Književni rodovi

Književnost poznaje 3 književna roda:

1. lirika
2. epika i
3. drama

Lirika (lirska poezija)

- Pod lirikom podrazumijevaju se sva djela u stihu kojima se na sažet način iznose lična ili
kolektivna osjećanja (radost, tuga, lubav, odnos prema prirodi, domovini...)
- Lirika je po vreenu nastanka najdrevniji književni rod i stara je koliko i čovječanstvo. Nastala
je iz duboke ljudske potrebe za iskazivanje jakih osjećanja i intenzivnog doživaljaja svijeta.
Zbog ritma i melodičnosti koje nosi u sebi, lirske pjesme su u Staroj Grčkoj pjevane uz
instrument – liru, po kojoj je i dobila naziv.
Na početku svog stvaranja, lirska poezija je bila siromašna u jezičkom izrazu, u osjećanjima i
mislima, danas je pak odvojena od pjevanja i muzike, ali to ne znači da je izgubila svoju
muzikalnost i zvučnost.
- Odlike:
o Lirika je poseban književni rod koji ima svoju strukturu bez koje ne bi mogla da se
zamisli,
o Data je u stihu – stih je osnovna i ritmička i misaona jedinica u pjesmi.
Karakteriše ga raznovrsnost (desterac, osmerac....)
o Lirska pjesma se dijeli na manje cjeline – strofe (skup stihova)
o Sažetost je bitno svojstvo lirike
o Osjećanja – emocije i misaonost su dominantna obiljeja lirike
o Pjesma ima pjesničku temu i glavni motiv koji se dograđuje pomoću drugih motiva i
podmotiva i daje motivsku strukturu pjesme,
o U pjesmi dominira lirski subjekat – to je lice koje iznosi emocije, lirski doživljaj
svijeta, predmeta (za razliku od naratora koji pripovijeda u epskom djelu),
o Radnje i fabule nema. Umjesto toga postoji samo razvoj misli i emocije u pjesničkim
slikama,
o Pjesma je ritmički organizovana, emotivna i misaona cjelina, što dovodi do njene
harmoničnosti. Ritam može biti spor, brz, ujednačen i smiren (zavisi od pauza i broja
slogova),
o Jezik pjesme je izuzetno bogat, uvijek nov i individualan.
Karakterišu ga:
- slikovitost,
- figurativnost,
- emocionalnost,
- ritmičnost,
- zvukovnost
o Lirska pjesma ima rimu (slik) – ona je odlika vezanog stiha, mada pjesma može biti
ispjevana i u slobodnom stihu i bez rime.

Kompozicija lirske pjesme

Lirska pjesma je po svojoj strukturi kratko, sažeto pjesničko djelo.
To osnovno osjećanje ili pjesnička tema u lirskom djelu su glavni motiv.
Pomoću drugih, pojedinačnih ili novih motiva, ovaj glavni motiv se proširuje.
Dakle, na jedan osnovni motiv, nadograđuju se i povezuju drugi, dopuski motivi.
Tako se osjećanja konkretizuju i stvaraju se pjesničke slike.
1
 Pjesničke slike su asocijativno ili misaono povezane u jednu cjelinu – PJESMU.

Motivi se mogu različito vezati, i to:

1. po srodnosti (po analogiji),
2. po suprotnostima ili po kontrastima,
3. po slobodnim opažanjima (asocijativno povezivanje)

Vrste lirike
1. Prema tematskom kriterijumu:
- ljubavna,
- rodoljubiva,
- deskriptivna,
- socijalna,
- misaona (refleksivna)

2. Prema načinu nastanka:

- usmena i
- pisana

3. Prema funkciji:
- didaktička (poučna)
- satirična i
- prava lirika

4. Prema oblicima ličnog iskustva:

- misaona i
- emotivna

5. Prema formalno-istorijskom kriterijumu može biti:

- himna,
- oda,
- elegija,
- ditiramb,
- epigram,
- epitaf,
- idila
Lirska poezija je najsubjektivniji književni rod u kojem se ukazuje čista emocija, ritmički i zvučno
uobličena i izražena subjektivnim, simboličkim slikama koje se asocijativno grupišu oko osnovnog
motiva.