Professional Documents
Culture Documents
1. Të vetmen gjë që donte të harronte ishte deti. Atë e kishte parë kur i kishte kapërcyer të pesëdhjetat.
Deri atëherë kishte menduar se liqeni i tij ishte më i madhi dhe më i thelli. Ai kishte dëgjuar për oqeanet e
pafund, edhe në hartë kishte parë (liqeni ishte në hartë një njollë tepër e vogël dhe e kaltër), por nuk donte
t’u besonte as fjalëve dhe as hartave. Ai jetonte me mendimin se liqeni i tij ishte më i madhi dhe më i
thelli. Dhe kështu do të vdiste (do të ishte i lumtur sikur të vdiste me këtë mendim), po të mos kishte
shkuar në Durrës. Sa pa detin, iu errën sytë dhe iu duk sikur kishte mashtruar veten gjithë jetën, befas
ndjeu... Dhe tha se një jetë të tërë e kishte mashtruar liqeni, duke u shtirur si më i madhi dhe më i thelli.
Sa u kthye nga Durrësi në qytetin e tij (edhe qyteti iu duk si një humbëtirë e harruar nga të gjithë), largoi
shtratin nga dritarja. Ato shihnin nga liqeni. E mori aq inat liqenin sa po të gjente ndonjë qytet tjetër për të
jetuar, do të ikte. Nuk ia falte mashtrimin e gjatë që i kishte luajtur.
2. Javën e dytë u përpoq të harronte detin. Sado që u lodh, nuk e harroi dot. E shtyu përsëri shtratin pranë
dritares. Frynte erë dhe liqeni kishte dallgë. Nuk ishin shumë të mëdha, por përsëri ishin dallgë. Uji kishte
ngjyrë blu të thellë. Stërkalat e tij, ngaqë po frynte edhe erë, arrinin deri te muri i shtëpisë. Dhe befas nuk
dinte si t’i gëzohej liqenit, ndërsa dëgjonte zhurmën e dallgëve dhe të erës. “Ky është liqeni më i bukur”,
mendoi. Këtë nuk guxonte ta kundërshtonte njeri. Ai ishte me të vërtet liqeni më i bukur. “Dhe unë doja
ta braktisja.” Tërë jeta i kishte kaluar mbi liqen dhe mbi të donte të vdiste. Dhe tha diçka që i habiti të
gjithë. “ Kur të vdes, më parë do ta ndiej vdekjen time liqeni, pastaj unë. Ai e tha këtë në klubin e vogël
ku shkonte për të pirë një gotë verë dhe të gjithë ata që e dëgjuan, e vështruan si të kishte lajthitur. Ai nuk
e prishi gjakun. Asnjëri prej tyre nuk mund ta kuptonte atë që kishte thënë, prandaj nuk i mori inat. Për
një çast i erdhi keq që asnjëri prej tyre nuk mund të thoshte atë që tha ai. Ata kishin për ta ndier vetë
vdekjen, kurse vdekjen e tij do ta ndiente në fillim liqeni pastaj ai vetë.
3. Kur doli nga klubi i vogël për të shkuar në shtëpi, era i përplasi në fytyrë zhurmën e liqenit dhe ai
ndaloi për ta dëgjuar më qartë. Po në vend të dëgjonte zhurmën e dallgëve të liqenit (sikur nuk kishte
pasur dallgë kur kishte dalë nga shtëpia për të shkuar te klubi i vogël?) u habit që atë ditë kishte zënë në
gojë në prani të njerëzve vdekjen. Ishte ende i fuqishëm dhe e harroi shpejt atë që kishte thënë për herë të
parë te klubi i vogël. As vetë nuk e kuptoi përse zuri në gojë vdekjen. Ndihej i lumtur dhe i qetë.
4. Çdo mëngjes, pa lindur dielli, sa çohej nga shtrati, hapte dritaren dhe vështronte liqenin. Era e
mëngjesit rrëshqiste mbi sipërfaqen e tij të lëmuar si ta puthte lehtë. Valët treteshin në bregun e gurtë të
dehura nga gjumi i thellë që kishin bërë gjatë natës…
Marrë me shkurtime nga “Plaku dhe liqeni”, Nasi Lera
1
Çdo mëngjes ai shikonte liqenin nga dritarja. V G
Vdekjen e tij do ta ndiente më parë liqeni. V G
8. Komentoni momentin: “Javën e dytë u përpoq të harronte detin. Sado që u lodh, nuk e harroi dot.
E shtyu përsëri shtratin pranë dritares.”. Pse plaku ka një lidhje të fortë me liqenin? Nisur nga ky
moment, formuloni mesazhin që përcjell pjesa. (3 pikë)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………….
9. Plotësoni fundin e historisë, sipas imagjinatës suaj. Përpiquni t’i përmbaheni mesazhit. (3 pikë)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………….
2
14. Përcaktoni dy tipare bazë të stilit të gjuhës në fragmentin e paraqitur në krye. (2 pikë)
……………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………….
3
TESTIM PËRMBLEDHËS PËR PERIUDHËN E PARË
4
3. Në ditët e sotme, në Shirokë vazhdon tradita: (1 pikë)
a) e festave dhe argëtimeve buzë liqenit; b) e gatimit të peshkut të sapozënë;
c) e garave dhe shëtitjeve me varkë; ç) e nderimeve për princeshën Helenë.
7. Portretizoni përmes 3 mbiemrave, princeshën Helenë, duke sjellë detaje nga historia. (3 pikë)
Tipari 1: ………………………. Detaje nga historia: ……………………………………………………..
Tipari 2: ………………………. Detaje nga historia: ……………………………………………………..
Tipari 3: ………………………. Detaje nga historia: ……………………………………………………..
8. Si ju duket vendimi i princeshës për ndalimin e historive gazmore? Përse banorët u revoltuan?
Çfarë vlere kishte humori për ta? (3 pikë)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
5
15. Dalloni fjalën e shkruar gabim. Rishkruani fjalinë. (1 pikë)
Trishtimi i hënës
3. Kur mbi këtë glob, në ngashërimin e saj të trishtë,
1. Sonte hëna kaq përtace po rri duke ëndërruar; Një lot tinëzar, ajo ngandonjëherë lë të bjerë,
Si një grua e bukur që me dorën e saj të lehtë, Një poet i mëshirshëm, që gjumin shpirtit ia ka nxjerrë,
Mes shumë jastëkëve përkëdhel e shpërqendruar, Atë cirkë të bardhë në zgavrën e dorës e vë lirisht,
Përpara se të flerë, profilin e gjinjve të vet. Me tërë reflekset e arta të një cope guri të çmuar,
E diku në zemër, larg rrezeve të diellit e mban…
2. Lart mbi shpinat e atllasta të ortekëve të butë, Sharl Bodler
Pas dergjjeve të përzgjatura dorëzohet e zalisur,
Sytë bredhin ndër vegime të bardha, që aq urtë, atllas - pëlhurë e mëndafshtë, e lëmuar dhe me shkëlqim
Fillojnë e i ngjiten kaltërsisë si yje të stisur. nga njëra anë.
vegim - diçka që përfytyrohet me anë të shqisave.
stis - thur, trilloj.
tinzar - i fshehtë, pa e parë e dëgjuar kush.
zalisur - një lloj gjendjeje si të fikëti.
6
a) fytyrë e bukur vajze; b) yje të thurur;
c) pasqyrë e trishtë; ç) lot tinzar.
4. Figura letrare bazë, mbi të cilat ndërtohet strofa 1 dhe 2 është: (1 pikë)
a) metafora; b) paralelizmi figurativ;
c) pyetja retorike; ç) hiperbola.
7. Shpjegoni kuptimin e titullit të poezisë. Mbi cilën figurën letrare ndërtohet ai? (2 pikë)
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
10. Gjendja emocionale e hënës nga strofa e parë deri në strofën e tretë kalon në disa faza. Si e
përshkruan poeti këtë ndryshim? Cila është pika kulmore e këtij ndryshimi, duke patur parasysh
foljet? Mendimin tuaj mbështeteni me detaje nga poezia. (3 pikë)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
11. Emri i nënvizuar në fjalinë: “Doli qiellit hëna e trishtë”, është në: (1 pikë)
a) rasën gjinore, trajta e pashquar; b) rasën rrjedhore, trajta e shquar;
c) rasën dhanore, trajta e shquar; ç) rasën kallëzore, trajta e pashquar.
7
a) Kujt poeti? b) Kë poet?
c) Cilin poet? ç) Prej kujt poeti?
14. Vendosni foljet e mëposhtme në mënyrën, kohen dhe formën e kërkuar. (2 pikë)
Ngjit, (mënyra habitore, veta III shumës, koha e kryer, forma joveprore) ………………….
Janë përhapur, (mënyra lidhore, veta II njëjës, koha e kryer, forma veprore) ……………...
8
Dhe me kokrriza dheu si dhimbjen
4. Dalloni një kundërvënie, e cila ndërtohet mbi një çift antonimesh në strofën 1 dhe 3. Çfarë
shpreh poeti përmes kësaj kundërvënieje? Cilat janë ndjesitë që përjeton poeti? (3 pikë)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………….
5. Shpjegoni përdorimin e përemrit pronor në vargun: Kur hape sytë dhe solle agimin tim. (1 pikë)
…………………………………………………………………………………………………….
9
11. Formoni shumësin e emrit karkalec. Si formohet shumësi i këtij emri? (2 pikë)
Shumësi …………..; Mënyra e formimit me ……………….
12. Përdoreni mbiemrin i/e ngrohtë në fjali, në shkallën krahasore të ultësisë. (1 pikë)
……………………………………………………………………………………………………….
16. Formoni nga një fjali, në të cilën fjala rrotull të përdoret si: (2 pikë)
Parafjalë: ………………………………………………………………..…….
Ndajfolje: ……………………………………………………………………..
Çfarë po i bëjmë pyjeve të botës është vetëm një reflektim i asaj se çfarë po i bëjmë vetes tonë dhe të
tjerëve” – Mahatma Gandhi
1. Pyjet mbulojnë 31% të sipërfaqes se planetit tonë. Ato prodhojnë oksigjen, sigurojnë strehim për
njerëzit dhe kafshët e egra. Shumica e kafshëve të rrezikuara jetojnë në pyje, por edhe 1.6 miliardë njerëz
varen nga të mirat që pyjet dhurojnë përfshirë: ushqimin, ujin, veshmbathjen, medikamentet tradicionale
dhe strehimin. Shpyllëzimi i tokës ka ndodhur gjithnjë me arsyetimin për të krijuar hapësira për mbjellje
ose për bagëti. Shkaqet e drejtpërdrejta të shpyllëzimit janë: zgjerimi i bujqësisë, nxjerrja e druve (p.sh.
djegia, përpunim etj.) dhe zgjerimi i infrastrukturës (ndërtimi i rrugëve, urbanizimi etj.).
10
2. Shpyllëzimi paraqet një shqetësim të veçantë për pyjet tropikale, sepse këto pyje përfaqësojnë pjesën
më të madhe të biodiversitetit në botë. Për shembull, pylli i Amazonës ka humbur rreth 17% të sipërfaqes
në 50 vitet e fundit. Duhet shtuar se 15% e gazrave me efekt serrë vijnë si rezultat i shpyllëzimeve dhe
20% e oksigjenit në tokë vijnë direkt nga pyjet tropikale të Amerikës Jugore.
3. Po përmendim disa efekte të shpyllëzimit. Humbja e vendbanimeve, sidomos shndërrimi i pyjeve në
zona bujqësore dhe urbane është shtytësi kryesor i krizës së biodiversitetit që po ballafaqohemi sot. Por
disa shpresa ekzistojnë!
4. Pemët gjithashtu ndihmojnë në kontrollin e nivelit të ujit në atmosferë duke ndihmuar në rregullimin e
ciklit të ujit. Sa më pak pemë të mbetura, për shkak të shpyllëzimeve, ka më pak ujë në ajër (nga
transpirimi) dhe si rezultat ka edhe më pak ujë në tokë. Kjo i shkakton tokës një thatësi të madhe dhe
paaftësi për të kultivuar në të.
5. Shkencëtarët kanë vlerësuar se një e treta e tokës së punueshme në botë ka humbur përmes erozionit të
tokës dhe llojeve të tjera të degradimit që nga viti 1960. Pa praninë e pyjeve, tokat fillojnë të jenë shumë
të ndjeshme ndaj erozioneve (gërryerjeve) që mund të vijnë si pasojë e të reshjeve të fuqishme dhe
erërave të forta. Gjithashtu, tokat fillojnë të jenë më të thara dhe të kenë mungesë të materieve ushqyese
për vegjetacioni. (https://agroportal-ks.com/shpyllezimi-dhe-efekti-i-saj-i-skajshem/)
6. Fjalia: “Një e treta e tokës së punueshme në botë ka humbur përmes erozionit të tokës”, përmban:
(1 pikë)
a) një sugjerim; b) shkak-pasojë;
c) një fakt; ç) një opinion.
8. Vendosini pjesës një titull, që të ketë kuptim të figurshëm, ndërtuar mbi një kundërvënie.
11
…………………………………………………………………………………………… (1 pikë)
9. Formuloni idenë kryesore që përcjell shkrimi. Nisur nga kjo ide, ndërtoni një fjali me vetë të
përgjithësuar, drejtuar në formë këshille për mbrojtjen e pyjeve. (2 pikë)
……………………………………………………………………………………………………………….
10. Komentoni thënien e Mahatma Gandhi, në fillim të këtij shkrimi. Si e kuptoni ju atë? Çfarë
përpiqet të na tregojë përmes kësaj thënieje? (3 pikë)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
15. Ndani në pjesë fjalinë e përbërë. Emërtoni pjesët. Ndërtoni skemën e fjalisë. (3 pikë)
Nëse nuk kemi pyje, tokat fillojnë të jenë shumë të ndjeshme ndaj erozioneve që mund të vijnë kur bien e
të reshjeve të fuqishme dhe fryjnë erërave të forta.
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………….
12
TESTIM PËRMBLEDHËS PËR PERIUDHËN E TRETË
Këto janë 7 arsyet pse duhet të lexosh, shikoji me vëmendje, e më pas merr në raft librin tënd të preferuar,
ndërkohë përgatiti vetes një çaj të nxehtë dhe fillo lexo! Ngjarjet që ndodhin do të rrëmbejnë në një botë
magjike, ku nuk ka limite! Ka shumë arsye pse duhet të lexosh një libër. Përvoja e leximit të një historie
është shumë më ndryshe se sa ajo e shikimit të një filmi.
1. Të gjithëve na pëlqen të shikojmë televizorin dhe filmat, por njëra nga arsyet më të mira të leximit të
librit është se ju përdorni imagjinatën tuaj për të përshkruar karakteret dhe gjërat që i rrethojnë.
2. Nëse je duke kaluar në situatë të vështirë, ke një ditë të keqe apo ndihesh i mërzitur, të humbësh
mendjen në një libër është një mënyrë e mirë. Kjo ndodh për shkak se përqendrohesh në krijimin e
rrethanave dhe karaktereve në libër dhe për një moment harron telashet që të shqetësojnë.
3. E di që interneti e bën të lehtë të gjejmë informatat që dëshirojmë, por më duhet të them se gjërat që i
mësojmë duke lexuar një libër kanë mbetur me mua (në kujtesë) për vite të tëra, jo sikur ato që kam
mësuar nga interneti.
4. Ata që lexojnë rregullisht, zakonisht kanë fjalor më të pasur sesa ata që lexojnë rrallë. Kështu që po që
se në të ardhmen ëndërron të bëhesh shkrimtar apo folës publik (të dalësh shpesh para publikut), thesari i
fjalorit tuaj është shumë i rëndësishëm të jetë i pasur. E për ta pasuruar fjalorin duhet të lexosh se vetëm
kështu arrin të mësosh fjalë dhe shprehje të reja.
5. Ka përjashtime, por shumica e librave janë gjithnjë më të mira sesa filmi që bëhet bazuar në to. Kjo për
shkak se filmi ka 2 ose më së shumti 3 orë për të treguar tërë ngjarjen. Ndërsa libri është shumë më i gjatë
dhe ka mundësi të përshkruajë shumë më shumë detaje të zhvillimit të situatave dhe karaktereve. Këtë e
kam provuar kur kam lexuar librin “Kodi i Da Vinçit”, kur kam parë filmin kam vërejtur se shumë detaje
që gjenden në libër mungojnë në film.
6. Ti mund të lexosh gati në çdo vend pa penguar dikë tjetër rreth teje. Mund të lexosh kudo. Leximi është
mënyrë e mirë e kalimit të kohës pa e penguar dikë tjetër.
7. Nëse ju shohin që po lexoni, kjo do t'i inkurajojë ata që të bëjnë të njëjtën gjë. Leximi ka aftësi për të
hapur shumë rrugë. Duke lexuar, ju tregoni se leximi është kënaqësi e kështu mund t'i bësh fëmijët të
fikin televizorin dhe të lexojnë pak më shumë.
Marrë me shkurtime nga:https://www.portalishkollor.al/kuriozitet/ja-cilat-jane-7-arsyet-pse-duhet-te-
lexosh-libra
13
4. Cili mendoni se është lexuesi i synuar i këtij shkrimi? Pse? (2 pikë)
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………....
6. Si e kuptoni ju shembullin, të cilin e sjell autori në paragrafin 5? Sillni një shembull nga përvoja
juaj. (2 pikë)
…………………………………………………………………………………………………………
7. Përmblidhni paragrafët 2, 3, 7 në një fjali të vetme, e cila duhet të përmbajë idenë kyçe. (3 pikë)
Paragrafi 2: …………………………………………………………………………………………………
Paragrafi 3: ………………………………………………………………………………………………….
Paragrafi 7: …………………………………………………………………………………………………..
8. Sipas këtij shkrimi, përmendi dy profesione që lidhen ngushtë me pasurimin e fjalorit. (2 pikë)
………………………………………………….. ……………………………………………………
10. Duke patur parasysh shtatë arsyet e mësipërme, paraqitni mendimet tuaja në lidhje me
ndikimin që ka libri në jetën e secilit prej nesh. (3 pikë)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
15. Ndani në pjesë fjalinë e përbërë. Emërtoni pjesët. Ndërtoni skemën e fjalisë. (3 pikë)
14
Këtë e kam provuar kur kam lexuar librin “Kodi i Da Vinçit”, kur kam parë filmin kam vërejtur se shumë
detaje që gjenden në libër mungojnë në film.
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
15