Professional Documents
Culture Documents
MAHALAGANG PAALALA
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring muling mailimbag o magamit
nang walang pahintulot mula sa mga tagapagsulat. Ang modyul na ito ay ginawa para
sa pangedukasyon at pagkatutong layunin.
PAUNANG PAGTATAYA
Susing Tanong: Ano ang hangarin at layunin ng unibersidad sa akin bilang isang mag-
aaral at paano ito makatutulong sa akin sas pag abot ng aking mga pangarap?
NILALAMAN
Philosophy
The University of Batangas, a stock non-sectarian, private educational institution,
believes in the pursuit of knowledge, values and skills necessary for the preservation
and improvement of the Philippine society. It has faith in the dignity of the human
person, in the democratic process, in the reward for individual excellence, and in the
freedom of a person to worship God according to his conscience. Thus, the institution
believes that the development of the individual as a person and worker is an effective
means in building a better family, community and nation, and a better world.
Vision
We envision the University of Batangas to be a center of excellence committed to serve
the broader community through quality education.
Mission
The University of Batangas provides quality education by promoting personal and
professional growth and enabling the person to participate in a global, technology and
research-driven environment.
Goals
MAHALAGANG PAALALA
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring muling mailimbag o magamit
nang walang pahintulot mula sa mga tagapagsulat. Ang modyul na ito ay ginawa para
sa pangedukasyon at pagkatutong layunin.
PAUNANG PAGTATAYA
Mga Susing Tanong:
NILALAMAN
Ano ang Pagsasaling Wika?
Ang pagsasaling-wika ay isang proseso kung saan ang isang pahayag ay isinasalin sa
pinakamalapit na katumbas na diwa at estilo. Ito ay ang pagpapalagay na ang isang
salita o pahayag ay may katumbas o katulad ding kahulugan sa isa nang dating umiiral
na pahayag sa ibang wika.
Ayon kay E. Nida, ang pagsasaling-wika ay ang muling paglalahad sa pinagsalinang
wika batay sa: una, kahulugan, at pangalawa, estilo.
Ang pagsasaling-wika ay pinaniniwalaang kasintanda na rin ng panitikan.
Kasaysayan ng Pagsasaling-Wika sa Daigdig
/files/5466710/SAVORY.png
Ayon kay Theodore Horace Savory ang kinilalang unang tagapasaling-wika sa Europa ay
isang aliping Griego na nagngangalang Andronicus.
Isinalin niya nang patula sa Latin noong 249 B.C. ang Odyssey ni Homer na nasusulat
sa wikang Griyego. Isinalin niya nang patula sa Latin noong 249 B.C. ang Odyssey ni
Homer na nasusulat sa wikang Griyego.
Sinasabing maaaring hindi siya ang kauna-unahang tagapagsalin subalit ang kanyang
salin ang kinawiwilihang basahin ng nakararami.
Ang unang pagsasalin na ito ay sinundan pa ng ibang pagsasalin. Sina Naevius at
Ennius ay gumawa ng pagsasalin sa Latin ng mga dulang Griyego tulad ng mga sinulat
ni Euripides.
/files/5466710/ENNIUS.png
Bukod sa mga nabanggit, may mga nakilala pang ibang dakilang manunulat gaya ni
Cicero na naging mahusay na tagapagsaling-wika rin.
Nang mga panahong iyon, dumami ang mga tagapagsaling-wika. Nakatulong ito nang
malaki sa pag-unlad ng mga bansa sa Europa ang pagsasaling-wika sa iba’t ibang
sangay ng panitikan.
/files/5466710/cicero.png
Ang mabilis na pag-angat ng Arabia, noong ikalawa hanggang ikasiyam na siglo mula sa
kamangmangan ay dulot ng mga pagsasaling-wika na isinagawa mula sa wikang
Griyego na noon ay siyang prinsipal na daluyan ng iba’t ibang karunungan sapagkat ang
bansang Gresya noon ang kinikilalang sentro ng sibilisasyon.
Isang pangkat ng mga iskolar sa Syria ang laging nababanggit kapag napag-uusapan
ang pagsasaling-wika.
Ang mga iskolar na ito ay nakaabot sa Baghdad at doon ay isinalin nila sa wikang
Arabiko ang mga sinulat nina Aristotle, Plato, Galen, Hippocrates at iba pang pantas at
manunulat.
Mula dito ay Nakilala ang Lungsod ng Baghdad bilang isang paaralan ng pagsasaling-
wika na naging bukal ng kumalat na karunungan sa Arabia.
Dumating ang panahong nawalan ng sigla ang tagapagsaling mga iskolar sapagkat
napabaling ang kanilang kawilihan sa iba pang mga bagay na pang- intelektwal tulad ng
pagsusulat ng artikulong pampilosopiya.
Pagkaraan ng tatlong siglo, ang Baghdad ay napalitan ng Toledo, bilang sentro ng
karunungan sa pagsasaling-wika.
Nakaabot din sa Toledo ang mga orihinal na teksto ng mga literaturang nasusulat sa
wikang Griyego. Dahil dito ay nagkaroon ng pagkakataon ang mga tagapagsalingwika
na magsalin nang tuwiran sa Latin mula sa Griyego. Sa gayon ay nabawasan ang mga
pagkakamali sa karaniwang nagaganap kung pagsasalin ay di- tuwiran.
Marami-raming salapi at panahon ang ginugol ng mga iskolar ng Toledo upang isalin
naman sa Latin ang mga nasusulat sa wikang Arabiko. Sa mga tagapagsalin na
nahikayat magtungo sa Toledo, napatanyag sina Adelard at Retines.
Si Adelard ay naging tagapagsalin sa Latin ng Principles ni Euclid na noon ay naisalin na
sa Arabiko. Samantalang si Retines naman ang nagsalin sa Lati n ng Koran noong 1141.
/files/5466710/adelard.png
Dahil palawak nang palawak ang ugnayan ng mga bansa, noong 1200 A.D. nakaabot na
sa Toledo ang orihinal na teksto ng mga literaturang nasusulat sa wikang Griyego.
Nagkaroon ng iba’t ibang salin sa iba’t ibang wika sa Europe ang Barlaan et Josaphat,
kaya’t napilitang kilalanin ng simbahang Latino bilang mga Santo sina Barlaan at
Josaphat, dalawang tauhang uliran sa paguugali at sa pagiging maka-Diyos, kahit ang
mga ito ay likhang isip lamang.
Ang mga pangyayaring ito ay itinuturing na siya na marahil pinaka- di- karaniwang
natamo ng alinmang pagsasaling-wika sa daigdig.
Noong ikalabindalawang siglo ay umabot sa pinakataluktok ang pagsasaling-wika. Noon
nagsimula ang pagsasalin sa Bibliya. Ang salin ni Wycliffe ay sinundan ng salin nina
Tyndale at Coverdale. Samantalang ang kinikilalang pinakamabuting salin ng Bibliya ay
ang salin ni Martin Luther (1483-1646) sa wikang Aleman.
Dito nagsimulang makilala sa larangan ng pandaigdig na panitikan ang bansang
Alemanya.
Kalaunan, lumitaw ang mga salin ni Jacques Amyot, obispo sa Auxerre na kinikilala sa
Europa bilang Prinsipe ng Pagsasalingwika.
Ang pinakamahalagang utang ng pandaigdig na panitikan kay Amyot ay ang
pagkakapagsalin niya sa wikang Aleman ng Lives of the Famous Greeks ang Romans ni
Plutarch na siyang pinagkunan ng salin sa Ingles na nagkaroon pa ng mga pagsasalin
sa iba’t ibang wika sa daigdig.
Sa Inglatera, nakilala ang tagapagsaling si John Bourchier. Ang kanyang mga salin ay
mula sa wikang Kastila na ngayon ay hindi na kinawawilihang basahin bagaman siya
ang nakatala bilang tagapagsalin ng Chronicles ni Froissart, isang awtor na ang paksa
at estilo ay kanyang labis na kinagigiliwan.
Ang panahon ng unang Elizabeth ang maituturing na gintong panahon ng pagsasaling-
wika sa Inglatera bagaman ang panahon ng pangalawang Elizabeth ang kinikilalang
pinakatuktok.
Ang pambansang diwang nangingibabaw sa panahong ito ay pagkikipagsapalaran at
pananakop na siya ring naging layunin ng mga tagapagsalin – ang pagtuklas sa
anumang nababago sa panitikan.
Si Sir Thomas North ang kinikilalang pinakadakila sa mga tagapagsalin sa Inglatera
noong panahong iyon. Ang salin ni George Chapman naman sa mga isinulat ni Homer
ay nalathala sa pagitan ng 1598-1616. Noong 1603, lumabas ang salin ni John Florio sa
Essays ni Montaigne, isang babasahing itinuturing na kasinghusay ng Plutarch ni
North. Samantalang taong 1612 nang isinalin ni Thomas Shelton ang Don Quixote.
Ikalabimpitong Siglo
Noon ang mga salin ni Hobbes sa Thucydides at Homer ay hindi gaanong nagustuhan
gayundin ang mga salin ni John Dryden sa Jevenal at Vigil. Si Dryden ang ibinibilang na
isa sa mga mahuhusay na tagapagsalin noong kanyang panahon sapagkat pinag-
uukulan niya nang maingat na paglilimi ang gawang pagsasalin. Siya ang kauna-
unahang kumilala sa pagsasaling-wika bilang sining.
Ikalabing-walong Siglo
Ang pagsasaling-wika ay kasinsigla noong nakaraang siglo. Isinalin ni Alexander Pope at
William Cowper sa Ingles ang Homer sa paraang patula. Sa panahon ding ito lumabas
ang salin ni Pope sa Illiad; sa pagitan naman ng 1715 at 1720. Nailathala naman ang
kanyang Odessey noong 1725.
Bukod sa mga naunang nailathala, lumabas din ang salin ng Odessey ni Cowper, noong
1791. Makalipas ang isang taon, 1792, nalathala ang aklat ni Alexander Tytler na may
pamagat na Essay on the Principles of Translation. Inilahad niya dito ang tatlong
panuntunan sa pagkilatis sa isang salin.
PAUNANG PAGTATAYA
Susing Tanong: Anu ano ang mga bagay na dapat kong tandaan at isaalang-alang
kung ako ay magsasalin ng isang pahayag mula sa Ingles patungong Filipino?
NILALAMAN
Mga Simulain sa Pagsasaling-Wika
Ayon kay Nida at Savory, may mga katangiang dapat taglayin ang isang tagapagsaling-
wika. Ito ay ang mga sumusunod.
1. Sapat na kaalaman sa dalawang wikang kasangkot sa pagsasalin. Upang
magkaroon ng sapat na kaalaman sa mga kasangkot na wika, mainam na lagging
kumonsulta sa diksyunaryo. Kailangang nauunawaan ang maliliit na himaymay ng
kahulugan, ang halagang pandamdaming taglay ng mga salita at ang ginamit na estilo
na siyang bumuo ng “flavor and feel of the message”. Kailangan ding may sapat na
kaalaman sa dalawang wika, lalo na sa Filipino, sapagkat ito ang wikang pagsasalinan.
Hanggat maaari, ang wikang pagsasalinan ay dapat syang unang wika ng tagapagsalin
na hawak niya sa kanyang palad.
Ayon pa kay Nida, dapat taglayin ng tagapagsalin ang “complete control of the receptor
language.” Mahalaga ring maging matiyaga ang tagapagsalin. Tandaan, Ang
kakarampot na kaalaman sa alinmang dalawang wikang kasangkot sa pagsasalin ay
magiging panganib.
1. Sa pagpili ng mga salita, isipang lagi kung alin ang sa palagay ng tagapagsalin ay
higit na gamitin
2. Isaalang-alang ang kaisahan sa porma ng mga salitag hinihram na ibnag wika
3. Bawat wika ay may kani-kaniyang natatanging kakanyahan
4. Ang sariling kakanyahan ng wikang isinasalin ay hindi kailangang ilipat sa
pinagsasalinan
MAHALAGANG PAALALA
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring muling mailimbag o magamit
nang walang pahintulot mula sa mga tagapagsulat. Ang modyul na ito ay ginawa para
sa pangedukasyon at pagkatutong layunin.
PAUNANG PAGTATAYA
Mga Susing Tanong
NILALAMAN
Kahulugan at Pagpapakahulugan ng Pagsasalin
Ang pagsasalin ay paglalahad ng orihinal na ideya sa katumbas wika. Isa itong
pagtatangkang mabigyang pakahulugan ang diwa ng orihinal na akda sa ibang wika. Ito
rin ay ang paglilipat wika ng konsepto at paraan ng pagpapahayag mula sa orihinal na
wika.
Maituturing din ang pagsasalin bilang isang sining ng matapat na pagbibigay kahulugan
at pakahulugan ng isinasaad sa ibang wika mula sa orihinal na wika. Gayundin, ito ay
paglalapat ng katumbas na kahulugan ng isang akda o sulatin mula sa orihinal na
kultura patungong ibang kultura. Bukod pa rito, ang pagsasalin ay paglilipat ng diwa,
estilo at paraan ng pagpapahayag mula orihinal na wika patungong ibang wika.
Antas ng Pagsasaling-Wika
MAHALAGANG PAALALA
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring muling mailimbag o magamit
nang walang pahintulot mula sa mga tagapagsulat. Ang modyul na ito ay ginawa para
sa pangedukasyon at pagkatutong layunin.
PAUNANG PAGTATAYA
NILALAMAN
Maraming kaalaman ang dapat taglayin ng bawat mag-aaral na tulad mo at isa na rito
ang malawak na kaalaman sa pagsasaling-wika. Nasubukan mo na bang makipag-usap
sa isang banyaga? Naging madali ba para sa iyo na ipahayag ang nais mong sabihin?
Kaakibat ng pag-unlad ng bansa ang pakikipag-ugnayan natin sa mga banyaga at dahil
ang Ingles ay tinatawag na unibersal na lenggwahe, marapat lamang na may taglay
tayong kaalaman ukol dito.
Mapatutunayan mo rin na kayang-kaya mo ang magsalin kung pakatatandaan mo ang
mahahalagang impormasyon at detalyeng inilahad sa modyul na ito. Ika nga ni
Panciano Mercado Rizal (1886);
Ang pagsasalin ay iniaayon sa mga salita kapag ito’y mauunawaan, at ginagawang
malaya naman kapag iyon ay may kalabuan datapua’t hindi lumalayo kailanman sa
kahulugan.
Ayon kay Almario, “lahat ng pagsasalin, sa tingin ko, ay maaaring ipaloob sa tatlong
pangalang sumusunod. Una, ang metaprase, o ang pag-uulit sa isang awtor nang salita
sa salita, at linya sa linya, mula sa isang wika tungo sa isa pa. Ganito, o malapit sa
ganitong paraan, ang Art of Poetry ni Horace na isinalin ni Ben Johnson. Ang
ikalawaang paraan ay ang paraprase, o pagsasalin nang may pagluluwag. Dito ang
awtor ay laging nása pananaw ng tagasalin, upang hindi kailanman mawala, ngunit ang
kaniyang mga salita ay hindi estriktong sinusunod na katulad sa kaniyang ibig sabihin;
at ito man ay inaaming ipinaliliwanag, ngunit hindi binabago. Ganoon ang pagsasalin ni
Mr. Waller sa Ikaapat na Aeneid ni Virgil. Ang ikatlong paraan ay ang imitasyon, at dito
ang tagasalin (kung hindi pa niya naiwawala ang gayong pangalan ngayon) ay
nanghahawakan sa kalayaan, hindi lámang para lumihis sa mga salita at ibig sabihin,
kundi maging para talikdan kapuwa ang mga ito kung makita niyang hinihingi”
MGA BATAYANG KAALAMAN SA PAGSASALIN
Karaniwang nasusulat sa wikang ingles ang mga akda na siyang pinagkukunan
ng mga impormasyon ng isang mananaliksik. Nangangahulugan lamang ito na
kailangan na mayroong kakayahan sa pagsasalin ang isang nagtatangkang
mananaliksik
Daan tungo sa matagumpay na pagsasalin
o maingat na pananaliksik kaugnay ng akdang isasalin.
o kasanayan sa pagtukoy sa teoryang gagamitin sa pagsasalin.
o maingat na pagtuklas sa kahulugan at katumbas.
o pagpapahalaga sa tatanggap ng salin
o pagpapahalaga sa orihinal at sa salin.
Pagsasalin → Paglilipat
o Wika ni Nida (1964, sa Almario, etal., 1996) - translation consists of
producing in the receptor language the closet, natural equivalent of the message of the
source languages first in meaning and second in style.
Ang pagsasaling wika ay muling paglalahad sa pinagsasalinang wika ng
pinakamalapit na natural na katumbas ng orihinal na mensaheng isinasaad ng wika,
una’y batay sa kahulugan, at ikalawa’y batay sa istilo.
Ang pagsasaling wika ay paglilipat sa pinagsasalinang wika ng pinakamalapit na
katumbas sa DIWA at ESTILO na nasa wikang isinasalin.
o Ayon kay Newmark (1958 sa Almario et.al. 1996) -translation is an
exercise which consists in the attempt to replace a written message in one language by
the same message in another language.
o Catford (1965 sa Santiago, 2003) -translation may be defined as the
replacement of textual material in one language (source language) by equivalent
textual material in another language (target language)
o (Larson, 1984 sa Almario,et.al 1996) -translation is reproducing in the
receptor language a text which communicates the same message as the source
language but using the natural grammatical and lexical choices of the receptor
language.
Bagay na sangkot sa gawaing pagsasalin
o Dalawang Wika
1.
1.
1. simulaing wika
2. tunguhing wika
o Teksto na siyang pinag-uugatan ng gawain
o Tagasalin
KAHALAGAHAN NG PAGSASALING-WIKA
Bibinigyang diin ng mga kinatawan ng Pilipinas ang malaking gampanin ng mga
tagapagsalin sa pagpapayabong ng kamalayang pampanitikan sa huling araw ng Asean
Literary Symposium, ika-28 ng Agosto sa Ateneo de Manila.
Iginiit ni Danilo Francisco M. Reyes ng Ateneo na nararapat parangalan ang mga
Filipinong iskolar na nagsasalin ng mga akdang banyaga sa wikang Filipino. Dapat din
aniyang suportahan ng pamahalaan ang kanilang mga adhikain.
“We should reward translators and scholars, ” ani Reyes sa harap ng mga kinatawan ng
iba’t-ibang bansa sa Timog-Silangang Asya. “We should also protect them from piracies
and unjust appropriations.”
Ipinahayag din ng mga Filipinong delegado ang kanilang pagkadismaya sa kultura ng
pagsasalin sa bansa kung saan nauuwi lamang sa mga textbook ang mga isinaling akda
sa Filpino, imbes na naililimbag nang maayos at napababantog sa mga Filipinong
mambabasa.
Iminungkahi ni Reyes ang pakikipag-ugnayan sa mga malalaking bookstore sa Timog-
Silangang Asya upang mas maging madali ang distribusiyon ng mga akda. “We have
materials, but the problem is accessibility,” wika niya.
Iginiit naman ni Marne Kilates, tanyag na makata at tagapagsalin, na sa kabila ng hindi
gaanong katanyagan ng larangan ng pagsasalin sa bansa, nararapat pa ring sanayin
ang mga Filipinong iskolar lalo na sa pagsasaalang-alang ng wordplay sa pagsasalin ng
mga tulang banyaga.
“Ang isang tagapagsalin ay dapat marunong mamangka sa dalawang ilog; [‘yong may
sapat na kaalaman sa paggamit ng dalawang magkaibang wika] at dapat may sanga-
sangang dila,” aniya.
Idiniin naman ni Mario Miclat, propesor ng Philippine Studies sa Unibersidad ng Pilipinas
at isang ring tagapagsalin, na ang ugat ng suliranin sa ating kulturang pampanitikan ay
ang hindi pagpapahalaga sa pambansang wika at ang pagtingin dito bilang isang mas
nakabababang wika kumpara
sa Ingles.
“Filipinos would not admit that they read Filipino literature,” aniya. Dagdag pa niya,
hindi lamang dapat mga akda sa Ingles ang isinasalin sa wikang Filipino, kung hindi pati
na rin ang mga akda ng mga karatig-bayan sa Asya na nasa wikang Indones, Lao o
Malay.
Sinabi naman ni Rebecca Añonuevo, pinuno ng Department of English sa Miriam
College, na magsisilbing tulay sa matibay na pagsasamahan ng mga Asyanong bansa
ang pagsasalin sa Filipino ng mga akdang pampanitikan mula sa wikang banyaga. Ito
ay daan sa integrasiyon ng mga nagkakaisang lahi sa rehiyon, aniya.
Isinalaysay niya kung paano naging malaking bahagi ng panitikang Filipino ang
paggunita sa mga sakuna tulad ng Bagyong “Ondoy,” lindol noong 1991 at ang
panahon ng Batas Militar.
“Literature makes us remember the power of our natural forces,” ani Añonuevo. “The
literature of catastrophe is our song of trauma.”
Kaugnay ng talumpati ni Añonuevo, maraming delegado ang nagsalaysay ng kani-
kanilang karanasan sa kasagsagan ng mga kalamidad.
“We, Asean countries, have a ‘catastrophe’ connection,” wika ni Melani Budianta ng
Indonesia. “Aside from having the same monsoon, we have experienced similar social
and political ‘storms’ and life-changing disasters that all affect our literature.”
Samantala, pinuri naman ni Trisilpa Boonkhachorn, kinatawan ng Thailand, ang
kagandahan ng panitikang Filipino na aniya’y may malaking pagkakaugnay sa
panitikang Thai bunsod ng magkakadugong mga ninuno sa rehiyong Malay.
PAGSASALIN AGHAM BA O SINING?
Kahulugan ng Pagsasalin
Wikang Filipino:Pagsalin
Wikang Ingles:Translation
Wikang Latin:Translatione
Wikang Griyego: Metafora/Metaphrasis
Ang Pagsasalin Bilang Sining/ Agham
Ang Pagsasalin Bilang Sining/Agham (Chabban)
Ang pagsasalin ay isang subhetibong sining na kaiba sa agham. Mabusisi itong trabaho
dahil hindi pa ito natatakdaan ng istriktong siyentipikong panuntunan.
Ang Pagsasalin Bilang Sining/Agham (Liban-Iringan)
Ang pagsasalin ay isang agham na dulot ng pinagdadaanan nitong proseso at isang
sining dahil sa mga ginagamit nitong sangkap upang maipaunawa ang isang akda.
Ano ang Pagsasalin?
Nida 1964
Ang pagsasalin ay pagbuo sa tumatanggap na wika ng pinakamalapit at likas na
katumbas ng mensahe ng simulaang wika, una ay sa kahulugan at ikalawa ay sa estilo.
Savory, 1968
Ang pagsasalin ay maaaring maisagawa sa pamamagitan ng pagtutumbas sa ideyang
nasa likod ng pananalita
Larson 1984
Ang pagsasalin ay muling pagbubuo sa tumatanggap na wika ng tekstong naghahatid
ng kahalintulad na mensahe sa simulang wika subalit gumagamit ng mga piling
tuntuning gramatikal at leksikal ng tumatanggap na wika
Newmark 1988
Ang pagsasalin ay isang pagsasanay na binubuo ng pagtatangkang palitan ang isang
nakasulat na mensahe sa isang wika na gayon ding mensahe saibang wika
Katangian ng Isang Mahusay na Salin
C- Clear (malinaw)
A - ccurate (wasto)
N- Natural (natural)
1. Malinaw na Salin
1.
A. Kailangang malinaw ang isang akdang salin upang matamo ang layunin
nito na mailipat sa ibang lengguwahe ang isang akda at maunawaaan ang mensahe ng
taong hindi marunong ng wika ng orihinal.
B. Wasto ang salin kung ang sinasabi ng awtor ay iyon ding katapat na
mensahe ang ipahayag ibang wika.
2. Wastong Salin
Natural ang daloy ng salin kung madulas ang mga pahayag sa tunguhang lengguwahe
at hindi bumibikig sa lalamunan ng mambabasa ang mga pangungusap
2. Kasanayan sa Pananaliksik
Mahalagang kilalanin ng tagasalin ang inaasahan ng mambabasa ng akda sa tunguhing
lenggwahe upang maiangkop ang mga salitang gagamitin at ang dikiyonaryong
maaaring sangguniin
3. Kasanayan sa Panunuri
Upang makilala nang lubuasn ng tagasalin ang orihinal na teksto, kailangan alamin niya
ang artikulasyon ng mga ideya, paniniwala, tauhan, ritmo, at iba pang salik ng teksto
5. Kasanayan sa Pagsulat
Pagkatapos ng masalimuot na proseso ng paglikha ng salin, isasagawa pa ang patuloy
na rebisyon nito upang ganap na maging natural ang tunguhing lenggwahe at sa
mambabasa nito. Tunay na isang mapanghamon na gawain ang pagsasalin. Isang
malaking tungkulin ang nakaatas sa sinumang tagasalin kaya naman nararapat ang
ganap na kahandaan at kasanayan para rito
MAHALAGANG PAALALA
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring muling mailimbag o magamit
nang walang pahintulot mula sa mga tagapagsulat. Ang modyul na ito ay ginawa para
sa pangedukasyon at pagkatutong layunin.
KINALABASAN AT PAGKATUTO
Pagkatapos na mabasa ang modyul na ito, ang mga mag-aaral ay:
PAUNANG PAGTATAYA
Mga Susing Tanong:
NILALAMAN
MGA PAALAALA SA PAGBABAYBAY KAPAG NAGSASALING WIKA
Narito ang ilang mga panimulang patnubay sa pagsasaling-wika ng Drupal sa Filipino.
Habang tayo ay nagsasaling-wika, maaari tayong magpasiya ng mas tiyak na mga
patnubay upang mapahusay ang pagsalin ng Drupal sa Filipino. Ang pahinang ito ay
isang wiki, ibig sabihin ay maaari mong baguhin ang teksto ng pahinang ito.
Ang iyong gawain ay ... ipahatid ang nilalaman, kaya huwag matakot na lokalisahin ang
orihinal na teksto kahit na ito'y ibang-iba (dapat akma, siyempre). Basahin ang orihinal
na teksto, unawain ang nilalaman nito, at isaalang-alang kung paano mo nais na
ibalangkas ang teksto sa iyong wika (kung hindi mo pa naririnig ang orihinal na teksto).
Mas madaling maintindihan ang Drupal kung ang mga tagapagsalin ay may kakayahang
maging pare-pareho sa paggamit ng mga salita. Kung iyong isasalin ang isang salita sa
ibat-ibang singkahulugan nito, mahihirapan ang mga tao na maintindihan na ang
tinutukoy sa Drupal ay parehong tampok o pag-andar.
Mahalaga rin na alamin ang estilo ng pagsasaling-wika ng proyekto. Tandaang gumamit
ng konserbatibo at pormal na Filipino.
Isalin ang mga salita at teknolohiyang pang-internet at pigilin muna ang sarili sa
paggamit ng mga katumbas na salita sa Ingles.
Alamin muna kung may akmang salita o terminoholiya sa Tagalog. Kung mayroon,
gamitin ito.
Kung wala, suriin kung may akmang salita mula sa mga pinaka-malalawak na wika ng
Pilipinas gaya ng Cebuano, Ilokano, Hiligaynon, Waray-Waray, Kapampangan, Northern
Bicolano, Chavacano, Pangasinense, Southern Bicolano, Maranao , Maguindanao,
Kinaray-a, at Tausug.
Kung wala pa rin, suriin pa kung may akmang salita mula sa iba pang wika ng Pilipinas.
Kung walang akmang salita o terminolohiya mula sa mga wika ng Pilipinas, maari mong
itranslitereyt ang salita mula sa ingles papuntang Tagalog (halimbawa: account ->
akawnt, computer -> kompyuter). Tandaang ang pagta-translitereyt ay papuntang
Tagalog at hindi Filipino, dahil ang Filipino ay may mga titik na C, F, J, Ñ, Q, V, X, Z na
hindi ginagamit sa pagtatranslitereyt.
Kung talagang mas magandang hindi isaling-wika ang mga terminolohiya at salita,
gamitin ang Ingles na salita. (halimbawa: internet) Kung ikaw ay hindi sigurado sa mga
katumbas na salita, subukang makipag-ugnayan sa departamento ng iyong wika mula
sa mga pinagpipitaganang pamantasan sa iyong bansa o sa isang kawanihan na
nangangalaga ng iyong wika. Huwag matakot na gamitin o ipakilala ang mga bagong
salita kung ito ay maging saligan. Tandaan, nang ipinakilala ang salitang "mouse"
(pang-kamay na aparato upang makipag-ugnay sa isang kompyuter), ang salita ay
kinutya at pinagtawanan.
TEORYA SA PAGSASALIN
Teorya ng Pagsasalin Ayon kay Newmark.
Ayon kay Newmark (1988), "ang pagsasaling-wika ay pagbibigay kahulugan ng isang
text sa ibang wika sa paraang ninanais ng may-akda." Madalas na inaakala natin na ang
pagsasaling-wika ay isang payak na pagsasabi ng isang bagay sa ibang wika; ang totoo
ang pagsasaling-wika ay isang masalimuot at mahirap na gawain. Masalimuot ang
gawaing ito sapagkat napakaraming bagay o factors ang mga hadlang sa pagsasalin;
tulad ng kultura, kaugalian, kaayusang panlipunan at marami pang iba. Mahirap ang
pagsasalin sapagkat nakatali ito sa orihinal; dito ang nagsasalin ay hindi malayang
magpasok ng kanyang sariling kaisipan.
Ang salin ay kinakailangang nagtataglay ng diwa at kahulugan ng isinalin. Hanggat
maaari ito ay dapat magmukhang natural. Ang mga dayuhan ay may sariling
istrukturang pangwika, sariling kalinangan, may ibang paraan ng pag- iisip at paraan ng
pagpapahayag, ang lahat ng ito ay dapat kilalanin ng nagsasalin na mga balakid o
hadlang na dapat niyang bakahin.
Ayon kay Newmark (1988) walang bansa, walang kultura ang lubhang nakababata
upang hindi tumanggap sa makabagong kaisipan. Samakatwid, ang pagsasalin ay
laging posible. Gayunpaman, dahil sa iba't ibang katwiran, ang isinasalin ay maaring
magkaroon ng ibang dating kaysa orihinal. Halimbawa maaaring ang pakay ng isang
lathalain ay ipakilala ang isang produkto subalit ang pakay ng nagsasalin ay
makahikayat ng mamimili ng nasabing produkto.
MAHALAGANG PAALALA
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring muling mailimbag o magamit
nang walang pahintulot mula sa mga tagapagsulat. Ang modyul na ito ay ginawa para
sa pangedukasyon at pagkatutong layunin.
NILALAMAN
Hakbang-hakbang na Yugto sa Pagsasalin
Layunin: matulungan ang isang baguhan sa pagsasalin
A. Preliminaryong Gawain
1. Paghahanda
Ang tagasalin ay dapat na:
o may sapat na pag-aaral sa linggwistika
o handa at pamilyar sa tekstong isasalin.
Ang tekstong isasalin ay maaring:
• mga materyal teknikal o siyentipiko (agham, teknolohiya, karunungan)
• di teknikal o malikhaing panitikan (tula, maikling kwento, nobela)
Bilang paghahanda habang binabasa ang teksto ay dapat na:
o markahan ang mga bahaging may kalabuan
o magsagawa ng pag-aaral sa background material na makukuha:
-may-akda;
-kalagayan habang isinusulat ang teksto;
-layunin sa pagkakasulat, kultura ng tekstong isasalin;
-kung para kanino ang teksto.
2. Pagsusuri (Analysis)
Habang binabasa ang teksto ay dapat:
o maingat sa pag-aaral sa mga key words.
o pag-ukulan ng pansin ang pagkilala sa simula at wakas ng teksto sapagkat
dito mahuhulaan ang paksang-diwa.
o tuklasin kung ano ang ipinapahiwatig ng mga ginamit na cohesive devices
na pang-ugnay.
o kilalanin ang pinakamahalagang bahagi.
o bigyan ng angkop na katumbas sa wikang pagsasalinan na may diin sa
bahaging binibigyang- halaga ng may akda.
o inaalam ang lahat ng pangyayari at kalahok.
o pansinin ang iba pang kahulugan, mga matalinhagang kahulugan at mga
tungkuling pangretorika ng mga salita, parirala, sugnay o pangungusap.
B. Aktwal na Pagsasalin
3. Paglilipat (Initial Draft)
o nagaganap sa isip ng tagapagsalin.
o paglilipat ng kahulugan sa ikalawang wika.
o mga pamamaraang pantalinhaga o panretorika ng simulaang wika.
o mga anyong panggramatika ang gagamitin upang higit na masabi ang
tamang kahulugan.
4. Pagsulat ng Unang Burador
o basahin muli ang ilan sa mga bahagi o tingnan muli sa diksyunaryo.
Mapapansin dito ang anyo ng tekstong isinasalin.
o ang burador na kaniyang isusulat ay dapat lilitaw na natural o malinaw
nang hindi tinitingnan ang simulaang lenggwahe.
o iwasto ang mga nawalang impormasyon
5. Pagsasaayos ng Unang Burador
1. Higit na mabuti kung hindi galawin ang burador ng isa o dalawang linggo
sapagkat sa ganitong paraan nagkakaroon ng bagong pagtingin.
2. Pagbabasa ng manuskrito ng malakas
o Mga bahagi na masyadong may maraming salita
o Mga maling anyong panggramatika o malabong kayarian
o Maling kaayusan
o Mali ang koneksyon
o Collocational clashes
o Malabo/Di maintindihan
o Istilo
3. Pagsubok sa pag-unawa Ang layunin nito ay upang malaman kung ang salin ay
naiintindihan nang wasto o hindi ng mga katutubong nagsasalita ng wikang
pinagsalinan. Tester | Respondent
o Higit na mabuti kung ang tester ay hindi ang taong nagsalin.
o Alam ng respondent na hindi siya ang sinusubok kundi ang salin.
o Itinatala ng tester ang lahat ng mga sagot ng respondent.
o Magsasagawa ng ebalwasyon ang tester at ang tagasalin.
o Ipinapasalaysay sa respondent ang materyal na binasa. -upang matiyak
ang pangunahing pangyayari/paksang-diwa ay maliwanag.
o Pagtatanong tungkol sa salin. Dapat ito’y nakahanda, napag-isipan nang
maayos upang makapagbigay ng impormasyon tungkol sa istilo, tema, o detalye ng
akda.
1.
1.
1. Babasahin ng reviewer ang buong salin upang tingnan ang daloy at
pangkalahatang kahulugan.
2. Mamarkahan ng reviewer ang mga bahaging mahirap basahin/hindi
malinaw.
o Pagsubok sa Pagiging Natural ng Wikang Ginamit sa Salin (Naturalness
Test)
o Babalikan niya ang mga bahaging minarkahan niya.
o Magbibigay siya ng mga mungkahi sa nagsalin gaya ng pagpili ng tamang
salita, wastong gramatika.
5. Pagsubok sa Gaan ng Pagbasa (Readability Test) Ito’y isinasagawa ng mga
nagsalin o tester sa pamamagitan ng pagbasa ng isang tagabasa sa isang bahagi. Ang
readability test ay maari rin maapektuhan ng formatting matters. (tipo, bantas, baybay,
laki ng marjin, at puwang sa pagitan ng linya)