − De As
Maøng vi sinh vaät

Chaát höõu cô dx dx x
O2 x + Δx

Sb
Giaù theå

x + dx
Ss x

Saûn phaåm
sau cuøng
CO2
z + dz L 0
x Nöôùc thaûi
Q, S+(ΔS/∆z)dz

8 Hình veõ: Moâ hình hoùa lôùp maøng vi sinh vaät TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
 BK
TPHCM DO
DOØØNG
NG CÔ CHA
CHAÁÁT TRONG MA
MAØØNG
NG SINH HO
HOÏÏC
™ Dòng cơ chất xuyên qua lớp nước tĨnh là một hàm số của
hệ số khuếch tán cơ chất và nồng độ cơ chất:

dS ( Sb − Ss )
− Dw = − Dw (4.1)
dx L
™ Sử dụng dấu (-) vì nồng độ cơ chất giảm dần dọc theo lớp
nước tĩnh và cơ chất được loại bỏ từ khối chất lỏng
Dw = hệ số khuếch tán cơ chất trong nước, m2/ngày
dS/dx = gradient nồng độ cơ chất, g/m3.m
Sb = nồng độ cơ chất trong khối chất lỏng, g/m3
Ss = nồng độ cơ chất trên bề mặt màng sinh học, g/m3
L = Độ dày hiệu quả của màng nhầy, m

9 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 BK
TPHCM DO
DOØØNG
NG CÔ CHA
CHAÁÁT TRONG MA
MAØØNG
NG SINH HO
HOÏÏC
™ Qúa trình truyền khối trong màng sinh học được mô tả bởi
định luật Fick’s cho sự khuếch tán trong dung dịch:
∂S f
rbf = − De (4.2)
∂x
rbf = Tốc độ dòng cơ chất trong màng sinh học do truyền khối, g/m2.ngày
De = Hệ số khuếch tán trong màng sinh học, m2/ngày
∂Sf/∂x = gradient nồng độ cơ chất, g/m3.m
™ Tốc độ sử dụng cơ chất trong màng sinh học ở mọi điểm:
kS f X
rsu = − (4.3)
Ks + S f
rsu = Tốc độ sử dụng cơ chất trong màng sinh học, g/m2.ngày
10
S = Nồng độ cơ chất ở 1 điểm trong màng sinh học, g/m3 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
f
 CAÂN BA
BK
TPHCM BAÈÈNG
NG KHO
KHOÁÁI LLÖÔÏ
ÖÔÏNG
NG CÔ CHA
CHAÁÁT CHO MA
MAØØNG
NG SINH HO
HOÏÏC
™ Cân bằng khối lượng cơ chất cho vi phân thể tích xung
quanh (dx) trong màng sinh học:
Tốc độ tích = Tốc độ dòng - Tốc độ dòng + tốc độ sử dụng cơ
lũy cơ chất cơ chất vào cơ chất ra chất trong phần vi
trong phần phần vi phân khỏi phần vi phân
vi phân phân
™ Trong điều kiện ổn định, cân bằng khối lượng là:
Tích lũy = vào - ra + phát sinh
dS f dS f ⎛ kS f X ⎞
0 = − De As + De As − ΔxAs ⎜ ⎟ (4.4)
dx x dx x + Δx ⎜K +S ⎟
⎝ s f ⎠
As = Diện tích MSH tiếp xúc với dòng cơ chất, m2
∆x = Khoảng biến thiên, m

11 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 CAÂN BA
BK
TPHCM BAÈÈNG
NG KHO
KHOÁÁI LLÖÔÏ
ÖÔÏNG
NG CÔ CHA
CHAÁÁT CHO MA
MAØØNG
NG SINH HO
HOÏÏC
™ Chia 2 vế cho As và dx, và lấy biên từ ∆x đến 0 Î thu
được phương trình cho sự thay đổi nồng độ cơ chất trong
MSH.
d 2S f⎛ kS f X ⎞
De −⎜ ⎟ = 0 (4.5)
dx 2 ⎜K +S ⎟
⎝ s f ⎠
™ Để giải phương trình trên cần 2 điều kiện biên:
9Dòng cơ chất ở bề mặt màng sinh học bằng với dòng cơ
chất xuyên qua lớp màng tĩnh
9Không có dòng ở bề mặt giá thể.
dS f
= 0 (4.6)
dx x =L

12 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 BE
BEÅÅ LO
LOÏÏC SINH HO
HOÏÏC (TRICKLING FILTER)
BK
TPHCM

™ Beå lọc SH nhoû gioït öùng duïng quaù trình STBD,

nöôùc thaûi ñöôïc phaân phoái ñeàu khaép dieän tích
beà maët cuûa beå chöùa nhöõng giaù theå coá ñònh
khoâng ñaët ngaäp.
™Nhöõng vaät lieäu coá ñònh coù theå baèng ñaù, nhöïa
plastic, xæ than ñöôïc thieát keá sao cho chieám
khoảng 90 – 95% theå tích cuûa thaùp goàm coù
nhöõng khe hôû.

13 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 BK
TPHCM BỂ LỌC SINH HỌC
Primary treatment Secondary treatment
disposal
Recycled flow
screenings grit scum Primary Secondary
sedimentation Qr
sedimentation
tank tank
Raw
Treated
sewage effluent
Q, So
Fine bar Q, S
screens Grit chamber
High rate
Primary sludge trickling filter
Sludge Disinfectant
thickening (chlorine)

Belt press or
Anaerobic sludge lagoon Sludge disposal
digestion

Sludge treatment
14 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
 BỂ LỌC SINH HỌC
BỂ LỌC SINH HỌC
BK
TPHCM Vòi phun

Vật liệu lọc

Lỗ thông hơi
sàn thu nước

BỂ LẮNG II
Vào

Ra

Tới xử lý bù n

™ Màng nhầy vi sinh vật phủ lên bề mặt vật liệu lọc. Màng nhầy là quần thể vi
sinh chủ yếu VK dị dưỡng hiếu khí oxy hóa CHC khi NT đi qua.
™ Vật liệu lọc: Đá, sỏi, nhựa tổng hợp
™ Khi màng VS phát triển dày lớp màng VS bên trong thiếu oxy và chất dinh
dưỡng → giảm tốc độ oxy hóa → tế bà o chết, mất khả năng bám dính
màng VS tróc ra khỏi VL lắng lại ở bể lắng II
™ Áp dụng: Tương tự BHT
™ Thuận lợi: Tiêu thụ năng lượng thấp, chi phí QL và VH thấp
™
15 Bất lợi: Đòi hỏi diện tích rộng, có mùi hôi. TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
 Caáu taïo maøng vi sinh vaät
BK
TPHCM

16 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 BK
TPHCMBE
BEÅÅ LO
LOÏÏC SINH HO
HOÏÏC

17 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 BK
TPHCMBE
BEÅÅ LO
LOÏÏC SINH HO
HOÏÏC

18 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 GIAÙ THEÅ TRONG BEÅ LOÏC SINH HOÏC
BK
TPHCM

19 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 SOÁÁ Ñ
THOÂNG SO AËC TR
ÑAË BEÅÅ LO
ÖNG BE
TRÖNG HOÏÏC
LOÏÏC SINH HO
BK
TPHCM

™ Taûi troïng thuyû löïc hay taûi troïng beà maët (Hydraulic
loading rate - HRT):
Löu löôïng nöôùc thaûi Q + Qr ⎡ m 3 ⎤
Taûi troïng beà maët = = ⎢ 2 ⎥ (4.18)
Dieän tích beå loïc A ⎣ m ngay ⎦

™ Tæ soá tuaàn hoaøn (Recirculation ratio):

Qr
R= (4.19)
Q
™ Taûi troïng höõu cô (Organic loading rate - OLR):
Taûi troïng BOD Q × So ⎡ kgBOD ⎤
Taûi troïng höõu cô = = ⎢ m 3ngay ⎥ (4.20)
Theå tích beå loïc V ⎣ ⎦

20 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 BK
TPHCM PHAÂN LOAÏI BEÅ LOÏC SINH HOÏC

• Bể lọc sinh học được phân loại bằng tải

trọng thủy lực (HRT) hay tải trọng hữu cơ
(OLR).
• Bể lọc sinh học sử dụng đá làm vật liệu
lọc được phân loại thành tải trọng thấp,
tải trọng trung bình và tải trọng cao.
• Bể lọc sinh học sử dụng vật liệu plastic
đặc trưng cho bể lọc sinh học cao tải. Tuy
nhiên, giá thể tiếp xúc plastic cũng được
ứng dụng cho tải trọng hữu cơ thấp.
21 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
 BK
TPHCM PHAÂN LOAÏI BEÅ LOÏC SINH HOÏC
Lọc tải trọng thấp (Trickling filter) (1)
™ Lọc tải trọng thấp tương đối tương giản, bể lọc có hình
dạng tròn hoặc hình chữ nhật. Thông thường, lưu
lượng được cung cấp từ bể trộn nước thải vào và dòng
tuần hoàn.
™ Bể trộn nhỏ, thường thời gian lưu nước chỉ 2 phút dựa
trên lưu lượng thiết kế trung bình, Ở những hệ thống
nhỏ, lưu lượng vào ban đêm ít lượng nước đầu vào bị
gián đoạn và dòng tuần hoàn cần thiết để giữ độ ẩm
cho giá thể tiếp xúc (US.EPA, 1974).
™ Nếu dòng vào bể lọc ngừng lâu hơn 1 hoặc 2 giờ, hiệu
quả của xử lý của bể lọc kém hơn vì tính chất chất nhờn
sinh học thay đổi do thiếu độ ẩm.

22 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 BK
TPHCM PHAÂN LOAÏI BEÅ LOÏC SINH HOÏC
Lọc tải trọng thấp (Trickling filter) (2)
™ Phần lớn lọc sinh học tải trọng thấp, giá thể tiếp xúc
cao nhất khoảng 0,6 đến 1,2 m sẽ có chất nhờn sinh
học đáng kể. Kết quả là những vi trí phía dưới của vật
liệu lọc có thể là nơi cư trú của những vi khuẩn tự
dưỡng nitrat hoá, oxi hoá ammonia thành dạng nitrit và
nitrat.
™ Nếu mật độ VK nitrat hoá đã thích nghi tốt, và nếu điều
kiện khí hậu và đặc tính nước thải thuận lợi thì lọc tải
trọng thấp hoạt động tốt có thể xử lý BOD và nitrat hoá
hiệu quả cao.
™ Mùi là vấn đề cần quan tâm, đặc biệt nếu nước thải ôi
hoặc gây thối, hoặc nếu thời tiết ấm. Lọc sinh học tải
trọng thấp không nên đặc ở những vị trí mà mùi sẽ gây
nên mùi khó chịu.
23 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
 BK
TPHCM PHAÂN LOAÏI BEÅ LOÏC SINH HOÏC
Lọc tốc độ cao và trung bình
™ Lọc tải trọng cao cũng sử dụng đá hoặc giá thể tiếp xúc
plastic. Lọc thường được tuần hoàn và lưu lượng vào
liên tục.
™ Tuần hoàn đầu ra của lọc hay đầu ra cuối cùng với tải
trọng hữu cơ cao, cung cấp lưu lượng cao cho lọc để
cải thiện sự phân bố nước thải; điều khiển chiều dày
lớp nhờn, cung cấp nhiều oxi trong lưu lượng nước
thải đầu vào; và tuần hoàn những vi sinh vật có thể tồn
tại.
™ Tuần hoàn cũng giúp ngăn chặn và làm giảm mùi và
ruồi (US.EPA, 1974).
™ Lọc sinh học tải trọng cao và trung bình có thể được
thiết kế là quá trình 1 hoặc 2 bậc.
24 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
 BK
TPHCM PHAÂN LOAÏI BEÅ LOÏC SINH HOÏC
Lọc thô
™ Lọc thô là dạng lọc tải trọng cao xử lý tải lượng hữu cơ lớn
hơn 1,6 kg/m3.ngày và tải lượng thủy lực trên 190
m3/m2.ngày.
™ Trong phần lớn trường hợp, lọc thô được ứng dụng để xử lý
nước thải trước khi đến xử lý bậc 2. Phần lớn lọc thô được
thiết kế sử dụng giá thể tiếp xúc plastic (WPCF, 1998).
™ Một trong những thuận lợi lọc thô là nhu cầu năng lượng
thấp cho việc khử BOD của nước thải nồngđộ cao cũng như
so với bùn hoạt tính.
™ Lượng BOD khử trên đơn vị năng lượng truyền tăng.
™ Nhu cầu năng lượng đối với lọc thô khoảng từ 2 đến 4 kg
BOD5/kWh so với 1,2 đến 2,4 kg BOD5/kWh đối với xử lý bùn
hoạt tính.

25 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 BK
TPHCM PHAÂN LOAÏI BEÅ LOÏC SINH HOÏC
Lọc sinh học 2 bậc
™Hệ thống lọc 2 bậc với bể lắng ở giữa để loại
bỏ cặn phát sinh từ bể lọc thứ nhất, phần lớn
được ứng dụng với nước thải cường độ cao.
™Hệ thống 2 bậc cũng được ứng dụng thực
hiện nitrat hoá được yêu cầu.
™Hệ thống 1 bậc gồm lọc bậc và bể lắng trung
gian làm giảm CBOD, và thực hiện nitrat hoá
xảy ra trong bậc 2.

26 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM

 BK
TPHCM PHAÂN LOAÏI BEÅ LOÏC SINH HOÏC
Nitrat hoá
™ Cả việc khử BOD và nitrat hoá có thể hoàn toàn trong lọc
sinh học nhỏ giọt giá thể tiếp xúc đá hoặc plastic ở tải lượng
hữu cơ thấp (Stenquist với cộng sự ,1974; Parker và
Richards, 1986).
™ Vi khuẩn dị dưỡng với hệ số sản lượng cao và tốc độ phát
triển nhanh, cạnh tranh nhiều hơn vi khuẩn nitrat hoá đối
với khoảng trống trên giá thể tiếp xúc màng cố định. Do đó,
nitrat hoá chỉ xảy ra sau khi nồng BOD giảm đáng kể.
™ Bruce với cộng sự (1975) đã chứng minh rằng BOD đầu ra
thấp hơn 30 mg/L thì nitrat hoá mới bắt đầu và BOD <15
mg/L nitrat xảy ra hoàn toàn.
™ Harremoes (1982) đã xem xét kỹ BOD hoà tan, và đã kết
luận rằng nồng độ BOD <20 mg/L cần để nitrat hoá xảy ra.
27 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
 SOÁÁ THIE
THOÂNG SO KEÁÁ CU
THIEÁÁT KE BEÅÅ LO
CUÛÛA BE HOÏÏC
LOÏÏC SINH HO
BK
TPHCM

Thoâng soá Thaáp taûi Trung taûi Cao taûi Cao taûi
(ñaù) (nhöïa)
Taûi troïng thuyû löïc 1 to 4 4 to 10 10 to 40 40-200
[m/d]
Taûi troïng höõu cô 0.08 to 0.24 to 0.48 0.32 to 1.0 0.8 to 6.0
[kg BOD5/d m3] 0.32
Chieàu saâu, [m] 1.5 to 3 1.5 to 2.5 1 to 2 4.5-12
Tæ soá tuaàn hoaøn 0 0 to 1 1 to 3 0 to 4
Vaät lieäu loïc ñaù, xæ ñaù, xæ ñaù, xæ, VL t. VL toång hôïp
hôïp
Nhu caàu naêng löôïng 2-4 2-8 6-10 10-20
[kW/103 m3]
Ruoài nhieàu thay ñoåi ít ít/khoâng
Bong buøn giaùn thay ñoåi lieân tuïc lieân tuïc
ñoaïn
Chaát löôïng nöôùc nitrate Nitrate hoaù Nitrate hoaù ôû Nitrate hoaù ôû
ñaàu ra hoaù toát trung bình thaáp taûi thaáp taûi
Hieäu quaû, % 80 to 85 50 to 70 65 to 80 65 to 85
28 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
 BK
TPHCM
Những đặc tính lý học của giá thể tiếp xúc lọc
nhỏ giọt
Vật liệu tiếp Kích thước, Đơn vị khối Diện tích bề Độ Ứng dụng
xúc cm lượng, kg/m3 mặt riêng, rỗng, %
m2/m3
Đá (nhỏ) 2,5-7,5 1250-1450 60 50 N
Đá (lớn) 10-13 800-1000 45 60 C, CN, N
Plastic 61 x 61 x 122 30-80 90 >95 C, CN, N
thường
Plastic- diện 61 x 61 x 122 65-95 140 >94 N
tích bề mặt
riêng cao
Giá thể tiếp Thay đổi 30-60 98 80 C, CN, N
xúc plastic
tùy tiện-
thông
thường.
Diện tích bề Thay đổi 50 -80 150 70 N
mặt riêng
29 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM
 SOÁÁ THIE
THOÂNG SO KEÁÁ CU
THIEÁÁT KE BEÅÅ LO
CUÛÛA BE HOÏÏC
LOÏÏC SINH HO
BK
TPHCM

™Tổn thất áp lực qua bể lọc sinh học tính bằng công thức Dow
Chemical:
(1,36×10 −5 )( L / A )
Trong đó: N = 10,33(D )e
p
D = chiều cao vật liệu lọc, m
L tải trọng thủy lực, kg/h
A = diện tích mặt cắt ngang của bể lọc, m2
™Hệ số hiệu chỉnh Np lấy theo bảng sau:

Giá thể tiếp xúc Diện tích bề mặt Hệ số hiệu chỉnh

riêng, m2/m3 cho Np
Đá 45 2
Plastic 100 1,3

Plastic 140 1,6

Plastic ngẫu nhiên 100 1,6

30 TS.LÊ HOÀNG NGHIÊM