RIZAL , BAYANI NG LAHI PANGYAYARI NANG ISINILANG SI RIZAL
José Protasio Rizal Mercado Alonso y Realonda
JOSE – patrong San Jose
PROTASIO – kalendaryo
RIZAL – tinaglay ng pamilya dahil sa utos ng Gobernador
Claveria noong 1849 na lahat ng mga Pilipino ay
nararapat na mamili ng apelyedong Kastila, “Luntiang
Bukid”.
MERCADO – galing kay Domingo Lamco, “palengke”.
ALONSO – apelyedo ng ama ng kanyang ina.
REALONDA – apelyedo ng ninang ng kanyang ina.
KABTAAN NI JOSE RIZAL
Hunyo 19, 1861 – kapanganakan ni Jose Rizal.
Calamba, Laguna – pook ng kapanganakan.
Hunyo 22, 1861 (3 days old) – araw ng binyag.
Padre Rufino Collantes – buminyag
Senyor Pedro Casanas – ninong
Francisco Mercado Rizal (1818-1898) at Teodora
Alonso Realonda (1826-1911) - magulang
Pampito sa 11 na magkakapatid – Saturnina, Paciano,
Narcisa, Olympia, Lucia, Maria, Concepcion, Josefa,
Trinidad, at Soledad.
4 NA MGA NAGING GURO
1. Nanay niya – unang guro
2. Tiyo Gregorio – kasipagan, pagtitiwala sa sarili
sa halip na umasa sa iba, liksi sa mga gawain at
pagmamasid at paglalarawan ng kapaligiran.
3. Tiyo Jose – pagguhit at pag-ukit.
4. Tiyo Manuel – mag-aral ng iba’t ibang larong
pampalakas ng katawan tulad ng paglangoy,
eskirma at buno upang siya’y lumusog.
 7 taong gulang – nakapagsulat ng isang dula
para sa pista ng bayang Calamba (itinanghal din
sa Paeye, Laguna sa hiling ng alkalde ng bayan).
 8 taong gulang – isinulat ang tulang “Ang Aking
mga Kabata” (nailathala sa aklat na “Kung Sino
ang Kumatha ng Florante” – 1906 ni
Herminigildo Cruz)
 9 taong gulang – Ang Una Kong Salamisim (Mi
Primera Inspiracion)
Hunyo 19, 1861 – nang isilang siya,nagaganap ang
digmaang sibil sa Estados Unidos na kinasasangkutan ng
may 2,600,000 na mamamayan.
Abril 12, 1861 – sumilab ang labanan dahil sa
paghihimagsik ng mga Negro.
PANGYAYARI SA PILIPINAS NOONG KAPANUHAN NI
RIZAL
1. Ang katangian ng pulitika noong panahon ng
Kastila ay ang pagsasanib ng simbahan at
estado.
2. Ang mga prayle ang may hawak sa buhay
panrelihiyon at edukasyong ng Pilipinas.
- Sa ika-19 dantaon, kontrolado na nila ang
kapangyarihang pulitikal, impluwensiya at
kayamanan.
3. Ang gobernador-heneral na kumakatawan sa
hari ng Espanya ay may malawak na
kapangyarihan. Pinakamataas na pinuno,
kapitan ng hukbo at bise patron ng simbahan
(may karapatang pang-simbahan).
4. Walang kalayaan ang mamamayang Pilipino
gaya ng mga Kastila sa Espanya.
5. Di makatwiran ang pagtingin sa mga Indio
saanman - sa pamahalaan, hukuman, opisina,
sandatahan, paaralan at maging sa hanay ng
simbahan.
6. Simbolo ng pagmamalupit ng mga Kastila ang
mga guardiya sibil na nilikha ng atas ng hari
noong Peb. 12, 1852 at ipinatupad noong Marso
24, 1888.
7. Napakatiwali sa hukuman, nabibili ang hustisya,
mabagal at may kinikilingan.
8. Ipinagbabawal sa mga Pilipino ang anumang
pagtitipon at paglalathala ng mga artikulong
walang pahintulot.
9. Kahit mahina at di mabuti ang asal ng isang
Kastila/mestiso, nakatitiyak na siya ng isang
magandang katayuang panlipunan at
pampulitika.
10. Pang-aagaw ng mga prayle sa mga lupang
pagmamay-ari ng mga mamamayang Pilipino.
- Lalong di umuunlad ang ekonomiya ng
Pilipinas.
- Ito ang dahilan kung bakit isinulat ni Rizal
ang “Ang Katamaran ng mga Pilipino”.
 SA PAGPILI KAY RIZAL BILANG BAYANI NG PILIPINAS Heneral Emilio Aguinaldo at iba pang mga pinuno
ng himagsikan na ipinatapon sa Hongkong –
Rizal – pinakakilala sa lahat ng bayaning Pilipino dahil
nagbigay ng pag-ala-alang palatuntunan noong
nakilala sa iba’t ibang larangan:
Disyembre 29, 1897 upang dakilain ang mga
 Doktor sa mata, manunulat, lingguwista, nagawa ni Rizal.
guro, pintor, eskultor, arkitekto, inhinyero,
 Disyembre 20, 1898 – nagpalabas si pangulong
ekonomista, imbentor, magsasakang
Aguinaldo ng opisyal na proklamasyon na
negosyante, heograpo, kartograpo,
lumikha sa Disyembre 30, 1898 bilang araw ni
folklorista, pilosopo at tagapagsalin.
Rizal.
Jose Palma – “Ang mga doktrina ni Rizal ay hindi para  Tanghali ng Disyembre 29-30
sa isang panahon lamang kundi para sa lahat ng - ipinag-utos ang pagtataas ng bandilang
Panahon”. Pilipino sa kalahating palo.
- Pagsasara ng lahat ng opisina ng
9 NA MGA TAONG NAGDISKUSYON KUNG SINONG pamahalaan/walang trabaho ang mga
DAPAT MAGING BAYANI empleyado ng gobyerno.
1. William Howard Taft Ferdinand Blumentritt – “Si Rizal ay hindi ANG
2. Morgan Shuster PINAKABANTOG NA TAO SA KANYANG MGA
3. Remand Moses KABABAYAN KUNDI ANG PINAKADAKILANG TAO NA
4. Dean Worcester NALIKHA NG LAHING MALAYO”.
5. Henry C. Ide
6. Trinidad Pardo de Tavera BAKIT DAPAT SI RIZAL AT DI SI BONIFACIO? (RAFAEL
7. Gregorio Araneta PALMA)
8. Cayetano Arellano
1. Si Rizal ay may katangi-tanging katangian na
9. Jose Luzurriaga
maaaring pantayan ngunit hindi mahihigitan ng
4 NA PAMANTAYAN SA PAGPILI kahit sino.
2. Si Rizal ay naglilingkod sa kanyang layunin sa
1. Isang Pilipino pamamagitan ng kanyang panulat, ay
2. Namayapa (namatay na) napatunayan na ang panulat ay kasing lakas ng
3. May matayog na pagmamahal sa bayan tabak sa pagliligtas sa mga tao mula sa
4. May mahinahong damdamin pagkaaliping pulitikal.
5 NA MGA PINAGPILIAN 3. Ang tabak man ni Bonifacio ay sadyang
kinailangan upang buwagin ang kapangyarihan
1. Marcelo H. Del Pilar ng dayuhang lakas, ngunit ang rebolusyong
2. Graciano Lopez Jaena inihanda ni Bonifacio ay epekto lamang, ang
3. Hen. Antonio Luna bunga ng espiritwal na pagliligtas na ginawa ng
4. Emilio Jacinto pluma ni Rizal.
5. Jose Rizal 4. Nakapagbigay man agad ng kagyat na bunga
ang ginawa ni Bonifacio, ang kay Rizal ay
 Ayon kay Dr. H. Otley Beyer, si Marcelo H. Del nagkaroon ng higit na matibay at pamalagiang
Pilar ang nanalo ngunit binago dahil mas epekto.
madula raw ang buhay at kamatayan ni Rizal.

MGA HUMANGA SA KADAKILAAN AT  Ayon naman kay Esteban A. de Ocampo,

KATAPANGAN NI RIZAL nakatulong ng malaki sa pagbubuo ng
nasyonalidad ng mga Pilipino ang Noli Me
Andres Bonifacio – sinugo si Pio Valenzuela upang Tangere (Berlin, 1887)
alamin ang panig ni Rizal hinggil sa planong
paghihimagsik.
 BATAS REPUBLIKA BLG. 1425/BATAS RIZAL
Hunyo 12, 1956 – pinagtibay (certified by)
ng Batas ng Republika Blg. 1425, inihanda ni
SENADOR JOSE P. LAUREL SR.
Agosto 16, 1956 – ipinatupad ang Lupong
Pambansang Edukasyon.
G. Claro M. Recto – pangunahing may akda
nito.
MGA NILALAMAN NG BATAS RIZAL
1. Nagsasaad ng pagsasama sa kurikulum ng
lahat ng paaralang publiko at pridado ng
kursong nauukol sa buhay, mga gawa’t
isinulat ni Jose Rizal lalo na ang kanyang
nobelang NOLI ME TANGERE at EL
FILIBUSTERISMO.
2. Hinahangaan ang pagtanggap ng mga
Pilipino sa mga simulain ng kalayaan at
nasyonalismo na naging dahilan ng
kamatayan ng dating bayani.
3. Ayon sa Saligang Batas ng Pilipinas, dapat
na maging layunin ng lahat ng paaralan ang
paglinang ng kagandahang-asal, disiplinang
pansarili, budhing sibiko at pagtuturo ng
tungkuling pagkamamamayan.
 May mga ilang bumatikos nito dahil nilalabag
daw ang kalayaan sa pagpili at
pananampalataya.
 Ang Noli raw ay katatagpuan ng 120
pangungusap laban sa simbahang Katoliko.
Mayo 12, 1969 – ipinanukala na maaari nang di gamitin
ng mga mag-aaral ang orihinal na bersyon ng Noli at El
Fili kung sa palagay nila ay maaapektuhan ang kanilang
panrelihiyong aspekto.
HANGAD NG BATAS – RIZAL
1. Parangalan ang ating bayani.
2. Maitalagang muli ng mga Pilipino ang kanilang
sarili sa mga simulain ng nasyonalismo at
kalayaan ng dahilan ng kamatayan ni Dr. Jose
Rizal.
3. Ang buhay, ginawa, at sinulat niya ay
nagsisilbing gabay sa mga kabataan sa panahon
ng paghuhubog ng kanilang isipan at paglinang
ng disiplinang pansarili, damdaming sibiko at
kagandahang-asal.
NAGPAPAKITA NG KADAKILAAN NI JOSE RIZAL
NATIONAL CENTENNIAL COMMISSION
– nakapaglimbang ng 19 aklat na pawang mga sinulat
niya.
LIHAM – nagsasaad ng pag-ibig at pagmamahal sa
kanyang mga magulang, kamag-anak, at kaibigan.
TALAARAWAN/ALAALA – nagpapahayag ng disiplina at
pagkahabag sa kanyang mga kababayan.
SANAYSAY AT MGA NOBELA – nagpapakita ng malaking
paglingap sa nakalipas, pagsulong at pag-unlad ng
Pilipinas.
MGA AKDA NI JOSE RIZAL
a) NOLI ME TANGERE (INTERPRETASYON)
 “Uncle Tom’s Cabin” (Harriet Beecher Stowe)
- Naglalarawan sa kaawa-awang kalagayan ng
mga pinagmalupitang alilang Negro.
- May 63 kabanata.
- Gawa sa puso/romantikong nobela: may
kasariwaan, kulay, katatawanan, kagaanan
at kisap ng talino.
- Layuning mailantad ang maling
pamamalakad ng mga Kastila.
 Noli Me Tangere – Latin
 Hango sa Bibliya – “Huwag Mo Akong Salingin”
 Inihandog sa inang Bayan.
 Maximo Viola – tumulong kay Rizal upang
maipalimbag ang aklat.
 300.00 – ipinahiram sa kanya bilang paunang
bayad sa 2,000 kopya.
 1st edisyon – nilimbag sa Berlin (1887)
 Bilang pagtanaw sa utang na loob, inilibre niya
si Maximo ng paglalakbay sa Europa at ibinigay
ang unang sipi/orihinal na may dedikayson.
 KABANATA 1 – Isang Pagtitipon
1. Di kasiya-siyang kaugalian ng mga Pilipino –
pagdalo sa pagtitipon nang walang
paanyaya.
2. Bahay ni Kapitan Tiyago na bukas sa lahat
lalo na sa mga dayuhan (hospitality) –
Pilipinas.
 Ipinakita rin ang tinig ng mga paring
nangingibabaw sa pakikipagtalo at
bidahan.
  Litaw ang gender descrimination –
magkakahiwalay ang mga babae sa
pangkat ng mga lalaki (manaka-nakang
mag-usap at pabulong ang pakikipag-
usap ng mga babae na ipinahiwatig na
pinatatahimik ang mga kababaihan na
itinutulad sa imahen ng birhen).
 KABANATA 2 – Si Crisostomo Ibarra
 Ipinakilala ni Rizal ang pangunahing tauhan sa
kanyang nobela – Don Crisostomo Ibarra y
Magsalin.
 Siya ang representasyon ng isang makabagong
kabataan na may dala-dalang mga bagong
kaisipan buhat sa ibang lupain. Ang pagpasok ng
bagong kaisipan ay isang banta sa mga nasa
kapangyarihan sapagkat kinatatakutan ang
anumang ideya na nagdadala ng pagbabago.
 KABANATA 3 – Ang Hapunan
 Ipinababatid ni Rizal ang kanyang obserbasyon
sa mga bansang napuntahan niya. “Ang isang
bansang malaya ay mabilis ang kaunlaran
samantalang ang isang sakop ay naghihirap”.
 Ang pag-aagawan ng upuang panguluhan nina
Padre Damaso, Padre Sibyla at ang
pabalatkayong alok nito kay Tenyente Guevarra
ay pagpapakita lamang kung sino ang dapat
kilalaning makapangyarihan sa lugar.
 Tinatrato ang tunay na may-ari ng bahay na
siyang dapat nakaupo sa kabiserang upaun
bilang tagasilbi o alipin.
 Ang paghahamak ni Padre Damaso kay Ibarra ay
pagpapakita lamang na tutol ang mga Kastila na
matuto at makapag-aral ang mga Pilipino sa
ibang bansa upang patuloy nilang maging
sakop.
 KABANATA 4 – Erehe at Pilibustero
 Erehe – mga Kristiyanong sumusuway at ayaw
sumampalataya sa mga bagay na ipinag-uutos
ng simbahang Katoliko.
 Pilibustero – kalaban ng simbahan at
pamahalaan.
 Ipinakita na sinumang maging kaaway o kalaban
ng simbahan at ng mga pari ay manganganib.
Sila’y ituturing na erehe o pilibustero.
 Mahirap magkaroon ng kaso.
 Tinuligsa rin ni Rizal ang mga Kastilang inilalagay
sa posispyon kahit walang pinag-aralan. (Hal.
Artilyero o maninigil ng buwis).
b) EL FILIBUSTERISMO
 Orihinal – sulat-kamay ni Rizal ay nasa National
Library sa Maynila.
 Binili kay Valentin Ventura sa halagang 10k.
 2 bahagi na di makikita sa iniimbag: PAUNANG
SALITA at BABALA.
 Nobelang pulitika/gawa mula sa isip:
nagtataglay ng kapaitan, pagkasuklam, sakit,
karanasan, at kalungkutan.
 May 39 kabanata, may 279 pahina.
 Layuning gisingin at pag-alsahin ang mga
Pilipino at hindi upang mangarap lamang.
 KABANATA 1 – Sa Ibabaw ng Kubyerta
 Ipinakilala ang mga tauhan sakay ng Bapor Tabo
patungo sa Laguna.
 Bilog ng Bapor – katumbas ng walang malinaw
na plano sa pamamalakad ng gobyerno
sapagkat hindi alam kung nasaan ang unahan,
tagiliran at hulian na nagpapalito kung saan
patungi at saan pabalik.
 Mabagal ang usad – halos hindi umuunlad ang
Pilipinas sa loob ng 300 taong pamamahala.
 Nasa ibabaw ng kubyerta – Kastila, prayle,
mayayaman, may katungkulan sa pamahalaan
at mga Pilipinong nag-aakalang dugong-
bughaw.
 Pagtrato ng mga Kastila sa mga Indiyo –
pinagtratrabaho ng walang bayad at pagkain na
di nagrereklamo dahil likas sa kanila ang
matiisin at masunurin.
 KABANATA 2 – Ilalim ng Kubyerta
 Ipinakilala ang mga natitiis sa ilalim ng
pamumuno ng may kapangyarihan – mga
karaniwang tao na nasa ilalim ng kubyerta.
 Inihayag dito ang problema sa pagkagumon sa
opyo/droga. Nahulaan din ang palaganap at
kapinsalaan ng bisyong ito. Isa rito si Kapitan
Tiyago (mataas na tao).