პოლიტიკის დოკუმენტი

გამოცემა #25 |
დეკემბერი 2021

საქართველოს პოლიტიკის ინსტიტუტი (GIP) არის არაკომერციული,

არაპარტიული, კვლევითი და ანალიტიკური ორგანიზაცია. საქართველოს
პოლიტიკის ინსტიტუტი ცდილობს საქართველოში დემოკრატიული
ინსტიტუტების ორგანიზაციული საფუძვლების გაძლიერებას და ეფექტური
მმართველობის პრინციპების განვითარებას პოლიტიკური კვლევისა და
ადვოკატირების გზით.

პუბლიკაცია მომზადდა „ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის თბილისის ოფისის -

სამხრეთ კავკასიის რეგიონში“ მხარდაჭერით. აქ გამოთქმული მოსაზრებები
ეკუთვნის ავტორებს და შესაძლოა, არ ემთხვეოდეს „ჰაინრიჰ ბიოლის
ფონდის თბილისის ოფისის - სამხრეთ კავკასიის რეგიონში“ და
„საქართველოს პოლიტიკის ინსტიტუტის“ შეხედულებებს.

დოკუმენტის ციტირების წესი:

მიხეილ სარჯველაძე, "მეტი პასუხისმგებლობა თუ ინტერესის ნაკლებობა?

გერმანიის პერსპექტივა სამხრეთ კავკასიის შესახებ ყარაბაღის მეორე ომის
შემდგომ", პოლიტიკის დოკუმენტი #25, საქართველოს პოლიტიკის
ინსტიტუტი, დეკემბერი 2021.

 
© Georgian Institute of Politics, 2021
13 Aleksandr Pushkin St, 0107 Tbilisi, Georgia
Tel: +995 599 99 02 12
Email: info@gip.ge
 
For more information, please visit
www.gip.ge
ავტორის შესახებ

მიხეილ სარჯველაძე არის საერთაშორისო და უსაფრთხოების პოლიტიკის

გერმანული ინსტიტუტის (SWP) მიწვეული მკვლევარი და იენის ფრიდრიხ შილერის
სახელობის უნივერსიტეტს პოტდოქტორანტი, სადაც ის სამხრეთ კავკასიის
ქვეყნების საგარეო პოლიტიკას იკვლევს. მიხეილ სარჯველაძეს მიღებული აქვს
დოქტორის ხარისხი პოლიტიკურ მეცნიერებაში კიოლნის უნივერსიტეტში და
მაგისტრის ხარისხი მე-20 საუკუნის პოლიტიკასა და ისტორიაში იენის
უნივერსიტეტში. მიხეილ სარჯველაძე სწავლობდა გერმანულ ენასა და სოციალურ
მეცნიერებებს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტსა და გისენის
უნივერსიტეტში. სამუშაო გამოცდილება მიღებული აქვს იენისა და კიოლნის
უნივერსიტეტებში, გერმანიის ბუნდესტაგში, კონრად ადენაუერის ფონდის სამხრეთ
კავკასიის ბიუროსა და გერმანიაში საქართველოს საელჩოში.
სარჩევი

4 მოკლე შინაარსი

5 შესავალი

6 რატომ არის გერმანიის პერსპექტივა მნიშვნელოვანი

7 გერმანიის ინტერესები სამხრეთ კავკასიაში

არსებობს თუ არა გერმანიის საგარეო პოლიტიკის გადახედვის საჭიროება?
ცვლილებები და არათანმიმდევრულობა

13 ბერლინის რეაქცია ყარაბაღის ომზე

14 გერმანია, როგორც ევროკავშირის საბჭოს თავმჯდომარე ქვეყანა

16 სამხრეთ კავკასია გერმანიის შიდა პარტიულ დისკურსში

19 დასკვნა

20 რეკომენდაციები

22 გამოყენებული ლიტერატურა
 04

მოკლე შინაარსი

გერმანიის ახალი ფედერალური მთავრობა, არამხოლოდ გერმანიის საგარეო

პოლიტიკის მიმართულებას გადაწყვეტს, არამედ, ევროკავშირის საგარეო
პოლიტიკაზეც მოახდენს გავლენას. ტრანსატლანტიკურ პარტნიორობასთან
ერთად, ევროპული ინტეგრაცია და შესაბამისად ევროკავშირი გერმანიის საგარეო
პოლიტიკის ძირითად ჩარჩოსა და მიმართულებას ქმნის. ამდენად, აზერბაიჯანსა
და სომხეთს შორის 2020 წლის შემოდგომაზე მომხდარმა ყარაბაღის ომმა და ომის
შედეგად გამოწვეულმა გეოპოლიტიკურმა ცვლილებებმა გერმანია, როგორც
ევროპული ძალა, ახალი საგარეო პოლიტიკური გამოწვევების წინაშე დააყენა.
ევროკავშირის პერსპექტივიდან 2020 წლის ყარაბაღის ომის შემდგომ სამი
ძირითადი დასკვნის გამოტანაა შესაძლებელი: 1) კონფლიქტის საერთაშორისო
მედიაციამ მარცხი განიცადა 2) რუსეთმა, როგორც სისტემურმა მეტოქემ სამხრეთ
კავკასიაზე გავლენა გააძლიერა, თუმცა რუსეთის დომინანტური პოზიციისთვის
ახალ გამოწვევას თურქეთი წარმოადგენს; 3) რეგიონში ევროკავშირის
მანევრირების არეალი შეიზღუდა, მაშინ, როდესაც რეგიონზე ავტორიტარული
აქტორების ზეგავლენა გაიზარდა. მიუხედავად იმისა, რომ ომი მოსალოდნელი
იყო, გერმანიას და ევროკავშირს მისი თავიდან აცილება აქტიურად არ უცდიათ.
პასიურობის ერთ-ერთი მიზეზი ევროკავშირის აღმოსავლეთ სამეზობლოს მიმართ
გერმანიის არათანმიმდევრული საგარეო პოლიტიკაა, რომელიც ეჭვქვეშ აყენებს
გერმანიის ლიდერობის საკითხს ევროკავშირის აღმოსავლეთ ევროპული საგარეო
პოლიტიკის შემუშავების პროცესში და ახალი ფედერალური მთავრობის მიერ
გადახედვას საჭიროებს. გერმანია, როგორც ევროკავშირის საკვანძო აქტორი, არა
საგარეო პოლიტიკის განგრძობითობით, არამედ განახლებით შეძლებს იმოქმედოს,
როგორც წამყვანმა ძალამ სამხრეთ კავკასიისა და ზოგადად აღმოსავლეთ
სამეზობლოს მიმართ ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკის შემუშავებისას.
აღნიშნული ნაბიჯის წინაპირობა, გერმანიის მიერ მეტი საერთაშორისო
პასუხისმგებლობის აღებაა.

საკვანძო სიტყვები: გერმანია, ევროკავშირი, სამხრეთ კავკასია, რუსეთი, საგარეო

პოლიტიკა, აღმოსავლეთ პარტნიორობა, ყარაბაღის ომი, გადაუჭრელი
კონფლიქტები, გეოპოლიტიკა
 05

შესავალი [1]

მას შემდეგ, რაც ყარაბაღის მეორე ომში აზერბაიჯანმა თურქეთის დახმარებით

გაიმარჯვა და საომარი ქმედებების შეჩერება მხოლოდ რუსეთის ინტერვენციის
შემდგომ გახდა შესაძლებელი, ევროკავშირის პასიური პოზიციიდან გამომდინარე
გააქტიურდა საგარეო პოლიტიკური დისკუსიები სამხრეთ კავკასიაში ბრიუსელის
როლის შესახებ. პოლიტიკურ და აკადემიურ წრეებში მიმდინარე დისკუსიებისას,
ევროკავშირის პასიურობის ახსნის მიზნით განიხილება სხვადასხვა ასპექტები,
თუმცა ძირითადად არგუმენტაციის ორი ხაზია გამოკვეთილი: პირველი,
ევროკავშირი არ არის გეოპოლიტიკური აქტორი, და მეორე, ევროკავშირმა
თავიდან აიცილა პასუხისმგებლობა. გერმანელი ექსპერტი კავკასიის საკითხებში,
შტეფან მაისტერი ევროკავშირის პასიურ როლს მისი გეოპოლიტიკური პროფილის
არარსებობით ხნის, რის გამოც ბრიუსელი იძულებულია უშუალო სამეზობლოში
მიმდინარე პროცესების განსაზღვრის პრეროგატივა სხვა აქტორებს დაუთმოს
(Meister 2021). მეორე მხრივ, პასუხისმგებლობის თავიდან არიდებას ცალკეული
პოლიტიკოსები შეცდომად აფასებენ (Interview with von Cramon 2021), თუმცა აღნიშნული
ნაბიჯი სავარაუდოდ, ყარაბაღის კონფლიქტის სამხედრო ხასიათითაა
განპირობებული (Interview with Nils Schmid 2021). სომხეთ-აზერბაიჯანის კონფლიქტის
ხისტმა ხასიათმა, ევროკავშირის, როგორც რბილი ძალის გამტარებელი
აქტორისთვის სამოქმედო სივრცე აღარ დატოვა (Broers 2021). ევროკავშირის
საგარეო პოლიტიკის ფორმირება 27 სახელმწიფოს მონაწილეობით, საკმაოდ
კომპლექსური პროცესია, მაგრამ სამხრეთ კავკასიაში მიმდინარე გეოპოლიტიკური
ცვლილებების მიმართ ევროკავშირის პასიურობასთან დაკავშირებით ჩნდება
კითხვა: შეიძლება თუ არა, ევროკავშირის პასიურობა ავხსნათ იმ ფაქტით, რომ
ევროკავშირის ერთ-ერთი ლიდერი სახელმწიფო, როგორიც გერმანიაა, თავს
იკავებს ითამაშოს წამყვანი ძალის როლი, როცა საქმე ევროკავშირის მიერ უშუალო
სამეზობლოში მიმდინარე კრიზისზე რეაგირებას ეხება?

გერმანიის დამოკიდებულების და პოზიციის ანალიზი მიზანშეწონილია, რადგან

გერმანიის უსაფრთხოება დამოკიდებულია ევროპული უსაფრთხოების წესრიგზე,
რომელსაც თავის მხრივ, ევროკავშირის უშუალო სამეზობლოში არსებული
კონფლიქტები უქმნის საფრთხეს. მერკელის მმართველობის ბოლო წლებში
ბერლინი ნაკლებ ინტერესს გამოხატავდა სამხრეთ კავკასიაში ევროკავშირის
აქტიურ ჩართულობასთან დაკავშირებით, განსაკუთრებით კი უსაფრთხოების
პოლიტიკის კონტექსტში. ამავდროულად გასათვალისწინებელია ის ფაქტი, რომ
ყარაბაღის კონფლიქტის გამწვავების საფრთხე უკანასკნელ წლებში
განსაკუთრებით გაიზარდა. როგორც წინამდებარე ანალიზი აჩვენებს, გერმანია
ინიციატივის გამოჩენის სიხშირით არ ასევე გამოირჩეოდა ზოგადად აღმოსავლეთ
პარტნიორობის სახელმწიფოების მიმართ (გარდა უკრაინისა). აღნიშნული საკითხი
აისახა 2020 წელს გერმანიის ევროკავშირის საბჭოს პრეზიდენტობის
პრიორიტეტებზე, ასევე, გერმანული პარტიების საარჩევნო პროგრამებზე 2021 წლის
ფედერალურ არჩევნებამდე. მიუხედავად არჩევნების შემდგომ მთავრობის ახალი
კონფიგურაციისა, სამხრეთ კავკასიის მიმართ გერმანიის საგარეო პოლიტიკის -
განგრძობადობა თუ გადახედვის აუცილებლობა - ჯერ კიდევ ღია საკითხად რჩება.

[1] ასახავს ავტორის პირად მოსაზრებებს.

 06

რატომ არის გერმანიის პერსპექტივა მნიშვნელოვანი?

გერმანია ევროპული ინტეგრაციის პროცესის ერთ-ერთი ლოკომოტივია და

პოლიტიკური და ეკონომიკური წონიდან გამომდინარე, ბერლინი ევროკავშირის
საგარეო პოლიტიკას მნიშვნელოვნად განსაზღვრავს. მეტიც, გერმანია
ევროკავშირის ბიუჯეტის ყველაზე დიდი წვლილის შემტანია და ბიუჯეტის
დაახლოებით 25%-ი გერმანიაზე მოდის (European Union 2021). გარდა ამისა, სხვა
ევროკავშირის ქვეყნებთან შედარებით, სამხრეთ კავკასიის სახელმწიფოებთან
პოლიტიკურად და ეკონომიკურად მჭიდროდაა დაკავშირებული. ჯერ კიდევ 2001
წელს, გერმანია ერთადერთი ევროპული სახელმწიფო იყო, რომელმაც სამხრეთ
კავკასიის ქვეყნებზე მორგებული - კავკასიის ინიციატივიის განხორციელება
დაიწყო. ინიციატივის მიზანი განვითარების პოლიტიკის ფარგლებში რეგიონული
ინტეგრაციისა და სტაბილურობის და ასევე აზერბაიჯანში, საქართველოსა და
სომხეთში ტრანსფორმაციის პროცესისთვის ხელშეწყობა იყო (Bundesministerium für
wirtschaftliche Zusammenarbeit und Entwicklung 2014). სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების ევროპულ
სამეზობლო პოლიტიკაში (ENP) ჩართვის შემდეგ კი, ბერლინი სამხრეთ კავკასიის
მიმართ ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკის ფორმირებაში აქტიურად
მონაწილეობდა. გერმანია სამშვიდობო გეგმებით ასევე აქტიურად ცდილობდა
ჩართული ყოფილიყო რეგიონული კონფლიქტების გადაჭრის პროცესში. ასე მოხდა
რუსეთ-საქართველოს 2008 წლის ომამდე (Eckert 2008) და 2016 წელს ყარაბაღის
კონფლიქტის შემთხვევაში (Bundestag 2016), როცა გერმანიის ინიციატივით
კონკრეტული სამშვიდობო გეგმები მომზადდა. 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს
ომის შემდეგ, გერმანიამ მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა საქართველოში
ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის (EUMM) განთავსებაში და 20 ექსპერტით,
მისიის შემადგენლობის 1/10-ს შეადგენს (Federal Foreign Office 2021a).

რეგიონში აქტიური როლის მიუხედავად, სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების მოლოდინი

ბერლინის როლთან დაკავშირებით ხშირად რეგიონის მიმართ გერმანიის საგარეო
პოლიტიკურ მიზებთან თანხვედრაში არ არის და გადაჭარბებულად მაღალია.
უპირველეს ყოვლისა, ეს ეხება ევროკავშირსა და ნატოში საქართველოს
ინტეგრაციის პერსპექტივას, ისევე როგორც სომხეთის და აზერბაიჯანის სურვილს
ყარაბაღის კონფლიქტის შემთხვევაში გერმანიის აქტიურად ჩართულობის შესახებ
(German Bundestag 2021). გერმანია, პირველ რიგში, დაინტერესებულია რეგიონული
სტაბილურობით და ნაკლებ ენთუზიაზმს ამჟღავნებს, როგორც საქართველოს
ევროკავშირის/ნატო-ს წევრობის, ისე ყარაბაღის კონფლიქტში აქტიური
ჩართულობის მიმართ. საქართველოს შემთხვევაში განსხვავებები სხვადასხვა
საგარეო პოლიტიკურ პრიორიტეტებს, ორმხრივი ურთიერთობების
ასიმეტრიულობას, შეუთავსებელ მოლოდინებსა და (არასწორ) აღქმებს
უკავშირდება (Kakachia/Böttger/Lebanidze/Palm/Sarjveladze 2019). სამხრეთ კავკასიის მიმართ
გერმანიის საგარეო პოლიტიკისა და ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკაზე
ზეგავლენის პროცესის კატეგორიზაციისას, აუცილებელია რეგიონის მიმართ
გერმანიის კონკრეტული ინტერესებისა და შემდგომ ზოგადად, გერმანიის საგარეო
პოლიტიკის ანალიზი.

 07

გერმანიის ინტერესები სამხრეთ კავკასიაში

გერმანიის მჭიდრო კავშირი სამხრეთ კავკასიასთან ისტორიულია და ის უპირველეს

ყოვლისა მე-19 საუკუნის დასაწყისში რეგიონში გერმანელ კოლონისტთა
დასახლებას უკავშირდება. სამხრეთ კავკასიაში პირველი რესპუბლიკების
დაარსების პერიოდში გერმანიის იმპერიის პოზიციების გაძლიერებას, რეგიონის
გასაბჭოების შემდგომ ეთნიკური გერმანელების დევნა მოჰყვა. საბჭოთა კავშირის
დაშლის და ცივი ომის დასრულების შემდეგ ახალგაერთიანებული გერმანია
სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებისთვის ტრანსფორმაციის პროცესში დახმარების
გაწევაზე იყო ფოკუსირებული. საქართველოს, სომხეთის და აზერბაიჯანის
ევროპულ სამეზობლო პოლიტიკაში ჩართვის შედეგად, გერმანიის საგარეო
პოლიტიკურ პრიორიტეტს განვითარების პოლიტიკის პარალელურად, პოლიტიკური
და ეკონომიკური ურთიერთობების გაღრმავება წარმოადგენდა (Sarjveladze 2019).
ამჟამად გერმანიის ურთიერთობები რეგიონის ქვეყნებთან მეტწილად
ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკურ მიდგომებს შეესაბამება. ევროკავშირის
პოლიტიკა სამ ძირითად მიმართულებას მოიცავს: 1) პანდემიის შედეგად
წარმოქმნილი სირთულეების დაძლევა (სხვადასხვა სახის კრიზისის გადალახვა,
ეკონომიკური განახლება); 2) მედეგობა (ენერგეტიკული უსაფრთხოება და გარემოს
დაცვა, საზოგადოებრივი და ეკონომიკური მედეგობა, სამხრეთ კავკასიის
კონფლიქტების გადაჭრა გრძელვადიან პერსპექტივაში 3) რეფორმები (კანონის
უზენაესობა და სასამართლო სისტემის რეფორმა, როგორც საკვანძო
მიმართულება) (EU Commission 2021). გარდა ამისა, გერმანიის ინტერესი სამხრეთ
კავკასიის მიმართ რეგიონის, როგორც სატრანსპორტო დერეფნის, ფუნქციიდან
გამომდინარეობს. თუმცა გერმანია უპირველეს ყოვლისა დაინტერესებულია
რეგიონული სტაბილურობით. გერმანიის პერსპექტივიდან რეგიონის უსაფრთხოება
პრიორიტეტული საკითხია, რამდენადაც სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების
დესტაბილიზაციას გრძელვადიან პერსპექტივაში შესაძლოა ნეგატიური გავლენა
ჰქონდეს ევროკავშირის ქვეყნებზეც, კერძოდ, საერთაშორისო დანაშაულის,
ნარკოტიკის ტრეფიკინგის, არალეგალური მიგრაციის და ტერორიზმის
თვალსაზრისით. რაც შეეხება განვითარების პოლიტიკას, გერმანია რეგიონში
ყველაზე დიდი დონორია ამერიკის შეერთებული შტატების შემდეგ (Sarjveladze 2019).

2021 წელს, საქართველო, უკრაინას, მოლდოვასა და დასავლეთ ბალკანეთის

ქვეყნებთან ერთად, გერმანიის ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების
ფედერალურმა სამინისტრომ 2030 წლამდე დასახული რეფორმების გატარების
სტრატეგიაში პარტნიორ სახელმწიფოდ დაასახელა (BMZ 2021a). სამხრეთ
კავკასიაში გერმანიის განვითარების პოლიტიკის კონტექსტში, მთავარი აქცენტი
კეთდება დემოკრატიაზე, სამოქალაქო საზოგადოებაზე, საჯარო ადმინიტრირებაზე,
მდგრად ეკონომიკურ განვითარებაზე, გარემოს დაცვის პოლიტიკაზე, ბუნებრივი
რესურსების დაცვასა და მდგრად გამოყენებაზე (BMZ 2021b).

მოსახლეობის სიმცირიდან და ეკონომიკური მაჩვენებლებიდან გამომდინარე,

სამხრეთ კავკასიის ქვეყნები გერმანიისათვის არ წარმოადგენს გადამწყვეტად
მნიშვნელოვან საექსპორტო ბაზარს, მაგრამ როგორც რეგიონი, რომელიც ევროპას
ცენტრალურ აზიასთან და ჩინეთთან აკავშირებს, მნიშვნელოვანია ეკონომიკური
პოლიტიკის თვალსაზრისით.
 08

ცხრილი 1: გერმანიის ვაჭრობა სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებთან

წყარო: Germany Trade & Invest. 2021. Wirtschaftsdaten kompakt. Armenia, Azerbaijan and Georgia.
Available at t.ly/wHGe

გერმანია, როგორც სავაჭრო ძალა ბუნებრივადაა დაინტერესებულია იმ

რეგიონების სტაბილური განვითარებით, რომლებსაც ევროკავშირის ევროპა-აზიის
დაკავშირების სტრატეგია მოიცავს (EUROPEAN UNION EXTERNAL ACTION SERVICE 2021).
როგორც ანალიზი გვიჩვენებს, გერმანიის საგარეო პოლიტიკა სამხრეთ კავკასიის
ქვეყნების მიმართ ადგილობრივ პოლიტიკურ გარემოებებთანაა ადაპტირებული.
უსაფრთხოების პოლიტიკის ასპექტები, დემოკრატიული ტრანსფორმაციის
მხარდაჭერასთან ერთად მნიშვნელოვნად განსაზღვრავს გერმანიის საგარეო
პოლიტიკას რეგიონთან მიმართებაში. თუმცა, საქართველო, რომელიც ნატოში
გაწევრიანებისკენ ისწრაფვის, უფრო მჭირდოდაა დაკავშირებული გერმანიასთან
მაგ. თავდაცვის პოლიტიკის კონტექსტში, ვიდრე მისი მეზობელი ქვეყნები. რაც
შეეხება დემოკრატიული განვითარების მხარდაჭერას, გერმანიის მთავრობის
ფოკუსი უპირველეს ყოვლისა ასევე საქართველოზეა მიმართული, რაც
საქართველოს და ევროკავშირს შორის არსებულ მჭიდრო ურთიერთობებს
უკავშირდება. აზერბაიჯანის შემთხვევაში კი, გერმანია არა დემოკრატიულ
პროცესებზე, არამედ ეკონომიკურ ურთიერთობებზე აკეთებს აქცენტს.

სამხრეთ კავკასია მისი გეოგრაფიული მდებარეობიდან გამომდინარე

გეოპოლიტიკური კონკურენციის გადაკვეთის წერტილში მდებარეობს და რეგიონზე
ზეგავლენის მოპოვებას სხვადასხვა რეგიონული და არარეგიონული აქტორები
ცდილობენ. აღმოსავლეთ პარტნიორობის ამოქმედების შემდეგ, ევროკავშირი და
ავტომატურად გერმანიაც, საკუთარი განზრახვის საწინააღმდეგოდ, აღნიშნული
გეოპოლიტიკური კონკურენციის შემადგენელი ნაწილი გახდა. აშშ-ისთვის სამხრეთ
კავკასიის გეოპოლიტიკური მნიშველობის შემცირების შედეგად წარმოქმნილი
ვაკუუმის შედეგად, ევროკავშირის, როგორც გეოპოლიტიკური მნიშვნელობის მქონე
აქტორის როლი გაიზარდა (CORNELL 2018). თუმცა, განვლილმა ათწლეულმა და
ყარაბაღის მეორე ომმა აჩვენა, რომ აღიშნული ვაკუუმის შევსება არა ევროკავშირის
 09

არამედ უმთავრესად რუსეთის, ჩინეთის, თურქეთისა და ირანის მიერ ხდება, რაზეც

ყარაბახის ომის შედეგები და „3+3”ფორმატის შექმნა მიუთითებს. ახალი
რეგიონული ფორმატის „3+3“ იდეა რეგიონულ თანამშრომლობაზე ორიენტირებული
ინიციატივაა (Samkharadze 2021), რომლიც აზერბაიჯანის, თურქეთის, ირანის, რუსეთის,
საქართველოსა და სომხეთის ჩართულობას გულისხმობს. ინიციატივა უპირველეს
ყოვლისა მიზნად ისახავს რეგიონში დასავლეთის პოზიციების შესუსტებას და
ილიბერალური ტენდენციების გაძლიერებას. პროცესების მსგავსი განვითარება,
გერმანიის, როგორც ევროკავშირის ერთ-ერთი ლიდერი სახელმწიფოს
ინტერესებში ბუნებრივია არ შედის.

ზემოხსენებული აქტორების გეოპოლიტიკური მეტოქეობიდან გამომდინარე,

ევროკავშირისთვის და გერმანიისთვის, ინტერესთა სხვა სფეროებიც იკვეთება. ამ
კონტექსტში, უპირველეს ყოვლისა, უნდა ვახსენოთ რუსეთის ანტაგონისტური
განწყობა ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის და ევროკავშირის მიმართ, რაც
გერმანიის გამოწვევასაც წარმოადგენს, რადგან რუსეთი აქტიურად ეწევა
გერმანიაში დეზინფორმაციულ საქმიანობას და მხარს უჭერს ევროსკეპტიკურ
ძალებს. უფრო მეტიც, რუსეთის ფედერაციის მიერ გერმანიის ტერიტორიაზე
ორგანიზებულმა ტერორისტულმა აქტმა[1] (Deutschlandfunk 2021) 2019 წელს
საქართველოს მოქალაქისა და გერმანიაში თავშესაფრის მაძიებლის სტატუსით
მყოფი ზელიმხან ხანგოშვილის სიცოცხლე შეიწირა. 2021 წლის 15 დეკემბერს
გერმანული სასამართლოს მიერ გამოტანილი განაჩენის საფუძველზე (რომლის
მიხედვით მკვლელობა ბრალდებულმა რუსეთის სახელმწიფოს დაკვეთით
ჩაიდინა), გერმანიის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ ხანგოშვილის მკვლელობა
რუსეთის მიერ გერმანიის სუვერენიტეტის დარღვევად შეაფასა (Federal Foreign Office
2021b).

ევროკავშირის და რუსეთის საერთო სამეზობლოს მიმართ კრემლის ღიად

ანტაგონისტური პოლიტიკა, მათ შორის, გერმანიის (როგორც ევროკავშირისა და
ნატოს ლიდერის) საგარეო პოლიტიკური როლის შესუსტებას ემსახურება (Mair 2021).
ამდენად, გერმანია, რომელიც საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკის
თვალსაზრისით ევროპულ და ტრანსატლანტიკურ საფუძვლებს ეყრდნობა,
დაინტერესებული უნდა იყოს, რომ სამხრეთ კავკასიიაში პროცესებს ის აქტორები
არ წარმართავდნენ, რომლებიც ევროკავშირისა და ნატოს დასუსტებას ისახავენ
მიზნად. მერკელის ერა დასრულდა და გერმანიის საგარეო პოლიტიკა უდავოდ
ახალი გამოწვევების წინაშე დგას, რაც „მსოფლიო პოლიტიკაში გერმანიის
პასუხისმგებლობის მასშტაბის ხელახალ განსაზღვრის საჭიროებას“ გულისხმობს
(Maihold/Mair/Müller/ Vorrath/Wagner 2021). ტენდენციები, რომლებიც ამჟამად
საერთაშორისო წესრიგს განსაზღვრავენ, მაგალითად, ავტორიტარიზმის
გაძლიერება, დასავლეთის პოზიციების და მრავალმხრივი თანამშრომლობის
შესუსტება, მკაფიოდ აისახება სამხრეთ კავკასიაზეც. თუ გერმანია, როგორც
ევროკავშირის ლიდერი სახელმწიფო არ რეაგირებს ევროკავშირის უშუალო
სამეზობლოში მომხდარ გეოპოლიტიკურ ცვლილებებზე, მაშინ ევროკავშირის სხვა
რომელ წევრს შეუძლია აიღოს საკუთარ თავზე ლოკომოტივის ფუნქცია სამხრეთ
კავკასიასთან მიმართებაში ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკის განსაზღვრის
პროცესში?

[1] პროცესის მთავარი მოსამართლის - ოლაფ არნოლდის განცხადებით ხანგოშვილის მკვლელობა ე.წ.
სახელმწიფო ტერორიზმის (Staatsterrorismus) შემთხვევას წარმოადგენს.
 10

არსებობს თუ არა გერმანიის საგარეო პოლიტიკის გადახედვის საჭიროება?

მიუხედავად იმისა, რომ აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნები სამხრეთ კავკასიის

სახელმწიფოების ჩათვლით, მიესალმებოდა გერმანიის უფრო აქტიურ საგარეო
პოლიტიკას, მერკელის მთავრობამ თავიდან აირიდა მეტი პასუხისმგებლობის
აღება ევროკავშირის დონეზე საგარეო პოლიტიკის ფორმირების პროცესში.
აღნიშნულ კონტექსტში, გერმანიის საგარეო პოლიტიკა შესაძლებელია
განვიხილოთ, როგორც საშინაო პოლიტიკის ერთგვარი გაგრძელება.

ცხრილი 2: გერმანიის საერთაშორისო პასუხისმგებლობა

წყარო: Körber-Stiftung. 2020. Involvement or Restraint? t.ly/YDdX

კორბერის ფონდის კვლევის თანახმად (ცხრილი 2), გერმანელთა მცირე

უმრავლესობა საერთაშორისო კრიზისებში გერმანიის აქტიური ჩართულობის
წინააღმდეგია. გარდა ამისა, გერმანიის ისტორიულად რთული დამოკიდებულება
ძალაუფლებისადმი, დროთა განმავლობაში ზეგავლენას ახდენდა გერმანიის
საგარეო პოლიტიკის ჩამოყალიბებაზე, რაც კონფლიქტებისა და იზოლაციის შიშის
ფაქტორსაც მოიცავდა (Speck 2012). თუმცა, ის ფაქტი, რომ გერმანელთა 44% მხარს
უჭერს გერმანიის აქტიურ როლს, დაკავშირებულია გერმანიის საერთაშორისო
მნიშვნელობის ზრდასთან. 2017 წელს, დიდი შვიდეულის სამიტის შემდგომ ანგელა
მერკელის განცხადება, რომ „ჩვენ, ევროპელებმა საკუთარი ბედი თავად უნდა
წარვმართოთ“ (Handelsblatt 2017), უპირველეს ყოვლისა, ხაზს უსვამს ორ მოვლენას:
პირველი, თუ რაოდენ დაზარალდა ტრანსატლანტიკური ურთიერთობები აშშ-ის
გლობალური როლის ცვლილების შედეგად. მეორე, იმის აღიარება, რომ
ევროკავშირმა ცვალებად მსოფლიო პოლიტიკაში თავად უნდა დაიმკვიდროს
საკუთარი ადგილი. სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებისთვის, გერმანიის მიერ
საერთაშორისო დონეზე უფრო მეტი პასუხისმგებლობის აღება, სამხრეთ კავკასიაში
ევროკავშირის და ნატოს აქტიურობის გაძლიერებას ნიშნავს.

 11

ჩაერთვება თუ არა გერმანია უფრო აქტიურად სამხრეთ კავკასიისადმი

ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკის ფორმირების პროცესში, მნიშვნელოვნად
იქნება დამოკიდებული გერმანიის ახალი მთავრობის პოზიციაზე, გააგრძელოს
მერკელის ხაზი, თუ გადახედოს არსებულ საგარეო პოლიტიკურ კონცეფციას.
გერმანიის პოლიტიკური და ეკონომიკური მნიშვნელობის ზრდასთან კავშირშია
კითხვა, თუ ვინ განსაზღვრავს დღის წესრიგს ევროკავშირში? მზად არიან თუ არა
ევროკავშირის საკვანძო აქტორები, გერმანიის ჩათვლით, რომ ევროკავშირი
გლობალური და ქმედითუნარიანი აქტორი გახდეს? შეზღუდული რესურსებისა და
სურვილის დეფიციტის გათვალისწინებით, ევროკავშირში გერმანიის
ჰეგემონობაზე მჯელობა გადაჭარბებულია (Böttger/Jopp 2021), თუმცა გერმანია
ევროკავშირის მძიმეწონიანი მოთამაშეა, რომელიც ამავდროულად ვროპულ
კონსენსუსზეა დამოკიდებული (Lübkemeier 2021). „მერკელის დოქტრინა“, აშშ-თან,
რუსეთთან და ჩინეთთან პარტნიორულ ურთიერთობებს, საჭიროების შემთხვევაში
დათმობაზე წასვლას, თუმცა ამავდროულად ცალკეულ შემთხვევევბში მათ
„განაწყენებასაც“ გულისხმობდა. მზარდი სისტემური კონკურენციის ფონზე
საერთაშორისო დონეზე აღნიშნული კონფეფცია წარმატებული ვერ იქნება (Speck
2021a), რადგან ის გერმანიის საგარეო პოლიტიკას მერყევს და არასანდოს ხდის.
არაპრინციპული მიდგომა, პარტნიორ სახელმწიფოებს შორის გერმანიის, როგორც
საიმედო პარტნიორის შესახებ გაურკვევლობას და ეჭვებს იწვევს. შესაბამისად
არსებობს ცვალებად საერთაშორისო წესრიგთან გერმანიის საგარეო პოლიტიკის
ადაპტაციის საჭიროება, რაც თავის მხრივ, ბერლინის მიერ ლიბერალური
დემოკრატიული მოდელისა და მულტილატერალიზმის საფრთხეების წინააღმდეგ
უფრო მკაფიო საგარეო პოლიტიკის გატარებას მოითხოვს. გერმანიის, როგორც
ევროკავშირის და ნატოს ლიდერი სახელმწიფოს პოზიცია მნიშვნელოვნი იქნება
სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებისთვის, რომლებსაც გეოპოლიტიკური კონკურენციის
გზაგასაყარზე თვითგადარჩენისთვის უხდებათ ბრძოლა.

ცვლილებები და არათანმიმდევრულობა

ის ფაქტი, რომ რუსეთი სამხრეთ კავკასიაში ყველაზე მნიშვნელოვანი მოთამაშეა

უსაფრთხოების პოლიტიკის თვალსაზრისით, მნიშვნელოვნად აისახება
რეგიონისადმი გერმანიის დამოკიდებულებაზე. ორმხრივი ურთიერთობების
დამძიმების პოტენციალი და რუსეთის მზადყოფნა, ჰიბრიდული ინსტრუმენტების
გამოყენებით ჩაერიოს მეზობელი სახელმწიფოების საშინაო საქმეებში, გერმანიის
საგარეო პოლიტიკის ფორმირების პროცესში რუსეთის ინტერესების
გასათვალისწინებლად მნიშვნელოვან არგუმენტს წარმოადგენს.

გერმანიის საგარეო პოლიტიკას რუსეთისა და ევროკავშირის აღმოსავლეთ

სამეზობლოს მიმართ ერთდროულად ახასიათებს ცვლილებები და
წინააღმდეგობრივი ელემენტები/არათანმიმდევრულობა. ცვლილებები,
უპირველეს ყოვლისა, მოიცავს ურთიერთდამოკიდებულების ცვლილებას
გერმანულ-რუსულ ურთიერთობებში 2014 წლიდან, კონკრეტულად კი უკრაინაში
ომის დაწყების შემდეგ. უსაფრთხოების პოლიტიკის მიმართულებით გერმანიის
მთავრობის ყველაზე მნიშვნელოვანი დოკუმენტში - 2016 წლის „თეთრ წიგნში“ -
მკაფიოდ არის მითითებული, რომ რუსეთი ევროპული უსაფრთხოების
წესრიგისთვის საფრთხეს წარმოადგენს (Weißbuch 2016).
 12

ცვლილებებს მიეკუთვნება ასევე ის ფაქტი, რომ რუსეთის წინააღმდეგ

ევროკავშირის სანქციებს ბერლინი 2014 წლიდან აქტიურად უჭერს მხარს. გარდა
ამისა, გერმანიამ ევროკავშირის აღმოსავლეთ სამეზობლოში მიმდინარე
ცვლილებების შესაბამისად გარკვეულწილად განაახლა საგარეო პოლიტიკური
მიდგომა და ის ევროპულ კონტექსტს უფრო მეტად მოარგო, რაც აღმოსავლეთ
პარტიორობის ქვეყნებისთვის უფრო მეტი მნიშვნელობის მინიჭებას გულისხმობს
(Fischer 2021). ყარაბაღის ომის შემდეგ რუსეთის პოზიციების გაძლიერების
პარალელურად შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ რუსეთის ფაქტორი კვლავ ერთგვარი
მუხრუჭის როლს შეასრულებს სამხრეთ კავკასიის მიმართ გერმანიის საგარეო
პოლიტიკის ფორმირების პროცესში (მაგალითად, საქართველოს ევროკავშირში და
ნატოში გაწევრიანების, ან ევროკავშირთან სომხეთის ურთიერთობის გაღრმავების
თვალსაზრისით).

არათანმიმდევრული პოლიტიკა, უპირველეს ყოვლისა, გაზსადენ Nord Stream II-თან

დაკავშირებით მერკელის მთავრობის წინააღმდეგობრივ პოლიტიკას გულისხმობს.
რუსეთისა და ევროკავშირის აღმოსავლეთ სამეზობლოს მიმართ გერმანიის
ამბივალენტური საგარეო პოლიტიკის გამო, ეჭვქვეშ დადგა გერმანიის, როგორც
სანდო პარტნიორის საკითხი, რადგან ბერლინი დაჟინებით უჭერდა მხარს Nord
Stream II-ის განხორციელებას (Meister 2019). გერმანიის მთავრობის ეს მიდგომა
შესაძლოა ეფუძნებოდეს მცდარ წარმოდგენას, რომ ეკონომიკურ კავშირებს
შეუძლია დადებითად შეცვალოს რუსეთის დამოკიდებულება ევროკავშირისადმი
და კრემლს დათმობებზე წასვლა გაუადვილოს (Fischer 2021). მიუხედავად იმისა, რომ
გერმანულ პოლიტიკურ წრეებში რუსეთი ახლა უფრო საფრთხედ აღიქმება, ვიდრე
სტრატეგიულ პარტნიორად (Weißbuch 2016), Nord Stream II- ის მსგავსი პროექტები მას
გავლენის გაძლიერებაში ეხმარება და ევროკავშირში განხეთქილების შეტანის
შესაძლებლობებს უქმნის (Meister 2019).

2020 წელს, ევროკავშირში ბუნებრივი აირის იმპორტის 37%-ს რუსული გაზი

შეადგენდა (Germany Trade and Invest 2021b). გერმანია-რუსეთის სავაჭრო ურთიერთობის
კონტექსტში, 2020 წელს რუსეთიდან იმპორტირებული ბუნებრივი აირის წილი 29.5%-
ს, ბოლო ნავთობის - 32%-ს შეადგენდა (Germany Trade & Invest 2021c). Nord Stream II-ის
გარეშეც, გერმანია რუსული ბუნებრივი აირის ყველაზე მსხვილი ევროპელი
მომხმარებელია. 2020 წელს, გერმანიამ ბუნებრივი აირის მოთხოვნის დაახლოებით
55.2% რუსული ბუნებრივი აირით შეავსო (statista 2020). ამასთან, ბერლინმა
დაახლოებით 76.2 მლრდ. კუბური მეტრი რუსული ბუნებრივი აირის რეექსპორტი
მოახდინა ევროკავშირის მასშტაბით (Energie Informationsdienst 2021). მერკელის
მთავრობის მიერ რუსეთის მიმართ გატარებული, ნაწილობრივ არათანმიმდევრული
საგარეო პოლიტიკა, რომელიც ერთი მხრივ, რუსეთის წინააღმდეგ სანქციების,
მაგრამ მეორე მხრივ Nord Stream II-ის მხარდაჭერას მოიცავდა, როგორც ჩანს
რუსეთთან ურთიერთობის საკითხის აქტუალობაზეც აისახა. კორბერის ფონდის
გამოკითხვის თანახმად, რუსეთი გერმანიის საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთ მთავარ
გამოწვევად რჩება:
 13

ცხრილი 3: გერმანიის საგარეო პოლიტიკის გამოწვევები

წყარო: Körber-Stiftung. 2020. Involvement or Restraint? t.ly/xoQp

სამხრეთ კავკასიაში რუსეთის გავლენის გარდა, Nord Stream II-ის მეშვეობით

გამოწვეული დამოკიდებულება რუსეთზე კიდევ ერთი ფაქტორია, თუ რატომ იქნება
გერმანია იძულებული, გაითვალისწინოს რუსული ინტერესები. ეს ეხება მათ შორის
გერმანიის საგარეო პოლიტიკის ფორმირების პროცესს კონფლიქტის
პოტენციალის მქონე ქვეყნების მიმართ, როგორიცაა საქართველო, სომხეთი თუ
აზერბაიჯანი. შესაბამისად, როგორც ყარაბაღის მეორე ომის მიმართ ბერლინის
რექციაც მოწმობს, გერმანია არ არის განსაკუთრებულად დაინტერესებული
კონფლიქტების გადაჭრის პროცესში აქტიური ჩართულობით.

ბერლინის რეაქცია ყარაბაღის ომზე

27 სექტემბერს, ყარაბაღის მეორე ომის დაწყებისთანავე, ფედერალურმა

მთავრობამ კონფლიქტის მხარეებს ცეცხლის შეწყვეტისკენ მოუწოდა და მიუთითა,
რომ არსებული მდგომარეობიდან ერთადერთ გამოსავალს ეუთო-ს მინსკის ჯგუფის
ფორმატში მოლაპარაკებების წარმოება წარმოადგენდა (German Foreign Ministry 2020a).
29 სექტემბერს კანცლერი მერკელი ტელეფონით ესაუბრა აზერბაიჯანისა და
სომხეთის სახელმწიფოს მეთაურებს, ასევე თურქეთის პრეზიდენტს რეჯეფ თაიფ
ერდოღანს (Federal Government 2020). გერმანიის ბუდესტაგში, ყარაბაღის ომი გახდა CDU -
 14

CSU ფრაქციის, ისევე როგორც ოპოზიციური ფრაქციების განხილვის საგანი. 2020

წლის ოქტომბერში, გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ბუნდესტაგში
გამოსვლისას, კონფლიქტის მონაწილე მხარეებს ცეცხლის დაუყოებლივ
შეწყვეტისაკენ მოუწოდა (Bundestag 2020). ცალკეული ოპოზიციური პარტიების
პოზიცია გერმანიის მთავრობის და ზოგადად, ევროკავშირის პასიური რეაქციის
შესახებ კრიტიკული იყო. თავისუფალი დემოკრატები (FDP) ევროკავშირს მეტი
პასუხისმგებლობის აღებისკენ მოუწოდებდნენ, ხოლო მწვანეებმა (Bündnis 90/Die
Grünen) ბერლინი და ბრიუსელი ღიად დაადანაშაულეს უმოქმედობაში (ibid.). ნილს
შმიდის თანახმად, გერმანიის მთავრობას დამატებითი ინსტრუმენტები არ გააჩნდა,
ევროკავშირს კი მეტი ზეწოლა უნდა განეხორციელებინა რუსეთსა და თურქეთზე,
ისევე როგორც კონფლიქტის მხარეებზე, საბრძოლო მოქმედებების
დასასრულებლად (Interview with Schmid 2021). თუმცა, აღნიშნულ კონტექსტში ორი
მთავარი საკითხი წამოიჭრება: რატომ აარიდა თავი გერმანიამ ლიდერი
სახელმწიფოს როლს ყარაბახის ომზე ევროკავშირის რეაქციის ფორმირების
პროცესში? რა ბერკეტები შეეძლო ევროკავშირს გამოეყენებინა რუსეთზე
ზეწოლისათვის, რომ კრემლს ომი სწრაფად დაესრულებინა (როგორც მედიატორს),
მაშინ როცა ბრიუსელი კონფლიქტის გადაჭრის პროცესში ჩართული არ იყო (და არ
არის) და ერთმნიშვნელოვნად რუსეთზე იყო დამოკიდებული?

ომის მიმდინარეობისას, გერმანიის მთავრობა ხაზგასმით აღნიშნავდა მინსკის

ჯგუფის მნიშვნელობას, მიუხედავად იმისა, რომ საფრანგეთისაგან განსხვავებით,
გერმანია არ არის მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარე. ასევე აღსანიშნავია, რომ
მინსკის ჯგუფის ფარგლებში ეუთოს თავმჯდომარის პირადი წარმომადგენლის,
აგრეთვე მედიაციის პროცესის დაგეგმვაზე პასუხისმგებელი მაღალი დონის
ჯგუფის ხარჯები ეუთოს ბიუჯეტიდან ფინანსდება, რომლის 9.35%, 2019-2020 წლებში
გერმანიაზე მოდიოდა (Bundestag 2019). 2021 წლის შემოდგომამდე ბუნდესტაგში
სამხრეთ კავკასიის ჯგუფის თავმჯდომარე ცალსახად აღნიშნავდა, რომ გერმანიამ
არ უნდა მოითხოვოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეობა, თუმცა მუდმივად
უნდა დააფიქსიროს საკუთარი პრინციპული პოზიცია კონფლიქტის მხარეებთან და
მათ მოკავშირეებთან კომუნიკაციისას (Hendricks 2021). ამგვარი შეუსაბამობა
ინვესტირებულ რესურსს და რეალურ გავლენას შორის გერმანიის არაამბიციური
საგარეო პოლიტიკისთვის ტიპური დამახასიათებელი ნიშანია. გერმანია თავს
იკავებს ჩარევისაგან, მაგრამ მზადაა გაიღოს ფინანსური რესურსი.

როგორც ანალიზის შემდგომი ნაწილი აჩვენებს, გერმანიის მიერ ევროკავშირის

საბჭოს პრეზიდენტობა აღმოსავლეთ პარტნიორობაზე მკაფიო ფოკუსის გარეშე
(ნაწილობრივ ყარაბაღის ომის მიმდინარეობისას), ისევე როგორც გერმანულ
პარტიათა საარჩევნო პროგრამები, სამხრეთ კავკასიის მიმართ გერმანიის საგარეო
პოლიტიკური ინტერესის ნაკლებობას და კონკრეტული სტრატეგიის არსებობის
დეფიციტს ცხადყოფს.

გერმანია, როგორც ევროკავშირის საბჭოს პრეზიდენტი

ქვეყანა

გერმანიის მიერ ევროკავშირის საბჭოს პრეზიდენტობამ (ივლისი-დეკემბერი 2020)

ცხადყო, რომ გერმანიას არ აქვს სურვილი წამყვანი როლი ითამაშოს ევროკავშირ-
 15

ის საგარეო პოლიტიკის განსაზღვრისას აღმოსავლეთ სამეზობლოსთან

მიმართებაში. აღმოსავლეთ პარტნიორობა არ წარმოადგენდა გერმანიის
პრეზიდენტობის პრიორიტეტს და მოხსენიებული იყო მხოლოდ ცენტრალური აზიის
სტრატეგიის კონტექსტში (German Foreign Ministry 2020b). უკრაინის კონფლიქტისაგან
განსხვავებით, სამხრეთ კავკასიის კონფლიქტები პროგრამაში ნახსენებიც არ არის
(ibid). სიმბოლურია, რომ გერმანიის აწ უკვე ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი
ჰაიკო მაასი (2018-2021), წინამორბედთა უმრავლესობისაგან განსხვავებით, არ ეწვია
სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებს ოფიციალური ვიზიტის ფარგლებში. გერმანიის
პასიურობა, მაშინ, როცა ბერლინის მიმართ მაღალი მოლოდინები არსებობს,
ცალკეული ოპიზიციური პარტიების მხრიდან კრიტიკის საფუძველი გახდა.
აღნიშნული კრიტიკის მიხედვით, ბერლინმა არ გამოიყენა ევროკავშირის საბჭოს
პრეზიდენტი ქვეყნის პოზიცია ყარაბაღის კონფლიქტის პრობლემის ევროკავშირის
დონეზე დასაყენებლად ან მინსკის ჯგუფის გარდაქმნის მიზნით (მაგალითად,
ევროკავშირის მიერ საფრანგეთის ჩანაცვლება) (Von Cramon 2021). უფრო მეტიც,
გერმანიის მთავრობამ ზოგადად აღმოსავლეთ პარტნიორობის გარდაქმნის
შესაძლებლობა გაუშვა ხელიდან (Gregorova 2021). ასევე, დამატებით ფაქტორებს
შორის შესაძლოა მოვიაზროთ ის ფაქტი, რომ საფრანგეთსა და გერმანიას შორის
„პარტნიორობის განახლების პროექტმა“ ფაქტიურად მარცხი განიცადა (Kempin 2021),
რაც ნეგატიურად აისახა გერმანიის მიერ საგარეო პოლიტიკური ინიციატივების
გამოჩენის დინამიკაზე. ამავდროულად, გერმანიაში საფრანგეთი გერმანიის
ყველაზე სანდო პარტნიორად აღიქმება:

ცხრილი 4: გერმანიის ყველაზე მნიშვნელოვანი პარტნიორები

წყარო: Source: Körber-Stiftung. 2020. Involvement or Restraint? t.ly/Bapk

 16

აღმოსავლეთ პარტნიორობის მომავალთან დაკავშირებით ევროკავშირის

საკვანძო მოთამაშეების პასიურობამ, როგოროც ჩანს ერთგვარი ვაკუუმი
წარმოქმნა. ეს კი მკაფიოდ გამოიხატა რუმინეთის ინიციატივაში აღმოსავლეთ
პარტნიორობის და ზოგადად შავი ზღვის რეგიონში არსებულ კონფლიქტების
შესახებ. ინიციატივით, რომელსაც ევროკავშირის 10 წევრი უჭერს მხარს,
ბუქარესტმა ჯერ კიდევ 2020 წლის ნოემბერში მიმართა ევროკავშირის უმაღლეს
წარმომადგენელს საგარეო პოლიტიკისა და უსაფრთხოების საკითხებში (Ministry of
Foreign Affairs of Romania 2021). რუმინეთის ინიციატივა კონფლიქტების გადაჭრის
მიზნით რმოსავლეთ პარტნიორობის ფარგელბში უსაფრთხოების განზომილების
შექმნას გულისხმობს, რამდენადაც „აღნიშნული კონფლიქტები მნიშვნელოვან
საფრთხეს წარმოადგენს, როგორც რეგიონის, ისე ევრო-ატლანტიკური სივრცის
სტაბილურობისა და უსაფრთხოებისთვის“ (ibid). ინიციატივა უმთავრესად
აღმოსავლეთ ევროპული სახელმწიფოების მხარდაჭერით სარგებლობს და მის
მხარდამჭერ ათ ქვეყანას არ მიეკუთვნება საფრანგეთი ან გერმანია. მიუხედავად
ამისა, ბუნდესტაგში სამხრეთ კავკასიის საპარლამენტო ჯგუფის თავმჯდომარე
გასულ შემოდგომაზე აღმოსავლეთ პარტნიორობას გერმანიის საგარეო პოლიტიკის
პრიორიტეტულ საკითხად მოიაზრებდა ბუნდესტაგის არჩევნების შემდეგი
პერიოდისთვის (Hendricks 2021). თუმცა თუ გავითვალისწინებთ 2021 წლის
ბუნდესტაგის არჩევნებამდე წინაასაარჩევნო პროგრამებს, ნაკლებად სავარაუდოა,
რომ აღმოსავლეთ პარტნიორობა გერმანიის საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთი
უმთავრესი პრიორიტეტი გახდება. წინასაარჩევნო პროგრამებმა მკაფიოდ
წარმოაჩინა, რომ არამხოლოდ სამხრეთ კავკასია, არამედ ზოგადად აღმოსავლეთ
პარტნიორობა გერმანული პოლიტიკური ჯგუფების საგარეო პოლიტიკური გეგმებში
პრიორიტეტულ თემას არ წარმოადგენდა.

სამხრეთ კავკასია გერმანიის შიდა პარტიულ დისკურსში

2021 წლის სექტემბრის ფედერალური არჩევნებიდან ორითვის შემდეგ, ბერლინში

ე.წ. „შუქნიშნის“ კოალიცია შეიქმნა, რომელმაც ახალი ფედერალური მთავრობა
ჩამოაყალიბა. სამთავრობო კოალიცია სოციალ დემოკრატების (SPD), მწვანეთა
პარტიისა დათავისუფალი დემოკრატებისაგან (FDP) შედგება. ანგელა მერკელის 16-
წლიანი კანცლერობის შემდგომ გერმანია პოსტ-მერკელისეულ ეპოქაში შედის.

ცხრილი 5: ბუნდესტაგის არჩევნები 2021

წყარო: The Federal Returning Officer. 2021. Election results. t.ly/9saY

 17

სამხრეთ კავკასიისადმი გერმანიის დამოკიდებულების ანალიზისას

მნიშვნელოვანია, განვიხილოთ 2021 წლის ბუნდესტაგის არჩევნების წინასაარჩევნო
კამპანია საარჩევნო პროგრამების საფუძველზე. როგორც საარჩევნო პროგრამების
და საარჩევნო კამპანიის ანალიზი ცხადყოფს, საგარეო პოლიტიკის წილი
პროგრამების მცირე ნაწილს წარმოადგენდა. სამხრეთ კავკასია, ისევე როგორც
აღმოსავლეთ პარტნიორობა წინასაარჩევნო პროგრამებისთვის პრიორიტეტული
საგარეო პოლიტიკური საკითხი არ ყოფილა. ევროკავშირის აღმოსავლეთ
სამეზობლოსთან მიმართებაში, პარტიები აქცენტი უმთავრესად რუსეთთან და
უკრაინასთან ურთიერთობაზე იყო მიმართული.

წინასაარჩევნო პროგრამაში, კავშირი (CDU/CSU), რომელიც წარადგენდა 2005 წლიდან

კანცლერს, აცხადებდა, რომ აქტიურად დაუჭერდა მხარს ევროკავშირის
აღმოსავლეთ ევროპელი პარტნიორების დამოუკიდებლობას, ასევე მათ
პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ტრანსფორმაციას (CDU/CSU 2021). თუმცა, უცნობია
კავშირი სამხრეთ კავკასიაში დამოუკიდებლობისა და მოდერნიზაციის პროცესის
გაუმჯობესებას რა გზებით გეგმავდა, მაშინ როცა ყარაბაღის ომის შემდეგ რეგიონში
ავტორიტარული ძალების გავლენა გაიზარდა. მიუხედავად იმისა, რომ პარტიული
პროგრამა ხაზს უსვამდა რუსეთის მიმართ პრინციპულ პოზიციას და მხარს უჭერდა
სანქციებს რუსეთის წინააღმდეგ, ფაქტია, რომ CDU/CSU წლების განმავლობაში Nord
Stream II-ის გეოპოლიტიკურ მნიშვნელობას უარყოფდა. გარდა ამისა, კავშირის
კანცლერობის კანდიდატი, არმინ ლაშეტი, რუსეთის მიმართ რბილი
დამოკიდებულებით გამოირჩეოდა.

კიდევ ერთი პარტია წინა სამთავრობო კოალიციიდან - სოციალ-დემოკრატიული

პარტია (SPD), რომელის რიგებსაც ახალი კანლერი - ოლაფ შოლცი მიეკუთვნება,
საარჩევნო პროგრამაში ევროპის აღმოსავლეთ სამეზობლოში ახალ
გამოწვევებთან გამკლავების საჭიროებას (მათ შორის, სხვა სახელმწიფოთა მზარდ
გავლენას) უსვამდა ხაზს. პარტიის პოზიციაა, რომ ევროკავშირის რეაქცია
„კონცეპტუალურად შეცვლილ ევროპის სამეზობლო პოლიტიკას“ უნდა
ემყარებოდეს. საარჩევნო პროგრამის თანახმად, ახალი აღმოსავლეთ ევროპული
პოლიტიკა „რუსეთს მიმართ ევროკავშირის საერთო და თანმიმდევრული
პოლიტიკის დასახვას“ გულისხმობს (SPD 2021a). SPD-ს მიერ Nord Stream II-ის
მხარდაჭერის გათვალისწინებით, რუსეთის მიმართ ერთიანი და პრინციპული
პოლიტიკის გატარება სოციალ-დემოკრატიული პარტიისაგან ნაკლებად
მოსალოდნელია. ოლაფ შოლცი სავარაუდოდ შეინარჩუნებს საგარეო პოლიტიკის
მერკელისეულ ხაზს. ახალი კანცლერი ამ დრომდე საგარეო პოლიტიკით აქტიურად
დაკავებული არ ყოფილა. შოლცი მხარს უჭერს ავტორიტარული ტენდენციების
საპირწონედ მულტილატერალური წესრიგის დაცვას და საფრთხედ მიიჩნევს
მსოფლიოს ბლოკებად დაყოფას (Speck 2021b). რუსეთთან მიმართებაში ის ითხოვს
კრემლის მიერ (დასავლეთთან) დიალოგში ჩართულობას და საერთაშორისო
სამართლის პრინციპების აღიარებას, საერთო უსაფრთხოების უზრუნველყოფის
მიზნით (Kinkartz 2021). როგორც ჩანს, სოციალ-დემოკრატები უგულვებელყოფენ, რომ
რუსეთი მსგავს პოზიციას დასავლეთის სისუსტედ აღიქვამს. აღმოსავლეთ
პარტნიორობის ქვეყნების მიერ ევროკავშირში გაწევრიანების ამბიციებზე შოლცს
კომენტარი ჯერ არ გაუკეთებია, თუმცა მისი ინტერვიუებიდან იკვეთება შემდეგი
პრინციპი: პრიორიტეტულია ევროპული ინტეგრაციის პროცესი და შემდგომ ყველა
სხვა საკითხი, რომლებიც ინტეგრაციის პროცესს საფრთხეს არ შეუქმნის.
 18

ერთადერთი პარტია, რომელიც აღმოსავლეთ პარტნიორობას (ამდენად, სამხრეთ

კავკასიას) და აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების ევროკავშირში
გაწევრიანების პერსპექტივას შეეხო თავის საარჩევნო პროგრამაში, მწვანეთა
პარტიაა (Bündnis 90/Die Grünen). საარჩევნო პროგრამა შეიცავს შემდეგ ჩანაწერს:
„გვსურს, რომ აღმოსავლეთ პარტნორობის ასოცირებული ქვეყნებისათვის,
ევროკავშირის წევრობისკენ მიმავალი გზა თავისუფალი იყოს (Bündnis 90/Die Grünen
2021)“. მწვანეთა პარტიის კანცლერობის ყოფილი კანდიდატი და უკვე გერმანიის
საგარეო საქმეთა მინისტრი, ანალენა ბერბოკი რუსეთის მიმართ პრინციპული
საგარეო პოლიტიკის გატარებას ემხრობა. მწვანეები სხვა პარტიებთან შედარებით,
წინასაარჩევნოდ მეტ მზაობას გამოხატავდნენ გერმანიის საგარეო პოლიტიკის
გადახედვისა საკითხისადმი, რაც შესაძლოა დადებითი შედეგის მომტანი
აღმოჩნდეს სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებისთვის, ევროკავშირსა და ნატოსთან
დაახლოების, კონფლიქტების მოგვარების მცდელობისა თუ სამოქალაქო
საზოგადოების გაძლიერების თვალსაზრისით. კიდევ ერთი პარტია, რომელიც
ფედერალური მთავრობის წევრი იქნება, თავისუფალი დემოკრატიული პარტიაა -
FDP, რომელმაც აღმოსავლეთ პარტნიორობის ინიციატივა მხოლოდ
საგანამანათლებლო პროგრამა Erasmus + - თან კავშირში მიუთითა წინასაარჩევნო
პროგრამაში (FDP 2021). ბუნდესტაგში წარმოდგენილი ორი სხვა პარტიის -
მემარცხენე პარტიისა და მემარჯვენე-პოპულისტური „ალტერნატივა
გერმანიისათვის (AfD)“ საარჩევნო პროგრამებში სამხრეთ კავკასიას ან
აღმოსავლეთ პარტნიორობას არ ახსენებენ. ამავდროულად აღნიშნული პარტიების
საარჩევნო პროგრამებში ხშირად ვხვდებით რუსეთის მხარდამჭერ განცხადებებს.
სხვა ზომებთან ერთად, ისინი მხარს უჭერენ რუსეთთან ურთიერთობაში განმუხტვის
პოლიტიკას, ნატოს დაშლას (მემარცხენეები) და მის ჩანაცვლებას კოლექტიური
უსაფრთხოების სისტემით (რომლის შეადგენელი ნაწილი რუსეთიც იქნება),
რუსეთისთვის სანქციების გაუქმებას, ნატო-რუსეთის საბჭოს განახლებას (AfD) და
ეკონომიკური ურთიერთობების გაღრმავებას (Die LINKE 2021 / AfD 2021).

რაც შეეხება ახალ მთავრობას, 2021-2025 წლების კოალიციური შეთანხმება სოციალ-

დემოკრატებს, მწვანეთა პარტიას და თავისუფალ დემოკრატებს შორის შემდგომ
საინტერესო პასაჟს მოიცავს: „აქტიურად ვმუშაობთ ევროკავშირთან და მის წევრ
ქვეყნებთან ერთად აღმოსავლეთ პარტნიორობის შემდგომი განვითარებისათვის.
უკრაინას, მოლდოვასა და საქართველოს, რომლებიც მიისწრაფვიან ევროკავშირის
წევრობისაკენ, უნდა შეეძლოთ სამართლებრივი და ეკონომიკური რეფორმების
პრინციპულად გატარების შედეგად ევროკაშირთან დაახლოება“(SPD 2021b).
დაკვირვების საგანია, სანდო პარტნიორად დარჩება თუ არა საქართველო,
რომელიც ჯერ კიდევ გასული წლიდან შიდაპოლიტიკურმა კრიზისმა მოიცვა.
შეინიშნება ტენდენცია, რომ მთავრობა ევროკავშირში ინტეგრაციისთვის საჭირო
რეფორმების გატარებას, საკუთარი ძალაუფლების გაძლიერებას ამჯობინებს. რაც
შეეხება აღმოსავლეთ პარტნიორობის სხვა ქვეყნებს, გერმანული პარტიების
საარჩევნო პროგრამები ცხადყოფს, რომ სამხრეთ კავკასიის კონფლიქტებისგან
განსხვავებით, უკრაინის კონფლიქტი გერმანიისთვის გაცილებით პრიორიტეტული
საკითხია. ამავდროულად, რუსეთი ჩინეთთან ერთად, აღიქმება, როგორც
გერმანიისა და ევროკავშირის მზარდი გამოწვევა. მიუხედავად იმისა, რომ
გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრი მწვანეთა პარტიის წარმომადგენელია,
სავარაუდოდ სოციალ-დემოკრატიული პარტია შეეცდება, რუსეთის მიმართ
მწვანეების პრინციპული დამოკიდებულება (რაც სასარგებლოა სამხრეთ კავკასიის
ქვეყნებისათვის, მაგალითად პოლიტიკური და ეკონომიკური მედეგობის გაზრდის
 19

მხარდაჭერის მიმართულებით) დააბალანსოს. მეტიც, როგორც გერმანიის მიერ

უკრაინისათვის თავდაცვითი იარაღის შესაძლო მიწოდების საკითხის განხილვისას
გამოიკვეთა, მწვანეთა პარტიაც არ წარმოადგენს ერთიან პოზიციას. შესაბამისად,
სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებში გადაჭარბებული მოლოდინები უსაფრთხოების
პოლიტიკის კონტექსტში გერმანიის საგარეო პოლიტიკის განსაკუთრებულ
ცვლილებებთან დაკავშირებით, არ უნდა არსებობდეს.

დასკვნა

სამხრეთ კავკასიაში გეოპოლიტიკური ცვლილებების შესახებ გერმანული

პერსპექტივის ანალიზის საფუძველზე შეგვიძლია შევჯერდეთ, რომ სამხრეთ
კავკასია ანგელა მერკელის კანცლერობის დასკვნით ფაზაში გერმანიის საგარეო
პოლიტიკისთვის პრიორიტეტულ რეგიონს არ წარმოადგენდა. ეს დიდწილად ასევე
ეხება აღმოსავლეთ პარტნიორობას, როგორც თანამშრომლობის მრავალმხრივ
ფორმატს. აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებიდან, სამხრეთ კავკასიის
ქვეყნებისგან განსხვავებით, გერმანიისთვის საგარეო პოლიტიკურ პრიორიტეტს
ერთმნიშვნელოვნად უკრაინა წარმოადგენდა. ამას მოწმობს ახალი კოალიციური
შეთანხმება, რომელშიც არა საქართველოს, ან სხვა სამხრეთ კავკასიური ქვეყნის,
არამედ მხოლოდ უკრაინის ტერიტორიული მთლიანობის მხარდაჭერაა აღნიშნული.
მერკელის ეპოქის ბოლო ფაზაში, გერმანიის მიერ სამხრეთ კავკასიაში არსებულ
გამოწვევების ადვოკატირების შანსი მრავალმხრივი ფორმატების ფარგლებში
კიდევ უფრო შემცირდა. ბერლინის მიერ უკრაინის კონფლიქტზე კონცენტრირება
(ნორმანდიის ფორმატი) ცხადად აჩვენებს, რომ ევროპის უსაფრთხოების წესრიგის
დესტაბილიზაციის უშუალო საფრთხედ უკრაინის შემთხვევა უფრო მოიაზრება,
ვიდრე სამხრეთ კავკასიაში არსებული კონფლიქტები. შესაბამისად გერმანია
პასიური პოზიციის ხარჯზე ცდილობდა თავი აერიდებინა რუსეთთან ურთიერთობის
დამატებით გამწვავებისთვის. ამავდროულად ჯერჯერობით პასუხგაუცემელია
შეკითხვა, თუ რა ზეგავლენას მოახდენს ყარაბახის ომი შედეგები ახალი
ფედერალური მთავრობის საგარეო პოლიტიკაზე სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებთან
მიმართებაში. ამ ეტაპზე გერმანიის განსაკუთრებული გააქტიურება აღნიშნული
მიმართულებით ნაკლებად სავარაუდოა. მიზეზები კომპლექსურია, თუმცა
მნიშვნელოვანია რომ სამი ძირითადი ასპექტი გამოვყოთ: 1. სხვა საკითხების
პრიორიტეტულობა და ზოგადად, სამხრეთ კავკასიის მიმართ ნაკლები ინტერესი; 2.
კონფლიქტურ რეგიონებში აქტიურობისგან თავის შეკავების ტენდენცია 3.
გერმანიის პასიურობა მეტი საერთაშორისო პასუხისმგებლობის აღებასთან
დაკავშირებით.

გერმანიის საგარეო პოლიტიკისათვის, ისეთი კატეგორიები, როგორებიცაა,

ძალაუფლება და ლიდერობა, კვლავ პრობლემურ საკითხებად რჩება, რაც ასუსტებს
ევროკავშირის ქმედითუნარიანობას. ევროკავშირი, გერმანიის მსგავსი საკვანძო
მოთამაშეების მხრიდან გამოჩენილი ინიციატივების და იმპულსების გარეშე, ვერ
ჩამოაყალიბებს და განახორციელებს გრძელვადიან და ეფექტურ საგარეო
პოლიტიკას აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებთან მიმართებაში. პირველ
რიგში, აღნიშნული საკითხი ეხება ევროკავშირის აქტიურ ჩართულობას რეგიონში
არსებული კონფლიქტების მოგვარების პროცესში, რადგან კონფლიქტები სამხრეთ
კავკასიის ქვეყნების უსაფრთხოების პოლიტიკის უმთავარეს გამოწვევას
წარმოადგენს.
 20

უსაფრთხოების პოლიტიკის კომპონენტების გარეშე, ევროკავშირი კონკურენტების,

მაგალითად, რუსეთის, მხრიდან აღიქმება აქტორად, რომელიც ხისტი ძალის მიერ
დომინირებულ გარემოში რუსეთს მეტოქეობას ვერ გაუწევს. ევროკავშირის
ერთიანობა დამოკიდებულია შიდაევროპულ კონსენსუსზე და ამ ეტაპზე, გერმანიას
(ახალ ფედერალურ მთავრობას), როგორც საკვანძო მოთამაშეს,
გამაერთიანებლისა და ლიდერის ფუნქციების შეთავსების შანსი აქვს. შესაბამისად
ახალი ფედერალური უნდა შეჯერდეს, თუ რამდენად მისაღებია გერმანიისა და
ევროკავშირის ინტერესებისთვის, რომ ევროკავშირის უშუალო სამეზობლოში, შავ
და კასპიის ზღვებს მდებარე რეგიონში, ევროკავშირის სისტემური
მოწინააღმდეგეები განსაზღვრავდნენ დღის წესრიგს. ჯერ კიდევ უპასუხოდ რჩება
კითხვა, თუ როგორ აისახება აღნიშნული გარემოება ევროპის მშვიდობისა და
უსაფრთხოების არქიტექტურაზე, ევროკავშირის ენერგეტიკული პოლიტიკის
ინტერესებზე და და რეგიონში ავტორიტარული ტენდენციების გაძლიერების
საშიშროებაზე.

გერმანიის რეაქცია ყარაბაღის ომის მიმართ და ბერლინის როლი ევროკავშირისა

და ეუთოს კონტექსტში ნათლად აჩვენებს, რომ გერმანიის საგარეო პოლიტიკას არ
აქვს მკაფიოდ განსაზღვრული, თუ რა სახის უნდა იყოს პასუხისმგებლობა, რომელიც
გერმანიამ და ევროკავშირმა უნდა აიღონ, არა მხოლოდ უშუალო სამეზობლოში,
არამედ საერთაშორისო მასშტაბით. თუ გერმანია, როგორც ევროკავშირის ერთ-
ერთი საკვანძო აქტორი სამომავლოდ კვლავ უარს იტყვის მეტი საერთაშორისო
პასუხისმგებლობის აღებაზე, მაშინ არ უნდა გვქონდეს მოლოდინი, რომ
ევროკავშირი გეოპოლიტიკურ აქტორად ჩამოყალიბებას შეძლებს.

რეკომენდაციები

ევროკავშირისათვის:

მოახდინოს სამხრეთ კავკასიის კონფერენციის ორგანიზება საჯარო სექტორისა

და სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენელთა მონაწილეობით, რათა
განხილულ იქნას რეგიონული თანამშრომლობის საკითხები ევროკავშირთან
ურთიერთობების კონტექსტში. აღნიშნული კონფერენციის ჩატარებისთვის
თბილისი ნეიტრალური ადგილი იქნებოდა.
სამხრეთ კავკასიაში ევროკავშირის სპეციალური წარმომადგენლის მანდატის
გაფართოება მინსკის ჯგუფში მისი თანათავმჯდომარის ან დამკვირვებლის
როლში მონაწილეობის მიზნით.
გააძლიეროს თანამშრომლობა ეუთო-ს თავმჯდომარის პირად
წარმომადგენელთან და დააფუძნოს არაფორმალური ფორუმი ყარაბაღის
კონფლიქტის ირგვლივ არსებული გამოწვევების მშვიდობიანად
გადასაჭრელად.
ყარაბახის კონფლიქტის შემთხვევაში განიხილოს აქტიური მონაწილეობის (მაგ.
სადამკვირვებლო მისიის ფორმატში) შესაძლებლობა მონიტორინგისათვის 2025
წლიდან. 2025 წლის ნოემბერში, კონფლიქტის ერთ-ერთი მხარე (თეორიულად)
შეძლებს შეწყვიტოს რუსული ე.წ. სამშვიდობო ძალების მანდატის გაგრძელება.
 21

პირობითობის პრინციპის გამოყენება საქართველოს მთავრობასთან

კომუნიკაციისას განსაკუთრებით, მართლმსაჯულების სფეროს რეფორმების
განსახორციელებლად (ფოკუსირება საქართველოს მიერ ევროკავშირში
გაწევრიანების განაცხადის გაკეთების და 2030 წლამდე კანდიდატი
სახელმწიფოს სტატუსის მიღების გეგმაზე).
ფოკუსის გაძლიერება სამხრეთ კავკასიაში საერთო ინტერესების გამოკვეთის
პროცესზე ტრანსატლანტიკური ურთიერთობების ფარგლებში.

გერმანიისათვის

ფაქტის აღიარება, რომ სამხრეთ კავკასიის სახელმწიფოებს განსხვავებული

საგარეო პოლიტიკური ორიენტაციები გააჩნიათ. ამ დაშვებაზე დაყრდნობით,
აღმოსავლეთ პარტნიორობაში მომხდარი დაყოფის აღიარება, აღმოსავლეთ
პარტნიორობის ასოცირებულ ქვეყნებთან მიმართებაში (როგორიცაა
საქართველო) ევროკავშირში გაწევრიანების საკითხის ირგვლივ არსებული
უარყოფითი დამოკიდებულების გადახედვა.
შავი ზღვის რეგონის კონფლიქტებთან დაკავშირებით, აღმოსავლეთ
პარტნიორობის უსაფრთხოების პოლიტიკის განზომილების ჩამოყალიბების
პროცესში პროაქტიული როლის შესრულება.
ევროკავშირის ეგიდით, სამხრეთ კავკასიის კონფერენციის ორგანიზების იდეის
ხელშეწყობა საფრანგეთთან ერთად, რომელიც მომავალ წელს ევროკავშირის
საბჭოს პრეზიდენტობას გადაიბარებს.
ევროკავშირის სამხრეთ კავკასიის სტრატეგიის იდეის გაცოცხლება, რომელიც
2010 წელს იქნა განხილული ევროპარლამენტის მიერ. განახლებული სტრატეგია
უნდა მოიცავდეს რეგიონულ განსხვავებებს ევროინტეგრაციასთან
დაკავშირებით, მკაფიოდ უნდა განსაზღვრავდეს ევროკავშირის ინტერესებსა
და როლს სამხრეთ კავკასიაში.
ყარაბაღის კონფლიქტის კონტექსტში, გერმანიას შეუძლია გამოიყენოს
კონფლიქტის მხარეებთან მჭიდრო ურთიერთობა ორმხრივი და მრავალმხრივი
ფორმატის ადვოკატირებისათვის, სამხედრო ტყვეთა გათავისუფლების და
დანაღმული ტერიტორიების რუკებისშესახებ ინფორმაციის მიწოდების მიზნით.
გარდა ამისა, გერმანიას შეუძლია ჩაერთოს კონფლიქტის ზონის განაღმვის
პროცესში, როგორც ეს მოხდა უკრაინის შემთხვევაში და დიპლომატიურ დონეზე
შეეცადოს დაარწმუნის აზერბაიჯანი და სომხეთი, შეუერთდნენ კონვენციას
ქვეით საწინააღმდეგო ნაღმების აკრძალვის შესახებ (ოტავას კონვენცია).
არსებული საერთაშორისო გამოცდილებიდან და კონფლიქტის მხარეებთან
ტრადიციულად კარგი ურთიერთობების გათვალისწინებით, გერმანიას
ევროკავირის შეთავაზების ფარგლებში შეუძლია აქტიური მონაწილეობის
მიღება საზღვრების დელიმიტაცია-დემარკაციის პროცესში აზერბაიჯანს და
სომხეთს შორის.
მინსკის ჯგუფში თავისი როლისა და ევროკავშირის როლის გასაძლიერებლად,
გერმანიამ ხელი უნდა შეუწყოს მინსკის ჯგუფში ევროკავშირის, მიერ თანა
თავმჯდომარის როლის შეთავსებას. ომის შემდგომ, მინსკის ჯგუფმა დაკარგა
სანდოობა, ნეიტრალურობაზე ორიენტირებული და გეოპოლიტიკურად
დაბალანსებული შემადგენლობა კი მინსკის ჯგუფის ქმედით უნარიანობის
აღდგენას ხელს შეუწყობდა.
 22

გამოყენებული ლიტერატურა

AfD. 2021. Programm der Alternative für Deutschland für die Wahl zum 20. Deutschen Bundestag. Available at: https://www.afd.de/wp-
content/uploads/sites/111/2021/06/20210611_AfD_Programm_2021.pdf Accessed on: 04. November, 2021.

Böttger, Katrin. 2021. „Deutschland, die EU-Russland-Beziehungen und Östliche Partnerschaft“, in Handbuch zur deutschen Außenpolitik, ed. by Böttger,
Katrin/Jopp, Matthias, Nomos, Baden-Baden: 463-481.

Broers, Laurence. Januar 20. 2021. Perspectives | The EU and Karabakh: Picking up the pieces, looking for a role. Eurasianet. Available at:
https://eurasianet.org/perspectives-the-eu-and-karabakh-picking-up-the-pieces-looking-for-a-role. Accessed on: 05. November, 2021.

Bundestag. 2016. Neue Vermittlungsinitiativen im Bergkarabach-Konflikt. Available at: https://dserver.bundestag.de/btd/18/086/1808633.pdf. Last

visited 01. Accessed on: 5. September. 2021.

Bündnis 90/Die Grünen. 2021. Bundestagswahlprogramm 2021. Available at: https://cms.gruene.de/uploads/documents/Wahlprogramm-DIE-

GRUENEN-Bundestagswahl-2021_barrierefrei.pdf. Accessed on: 03. November, 2021.

CDU/CSU (Union). 2021. Das Programm für Stabilität und Erneuerung. Available at:
https://www.csu.de/common/download/Regierungsprogramm.pdf. Accessed on: 05. November, 2021.

Svante, Cornell. 2018. The Impact of the Ukraine and Syria Conflicts on the Geopolitics of the South Caucasus, in Geopolitics and Security. A New
Strategy for the South Caucasus ed. by Kakachia, Kornely / Meister, Stefan / Fricke, Benjamin. Tbilisi: 246.

Deutschlandfunk. December 15. 2021. Urteil zum „Tiergartenmord-Prozess“Justiz zeigt klare Kante. Available at:
https://www.deutschlandfunk.de/kommentar-tiergartenmord-prozess-100.html Accessed on: 16. December, 2021.

DIE LINKE. 2021. Wahlprogramm zur Bundestagswahl 2021. Available at: https://www.die-
linke.de/fileadmin/download/wahlen2021/Wahlprogramm/DIE_LINKE_Wahlprogramm_zur_Bundestagswahl_2021.pdf. Accessed on: 04. November,
2021.

Eckert, Dirk. July 16. 2008. Steinmeier vermittelt im Konflikt um Abchasien. Available at: https://www.dw.com/de/steinmeier-vermittelt-im-konflikt-um-
abchasien/a-3487863 Accessed on: 03.November, 2021.

Energieinformationsdienst. 2021. Erdgasimporte Deutschlands nach Herkunftsländern im Jahr 2020. Available at:
https://www.eid2021aktuell.de/nachrichten/nachrichtenarchiv/detail/news/erdgasimporte-deutschlands-nach-herkunftslaendern-im-jahr-2020.html.
Accessed on: 04. October, 2021.

Europäische Union. 2021. Endgültiger Erlass des Gesamthaushaltsplans der Europäischen Union für das Haushaltsjahr 2021. Available at: https://eur-
lex.europa.eu/legal-content/DE/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021B0417&from=EN Accessed on:02. November, 2021.

European Commission. 2021. Remarks by Commissioner Várhelyi at the conference "The South Caucasus and the West. The WHYs and HOWs of
stronger EU-US Engagement". Available at: https://ec.europa.eu/commission/commissioners/2019-2024/varhelyi/announcements/remarks-
commissioner-varhelyi-conference-south-caucasus-and-west-whys-and-hows-stronger-eu-us_en Accessed on: 03. November, 2021.

European Union External Action Service. 2021. Connecting Europe & Asia: The EU Strategy. Available at:
https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage_en/50699/Connecting%20Europe%20&%20Asia:%20The%20EU%20Strategy. Accessed
on: 03. November, 2021.

FDP. 2021. Das Wahlprogramm. Available at: https://www.fdp.de/sites/default/files/2021-06/FDP_Programm_Bundestagswahl2021_1.pdf. Accessed

on: 04. November, 2021.

Federal Foreign Office. 2020a. Außenminister Maas zu den erneuten, massiven Auseinandersetzungen zwischen Armenien und Aserbaidschan.
Available at: https://www.auswaertiges-amt.de/de/newsroom/maas-auseinandersetzungen-armenien-aserbaidschan/2397840. Accessed on: 03.
August, 2021.

Federal Foreign Office. 2020b. Programm der deutschen EU-Ratspräsidentschaft. Available at:
https://www.eu2020.de/blob/2360246/d0e7b758973f0b1f56e74730bfdaf99d/pdf-programm-de-data.pdf Accessed on: 30. October, 2021.

Federal Foreign Office. 2021a. EUMM Georgia.Available at: https://www.auswaertiges-amt.de/de/aussenpolitik/europa/aussenpolitik/eumm-

georgien/249522. Accessed on: 04.November, 2021.

Federal Foreign Office. 2021b. Statement by Foreign Minister Annalena Baerbock on the judgement of the Berlin Higher Regional Court in the Tiergarten
murder trial. Available at: https://www.auswaertiges-amt.de/en/newsroom/news/baerbock-murder-tiergarten/2501940. Accessed on: 17. December,
2021.
 23

Federal Returning Officer. 2021. Bundestag election 2021. Available at:

https://www.bundeswahlleiter.de/en/bundestagswahlen/2021/ergebnisse.html. Accessed on: 05. November, 2021.

Federal Government. 2020. Bundeskanzlerin Merkel telefoniert mit dem armenischen Ministerpräsidenten Nikol Paschinjan und dem
aserbaidschanischen Staatspräsidenten Ilham Alijew. Available at: https://www.bundeskanzlerin.de/bkin-de/suche/bundeskanzlerin-merkel-telefoniert-
mit-dem-armenischen-ministerpraesidenten-nikol-paschinjan-und-dem-aserbaidschanischen-staatspraesidenten-ilham-alijew-1792002 Accessed on:
30. August, 2021.

Federal Ministry for Economic Cooperation and Development. 2014. Georgia. Available at: https://www.bmz.de/en/countries/georgia. Accessed on:
01. November, 2021.

Federal Ministry for Economic Cooperation and Development (BMZ). 2021a. BMZ 2030 reform strategy. Available at:
https://www.bmz.de/resource/blob/29026/a73123a6094263264e921881d6b76f90/Materialie520_BMZ%202030%20reform%20strategy Accessed on:
20. November, 2021.

Federal Ministry for Economic Cooperation and Development (BMZ). 2021a. Georgien. Available at: https://www.bmz.de/de/laender/georgien
Accessed on: 20. November, 2021.

Federal Ministry of Defence of Germany. 2016. Weißbuch 2016. Available at:

https://www.bmvg.de/resource/blob/13708/015be272f8c0098f1537a491676bfc31/weissbuch2016-barrierefrei-data.pdf. Accessed on: 20. October,
2021

German Bundestag. 2019. Unterrichtung durch die deutsche Delegation in der Parlamentarischen Versammlung der OSZE. Available at:
https://dserver.bundestag.de/btd/19/146/1914664.pdf. Accessed on: 30. August, 2021.

Germany Trade & Invest. 2021a. Wirtschaftsdaten kompakt. Armenia, Azerbaijan and Georgia. Available at: https://www.gtai.de/gtai-
de/trade/ausgewaehlte-publikationen/wirtschaftsdaten-kompakt. Accessed on: 03. November, 2021.

Germany Trade & Invest. 2021b. Russland diversifiziert seine Gasexporte. Available at: https://www.gtai.de/gtai-
de/trade/branchen/branchenbericht/russland/russland-diversifiziert-seine-gasexporte-628018. Accessed on: 16. September, 2021.

Germany Trade & Invest. 2021c. Russland. Wirtschaftsdaten kompakt. Available at:
https://www.gtai.de/resource/blob/18370/0006e5221da4333953328fb9861078f6/GTAI-Wirtschaftsdaten_Mai_2021_Russland.pdf. Accessed on: 30.
September, 2021.

Handelsblatt. May 28. 2017. „Wir Europäer müssen unser Schicksal in unsere eigene Hand nehmen“. Available at:
https://www.handelsblatt.com/politik/deutschland/angela-merkel-wir-europaeer-muessen-unser-schicksal-in-unsere-eigene-hand-
nehmen/19861340.html?ticket=ST-2692422-aIBLcORKRACmjaBYYpz7-cas01.example.org. Accessed on: 06. November, 2021.

Kakachia, Kornely/ Katrin, Böttger / Bidzina, Lebanidze/ Viktoria Palm / Mikheil Sarjveladze. 2019. Georgian-German Relations in the Context of Euro-
Atlantic Integration – How to Align Expectations? Available at: http://gip.ge/georgian-german-relations-in-the-context-of-euro-atlantic-integration-how-
to-align-expectations/. GIP/IEP. Accessed on: 04.November, 2021.

Kempin, Ronja. 2021. France’s Foreign and Security Policy under President Macron. SWP Research Paper 2021. Available at: https://www.swp-
berlin.org/publikation/frances-foreign-and-security-policy-under-president-macron. Accessed on: 20. October, 2021.

Kinkartz, Sabine. August 11. 2021. Olaf Scholz im DW-Interview: "Wir brauchen eine neue Ostpolitik. Deutsche Welle. Available at:
https://www.dw.com/de/olaf-scholz-im-dw-interview-wir-brauchen-eine-neue-ostpolitik/a-58832008. Accessed on: 06. November, 2021.

Küstner, Kai. October 10. 2021. Baerbock gegen Inbetriebnahme von Nord Stream 2. Tagesschau. Available at:
https://www.tagesschau.de/inland/innenpolitik/nordstream-baerbock-101.htm. Accessed on: 06. November, 2021.

Lübkemeier, Eckhard. 2021. Auf Deutschland kommt es an. Berlinmuss Mitführung übernehmen für ein Europa mit globaler Gestaltungsmacht, in
Maihold, Günther /Stefan Mair/Melanie Müller/Judith Vorrath/Christian Wagner(Ed.): 17-21.

Maihold, Günther /Stefan Mair/Melanie Müller/Judith Vorrath/Christian Wagner(Ed.). 2021. Deutsche Außenpolitik im Wandel. Available at:
https://www.swp-berlin.org/publications/products/studien/2021S15_Deutsche_Aussenpolitik.pdf. SWP-Studie. Accessed on: 06.November, 2021.

Mair, Stefan. 2021. Partner oder Rivalen? Vom Umgang mit autoritären Mächten, in: Deutsche Außenpolitik im Wandel, ed. by Maihold, Günther /Stefan
Mair/Melanie Müller/Judith Vorrath/Christian Wagner. Available at: https://www.swp-
berlin.org/publications/products/studien/2021S15_Deutsche_Aussenpolitik.pdf. SWP-Studie: 124. Accessed on: 05.November, 2021.

Meister, Meister. 2019. Die Sackgasse der deutschen Ostpolitik: Wie die Bundesregierung ihre eigene Russland- und Ukrainepolitik torpediert. Available
at: https://dgap.org/system/files/article_pdfs/2019-03-DGAPstandpunkt.pdf. Accessed on: 30. August, 2021.

Meister, Stefan. 2021. Instabiler Frieden - Bergkarabach nach dem Waffenstillstandsabkomme, Available at:
https://www.boell.de/de/2020/11/18/krieg-und-waffenstillstand-bergkarabach-10-konsequenzen-fuer-den-suedkaukasus-und-die-eu. Accessed on: 30.
September, 2021.
 24

Ministry of Foreign Affairs of Romania. 2021. Minister of Foreign Affairs Bogdan Aurescu Attends Informal Gymnich Meeting of the Foreign Affairs
Ministers of the EU Member States. Available at: https://www.mae.ro/en/node/56102 Accessed on: 03. November, 2021.

O'Byrne, David. Jauary 22. 2021. Azerbaijan and Turkmenistan agreement advances Caspian gas cooperation. Eurasianet. Available at:
https://eurasianet.org/azerbaijan-and-turkmenistan-agreement-advances-caspian-gas-cooperation. Accessed on: 03. November, 2021.

Samkharadze, Nino. 2021. Georgia’s 3+3 Dilemma: Regional Leadership or Falling into the Aggressor Neighbor’s Trap?Available at:
http://gip.ge/georgias-33-dilemma-regional-leadership-or-falling-into-the-aggressor-neighbors-trap/ Accessed on: 05. November, 2021.

Sarjveladze, Mikheil. 2019. Deutschland und der Südkaukasus. Georgien im Fokus deutscher Außenpolitik von 1992 bis 2012. Springer, Wiesbaden:
351.

SPD. 2021a. Das Zukunftsprogramm der SPD. Available at: https://www.spd.de/fileadmin/Dokumente/Beschluesse/Programm/SPD-

Zukunftsprogramm.pdf Accessed on: 04. November. 2021.

SPD. 2021b. Koalitionsvertrag 2021 – 2025 zwischen der Sozialdemokratischen Partei Deutschlands (SPD) /BÜNDNIS 90 / DIE GRÜNEN und den Freien
Demokraten (FDP). Available at: https://www.spd.de/fileadmin/Dokumente/Koalitionsvertrag/Koalitionsvertrag_2021-2025.pdf. Accessed on: 25.
November, 2021.

Speck, Ulrich. 2012. Macht gestalten. Optionen deutscher Außenpolitik. Internationale Politik. Available at: https://internationalepolitik.de/de/macht-
gestalten. Accessed on: 3. August, 2021.

Speck, Ulrich. 2021a. Merkel’s Successor Will Have to Define Germany’s Role in a World of Competition. Available at:
https://www.gmfus.org/news/merkels-successor-will-have-define-germanys-role-world-competition Accessed on: 02. November, 2021.

Speck. Ulrich. 2021b. Scholz’s Views. Available at: https://www.gmfus.org/news/berlin-monthly-dispatch-october-2021-scholzs-views Accessed on:
01. November, 2021.

ინტერვიუები

Barbara Hendricks, Chair of the German-South Caucasian Parliamentary Group in German Bundestag, Interview on 7. September, 2021.
Marketa Gregorová, Member of the European Parliament, Interview on 30. August 2021.
Nils Schmid, Member of the Foreign Affairs Committee in German Bundestag, Interview on 17. August 2021.
Viola von Cramon, Member of the European Parliament, Interview on 17. August 2021.
www.gip.ge