Test z 
epoki
Test wiedzy o romantyzmie
1. Romantyzm z Europie rozpoczyna się:
a. w latach 70. XVIII wieku
b. na początku XVIII wieku
c. w latach 20. XIX wieku
 Odpowiedź a.
Komentarz
Romantyzm w Europie rozpoczyna się w latach 70.
XVIII wieku. Wtedy to ukazują się Pieśni Osjana Ja-
mesa Macphersona w Anglii, a w Niemczech Goethe
publikuje w 1774 Cierpienia młodego Wertera, sztan-
darowe dzieło literatury preromantycznej. W Polsce
romantyzm rozpoczyna się nieco później, bo w latach
20. XIX wieku, a za jego początek uznaje się pierw-
sze wydanie Ballad i romansów Adama Mickiewicza.
 
2. Słowo romantyzm wywodzi się od:
a. łacińskiego słowa romanus, które oznacza rzymski,
romański
b. języków ludów romańskich, które dokonały ekspan-
sji na tereny starożytnego Rzymu
c. od słowa romanca – pieśni, podań i legend ludów
romańskich
 Odpowiedź a.
Komentarz
Słowo romanus, które dało początek nazwie roman-
tyzm, nie oznacza wcale, wbrew swej etymologii, rzym-
skiego spokoju i umiarkowania. Wręcz przeciwnie.
Nazwą tą zwykło się określać ludy, które podbiły daw-
ne ziemie starożytnego Rzymu. A z kultury tych ple-
mion wywodzi się słowo romanca oznaczające poda-
nia i legendy przekazywane ustnie, zwykle w formie
pieśni. Romance opiewały bohaterskie czyny legen-
darnych przodków. W znaczeniu tego słowa zawiera
się również romantyczna fascynacja folklorem i daw-
nymi epokami.
3. Romantyczna fascynacja ludowością odzwier-
ciedla się poprzez:
a. stylizowanie utworów na modłę wiejską
b. wprowadzenie gwary do języka utworów
c. zainteresowanie folklorem i wprowadzenie do lite-
ratury elementów nawiązujących do folkloru.
 Odpowiedź c.
Komentarz
Romantyczna fascynacja ludowością odbija się przede
wszystkim poprzez szeroko zakrojone zainteresowa-
nie folklorem i wprowadzenie do literatury motywów
z podań i legend ludowych. Ale romantyczne zainte-
resowanie folklorem odnosi nie tylko do estetyki, ale
Ucz się z
również do szeroko pojętej moralności. Wzorem Je-
ana Jacques’a Rousseau i filozofów niemieckich ro-
mantycy wierzyli w moralną czystość i nieskalaną cy-
wilizacyjnie uczuciowość wiejskiego ludu.
4. Sensualizm to pogląd, który mówi, że:
a. ludzkie zmysły odgrywają rolę nadrzędną w proce-
sie poznawania świata
b. wszystko, co istnieje, ma sens
c. literatura ma być budowana tak, by można ją było
odbierać wszystkimi zmysłami
 Odpowiedź a.
Komentarz
Sensualizm to przeciwstawienie racjonalizmu. O ile
racjonaliści twierdzili, że wszelkie poznanie jest moż-
liwe jedynie za sprawą ratio, czyli analitycznego umy-
słu, o tyle sensualiści przed poznaniem rozumowym
stawiają zmysły. Ta sprzeczność to oś sporu między
romantykami a klasykami – pierwsi z nich to repre-
zentanci sensualizmu, drudzy to przedstawiciele ra-
dykalnego racjonalizmu (szkiełko i oko).
 
5. Lord Byron, od którego nazwiska wziął nazwę
termin bajronizm, to wyznawca zasady, iż:
a. twórczość jest integralną częścią życia
b. należy ściśle rozgraniczyć twórczość od życia
c. sztuka daje wgląd w życie wewnętrzne artysty
 Odpowiedź a.
Komentarz
Lord George Byron to jeden z pierwszych poetów prze-
klętych, który swe życie uczynił częścią swej sztuki.
Był wyznawcą zasady, iż życie poety winno się stać
integralną częścią jego twórczości. Byron lubił szoko-
wać zarówno w życiu, jak i na kartach swoich skanda-
lizujących dzieł literackich. W jego życiorysie, jakże
zbliżonym do życiorysu jego postaci literackich, nie
zabrakło wątków biseksualnych i kazirodczego roman-
su, intensywnych doświadczeń z narkotykami i ucie-
czek przed wierzycielami jak również skandali i udzia-
łu w egzotycznych wojnach.
 
6. Bajronizm to inaczej nazwa określająca:
a. życie i twórczość angielskiego pisarza i poety lorda
Byrona
b. upodobanie do radykalnego indywidualizmu ocie-
rającego się o szaleństwo lub nierzadko przekracza-
jącego jego granice
c. twórczość wczesnego romantyzmu
 Odpowiedź b.
1
 Test z epoki
Komentarz
Bajronizm to termin ukuty na określenie pewnej
skrajnej formy indywidualizmu nierzadko ociera-
jącej się o szaleństwo. Bajronizm zwykle łączy się
z pogardą dla mieszczańskiego świata, umiłowa-
niem wolności jednostki, z której wypływa skłonność
do skandalizowania. Bajronista przekracza utarte
granice, zarówno w sferze obyczajowej, jak i men-
talnej. Jest to pojęcie dość szerokie, bo obejmuje
zarówno szalone podróże Konrada jak i podstępne
metody samotnej walki Konrada Wallenroda.
7. Romantyczna fascynacja Wschodem nosi nazwę:
a. orientalizmu
b. egzotyki
c. folklorystyki
 Odpowiedź a.
Komentarz
Romantyczna fascynacja Wschodem, czyli Orien-
tem, to, oczywiście, orientalizm. Wyraża się on we
wschodniej scenerii i w motywach, w jakie obfitują
utwory romantyczne: palące słońce, dziwne obycza-
je, wielobarwne tkaniny, zapachy kadzideł i opium
unoszące się w rozgrzanym powietrzu. Orient fascy-
nował pisarzy nie tylko z racji uprawianego zawo-
du. Również prywatnie wielu spośród nich ruszyło
na Wschód, by czar wschodniej egzotyki odczuć na
własnej skórze (Byron, Mickiewicz, Słowacki).
 
8. Romantycy chętnie powracali do czasów mi-
nionych, a ich ulubioną epoką stał się:
a. antyk
b. gotyk
c. średniowiecze
 Odpowiedź c.
Komentarz
Romantycy szczególnie upodobali sobie wieki śred-
nie. W swoich utworach chętnie użyczali miejsca
opisom średniowiecznych, mrocznych zamków i do-
borowego rycerstwa. To właśnie ten czynnik zade-
cydował o popularności Szekspira – średniowiecz-
na sceneria jego dramatów rozpaliła w romanty-
kach zainteresowanie dla dramaturga i sprawiła, że
zapomniany, w romantyzmie został odkryty na
nowo. Uwaga: w tym pytaniu nie należy mylić goty-
ku ze średniowieczem! Gotyk to jeden z charakte-
rystycznych dla średniowiecza prądów w sztuce.
9. Frenezja romantyczna to:
a. cecha stylu romantycznego polegająca na szkico-
wym przedstawianiu rzeczywistości
b. upodobanie do motywów fantastycznych, nadprzy-
rodzonych
c. gatunek literacki charakteryzujący się upodobaniem
do poetyki grozy
Ucz się z
 Odpowiedź b.
Komentarz
Frenezja romantyczna to inaczej upodobanie do moty-
wów fantastycznych i nadprzyrodzonych, często związa-
nych z odległymi epokami. Jest ona bezpośrednio zwią-
zana z powieścią gotycką czy powieścią grozy, której ulu-
bioną scenerią są właśnie opuszczone zamczyska, noc
w świetle księżyca, blade dziewice i błąkające się duchy
szaleńców i byłych naukowców. Typowym przykładem
tego typu literatury jest Frankenstein Mary Shelley.
10. W romantyzmie najbardziej ceniony jest:
a. lud
b. Bóg
c. wybitna jednostka
 Odpowiedź c.
Komentarz
W romantyzmie szczególną czcią cieszy się wybitna jed-
nostka, postać wybijająca się ponad przeciętność. Prze-
ważnie ten typ ludzi niezwykłych utożsamiano z artysta-
mi bądź poetami. Na tym właśnie tle zrodziło się pojęcie
romantycznego indywidualizmu. Romantyczny indywi-
dualista płaci za swą wyjątkowość wysoką cenę. Jest to
postać tragiczna, odrzucona przez ludzi, skazana na sa-
motność, alienację, co nierzadko doprowadza ją na skraj
szaleństwa albo nawet samobójczej śmierci.
 
11. Dla romantyków tragizm to:
a. konflikt między racjami jednostki i przeznaczenia
b. walka interesu i moralności
c. odwieczna zasada świata
 Odpowiedź c.
Komentarz
W odróżnieniu od antyku i tragedii szekspirowskiej
romantyczny tragizm spełnia się jako niezależna od
ludzkiej woli zasada świata. Wybitna jednostka ska-
zana jest na tragiczną sprzeczność między swymi dą-
żeniami a możliwościami ich spełnienia się, gdyż tak
zbudowany jest świat. W romantyczny tragizm nie-
uchronnie wpisana jest więc klęska jednostki, która
nie jest w stanie sama zwyciężyć ze światem, podob-
nie jak nie jest w stanie podzielić się swym nieszczę-
ściem z innymi, co nieuchronnie prowadzi ją do zguby.
 
12. Prometeizm to postawa charakterystyczna
dla losów:
a. bohatera bajronicznego
b. polskiego bohatera romantycznego
c. bohatera werterycznego
 Odpowiedź b.
Komentarz
Prometeizm to postawa charakterystyczna dla polskie-
go bohatera romantycznego. Jak pamiętacie, Prome-
2
 Test z epoki
teusz był tytanem, który wykradł bogom ogień i za to
Zeus ukarał go, skazując na wieczne męki, przykuwa-
jąc do skał Kaukazu. Tak więc prometeizm to postawa,
w której jednostka poświęca swój interes, a często na-
wet życie, dla dobra innych. W romantyzmie była to
zawsze jednostka wybitna: wódz, przywódca narodu.
 
13. Bohater romantyczny to przede wszystkim:
a. nieszczęśliwy kochanek
b. indywidualista wiecznie skłócony ze światem
c. spiskowiec
 Odpowiedź b.
Komentarz
Właściwie każda z tych cech jest cechą bohatera ro-
mantycznego. Jest on zarówno kochankiem, artystą,
jak i spiskowcem. Jednak cechą przewodnią wszyst-
kich tych odsłon romantycznego bohatera stanowi to,
iż jest postacią wybitną, indywidualistą skłóconym ze
światem. Taka konstrukcja bohatera romantycznego
to wielki wkład romantyków wniesiony w historię lite-
ratury. Ten specyficzny typ postaci literackiej będzie
punktem odniesienia dla twórców późniejszych epok.
 
14. Kluczem do psychologii bohatera werterycz-
nego jest pojęcie:
a. Sturm und Drang
b. dekadencja
c. Weltschmerz
Odpowiedź c.
Komentarz
Bohater werterowski to postać, do której psychologii
kluczem stało się pojęcie Weltschmerz, czyli ból ist-
nienia. Weltschmerz to poczucie zupełnego wyobco-
wania i niemożności porozumienia się ze światem.
Jest to stan depresyjny, który objawia się niemożno-
ścią podjęcia decyzji i brakiem jakiegokolwiek dzia-
łania. Stąd nieustanny konflikt między racjami boha-
tera i otaczającego go świata. Pierwowzorem dla tego
typu postaci był Werter, bohater utworu Johanna
Wolfganga Goethego Cierpienia młodego Wertera.
 
15. Kluczem do zrozumienia postawy bajronicz-
nej jest pojęcie:
a. romantyzmu
b. orientalizmu
c. bajronizmu
Odpowiedź c.
Komentarz
Aby zrozumieć, co to jest postać bajroniczna, niezbędne
jest rozumienie pojęcia bajronizmu, czyli skrajnie posu-
niętego indywidualizmu, które prowadzi do totalnego
wyobcowania i niemożności porozumienia się ze świa-
tem. Bohater bajroniczny, podobnie jak werteryczny,
pozostaje w konflikcie sumienia z otaczającym go świa-
Ucz się z
tem. Ta sprzeczność jednak zarazem wyzwala go. Prze-
kraczając kolejne granice, bohater bajroniczny coraz
bardziej wyobcowuje się ze świata, do tego stopnia, że
zupełnie traci z nim kontakt i popada w szaleństwo.
 
16. Cechą konstytutywną polskiego bohatera
romantycznego jest:
a. walka patriotyczna
b. przemiana
c. samobójcza śmierć
Odpowiedź b.
Komentarz
Kluczem do psychologii polskiego bohatera roman-
tycznego jest przemiana wewnętrzna bohatera. W od-
różnieniu od zagranicznego bohatera romantyczne-
go (werteryzm, bajronizm), bohater romantyczny
w Polsce nie poświęca całości swego życia ukochanej
kobiecie. Niespełniona miłość, oczywiście, pojawia się
gdzieś na początku jego życia, jednak wkrótce potem
zostaje ona zastąpiona przez miłość do ojczyzny. Ro-
mantyczny kochanek przemienia się w bojownika
o wolność, czemu często towarzyszy zmiana imienia
(Gustaw-Konrad).
 
17. Wyraz profeta to po grecku:
a. wizja
b. objawienie
c. prorok
Odpowiedź c.
Komentarz
Profeta po grecku znaczy prorok. Kolejną cechą lite-
ratury romantycznej jest właśnie jej profetyczny cha-
rakter. Nie oznacza to jednak, że wszyscy pisarze ro-
mantyczni przepowiadali przyszłość. Nazwa odnosi się
raczej do charakteru tej literatury: wizyjnej, przepeł-
nionej mistycznymi wizjami, odkrywającej niedostęp-
ne dotąd znaczenia. Takimi są Widzenie księdza Pio-
tra czy Wielka Improwizacja z III części Dziadów. Li-
teratura profetyczna w swej istocie nawiązuje do ob-
jawień biblijnych proroków, a szczególności do Apo-
kalipsy św. Jana, której mistyczne wizje są pierwowzo-
rem dla tego typu twórczości.
 
18. System filozoficzny stworzony przez Hegla to
filozofia:
a. analityczna
b. metafizyczna
c. dialektyczna
 Odpowiedź c.
Komentarz
System filozoficzny stworzony przez Hegla opiera się
na dialektyce. Odwołując się do zasad logiki, Hegel
odkrył, iż każdemu twierdzeniu (tezie) odpowiada jego
zaprzeczenie (antyteza) i dopiero z zestawienia tych
3
 Test z epoki
dwóch przeciwstawnych twierdzeń wyłania się twier-
dzenie prawdziwe (synteza), które według Hegla jest
zasadą wszelkiego rozwoju i postępu. Ponadto system
filozoficzny Hegla charakteryzuje skłonność do my-
ślenia historiozoficznego. Podzielił on losy świata
zgodnie z kolejnymi emanacjami „ducha świata”, który
rozwija się, dążąc do doskonałości.
 
19. Autorem idei polskiego mesjanizmu narodo-
wego jest:
a. Józef Hoene-Wroński
b. Adam Mickiewicz
c. Adam Naruszewicz
 Odpowiedź a.
Komentarz
Autorem tej specyficznie polskiej idei historiozoficz-
nej jest filozof emigracyjny Józef Hoene-Wroński.
Myśl tę jednak na wielką skalę rozpropagował dopie-
ro Adam Mickiewicz, między innymi w III części Dzia-
dów i w Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa
polskiego. W myśl tej idei Polska ma do spełnienia
bardzo ważne zadanie w dziejach świata: tak jak Chry-
stus, który wziął na siebie winy wszystkich ludzi i umarł
za nich na krzyżu, tak (w przekonaniu Hoene-Wroń-
skiego i Mickiewicza) Polska dla odkupienia grzechów
świata ma cierpieć męki, by potem jak Chrystus zmar-
twychwstać i poprowadzić świat ku moralnej odnowie.
Idea ta miała tłumaczyć wieloletni brak niepodległo-
ści Polski i stanowić otuchę dla uciskanego narodu.
 
20. Druga część Nie-Boskiej komedii Zygmunta
Krasińskiego oparta jest na idei:
a. mesjanizmu narodowego
b. historiozofii
c. prowidencjalizmu
 Odpowiedź c.
Komentarz
Druga część Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskie-
go zbudowana jest wokół idei prowidencjalizmu. Ten
filozoficzny pogląd mówi, że wszystko, co się dzieje
w świecie, jest realizacją jakiegoś z góry przez Boga za-
łożonego planu. Z takiej perspektywy wszelkie wyda-
rzenia, zarówno te historyczne, jak i te dotyczące życia
poszczególnych jednostek, są jedynie etapami owego mi-
sternie skonstruowanego planu. Oznacza to, iż wszystko,
co się wydarza, nawet jeśli jest nam niemiłe bądź wręcz
nieludzkie, nosi w sobie głęboko ukryty sens, którego
ludzki umysł nie jest po prostu w stanie przejrzeć.
21. Jedną z najważniejszych cech literatury ro-
mantycznej jest:
a. synkretyzm
b. polifoniczność
c. liryzm
 odpowiedź: a.
Ucz się z
Komentarz:
Chyba najważniejszą cechą romantycznej literatury jest
jej synkretyzm. Synkretyzm to inaczej zerwanie z tra-
dycyjnie pojmowanym podziałem na rodzaje i gatunki
literackie, jako konstrukcje zamknięte i sztywno sko-
dyfikowane. Utwory synkretyczne to dzieła o niejedno-
litej strukturze – zawierające cechy charakterystyczne
dla różnych gatunków (synkretyzm gatunkowy), bądź
rodzajów (synkretyzm rodzajowy) literackich.
 
22. Ballada to gatunek synkretyczny łączący ele-
menty:
a. epiki i dramatu
b. epiki i liryki
c. liryki i dramatu
 odpowiedź: b.
Komentarz:
Ballada jest gatunkiem synkretycznym łączącym ele-
menty epiki i liryki. Oparta jest na epickiej fabule, która
staje się punktem wyjścia do części lirycznych i reflek-
syjnych. W kulturze dawnej wsi ballada pełniła funkcje
mitu. Śpiewano ją w długie zimowe wieczory przez wiej-
skich dziadów i starych gospodarzy. Wraz z romantyczną
fascynacją folklorem ballada przeniknęła do literatury. 
 
23. Sonet o ściśle skodyfikowanej budowie na-
zywamy sonetem:
a. Petrarki
b. włoskim
c. mickiewiczowskim
 odpowiedź: b.
Komentarz:
Sonet o ściśle skodyfikowanej budowie to sonet wło-
ski. Jego autorem jest renesansowy poeta Petrarka.
Sonet włoski wiąże ściśle określona budowa: dwie
pierwsze czterowersowe strofy tworzą opis jakiejś sy-
tuacji, a kolejne dwie – tym razem trzywersowe – wy-
wodzą z tego opisu liryczną refleksję. Sonet podpo-
rządkowany jest ścisłemu układowi rymów: abba abba
cdc dcd. Oczywiście, prócz tego, istnieje również parę
innych odmian sonetu, ale to właśnie sonet włoski jest
najbardziej powszechny w literaturze, w tym również
polskiej. Najbardziej znane są Sonety odeskie i Sone-
ty krymskie Adama Mickiewicza.
 
24. Powieść poetycka to gatunek, który ukształ-
tował się w epoce:
a. renesansu
b. średniowiecza
c. romantyzmu
 
odpowiedź: c.
Komentarz:
Powieść poetycka to gatunek, który powstał w roman-
tyzmie. Do jego powstania przyczynili się George By-
4
 Test z epoki
ron i Walter Scott. Powstał na bazie poematu epickie-
go, jest jednak dużo bardziej udramatyzowany niż pier-
wowzór, tak by wytworzyć atmosferę tajemniczości i gro-
zy. Tłem wydarzeń dla powieści poetyckiej jest najczę-
ściej Orient bądź epoka historyczna odległa w czasie
(średniowiecze). W Polsce twórcami powieści poetyc-
kiej byli Adam Mickiewicz i Antoni Malczewski.
 
25. Dramat romantyczny to gatunek synkretycz-
ny pod względem:
a. rodzajowym i gatunkowym
b. tylko rodzajowym
c. tylko gatunkowym
 odpowiedź: a.
Komentarz:
Dramat romantyczny to gatunek synkretyczny zarów-
no pod względem gatunkowym, jak i rodzajowym.
Charakteryzuje go niezwykły rozmach i monumenta-
lizm ukazywanych wydarzeń. Ma on budowę skompli-
kowaną do tego stopnia, że przez długi czas dramat
romantyczny uważano za gatunek niesceniczny. Dra-
mat romantyczny jest w zasadzie gatunkiem typowo
polskim. Charakteryzuje go, obok synkretyzmu, kom-
pozycja otwarta i obecność głównego bohatera (bo-
hatera romantycznego), który w polskiej literaturze
zawsze przechodzi przemianę. Z romantycznego ko-
chanka staje się bohaterem narodowym, wojownikiem
o Wielką Sprawę.
 
26. Poemat dygresyjny to odmiana:
a. eposu homeryckiego
b. poematu epickiego
c. pastiszu
 odpowiedź: b.
Komentarz:
Poemat dygresyjny to druga, obok powieści poetyc-
kiej, odmiana poematu epickiego. Tu również osią
utworu jest epicka opowieść, wokół której, jak wska-
zuje nazwa gatunku, nadbudowane są liczne dygre-
sje, które przejmują tok akcji poematu. Są to prze-
ważnie luźne refleksje filozoficzne, partie liryczne,
ale również złośliwości i wtręty polityczne pod adre-
sem działaczy epoki.
 
27. Pan Tadeusz nawiązuje do tradycji:
a. poematu epickiego
b. powieści poetyckiej
c. eposu homeryckiego
 odpowiedź: c.
Komentarz:
Pan Tadeusz nawiązuje do tradycji antycznego eposu.
Świadczą o tym: inwokacja, stylizowany na trzynasto-
zgłoskowiec heksametr, zbiorowy bohater oraz roz-
budowane opisy i porównania. Pana Tadeusza nazy-
wa się również epopeją narodową, ponieważ poświę-
Ucz się z
cony jest zbiorowemu portretowi Polski i Polaków cza-
sów napoleońskich.
 
28. Podstawowym pojęciem romantycznej filo-
zofii jest:
a. historiozofia
b. prowidencjalizm
c. mistycyzm
 odpowiedź: a.
Komentarz:
Podstawowym pojęciem romantycznej filozofii jest hi-
storiozofia. Jest to pojęcie dość ogólne, jednak nie-
zbędne do wgłębienia się w romantyczny sposób my-
ślenia. Historiozofia to ta gałąź filozofii, która filozo-
ficznymi metodami i pojęciami stara się wyjaśnić za-
sady rządzące dziejami świata, inaczej filozofia dzie-
jów. U podstawy historiozofii leży przekonanie, iż świa-
tem rządzi jakaś nadrzędna zasada, która jest kluczem
do zrozumienia następstw historycznych wydarzeń.
Idee historiozoficzne odegrały ogromną rolę w kształ-
towaniu się romantycznej filozofii, miały też spory
wpływ na romantyczną literaturę (porównaj: Mickie-
wicz, Krasiński, Słowacki).
 
29. Winkelriedyzm to idea historiozoficzna prze-
ciwstawiona:
a. prowidencjalizmowi Krasińskiego
b. heglizmowi
c. mickiewiczowskiemu mesjanizmowi
 odpowiedź: c.
Komentarz:
Winkelriedyzm to idea historiozoficzna sformułowa-
na w Kordianie Juliusza Słowackiego. Jest ona z zało-
żenia przeciwstawiona mickiewiczowskiemu mesja-
nizmowi. Słowacki porównał dzieje Polski do losów
szwajcarskiego bohatera narodowego Winklerieda,
który stawiając wszystko na jedną kartę, poderwał
Szwajcarów do walki o wolność. Podobną rolę do ode-
grania w dziejach świata wieszczy Polakom Słowac-
ki. Mesjanistycznej pokorze winni oni przeciwstawić
radykalny aktywizm.
 
30.  Z Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskie-
go wyłania się idea:
a. mesjanizmu
b. winkelriedyzmu
c. cykliczności dziejów
 odpowiedź: c.
Komentarz:
Zygmunt Krasiński zbudował akcję Nie-Boskiej ko-
medii na idei cykliczności dziejów. Akcja utworu
odkrywa całą złożoność Boskiego planu dziejów:
Po rewolucji następuje zburzenie starego porządku
świata i chwilowy powrót do „naturalnego” stanu
równości między ludźmi. Trwa to jednak do momen-
5
 Test z epoki
tu wyłonienia się klasy arystokratycznej, która na
nowo zaczyna degenerować społeczność, aż do mo-
mentu totalnego jej zepsucia, kiedy to czas na ko-
lejną rewolucję i tak dalej…
31. Tematem przewodnim ballady Romantyczność
Adama Mickiewicza jest:
a. spór ideowy romantyków z klasykami
b. romantyczne szaleństwo
c. bajroniczna miłość
 odpowiedź: a.
Komentarz:
Balladę Romantyczność, która znalazła się w tomie
Ballad i romansów Adama Mickiewicza wydanych
w 1822 roku, uważa się za programowy manifest pol-
skiego romantyzmu. Głównym tematem utworu jest
spór pomiędzy starcem a ludem. Starzec, przedstawi-
ciel oświeceniowego racjonalizmu, przeciwstawia
swoje pojmowanie świata sensualistycznej wierze wie-
śniaków. Ten właśnie spór stał się kością niezgody
pomiędzy romantykami a klasykami.
32. Istotnym problemem liryku Polały się łzy…
jest:
a. ból istnienia, samotność
b. ocena własnego losu
c. indywidualizm romantyczny
 odpowiedź: b.
Komentarz:
Adam Mickiewicz w liryku Polały się łzy… dokonuje
oceny własnego życia. Jest to jeden z najbardziej zna-
nych liryków poety, a zarazem jego poetycka biogra-
fia, w której poeta dokonuje podziału swego życia
na trzy okresy (dzieciństwo, młodość i wiek męski).
Utwór ma budowę klamrową, rozpoczyna się i koń-
czy tym samym zwrotem: Polały się łzy me czyste, rzę-
siste.
33. Tematem wiersza Grób Agamemnona Juliu-
sza Słowackiego jest:
a. tęsknota za krajem
b. powstanie styczniowe
c. moralna ocena szlachty
 odpowiedź: c.
Komentarz:
Głównym tematem wiersza Słowackiego jest nega-
tywna ocena polskiej szlachty. Poeta dokonuje zesta-
wienia sytuacji starożytnej Grecji i XIX-wiecznej Pol-
ski. Porównując klęskę powstania listopadowego do
klęski Greków pod Cheroneą, analizuje przyczyny
upadku Rzeczpospolitej. Poeta oskarża polską szlach-
tę o zagubienie tożsamości narodowej, zaniechanie
związków z tradycją oraz zapatrzenie w obce wzorce
i ideały, które stały się przyczyna wyjałowienia ide-
owego kraju.
Ucz się z
34. W wierszu Fortepian Szopena Cyprian Kamil
Norwid nawiązuje do wydarzeń z:
a. powstania listopadowego
b. powstania styczniowego
c. Wielkiej Emigracji
 odpowiedź: b.
Komentarz:
Wiersz Fortepian Szopena to utwór, w którym Norwid
nawiązuje do wydarzeń z 1863 roku w Warszawie, kie-
dy to w odwecie za próbę zamachu na hrabiego Berga
Rosjanie zdemolowali pałac Zamoyskich, wyrzuca-
jąc z jego okna fortepian Fryderyka Szopena. Od tego
wydarzenia rozpoczyna poeta wypowiedź adresowaną
do wielkiego muzyka. Jest to wiersz – parabola. Nor-
wid odczytał w tych dwóch wydarzeniach – śmierci
Szopena i akcie zniszczenia jego fortepianu – głębo-
kie sensy, które pozwoliły mu nadać wspomnieniu
o artyście cechy symboliczne i mityczne. Losy fortepia-
nu są symbolem jego sztuki, które paradoksalnie, nie
oznaczają śmierci sztuki muzyka, lecz odrodzenie się
do nowego życia, niezależnego od życia swego twórcy.
35. Kordian Juliusza Słowackiego to utwór, który
powstał jako polemika ideowo-artystyczna z:
a. Adamem Mickiewiczem
b. Zygmuntem Krasińskim
c. Cyprianem Kamilem Norwidem
 odpowiedź: a.
Komentarz:
Kordian Słowackiego powstał jako polemika ideowo-
artystyczna z Adamem Mickiewiczem, a konkretnie
z wyłożonym przez niego systemem mitów narodo-
wych zawartych w III części Dziadów oraz Księgach
narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego. Słowac-
ki pisał Kordiana w 1833 roku podczas swojego po-
bytu w Genewie. Wydany został dopiero rok później
w 1834 roku. Kordian to swoisty rozrachunek z ro-
mantyzmem, z wykreowanymi przez epokę schema-
tami i konwencjami. Jest on również uważany za pró-
bę rozrachunku Słowackiego z moralnymi i politycz-
nymi problemami pokolenia.
 
36. Akcja Kordiana rozgrywa się w latach:
a. 1833 – 1828
b. 1831 – 1864
c. 1799 – 1829
 odpowiedź: c.
Komentarz:
Akcja dramatu rozgrywa się w latach 1799 – 1829. Jej
początek to Noc Sylwestrowa 1799 w tajemniczej cha-
cie Twardowskiego w Górach Karpackich, koniec zaś
wyznaczają uroczystości koronacji cara Mikołaja I,
która odbyła się w 1829 roku przed Zamkiem Kró-
lewskim w Warszawie. Nie jest to jednak jedyne miej-
sce, w którym rozgrywa się akt III dramatu. Poeta wę-
6
 Test z epoki
druje po całej Warszawie. Ukazuje m.in.: wnętrze
kościoła katedralnego, podziemia katedry św. Jana,
sale Zamku Królewskiego, szpital wariatów, plac Sa-
ski, więzienie i plac Marsowy.
37. W Przygotowaniu o losach Polski decydują:
a. wiedźmy
b. szatani
c. przywódcy narodowi
 odpowiedź: b.
Komentarz:
W Przygotowaniu rozgrywającym się w noc sylwe-
strową 1799 roku o losach Polski decydują szatani
i czarownice. Fragment ten bezpośrednio nawiązuje
do sceny z wiedźmami z Makbeta Williama Szekspi-
ra. Z kotła wyłaniają się kolejni przywódcy powstania
listopadowego: generałowie Chłopicki i Skrzynecki,
którym autor zarzuca brak zdolności i umiejętności
strategicznych, a także odwagi, energii i zdecydowa-
nia; książę Adam Czartoryski, oskarżony o przesadną
ostrożność; Julian Ursyn Niemcewicz oraz generał
Krukowiecki, nazwany przez Słowackiego zdrajcą.
38. Akt I dramatu, który kończy się samobój-
stwem Kordiana rozgrywa się w:
a. latach dwudziestych XIX wieku
b. roku 1828
c. pierwszej dekadzie XIX wieku
 odpowiedź: a.
Komentarz:
Pierwszy akt dramatu rozgrywa się w latach dwudzie-
stych XIX wieku w wiejskiej posiadłości Kordiana.
Jest to okres dorastania młodego bohatera. To wiecz-
nie przerażony otaczającym go światem melancholik
i marzyciel, który nie wierzy w sens żadnego działa-
nia. Jego myśli ciągle krążą wokół wielkich czynów,
których miałby być autorem i które miałyby mu po-
móc w określeniu siebie, ale nie znajduje idei, która
mogłaby go poprowadzić. Właśnie dlatego próbuje
popełnić, nieudane zresztą, samobójstwo.
* Gwiazdką oznaczono pytania odnoszące się raczej do poziomu rozszerzonego matury
Ucz się z
 39. W akcie II Kordian podróżuje po:
a. Polsce
b. Szwajcarii
c. Europie
 odpowiedź: c.
Komentarz:
W akcie II Kordian odbywa podróż po całej Europie.
Odwiedza m.in.: Anglię, Włochy oraz Watykan, gdzie
składa wizytę papieżowi. Wędrówka Kordiana to
wieczne pasmo rozczarowań: nachalnym kultem pie-
niądza, za który można kupić wszystko, miłością, jako
grą konwenansu i złudzeń, a wreszcie samą religią
chrześcijańską (w Watykanie miast duchowego wspar-
cia Kordian otrzymuje z ust patriarchy jedynie stek
pustych słów). Epizod wędrówki Kordiana to swoista
szkoła życia. Pozbawia go ona złudzeń co do mecha-
nizmów, jakie kierują światem i sprawia, że z przera-
żonego młodzieńca Kordian staje się gotowym do dzia-
łania mężczyzną.
 
40. Najważniejszym momentem dramatu jest:
a. nieudane zabójstwo cara
b. pobyt Kordiana w szpitalu psychiatrycznym
c. monolog na Mont Blanc
 odpowiedź: c.
Komentarz:
Zdecydowanie najważniejszym momentem dramatu
jest monolog Kordiana na Mont Blanc. Monolog ten
jest zarazem manifestem ideologiczno-artystycznym sa-
mego Słowackiego. Kordian stojąc na górze, wykrzy-
kuje hasło: „Polska Winkelriedem narodów”. Nawią-
zuje tym samym do postaci legendarnego bohatera
Szwajcarów, który w czasie bitwy z Austriakami skie-
rował na siebie wrogie włócznie, zapewniając sobie
jednocześnie zwycięstwo w bitwie. Tutaj też dokona się
ostateczna przemiana bohatera. Odtąd będzie się on
starał wcielić w życie ten ideał, jednak jego starania
pozostaną bezskuteczne. Monolog Kordiana nie jest jed-
nak do końca manifestem. Jest on raczej parodią wzoro-
waną na postaci Konrada i Wielkiej Improwizacji.