ΝΕΦ 202-Διδάσκουσα: Σωτηρία Σταυρακοπούλου

Σεπτέμβριος 2021

Αγαπητές φοιτήτριες, αγαπητοί φοιτητές, μπορείτε να απαντήσετε σ’ αυτό το

αρχείο. Μην ξεχάσετε να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας, τον ΑΕΜ, το εξάμηνο
σπουδών και το τμήμα σας. Αν χρειαστείτε κάτι, να στείλετε μήνυμα στο
προσωπικό μου e-mail. Εύχομαι Καλή Επιτυχία.

Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:

1) Ποιο είναι το περιεχόμενο των όρων: Ακριτικό έπος, Επαιτ(ητ)ική ποίηση,
Ερωτόκαστρο, Καταλόγι, Φυλλάδα, Συναξάριον, Γκιόστρα.
2) «Απόκοπος»: Ποια η θέση του στη νεοελληνική λογοτεχνία, ποιο το
λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκει, τι σημαίνει ο τίτλος του και πώς συνάδει
με το περιεχόμενο του ποιήματος, ποιοι μελετητές έχουν εκφράσει άποψη για
το νόημα του ποιήματος και ποια η άποψή τους.
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΟΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ
ΑΕΜ 11810
ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ
ΕΞΑΜΗΝΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

1 α ) Ακριτικό ονομάζεται το έπος που ανήκει στον ακριτικό κύκλο . Ο

όρος ακριτικός κύκλος αναφέρεται στο σύνολο των παραδόσεων ,
των δοξασιών και των θρύλων που υπήρχαν σίγουρα πριν την
συγγραφή του πρώτου δημώδους κειμένου της νεοελληνικής
λογοτεχνίας , του Διγενούς Ακρίτα , οι οποίες όμως σώζονται μόνο
μέσα από το έπος και παράλληλα το ίδιο το έπος δημιουργεί έναν νέο
κύκλο παραδόσεων .
Μερικά από τα χαρακτηριστικά του ακριτικού έπους είναι ότι παρουσιάζει
πολεμικά και ηρωικά θέματα όπως τις πολεμικές περιπέτειες του ήρωα με
τους εχθρούς του , τις κονταρομαχίες , τα κατορθώματα του καθώς και το
ήθος του . Αναφέρεται πάντοτε, όπως δηλώνει και ο ίδιος ο όρος , στους
ακρίτες δηλαδή τους γενναίους πολεμιστές που προστάτευαν τα ανατολικά
 σύνορα της βυζαντινής αυτοκρατορίας .Το πιο σπουδαίο ακριτικό έπος που
αποτελεί την απαρχή της νεοελληνικής λογοτεχνίας είναι ο ¨Βασίλειος
Διγενής Ακρίτης ¨
Β ) Η επαιτητική είναι ένα είδος ποίησης που εντάσσεται στο γένος
διδακτική ποίηση . Προσδιορίζει ποιήματα που έχουν έντονο τον χαρακτήρα
της παράκλησης και της ικεσίας του γράφοντος προς έναν πρόσωπο
συνήθως ευγενικής καταγωγής και ευκατάστατο με σκοπό την εκπλήρωση
της επιθυμίας του ποιητή . Στη δημώδη λογοτεχνία επαιτητικά είναι
ορισμένα από τα Πτωχοπροδρομικά ποιήματα συγκεκριμένα το πρώτο και
το δεύτερο όπου ο ποιητής ζητάει οικονομική βοήθεια από τον
αυτοκράτορα.
Γ ) Ο όρος ερωτόκαστρο αναφέρεται στο βασίλειο του βασιλιά έρωτα στο
δημώδη μεσαιωνικό ιπποτικό μυθιστόρημα Βέθανδρος και Χρυσάντζα . Είναι το
κάστρο των ερώτων στο όποιο σύμφωνα με την υπόθεση του έργου θα
πραγματοποιηθούν τα ¨ καλλιστεία ¨ των σαράντα γυναικών από τις οποίες ο
Βέθανδρος θα πρέπει να επιλέξει μία σύμφωνα με την διαταγή του βασιλιά.
Δ ) Καταλόγι ή αλλιώς ερωτοπαίγνιο είναι το ερωτικό λυρικό ποίημα που
αναπτύχθηκε στην Ρόδο σίγουρα πριν την κατάληψη της Κρήτης από του
Οθωμανούς το 1669 , γύρω στον 14ο και 15ο αιώνα. Έχει έντονο τον χαρακτήρα
του ανεκπλήρωτου έρωτα ανάμεσα σε δυο νέους δίνοντας έμφαση στον σαρκικό
έρωτα κατά την αναγεννησιακή αντίληψη .
Ε ) Φυλλάδα ονομάζεται η πεζή διασκευή ενός έργου . Ένα χαρακτηριστικό
παράδειγμα είναι η φυλλάδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου που αρχικά ήταν
γραμμένο σε ανομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο στίχο και αργότερα – πριν
γίνει Φυλλάδα - εκδόθηκε σε ομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο στίχο και έγινε
ριμάδα . Από ένα σημείο και ύστερα δεν υπήρχε διάκριση σε ριμάδα και φυλλάδα
ανάλογα με το αν η διασκευή ήταν σε ομοιοκατάληκτο στίχο η πεζή ,
ονομάζονταν και στις δυο περιπτώσεις φυλλάδες .
Στ ) Συναξάριον ονομάζεται η περιγραφή του βίου ενός Αγίου . Βέβαια στην
δημώδη λογοτεχνία και συγκεκριμένα στο πεζό έργο ΄΄ Συναξάριον του
τιμημένου γαιδάρου ¨ η λέξη χρησιμοποιείται ειρωνικά και μεταφορικά καθώς δεν
πρόκειται για την περιγραφή της ζωής ενός Αγίου αλλά το ¨πρόσωπο ¨ στο οποίο
αναφέρεται είναι ένας γάιδαρος .
 Ζ ) Γκιόστρα σημαίνει κονταροχτύπημα , μονομαχία μεταξύ δύο ηρώων με
έπαθλο συνήθως την κόρη του Βασιλιά .

2 )
Το λογοτεχνικό έργο ¨Απόκοπος ¨ του ποιητή Μπεργαδή είναι το πρώτο
έντυπο κείμενο της Νεοελληνικής λογοτεχνίας που εκδόθηκε τον 16 ο αιώνα
σε ένα τυπογραφείο της Βενετίας . Συγγράφηκε γύρω στο α΄ ή β ΄ μισό του
14ου αιώνα και εντάσσεται στην περίοδο προετοιμασίας της κρητικής
λογοτεχνίας .
Ορισμένοι μελετητές όπως ο Σαββίδης και ο Βαγενάς θεωρούν αρχή της
νεοελληνικής λογοτεχνίας το 16Ο αιώνα λόγω της έκδοσης του Απόκοπου .
Ο ΄΄Απόκοπος ¨ είναι ένα ποίημα αφηγηματικό γραμμένο σε
ομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο στίχο με πολλά αλληγορικά στοιχεία
και συμβολισμούς . Κύριο θέμα του είναι η κατάβαση στον Άδη ο οποίος
όμως δεν παρουσιάζεται σύμφωνα με την χριστιανική και μεσαιωνική
αντίληψη ως κόλαση αλλά σύμφωνα με την αναγεννησιακή κατά την οποία
η μόνη τιμωρία των νεκρών είναι ότι θυμούνται την γεμάτη απολαύσεις
επίγεια ζωή τους όντας ανήμποροι να την ζήσουν πλέον.
Ο τίτλος του ποιήματος ¨ Απόκοπος ¨ δηλώνει τον ταλαιπωρημένο ,
κουρασμένο άνθρωπο και αποδόθηκε στο ποίημα λόγω της αρχής του
πρώτου στίχου ο οποίος περιληπτικά λέει ¨ από κάπου ενύσταξα , να
κοιμιθώ εθυμήθην ¨.
Ο Απόκοπος απηχεί την αναγεννησιακή αντίληψη της ζωής γιατί ενώ και σε
άλλους ποιητές και συγγραφείς θίγεται το θέμα της κατάβασης στον Κάτω
Κόσμο όπως στον Όμηρο και τον Λουκιανό , μόνο σε αυτό το έργο η
κατάβαση δεν ισοδυναμεί με βασανιστήρια και πόνους , η μόνη τιμωρία
των νεκρών στον Απόκοπο είναι η μνήμη τους . Το κύριο μοτίβο είναι οι
ζωντανοί να ξεχνούν και οι νεκροί να θυμούνται .
Αυτό που ξεχωρίζει τον Απόκοπο από άλλα έργα με το ίδιο θέμα είναι ότι
δίνει έμφαση στις χαρές της ζωής κατά την αναγεννησιακή αντίληψη .