Antik Yunan Kentleri

(Polis)
• Batı dünyasında gerçek
anlamıyla kentin gelişmesi ise
Antik Yunan kentleri ile
başlamıştır.
• Atina, Korent, Isparta,
Siraküza ve Miletos gibi
kentler, hem askeri ve ticari bir
merkez, hem de politik ve idari
birimler olarak Yunan
Uygarlığı’nın itici gücü
olmuşlardır.
• Antik Yunan kenti, demokrasi-
kent ilişkisinin anlamak
bakımından önemlidir.
 Yunan Kentlerinin Ort. Çıkışı
• Fenike kolonizasyonu ve deniz
hegemonyası= Anadolu’da Ege
kıyılarında yaşayan Etrüskler’in İÖ
8.yy. Kuzeybatı İtalya’ya göçü ve
burada şehirler kurmaları.
• Onların terkettikleri yerlerde
(Anadolu ve Yunanistan’ın Ege
kıyıları) hızlı şehirleşme,
– İÖ 6000 Marsilya
– Batı Anad. Milet ve Efes
• Fenikeliler ve Etrüskler ticarette denizin
avantajlarını kull.
• Yunanistan= Dağlık coğrafya ve verimsiz
toprak nedeniyle denize yönelme.
• Yunan sitelerinin çok önceden Mısır ve
Mezopotamya med. İle ilişkileri.
• Lakonia’nın (Mora) Sparta tarafından işgali.
• Buradan kaçan topraksız köylülerin Küçük
Asya kıyılarına, Karadeniz kıyıları, Trakya,
İtalya ve hatta Kuzey Afrika’ya yerleşmesi.
• Fenikelilerle ilişkiler ve eski Minos zenaatçılık
geleneği.
• Yunan ticaretinin önce çömlekçilikle,
sonra Attika çevresinde bağcılık ve
zeytinyağı ile gelişmesi.
• Kırsalın kenti besleyememesinin yol
açtığı kriz, İÖ 7.yy’da Yunanlıların
Doğu Akdeniz’de Fenikelilerin yerini
almalarını doğurdu.
• Bu dönemde kent
devletleri ve kent siyasal
yaşamı yükseldi.
• Topografik engeller
nedeniyle siyasi teşk. tipi
siteden imparatorluğa
geçilemedi.
• Koloniler, hiç bir zaman
ana kentlere gerçek
anlamda bağlı olmadılar.
 Atina
• 1.500-1.000’li yıllarda
Sümerler, Babiller, Etiler ve
İbraniler gibi çok eski
kavimlerde de görülen “site
rejimi (kent devleti)”, özellikle
Atina’da demokrasi
düşüncesinin gelişmesi
bakımından önem
taşımaktadır.
• Bir kent olarak Atina,
üyelerinin düzenli ve ortak
yaşadıkları “vatandaşlar”ın
eşit olduğu ve yönetime
katıldığı bir topluluk olarak
dönemin en politik kentidir.
• Antik Yunan kentleri dini düşünüşten
laik düşünüşe geçişin somut örneğidir
(İlyada: Kahramanlık, Odysseia: akıl).
• İÖ 6.-5. yy. Zeytinyağı+şarap ticareti=
yeni kentsel sınıf
• Kutuplaşma:Tüccarlar+yoksul
köylüler+kentte düşük
gelirliler X aristokratik
yöneticiler
• Yeni yasal düzenleme
talepleri
– Sert Drakon Yasaları
– Solon Reformları
• Solon Reformları: Sınıf
çatışmalarını yumuşatmak.
• Vatandaşlıkı sınıfı, soylu oluşa
değil, zenginliğe göre=
Burjuvazinin iktidarı,
• Aristokrasiden demokrasiye
geçiş.
• Atina’nın göreli üstünlüğü
(Pers Saldırıları, Attik-Delos
Birliği’nin merkezi olması).
• Ekonomik gelişme, kültür ve
sanat merkezi olma.
• Sanat anlayışında soyutluktan
toplumculuğa yönelme.
• Siyasi anl. Demokrasinin
doğuşu.
 Attik-Delos Birliği
• Attik Delos Birliği, MÖ 477-404 arasında varolan,
• Sayıları 150 – 173 arasında olan Grek kent
devletleri arasında oluşturulan askeri-politik bir
birlik.
• Birliğin oluşturulması Atina'ın girişimleriyle
sağlandı ve liderliği Atina’dadır.
• Atina, Sparta'ın ve Yunanistan'daki bazı kent
devletlerinin desteğiyle Akamenid
imparatorluğu'nun (Pers İmparatorluğu) istila
girişimine karşı Ege Denizi ve Batı Anadolu
Bölgesi'ndeki Pers direnek noktalarına yönelik
saldırılara girişmişti.
• Bu saldırılarla, Ege Adaları'nın ve Batı
Anadolu'nun Grek kent devletlerinin Pers
hakimiyetinden kurtulması sağlanmış ve
böylelikle bir güç birliği oluşturulmuştu.
 Kent-Demokrasi
• Atina, sınırlılıklar harici, demokratik
yön. Biçiminin ilk örneği.
• Atina demokrasisinin sınırlı katılımı
öngören yapısı, ticaretin gelişmesi ile
değişmiştir.
• Zenginleşen orta sınıfın yönetimde
söz sahibi olması.
• Atina’da kentsel yükselişi sağlayan
unsur, geleneksel değerlere dayalı
aristokrasi ile liberal eğilimli zengin
orta sınıfın dengeli karşıtlığıdır.
• Bu karşıtlık, tragedyada çatışan
güçlerle sembolize edilmiştir.
 Tiyatro
• Tiyatro ilk kez İÖ 6. yüzyılda Yunan toplumunda
dinsel törenden özerkleşerek bir sanat türü
haline geldi.
• Yunan toplumunda tiyatronun öncülü, şarap,
bereket ve bitkiler tanrısı Dionysos'u kutsamak
için yapılan Bacchanolia şenliklerinde bir koronun
söylediği dithyramboy şarkılarıydı.
• Eski Yunan tiyatrosunun en önemli
özelliği kamusallığıdır. Oyunları
ortalama 10 bin ile 20 bin seyirci aynı
anda izleyebiliyordu. Eski Yunan
oyunları, Sofokles'in trajedileriyle
teknik yetkinliğe ulaşmıştır.
• Eski Yunan komedisinin tanınmış
yazarlarından Aristofanes,
oyunlarında dönemin siyaset
adamlarının ve düşünürlerinin yanlış
tutumlarını alaya almıştır.
• Yeni eşitlikçi talepler, kent mekanına da yansımıştır.
• Önceden Akropol kentin birincil önemde yapıları iken
artık Agora merkezi öneme sahip olmuştur.
• Eşitli düşüncenin konutlara yanısıması, konutların
agora, tiyatro gibi yerlerin etrafına yerleşmesi.
• Kentlerde altyapı çok iyi değil. Çünkü «kenti kent
yapan taşlar değil, yurttaşlar»dır.
• Kent, bir plana göre değil, organik olarak doğar.
Akropol
Agora
 Kent-Düşünce İlişkisi
• Kuvvetli bir ilişki var.
• Kentler dışa açık mekanlardır çünkü=bilgi
akışı=değişim (Atina).
• Sparta=dışa kapalı. Düşünce üretimi kısıtlı.
• Ticaretin gelişmesi, sınıfsal farklılığı ve düşünce
üretimine yol açmıştır.
• Antik Yunana’da kentin krizi ve onu kurtarma
çabaları= Düşünce üretiminde patlama (Platon,
Aristo).
• Onlara göre kent, uygarlık ile eş anlamlı.
 Antik Yunan Kentleri-Doğu
Uygarlığı Kentleri
• Doğu uyg. da da kentler var.
• Antik Yunan’da kentin sahibi yurttaşlar, Doğu uyg.
Kentlerinde Tanrı/yarı-tanrı.
• Antik Yunan’da kent bir yaşam tarzı, Doğu Uyg. Kent
bir «mülk».
• Kentlerdeki (aristokrasi-tüccar sınıfı arası) toplumsal
ilişkiler düşüncenin zenginleşmesine yol açtı.
• Pek çok düşünce okulu ve düşünürün ortaya çıkması.
• Kentler, düşüncenin mekanı haline gelmiştir.
 Antik Yunana Kentlerinin Çelişkisi
• Bugünün pencerinden bakınca:
– Eşitlikçi talepler, aristokrasi ile eşit olma temelinde
yükseliyor 8evrensel bir eşitlik fikri değil),
– Kadın, çocuk, köle, yabancılar gibi sınıflar eşitlikçi
düşünce içinde yok.