1

EΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

1. Δύο σημειακά φορτία Q1= -1mC και Q2=+4mC βρίσκονται τοποθετημένα ακλόνητα στα
άκρα Α και Β ευθύγραμμου τμήματος μήκους (ΑΒ)=r=1m. Να βρεθούν:
α) Πόσα ηλεκτρόνια πλεονάζουν στο φορτίο Q1.
β) Το μέτρο της μεταξύ τους ασκούμενης δύναμης Coulomb.
γ) Σε ποιο σημείο της ευθείας που ορίζουν τα δύο φορτία θα μπορούσε να ισορροπήσει ένα
οποιοδήποτε τρίτο σημειακό φορτίο.
δ) Η τιμή του δυναμικού του ηλεκτρικού πεδίου στο σημείο του ερωτήματος γ.
ε) Το έργο του ηλεκτρικού πεδίου για τη μεταφορά από άπειρη απόσταση και τοποθέτηση
με μηδενική ταχύτητα στο σημείο του ερωτήματος γ), ενός σημειακού φορτίου q=-10mC.
Δίνονται:qe=-1,6 10-19 C, kηλ=9 109Νm2/C2.

Λύση:

α) Γνωρίζουμε ότι κάθε φορτίο είναι κατ΄απόλυτη τιμή ακέραιο πολ/σιο του στοιχειώδους
ηλεκτρικού φορτίου του ηλεκτρονίου, άρα θα ισχύει η σχέση:
Q2 4 ⋅ 10−3 C
Q2 = n qe → n = = −19
= 2,5 ⋅ 1016 ηλ.
qe 1,6 ⋅ 10 C
β) Εφαρμόζουμε απλά το νόμο του Coulomb:
−3 −3
Q1Q2 Nm2 −10 C ⋅ 4 ⋅ 10 C
F=kηλ = 9 ⋅ 10
9
= 3,6 ⋅ 104 N
r2 C2 1m2
γ) Το ζητούμενο σημείο πρέπει να έχει μηδενική συνισταμένη ένταση ηλ. πεδίου. Κάτι τέτοιο θα
συμβαίνει εκτός του ευθύγραμμου τμήματος ΑΒ, γιατί μόνο εκεί οι δύο δημιουργούμενες εντάσεις είναι
αντίρροπες, και μάλιστα το σημείο θα βρίσκεται πλησιέστερα στο μικρότερο κατ΄απόλυτη τιμή
φορτίου. Εστω, λοιπόν ότι το ζητούμενο σημείο Σ βρίσκεται σε απόσταση x από το Α ( βλ. παρακάτω
σχήμα):
r
JG JG
E2 Σ E1 A B

x Q1 Q2

Στο σημείο Σ θα ισχύει:

JG G JG JG G Q Q2
∑E = 0 → E 1 + E2 = 0 → E1 = E2 → k 21 = k
x (r + x)2
→

−10−3 C 4 ⋅ 10 −3 C ⎧( +) : x = r = 1m
= → 4x 2 = (r + x)2 → 2x = ± (r + x ) → ⎨
(r + x ) ⎩( −) : 3x = −r (απορ.)
2 2
x
δ) Το δυναμικό στο σημείο Σ υπολογίζεται με αλγεβρική άθροιση των δύο επιμέρους δυναμικών:
Q1 Q ⎛Q Q ⎞ Nm2 ⎛ −10−3 C 4 ⋅ 10−3 C ⎞
VΣ = VΣ,1 + VΣ,2 = k + k 2 = k ⎜ 1 + 2 ⎟ = 9 ⋅ 109 2 ⎜ + ⎟ = 9 ⋅ 10 V
6

x r+x ⎝ x r+x⎠ C ⎝ 1m 2m ⎠
ε) Από τον ορισμό του δυναμικού έχουμε:
WΣ→∞
VΣ = → WΣ→∞ = qVΣ → − W∞→Σ = qVΣ → W∞→Σ = −qVΣ →
q
W∞→Σ = −( −10) ⋅ 10 −3 C ⋅ 9 ⋅ 106 V = 9 ⋅ 10 4 V

Επιμέλεια θεμάτων: Κοϊνάκης Γιώργος – Φυσικός, Μ.Sc. Μετεωρολογίας

 2

2. Στο τετράγωνο του παρακάτω σχήματος, πλευράς α=1m βρίσκονται τοποθετημένα τα

σημειακά φορτία q1=+1mC, q2=-1mC και q3=+1mC στις κορυφές Α, Β και Γ αντίστοιχα. Να
βρεθούν:
α. Η ένταση και το δυναμικό στην κορυφή Δ.
β. Η δυναμική ενέργεια του συστήματος των τριών φορτίων. Σχολιάστε το πρόσημό της.
Δίνεται: k=9 109Nm2/C2.

Λύση:
Α α Β
q1 q2

E2

q3
E3 Δ Γ

Eολ

E1,3 E1

α) Σχεδιάζουμε τα διανύσματα των τριών εντάσεων στο σημείο ∆ ( βλ. σχήμα ) και γράφουμε τις
σχέσεις των μέτρων τους:
q1 q3 10−3 C
E1 = E3 = k 2
=k 2
= 9 ⋅ 109 Νm2C−2
2
= 9 ⋅ 106 N / C
α α 1m
−3
q2 q2 10 C
E2 = k 2 = k 2 = 9 ⋅ 109 Νm2C−2 = 4,5 ⋅ 106 N / C
δ 2α 2m2

Η συνισταμένη των Ε1 και Ε3 ( που είναι μεταξύ τους κάθετες ) θα έχει μέτρο
E1,3 = E12 + E32 = 2E12 = E1 2 = 9 2 ⋅ 106 N / C
και θα είναι αντίρροπη της Ε2 ( διαγώνιος του τετραγώνου ), οπότε η συνισταμένη ένταση θα έχει τη
φορά της Ε1,3 και μέτρο Εολ = Ε1,3 - Ε2 = (9 2 − 4,5)106 N / C = 8,22 ⋅ 106 N / C .
Το δυναμικό στο ∆, ως μονόμετρο μέγεθος, υπολογίζεται εύκολα με απλή αλγεβρική άθροιση
των δυναμικών που δημιουργούν τα τρία φορτία, δηλαδή:

q1 q q k⎛ q ⎞
V∆ = V∆,1 + V∆,2 + V∆,3 = k + k 2 + k 3 = ⎜ q1 + 2 + q3 ⎟ ⇒
α δ α α⎝ 2 ⎠
9 ⋅ 10 Νm C ⎛ −3
9 2 −2 −3
( −10 C) ⎞ ⎛ 2⎞
V∆ = ⎜ 10 C + + 10−3 C ⎟ = 9 ⋅ 106 ⎜ 2 − ⎟⎟ V = 11,63 ⋅ 10 V
6

1m 2 ⎜ 2
⎝ ⎠ ⎝ ⎠

β) Η δυναμική ενέργεια του συστήματος δίνεται από τη σχέση:

q1q2 qq qq k⎛ qq ⎞
Uολ = k + k 1 3 + k 2 3 = ⎜ q1q2 + 1 3 + q2q3 ⎟ ⇒
α δ α α⎝ 2 ⎠

Επιμέλεια θεμάτων: Κοϊνάκης Γιώργος – Φυσικός, Μ.Sc. Μετεωρολογίας

 3

⎛ 10−6 C2 ⎞ ⎛ 1 ⎞
Uολ = 9 ⋅ 109 Νm2C−2 ⎜ −10−6 C2 + − 10−6 C2 ⎟ ⇒ Uολ = 9 ⋅ 103 ⎜ −2 + ⎟⇒
⎝ 2 ⎠ ⎝ 2⎠
Uολ = −11,67 ⋅ 103 J
Το αρνητικό πρόσημο δείχνει ότι για τη ΄΄ διάλυση ΄΄ του συστήματος απαιτείται προσφορά
ενέργειας από εξωτερικό παράγοντα.

3. Eπίπεδος πυκνωτής έχει οριζόντιους οπλισμούς τετραγωνικού σχήματος, πλευράς

α=10cm, που απέχουν μεταξύ τους απόσταση L=5cm και ανάμεσά τους υπάρχει κενό. Ο
πυκνωτής έχει φορτιστεί μέσω πηγής τάσης V=20V από την οποία έχει πλέον αποσυνδεθεί.
Α. Να βρεθούν η χωρητικότητα του πυκνωτή και η αποθηκευμένη σ΄αυτόν ενέργεια.
Β. Απομακρύνουμε τους οπλισμούς του πυκνωτή σε απόσταση διπλάσια της αρχικής και
γεμίζουμε το χώρο ανάμεσά τους με διηλεκτρικό υγρό , σχετικής διηλεκτρικής σταθεράς ε=4.
Να βρεθούν:
α) Η % μεταβολή της ενέργειας του πυκνωτή.
β) Το μέτρο της έντασης του ηλεκτρικού πεδίου στο εσωτερικό του πυκνωτή.
Γ. Αν αφαιρεθεί το διηλεκτρικό υγρό, χωρίς να μεταβάλλουμε την απόσταση των
οπλισμών, παρατηρούμε ότι ένα σημειακό φορτίο μάζας m=10g ισορροπεί στο χώρο ανάμεσα
στους οπλισμούς. Να βρεθεί η αλγεβρική τιμή του φορτίου αυτού αν γνωρίζουμε ότι ο κάτω
οπλισμός του πυκνωτή είναι αρνητικά φορτισμένος.
Δίνονται: εο=8,85 10-12 C2/Nm2, g=10m/s2.

Λύση:

Α. Η χωρητικότητα επίπεδου πυκνωτή δίνεται από τη σχέση:

S α2 C2 100 ⋅ 10−4 m2
Co = ε ο = εο = 8,85 ⋅ 10−12 −2
= 1,77 ⋅ 10−12 F = 1,77pF
L L Nm 5 ⋅ 10 m
2

Η αντίστοιχη τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας είναι:

Co V 2 1,77 ⋅ 10−12 F ⋅ 400V 2
Uo = = = 3,54 ⋅ 10−10 J
2 2

Β. α) Η εισαγωγή του διηλεκτρικού υλικού στο εσωτερικό του πυκνωτή, μετά το διπλασιασμό της
απόστασης των οπλισμών, έχει ως αποτέλεσμα το διπλασιασμό της χωρητικότητάς του, αφού αυτή
είναι ανάλογη της σχετικής διηλεκτρικής σταθεράς ε του εισαγόμενου υλικού και αντίστροφα ανάλογη
S S S
της απόστασης των οπλισμών ( C = εε ο ´
= 4ε ο = 2ε ο = 2Co ). Εφόσον ο πυκνωτής είναι
L 2L L
αποσυνδεδεμένος από την πηγή φόρτισής του, το αρχικό φορτίο του παραμένει σταθερό κατά τη
διάρκεια των παραπάνω μεταβολών. Αρα, η ζητούμενη % μεταβολή της ενέργειας του πυκνωτή
γράφεται:
⎛ q2 ⎞
∆U U − Uo ⎛U ⎞ ⎜ ⎟
x% = 100 = 100 = ⎜ − 1⎟ 100 = ⎜ 2C2
− 1⎟ 100 ⎯⎯⎯⎯⎯
q= qo = σταθ.
→
Uo Uo U
⎝ o ⎠ ⎜ qo ⎟ C=2Co

⎜ 2C ⎟
⎝ o ⎠
⎛ C ⎞ ⎛ 1⎞
x % = ⎜ o − 1⎟ 100 = ⎜ − ⎟ 100 = −50%
⎝ 2Co ⎠ ⎝ 2⎠
β) Η ένταση του ηλ. πεδίου στο εσωτερικό του πυκνωτή δίνεται από τη σχέση:
q qo
V´ C 2Co V 20V
E= = = = = = 100V / m
L´ 2L 2L 4L 4 ⋅ 5 ⋅ 10−2 m

Επιμέλεια θεμάτων: Κοϊνάκης Γιώργος – Φυσικός, Μ.Sc. Μετεωρολογίας

 4

Β. + + + + + + +

Fηλ

Vτελ 2L D m,q
E

mg g

- - - - - - -

Για να ισορροπεί το σημειακό φορτίο θα πρέπει να δέχεται από το ηλεκτρικό πεδίο του
πυκνωτή μια δύναμη αντίθετη του βάρους του. Αυτό σημαίνει ότι η δύναμη αυτή θα είναι κατακόρυφη
με φορά προς τα επάνω, άρα αντίρροπη της έντασης του ηλ. πεδίου η οποία έχει φορά προς τα κάτω
αφού ο κάτω οπλισμός είναι αρνητικός. Συνεπώς, το σημειακό φορτίο θα είναι αρνητικό με απόλυτη
τιμή φορτίου που υπολογίζεται παρακάτω μέσω της εφαρμογής της συνθήκης ισορροπίας:
G G mg 2mgL
∑F = 0 ⇒ F ηλ = mg ⇒ q E = mg ⇒ q =
Vτελ / 2L
=
Vτελ
(1)

Ομως, η τελική τάση μεταξύ των οπλισμών του πυκνωτή θα είναι:

qτελ qo q q
Vτελ = = = o = 2 o = 2 Vo = 40V ( 2 )
Cτελ ε S Co Co
o
2L 2
m
2 ⋅ 10 kg ⋅ 10 2 ⋅ 5 ⋅ 10−2 m
−2

(1) ⎯⎯→
(2)
q= s = 2,5 ⋅ 10−4 C
40V

4. Κύκλωμα συνεχούς ρεύματος αποτελείται από πηγή με ΗΕΔ Ε=24V και εσωτερική
αντίσταση r=1Ω, οι πόλοι της οποίας συνδέονται με αμπερόμετρο αμελητέας αντίστασης και
λαμπτήρα πυρακτώσεως, σε σειρά συνδεδεμένα. Ο λαμπτήρας φέρει ενδείξεις κανονικής
λειτουργίας ΄΄10V, 20W´´.
α. Βρείτε την ένδειξη του αμπερόμετρου και δείξτε ότι ο λαμπτήρας δεν λειτουργεί
κανονικά.
β. Συνδέουμε σε σειρά με το λαμπτήρα ωμικό αντιστάτη με αντίσταση R1 και
διαπιστώνουμε ότι ο λαμπτήρας λειτουργεί κανονικά. Να βρείτε την τιμή της αντίστασης R1.
γ. Διατηρώντας την κατάσταση του ερωτήματος β, να υπολογίσετε την πολική τάση της
πηγής και την ισχύ που δαπανάται στο εξωτερικό κύκλωμα.

Λύση:

α) A Λ

+ -

Ι Ε,r

Επιμέλεια θεμάτων: Κοϊνάκης Γιώργος – Φυσικός, Μ.Sc. Μετεωρολογίας

 5

Από τα στοιχεία κανονικής λειτουργίας του λαμπτήρα υπολογίζουμε την τιμή της αντίστασής
του:
Vκ2 100V 2
RΛ = = = 5Ω
PΚ 20W
E Ε 24 V
Εφαρμόζουμε το νόμο του Ohm για όλο το κύκλωμα: I= = = = 4 Α άρα
R ολ R Λ + r 6Ω
αυτή θα είναι και η ένδειξη του αμπερόμετρου.

Ομως, από τα στοιχεία κανονικής λειτουργίας προκύπτει ότι θα έπρεπε ο λαμπτήρας να

PK
διαρρέεται από ρεύμα έντασης ΙΚ = = 2 A για να λειτουργούσε κανονικά, οπότε αφού I ≠ IK ο
VK
λαμπτήρας δεν λειτουργεί κανονικά.
E Ε E
β) Προφανώς θα ισχύουν οι σχέσεις: IK = = ⇒ R1 + R Λ + r = ⇒
R ολ R 1 + R Λ + r
’
IK
Ε
R1 = − r − R Λ = 12Ω − 1Ω − 5Ω = 6Ω
ΙΚ
γ) Η πολική τάση δίνεται από τη σχέση: Vπ = Ε − ΙΚ r = 24 V − 2 A ⋅ 1Ω = 22V
Η ισχύς στο εξωτερικό κύκλωμα είναι: Pεξ = Ικ2R εξ = Ικ2 (R 1 + R Λ ) = 4 Α 2 11Ω = 44W

5. Ηλεκτρικό κύκλωμα αποτελείται από πηγή με ΗΕΔ Ε=120V και εσωτερική αντίσταση
r=2Ω, η οποία τροφοδοτεί αντιστάτη, αντίστασης R1=18Ω, συνδεδεμένο σε σειρά με
σωληνοειδές, μήκους L=10cm αποτελούμενο από Ν=100 σπείρες, διαμέτρου δ=2cm η καθεμία.
Το σωληνοειδές είναι κατασκευασμένο από σύρμα με ειδική αντίσταση ρ=2 10-8Ω m και
εμβαδού διατομής S=10-3π mm2. Nα βρεθούν:
α) Η ωμική αντίσταση του σωληνοειδούς.
β) Η ένταση του μαγνητικού πεδίου στο κέντρο του σωληνοειδούς.
γ) Αν σε χρόνο Δt=0,2s εισάγουμε στο σωληνοειδές πυρήνα σιδήρου, μαγνητικής
διαπερατότητας μ=1501, πόση θα είναι η ΗΕΔ επαγωγής που θα αναπτυχθεί σ΄αυτό;

Λύση:
R1 RΣ
α)

Ε,r

H ωμική αντίσταση του σωληνοειδούς υπολογίζεται μέσω του αντίστοιχου νόμου της
αντίστασης:
l Ν ⋅ πδ 102 ⋅ π ⋅ 2 ⋅ 10−2 m
RΣ = ρ =ρ = 2 ⋅ 10−8 Ω ⋅ m = 40Ω
S S 10−3 π ⋅ 10−6 m 2

Επιμέλεια θεμάτων: Κοϊνάκης Γιώργος – Φυσικός, Μ.Sc. Μετεωρολογίας

 6

Ε Ε 120V
β) Το κύκλωμα θα διαρέεται από ρεύμα έντασης Ι= = = = 2Α
R ολ r + R Σ + R 1 60Ω

Η ζητoύμενη ένταση στο κέντρο του σωληνοειδούς δίνεται από τη σχέση:

N N 100
Β = kμ 4π I = 10−7 2 4 π ⋅ 2A = 8π ⋅ 10−4 Τ
L A 0,1m

γ) Εφαρμόζουμε το νόμο της επαγωγής του Faraday:

ΔΦ Φ − Φ αρχ μΒS − BS BS(μ − 1)

Ε επ = −Ν = − N τελ = −N = −N →
Δt Δt Δt Δt
(μ − 1) Βπ δ
2
−4 −4
4 − 100 1500 ⋅ 8π ⋅ 10 Τ ⋅ π ⋅ 4 ⋅ 10 m = −0,06V
2
E επ = − N
Δt 4 ⋅ 0, 2s

6. Ευθύγραμμος, μεταλλικός αγωγός KΛ, μήκους L=0,5m και μάζας m=0,1kg είναι
τοποθετημένος οριζόντιος, σε επαφή με δύο κατακόρυφα, παράλληλα σύρματα, αμελητέας
αντίστασης τα οποία συνδέονται με το κύκλωμα του παρακάτω σχήματος:

C
L

K Λ
JG
B⊗

E,r R

Ο πυκνωτής έχει χωρητικότητα C=10mF, η πηγή έχει ΗΕΔ Ε=20V και εσωτερική
αντίσταση r=2Ω ενώ o αντιστάτης έχει αντίσταση R=10Ω. H αντίσταση του αγωγού ΚΛ είναι
ίση με RΚΛ=8Ω. Ο αγωγός ΚΛ ισορροπεί στην οριζόντια θέση, ενώ όλη η διάταξη βρίσκεται
JG
εντός ομογενούς μαγνητικού πεδίου, έντασης B , με τη φορά του σχήματος. Να βρεθούν:
JG
α) Το μέτρο της έντασης B του ομογενούς μαγνητικού πεδίου.
β) Το φορτίο του πυκνωτή.
γ) Αν αφαιρέσουμε τον αντιστάτη R από το κύκλωμα και στη θέση του τοποθετήσουμε
διακόπτη τον οποίον κλείσουμε, προς τα που θα κινηθεί ο αγωγός ΚΛ και με ποια τιμή
επιτάχυνσης;
Δίνεται: g=10m/s2.

Λύση:

α) Το κύκλωμα θα διαρρέεται από ρεύμα έντασης Ι, το οποίο θα διαρρέει και τον αγωγό ΚΛ,
αλλά όχι και τον πυκνωτή ( ο οποίος έχει φορτιστεί σχεδόν ακαριαία και στη συνέχεια ΄΄λειτουργεί΄΄
ως ανοικτός διακόπτης, μη ΄΄επιτρέποντας΄΄ στο ρεύμα να διαρρέει τον κλάδο του ). Κατά συνέπεια,

Επιμέλεια θεμάτων: Κοϊνάκης Γιώργος – Φυσικός, Μ.Sc. Μετεωρολογίας

 7

στον αγωγό θα αναπτύσσεται δύναμη Laplace, αντίρροπη του βάρους ( κανόνας δεξιού χεριού ),
όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα:
+ -

C
FL

Κ Λ

I
JG
mg B⊗

Εφαρμόζουμε τη συνθήκη ισορροπίας:

JG G JG G G E mgR ολ
∑ F = 0 → F L + mg = 0 → FL = mg → BIL = mg → B
R ολ
L = mg → B =
ΕL
→

m
0,1kg ⋅ 10 2 ⋅ 20Ω
B= s = 2T
10V ⋅ m
β) Ο πυκνωτής θα έχει στα άκρα του διαφορά δυναμικού ίση με την πτώση τάσης στην ωμική
αντίσταση του αγωγού. Αρα:
Ε 20V
Vc = VΚΛ = ΙR KΛ = R ΚΛ = ⋅ 8Ω = 8V
R ολ 20Ω

γ) Η αφαίρεση του αντιστάτη θα έχει ως συνέπεια την ελάττωση της ολικής αντίστασης του
κυκλώματος, άρα την αντίστοιχη αύξηση της έντασης του ρεύματος στο κύκλωμα, η οποία θα πάρει
E Ε 20V
την τιμή I ' = = = = 2 Α , οπότε θα διπλασιαστεί η ασκούμενη στον αγωγό
R oΛ r + R ΚΛ 10Ω
'

δύναμη Laplace ( FL’=2FL=2mg ), με συνέπεια ο αγωγός να επιταχύνεται προς τα επάνω, με

επιτάχυνση που υπολογίζεται μέσω εφαρμογής του 2ου νόμου Νεύτωνα:
JG JG
∑ F = mα → F L '− mg = mα → 2FL − mg = mα → 2mg − mg = mα → α = g = 10m / s2

7. Δίνεται το κύκλωμα του παρακάτω σχήματος:

1 μ 2

RΣ

Ε,r

Επιμέλεια θεμάτων: Κοϊνάκης Γιώργος – Φυσικός, Μ.Sc. Μετεωρολογίας

 8

Η πηγή έχει ΗΕΔ Ε=20V και η τιμή του ρεύματος βραχυκύκλωσής της είναι Ιβ=10 Α.
Αρχικά, ο μεταγωγός μ βρίσκεται τοποθετημένος για αρκετή ώρα στη θέση 1 οπότε
διαπιστώνουμε ότι ο λαμπτήρας Λ, αντίστασης RΛ=10Ω, λειτουργεί κανονικά ενώ στα άκρα του
σωληνοειδούς υπάρχει πτώση τάση VΣ=8V.
Α. Να βρεθούν:
α) Οι ενδείξεις κανονικής λειτουργίας του λαμπτήρα.
β) Το μέτρο της έντασης του μαγνητικού πεδίου στο κέντρο του σωληνοειδούς αν δίνεται
ότι αυτό έχει n=10σπείρ/cm.
B. Κάποια στιγμή, μεταφέρουμε ακαριαία το μεταγωγό στη θέση 2, όπου και τον
αφήνουμε. Να βρεθεί το επαγωγικό φορτίο που θα αναπυχθεί στο σωληνοειδές λόγω της
μεταφοράς του μεταγωγού, αν δίνεται ότι κάθε σπείρα του σωληνοειδούς έχει διάμετρο δ=2cm
και το μήκος του είναι L=20cm.
Δίνονται: kμ=10-7 Ν/Α2, π2=10.

Λύση: α) Αρχικά, από την τιμή του ρεύματος βραχυκύκλωσης υπολογίζουμε την εσωτερική
Ε E 20 V
αντίσταση της πηγής: Iβ = ⇒r = = = 2Ω .
r Iβ 10 A
H πηγή, ο λαμπτήρας και το σωληνοειδές είναι συνδεδεμένα σε σειρά, άρα ισχύει η γνωστή
σχέση για τις τάσεις τους Ε=Vr+VΛ+VΣ η οποία στη συνέχεια γράφεται:
Ε − VΣ
VΛ = Ε − Vr − VΣ ⇒ Ικ R Λ = Ε − Ικ r − VΣ ⇒ Ικ = = 1A ( Ικ= ένταση κανονικής
RΛ + r
λειτουργίας ).
Συνεπώς, η ισχύς κανονικής λειτουργίας είναι Ρκ=Ικ2RΛ=10W και η αντίστοιχη τάση Vκ=ΙκRκ=8V.
10σπ
β) B = k μ 4πnIκ = 10 −7 Ν / Α 2 ⋅ 4π ⋅ −2
1A = 4π ⋅ 10 − 4 Τ
10 m
γ) Μεταφέροντας το μεταγωγό στη θέση 2 η πηγή ΄΄βγαίνει΄΄ εκτός κυκλώματος οπότε έχουμε
μηδενισμό του ρεύματος στο κύκλωμα που προκύπτει. Εφαρμόζουμε το Νόμο του Neumann για το
επαγωγικό φορτίο:
∆Φ Φ τελ − Φ αρχ 0 − BS Bπ(δ / 2) 2 Bπδ 2
Q επ = Ν = nL = nL = nL = nL ⇒
RΣ RΣ RΣ RΣ 4R Σ

Q επ
10σπ
= − 2 20 ⋅ 10 − 2 m
(
4π ⋅ 10 − 4 Τ ⋅ π ⋅ 2 ⋅ 10 − 2 m )2

= 10 −5 C
10 m 4 ⋅ 8Ω

∆ιευκρίνιση: Η RΣ υπολογίστηκε εύκολα μέσω της πτώσης τάσης VΣ και της έντασης Ικ (
RΣ=VΣ/Ικ=8V/1A=8Ω ).

8. Στο παρακάτω σχήμα οι δύο oριζόντιοι, παράλληλοι, ευθύγραμμοι αγωγοί Α και Β,

μεγάλου μήκους, διαρρέονται από δύο ομόρροπα ρεύματα με εντάσεις Ι1=2A και Ι2=4A και
απέχουν μεταξύ τους απόσταση d=30cm.

A
I1

I2
B

Επιμέλεια θεμάτων: Κοϊνάκης Γιώργος – Φυσικός, Μ.Sc. Μετεωρολογίας

 9

A. Nα βρείτε ποια σημεία του επιπέδου των δύο αγωγών έχουν μηδενική συνισταμένη
ένταση μαγνητικού πεδίου.
B. i) Απομακρύνουμε τον αγωγό Β, αφήνοντας τον αγωγό Α στην ίδια θέση. Αν η μάζα του
αγωγού Α είναι m=10g και αυτός αφεθεί ελεύθερος να κινηθεί, να βρείτε την κατεύθυνση και το
μέτρο της έντασης ενός ομογενούς, μαγνητικού πεδίου που πρέπει να εφαρμόσουμε στο χώρο
όπου βρίσκεται ο αγωγός, από τη στιγμή που αφήνεται ελεύθερος, έτσι ώστε αυτός να κινηθεί
ανοδικά με σταθερή επιτάχυνση μέτρου α=g/2. Θεωρούμε ότι ο αγωγός Α εξακολουθεί να
διαρρέεται από το ίδιο ρεύμα έντασης Ι1 ( ως προς τιμή και φορά ). Δίνoνται: g=10m/s2 και το
μήκος του αγωγού που θα βρίσκεται εντός του εφαρμοζόμενου μαγνητικού πεδίου είναι
L=10cm.
ii) Να υπολογίσετε το έργο της δύναμης Laplace από τη στιγμή ( t=0 ) που ο αγωγός Α
αφέθηκε ελεύθερος να κινηθεί όπως περιγράφεται στο ερώτημα Β i) μέχρι τη στιγμή t1=4s.

Λύση:

Α. Στο παρακάτω σχήμα, έχουμε σχεδιάσει ( με τη βοήθεια του κ. δεξιού χεριού ) τις
κατευθύνσεις της έντασης του μαγνητικού πεδίου στις τρεις ΄΄περιοχές΄΄ που ορίζονται από τους τρεις
ευθύγραμμους αγωγούς:
JG JG
Περιοχή 1 :B1 : B2
Α

Ι1
Σ
JG JG
Περιοχή 2 ⊗B1 : B2 d
x
Ι2

Β
Περιοχή 3 ⊗ B1 ⊗ B2

Είναι προφανές ότι μόνο στην περιοχή 2 ( ανάμεσα στους δύο αγωγούς ) τα διανύσματα των
δύο εντάσεων είναι αντίρροπα, άρα μόνο εκεί μπορούμε να έχουμε μηδενική συνισταμένη ένταση.
Εστω ένα τέτοιο σημείο Σ , μηδενικής έντασης, σε απόσταση x από τον αγωγό Β:
2Ι1 2Ι 2 4
∑B = 0 ⇒ B 1 + B 2 = 0 ⇒ B1 = −B 2 ⇒ B1 = B 2 ⇒ k μ
d−x
= kμ 2 ⇒
x
= ⇒
30 − x x
2x = 120 − 4x ⇒ 6x = 120cm ⇒ x = 20cm

Αρα, όλα τα σημεία του επιπέδου ανάμεσα στους δύο αγωγούς, που απέχουν απόσταση 20cm
από τον αγωγό Β ( ο γεωμετρικός αυτός τόπος είναι μια ευθεία παράλληλη στους αγωγούς ) έχουν
μηδενική ένταση μαγνητικού πεδίου.
Β. ι)
α FL B⊗

I1

mg

Επιμέλεια θεμάτων: Κοϊνάκης Γιώργος – Φυσικός, Μ.Sc. Μετεωρολογίας

 10

Στο σχήμα φαίνεται ότι για να προκληθεί η ομαλά επιταχυνόμενη ανοδική κίνηση του αγωγού
πρέπει να ασκείται σ΄αυτόν μια δύναμη Laplace με φορά προς τα επάνω και μέτρο μεγαλύτερου του
βάρους. Με τον κανόνα του δεξιού χεριού βρίσκουμε ότι το ομογενές μαγνητικό πεδίο που πρέπει να
εφαρμόσουμε στο χώρο θα έχει διεύθυνση κάθετη στο επίπεδο που ορίζουν ο αγωγός και το βάρος
και φορά από τον αναγνώστη προς τα μέσα ( βλ. σχήμα ). Για τον υπολογισμό του μέτρου Β
εφαρμόζουμε το θεμελιώδη νόμο της μηχανικής:

g 3mg 3 ⋅ 10 −2 kg ⋅ 10m / s 2
∑ F = mα ⇒ FL − mg = mα ⇒ ΒΙ1L = m(g + α) = m(g + ) ⇒ B =
2 2I1L
=
2 ⋅ 2 A ⋅ 10m
⇒

Β=7,5 10-3 Τ

1 2 1
ιι) WFL = FL ⋅ s = BI1L ⋅ αt 1 = 7,5 ⋅ 10 −3 T ⋅ 2 A ⋅ 10m ⋅ 5m / s 2 16s 2 = 6J
2 2

9. Σωληνοειδές έχει κατασκευαστεί από χάλκινο σύρμα συνολικού μήκους L=2m, με

τέτοιο τρόπο ώστε οι σπείρες του να έχουν εμβαδόν S=4π cm2. H αντίσταση ανά μονάδα
μήκους, του χάλκινου σύρματος είναι R ∗ =0,1Ω/cm. To σωληνοειδές βρίσκεται εντός ομογενούς
μαγνητικού πεδίου με Β=0,1Τ με τον άξονα του παράλληλο στις δυναμικές γραμμές. Σε χρόνο
Δt=2,5ms βγάζουμε το σωληνοειδές απ΄το πεδίο. Να βρεθούν:
α) Η ένταση του επαγωγικού ρεύματος που θα περάσει απ΄ το κύκλωμα του σωληνοειδούς.
β) Η θερμική ενέργεια που αναπτύσσεται στο σωληνοειδές.
γ) Το πλήθος των ηλεκτρονίων που διέρχονται από μια διατομή του σύρματος κατά τη
διάρκεια της εξόδου του σωληνοειδούς από το πεδίο.
Δίνεται: e=1,6 10-19C.

Λύση:

α) To μήκος L συνδέεται με την ακτίνα των σπειρών και το πλήθος τους με τη σχέση: L=N 2πr
(1). Eπίσης, το εμβαδόν κάθε σπείρας δίνεται από τη σχέση S=πr2 ( 2 )

S L 1
→ L2 = N 2 4π 2r 2 → L2 = N 2 4π 2 → L2 = 4πSN 2 → N = =
π 2 πS
2m 1 10 4 10 2
→N= = = 50 / π σπείρες
2 π 4π ⋅ 10 − 4 m 2 4π 2 2π

Αρα, η επαγωγική ΗΕ∆ θα είναι:

∆Φ BS 50 10 −1 Τ ⋅ 4π ⋅ 10 −4 m 2
Ε επ = − Ν =N = = 0,8 V
∆t ∆t π 2,5 ⋅ 10 −3 s

Ε επ Ε επ 0,8 V
β) Εφαρμόζουμε το νόμο του Ohm: Iεπ = = ∗ = = 0,04 A
R ολ R L Ω
0,1 200cm
cm
2
Ο νόμος του Joule τελικά δίνει: Q= Iεπ R∆t = 16 ⋅ 10 −4 A 2 ⋅ 20Ω ⋅ 2,5 ⋅ 10 −3 s = 8 ⋅ 10 −5 J

γ) Το επαγωγικό φορτίο που θα κινηθεί στο κύκλωμα θα είναι:

qεπ=Ιεπ∆t=4 10-2A 2,5 10-3A=10-4A
Συνεπώς, το ζητούμενο πλήθος των ηλεκτρονίων θα είναι:

Επιμέλεια θεμάτων: Κοϊνάκης Γιώργος – Φυσικός, Μ.Sc. Μετεωρολογίας

 11

q επ 10 −4 A 1 16
N= = −19
= 10 ηλεκτρόνια
e 1,6 ⋅ 10 C 16

10. Υλικό σημείο, μάζας m=10g, εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση με εξίσωση ταχύτητας
υ=0,1π συν2πt (SI). Να βρεθούν:
α) Η εξίσωση της απομάκρυνσης σε συνάρτηση με το χρόνο.
β) Η αλγεβρική τιμή της δύναμης επαναφοράς τη χρονική στιγμή t1=1/8 s.
γ) Η δυναμική ενέργεια της ταλάντωσης του υλικού σημείου την παραπάνω χρονική
στιγμή.
δ) Η χρονική στιγμή κατά την οποία ισχύει U=3K για 1η φορά από τη στιγμή t=0.
Δίνεται: π2=10

Λύση:

α) Η γενική μορφή της ζητούμενης εξίσωσης απομάκρυνσης της ταλάντωσης θα είναι x=Aημωt
( 1 ).
Μέσω της δεδομένης εξίσωσης της ταχύτητας έχουμε ότι υmax=0,1π m/s και ω=2π r/s από τις
οποίες εύκολα βρίσκουμε το πλάτος Α=υmax/ω=0,05m=5cm oπότε τελικά η ( 1 ) μας δίνει x=0,05ημ2πt
(SI).

β) Η δύναμη επαναφοράς δίνεται από τη σχέση F=-Dx=-mω2x, οπότε απαιτείται η εύρεση της
απομάκρυνσης τη στιγμή εκείνη:
⎛ 1⎞ π 2
x = 0,05ημ ⎜ 2π ⎟ = 0,05ημ = 0,05 = 0,025 2m
⎝ 8⎠ 4 2
Τελικά: F=-mω2x=-10-2kg 4π2r/s2 2,5 2 10-2m=-2,5 2 10-2N

γ) Η δυναμική ενέργεια είναι:

1 1 1 r2
U= Dx 2 = mω2 x 2 = 10 ⋅ 10−3 kg ⋅ 4π2 2 ⋅ 6, 25 ⋅ 2 ⋅ 10−4 = 25 ⋅ 10 −6 J
2 2 2 s
3 3
δ) U = 3K → U = 3(E − U) → 4U = 3E → 4Eημ ωt = 3E → ημ ωt = → ημωt = ±
2 2

4 2
Λύνουμε χωριστά την κάθε εξίσωση:

⎧ π κ=0 2π π T
3 π ⎪⎪ωt = 2kπ + 3 ⎯⎯⎯ →
Τ
t= →t= (1)
3 6
( + ) : ημωt = = ημ → ⎨
2 3 ⎪ ωt = 2kπ + 2 π ⎯⎯ κ=0
⎯
2π
→ t=
2π T
→t= (2)
⎪⎩ 3 Τ 3 3
⎧ 4π κ=0 2π 4π 2T
⎪ ωt = 2kπ + ⎯⎯⎯ → t= →t= (3)
3 4π ⎪ 3 Τ 3 3
( −) : ημωt = − = ημ →⎨
2 3 ⎪ ωt = 2kπ − π ⎯⎯→ κ=1 2π
t=
5π
→t=
5T
(4)
⎩⎪ 3 Τ 3 6

Eπιλέγουμε τη μικρότερη χρονική στιγμή ανάμεσα στις λύσεις ( 1 ), ( 2 ), ( 3 ) και ( 4 ), δηλαδή

t=T/6 και επειδή Τ=2π/ω=1s, τελικά έχουμε t=1/6s.

Επιμέλεια θεμάτων: Κοϊνάκης Γιώργος – Φυσικός, Μ.Sc. Μετεωρολογίας