TÜBİTAK–2209-A ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA

PROJELERİ DESTEĞİ PROGRAMI

Başvuru formunun Arial 9 yazı tipinde, her bir konu başlığı altında verilen açıklamalar göz önünde
bulundurularak hazırlanması ve ekler hariç toplam 20 sayfayı geçmemesi beklenir (Alt sınır
bulunmamaktadır). Değerlendirme araştırma önerisinin özgün değeri, yöntemi, yönetimi ve yaygın etkisi
başlıkları üzerinden yapılacaktır.

ARAŞTIRMA ÖNERİSİ FORMU

 2020 Yılı

2. Dönem Başvurusu
 2209/A ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ DESTEĞİ PROGRAMI
ARAŞTIRMA ÖNERİSİ FORMU

A. GENEL BİLGİLER

Başvuru Sahibinin Adı Soyadı: Sueda GÜLGÜN

Araştırma Önerisinin Başlığı: İşitme Engelli Bireylerin İletişim İhtiyaçlarını Destekleyen Mobil
Uygulamanın Doğal Dil İşleme ve Makine Öğrenimi ile Geliştirilmesi

Danışmanın Adı Soyadı: Dr. Öğr. Üyesi Ali BOYACI

Araştırmanın Yürütüleceği Kurum/Kuruluş: İstanbul Ticaret Üniversitesi

ÖZET

Türkçe özetin araştırma önerisinin (a) özgün değeri, (b) yöntemi, (c) yönetimi ve (d) yaygın etkisi hakkında bilgileri
kapsaması beklenir. Her bir özet 450 kelime veya bir sayfa ile sınırlandırılmalıdır. Bu bölümün en son yazılması
önerilir.

Özet
Dil düşünmenin ve iletişimin temelini oluşturmaktadır. İşitme engelli bireyler dilin fonetik sistemine
erişememeleri nedeniyle dil ediniminde çeşitli sorunlarla karşılaşmaktadırlar. Bu durum, bireylerin eğitim, sağlık
ve yaşam kalitesiyle ilgili sorunlarını çözerken bir başkasına ihtiyaç duymalarına neden olmaktadır. Ancak
kişisel verilerin söz konusu olduğu ve/veya mahremiyet gerektiren durumlarda işitme engelli bireylerin kendini
ifade etmeleri zorlaşmaktadır. Bunun çözümü olarak bireylerin en etkili kullanabileceği ve en rahat
ulaşabileceği iletişim yolunun mobil uygulamalar olabileceği araştırmalar sonucu görülmüştür. Alanyazındaki
teknoloji entegrasyonu çalışmaları genellikle görsel sözlüklere, sözcük bazında işaret diline, kelime
egzersizlerine ya da animasyon tabanlı tercümelere yoğunlaşmaktadır. Ancak, bütüncül bir yaklaşımla tüm
teknoloji entegrasyonu sürecini betimleyen az sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu çalışma, işitme engelli
bireylerin işiten bireylerle tek başına daha iyi iletişim kurmalarını sağlayacak ve kelime dağarcıklarını
geliştirecek mobil uygulama tasarlamayı hedeflemektedir. Uygulama, alanyazındaki uygulamalardan daha
zengin kelime haznesine sahip olacağından tercümeleri daha anlaşılır kılacaktır. Tercümeleri anlaşılır kılacak
bir diğer unsur ise mimiklerdir. Video tabanlı tercümelerin işaret modeli ile gerçekleştirilmesi istenen etkiyi
sağlayacaktır. Uygulamanın, Türkiye nüfusunun %1,1’ini (yaklaşık 836.000 kişi) oluşturan işitme engelli
bireylerin (TÜİK, 2019) yanı sıra işitme engelli öğretmenleri, Türk İşaret Dili (TİD) tercümanlığı yapacak
bireyler, TİD öğrenmek isteyen ya da bu alanda akademik çalışma yapacak bireyler tarafından da kullanılması
beklenmektedir. Makine öğrenmesi ile geliştirilecek uygulama sayesinde işitme engelli bireylerin iletişim
kalitesinin artması, dil öğreniminin kolaylaşması, öğretim potansiyelinin kullanılması, sosyal ilişkilerinin
gelişmesi, duygusal gelişiminin iyileşmesi mümkün olacaktır. Bu durum bireylerin toplum içinde kendine yeterli,
üretken bireyler olmaları ve kalite bir yaşam sürdürebilmeleri açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler: İşitme Engelli Birey, İşaret Dili, Mobil Uygulama, Makine Öğrenmesi, Doğal Dil
İşleme, Video Tabanlı Sözlük

1. ÖZGÜN DEĞER

1.1. Konunun Önemi, Araştırma Önerisinin Özgün Değeri ve Araştırma Sorusu/Hipotezi

Araştırma önerisinde ele alınan konunun kapsamı ve sınırları ile önemi literatürün eleştirel bir değerlendirmesinin
yanı sıra nitel veya nicel verilerle açıklanır.

3
 2209/A ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ DESTEĞİ PROGRAMI
ARAŞTIRMA ÖNERİSİ FORMU

Özgün değer yazılırken araştırma önerisinin bilimsel değeri, farklılığı ve yeniliği, hangi eksikliği nasıl gidereceği
veya hangi soruna nasıl bir çözüm geliştireceği ve/veya ilgili bilim veya teknoloji alan(lar)ına kavramsal, kuramsal
ve/veya metodolojik olarak ne gibi özgün katkılarda bulunacağı literatüre atıf yapılarak açıklanır.

Önerilen çalışmanın araştırma sorusu ve varsa hipotezi veya ele aldığı problem(ler)i açık bir şekilde ortaya
konulur.

Dil tüm kurallarıyla birlikte, geçirilen yaşantılar sırasında doğal olarak edinilmektedir. Çocuklar dili modelleri
dinleyerek, bu modelleri taklit ederek, geri işletimi algılayarak, deneyimlerini ve düşüncelerini paylaşarak
edinmektedirler. (Güven ve Bal, 2000) Ancak işitme engelli bireyler dili bu şekilde öğrenemedikleri için bireylerin
küçük yaşta gerekli eğitimi alması önemlidir. (Turan, Koca ve Uzuner, 2019) İyi bir eğitim alamadıklarında dil
gelişimlerinin işiten bireylere göre geri olduğu ve bu kişilerle iletişimde zorlandıkları görülmektedir. (Ekşioğlu,
1997)
İşitme engelli bireylerin iletişim kurarken kendilerini en iyi tercüman aracılığıyla ifade ettikleri belirtilmektedir.
(Alsancak, 2017) Tercüman aracılığıyla iletişim kurulduğunda ise bazı durumlarda işitme engelli bireylerin
mahremiyetleri kısıtlanmaktadır. (Yanıkkerem ve Esmeray, 2017) Örneğin bireyler, hastaneye gittiklerinde
iletişim kurabilmek için yanlarında işiten ve konuşan bir aile üyesine ihtiyaç duymakta ve tedaviye ilişkin bilgileri
bu şekilde edinebilmektedirler. Hastanelerde kâğıda yazarak veya eliyle göstererek kendisini ifade etmeye
çalışan yetişkin işitme engelli bireyler, gerektiği durumda yalnız kalmayı istemekte ve hastalığına dair
mahremiyet hakkını kullanmayı beklemektedir. (İşitme engelli bireylerin bu konudaki görüşleri için bkz. Bölüm
5.1) Bu nedenle Türkiye’deki yaklaşık 836.000 işitme engelli bireyin (TÜİK, 2019) kişisel verilerinin ve
mahremiyetinin korunarak iletişim kurmasına olanak sağlayan bir mobil uygulama düşünülmektedir.
Dünya’da işaret dili için geliştirilmiş uygulamalar bulunmaktadır. Fakat her toplumda kullanılan işaret dili kendi
içinde özerk dil bilgisel ve anlamsal yapıları barındırdığından (Dikyuva, Makaroğlu ve Arık, 2015) bu
uygulamalar TİD için kullanılamamaktadır. TİD için de yapılmış mobil uygulamalar bulunmakta ancak güncel TİD
sözlüğünün kapasitesinin yetersiz olması ve mimiklerin kullanılmaması sebebiyle bu uygulamalar geliştirilmeye
açıktır. Proje sayesinde sözlük kapasitesinin arttırılması ve tercüme videolarında animasyon yerine işaret dili
modeli kullanılması hedeflenmektedir. Böylece kavram bilgisi eksikliğinden kaynaklanan anlama güçlüklerinin
önüne geçilmesi ve işaret dili modeli sayesinde mimiklerin, anlatımı güçlendirmesi beklenmektedir.
Uygulamanın geliştirilmesi işitme engelli bireylerin sosyal yaşama kazandırılmasına katkı sağlar. İşitme engelliler
diğer engelli gruplarına göre kendilerini işyerine ve yaptıkları işe daha çok adarlar. Bunu bilmeyen işverenler
onları işe almaktan genellikle çekinirler. (Fırat, Hızıroğlu, Coşkun, Çitçi, Orhan, Boynukara, Zıvıtere,
Alexandrova, Zıvıtere ve Pandurska, 2009) İşverenlerin endişe duyduğu iletişim problemi, uygulama sayesinde
çözülerek bireylere sağlanan istihdam oranı artabilir. Böylece bireyler kendi ihtiyaçlarını kendileri karşılayarak
bağımlılık ve dışlanmışlık sendromundan kurtulabilirler.

1.2. Amaç ve Hedefler

Araştırma önerisinin amacı ve hedefleri açık, ölçülebilir, gerçekçi ve araştırma süresince ulaşılabilir nitelikte
olacak şekilde yazılır.

Güncel TİD sözlüğünde 2000 kelime bulunmakta ve bu kapasite işaret dili tercümesi aşamasında yetersiz
kalmaktadır. Eksik kelimeler parmak alfabesi ile çevrilmektedir. İşitme engelli bireylerin kelime dağarcıkları sınırlı
(Karal ve Şılbır, 2010) olduğundan bireyler bu kelimeleri içeren çevirileri genellikle anlayamamaktadırlar. TDK’de
sık kullanılan fakat bu sözlükte yer almayan kelimelerin daha geniş bir kümede derlenmesi, bu kelimelerin var
olan 2000 kelime ile açıklanması ve tercüme videolarının işaret dili modeli ile oluşturulması hedeflenmektedir.
Böylece tercümedeki kelime yetersizliğinin ve tercümede tamamlayıcı bir unsur olan mimiklerin eksikliğinin
giderilmesi mümkün olacaktır.

2. YÖNTEM

4
 2209/A ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ DESTEĞİ PROGRAMI
ARAŞTIRMA ÖNERİSİ FORMU

Araştırma önerisinde uygulanacak yöntem ve araştırma teknikleri (veri toplama araçları ve analiz yöntemleri dahil)
ilgili literatüre atıf yapılarak açıklanır. Yöntem ve tekniklerin çalışmada öngörülen amaç ve hedeflere ulaşmaya
elverişli olduğu ortaya konulur.

Yöntem bölümünün araştırmanın tasarımını, bağımlı ve bağımsız değişkenleri ve istatistiksel yöntemleri

kapsaması gerekir. Araştırma önerisinde herhangi bir ön çalışma veya fizibilite yapıldıysa bunların sunulması
beklenir. Araştırma önerisinde sunulan yöntemlerin iş paketleri ile ilişkilendirilmesi gerekir.

Doğal Dil İşleme (NLP) yöntemi ile kelime frekans analizi yapılarak Türkçede en sık kullanılan kelimeler
listelenecektir. Bu listedeki kelimeleri açıklamak için 2000 kelimelik güncel TİD sözlüğü baz alınacaktır. İşaret dili
modeli kullanılarak baz alınan sözlükteki kelimelere karşılık TİD kelime videoları oluşturulacaktır. (bkz. Bölüm
5.2) Video çekimi yeşil perde, ışık sitemi ve yüksek çözünürlüklü kamera içeren stüdyoda yapılacaktır. Video
kayıtları düzenlenecektir. Araştırma önerisinin tamamlanma sürecinde Duyun Bizleri Şişli İşitme ve Konuşma
Engelliler Derneği’nden destek alınmıştır. Video kayıtlarının anlaşılırlığını test etmek için dernek vasıtasıyla
iletişim kurulan gönüllü işitme engelli bireylerle görüşme sağlanacaktır. Düzenlenmesi gereken kısımlar varsa bu
kısımlar tamamlanacak ve yazılımda kullanılmak üzere video kütüphanesi oluşturulacaktır. TİD eğitmeninden
Türkçe cümleleri TİD cümlelerine çevirmede kullanılan yapı öğrenilecek ve bu yapının algoritması
oluşturulacaktır. Yazılım geliştirme süreci tasarlanacak ve kullanılacak en doğru yazılım dili, yazılım mimarisi gibi
gereksinimler belirlenecektir. Yazılım geliştirme süreci başlatılacak ve kütüphane yazılıma eklenecektir. Kullanıcı
ara yüzü tasarlanırken işitme engelli bireylerin fikirleri alınacaktır. Oluşturulan algoritma yazılıma entegre
edilecektir. İnternet üzerinden toplanacak kaynaklardan elde edilen veri setleri ve sınıflandırma metotları (K-
Nearest Neighbor (K-NN, K-En yakın komşu algoritması), Support Vector Machines (SVM, Destek Vektör
Algoritması), Naive Bayes, Decision Trees (Karar Ağaçları) vb.) ile makinenin eğitilmesi sağlanacaktır. Test
süresi başlatılacaktır. Testler algoritmanın çeviri başarısını ölçecektir. Test aşamalarında TİD eğitmeninin ve
işitme engelli bireylerin dönütlerine göre yazılım iyileştirilecektir. Yazılım geliştirme ve test aşamalarında
okulumuz laboratuvarlarında bulunan yüksek performanslı bilgisayarlar kullanılacaktır.

5
2209/A ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ DESTEĞİ PROGRAMI
ARAŞTIRMA ÖNERİSİ FORMU

3 PROJE YÖNETİMİ

3.1 İş- Zaman Çizelgesi

Araştırma önerisinde yer alacak başlıca iş paketleri ve hedefleri, her bir iş paketinin hangi sürede
gerçekleştirileceği, başarı ölçütü ve araştırmanın başarısına katkısı “İş-Zaman Çizelgesi” doldurularak verilir.
Literatür taraması, gelişme ve sonuç raporu hazırlama aşamaları, araştırma sonuçlarının paylaşımı, makale
yazımı ve malzeme alımı ayrı birer iş paketi olarak gösterilmemelidir.
Başarı ölçütü olarak her bir iş paketinin hangi kriterleri sağladığında başarılı sayılacağı açıklanır. Başarı
ölçütü, ölçülebilir ve izlenebilir nitelikte olacak şekilde nicel veya nitel ölçütlerle (ifade, sayı, yüzde, vb.)
belirtilir.

İŞ-ZAMAN ÇİZELGESİ (*)

İP İş Paketlerinin Adı ve Kim(ler) Tarafından Zaman Aralığı Başarı Ölçütü ve Projenin

No Hedefleri Gerçekleştirileceği (..-.. Ay) Başarısına Katkısı

Analiz yapılacak verinin

Türkçede en sık büyüklüğü ve çeşitliliği ihtiyacı
01.04.2021 –
1 kullanılan kelimelerin Ceyda MANAV karşılayacak kelimelerin isabet
30.04.2021 (1 Ay)
listelenmesi oranını arttıracaktır. Proje
başarımına etkisi %10’dur.
Sözlükteki yeni kelimelerin
işitme engelli bireylerce
anlaşılabilmesine bağlı olarak
Genişletilmiş sözlüğün 01.05.2021 –
2 Ceyda MANAV bu sözlük onların kelime
oluşturulması 31.05.2021 (1 Ay)
dağarcığını geliştirmekte fayda
sağlayacaktır. Proje başarımına
etkisi %10’dur.
Video çözünürlüğünün, hızının
ve modelin mimiklerinin
TİD kelime optimum seviyede olması işitme
01.04.2021 –
3 videolarının çekimi ve Sueda GÜLGÜN engelli bireylerin tercümeyi en
31.05.2021 (2 Ay)
düzenlenmesi iyi şekilde anlamalarını sağlayan
etkenlerden biridir. Proje
başarımına etkisi %15’tir.
Tercümenin iyi bir şekilde
anlaşılmasını sağlayan en
önemli etkendir. Çevrilen
Algoritmanın Ceyda MANAV 01.06.2021 –
4 cümlenin istenilen anlamı
oluşturulması Sueda GÜLGÜN 30.06.2021 (1 Ay)
taşıyor olması tercümenin
başarılı olduğunu gösterir. Proje
başarımına etkisi %20’dir.
Ara yüz tasarımlarının kullanıcı
dostu olması ve uygulamanın
Yazılım geliştirme Ceyda MANAV 01.07.2021 – algoritmayı iyi bir şekilde
5
süreci Sueda GÜLGÜN 31.08.2021 (2 Ay) işlemesi uygulamanın
kullanılabilirliğini sağlar. Proje
başarımına etkisi %25’tir.
Son kullanıcılarla yapılan
testlerin sayı ve çeşitliliğine
Test ve iyileştirme Ceyda MANAV 01.09.2021 – bağlı olarak talebe uygun
6
süreci Sueda GÜLGÜN 30.09.2021 (1 Ay) uygulamanın geliştirilmesi
sağlanır. Proje başarımına etkisi
%20’dir.

6
 2209/A ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ DESTEĞİ PROGRAMI
ARAŞTIRMA ÖNERİSİ FORMU

(*) Çizelgedeki satırlar ve sütunlar gerektiği kadar genişletilebilir ve çoğaltılabilir.

3.2 Risk Yönetimi

Araştırmanın başarısını olumsuz yönde etkileyebilecek riskler ve bu risklerle karşılaşıldığında araştırmanın

başarıyla yürütülmesini sağlamak için alınacak tedbirler (B Planı) ilgili iş paketleri belirtilerek ana hatlarıyla
aşağıdaki Risk Yönetimi Tablosu’nda ifade edilir. B planlarının uygulanması araştırmanın temel hedeflerinden
sapmaya yol açmamalıdır.

RİSK YÖNETİMİ TABLOSU*

İP
En Önemli Riskler Risk Yönetimi (B Planı)
No

Mümkün olan en kısa sürede video çekimlerinin

tamamlanması, eğer kısıtlamaya denk gelirse
1 Pandemi sebebiyle kısıtlamaların artması
pandemi kuralları gözetilerek mümkün olan en sayıda
kişi ile çekimlerin gerçekleştirilmesi

En az aynı yetkinliğe sahip başka bir takım arkadaşı

2 Takım arkadaşının ayrılması
edinilmesi ya da projeye ayrılan sürenin arttırılması

Video çözünürlüğünün veya hızının yeterli

3 Ekipman kalitesinin arttırılması
olmaması

4 Çeviri başarımının düşük olması Daha fazla veri ile makinenin eğitilmesi

5 İletişim kurulan derneğin destek verememesi Destek verecek bir başka dernek ile görüşülmesi

(*) Tablodaki satırlar gerektiği kadar genişletilebilir ve çoğaltılabilir.

3.3. Araştırma Olanakları

Bu bölümde projenin yürütüleceği kurum ve kuruluşlarda var olan ve projede kullanılacak olan altyapı/ekipman
(laboratuvar, araç, makine-teçhizat, vb.) olanakları belirtilir.

ARAŞTIRMA OLANAKLARI TABLOSU (*)

Kuruluşta Bulunan Altyapı/Ekipman Türü, Modeli

Projede Kullanım Amacı
(Laboratuvar, Araç, Makine-Teçhizat, vb.)

Yeşil Perde Video Çekimleri

Video Kamera Video Çekimleri

Işık ekipmanları Video Çekimleri

Bilgisayar Yazılım Geliştirme, Video düzenleme

(*) Tablodaki satırlar gerektiği kadar genişletilebilir ve çoğaltılabilir.

7
 2209/A ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ DESTEĞİ PROGRAMI
ARAŞTIRMA ÖNERİSİ FORMU

4. YAYGIN ETKİ

Önerilen çalışma başarıyla gerçekleştirildiği takdirde araştırmadan elde edilmesi öngörülen ve beklenen
yaygın etkilerin neler olabileceği, diğer bir ifadeyle yapılan araştırmadan ne gibi çıktı, sonuç ve etkilerin elde
edileceği aşağıdaki tabloda verilir.

ARAŞTIRMA ÖNERİSİNDEN BEKLENEN YAYGIN ETKİ TABLOSU

Önerilen Araştırmadan Beklenen Çıktı, Sonuç ve

Yaygın Etki Türleri
Etkiler

Genişletilmiş sözlüğü içeren bildiri.

Bilimsel/Akademik Araştırma üzerine makale çalışması.
(Makale, Bildiri, Kitap Bölümü, Kitap) Çalışmaların derlenip sunulduğu, bireylere rehberlik
edecek internet sitesi.

Ürünün sosyal alanda işitme engelli bireyler, işitme

Ekonomik/Ticari/Sosyal
(Ürün, Prototip, Patent, Faydalı Model, Üretim İzni,
Çeşit Tescili, Spin-off/Start- up Şirket, Görsel/İşitsel
Arşiv, Envanter/Veri Tabanı/Belgeleme Üretimi, Telife
Konu Olan Eser, Medyada Yer Alma, Fuar, Proje
Pazarı, Çalıştay, Eğitim vb. Bilimsel Etkinlik, Proje
Sonuçlarını Kullanacak Kurum/Kuruluş, vb. diğer yaygın
etkiler)
Araştırmacı Yetiştirilmesi ve Yeni Proje(ler)
Oluşturma
(Yüksek Lisans/Doktora Tezi, Ulusal/Uluslararası Yeni
Proje)
engelli öğretmenleri, TİD tercümanlığı yapacak bireyler,
TİD öğrenmek isteyen ya da bu alanda akademik çalışma
yapacak bireyler tarafından kullanıma sunulacaktır.
Bu uygulama sayesinde bireyler kendi ihtiyaçlarını
kendileri karşılayarak bağımlılık ve dışlanmışlık
sendromundan kurtulabilirler. Sosyal yaşamda daha
rahat yer edinebilirler, istihdama katılımları artabilir.
Üretimde yer alan bireyler yaşamlarını daha rahat
sürdürebilirler.
Oluşturulan sözlüğün online ortamda paylaşılması konu
üzerinde yapılacak araştırmalara fayda sağlayabilir ve
ulaşılabilirliğini arttırır. Uygulamanın kamu kurum ve
kuruluşlarınca kullanılması farkındalığı arttırarak işitme
engelli bireylerin toplumda daha rahat hissetmelerini
sağlayabilir.
Tercüme edilmesi istenilen verinin alındığı
ortamın(ses/video/görüntü) genişletilerek uygulamanın
geliştirilmesi mümkündür.

5. BELİRTMEK İSTEDİĞİNİZ DİĞER KONULAR

Sadece araştırma önerisinin değerlendirilmesine katkı sağlayabilecek bilgi/veri (grafik, tablo, vb.) eklenebilir.

5.1 Alsancak (2017)’ın “İşitme Engelli Bireylerin Çeşitli Kamu Alanlarında Yaşadıkları Sorunlar” Adlı
Makalesinden Derlenen İfadeler

8
 2209/A ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ DESTEĞİ PROGRAMI
ARAŞTIRMA ÖNERİSİ FORMU

5.2 Video Görselleri

Şekil 1. Araştırma Önerisini Güçlendirmek Adına Yapılan Tercüme Denemelerinden Örnekler

6. EKLER
EK-1: KAYNAKLAR
Alsancak, Fatmanur. (2017). “İşitme Engelli Bireylerin Çeşitli Kamu Alanlarında Yaşadıkları Sorunlar”. Social
Sciences Studies Journal, Cilt: 3, Sayı: 12, s. 1966-1981.
Dikyuva, H., Makaroğlu, B. ve Arık, E. (2015). Türk İşaret Dili Dil Bilgisi Kitabı. Ankara: T.C. Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Ekşioğlu, N. (1997) Okul Öncesi 5-6 Yaş ve Okul Dönemi 10-11 Yaş Normal İşiten Çocukların İşitme Engelli
Çocuklar ve İşitme Cihazları Hakkındaki Düşünceleri ve Entegrasyonun Etkileri, Yüksek Lisans Tezi
(basılmamış), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Fırat, S. Hızıroğlu, M. Coşkun, R. Çitçi, U. Orhan, S. Boynukara, A. Zıvıtere, M. Alexandrova, S. Zıvıtere ve A.
Pandurska, R. (2009) Avrupa Birliği Leonardo da Vinvi Projesi: Engellilerin İstihdamının Arttırılması.
Engelliler ve İstihdam, Sakarya Üniversitesi Yayınları, s. 82
Güven, N. ve Bal, S. (2000). Dil Gelişimi ve Eğitim. 0-6 Yaş Dönemindeki Çocuklar İçin Destekleyici Etkinlikler.
İstanbul: Epsilon.
Karal, H. ve Şılbır, L. (2010). The research about the usability of a visual dictionary developed for the hearing
impaired students. Procedia Social and Behavioral Sciences, 9, 1624-1628.
Turan, Z., Koca, A., & Uzuner, Y. (2019). İşitme kayıplı çocuğu olan bir annenin aile eğitimi sürecinin
incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(1), 93-117. doi:

9
2209/A ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ DESTEĞİ PROGRAMI
ARAŞTIRMA ÖNERİSİ FORMU

10.21565/ozelegitimdergisi.417177
Yanıkkerem, E. ve Esmeray, N. (2017). “İşitme ve Konuşma Engelli Kadınların Yaşadığı Güçlükler”. İnönü
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 2. s. 38-46
EK-2: ŞİŞLİ İŞİTME ve KONUŞMA ENGELLİLER DERNEĞİ DESTEK MEKTUBU

10