R. GAJIĆ i dr. PREDLOZI ZA UNAPREĐENJE STANJA ŽIVOTNE SREDINE U ZONI...

Predlozi za unapređenje stanja životne sredine u zoni (beo)gradskog auto-puta

RANKA M. GAJIĆ, Univerzitet u Beogradu, Pregledni rad

Saobraćajni fakultet, Beograd UDC: 502.17:534.83
ALEKSANDAR M. IGNJATOVIĆ, Beograd

Problem: Nezadovoljavajuće stanje životne sredine i neugledna morfološka slika u zoni gradskog
autoputa kroz Beograd.
Razrada: Razmatranje potencijala za primenu postupaka iz svetske prakse za poboljšanje stanja životne
sredine u zoni beogradskog autoputa i zapažanja o prostornim fenomenima koji su rezultat segregacije
urbanog tkiva trasom autoputa.
Ključne reči: zvučne barijere, tunelski sistemi, ozelenjeni koridori

1. UVOD Sve ovo je razlog da se, od početka uvođenja

Jasno je da je dvadeseti vek, uz pojavu sve bržih
vozila i ubrzan tehničko-tehnološki razvoj, period kada
se trasiraju autoputevi širom sveta. Počeci se vezuju za
1911. godinu i Ameriku - u Njujorku je otvoren prvi
autoput "Long Island Motor Parkway" [1] dok je prvi
autoput u Evropi, Bon - Keln u Nemačkoj, otvoren
1932. godine. [2] Autoput kroz strukturu Beograda ot-
voren je 1970. godine.
Problemi /činjenice:
 autoput koji je trasiran kroz strukturu Beograda još
uvek nema odgovarajuće obilaznice i zbog toga je
veoma opterećen
 u zoni (svakog) autoputa evidentni su problemi
pogoršanih uslova životne sredine: posebno buke i
aerozagađenja
 autoput je po prirodi uzrok fizičke segregacije
prostora
 svi problemi koje uzrokuje autoput, u gradskoj
stukturi su još složeniji (trasa autoputa predstavlja
zonu "sukoba": I/korisnika /a/pešaka i potrebe za
pešačkim koridorima za prelaz preko i /b/vozila i
potrebe da se iz okolnih ulica sa sporijim sao-
braćajem uključi u kretanje na autoputu; II/raz-
ličitih brzina kretanja /vozila u tranzitu kroz grad,
unutargradska kretanja, javni gradski prevoz/; i
III/specifičnih potreba /stanice javnog gradskog
prevoza/
________________________
Adresa autora: Ranka Gajić, Univerzitet u Beogradu,
Saobraćajni fakultet, Beograd, Vojvode Stepe 305
Rad primljen: 25.05.2015.
Rad prihvaćen: 29.05.2015.
ovakvog vida saobraćajnica između gradova i njihovog
prolaska kroz gradsko tkivo, radi i na rešenju navede-
nih problema. Danas postoji veliki broj modernih pri-
stupa koji podrazumevaju korišćenje savremenih una-
pređenih materijala i postupaka uz uključivanje ideja
održivog razvoja i ekološke efikasnosti.
Za stanje životne sredine u Beogradu od velikog
značaja je i ublažavanje loših efekata uticaja u zoni
gradskog autoputa (pre svega buke i aero-zagađenja).
Problem morfološke/prostorne neusaglašenosti je ta-
kođe ozbiljan, i potrebno je ukazati na ključne pro-
blematične tačke, kao i moguća rešenja, sa ciljem da
grad bolje saobraćajno funkcioniše i pruža prijatniju
prostornu sliku.
2. PRIMERI IZ SVETSKE PRAKSE - NAČINI
REŠAVANJA PROBLEMA KOJE UZROKUJU
GRADSKI AUTOPUTEVI
Najčešći (može se reći i najstariji) način rešavanja
problema narušene životne sredine u zoni gradskog
autoputa tiče se rešavanja problema buke - podizanjem
zvučnih barijera duž autoputa. "Zvuk je energija kojoj
se smanjuje intenzitet u toku putanje od izvora. Kada
zvučni talasi naiđu na prepreku, deo će se odbiti od
površine, a ako je ona porozna, deo će ući u pukotine
u materijalu i odbijanjem o zidove potrošiti raspo-
loživu energiju - to je proces apsorpcije. Zvučne ba-
rijere smanjuju buku od autoputa u izgrađenim sre-
dinama, procesom apsorpcije, reflektovanjem ili na-
metanjem dužeg puta zvuku unutar same barijere." [3]
Zbog prirode širenja zvuka, u slučaju pokrenutog
reljefa, u zgradama na višim kotama, kao i u slučaju

558 TEHNIKA – KVALITET IMS, STANDARDIZACIJA I METROLOGIJA 15 (2015) 3

R. GAJIĆ i dr. PREDLOZI ZA UNAPREĐENJE STANJA ŽIVOTNE SREDINE U ZONI...

visokih zgrada u okruženju, u stanovima na višim eta-

žama, problem ne može biti rešen samo postavljanjem
zidova. (slika 1) Jedan od načina suočavanja sa ovim
problemom je polaganje autoputa na kotu različitu od
od okruženja - u američkoj praksi često na višu -
dizanje saobraćajnice na visoke stubove; u evropskoj
praksi - na nižu kotu - ukopavanje trase autoputa u
odnosu na okruženje.
Slika 3 - /Amerika http://www.concretethinker.com/-
technicalbrief/Indoor-Environmental-
Quality.aspx

Slika 4 - Prag (Evropa) http://www.noisebarriers.org/-

Slika 1 - Prostiranje zvuka /saobraćajne buke/ u nase- noisebarrier/polycarbonate-sound-barrier.html
ljenim mestima - ugroženi objekti na višim ko-
tama i spratovima [3]
Zvučne barijere mogu biti: zemljani nasipi ozele-
njeni žbunastim biljkama ili ograde/zidovi. U savre-
menoj praksi, s obzirom na materijale od kojih se iz-
vode, prepoznaju se sledeći tipovi zvučnih barijera:
drvene, aluminijumske (veoma efikasne), porozne - od
metalnih rešetkastih konstrukcija (obezbeđujuju i es-
tetsku funkcionalnu alterantivu ostalim sistemima, uz
slobodan pogled na okruženje), od opeke, betonske, od Slika 5 - Pariz (Evropa) http://weburbanist.com/-
reciklirane plastike (imaju prednost formiranja u više 2015/03/22/mufflers-10-artistic-acoustic-
slojeva; mogu biti providne) i "ozelenjeni zidovi" [4], highway-noise-barriers/3/
[5]. Savremena istraživanja kroz urbani dizajn raz-
vijaju ideje različitih rešetkastih konstukcija obloženih
specifičnim materijalima i/ili zelenilom koji apsorbuju
buku uz ustovremene pozitivne efekte na vazduh i
sliku mikroambijenta [6], [7].
Pored osnovne funkcije, smanjenja efekata buke
uz obavezu razmatranja bezbednosti (u slučaju udara
vozila u barijeru), u gradskoj sredini je od velikog
značaja i estetika/izgled ovih barijera (slika 2 - 9).
Slika 6 - Melburn ( Australija) http://tikkurila.com

Slika 2 - /Amerika http://www.concretethinker.com/te-

chnicalbrief/Indoor-Environmental-
Quality.aspx Slika 7 - Rijeka (Evropa) http://wikipedia.org

TEHNIKA – KVALITET IMS, STANDARDIZACIJA I METROLOGIJA 15 (2015) 3 559

R. GAJIĆ i dr. PREDLOZI ZA UNAPREĐENJE STANJA ŽIVOTNE SREDINE U ZONI...
Slika 8 - Zid sa solarnim panelima/Evropa www.pho-
tovoltaik.eu
Slika 9 - Lučna konstrukcija/Evropa http://webur-
banist.com/2015/03/22/mufflers-10-artistic-
acoustic-highway-noise-barriers/2/
Slika 10 – Ideja za rešenje zvučne barijere autorskog
tima Sadar - Vuga nagrađena na međunarodnom
konkursu Instituta Arhitekata Hong Konga 2009.
[9]
560 TEHNIKA – KVALITET IMS, STANDARDIZACIJA I METROLOGIJA 15 (2015) 3
Inovativno rešenje zvučne barijere tima Sadar -
Vuga, koje je osvojilo nagradu na međunarodnom ko-
nkursu Instituta arhitektata Hong Konga za ideje za
zvučne barijere, 2009. godine [8][9], integriše ove ba-
rijere sa kontekstom uz dodatne atribute: 1/kreiranje
mikorambijenta specifičnom strukturom i zelenilom
kao i 2/zvukom i svetlom, uz 3/poboljšanje atmosfer-
skih kvaliteta uticajem na smanjenu emisiju uglje-
ndioksida. (slike 10-14)
Ovo se postiže tako što je sama barijera mate-
rijalizovana od bala bambusa koje se ugrađuju u če-
ličnu strukturu i mogu da budu: šuplji (sl. 11; /tip 1/
kroz ove cevi prolazi buka i transformiše se u prijatan
zvuk), šuplji sa provučenim fiber optičkim kablom (sl.
12; /tip 2/ noću, svetlost farova koja prolazi kroz ove
kablove daje interesatnu pokretnu svetlosnu igru/sliku)
i puni - neobrađeni (sl. 13; / tip 3 / koji apsorbuju zvuk
dok zelenilo na njima takođe u određenoj meri apso-
rbuje i ugljendioskid).
Slika 11 - Detalj zvučne barijere tima Sadar-Vuga - /tip
1, šuplje cevi/ buka se transformiše u prijatan
zvuk [9]
Slika 12 - Detalj zvučne barijere tima Sadar-Vuga -
/tip 2, sa optičkim kablovima/ svetlost farova
kroz optičke kablove noću čini interesantne
pokretne slike [9]
Slika 13 - Detalj zvučne barijere tima Sadar-Vuga - /tip
3, pune cevi - neobrađen bambus sa zelenilom/
apsorbuje zvuk i CO2 / [9]
R. GAJIĆ i dr. PREDLOZI ZA UNAPREĐENJE STANJA ŽIVOTNE SREDINE U ZONI...

Konačno, kao deo strategije održivog razvoja gra-

da, u konceptima savremenih gradova sve češće se
pojavljuje ideja uklanjanja koridora autoputa sa teri-
torije užeg gradskog jezgra i iz većih stambenih zona,
uz strateško izmeštanje njegove trase na manje nase-
ljenu (ili nenaseljenu) periferiju – obilaznicama. Među
gradovima koji su već sproveli ove velike strateške
poduhvate, zapaženi su: Seul, Portland i Madrid, dok
Sijetl i Dalas preduzimaju poslednje aktivnosti pred
realizaciju [10].

Slika 14 - Igled zvučne barijere autorskog tima Sadar -

Vuga - vizija [9]
Strukture koje se najčešće grade nad autoputevima
izvan gradova sa ciljem da se obezbedi prelazak divljih
životinja i time kontinuitet njihovog naseljavanja po-
dručja sa obe strane autoputa (slika 15), moguće je pri-
meniti i u slučaju gradskih teritorija na delovima gde
je koridor autoputa dovoljno ukopan – u vidu širokih
pojaseva sa zelenilom i pešačko-kolskim komunika-
cijama koje bi se našle na koti okruženja naselja, nad
autoputem i time uspostavio kontinuitet prostora (uma-
njio negativni efekat segregacije). (slika 16)

Slika 17 – Madrid - autoput pored reke Manzanares,

pre i posle [10]

Slika 15 - Autoput A 50, Holandija http://twisted-

sifter.com/2012/07/animal-bridges-around-the-
world/

Slika 18 - Dalas autoput, danas i vizija [10]

Slika 16 - Denver - konkurs za zaštitu od uticaja auto-
puta http://usa.streetsblog.org/category/issues-
campaigns/highway-removal/
Hamburg, na primer, razvija ovu ideju, tako što se
u prvoj fazi predviđa „prekrivanje“ koridora autoputa
na tri mesta, širokim komunikacijskim pojasevima,
koji će ujedno biti i mali gradski parkovi – deo gradske
zelene mreže, a za 20 godina i uklanjanje autoputa
[11]. Redizajn ukupno pokriva oko 3 km autoputa i na

TEHNIKA – KVALITET IMS, STANDARDIZACIJA I METROLOGIJA 15 (2015) 3 561

R. GAJIĆ i dr. PREDLOZI ZA UNAPREĐENJE STANJA ŽIVOTNE SREDINE U ZONI...

kraju će uvećati ukupnu površinu parkova u gradu za
20 ha (sl.19, 20 i 21).
Slika 19 - Hamburg – prekrivanje koridora gradskog
autoputa parkom [11]
3. AUTOPUT kroz BEOGRAD (eksplikacija o
zatečenom stanju)
Pre 45 godina, 04.12.1970. Beograd je dobio svoja
četiri značajna obeležja: Terazijski tunel, most Gazelu,
auto-put kroz Beograd i Mostarsku petlju [12]. Beo-
gradski auto-put je građen kao deo Auto-puta „Bra-
tstvo i jedinstvo“ koji je povezivao glavne gradove 4
republike nekadašnje SFRJ: Ljubljanu, Zagreb, Beo-
grad i Skoplje i trebalo je da predstavlja jedinstven
„koridor zajedništva“.
Auto-put je projektovan tako da trasa na novo-
beogradskoj strani bude spuštena 3 do 4 m ispod kote
terena, a 2,8 m ispod „velike vode reke Save“ [12].
Prelaskom reke Save preko mosta „Gazela“ dolazi se
do Mostarske petlje odakle kreće deo auto-puta koji
zahteva detaljno i kompleksno, etapno rešavanje da bi
iskoristio svoj potencijal i prestao da bude „prostorna
barijera“.

Slika 20 - Hamburg- 560 m dugačak tunel/park iznad
auto-puta [11]
Slika 21 - Hamburg /vizija za 20 godina/ ozelenjen
koridor ukinutog auto-puta [11]
Posmatrano od Mostarske petlje ka petlji Auto-
komanda, neposredno uz trasu auto-puta sa leve strane
je Centar Hitne pomoći (Gradski zavod za hitnu
medicinsku pomoć) a sa desne strane „BIP“. U nepo-
srednom zaleđu u ovoj zoni, Maleško brdo se nalazi sa
leve strane, a Prokop odnosno Jatagan mala sa desne.
U ovom delu auto-put prati prirodni tok Mokroluškog
potoka koji i danas postoji kao podzemni tok ispod
same trase.
Preko puta buduće glavne železničke stanice "Beo-
grad centar" /Prokop/, pozicioniran je bolnički kom-
pleks – Klinički centar Srbije (KCS). Visinske razlike
u odnosu na auto-put sa strane bolnice su dosta strme -
iznose oko 10 m i nastavljaju da se penju ka Vra-
čarskom platou, a sa strane stanice "Prokop" su u
otprilike u istoj visini i počinju strmo da se penju tek
posle 20 do 100 m od auto-puta.

Slika 22. - Trasa auto-puta E 70 kroz Beograd (5) http://www.el-traservisi.com/images/mapa2.jpg

562 TEHNIKA – KVALITET IMS, STANDARDIZACIJA I METROLOGIJA 15 (2015) 3

R. GAJIĆ i dr. PREDLOZI ZA UNAPREĐENJE STANJA ŽIVOTNE SREDINE U ZONI...
Sama kota auto-puta, u tom delu, je 10-ak m viša
od prosečne visine terena na novobeogradskoj strani.
Po prirodi funkcije veliki izvor buke i aero-zagađenja,
jasno je - ovako pozicioniran auto-put ugrožava bol-
nički kompleks u neposrednom okruženju.
Auto-put u delu Prokopa i dalje ka Konjarniku i
Vrčinu ima mnogostruke nepovoljne uticaje na grad.
Predstavlja ozbiljan „rascep“- segregaciju u urbanom
tkivu i barijeru prirodnim urbanim tokovima.
4. ZAKLJUČNA RAZMATRANJA - PREDLOZI
/Zona auto-puta: Novi Beograd/
Iako svojom pozicijom gradski auto-put jasno deli
Novi Beograd, upravo je njegova nisko postavljena
kota omogućila bolju integraciju dva dela grada putem
velikog broja nadvožnjaka i pešačkih mostova a još
bolja povezanost dobila se izgradnjom elipsastih petlji
sa kružnim tokom u blizini Kombank Arene u maju i
septembru 2004. godine [12]. Ipak, ovde se radi samo
o boljoj saobraćajnoj integraciji, pre svega motornog
saobraćaja, dok je prostorna segregacija i dalje prisu-
tna, kao i segregacija za nivo pešačkog kretanja.
Problem buke i aero-zagađenja na novobeograd-
skom delu je relativno lako rešiv i delimično je i rešen
sadnjom odgovarajućeg žbunastog zelenila koje čini
„živi zid“. Predlog za ovu zonu je da se iskoristi
denivelacija trase i sprovedu intervencije kompleksnije
nego samo postavljanje zvučnih barijera u obliku
zidova (slike 16, 19 i 20). Ovde je, naime, moguće
formirati široke ozelenjene komunikacijske prostore -
parkove, poput onih koje planira Hamburg, i takvim
rešenjem bi se umanjio ili eliminisao problem prosto-
rne i segregacije za nivo pešačkih kretanja i prostor
Novog Beograda oplemenio intergacijom blokova sa
dve strane auto-puta, novim parkovima, boljim vezama
i dostupnošću sadržaja, uz prijatniju sliku prostora u
celini.
/Zona auto puta: Mostarska petlja – Auto-
komanda/
Interesantno je navesti da je toponim "Prokop"
nastao po završetku izgradnje Beogradske glavne žele-
zničke stanice – kada je posle uzimanja šljunka i ze-
mlje iz okoline Mokroluškog potoka i istočnog dela
Jatagan male (za nasipanje Bare Venecije i Savamale)
ostalo otvoreno "pozajmište" strmih strana i duboko
ukopano u breg, odnosno, prokop [12].
Analiza geneze ovog prostora izvan je domena
ovog rada, ali će biti (pro)tumačeno zatečeno stanje.
Činjenica je da se KCB nalazi na poziciji na kojoj je
pod direktnim (negativnim) uticajima auto-puta i sa
budućom železničkom stanicom "Beograd Centar"
/Prokop/ sa suprotne strane. Stručna javnost ukazuje da
pozicija stanice "Prokop", upravo zato što je sa pro-
storom centralne zone grada deli auto-put, generiše
TEHNIKA – KVALITET IMS, STANDARDIZACIJA I METROLOGIJA 15 (2015) 3
moguće velike saobraćajne probleme s obzirom da je
sadašnja jedina direktna veza motornim vozilima, ove
stanice sa centrom grada - Mostarska petlja, dakle -
ukazuje se na lošu dostupnost ove lokacije.
Konkretno - čini se da bi bolje funkcionisao pro-
stor u kome bi ove dve funkcije "zamenile mesta" -
bolnički kompleks bi, u takvoj "idealnoj situaciji" mo-
gao da se okrene mirnijem zaleđu Dedinja, a glavna
železnička stanica direktnim saobraćajnim komunika-
cijama uvede u centar grada. Lokacija stanice „Pro-
kop“, na poziciji ispod Senjaka i Dedinja prirodno
predstavlja mesto niskog nivoa buke, aero-zagađenja i
umirenog saobraćaja. Lokacija KCS-a sa druge strane,
predstavlja tačku susreta urbanih tokova i kao takva,
ona je prekid i barijera, a stanica „Prokop“ izdvojena
nedostupna tačka.
Da bi poboljšali postojeće stanje potrebno je pre
svega KCS i Hitnu pomoć izolovati od aero- i audio -
zagađenja auto-puta; predlog obuhvata različite zvu-
čne barijere - obavezno sa velikim lukom nad samim
auto-putem (slike 9 i 12) iz razloga što su pojedine
bolničke zgrade KCS pod direktnim, pojačanim nega-
tivnim uticajem aero zagađenja i buke, budući da su na
visokoj koti iznad auto-puta (videti sl.1) Još efikasnije
bi bilo formirati "tunelsku" zvučnu barijeru (slike 6, 7,
14) i tako i vizuelno doprineti ovom delu grada.
/Zona auto puta: Konjarnik - Vrčin/
U ovom delu auto-puta predlog je postavljanje kla-
sičnih zvučnih barijera - u zavisnosti od stanja u okru-
ženju, da li ima stambenih objekata i na kojoj su visi-
nskoj koti u odnosu na auto-put, ove barijere treba
prilagođavati - formirati ih kao vertikalne zidove (slike
2, 3, 4, 5 /manje skupo) ili sa lučnim segmentima iznad
trase auto-puta (slike 9 i 12 /skuplje).
U ovoj zoni nije pogodno formiranje širokih ko-
munikacijskih koridora preko trase auto-puta (koja nije
ukopana u odnosu na okruženje).
Uzevši u obzir visoku cenu izvođenja, "tunelski si-
stemi" kao zvučne barijere se takođe ne preporučuju za
ovu zonu koja nema potencijalnu atraktivnost poput
zone Novog Beograda i nije reper, poput centralne
zone između Mostarske petlje i Autokomande.
/Auto-put kroz Beograd/
Konačno, ukidanjem trase auto-puta i njenim pri-
lagođavanjem gradskoj saobraćajnici i ozelenjavanjem
(videti primer slike 17, 18, 21) bili bi rešeni svi nave-
deni problemi - posebno oni u centralnoj gradskoj zoni
koji se tiču pozicije KCS i buduće glavne železničke
stanice "Beograd centar" /Prokop/. Jasno je da ovakva
intervencija zahteva realizovanu funkcionalnu, oprem-
ljenu, adekvatnu obilaznicu oko Beograda - ali sudeći
prema rešenjima koje preduzimaju gradovi u svetu -
ovo nije nemoguće.
563
R. GAJIĆ i dr. PREDLOZI ZA UNAPREĐENJE STANJA ŽIVOTNE SREDINE U ZONI...

5. ZAKLJUČAK [4] Gudelines of greening of noise barriers, The Go-

Aktuelnost ove teme potvrđuje vest koju su obja-
vile dnevne novine od 10. februara 2015. godine, da je
"JP Putevi Srbije" donelo odluku u vezi sa održava-
njem i uređenjem auto-puta E70 na delu koji prolazi
kroz Beograd, "o raspisu tendera za postavljanje ogra-
de za zaštitu od buke na auto-putu na deonicama kroz
Bežanijsku kosu, kod Hitne pomoći kao i kod Vrčina,
ukupne dužine 3,6 km" [13]. Za stanje životne sredine
u Beogradu od velikog značaja je i da stručna javnost
ukaže na moguća inovativna rešenja u zoni gradskog
autoputa, uz očekivanje da gradska uprava povede ra-
čuna i o ovom segmentu (da se oforme fondovi i/ili
aplicira za sredstva iz razvojnih fondova sa odgova-
rajućim projektima zaštite životne sredine /i morfolo-
ške slike/ u zoni autoputa u Beogradu).
vernment of the Hong Kong Administrative Region,
Greeneng, Landscape and Tree Management Section
Development Bureau, April 2012,
[5] Flemming, G., Knauer, H. et.all., Noise Barrier De-
sign Handbook, US Departmant of Transportation,
Federal Highway Administration, pp. 37-58, 2000.
[6] http://www.motorwaycare.com/noise_barriers.html
[7] Guidelines on Design of Noise Barriers, Government
of the Hong Kong SAR, Highways Department,
Environmental Protection Department, January
2003.
[8] http://www.archicentral.com/hong-kong-noise-
barrierby-sva 17932/#more-17932

ZAHVALNICA [9] http://www.sadarvuga.com/projects/year/950-

Uz zahvalnost prof. dr Vesni Zlatanović-Tomašević,
predsednici Udruženja inženjera Beograda /rad preze-
ntovan u okviru VII Naučno-stručne Konferencije UIBa:
globalizacija, klimatske promene i ekološki aspekti
zaštite prostora u urbanim sistemima, Beograd, 21. maj
2015./
honkkong-noise-barrier
[10]http://gizmodo.com/6-freeway-demolitions-that
changed-their-cities-forever-1548314937
[11]http://www.zmescience.com/ecology/hamburg-
highway park-14012015/

LITERATURA [12]Nikolić, Z., Metropola se rodila tokom noći, http://-

www.novosti.rs/vesti/beograd.74.hml:524650
[1] 1/ http://www.nycroads.com/history/motor/ Metropola-se-rodila tokom-noci, 2014.
[2] http://www.fhwa.dot.gov/infrastructure/reichs.cfm [13]Novine "24 časa" od 10. februara 2015.
[3] Highway Noise Policy, 2011, The Maryland Depa-
rtment of Transportation State Highway Admi-
nistration,http://www.roads.maryland.gov/Index.asp
x?PageId=827

SUMMARY
GUIDELINES FOR IMPROVING THE STATE OF THE ENVIRONMENT IN THE ZONE OF
URBAN (BELGRADES) HIGHWAY

Problem: Poor state of the environment and the unattractive morphological picture in the zone of urban
highway through Belgrade Elaboration: Consideration of the potentials for implementation of the
activities and procedures from the common practice through the world to improve the environmental
situation in the zone of Belgrade highway and observations on spatial phenomena that are the result of
the segregation of urban fabric along the highway route.
Key words: sound barriers, tunnel systems, green corridors

564 TEHNIKA – KVALITET IMS, STANDARDIZACIJA I METROLOGIJA 15 (2015) 3