‫דברי תורה וחסידות ועניני מוסר מלוקטים מספרי רבותינו הקדושים מאורי הדורות זי"ע‬

‫יוצא לאור מדי שבוע בשבוע וליומא דפגרא להתענג בתענוג רוחני במילי דחדוותא‬

‫פרשת וישלח תש"פ לפ"ק ‪ -‬כיתה ו'‬

‫לע"נ מו"ה אברהם ב"ר משה זאב ז"ל (ראזענבערג) ‪ -‬נפטר ב' מנחם אב תשע"ה לפ"ק‬ ‫בעזהשי"ת‬

‫וישם את השפחות ואת ילדיהן ראשונה ואת לאה וילדיה‬ ‫וישלח יעקב מלאכים לפניו אל עשו אחיו‪.‬‬
‫אחרונים ואת רחל ואת יוסף אחרונים‪.‬‬
‫רש"י שרייבט‪ ,‬אז יעקב האט געשטעלט קודם די שפחות מיט‬ ‫לכאורה דארף מען פארשטיין וואס מיינט די תורה מיט דאס‬
‫זייערע קינדער‪ ,‬דערנאך לאה מיט אירע קינדער‪ ,‬און נאכדעם‬ ‫ווארט לפניו‪.‬‬
‫רחל מיט יוסף ווייל‪ ,‬אחרון אחרון חביב‪ ,‬ווי מער באליבט אלס‬ ‫נאר ס'שטייט אין די גמרא‪ ,‬כל העושה מצוה אחת בעולם הזה‪,‬‬
‫לייגט מען שפעטער‪.‬‬ ‫יעדער וואס טוט א מצוה אויף די וועלט‪ ,‬מקדמתו והולכת‬
‫לכאורה דארף מען פארשטיין‪ ,‬די הלכה איז דאך‪ֵ ,‬אין דוחין נפש‬ ‫לפניו בעולם הבא‪ ,‬גייט די מצוה פאר'ן מענטש אויף יענע‬
‫מפני נפש‪ ,‬מ'שטיפט נישט אפ איינעם וועגן דעם צווייטן‪ ,‬און‬ ‫וועלט אים צו פירן אריין צום גן עדן‪ ,‬און פארקערט‪ ,‬וכל העובר‬
‫א ין שלחן ערוך ווערט גע'פסק'נט אז אויב א גוי זאגט צו א איד‪,‬‬ ‫עבירה אחת‪ ,‬אויב א מענטש טוט אן עבירה‪ ,‬מלפפתו והולכתו‬
‫גיבט אונז איינעם פון ענק צו הרג'ענען‪ ,‬טאר מען קיינעם נישט‬ ‫ליום הדין‪ ,‬שלעפט אים דאס און פירט אים אריין אין גיהנום‪.‬‬
‫איבערגעבן‪ ,‬אויב אזוי ווי אזוי האט יעקב אריינגעשטעלט די‬ ‫שרייבט דער מהרש"א‪ ,‬אז ס'שטייט דאך‪ ,‬אז פון די מעשים‬
‫שפחות מיט זייערע קינדער אין א גרעסערע סכנה ווי די‬ ‫וואס א מענטש טוט‪ ,‬ווערן באשאפן מלאכים‪ ,‬פון די מצות‬
‫ווערן גוטע מלאכים‪ ,‬וואס גייען פאר'ן מענטש אויף יענע‬
‫קינדער פון לאה און רחל‪.‬‬
‫וועלט‪ ,‬און פון די עבירות ווערן באשאפן שלעכטע מלאכים‪,‬‬
‫ענטפערט דער הייליגער שינאווער רב‪ ,‬אז עס שטייט דאך‪,‬‬
‫וואס שלעפן אים אריין אין גיהנום‪.‬‬
‫אלקים מבקש את הנרדף‪ ,‬הקב"ה זיכט און העלפט ארויס דעם‬
‫און דערפאר ביים טאן א מצוה שטייט דער לשון "מקדמתו"‪,‬‬
‫וואס מ'רודפ'ט‪ ,‬און אין מדרש שטייט אז אפילו אויב דער רודף‬ ‫עס גייט פאר אים‪ ,‬און ביי אן עבירה שטייט "מלפפתו"‪ ,‬אז עס‬
‫איז א צדיק און דער נרדף איז א רשע‪ ,‬דאך נעמט זיך הקב"ה ָאן‬ ‫שלעפט אים‪ ,‬ס'איז א משל צו א מענטש‪ ,‬וואס גייט צו א גוטע‬
‫פאר'ן נרדף‪.‬‬ ‫פלאץ‪ ,‬דארף מען אים נישט אנכאפן און פירן‪ ,‬נאר מ'קען גיין‬
‫און אזוי ווי די שפחות מיט זייערע קינדער זענען דאך געווען‬ ‫פאר אים און ער גייט גערן נאך‪ ,‬אבער ווען מ'פירט א מענטש‬
‫נרדפים פון זייערע ברודער‪ ,‬מ'האט זיי אנגערופן בני השפחות‪,‬‬ ‫צו א שטראף‪ ,‬דארף מען אים אנכאפן און פירן‪ ,‬כדי ער זאל זיך‬
‫ממילא האבן זיי געהאט א צובראכן הארץ‪ ,‬האט יעקב‬ ‫נישט ארויסדרייען און אנטלויפן‪ ,‬דאס זעלבע איז ביי מצוות‬
‫געוואוסט אז עשו וועט זיי גארנישט קענען טוען‪ ,‬ווייל הקב"ה‬ ‫און עבירות‪.‬‬
‫נעמט זיך ָאן פאר זיי‪ ,‬דערפאר האט ער זיי געשטעלט פון‬ ‫דאס קען זיין פשט אין פסוק‪ ,‬וישלח יעקב מלאכים לפניו‪ ,‬ער‬
‫פארנט‪ ,‬און נאכדעם האט ער געשטעלט לאה מיט אירע‬ ‫האט געשיקט פון די מלאכים וואס זענען באשאפן געווארן‬
‫קינדער‪ ,‬כאטש לאה איז געווען מער פון די שפחות‪ ,‬דאך איז זי‬ ‫דורך זיינע מצוות‪ ,‬וואס זיי גייען פאר אים‪.‬‬
‫נישט געווען אזוי ווי רחל און יוסף וואס זענען געווען מער‬ ‫און רש"י שרייבט‪ ,‬מלאכים ממש‪ ,‬ווייל דוקא זיי ווערן אנגערופן‬
‫באליבט ביי יעקב‪ ,‬דערפאר זענען זיי אויך געווען אביסל‬ ‫עכטע מלאכים‪ ,‬אבער די מלאכים וואס ווערן באשאפן פון‬
‫עבירות זענען נישט קיין עכטע מלאכים וואס בלייבן אויף‬
‫צוקלאפט ביי זיך‪ ,‬און רחל און יוסף‪ ,‬וואס זענען געווען די‬
‫אייביג‪ ,‬ווייל אויב דער מענטש טוט תשובה ווערן זיי אינגאנצן‬
‫מערסטע באליבט האט ער געשטעלט צום לעצט‪ ,‬אזוי וועלן‬
‫בטל‪.‬‬
‫אלע געראטעוועט ווערן‪.‬‬
‫(אך פרי תבואה)‬
‫(דברי יחזקאל)‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש א‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
 ‫~ די באקאנטע וישלח תורה פון תשי"ז ~‬
‫אין יאר תשי"ז‪ ,‬איז פארגעקומען א שרעקליכע מלחמה צווישן די ציונים ימ"ש‪ ,‬מיט די אראבער וואס האבן געוואוינט‬
‫אין מצרים‪ ,‬די מלחמה איז פארגעקומען אין מדבר סיני‪ ,‬דערפאר איז די מלחמה טאקע אנגערופן געווארן‪ ,‬די סיני‬
‫מלחמה‪.‬‬
‫טויזענטער מענטשן פון ביידע זייטן זענען גע'הרג'עט געווארן‪ ,‬און פופציג טויזענט מענטשן זענען פארטריבן געווארן‬
‫פון מצרים‪.‬‬
‫למעשה זענען די אראבער בכלל נישט געווען צוגעגערייט צו די מלחמה ווי די ציונים‪ ,‬זיי האבן נאכנישט פארמאגט די‬
‫אלע געצייג וואס די ציונים האבן געהאט‪ ,‬און יעדער האט פאראויס געוואוסט אז די ציונים ‪ -‬וואס האבן שוין יא‬
‫געהאט אלע סארט געווער ‪ -‬וועלן זיגן‪ ,‬ווען די מלחמה האט זיך גענדיגט האבן זיי יעדן באקאנט געמאכט‪ ,‬אז ס'איז זיי‬
‫געשען נסים‪ ,‬און האבן שטארק אויפגעבלאזן זייער נצחון און האבן געמאכט גאר א גרויסן טראסק דערפון‪ ,‬און האבן‬
‫דאס א נאמען געגעבן כיבוש סיני‪ ,‬זייער אסאך תמימות'דיגע אידן זענען פארכאפט געווארן מיט זייער פאלטשע דעה‪,‬‬
‫אז הקב"ה האט געטאן נסים מיט די ציונים ימ"ש‪.‬‬
‫דאן האט דער רבי זי"ע ביי שלש סעודות אויסגערופן מיט א קול רעש גדול מיט בכיות נוראות‪( ,‬באקאנט אלס "די‬
‫וישלח תורות")‪ ,‬און האט אויפגעוויזן מיט ראיות ברורות אז ס'איז א גרויסע עבירה אפילו נאר צו טראכטן אז הקב"ה‬
‫זאל טאן נסים פאר רשעים‪.‬‬
‫דער רבי האט דאן געזאגט‪ ,‬בזה הלשון‪ :‬בעונותינו הרבים‪ ,‬איך מוז זאגן דעם אמת‪ ,‬אז ווער עס קלערט אין דעם ‪ -‬נישט‬
‫אז ער זאגט‪ ,‬נאר אז ער האט נאר א מחשבה ‪ -‬זאל מען וויסן אז ער איז ל"ע געכאפט געווארן אין מינות‪ ,‬איך וויל‬
‫ניטאמאל ער זאל זיך געפינען אין מיין בית המדרש איינער וואס קלערט אויף דעם איין רגע‪ ,‬מוז איך מוסר מודעה זיין אז‬
‫אפילו זיי וועלן כובש זיין (אייננעמען) די גאנצע וועלט טאר מען נישט נהנה זיין‪ ,‬עכ"ל הקדוש‪.‬‬
‫דאן האט דער רבי אנגעהויבן צו שרייבן זיין הייליגן ספר ויואל משה‪ ,‬ווי ער‬
‫ויותר יעקב לבדו ויאבק איש עמו‪.‬‬
‫איז מבאר די הארבקייט פון עובר זיין אויף די דריי שבועות‪.‬‬
‫דער ירושלימער רב זצ"ל (בעל מחבר‬
‫ספר מנחת יצחק) האט געזאגט בדרך‬ ‫א) שלא יעלו בחומה‪ ,‬אז אידן זאלן נישט ארויפגיין קיין ארץ ישראל‬
‫רמז‪ ,‬אז די ווערטער י'עקב ל'בדו‬ ‫אינאיינעם מיט א שטארקע האנט‪ ,‬אפילו אויף אן אופן וואס די מלוכה‬
‫ו'יאבק א'יש איז ראשי תיבות‪ ,‬יואל‪,‬‬ ‫ערלויבט און ס'איז נישטא קיין מרידה באומות‪.‬‬
‫דאס איז א רמז אז דער רבי זי"ע איז‬
‫ב) שלא ימרדו באומות העולם‪ ,‬די אידן זאלן נישט ווידערשפעניגן אין די‬
‫איבערגעבליבן איינער אליין נאך די‬
‫גוים‪ ,‬וואס מ'איז ביי זיי אין גלות‪.‬‬
‫צווייטע וועלט מלחמה זיך צו‬
‫ראנגלען מיט'ן ס"מ‪ ,‬וואס אין די‬ ‫ג) שלא ידחקו את הקץ‪ ,‬זיי זאלן נישט דערנענטערן די צייט פון די גאולה‬
‫היינטיגע צייטן זענען זיי די ציונים‬ ‫מיט אייגענע פעולות‪ ,‬אפילו דורכ'ן אינזינען האבן שמות הקדושים אדער‬
‫ימ"ש‪.‬‬ ‫מיט א שטארקע תפלה וואס צווינגט די גאולה‪.‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ב‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫מיט וואס פארא הכנעה און‬
‫ביטול יעקב אבינו האט זיך‬
‫געפירט לגבי עשו הרשע‪.‬‬
‫וועגן דעם האט יעקב אבינו‬
‫מעשיות על הפרשה‬
‫געזאגט כה תאמרון אזוי‬
‫זאלט עטס זאגן‪ ,‬לאדוני דו‬
‫ביסט מיין הער‪ ,‬און אזוי וועלן זיי נישט קענען שעדיגן‬
‫כלל ישראל‪ ,‬ווייל חלילה וחס אויב מיר וועלן אראפווארפן‬
‫דעם עול הגלות‪ ,‬וועלן מיר חלילה פארווארפן ווערן און‬
‫פארלענדעט ווערן‪.‬‬
‫דאס ווילן נישט די ציונים‬
‫אט דאס איז נעבעך מקויים געווארן אין די לעצטערע‬
‫יארן‪ ,‬זינט עס איז אויפגעקומען "דער רעיון הציונות"‪,‬‬
‫וואס האט געלויטעט אז כלל ישראל איז פונקט אזא‬
‫פאלק ווי אלע פעלקער‪ .‬פונקט ווי אלע פעלקער האבן א‬
‫לאנד‪ ,‬א שפראך‪ ,‬מיט א מיליטער‪ ,‬אזוי דארף כלל ישראל‬
‫אויך האבן א לאנד‪ ,‬א שפראך מיט א מיליטער‪ ,‬אבער מען‬
‫מוז נישט האלטן די תורה ח"ו‪ .‬צו דער זעלבער צייט איז‬
‫אויפגעקומען א רשע מרושע ימ"ש אין דייטשלאנד‪ ,‬וואס‬
‫האט ערקלערט קריג קעגן יעדן מענטש וואס שטאמט פון‬
‫אידן אפילו ער האלט שוין חלילה נישט די תורה‪.‬‬
‫ווען די אידן וואלטן זיך אונטער געבויגן און נישט ווידער‬
‫געשפעניגט אין דעם רשע‪ ,‬וואלט די גזירה נישט געווען‬
‫ערגער פון אלע גזירות אויף כלל ישראל אין אלע דורות‪.‬‬
‫אבער וויבאלד די ציונים ימ"ש האבן זיך גענומען רייצן‬
‫מיט דעם רשע און פירן מיט אים מלחמה‪ ,‬און האבן‬
‫אפגע'חוזק'ט פון די ערליכע אידן וואס זענען זיך מכניע‬
‫און נעמען אן באהבה די גזירות‪[ .‬אויך האבן זיי דאן‬
‫ארויפגעפירט הונדערטער טויזנטער אידן קיין ארץ ישראל‬
‫כדי צו גרינדן א לאנד‪ ,‬און פירן מלחמה מיט די דארטיגע‬
‫גויים]‪.‬‬
‫אט דאס אלעס האט גורם געווען צו די בלוטיגע מלחמה‪,‬‬
‫וואס האט אומגעברענגט איבער זעקס מיליאן אידן ה"י‪,‬‬
‫און דאס האלט אויך צוריק די גאולה שלימה ‪( -‬מתוך קול‬
‫נאך שטייט אין מדרש‪ ,‬אז אין איינע פון די טעג וואס‬
‫קורא שפירסם הגה"צ רבי מיכאל בער ווייסמאנדל זצ"ל‬
‫רבינו הקדוש האט זיך געדארפט טרעפן מיט'ן קעניג‬
‫אחר המלחמה‪ ,‬נדפס בספרו תורת חמד דף של"ז‪ ,‬ועיין‬
‫אויסצו'פועל'ן געוויסע טובות פאר כלל ישראל‪ ,‬האט רבינו‬
‫בויואל משה בהקדמה)‪.‬‬
‫הקדוש געבעטן מען זאל אים ברענגען א חומש‪ ,‬זאגענדיג‬
‫<><><><>‬
‫צוגעקומען צום ערגסטן דורך ליצנות‬
‫אמאל איז דער הייליגער בני יששכר זי"ע געפארן אויף‬
‫כה תאמרון לאדוני לעשו‬
‫זיין בהכנעה אינטער די‬
‫גוים אין גלות‬
‫ס'שטייט אין ספר הק'‬
‫נועם אלימלך‪ ,‬אז יעקב‬
‫אבינו האט אויסגעלערנט‬
‫פאר די שפעטערדיגע דורות‪ ,‬אז ווען זיי וועלן זיין אין‬
‫גלות אונטער די הערשאפט פון די אומות‪ ,‬זאלן זיי זיין‬
‫אונטערטעניגט אונטער די גוים‪ ,‬ביז הקב"ה וועט זיי‬
‫ארויסנעמען פון גלות‪ ,‬און מ'טאר נישט טאן קיין אייגענע‬
‫מעשים אראפצונעמען פון זיך דעם עול פונעם גלות‪.‬‬
‫אויך שטייט אין מדרש‪ ,‬די גרויסע פריינדשאפט וואס איז‬
‫געווען צווישן רבינו הקדוש ‪ -‬דער נשיא פון די אידן אין‬
‫ארץ ישראל ‪ -‬און אנטונינס דעם רוימישן קעניג‪ ,‬אנטונינס‬
‫פלעגט קומען צו רבינו הקדוש באהאלטענערהייט דורך א‬
‫הייל לערנען תורה‪ ,‬און האט ארויסגעוויזן פאר רבי גרויס‬
‫רעספעקט און אים באדינט מיט גרויס איבערגעגעבנקייט‪.‬‬
‫איינמאל האט רבי געבעטן ר' אפס‪ ,‬ער זאל אים שרייבן א‬
‫בריוו אין זיין נאמען צום קעניג אנטונינס‪ ,‬ר' אפס האט‬
‫אנגעהויבן דעם בריוו ווי פאלגענד‪ ,‬פון דעם נשיא רבי‬
‫יהודה צום הויכגעשעצטן הער‪ ,‬דער קעניג אנטונינס‪.‬‬
‫ווען רבי האט איבערגעליינט דעם בריוו און געזען דעם‬
‫טיטל וואס ר' אפס האט געשריבן אויף אים‪ ,‬האט ער‬
‫צוריסן דעם בריוו‪ ,‬און געזאגט פאר ר' אפס‪ ,‬פון דיין‬
‫קענכט יהודה‪ ,‬צום הויכגעשעצטן קעניג אנטונינס‪ ,‬האט ר'‬
‫אפס געפרעגט פארוואונדערט‪ ,‬פארוואס איז דער רבי‬
‫מזלזל אין זיין כבוד‪ ,‬האט אים רבי געענטפערט‪ ,‬בין איך‬
‫דען בעסער פון מיין זיידן‪ ,‬האט דען יעקב אבינו נישט‬
‫באפוילן צו עשו אז מען זאל אים זאגן כה אמר "עבדך"‬
‫יעקב‪ ,‬דיין קנעכט יעקב‪ ,‬און אז יעקב האט ארויסגעוויזן א‬
‫חשיבות און הכנעה פאר'ן גוי אין זיינע צייטן‪ ,‬דארף איך‬
‫זיך אויך אזוי פירן‪.‬‬
‫יעקב האט אונז אויסגעלערנט ווי אזוי זיך צו פירן‬
‫אז יעקב אבינו האט אונז אויסגעלערנט ווי אזוי זיך צו‬
‫פירן ווען מען דארף צוקומען צו די טובות פון די אומות‬
‫העולם‪ ,‬און האט געלערנט פרשת וישלח וואו ס'שטייט‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ג‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫דערנאך איז אים בייגעפאלן אז אפילו אלס משומד האט‬ ‫דארף וויעלקאטש‪ ,‬דארט האט‬ ‫שבת פרשת וישלח צום ָ‬
‫ער דאך א געוואלדיגע געלעגנהייט זוכה צו זיין צו עולם‬ ‫געוואוינט א געוויסער למדן מיט'ן נאמען יוסף טארלער‪,‬‬
‫הבא‪ ,‬ווייל דער בני יששכר האט דאך צוגעזאגט אז דער‬ ‫שבת אינדערפרי ביים ליינען איז דער הייליגער בני‬
‫ערשטער וואס וועט אים דאס דערציילן וועט זוכה זיין צו‬ ‫יששכר געווען דער בעל קורא‪ ,‬ווען ער איז אנגעקומען‬
‫עולם הבא‪ ,‬דעריבער האט ער גלייך אפגעשריבן א בריוו‬ ‫ֶׁה‬
‫ָאל ֶאת גּ ִיד ַהנּ ָש‬
‫ְׂר ֵ‬
‫אכל ּו ְבנֵי יִ ש‬
‫צום פסוק ַעל ּכֵן ֹלא יֹ ְ‬
‫און דאס געשיקט צום בני יששכר וואו ער האט אים‬ ‫(אז אידן טארן נישט עסן דעם גיד הנשה) האט ער דאס‬
‫געמאלדן די בשורה אז ער האט זיך גע'שמד'ט‪.‬‬ ‫געליינט מיט א געוואלדיגע התעוררות‪ ,‬האט זיך דער‬
‫אבער צו זיין מזל האט דער בני יששכר יענעם טאג נישט‬ ‫למדן יוסף טארלער אנגערופן מיט ליצנות‪ ,‬נאך א מזל אז‬
‫אליין גענומען די ּפ ָאסט‪ ,‬נאר דער גבאי האט דאס‬ ‫דער מלאך האט נאר אנגערירט ביי פלאץ וואס איז‬
‫גענומען און נאכ'ן עפענען דעם בריוו האט ער דערציילט‬ ‫ממילא נישט אינטערסאנט צו עסן‪ ,‬אבער אויב וואלט ער‬
‫פאר'ן בני יששכר אז יוסף האט זיך גע'שמד'ט מוצאי יום‬ ‫אנגערירט ביי א אנדערן פלאץ וואו ס'געפינט זיך א פעט‬
‫כיפור‪.‬‬ ‫שטיקל פלייש וואלט ער אונז אסאך שאדן געמאכט‪.‬‬
‫די מחשבה פון ע"ז איז אזוי ווי א מעשה‬ ‫די שכנים פון יוסף האבן אויסגעשאסן אין א געלעכטער‪,‬‬
‫ווען דער הייליגער בני יששכר האט געזען אז עפעס גייט‬
‫דער בני יששכר האט געזאגט אז וויבאלד ער האט זיך‬
‫פאר‪ ,‬האט ער זיך נאכגעפרעגט פארוואס מ'לאכט‪,‬‬ ‫דארט ָ‬
‫געוואלט שמד'ן יום כיפור בייטאג ווערט דאס שוין‬
‫האט מען אים נאכגעזאגט וואס יוסף טארלער האט‬
‫גערעכנט אזוי ווי ער האט זיך געשמד'ט אין יום כיפור‬
‫געזאגט‪ ,‬האט דער בני יששכר געזאגט‪ ,‬אויב קען ער‬
‫ווייל ס'שטייט דאך אין די גמרא אז ביי עבודה זרה‬
‫מאכן אזא ליצנות פון די הייליגע תורה איז ביי אים זיכער‬
‫שטראפט מען אפילו אויף די מחשבה‪.‬‬
‫אז ער וועט זיך שמד'ן רח"ל‪ ,‬און נישט נאר סתם שמד'ן‪,‬‬
‫דער רשע יוסף איז שפעטער געווארן איינער פון די‬ ‫נאר ער וועט זיך שמד'ן אין יום כיפור דעם הייליגסטן‬
‫וועלכע האבן איבערגעקוקט ספרים אלס צענזור‪ ,‬און האט‬ ‫טאג פון יאר‪ ,‬און דער בני יששכר האט צוגעלייגט‪ ,‬אז‬
‫געמאכט אסאך שוועריקייטן ביים דרוקן דעם הייליגן ספר‬ ‫ווער ס'וועט אים קומען זאגן די בשורה אז יוסף האט זיך‬
‫בני יששכר‪ ,‬זאגענדיג‪ ,‬צוליב אין האב איך זיך גע'שמד'ט‪,‬‬ ‫גע'שמד'ט‪ ,‬זאגט ער אים צו אז ער וועט באקומען עולם‬
‫זאל איך אים נאך געבן רשות צו דרוקן זיין ספר‪ ,‬מ'האט‬ ‫הבא‪.‬‬
‫זיך געמוזוט איבערקלוגן אויפ'ן רשע און דעם ערשטן בני‬
‫מצוה לשמוע דברי חכמים‬
‫יששכר איז געדרוקט געווארן אן א שער בלאט כדי ער‬
‫זאל נישט כאפן פון וועמען דאס איז‪( .‬ווי באקאנט איז‬ ‫ווען יוסף טארלער האט געהערט וואס דער בני יששכר‬
‫געווען אין אסאך לענדער א געזעץ‪ ,‬אז יעדער אידישער‬ ‫האט געזאגט אויף אים‪ ,‬האט דאס אים זייער פארדראסן‬
‫ספר וואס מ'וויל דרוקן‪ ,‬דארף האבן א רעגירונגס‬ ‫און גלייך נאך שבת איז ער געפארן צום הייליגן‬
‫ערלויבעניש‪ ,‬וואס מ'קען באקומען נאר נאך וואס א‬ ‫ראפשיצער רב זי"ע און אים איבערגעזאגט וואס דער בני‬
‫ספעצילער מומחה וועט דאס דורכקוקן‪ ,‬דאס מיינט‬ ‫יששכר האט געזאגט אויף אים‪ ,‬ווען דער ראפשיצער רב‬
‫צענזארירן‪ ,‬מ'האט געווענליך געשטעלט צו דעם אמט א‬ ‫האט דאס געהערט האט ער געזאגט‪ ,‬מצוה לשמוע דברי‬
‫אידישער משומד‪ ,‬דער רשע האט אויסגעמעקט אין אלע‬ ‫חכמים‪ ,‬מ'מוז פאלגן וואס די חכמים באפעלן‪.‬‬
‫ספרי קודש וויפיל ער האט געוואלט‪ ,‬אלעס וואס האט‬ ‫דאס האט זייער אראפגעקלאפט יוסף‪ ,‬און פון דעמאלט‬
‫נישט געשטימט מיט זיין עם‪-‬הארצ'ישן גייסט‪ ,‬און אזוי‬ ‫און ווייטער איז ער געווארן ערגער און ערגער ביז ווען‬
‫אויך צוגעשריבן פארשידענע ווערטער‪ ,‬ווי זיין טמא'נע‬ ‫ס'איז אנגעקומען יום כיפור האט יוסף געשפירט אז עס‬
‫הארץ האט געגלוסט)‪.‬‬ ‫ציט אים זייער זיך צו שמד'ן‪ ,‬אבער צוליב נצחון האט ער‬
‫דעמאלט האט זיך ארויסגעשטעלט די חסדים פון הקב"ה‬ ‫געוואלט ווארטן נאך איין טאג כדי מ'זאל נישט זאגן אז‬
‫אז ס'איז אויפגעדעקט געווארן באצייטנס די פנים פונעם‬ ‫דער בני יששכר איז געבליבן גערעכט‪ ,‬דעריבער האט ער‬
‫רשע‪ ,‬נאך בעפאר דער אפיקורס האט געהאט א‬ ‫צוגעווארט ביז ביינאכט מוצאי יום כיפור און דעמאלט‬
‫מעגליכקייט אריינצוכאפן נאך אידן אין זיין נעץ‪( .‬דברי‬ ‫האט ער זיך גע'שמד'ט רח"ל‪.‬‬
‫אמונה פ' שמיני)‪.‬‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ד‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

 ‫יארצייט פון די וואך‬
‫יארצייט פון‬
‫יארצייט פון‬ ‫די די‬ ‫פאלטאויס‬
‫אויס‬ ‫כסלופאלט‬
‫י"טכסלו‪,‬‬
‫מאנטאג‪ -,‬י"ח‬
‫דינסטאג‬‫קומענדיגן‬
‫קומענדיגן‬
‫מעזיבוזש זצ"ל‬
‫מעזריטשער מגיד‬ ‫פוןהייליגער‬
‫דער‬‫ברוך‬
‫רביזיר"'ע ‪-‬‬
‫דוב"קבער‬
‫הרה"ק רביהרה‬

‫הרה"ק ר"ר ברוך‪ ,‬איז געבוירן געווארן בערך אין תקט"ז‪ ,‬צו זיין פאטער הרה"ק רבי יחיאל מטולטשין זצ"ל‪ ,‬זיין מאמע איז געווען די‬
‫באקאנטע צדיקת ָאדל ע"ה‪ ,‬די טאכטער פונעם הייליגן בעל שם טוב זצ"ל‪.‬‬
‫די צדיקת ָאדל האט געהאט צוויי זון‪ ,‬דער עלטסטער זון איז געווען הרה"ק רבי משה חיים אפרים מסדליקוב זי"ע‪ ,‬דער מחבר פונעם ספר‬
‫הקדוש דגל מחנה אפרים‪ ,‬און דער צווייטער זון איז געווען הרה"ק רבי ר' ברוך פון מעזיבוזש זצ"ל‪.‬‬
‫צוגעשטעלט נייע שיך‬
‫איינמאל שמחת תורה ווען די חבריא פונעם הייליגן בעל שם טוב האבן געטאנצן זייער געהויבן‪ ,‬האט זיך צוריסן די שיך פון איינעם פון די‬
‫הייליגע חברייא וואס צוליב דעם האט יענער נישט געקענט טאנצן‪ ,‬ער האט געהאט דערפון גרויס צער‪ ,‬די צדיקת ָאדל וועלכע איז‬
‫געשטאנען אין א זייט און דאס צוגעקוקט‪ ,‬האט געלאזט וויסן פאר יענעם‪ ,‬אז אויב ער זאגט איר צו אז נאך אין יענעם יאר וועט זי געבוירן א‬
‫קינד‪ ,‬וועט זי אים ברענגען אנדערע שיך‪ ,‬יענער האט איר טאקע צוגעזאגט און ס'איז מקויים געווארן‪ ,‬אין יענעם יאר איז ביי איר געבוירן‬
‫געווארן דער הייליגער צדיק הרה"ק רבי ר' ברוכ'ל זי"ע‪.‬‬
‫אין זיינע יונגע יארן איז ער אויפגעצויגן געווארן ביי זיין הייליגן זיידן דער בעל שם טוב זצ"ל‪ ,‬שפעטער איז ער אויפגעצויגן געווארן אין‬
‫קאריץ זצ"ל‪.‬‬
‫מעזריטש ביים הייליגן רבי ר' בער זצ"ל‪ ,‬אויך פלעגט ער אסאך זיין ביי הרה"ק רבי פנחס פון ָ‬
‫ער וויל אויך לערנען מיט אחיה השילוני‬
‫מ'דערציילט‪ ,‬אז ווען ער איז געווען א קליין קינד בערך דריי‪-‬פיר יאר אלט‪ ,‬איז ער א שטיק צייט געשלאפן ביי זיין זיידן דער הייליגער בעל‬
‫שם טוב‪( ,‬דער בעל שם טוב איז נפטר געווארן שבועות תק"כ‪ ,‬און ער איז געבוירן בערך תקט"ז מיט דריי‪-‬פיר יאר פריער)‪ ,‬האט זיך אמאל‬
‫געמאכט אז ער האט נישט געוואלט גיין לערנען ביי זיין מלמד וואו ער פלעגט לערנען‪ ,‬ווען דער בעל שם טוב האט אים פארגעהאלטן‬
‫דערויף‪ ,‬האט ער געענטפערט‪ ,‬איך ווייס אז דו גייסט אוועק פון מיר יעדע נאכט ביי חצות און דו לערנסט מיט אחיה השילוני‪ ,‬איך וויל אויך‬
‫לערנען מיט אים‪ ,‬פון דעמאלט ָאן האט אים דער בעל שם טוב מער נישט גענומען צו זיך שלאפן‪.‬‬
‫א שאד ער האט נישט געוואוסט דערפון‬
‫ולנאה זצ"ל‪ ,‬איז געווען דער שדכן פונעם הייליגן רבי ר' ברוכ'ל‪ ,‬ער האט אים‬
‫דער הייליגער תולדות יעקב יוסף‪ ,‬הרה"ק רבי יעקב יוסף פון ּפ ָ‬
‫צקאש פון די שטאט אויסטראה‪ ,‬וועלכער האט געשטאמט פון א גאר חשוב'ן יחוס‪ ,‬הרה"ק‬ ‫קא ָ‬‫אנגעטראגן די טאכטער פונעם עושר ר' טובי' ַ‬
‫רבי ר' ברוכ'ל איז געבליבן וואוינען אין די שטאט אויסטראה‪ ,‬און זיין שווער האט אים אויסגעהאלטן מיט אלעם וואס ער האט געדארפט‪.‬‬
‫אבער א קורצע צייט נאכדעם‪ ,‬איז זיין שווער ר' טובי' געווארן א גרויסער ארימאן רח"ל‪ ,‬און האט אים מער נישט געקענט שטיצן‪ ,‬דעמאלט‬
‫רדאן ווי מ'פלעגט אים רופן‪( ,‬א תלמיד פונעם הייליגן רבי ר' בער זצ"ל) גענומען‬
‫גא ַ‬
‫האט דער באקאנטער הרה"ק רבי אהרן זצ"ל דאקטאר ַ‬
‫אויף זיך דעם עול צו שטיצן רבי ר' ברוכ'ל מיט אלעם וואס ער דארף‪ ,‬ער פלעגט יעדע וואך שיקן געלט מיט א חסיד צו די רביצין פון רבי ר'‬
‫ברוכ'ל‪ָ ,‬אן דעם וואס איינער זאל וויסן דערפון‪.‬‬
‫רבי אהרן ער איז שוין דעמאלט אלט געווען צוויי און ניינציג (‪ )92‬יאר‪ ,‬ווען ער איז נפטר געווארן און די געלט האט זיך אויפגעהערט‪,‬‬
‫דעמאלט איז הערשט רבי ר' ברוכ'ל געוואויר געווארן פון וועמען ער פלעגט באקומען דאס געלט יעדע וואך‪ ,‬ער האט מקפיד געווען אויף‬
‫יענעם חסיד פארוואס ער האט אים נישט דערציילט‪ ,‬זאגנדיג אז אויב ער וואלט געוואוסט דערפון ווען דער דאקטאר הרה"ק רבי אהרן זצ"ל‬
‫האט נאך געלעבט‪ ,‬וואלט ער אים געקענט טאן סאך א גרעסערע טובה ווי יעצט וואס ער האט נישט געוואוסט‪.‬‬
‫ממלא מקום פונעם הייליגן בעש"ט‬
‫דער הייליגער תולדות יעקב יוסף האט אמאל געזאגט פאר רבי ר' ברוכ'ל‪ ,‬אז ער האט געהערט פון זיין זיידן דער הייליגער בעל שם טוב‪ ,‬אז‬
‫רבי ר' ברוכ'ל וועט ווערן זיין ממלא מקום‪.‬‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ה‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫כאטש דער רבי ר' ברוכ'ל איז נאך געווען א יונג קינד ווען זיין זיידע דער הייליגער בעל שם טוב איז נפטר געווארן‪ ,‬דאך האט זיך זיין‬
‫עלטערער ברודער דער הייליגער דגל מחנה אפרים איבערגעשמועסט מיט אים אלע ספיקות וואס ער האט געהאט וועגן די מנהגים פון זיין‬
‫זיידן‪.‬‬
‫ווילאנג די תלמידים פונעם בעל שם טוב האבן נאך געלעבט‪ ,‬איז רבי ר' ברוכ'ל געווען זייער באהאלטן‪ ,‬ער האט נישט געוואלט פירן קיין‬
‫רבנות‪ ,‬ער פלעגט נישט זאגן קיין תורה‪ ,‬ער האט הערשט אנגעהויבן דאס רבנות נאכדעם וואס הרה"ק רבי מענדעלע וויטעבסקער זי"ע האט‬
‫זיך באזעצט אין ארץ ישראל ‪ -‬און האט געזען אז אלע תלמידים פון הרה"ק דער רבי ר' בער זאלן זיין מנהיגים‪ ,‬יעדער וואו מ'וואוינט ‪-‬‬
‫דעמאלט האט דער רבי ר' ברוכ'ל שוין נישט געקענט אפזאגן‪ ,‬און האט מסכים געווען צו זיין א מנהיג און צו באלייכטן פאר אידן א וועג ווי‬
‫אזוי צו דינען דעם הייליגן באשעפער‪ ,‬און האט זיך דעמאלט באזעצט אין די שטאט טולטשין‪.‬‬
‫שפעטער ווען דער רבי ברוכ'ל האט זיך באזעצט אין מעזיבוזש‪ ,‬אין די שטאט וואו זיין זיידע דער הייליגער בעל שם טוב האט געוואוינט‪,‬‬
‫ִיע ָל ֶחם‪ ,‬ווי‬‫ׂ ְּב ַ‬
‫ֶיה ַאש‬
‫ֲב ֵר ְך ֶא ְבי ֹונ ָ‬
‫ֵך א ָ‬
‫יד ּה ּבָר ְ‬
‫יה‪ֵ ,‬צ ָ‬
‫ִּת ָ‬
‫ֵׁב ּכִי ִאו ִ‬
‫ֲדי ַעד ּפֹה ֵאש‬
‫ּח ִתי ע ֵ‬
‫האט ער געטייטשט דעם פסוק אין תהלים (קל"ב)‪ ,‬זֹאת ְמנו ָ‬
‫יה‪ ,‬איז פון לשון אבות‪ ,‬טאטע)‪ּ ,‬פֹה‬ ‫ִּת ָ‬
‫יה ( ִאו ִ‬
‫ִּת ָ‬
‫ֵׁב ּכִי ִאו ִ‬
‫ֲדי ַעד‪ ,‬דא אויף דעם פלאץ וועל איך אייביג וואוינען‪ּ ,‬פֹה ֵאש‬ ‫ּח ִתי ע ֵ‬
‫פאלגענד‪ ,‬זֹאת ְמנו ָ‬
‫ָר ְך‪ ,‬פון וואו וועט ברוך (דער‬ ‫יד ּה ּב ֵ‬
‫יה דער פלאץ וואו מיינע עלטערן האבן געוואוינט‪ֵ ,‬צ ָ‬ ‫ִּת ָ‬
‫ֵׁב וועל איך וואוינען‪ִ ,‬או ִ‬‫דא אויף דעם פלאץ‪ֵ ,‬אש‬
‫ֶיה‬
‫ֲב ֵר ְך‪ ,‬איך וועל בענטשן מענטשן וועלכע וועלן קומען צו מיר‪ ,‬און דורכדעם וועט זיין ֶא ְבי ֹונ ָ‬ ‫רבי ר' ברוך) נעמען שפייז‪ ,‬איז דער תירוץ‪ ,‬א ָ‬
‫ָחם‪ ,‬וועל איך האבן געלט אויך צו שפייזן די ארימעלייט‪ ,‬און זיי וועלן ווערן זאט פון ברויט‪.‬‬ ‫ִיע ל ֶ‬
‫ׂ ְּב ַ‬
‫ַאש‬
‫דער הייליגער רבי ר' ברוכ'ל איז נפטר געווארן י"ח כסלו אין יאר תקע"ב‪ ,‬זייענדיג בערך זיבן און פופציג יאר‪.‬‬
‫זכותו הגדול יגן עלינו ועל כל ישראל‬
‫ׁ‬
‫ֻׁלָש‬
‫ְהחוּט ַה ְמש ּ‬
‫מ'זאגט נאך פון צדיקים‪ ,‬אז די טעג י"ח‪ ,‬י"ט‪ ,‬און כ' כסליו‪ ,‬זענען אין א בחינה פון דעם וואס ס'שטייט אין פסוק (קהלת ד') ו ַ‬
‫ָתק‪( ,‬און דער פאדעם וואס איז געדריטלט‪ ,‬וועט זיך נישט שנעל אפריקן)‪ ,‬ווייל אין די טעג פאלט אויס די יארצייטן פון דריי‬ ‫ֹלא ִב ְמ ֵה ָרה יִנּ ֵ‬
‫גרויסע צדיקים‪ ,‬הרה"ק רבי ברוכ'ל ממעזיבוזש זי"ע (י"ח כסלו)‪ ,‬דער מעזריטשער מגיד הרה"ק רבי דוב בער זי"ע (י"ט כסלו)‪ ,‬און הרה"ק‬
‫מקרעמניץ זי"ע (כ' כסלו)‪.‬‬
‫<><><><>‬
‫הרה"ק ר' מרדכי'לע לעכאוויטשער זי"ע האט געליטן‬ ‫מ'דארף זוכן דעם אויבערשטן‬
‫שרעקליכע רדיפות פון עטליכע מתנגדים‪ ,‬זיי האבן אים‬ ‫מ'דערציילט אז ווען הרה"ק ר' ברוכ'ל איז געווען א קינד‪,‬‬
‫פאר'מסר'ט פאר די רעגירונג מיט א שקר וואס וואלט אים‬ ‫האט ער זיך געשפילט מיט זיין חבר דעם שפיל "באהאלטן"‬
‫געקומען א שטראף פון זיצן אין תפיסה עטליכע יאר‪ ,‬ווען ר'‬ ‫אזוי ווי דער שטייגער פון קינדער‪ ,‬איינער באהאלט זיך און‬
‫מרדכי'לע איז געוואויר געווארן דערפון איז ער שנעל‬ ‫דער צווייטער זוכט אים‪ ,‬און נאכדעם וואס מ'טרעפט אים‪,‬‬
‫אנטלאפן פון זיין שטאט און איז געפארן צו הרה"ק ר' ברוכ'ל‬ ‫באהאלט ער זיך אויף א בעסערן פלאץ און יענער זוכט אים‬
‫מעזעבוז'ער וואו ער האט זיך אויסבאהאלטן א לענגערע‬ ‫ווייטער‪.‬‬
‫צייט‪.‬‬ ‫איינמאל האט זיך ר' ברוכ'ל באהאלטן און געווארט אז זיין‬
‫ווען ס'איז געקומען דער יום טוב פורים האט אים הרה"ק‬ ‫חבר זאל אים אויפזוכן‪ ,‬אבער זיין חבר איז זיך‬
‫ר"ר ברוכ'ל געזאגט‪ ,‬שוין גענוג געווען‪ ,‬יעצט איז דאך דער‬ ‫אוועקגעגאנגען און אים נישט געזוכט‪ ,‬ס'האט זייער וויי‬
‫צייט פון ברוך מרדכי‪ ,‬דיין נאמען איז דאך מרדכי‪ ,‬און מיין‬ ‫געטאן פאר ר' ברוכ'ל און האט דאס דערציילט מיט א געוויין‬
‫נאמען איז ברוך‪ ,‬צוזאמען איז דאס "ברוך מרדכי"‪ ,‬דער כח‬ ‫פאר זיין זיידן דער הייליגער בעל שם טוב‪.‬‬
‫פון "ברוך מרדכי" איז אסאך שטארקער פונעם המן‪ ,‬הקב"ה‬ ‫האט דער הייליגער בעל שם טוב אנגעהויבן צו וויינען‪ ,‬און‬
‫וועט העלפן אז המן וועט האבן א מפלה און קענסט רואיג‬ ‫געזאגט‪ ,‬אז יעצט ווען מיר זענען אין גלות איז דער‬
‫אהיימפארן‪ ,‬דו דארפסט מער גארנישט מורא האבן‪.‬‬ ‫אויבערשטער אויך באהאלטן און ווארט אז מ'זאל אים‬
‫הרה"ק ר' מרדכי'לע איז טאקע אהיימגעפארן צו זיין שטאט‬ ‫אויפזוכן‪ ,‬און ליידער זענען פאראן מענטשן וועלכע זוכן אים‬
‫און די קלאגע קעגן אים איז בטל געווארן‪ ,‬ר' מרדכי'לע האט‬ ‫נישט‪.‬‬
‫שטארק מכיר טובה געווען פאר'ן ר"ר ברוכ'ל אויף דעם וואס‬ ‫<><><><>‬
‫ער האט אים אויסגע'פועל'ט א ישועה‪.‬‬ ‫ברוך און מרדכי זענען שטערקער פון המן‬
‫<><><><>‬
‫ס'איז געווען אליהו הנביא זכור לטוב‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ו‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫האט מסכים געווען‪ ,‬און האט זיי געזאגט אויף וועלכן שבת‬
‫ער וועט קומען‪ ,‬די מענטשן האבן אנגעגרייט א הערליכע‬
‫גאסט הויז ביי איינעם פון די חשוב'ע מענטשן אין שטאט‬
‫אזוי ווי עס ּפ ַאסט לכבוד דעם חשוב'ן גאסט הרה"ק רבי ר'‬
‫ברוכ'ל‪.‬‬
‫ווען דער רבי ר' ברוכ'ל איז אנגעקומען נעבן די שטאט‪ ,‬זענען‬
‫די איינוואוינער פון די שטאט אים ארויסגעגאנגען מקבל‬
‫פנים זיין‪ ,‬צווישן די מענטשן וועלכע זענען דארט געווען איז‬
‫געווען איינער וואס איז אלע יארן פריער געווען א גרויסער‬
‫ארימאן‪ ,‬און ממש א קורצע צייט בעפאר איז ער געווארן א‬
‫גרויסער עושר‪.‬‬
‫דער רבי האט אים אריינגערופן אין וואגן‬
‫דער פרישער עושר איז געווען פון א גאר א פשוט'ע‬
‫משפחה‪ ,‬און איז געווען באקאנט צווישן די מענטשן אלס‬
‫זייער א פשוט'ער מענשט‪ ,‬ווען ער איז צוגעקומען צום וואגן‬
‫פון דער רבי ר' ברוכ'ל צו געבן שלום אזוי ווי אלע אנדערע‬
‫פארזאמלטע‪ ,‬האט אים דער רבי אריינגענומען צו זיך אויפ'ן‬
‫וואגן און איז צוזאמען מיט אים אריינגעפארן אין שטאט‪.‬‬
‫געפאלן פאר די אנדערע עשירים און די‬ ‫ָ‬ ‫דאס איז זייער נישט‬
‫חשוב'ע מענטשן פון שטאט‪ ,‬זיי האבן נישט געקענט‬
‫פארשטיין פארוואס קיינעם פון זיי האט דער רבי נישט‬
‫געבעטן ארויפצוקומען אויפ'ן וואגן נאר דעם פשוט'ער‬
‫מענטש דער נייע אויפגעקומענער עושר‪ ,‬אבער צוליב דרך‬
‫ארץ האבן זיי זיך איינגעהאלטן און גארנישט געזאגט‪.‬‬
‫דער רבי וועט איינשטיין ביי אים‬
‫אריינקומענדיג אין שטאט האט דער רבי ר' ברוכ'ל געפרעגט‬
‫דעם נייעם עושר‪ ,‬אויב ער האט פלאץ אין שטוב וואו ער זאל‬
‫קענען איינשטיין‪ ,‬דער נייער עושר האט נישט געגלייבט‬
‫וואס ער הערט‪ ,‬אז ער וועט האבן די זכיה אז דער רבי וועט‬
‫ביי אים איינשטיין‪ ,‬און האט געענטפערט‪ ,‬יא זיכער‪ ,‬ער האט‬
‫א שיינע גרויסע הויז און איז גרייט איבערצוגעבן פאר'ן רבי'ן‬
‫דאס גאנצע הויז מיט אלע צימערן‪.‬‬
‫ווען מ'איז אנגעקומען אין שטאט‪ ,‬האט דער ר"ר ברוכ'ל‬
‫באפוילן פאר'ן בעל עגלה אז ער זאל אפשטעלן דעם וואגן‬
‫ביי יענעמ'ס הויז‪ ,‬זאגענדיג‪ ,‬דא וויל איך איינשטיין‪.‬‬
‫יעדער האט זיך זייער געוואונדערט‪ ,‬פארוואס דער רבי האט‬
‫נישט אנגענומען די איינלאדענונג פון די אנדערע חשוב'ע‬
‫מענטשן וועלכע האבן אזוי באקוועם צוגעגרייט זייערע‬
‫שטיבער‪ ,‬און האט ענדערש אויסגעוועלט אזא פשוט'ן‬
‫מענטש‪ ,‬אבער צוליב דרך ארץ האט קיינער נישט געפרעגט‬
‫קיין קשיות‪.‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ז‪.‬‬
‫די צדיקי הדור האבן געהאט גרויס פחד פון הרה"ק ר"ר‬
‫ברוכ'ל צוליב זיין שארפקייט‪ ,‬כאטש ער איז געווען אינגאנצן‬
‫רחמים‪ ,‬דאך האט דאס אויסגעזען פאר מענטשן אז ער‬
‫בייזערט זיך כסדר‪.‬‬
‫מ'דערציילט‪ ,‬אז איינער פון די געהויבענע צדיקים וועלכע‬
‫זענען געווען פון די חברייא פונעם הייליגן ר"ר ברוכ'ל איז‬
‫געווען דער צדיק ר' לייבוש לעטיטשיווער זצ"ל‪ ,‬ער איז‬
‫געווען פון די נאנטסע מענטשן ביי ר"ר ברוכ'ל אין שטוב‪,‬‬
‫איינמאל האט ר"ר ברוכ'ל גערעדט צו ר' לייבוש אויף אן‬
‫אופן וואס האט אויסגעקוקט ווי ער רעדט צו אים מיט גרויס‬
‫קפידא פון וואס ר' לייבוש האט זיך שטארק דערשראקן און‬
‫איז ארויסגעגאנגען פון ר' ברוכ'לס הויז‪.‬‬
‫זייענדיג אינדרויסן האט ער געזען אן ארימאן וועלכער‬
‫שטייט אינדרויסן און וויל אריינגיין צו הרה"ק ר"ר ברוכ'ל‪ ,‬ר'‬
‫לייבוש האט אים געגעבן שלום און אים געפרעגט פון וואו‬
‫ער קומט‪ ,‬האט יענער געענטפערט אז ער קומט פון ארץ‬
‫ישראל און ער וויל אריינגיין צום רבי'ן‪ ,‬האט אים ר' לייבוש‬
‫געזאגט אז יעצט איז נישט קיין פאסיגע צייט אריינצוגיין‪,‬‬
‫ענדערש זאל ער קומען שפעטער‪.‬‬
‫אבער דער ארימאן האט זיך נישט צוגעהערט צו די ווערטער‬
‫פון ר' לייבוש און איז יא אריינגעגאנגען און האט‬
‫פארברענגט מיט הרה"ק ר"ר ברוכ'ל עטליכע שעה‪ ,‬ווען דער‬
‫ר"ר ברוכ'ל איז ארויסגעקומען איז ער געווען זייער בשמחה‬
‫און האט געפרעגט ר' לייבוש אויב ער האט געזען דעם‬
‫ארימאן וועלכער איז דא געווען פריער‪ ,‬האט אים ר' לייבוש‬
‫געזאגט אז יא‪ ,‬האט אים ר' ברוכ'ל געפרעגט אויב ער האט‬
‫אים געגעבן שלום‪ ,‬האט ער געענטפערט אז יא‪ ,‬האט ר'‬
‫ברוכ'ל געזאגט אשרי מי שנתן לו שלום והחזיר לו שלום‪,‬‬
‫וואויל איז דער מענטש וועלכער גיבט שלום פאר אליהו‬
‫הנביא און ער גיבט אים צוריק שלום‪ ,‬דער ארימאן איז‬
‫געווען אליהו הנביא‪.‬‬
‫צדיקים האבן געזאגט‪ ,‬אז מיר קענען נישט פארשטיין די‬
‫באהאלטענע סודות פונעם הייליגן ר"ר ברוכ'ל‪ ,‬דורך די‬
‫קפידא האט ער ממשיך געווען אז אליהו הנביא זאל קומען‬
‫צו אים‪.‬‬
‫<><><><>‬
‫דער אמת איז ארויפגעשווימען נאך צוואנציג יאר‬
‫דער רבי קומט קייין זיטאמיר‬
‫די איינוואוינער פון די שטאט זיטאמיר‪ ,‬האבן אמאל‬
‫איינגעלאדענט דעם רבי'ן ר' ברוכ'ל פון מעזיבוזש זצ"ל ער‬
‫זאל קומען צו זיי אין שטאט אויף א שבת‪ ,‬דער רבי ר' ברוכ'ל‬
‫גליון אז תתענג‬
‫זאך איז נישט אזוי פשוט‪ ,‬ווייל גלייך ווען איך האב געזען‬
‫דעם מענטש ביים וואגן‪ ,‬איז מיר אריין א געדאנק‪ ,‬אז איך‬
‫זאל מיך מיט אים משדך זיין‪ ,‬דעריבער גלייבט זיך מיר נישט‬
‫אז ס'זאל זיין אמת דאס וואס איר דערציילט אויף אים‪ ,‬איך‬
‫האף אז השי"ת וועט עפענען מיינע אויגן און ענקערע אויגן‪,‬‬
‫און מ'וועט זיך איבערצייגן אז כ'האב נישט קיין געמאכט‬
‫טעות און מיין מחותן איז ריין פון אלעם וואס מ'האט אים‬
‫באשולדיגט‪.‬‬
‫א טאג פאר דער רבי ר' ברוכ'ל איז אוועקגעפארן פון‬
‫זיטאמיר‪ ,‬איז ער געגאנגען באזוכן די אלמנה פון הרב הקדוש‬
‫רבי וועלוולע פון זיטאמיר זי"ע‪ ,‬בעל מחבר ספר אור המאיר‪,‬‬
‫מיט די באגלייטונג פון א גרופע חסידים‪.‬‬
‫גרויסע צדיקים וועלן זיך מיט אים משדך זיין‬
‫ווען דער רבי ר' ברוכ'ל איז אריינגעקומען צו איר אין שטוב‪,‬‬
‫האט זי אים געזאגט‪ ,‬ברוך הבא רבי‪ ,‬היינט האב איך מיך‬
‫דערוואוסט אז איר זענט אן אמת'ער צדיק און גדול הדור‪.‬‬
‫דערציילט זי‪ ,‬אז בערך צוואנציג יאר צוריק איז זי געשטאנען‬
‫ביים פענסטער צוזאמען מיט איר הייליגן מאן רבי וועלוולע‬
‫פון זיטאמיר און זיי האבן געזען ווי מען טראגט ארום דעם‬
‫יעצטיגן מחותן מיט צוגעבינדענע הענט מיט גרויסע בזיונות‪,‬‬
‫און עס לויפן אים נאך יונג און אלט מיט קללות און בזיונות‪,‬‬
‫האט מיר מיין הייליגער מאן דעמאלט געזאגט‪ ,‬זאלסט וויסן‬
‫אז דער מענטש איז אינגאנצן ריין פון יעדן זינד‪,‬‬
‫מ'פארשעמט אים נעבעך אומזינסט‪ ,‬און אלס שכר פון די‬
‫אומזיסטע בושה וואס ער ליידט יעצט‪ ,‬וועט ער נאך זוכה זיין‬
‫אז א רבי פון די גרויסע צדיקים פונעם דור‪ ,‬וועלן זיך מיט‬
‫אים משדך זיין‪.‬‬
‫האט די אלמנה אויסגעפירט יעצט ווען איך האב געהערט אז‬
‫איר האט זיך מיט אים משדך געווען‪ ,‬האב איך פארשטאנען‬
‫אז טאקע אייך האט מיין הייליגער מאן געמיינט‪ ,‬און איר‬
‫זענט א צדיק וגדול הדור‪.‬‬
‫ווען די פארזאמעלטע האבן דאס געהערט‪ ,‬איז געווארן א‬
‫געוואלדיגע שמחה‪ ,‬און דערנאך האט מען געפראוועט א‬
‫תנאים מיט א געוואלדיגע שמחה‪ ,‬און יעדער האט שוין‬
‫פארשטאנען פארוואס דער רבי ברוכ'ל האט זיך מיט אים‬
‫משדך געווען‪.‬‬
‫<><><><>‬
‫דער שטן וויל אפשוואכן די אמונה‬
‫דער חסיד האט זיך גענויטיגט אין א ישועה‬
‫געמאכט מיט אים קיין תנאים‪ ,‬איך בין נאך נישט פארבינדן‬
‫אנצוהאלטן דעם שידוך‪ ,‬אבער דאס הארץ זאגט מיר אז די‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ח‪.‬‬
‫דער רבי איז זיך משדך מיט אים‬
‫דעם קומענדיגן טאג האט דער רבי ר' ברוכ'ל געפרעגט זיין‬
‫בעל אכסניא‪ ,‬דארט וואו ער איז איינגעשטאנען‪ ,‬אויב ער‬
‫האט שוין קינדער אין עלטער פון שידוכים‪ ,‬האט ער‬
‫געענטפערט‪ ,‬אז ער האט יעצט א טאכטער וועלכע איז שוין‬
‫אין די יארן פון שידוכים‪ ,‬און ער בעט טאקע דעם רבי'ן ער‬
‫זאל אים אנוואונטשן א גוטע שידוך‪.‬‬
‫האט אים דער רבי ר' ברוך געזאגט‪ ,‬איך האב יעצט א זון א‬
‫חשוב'ן בחור‪ ,‬אויב איר ווילט‪ ,‬קען איך מיך מיט אייך משדך‬
‫זיין‪ ,‬און איר וועט דאך זיכער צאלן א שיינעם נדן‪( ,‬אמאליגע‬
‫צייטן פלעגט זיין דער סדר‪ ,‬אז דער טאטע פון די כלה האט‬
‫צוגעזאגט א שיינעם סכום געלט פאר'ן חתן‪ ,‬מ'האט דאס‬
‫גערופן נדן)‪.‬‬
‫דער עושר האט נישט געגלייבט וואס ער הערט‪ ,‬און האט‬
‫געזאגט‪ ,‬אויב דער רבי איז מסכים צום שידוך איז ער זיכער‬
‫מסכים‪ ,‬און האט גלייך צוגעזאגט א שיינעם נדן וויפיל דער‬
‫רבי וועט נאר בעטן‪ ,‬דער רבי ר' ברוכ'ל האט גלייך אויפ'ן‬
‫ארט געגעבן די האנט און מ'האט זיך געוואונטשן מזל טוב‪,‬‬
‫און דער שידוך איז געשלאסן‪.‬‬
‫פאר‬
‫מענטשן פארשטיין נישט וואס דא קומט ָ‬
‫ס'איז געווארן א גרויסער איבערקערניש אין שטאט‪ ,‬די‬
‫חסידים האבן נישט געוואוסט וואו זיך אהין צו טאן פון‬
‫גרויס בושה‪ ,‬אזא באקאנטער צדיק אזא מיוחס‪ ,‬אן אייניקל‬
‫פון הייליגן בעל שם טוב זי"ע זאל זיך משדך זיין מיט אזא‬
‫פשוט'ן מענטש‪.‬‬
‫נאך מער האט זיי וויי געטאן‪ ,‬ווען זיי האבן זיך דערמאנט אז‬
‫מיט צוואנציג יאר פריער‪ ,‬האט די גאנצע שטאט זיטאמיר‬
‫מיטגעהאלטן‪ ,‬ווי מ'האט געכאפט דעם יעצטיגן עושר ביי א‬
‫גרויסע עבירה‪ ,‬און אלס אן עונש האט מען אים ארומגעפירט‬
‫איבער די גאסן פון שטאט מיט שרעקליכע בזיונות‪ ,‬און‬
‫אסאך מענטשן ווייבער און קינדער‪ ,‬זענען אים דעמאלט‬
‫נאכגעלאפן און נאכגעשריגן‪ ,‬און יעצט צוואנציג יאר‬
‫שפעטער האט זיך אזא גרויסע צדיק משדך געווען מיט אים‪.‬‬
‫עטליכע חשוב'ע מענטשן האבן באשלאסן אז זיי וועלן‬
‫אריינגיין צום רבי'ן אים דערציילן אלעס וואס זיי ווייסן‬
‫איבער דעם עושר‪ ,‬אפשר וועט דער רבי צושטערן דעם‬
‫שידוך‪.‬‬
‫השי"ת וועט עפענען אונזערע אויגן‬
‫דער רבי האט זיי געענטפערט‪ ,‬כאטש כ'האב נאכנישט‬
‫גליון אז תתענג‬
‫דערציילט אז פונקט יענע נאכט איז א פרוי אנגעקומען פון‬
‫יענע שטאט און אפשר ווייסט זי עפעס‪.‬‬
‫ס'איז שוין ליידער דערנאך‬
‫מיט א שנעלקייט איז דער שליח געלאפן צום אדרעס וואו‬
‫מ'האט אים געזאגט אז די פרוי האט דארט גענעכטיגט‪ ,‬און‬
‫געפרעגט ביים בעל הבית‪ ,‬אויב א פרוי פון יענע שטעטל‬
‫האט דא איבערגענעכטיגט‪ ,‬דער בעל הבית האט געוואוסט‬
‫פון וואס מ'רעדט און האט צוגעוויזן וואו איר צימער געפונט‬
‫זיך‪ ,‬ווען דער שליח האט אנגעקלאפט אויפ'ן טיר‪ ,‬האט ַאן‬
‫עלטערע פרוי געעפענט די טיר‪ ,‬זי איז געווען אנגעטאן מיט‬
‫טייערע קליידער און באצירט מיט גאלדענע צירונגען‪ ,‬דער‬
‫שליח פרעגט איר‪ ,‬אויב זי קומט אפשר פון יענע און יענע‬
‫שטאט‪ ,‬ענטפערט זי אז יא‪ ,‬איך וואוין שוין דארט אסאך‬
‫יארן‪ ,‬פרעגט דער שליח‪ ,‬אויב זי ווייסט עפעס וועגן דאס‬
‫געזונט צושטאנד פון יענעם אינגערמאן‪ ,‬אוי‪ ,‬האט זי זיך‬
‫צעקרעכצט‪ ,‬מ'האט אים נעכטן באערדיגט אין דעם‬
‫שטאטישן בית החיים‪ ,‬מ'האט אים געמאכט גאר א גרויסע‬
‫לויה‪.‬‬
‫יענער זוכט אפצושוואכן די אמונה‬
‫דער שליח איז צוריקגעקומען צו רבי ר' ברוכ'ל און‬
‫דערציילט די ביטערע בשורה אז דער אינגערמאן איז שוין‬
‫נישט בין החיים‪ ,‬ווען דער רבי ר' ברוכ'ל האט דאס געהערט‪,‬‬
‫האט ער געזאגט‪ ,‬רבונו של עולם‪ ,‬איז דען מיין אמונה‬
‫גארנישט ווערד‪ ,‬איך גלייב דאך באמונה שלימה אז דער‬
‫אינגערמאן וועט געזונט ווערן און לעבן לאנגע יארן‪ ,‬כ'האב‬
‫נאך גארנישט נאכגעלאזט פון מיין אמונה‪ ,‬ס'מוז זיין אז די‬
‫פרוי איז פון די סטרא אחרא וועלכע פארלייגן שטארקע‬
‫כוחות אפצושוואכן מיין אמונה‪.‬‬
‫אויפצומארגנס איז אנגעקומען א ידיעה פון יענעם שטאט‪,‬‬
‫אז דער אינגערמאן לעבט און ווערט ב"ה בעסער‪ ,‬די‬
‫דאקטוירים געבן האפענונג אז ביז עטליכע טעג וועט ער‬
‫אינגאנצן געזונט ווערן‪.‬‬
‫ס'איז טאקע אזוי געווען‪ ,‬דער אינגערמאן איז אינגאנצן‬
‫געזונט געווארן‪ ,‬און דער רבי ר' ברוכ'ל האט אויסגעפירט אז‬
‫יענע פרוי איז געווען דער שטן אליינס וועלכע האט פרובירט‬
‫אפצושוואכן מיין אמונה‪.‬‬
‫האט דער הייליגער רבי ר' ברוכ'ל געזאגט פאר רבי ר' מרדכי‬
‫פון לעכוויטש‪ ,‬אז פון די מעשה וועט איר וויסן צו לערנען‬
‫פאר אייערע חסידים דער גרויסער כח פון אמונה‪.‬‬
‫און ער האט געהערט פון א געוויסע סוחר וועלכער האט‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ט‪.‬‬
‫דער הייליגער רבי ר' ברוכ'ל האט דערציילט פאר הרה"ק רבי‬
‫מרדכי פון לעכוויטש זי"ע א מעשה‪ ,‬וואס מ'זעט דערפון‬
‫וואס פאר א שטארקער כח אמונה האט אויבן אין הימל‪.‬‬
‫איינע פון זיינע חסידים וועלכער האט געוואוינט אין‬
‫רוסלאנד‪ ,‬זייער אן ערליכער אפגעהיטענער איד‪ ,‬איז ל"ע‬
‫שטארק נישט געזונט געווארן‪ ,‬איינמאל איז דער רבי ר'‬
‫ברוכ'ל דורכגעפארן דאס שטעטל וואו זיין חסיד האט‬
‫געוואוינט‪ ,‬און די משפחה פונעם חסיד איז געקומען מיט א‬
‫קוויטל אים מזכיר זיין אז ער זאל האבן א רפואה שלימה‪.‬‬
‫דער רבי ר' ברוכ'ל האט זיך געשטעלט דאווענען מנחה‪ ,‬און‬
‫האט געזען אז דער מצב פון זיין חסיד איז גאר ערנסט‪ ,‬האט‬
‫דער רבי ר' ברוכ'ל באפוילן דעם גבאי אז ער זאל שוין‬
‫אנווארעמען די מקוה‪ ,‬גלייך נאכדעם איז דער רבי זיך‬
‫געגאנגען טובל'ן‪ ,‬ביי די טבילה האט ער געשפירט אז דער‬
‫אינגערמאן איז אין א גרויסע סכנה‪ ,‬דערנאך איז דער רבי ר'‬
‫ברוכ'ל אים געגאנגען מבקר חולה זיין און כאפן א בליק פון‬
‫דער נאנט צו זען וואס ס'איז נאך מעגליך צו טאן‪ ,‬אבער‬
‫אנקומענדיג אהין האט ער גלייך באמערקט ‪ -‬דורכ'ן קוקן‬
‫אין זיין שטערן ‪ -‬אז דער מצב טויג נישט‪ ,‬ער דארף א גרויסע‬
‫ישועה‪.‬‬
‫איך גלייב באמונה שלימה אז ס'וועט זיין גוט‬
‫דערציילט ווייטער דער רבי ר' ברוכ'ל פאר ר' מרדכי‬
‫לעכעוויטשער‪ ,‬כ'האב דעמאלט געזאגט אז דער אינגערמאן‬
‫איז זייער אן ערליכער‪ ,‬איך גלייב באמונה שלימה אז הקב"ה‬
‫וועט העלפן אז ער וועט געזונט ווערן און וועט נאך לעבן‬
‫לאנגע געזונטע יארן‪ ,‬כאטש איך ווייס נישט ווי אזוי‪ ,‬דאך‬
‫גלייב איך באמונה שלימה אז ס'וועט אזוי זיין‪.‬‬
‫דערנאך איז דער רבי ר' ברוכ'ל אוועקגעפארן פון דארט און‬
‫האט געבעטן‪ ,‬אז מ'זאל אים צעוויסן טאן ביי די ערשטע‬
‫געלעגנהייט דעם מצב פון דעם אינגערמאן‪ ,‬יעדן טאג האט‬
‫ר"ר ברוכ'ל ארויסגעשיקט זיינע גבאים צום מארק וואו די‬
‫סוחרים‪ ,‬בעלי עגלות‪ ,‬און ּפ ָאסט טרעגער פון אלע‬
‫שטעטלעך פלעגן אנקומען‪ ,‬און זיי געזאגט אז זיי זאלן זיך‬
‫נאכפרעגן אויב ס'איז דא עפעס א ידיעה פון יענעם שטעטל‪,‬‬
‫אבער עס זענען אדורך עטליכע טעג און מ'האט גארנישט‬
‫געהערט וועגן דעם אינגערמאנ'ס צושטאנד‪.‬‬
‫זאגט דער רבי ווייטער‪ ,‬ער האט זיך געשטארקט מיט אמונה‬
‫און נישט נאכגעלאזט‪ ,‬ביז איין טאג ווען דער שליח איז‬
‫ארויס צום מארק הערן אויב ס'איז שוין געקומען א ידיעה‪,‬‬
‫גליון אז תתענג‬
 ‫נס ההצלה‬
‫ממרן רבינו הקוה"ט זי"ע‬
‫געשטערט‪ ,‬ווייל זיי האבן געוואלט אויפשטעלן אן אייגן‬ ‫שנת תש"ד‪:‬‬
‫לאנד‪ ,‬אזוי ווי זיי האבן געשריבן‪ ,‬כי רק בדם תהיה לנו הארץ‪,‬‬
‫מיליאנען אידן פון פוילן‪ ,‬גאליציע‪ ,‬דייטשלאנד‪ ,‬זענען שוין‬
‫נאר דורכ'ן פארגיסן אידיש בלוט רח"ל‪ ,‬וועלן מיר קענען‬
‫ליידער גע'הרג'עט געווארן על קידוש השם‪ ,‬עס קומען אן‬
‫אויפשטעלן א לאנד‪ ,‬דורכ'ן ארייננעמען אלע פארבליבענע‬
‫שוידערליכע שמועות איבער די נאצישיע רציחות‪ ,‬דער מצב‬
‫מענטשן וואס וועלן בלייבן ָאן א דאך איבער'ן קאפ‪ ,‬און די‬
‫איז ביטער‪ ,‬ס'איז שוין אריבער פיר יאר פון ווען די מלחמה‬
‫ציונים ימ"ש האבן געשטערט יעדע זאך וואס האט געהאט‬
‫האט זיך אנגעהויבן‪ ,‬און ס'ווערט נאר ערגער פון טאג צו‬
‫שייכות מיט'ן פלאן פון אויסלייזן די אידן‪.‬‬
‫טאג‪.‬‬
‫כ"ד אדר תש"ד‪:‬‬
‫די ביטערע מלחמה האט זיך אנגעהויבן חודש אלול אין יאר‬
‫די דייטשן ימ"ש נעמען איין אונגארן‪ ,‬און די צרות ווערן מער‬ ‫תרצ"ט‪ ,‬ווען היטלער ימ"ש האט אנגעהויבן א מלחמה מיט‬
‫און מער‪ ,‬די רשעים זוכן ספעציעל די חשוב'ע אידן און די‬ ‫עסטרייך און פוילן‪ ,‬און האט אנגעהויבן די שחיטות און‬
‫רבנים‪ ,‬דער רבי זי"ע באהאלט זיך‪ ,‬און באווייזט זיך נישט‬ ‫הריגות‪ ,‬אבער פון תש"ב איז דער מצב געווארן אסאך‬
‫אויפ'ן גאס‪.‬‬ ‫ערגער‪ ,‬ביז דעמאלט האט ער נאך געהאט א פלאן‪ ,‬אז‬
‫ז' ניסן‪:‬‬ ‫טויזנטער אידן וועלן בלויז פארטריבן ווערן פון אייראפע און‬
‫ער וועט זיי נישט הרג'ענען‪ ,‬אבער דאס האט זיך געטוישט‪,‬‬
‫אייכמאן ימ"ש קומט אן קיין אונגארן‪ ,‬און הייבט ָאן‬
‫ווען די ציונים האבן זיך אנגעהויבן צו רייצן מיט אים אויף‬
‫אויפצושטעלן געטאס‪ ,‬כדי אהינצופירן די אידן רח"ל‪.‬‬
‫גאר א שטארקן פארנעם‪ ,‬דעמאלט האט ער זיך געווארפן‬
‫י"א ניסן‪:‬‬ ‫אויף דער ערד‪ ,‬און געביסן די קארפעט‪ ,‬און געקוויטשעט‪,‬‬
‫די גזירה פון געלע לאטא‪ ,‬איז אריין אין קראפט‪ ,‬די דייטשן‬ ‫איך וועל זיי אויסקוילן ווי די הערשן און אונדן‪[ ,‬דאס איז‬
‫האבן באפוילן אז אלע אידן מוזן אנטאן געלע לאטעס‪ ,‬אלס‬ ‫ממש דער לשון וואס הקב"ה האט געזאגט‪ ,‬אויב די אידן‬
‫א שאנדע‪ ,‬אז מ'זאל דערקענען ווער ס'איז א איד‪.‬‬ ‫וועלן עובר זיין אויף די שלש שבועות‪ ,‬הנני מתיר את בשרכם‬
‫י"ב ניסן‪:‬‬ ‫כצבאות וכאילות השדה‪ ,‬אויב מ'וועט נעמען א גאולה פאר די‬
‫צייט‪ ,‬זאגט הקב"ה‪ ,‬איך וועל ענק מאכן הפקר אזוי ווי די‬
‫דער רבי זאגט פאר זיין גבאי ר' פייבוש אשכנזי ז"ל (די‬
‫הערשן און די אונדן פון פעלד]‪ ,‬און ער האט דעמאלט‬
‫פאטער פון הרה"ח ר' יוסף אשכנזי ז"ל)‪ ,‬נעם די ענוועלאפס‬
‫אנגעהויבן צו פירן טויזנטער אידן קיין אוישוויץ‪ ,‬און‬
‫מיט געלט‪ ,‬און טייל דאס אויס פאר ארימעלייט‪.‬‬
‫אומגעברענגט על קידוש השם‪.‬‬
‫הרה"ח ר' יוסף פריינד ז"ל האט געזאגט פאר'ן רבי'ן‪ ,‬אז ער‬
‫ס'איז באקאנט‪ ,‬אז הגאון הצדיק ר' מיכאל בער ווייסמאנדל‬
‫איז געוואויר געווארן בסודי סודות‪ ,‬אז די דייטשן גרייטן זיך‬
‫זצ"ל איז אויפגעקומען מיט א פלאן‪ ,‬אז מ'זאל אויסלייזן די‬
‫היינט איבערצופאלן דעם רבינ'ס שטוב‪ ,‬דעריבער האבן די‬
‫אידן פאר געלט‪ ,‬און מ'וואלט דאס געקענט באווייזן‪ ,‬ס'איז‬
‫נאנטע מענטשן געבעטן דעם רבי'ן‪ ,‬אז ער זאל נישט בלייבן‬
‫שוין באשטעטיגט געווארן דורך אייכמאן און הימלער ימ"ש‪,‬‬
‫אינדערהיים‪.‬‬
‫אבער די פארשאלטענע ציונים ימח שמם וזכרם האבן דאס‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש י‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫איז נישט אנטלאפן‪ ,‬האט ער געענטפערט‪ ,‬אז ער האט‬ ‫אינמיטן די נאכט איז דער רבי אריבערגעפירט געווארן אין‬
‫געטראכט‪ ,‬דאס וואס ס'וועט געשען מיט'ן רבי'ן‪ ,‬וועט אויך‬ ‫באהעלטעניש צום הויז פון ר' פנחס איזראעל ז"ל‪ ,‬אבער ר'‬
‫געשען מיט אים‪.‬‬ ‫פייבוש איז יא געבליבן נעכטיגן אין רבין'ס ספרים שטוב‪.‬‬
‫אויף פסח איז דער רבי אריבערגעגאנגען צום שטוב פון ר'‬ ‫יענע נאכט האבן די דייטשן טאקע באפאלן דעם רבי'נס הויז‪,‬‬
‫שלמה טרעביטש ז"ל‪ ,‬וועלכער האט געוואוינט קעגן איבער‬ ‫און געזוכט דעם רבי'ן‪ ,‬און זיי האבן נאר געטראפן ר' פייבוש‪,‬‬
‫דעם רבי'נס הויז‪ ,‬און מ'האט געברענגט די עסן פון רבינ'ס‬ ‫זיי האבן אים אויסגעטאפט די טאשן‪ ,‬און געפרעגט‪ ,‬וואס‬
‫שטוב‪ ,‬ס'איז געווען א סוד‪ ,‬קיינער האט נישט געוואוסט וואו‬ ‫זענען די גרויסע געלטער ביי דיר אין טאש‪ ,‬שוין גיב דאס‬
‫דער רבי געפינט זיך‪.‬‬ ‫אהער‪( ,‬דאס האט ער געפלאנט צו געבן א טאג שפעטער‬
‫ערב פסח פאר מנחה האט דער רבי געזאגט‪ ,‬איך האב‬ ‫פאר די ארימעלייט‪ ,‬אזוי ווי דער רבי האט אים באפוילן)‪ ,‬און‬
‫נאכנישט קיין גאסט אויפ'ן סדר‪ ,‬לייבעלע וועט זיין מיין‬ ‫זיי האבן געשריגן‪ ,‬שוין זאלסטו אויסזאגן וואו דער רבי‬
‫גאסט (ר' לייבעלע גליק ז"ל)‪.‬‬ ‫געפינט זיך‪ ,‬אז נישט וועט דיר זיין ביטער‪ ,‬ר' פייבוש‬
‫ענטפערט‪ ,‬אז ער ווייסט גארנישט‪ ,‬אזוי האבן זיי זיך‬
‫אבער די רעבצין האט זייער מורא געהאט‪ ,‬אז ר' לייבעלע‬
‫ארימגעדרייט ארום דער רבינ'ס שטוב צוויי שעה‪.‬‬
‫וועט דערציילן וואו דער רבי געפינט זיך‪ ,‬האט די רעבצין אים‬
‫געזאגט‪ ,‬דער אויבערשטער זאל אייך אפהיטן אויב איר וועט‬ ‫ר' פייבוש איז געבליבן אין ספרים שטוב‪ ,‬און א נאצי ימ"ש‬
‫פאר איינעם דערציילן‪ ,‬האט ר' לייבעלע געענטפערט‪ ,‬דער‬ ‫האט ארויסגענומען א ביקס און געשאסן אויף אים א קויל‪,‬‬
‫אויבערשטער האט אונז שוין היינט אפגעהיטן ביים ַמצוֹ ת‬ ‫די לעצטע רגע האט זיך ר' פייבוש אראפגעבויגן‪ ,‬און די קויל‬
‫באקן‪ ,‬אז מ'האט אונז נישט געכאפט‪ ,‬דער רבי וועלכער איז‬ ‫איז געפלויגן העכער זיין קאפ‪ ,‬און ס'האט געלעכערט דעם‬
‫געשטאנען אין די זייט האט זיך צעשמייכלט‪.‬‬ ‫רבינ'ס ספרים שאנק‪ ,‬ביז אריין אין די ספרים‪ ,‬ר' פייבוש‬
‫האט זיך אראפגלייגט אויף דער ערד‪ ,‬נאכ'ן ליגן א שעה‪,‬‬
‫דער רבי האט אפגעראכטן די סדרים מיט גרויס ברען‪ ,‬זיבן‬
‫האט ער זיך אויפגעשטעלט און באטראכט דעם ספרים‬
‫מענטשן זענען געזעצן ביים רבינ'ס סדר‪ ,‬דער רבי האט זיך‬
‫שאנק‪ ,‬און געזען אז דער קויל האט צולעכערט דעם ספר‬
‫עטליכע מאל שטארק צעפייערט‪ ,‬און די רעבצין האט‬
‫סמ"ג (ספר מצות גדול)‪ ,‬און זיך אפגעשטעלט ביי די‬
‫געוואונקען אז מ'זאל זאגן שטילער‪ ,‬ווייל ס'איז א גרויסע‬
‫ווערטער‪ ,‬והכהנים עומדים על משמרתם‪( ,‬דאס מיינט‪ ,‬אז די‬
‫סכנה אויב מ'וועט ארויסהערן‪ ,‬אויף די מינוט האט דער רבי‬
‫כהנים‪ ,‬די באדינערס פון באשעפער וועלן בלייבן אויף זייער‬
‫טאקע געזאגט אביסל שטילער‪ ,‬אבער באלד דערנאך האט‬
‫שטעלע)‪ ,‬דאס איז געווען א גוטע בשורה‪ ,‬א רמז אז דער רבי‪,‬‬
‫ער ווייטער געזאגט הויעך‪.‬‬
‫דער מנהיג‪ ,‬וועט בלייבן לעבן‪ ,‬און ווייטער פירן די אידן‪.‬‬
‫ווען מ'האט געזאגט אין די הגדה די ווערטער‪ ,‬מלמד שהיו‬
‫ערב פסח‪:‬‬
‫ישראל מצוינים שם (אז די אידן זענען געווען אויסגעצייכנט‬
‫אין מצרים‪ ,‬מ'האט דערקענט אויף זייערע קליידער אז זיי‬ ‫אינמיטן ַמצוֹ ת באקן זענען די רשעים פלוצלונג‬
‫זענען אידן)‪ ,‬האט דער רבי געטייטשט‪ ,‬אז די אידן אין מצרים‬ ‫אריינגעקומען אין מצה בעקערי‪ ,‬ס'איז געווארן א גרויסע‬
‫האט מען אויך געדארפט אנטאן שאנדע לאטעס‪ ,‬אזוי ווי ביי‬ ‫בהלה‪ ,‬יעדער איז זיך צעלאפן און באהאלטן‪ ,‬אבער דער רבי‬
‫אונז די געלע לאטעס‪ ,‬כדי צו דערנידערן די אידן‪.‬‬ ‫איז געבליבן שטיין מיט'ן טייגל אין די האנט‪ ,‬און נאר הרה"ח‬
‫ר' לייבעלע גליק ז"ל איז געבליבן שטיין נעבן רבי'ן‪.‬‬
‫ביים פיוט פון אדיר הוא יבנה ביתו בקרוב‪ ,‬וכו'‪ ,‬בנה ביתך‬
‫בקרוב‪( ,‬וואס מ'זינגט ביים סוף פונעם סדר‪ ,‬וואס רעדט‪,‬‬ ‫די נאציס האבן ארומגעזוכט דעם רבי'ן אין אלע זייטן‪ ,‬זיי‬
‫וועגן דעם דריטן בית המקדש)‪ ,‬האט דער רבי פארגאסן‬ ‫האבן געשימפט און געשריגן פאר כעס‪ ,‬אבער זיי האבן נישט‬
‫טייכן טרערן‪ ,‬ס'האט גענומען א שעה מיט א פערטל‪.‬‬ ‫באמערקט‪ ,‬נישט דעם רבי'ן און נישט ר' לייבעלע‪ ,‬כאטש זיי‬
‫זענען געשטאנען ממש נאנט צו זיי‪ ,‬מ'האט קלאר געזען דעם‬
‫אחרון של פסח‪:‬‬
‫גרויסן נס‪ ,‬אז פון הימל היט מען אויפ'ן רבי'ן‪.‬‬
‫די דייטשן ימ"ש האבן באפאלן אלע בתי מדרשים אין‬
‫שפעטער ווען מ'האט געפרעגט הרה"ח ר' לייבעלע‪ ,‬ווי אזוי‬
‫סאטמאר‪ ,‬צווישן זיי אויך דאס הויז פון ר' שלמה טרעביטש‬
‫ער האט געהאט דעם שטארקייט צו בלייבן מיט'ן רבי'ן און‬
‫‪ .‬ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יא‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫פארן זעקס שעה‪ ,‬זענען זיי‬ ‫פיר אזייגער פארטאגס‪ ,‬נאכ'ן ָ‬
‫אנגעקומען קיין קלויזענבורג‪ ,‬זיי ווייסן נאר דעם נאמען פון‬
‫די גאס וואו ר' ירמי' וואוינט‪ ,‬אבער קיינער ווייסט נישט דעם‬
‫וועג אנצוקומען אהין‪ ,‬זיי בעטן דעם דרייווער מ'זאל נאך‬
‫אביסל פרובירן צו זוכן‪ ,‬אזוי האט מען געזוכט און געזוכט‪,‬‬
‫טאגן‪ ,‬עס איז שוין געווארן אביסל‬‫ביז ס'האט אנגעהויבן צו ָ‬
‫ליכטיג‪ ,‬די אפיצירן האבן אפגעשטעלט דעם אמבולאנס‪ ,‬און‬
‫צוליב מורא אז די דייטשן וועלן זיי כאפן‪ ,‬האבן זיי געשריגן‪,‬‬
‫אז יעדער זאל שוין אראפגיין‪ ,‬אז נישט‪ ,‬וועט מען שיסן ָאן‬
‫איז דער רבי אריבער אין באהעלטעניש אין אן אנדערע‬
‫רחמנות‪.‬‬
‫געגענט‪ ,‬אין הויז פון ר' אברהם לעווי ז"ל‪ ,‬נאנט צו די גאס ווי‬
‫מ'האט נישט געהאט קיין ברירה‪ ,‬און יעדער איז אראפ פון‬
‫אמבולאנס‪ ,‬און זיי האבן פרובירט צו גיין צו פיס צו זוכן דעם‬
‫הויז פון ר' ירמי'‪ ,‬און ביז עטליכע מינוט האבן די פאליציי זיי‬
‫אלע געכאפט‪ ,‬און אריינגעווארפן אין תפיסה‪.‬‬
‫ר' יוסף אשכנזי האט געזאגט שטילערהייט פאר א פאליציי‪,‬‬
‫אז ער איז גרייט צו געבן געלט אז מ'זאל באפרייען דעם‬
‫רבי'ן‪ ,‬ער האט אבער געענטפערט‪ ,‬אז ס'איז שוין ליכטיג און‬
‫ער האט מורא‪ ,‬אז אנדערע פאליציי וועלן דאס באמערקן‪,‬‬
‫דעריבער קען ער דאס נישט טאן‪ ,‬למעשה האט קיינער אין‬
‫קלויזענבורג נישט געוואוסט אז דער רבי זיצט אין תפיסה‪.‬‬
‫ס'איז אריבער עטליכע שעה‪ ,‬און דער רבי מיט ר' יוסף האבן‬
‫געטראכט ווי אזוי מ'קען מעלדן פאר די מענטשן אז דער רבי‬
‫איז אין תפיסה‪ ,‬ס'איז געווען דארט א פענסטערל‪ ,‬אבער‬
‫ס'איז געווען צו הויעך אז מ'זאל קענען דארט ארויסקוקן און‬
‫וואונקן פאר איינעם פאר הילף‪ ,‬האט ר' יוסף זיך‬
‫אויפגעשטעלט אויף א בעט‪ ,‬און פרובירט צו וואונקן‪ ,‬אבער‬
‫קיינער אויף די גאס האט אים נישט באמערקט‪ ,‬דערנאך‪ ,‬איז‬
‫דער רבי ארויפגעגאנגען אויף די אקסל פון ר' יוסף‪ ,‬און‬
‫איינער האט טאקע באמערקט דעם רבי'ן‪ ,‬און געוואונקן אז‬
‫ער גייט שוין פרובירן עפעס צו טאן אז מ'זאל באפרייען דעם‬
‫רבי'ן‪.‬‬
‫פון מיטוואך פארמיטאג ביז פרייטאג חצות איז דער רבי‬
‫געזיסן אין תפיסה‪ ,‬מיט גרויסע שוועריקייטן‪ ,‬און נאך גרויס‬
‫פלאג פון עטליכע תלמידים פון רבי'ן‪ ,‬איז דער רבי באפרייט‬
‫ָ‬
‫געווארן‪ ,‬און מ'האט געפירט דעם רבי'ן צום קלויזענבערגער‬
‫געטא‪.‬‬
‫ה' סיון‪:‬‬
‫שבת פרשת במדבר האט דער רבי געפירט טיש אין די‬
‫פינסטערניש‪ ,‬און מענטשן האבן פרובירט זיך אריינצוכאפן‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יב ‪.‬‬
‫וואו דער רבי איז געווען‪ ,‬ר' שלמה האט געשריגן מ'מוז‬
‫אראפלויפן אין בונקער‪ ,‬דער רבי איז אראפגעלאפן‪ ,‬די‬
‫דייטשן האבן געזען דעם רבי'ן‪ ,‬און דער רבי האט געגעבן א‬
‫שריי‪ ,‬אוי‪ ,‬מיר זענען אריינגעפאלן אין די הענט פון די‬
‫רשעים‪ ,‬אבער ס'איז געשען א גרויסער נס‪ ,‬זיי האבן‬
‫גארנישט געטאן פאר קיינעם‪ ,‬כאטש זיי האבן שטארק‬
‫ארומגעזוכט דעם רבי'ן ָאן אויפהער‪.‬‬
‫מוצאי יו"ט פסח‪:‬‬
‫דער ביקסאדער רבי זי"ע האט געוואוינט‪.‬‬
‫אסרו חג פסח‪:‬‬
‫די דייטשן ימ"ש האבן אנגעהויבן צוזאמצונעמען די אידן פון‬
‫די קלענערע שטעט צו די געטאס‪.‬‬
‫ט' אייר‪:‬‬
‫רגעשלאגן דעם פלאן‪ ,‬אז‬
‫ָ‬ ‫פא‬
‫דער ביקסאדער רבי'ס זון האט ָ‬
‫דער רבי זאל אנטלויפן קיין קלויזנבערג‪ ,‬צום שטוב פון ר'‬
‫ירמי' טעסלער ז"ל‪ ,‬און פון דארט וועט ער גיין קיין ראמעניע‪,‬‬
‫מ'האט זיך פארבינדן מיט ר' יוסף מאיר גליק ז"ל‪ ,‬וועלכער‬
‫האט גוט געקענט די וועגן‪ ,‬און האט געוואוסט וואו ר' ירמי'‬
‫וואוינט‪ ,‬און מ'האט אנגעגרייט אן אמבולאנס אין די‬
‫באגלייטונג פון צוויי אונגארישע אפיצירן‪ ,‬וועלכע האבן‬
‫מסכים געווען פאר א גרויסע סכום געלט צו פירן דעם רבי'ן‬
‫פון סאטמאר קיין קלויזענבורג צוזאמען מיט'ן ביקסאדער‬
‫רבי'ן זצ"ל הי"ד און זיינע קינדער‪ ,‬און די רעבצין ע"ה‪ ,‬און ר'‬
‫יוסף אשכנזי ע"ה‪ ,‬און נאך געציילטע אידן‪.‬‬
‫אבער ווען מ'איז אנגעקומען צום אמבולאנס‪ ,‬זענען אהין‬
‫אנגעקומען אומגעראכטן צוואנציג מענטשן‪ ,‬וועלכע ס'איז‬
‫נישט געווען געפלאנט אז זיי זאלן מיטפארן‪ ,‬און יעדער האט‬
‫זיך געשטיפט אריינצוגיין‪ ,‬ס'איז געווארן א בהלה‪ ,‬און‬
‫הקב"ה האט אזוי געפירט אז מ'האט איבערגעלאזט דעם‬
‫וועג ווייזער ר' יוסף מאיר גליק ע"ה‪.‬‬
‫צען אזייגער ביינאכט איז מען ארויסגעפארן‪ ,‬און עטליכע‬
‫פארן‪ ,‬האט מען אויסגערופן אלע נעמען‪ ,‬צו זען‬ ‫מינוט נאכ'ן ָ‬
‫אויב יעדער איז דארט‪ ,‬און דעמאלט האט מען זיך געכאפט‪,‬‬
‫אז ר' יוסף מאיר גליק דער וועג ווייזער‪ ,‬איז נישט דארט‪ ,‬דער‬
‫שרעק איז געווען זייער גרויס‪.‬‬
‫גליון אז תתענג‬
‫די טראנספארט‪ ,‬דאקטאר שמעי' פישער‪ ,‬וועלכער איז אויך‬ ‫דארט מיטצוהאלטן דעם טיש‪ ,‬אינמיטן זאגן תורה האט א‬
‫געווען ַאן אנפירער פאר'ן מזרחי פארטיי‪ ,‬האט פארלאנגט‬ ‫פאליציי באמערקט‪ ,‬אז מענטשן קומען און גייען ָאן רשות‪,‬‬
‫פארן‬
‫אז מ'זאל יא צושטעלן דעם רבי'ן צו די ליסטע וואס ָ‬ ‫ער איז געווארן ווילד‪ ,‬און אנגעהויבן צו שרייען‪ ,‬אז קיינער‬
‫קיין פעסט‪ ,‬צוליב דעם חלום פון זיין מאמע‪.‬‬ ‫זאל זיך נישט רירן‪ ,‬דערנאך האט מען אפגעפירט דעם רבי'ן‬
‫זיין מאמע ‪ -‬וועלכע איז געווען אן ערליכע צניעות'דיגע פרוי‬ ‫מיט אלע ארומיגע צום הויפט אפיציר‪ ,‬ער זאל זאגן‪ ,‬וואס‬
‫‪ -‬איז געקומען צו אים אין חלום‪ ,‬און געזאגט‪ ,‬אז מ'זאל‬ ‫פארא עונש מ'זאל זיי געבן‪ ,‬און דער פאליציי האט‬
‫אריינעמען דעם רבי'ן אין דעם טראנספארט וואס פארט קיין‬ ‫געווארנט‪ ,‬אז אויב איינער וועט רעדן אינמיטן וועג‪ ,‬וועט‬
‫פעסט‪ ,‬צופרי ווען ער האט זיך אויפגעוועקט‪ ,‬האט ער‬ ‫מען אים תיכף שיסן‪.‬‬
‫באשלאסן‪ ,‬ער וועט זיך נישט וואוסענדיג מאכן דערפון‪,‬‬ ‫בחסדי השי"ת איז דער הויפט אפיציר נישט געווען אין‬
‫ערשטנס‪ ,‬ווייל ער איז געווען א גרויסער שונא פונעם רבי'ן‪,‬‬ ‫אפיס‪ ,‬ער איז געגאנגען כאפן א שלאף‪ ,‬און ווען דער פאליציי‬
‫און צווייטנס‪ ,‬ווייל ער האט זיך געשעמט פון זיינע חברים‪,‬‬ ‫האט אים אויפגעקוועקט צו דערציילן אז ער האט געכאפט‬
‫וואס וועלן לאכן פון זיינע חלומות‪.‬‬ ‫א גרופע אידן‪ ,‬האט דער הויפט אפיצער אנגעהויבן צו מאכן‬
‫אבער דעם קומענדיגן נאכט‪ ,‬האט ער נאכאמאל געזען זיין‬ ‫אויף אים קולות‪ ,‬וועגן די פארשטינקענע אידן קומסטו מיך‬
‫מאמע אין חלום‪ ,‬און האט אים שטרענג געווארנט‪ ,‬ווייזנדיג‬ ‫אויפוועקן‪ ,‬וועגן די אידן לאזסטו מיך נישט שלאפן‪ ,‬לאז זיי‬
‫אויפ'ן רבי'ן‪ ,‬דעם איד זאלסטו ראטעווען אויב דו ווילסט אז‬ ‫צוריקגיין פון וואו זיי קומען און דריי מיר נישט קיין קאפ‪ ,‬און‬
‫דער וואגאן זאל אנקומען אויף די פריי‪ ,‬אז נישט‪ ,‬וועט דער‬ ‫יעדער איז ב"ה צוריקגעקומען צום באראק בשלום‪.‬‬
‫וואגן נישט מצליח זיין‪ ,‬און וועט נישט געראטעוועט ווערן‪.‬‬ ‫שבועות‪:‬‬
‫נאכ'ן צווייטן חלום‪ ,‬האט ער שוין נישט געהאט קיין ברירה‪,‬‬ ‫אויף שבועות איז דער רבי אריבער אין אן אנדערן באראק‪,‬‬
‫און האט מיטגענומען דעם רבי'ן מיט זיינע משמשים‪.‬‬ ‫דער ביקסאדער רבי האט געבעטן דעם רבי'ן ער זאל‬
‫פאר דער רבי איז געפארן קיין שווייץ‪ ,‬האט דאקטאר פישער‬ ‫דאווענען פאר'ן עמוד שחרית‪ ,‬אבער דער רבי האט בשום‬
‫אליינס דערציילט פאר'ן רבי'ן‪ ,‬אז דער רבי פארשטייט דאך‬ ‫אופן נישט געוואלט‪ ,‬פאר הלל האט מען געבעטן דעם רבי'ן‬
‫איינגעפאלן צו ראטעווען‬
‫ַ‬ ‫אליינס‪ ,‬אז פאר אונז איז נישט‬ ‫אז ער זאל צוגיין צו עמוד זאגן הלל‪ ,‬אבער ער האט נישט‬
‫דעם רבי'ן וועלכער איז פאר אונז דער גרעסטער שונא‪ ,‬נאר‪,‬‬ ‫געוואלט‪ ,‬האט דער ביקסאדער רבי געוויינט צום רבי'ן‪ ,‬ער‬
‫ער האט פשוט נישט געהאט קיין ברירה צוליב דעם חלום‪.‬‬ ‫זאל רחמנות האבן און זאגן הלל פאר'ן עמוד‪ ,‬דעמאלט האט‬
‫דער רבי מסכים געווען‪ ,‬און מיט גאר גרויס התעוררות און‬
‫י"ח סיון‪:‬‬
‫פארגעזאגט הלל‪.‬‬
‫געוויין‪ ,‬האט דער רבי ָ‬
‫די באן מיט די איבער דריי הונדערט מענטשן‪ ,‬איז‬
‫ארויסגעפארן פון קלויזנבערג אויפ'ן וועג קיין פעסט‪ ,‬און פון‬
‫י' סיון‪:‬‬
‫פארן קיין ארץ ישראל‪ ,‬דער באן איז‬ ‫דארט איז דער פלאן צו ָ‬ ‫ס'קומט אן די שווערע בשורה‪ ,‬אז מ'גייט אוועקפירן אלע‬
‫געפארן א גאנצן טאג און א גאנצן נאכט‪.‬‬ ‫אידן פונעם קלויזענבורגער געטא‪ ,‬די פאלציי האבן באפוילן‬
‫מיט גרויס אכזריות‪ ,‬אז יעדער זאל שוין ארויפגיין אויף די‬
‫רוב פונעם טראנספארט זענען געווען ציונים‪ ,‬און דער רבי‬
‫וועגענער‪ ,‬מענער‪ ,‬פרויען‪ ,‬און פיצלעך קינדער‪ ,‬און מ'פלאנט‬
‫האט געליטן פון זיי גרויסע צרות די גאנצע וועג‪ ,‬און אויך‬
‫זיי צו פירן קיין אוישוויץ רח"ל‪.‬‬
‫שפעטער אין בערגן בעלזן‪.‬‬
‫די עסקנים‪ ,‬אין שפיץ פון ר' חיים ראטה ז"ל האבן באצאלט‬
‫י"ט סיון‪:‬‬
‫שווערע געלטער אז מ'זאל פירן דעם רבי'ן און די רעבצין‬
‫פרייטאג צו נאכטס פרשת בהעלותך איז די באן אנגעקומען‬ ‫פארן קיין‬
‫מיט נאך עטליכע נאנטע‪ ,‬צו די וואגן וועלכע וועט ָ‬
‫קיין פעסט‪ ,‬דער רבי האט געזאגט פאר ר' יוסף אשכנזי‪ ,‬אז‬ ‫פעסט‪ ,‬און דערנאך קיין ארץ ישראל‪ ,‬די ציונים ימ"ש האבן‬
‫ער זאל ח"ו נישט מחלל שבת זיין און טראגן די פעקלעך אין‬ ‫אריינגעלייגט כוחות אז דאס זאל נישט געשען‪ ,‬דער רבי איז‬
‫שבת‪( ,‬אויב ס'איז נישטא קיין עירוב‪ ,‬טאר מען נישט טראגן‬ ‫דאך געווען זייער גרעסטער שונא‪ ,‬אבער דער אנפירער פון‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יג ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ענדליך נאך צוויי טאג פון טויט שרעק‪ ,‬איז דער באן ווייטער‬ ‫אין שבת)‪ ,‬אין די פעקלעך זענען געווען די טייערע טלית‬
‫געפארן‪ ,‬מ'האט נישט געוואוסט וואו מ'פארט‪ ,‬נאר מ'האט‬ ‫ותפילין פונעם הייליגן קדושת יו"ט‪ ,‬און אויך אביסל עסן‪.‬‬
‫געהאפט צום באשעפער‪ ,‬אז מ'פארט נישט קיין אושוויץ‪.‬‬ ‫דער רבי מיט די באגלייטער זענען געגאנגען צופיס עטליכע‬
‫י"ח תמוז‪:‬‬ ‫גאסן‪ ,‬ביז צום וואוינינג וואו מ'האט אנגעגרייט פאר זיי‪ ,‬דער‬
‫רבי האט זיך שוין מייאש געווען פון צו באקומען זיינע‬
‫זונטאג צופרי‪ ,‬י"ח תמוז‪ ,‬נאך א נסיעה פון צען טעג‪ ,‬איז דער‬
‫פעקלעך וואס זענען געבליבן הפקר אויפ'ן באן‪ ,‬אבער‬
‫באן אנגעקומען צום שטאט האנאווער אין דייטשלאנד‪ ,‬ווען‬
‫פלוצלינג איז אנגעקומען א גוי‪ ,‬וועלכע זיי האבן נישט‬
‫זיי זענען ארויסגעגאנגען פון באן‪ ,‬זענען זיי ארומגערינגעלט‬
‫געקענט‪ ,‬און נישט געוואוסט ווער ס'האט אים געשיקט‪ ,‬און‬
‫געווארן דורך טויזנטער דייטשע סאלדאטאן וועלכע האבן‬
‫האט געברענגט די טלית און תפילין צום רבינ'ס שטוב‪.‬‬
‫זיי געהייסן גיין צופיס‪ ,‬ביז זיי זענען אנגעקומען צום לאגער‬
‫אין בערגן בעלזן‪.‬‬ ‫מ'איז געווען דארט אונטער די אויפזיכט פון די סאלדאטן‪,‬‬
‫ווארטענדיג עטליכע וואכן אז מ'זאל אויסצאלן די גאנצע‬
‫שבעה עשר בתמוז איז דעמאלט אויסגעפאלן אין שבת‬
‫סומע אויסלייז געלט וואס דער וועד ההצלה האט זיך‬
‫קודש‪ ,‬און מ'האט געדארפט פאסטן זונטאג‪ ,‬אין בערגן‬
‫אונטערגענומען‪ ,‬וואס איז באצאלט געווארן דורך די אידן‬
‫בעלזן ווערט זייער שפעט נאכט‪ ,‬דער רבי האט מורא געהאט‬
‫פון בודאפעסט‪.‬‬
‫און נישט געוואוסט צו ס'איז שוין זיכער נאכט‪ ,‬דעריבער‬
‫האט ער געקוקט עטליכע מאל אויפ'ן הימל צו ס'איז שוין דא‬ ‫ט' תמוז‪:‬‬
‫דריי שטערנס‪ ,‬אזוי ווארטענדיג איז שוין געווארן דעם‬ ‫אויף א באן וועלכע ס'איז נאר געווען פלאץ פאר טויזענט‬
‫אנדערן טאג‪ ,‬ווייל ס'ווערט דארט זייער שנעל טאג‪ ,‬דער רבי‬ ‫מענטשן‪ ,‬האבן זיך ארויפגעשטיפט אין די טונקלקייט פון‬
‫האט שוין נישט געוואלט עסן‪ ,‬ווייל ס'איז שוין געווען דעם‬ ‫ביינאכט‪ ,‬טויזנט זעקס הונדערט‪ ,‬אכט און פערציג מענטשן‬
‫אנדערע טאג‪ ,‬מאנטאג‪ ,‬און מ'טאר נישט עסן פאר'ן‬ ‫(‪ ,)1648‬דאס איז געווען אן אלטער צובראכענער באן‪ ,‬מיט‬
‫דאווענען‪.‬‬ ‫צוואנציג בהמה וואגאנען‪ ,‬אויף יעדן וואגן זענען געווען‬
‫די עטליכע חדשים‪ ,‬וואס דער רבי איז געווען אין בערגן‬ ‫איבער זיבעציג מענטשן‪ ,‬ס'איז נישט געווען קיין בענק צו‬
‫בעלזן‪ ,‬האט ער אפגעראכטן זיין עבודת הקודש מיט מסירות‬ ‫זיצן‪ ,‬ר' עזריאל מאיר קאהן ז"ל האט באגלייט דעם רבי'ן צום‬
‫נפש ממש‪.‬‬ ‫באן‪ ,‬דער רבי איז ארויף אויפ'ן לעצטן וואגן‪ ,‬פארשטיפט אין‬
‫ראש השנה תש"ה‪:‬‬ ‫א ווינקל‪.‬‬
‫פארן‪ ,‬מיט'ן פלאן‬‫שבת קודש האט די באן אנגעהויבן צו ָ‬
‫ס'איז געווען א איד ר' שלמה שטערן‪ ,‬וואס האט געגעבן‬
‫אנצוקומען צו די פרייע וועלט‪ ,‬אבער ביים גרעניץ פון‬
‫פארן רבי'ן אסאך ציגארעטן‪( ,‬ווען דער באן האט זיך‬
‫עסטרייך האט מען געמאלדן‪ ,‬אז אונגארן מאכט‬
‫אפגעשטעלט ביים גרעניץ פון עסטרייך‪ ,‬ווי פריער‬
‫פראבלעמען ארויסצולאזן דעם באן‪ ,‬דאקטאר פישער רעדט‬
‫דערמאנט)‪ ,‬מיט וועלכע דער רבי האט דורכדעם געקענט‬
‫צום דרייווער‪ ,‬וועלכער זאגט אז ער האט באקומען אן‬
‫איינהאנדלן א שופר‪.‬‬
‫ארדער צו טוישן דעם וועג‪ ,‬און פארן קיין אוישוויץ‪ ,‬ווען דער‬
‫דעם רבינ'ס גבאים זענען געוואויר געווארן‪ ,‬אז אין א‬
‫רבי האט געהערט דערפון איז ער געווארן בלאס ווי קאלעך‪,‬‬
‫דערנעבנדיגן לאגער געפינט זיך א שופר‪ ,‬האט מען‬
‫און זאגט‪ ,‬מיר זענען אין א סכנה‪ ,‬מ'מוז שוין איינעם‬
‫אפגעשמועסט‪ ,‬אז מ'וועט זיך טרעפן מיט זיי ביים ציין‬
‫צוריקשיקן קיין פעסט צו מעלדן אז דער באן דארף גרויס‬
‫דאקטער פון לאגער‪ ,‬ווייל סתם אזוי האבן די מענטשן פון‬
‫רחמי שמים‪ ,‬מ'האט צוריקגעשיקט א מיידל וועלכע האט זיך‬
‫איין לאגער נישט געקענט און נישט געטארט רעדן מיט‬
‫מוסר נפש געווען‪ ,‬און געמאלדן פאר ר' חיים ראטה די‬
‫זאל‬
‫מענטשן פון אנדערן לאגער‪ ,‬וועגן דעם איז דער ווארט ַ‬
‫שווערע בשורה‪ ,‬און ר' חיים איז תיכף געלאפן צו די העכערע‬
‫פונעם ציין דאקטער אויסגענוצט געווארן אלס א גוטע‬
‫פענסטערס און גע'שתדל'ט מיט'ן צאלן אסאך געלט‪ ,‬אז‬
‫פלאץ ווי מ'האט געפירט געשעפטן‪.‬‬
‫דאס זאל נישט פאסירן‪.‬‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יד ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫האט ער געזאגט‪ ,‬אז מ'זאל חזר'ן אויסעווייניג דעם שטיקל‪,‬‬ ‫די אידן פונעם אנדערן לאגער האבן געזאגט‪ ,‬אז זיי קענען‬
‫עוֹרך ִדין‪ ,‬לבוחן ְל ָבבוֹת ביום דין וכו'‪ ,‬מיר האבן דאך‬
‫לא' ֵ‬‫ֵ‬ ‫אוועקגעבן דעם שופר פאר דריי הונדערט ציגארעטן‪ ,‬דאס‬
‫נישט קיין מחזורים‪ ,‬האט דער רבי געזאגט‪ ,‬לאמיר אויסגיסן‬ ‫איז געווען זייער א טייערע פרייז‪ ,‬דער רבי האט‬
‫דאס הארץ צום בוחן לבבות (דער באשעפער וואס ווייסט‬ ‫אוועקגעגעבן כמעט אלע זיינע ציגארעטן‪ ,‬און האט‬
‫פונקטליך וואס יעדער טראכט)‪.‬‬ ‫גע'שתדל'ט ביי אנדערע אידן‪ ,‬אז זיי זאלן אוועקגעבן זייערע‬
‫ציגארעטן‪ ,‬און אזוי ארום האבן זיי מסכים געווען צו געבן‬
‫***‬
‫דעם שופר‪.‬‬
‫ערב ראש השנה האט דער רבי געזאגט פאר ר' יוסף אשכנזי‪,‬‬
‫אבער אזוי ווי מ'האט נישט געקענט דורכפירן פון איין‬
‫אז מ'דארף פרובירן צו פארשאפן אביסל האניג‪ ,‬כדי מ'זאל‬
‫לאגער צום אנדערן קיין שום פרעמדע זאך‪ ,‬האבן זיי‬
‫קענען איינטינקען דעם מוציא אין האניג‪.‬‬
‫דורכגעשטופט די ציגארעטן דורכ'ן אן עלעקטערישן צוים‪,‬‬
‫ר' יוסף האט איבעראל געזוכט אביסל האניג‪ ,‬ביז ער האט‬ ‫כאטש ס'איז געווען א גרויסע סכנה‪ ,‬און באקומען דערפאר‬
‫געפינען א איד וואס האט געהאט ביי זיך האניג‪ ,‬ר' יוסף האט‬ ‫א שופר‪.‬‬
‫אים געפרעגט‪ ,‬וויפיל ציגראטלעך ער דארף דערפאר‪ ,‬האט‬
‫ביים דרשה פאר תקיעת שופר‪ ,‬האט דער רבי געשריגן דעם‬
‫דער איד געזאגט‪ ,‬איך דארף נישט קיין ציגארטלעך‪ ,‬איך וויל‬
‫ֱרדוּ ‪ ,‬האט מען דען‬
‫וְעם ֹלא ֶיח ָ‬
‫"ב ְִעיר" ָ‬
‫ׁוֹ ָפר ּ‬
‫ָקע ש‬
‫פסוק‪ִ ,‬אם י ִּת ַ‬
‫אז ווען מ'וועט מיט'ן אייבערשטענס הילף באפרייט ווערן‪,‬‬
‫געבלאזן שופר אין שטאט קראקע‪ ,‬אין סאטמאר‪ ,‬אדער אין‬
‫זאל מיר דער רבי געבן זיין קאפילטש (היט) וואס ער טראגט‬
‫אנדערע שטעט‪ ,‬מ'געפינט זיך דאך אין לאגער אינטער גאר‬
‫יעצט‪ ,‬אלס א מתנה‪( ,‬דער איד האט געמיינט מיט דעם צו‬
‫א שווערע מצב‪ ,‬יעדער איז דאך פארטריבן‪ ,‬דארף מען זיכער‬
‫באקומען א ברכה פון רבי'ן‪ ,‬אז ער וועט איבערלעבן דעם‬
‫ציטערן‪.‬‬
‫קריג)‪.‬‬
‫דער רבי האט געמאכט די ברכה לשמוע קול שופר‪ ,‬און‬
‫ר' יוסף איז אריבער פרעגן דעם רבי'ן צו ער איז מסכים צום‬
‫פרובירט צו בלאזן‪ ,‬אבער ס'איז נישט געגאנגען‪ ,‬דער רבי‬
‫געשעפט‪ ,‬האט דער רבי געענטפערט‪ ,‬אז יא‪ ,‬און דער איד‬
‫האט איבערגעגעבן דאס שופר פאר א צווייטן‪.‬‬
‫האט טאקע געגעבן פאר רבי'ן די האניג‪ ,‬און נאך א שטיק‬
‫צייט האט דער איד אינגאנצן פארגעסן פונעם היט‪ ,‬און נאך‬ ‫נאך ראש השנה האט דער רבי געבעטן אז מ'זאל נאך דארט‬
‫עטליכע חדשים פונעם באפרייאונג‪ ,‬איז דער איד געווען ביי‬ ‫לאזן דעם שופר אויף יום כיפור‪ ,‬כדי מ'זאל קענען בלאזן א‬
‫זיך אין שטוב אין שווייץ‪ ,‬און פלוצלינג הערט ער קלאפן‬ ‫תקיעה מוצאי יום כיפור‪ ,‬דערנאך האט ער געבעטן אז מ'זאל‬
‫אויפ'ן טיר‪ ,‬צו זיין שטוינונג זעט ער אז ר' יוסף אשכנזי‬ ‫דאס נאך לאזן‪ ,‬ביז הושענא רבה‪ ,‬כדי צו מקיים זיין דעם‬
‫שטייט מיט א שאכטל אין די האנט‪ ,‬און זאגט‪ ,‬אז דער רבי‬ ‫מנהג צו בלאזן שופר‪.‬‬
‫האט מיך אהערגעשיקט אייך אויסצאלן א חוב‪ ,‬דער איד‬ ‫***‬
‫וואונדערט זיך‪ ,‬וואס פארא חוב איז אים דער רבי שולדיג‪ ,‬ר'‬
‫יוסף עפנט די שאכטל‪ ,‬און גיט אים אהין דעם רבי'נס הוט‪.‬‬ ‫פאר ראש השנה האט דער רבי זיך געזארגט‪ ,‬אז ער זאל‬
‫האבן א פרוכט‪ ,‬כדי צו מאכן דערויף א שהחיינו‪ ,‬נאך פילע‬
‫דער איד האט געהיטן דאס היט ווי דעם שווארץ אפפעל‬ ‫זוכענישן און השתדלות‪ ,‬איז געלונגען פאר ר' יוסף אשכנזי‬
‫פונעם אויג‪ ,‬און עס געהאלטן ווי א שמירה אין זיין הויז‪.‬‬ ‫איינצוהאנדלן א פלוים‪ ,‬דעם רבי'נס שמחה איז געווען זייער‬
‫(מיט עטליכע יאר צוריק‪ ,‬ווען מ'האט אפגעצייכנט פופציג‬ ‫גרויס‪.‬‬
‫(‪ )50‬יאר פונעם רבי'נס הצלה‪ ,‬האט דער עולם געהאט אן‬ ‫***‬
‫איבערראשונג ווען הרה"ח ר' סענדר דייטש ז"ל (דער‬
‫סאטמערער ראש הקהל)‪ ,‬האט געמאלדן ביי די סעודת‬ ‫אזוי ווי מ'האט נישט געהאט קיין מחזורים‪ ,‬האט דער רבי‬
‫זאל‪ ,‬געפינט זיך דער זון פון יענעם‬
‫הודאה‪ ,‬אז יעצט דא אין ַ‬ ‫געזאגט‪ ,‬אז מ'זאל איבער שרייבן עטליכע שטיקלעך פונעם‬
‫איד‪ ,‬און ער האט מיטגעברענגט דעם הוט‪ ,‬דאס צו ווייזן‬ ‫וֹקף‪ֵ ,‬אין ִק ְצ ָבה‪ ,‬ביי תפלת נעילה‬
‫דאווענען‪ ,‬למשל ְוּנ ַתנֶה ּת ֶ‬
‫פאר'ן עולם)‪.‬‬ ‫דעם שטיקל‪ ,‬שער ארמון‪ ,‬און נאך עטליכע שטיקלעך‪ ,‬אויך‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש טו ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫געוואוינט דער סאטמערער רבי‪ ,‬און ער האט זיכער‬ ‫יום הקדוש‪:‬‬
‫צוגעגרייט די ליכט פאר חנוכה‪.‬‬ ‫א גרויסער עולם איז געקומען הערן דעם רבינ'ס כל נדרי‬
‫ווען דער סארוואשאר רב איז געקומען קיין אמעריקע‪ ,‬און‬ ‫דרשה‪ ,‬אבער צוליב די גרויסע בכיות‪ ,‬האט מען כמעט נישט‬
‫איז אריין צום רבי'ן‪ ,‬האט ער דערציילט פאר'ן רבי'ן‪ ,‬אז ער‬ ‫געהערט קיין ווערטער‪ ,‬דער רבי זאגט‪ ,‬אז דער עיקר‬
‫האט געפינען אין זיין באראק ליכט‪ ,‬און ער האט דורכדעם‬ ‫פארוואס מ'איז דא‪ ,‬איז צו פאררעכטן די אלע ניצוצות‬
‫געקענט צינדן חנוכה ליכט‪ ,‬דער רבי האט שטארק הנאה‬ ‫הקדושים וואס זענען צושפרייט איבעראל‪.‬‬
‫געהאט דערפון‪.‬‬ ‫סוכות‪:‬‬
‫י"ט כסלו‪:‬‬ ‫א געהעריגע כשר'ע סוכה איז נישט געווען מעגליך צו מאכן‪,‬‬
‫נאך לאנגע שווערע פארהאנדלונגען‪ ,‬האבן די דייטשע‬ ‫עטליכע אידן האבן יא פרובירט צו מאכן א שטיקל סוכה אז‬
‫פירערס ענדליך ערלויבט‪ ,‬אז א באן זאל מעגן ארויספארן‬ ‫מ'זאל כאטש קענען עסן א כזית דעם ערשטן נאכט‪ ,‬זיי האבן‬
‫פון בערגן בעלזן‪.‬‬ ‫געפינען א קליין שטיקל ליידיג פלאץ ביים ווינקל פונעם‬
‫ווען ס'איז אנגעקומען די בשורה טובה‪ ,‬אז דער גאנצער‬ ‫באראק‪ ,‬און מ'האט אויפגעשטעלט צוויי בעטן‪ ,‬און מ'האט‬
‫לאגער וועט ווערן אפגעפירט קיין שווייץ‪ ,‬איז געווארן א‬ ‫פרובירט אויסצוארבעטן לויט די הלכה אז ס'זאל זיין כשר‪,‬‬
‫גרויסער טומעל‪ ,‬יעדער האט גענומען זיינע פעקלעך‪ ,‬און‬ ‫דאך האט מען‬ ‫(דורך גוד אסיק‪ ,‬און דופן עקומה)‪ ,‬אויפ'ן ַ‬
‫מ'איז געגאנגען צופיס אין די קעלט‪ ,‬ביז צום באן סטאנציע‪.‬‬ ‫געלייגט א שטרוי זאק‪ ,‬אויף וואס מ'פלעגט שלאפן‪ ,‬דער רבי‬
‫האט אבער קלאר געזאגט‪ ,‬אז מ'קען נישט מאכן דארט די‬
‫בשעה טובה ומצלחת איז דער רבי זי"ע ארויסגעפארן מיט די‬
‫ברכה לישב בסוכה‪ ,‬און אויב מ'מאכט יא‪ ,‬איז דאס א ברכה‬
‫באן פון בערגן בעלזן‪ ,‬מיט נאך טויזנט דריי הונדערט‪ ,‬זעקס‬
‫לבטלה‪ ,‬אבער ס'איז כאטש געווען א שטיקל זכר צו די מצוה‬
‫און אכציג מענטשן (‪ ,)1386‬אויך זענען דארט געווען די‬
‫פון סוכה‪...‬‬
‫רעבצין‪ ,‬און ר' יוסף אשכנזי ז"ל‪.‬‬
‫שמחת תורה‪:‬‬
‫די נאכט פון כ"א כסלו‪:‬‬
‫ס'איז געלונגען צו פארשאפן א ספר תורה‪ ,‬זייער אסאך‬
‫פארגעקומען‬‫אינעם נאכט פון כ"א כסלו‪ ,‬איז נאך אלץ ָ‬
‫מענטשן האבן זיך פארזאמלט ארום דעם רבי'ן‪ ,‬און מיט‬
‫פארן‪ ,‬יעדער האט‬ ‫פארהאנדלונגען וואו דער באן זאל ָ‬
‫גרויס התעוררות האט דער רבי געטאנצן די הקפות‪ ,‬בפרט‬
‫געציטערט‪ ,‬ווייל ס'איז דעמאלט אנגעקומען א טעלעגראם‬
‫די זעקסטע הקפה‪.‬‬
‫פון הימלער ימ"ש‪ ,‬וועלכער האט געברענט פאר כעס‪,‬‬
‫זאגענדיג אז מ'האט אים אפגענארט‪ ,‬מ'האט אים נישט‬ ‫אויל און ליכט פאר חנוכה‪:‬‬
‫באצאלט דאס גאנצע געלט וויפיל זיי האבן צוגעזאגט צו‬ ‫מ'פלעגט אויסטיילן אין בערגן בעלזן פאר יעדן‪ ,‬אביסל‬
‫ראטעווען דעם טראנספארט‪ ,‬און ער האט באפוילן אז מ'זאל‬ ‫מארגארין‪ ,‬און די אידן וועלכע האבן דאס נישט געוואלט‬
‫פארן ווייטער ווי געפלאנט‪.‬‬
‫נישט ָ‬ ‫נוצן צוליב כשרות‪ ,‬האבן באקומען אביסל פוטער‪ ,‬דער רבי ‪-‬‬
‫אבער הנה לא ינום ולא יישן שומר ישראל‪ ,‬דער אפיציר‪ ,‬דער‬ ‫וועלכע פלעגט ממילא נישט עסן וואס מ'האט געקאכט אין‬
‫אנפירער פונעם טראנספארט האט זיך נישט וואוסענדיג‬ ‫כשר'ע קאך ‪ -‬האט אוועקגעלייגט די פוטער‪ ,‬און דאס זייער‬
‫געמאכט פונעם טעלעגראם‪ ,‬און ער האט זיך געאיילט און‬ ‫שטארק אפגעהיטן‪ ,‬ווייל אפשר וועט ער עס דארפן נוצן אין‬
‫איז שנעל אריבערגעפארן דעם גרעניץ‪ ,‬און ער האט‬ ‫חנוכה‪ ,‬אנשטאט אויל‪.‬‬
‫צוריקגעשריבן‪ ,‬אז ער האט הערשט באקומען דעם‬ ‫דער סארוואשאר רב פלעגט דערציילן‪ ,‬אז ער איז‬
‫טעלעגראם פונקט איין מינוט נאכ'ן אריבערגיין דעם גרעניץ‪,‬‬ ‫אנגעקומען קיין בערגן בעלזן‪ ,‬כ"ב כסלו‪ ,‬א טאג נאכ'ן רבינ'ס‬
‫און ער האט שוין גארנישט געקענט טאן‪.‬‬ ‫באפרייאונג‪ ,‬און ווען ער איז אריינגעקומען אין באראק‪ ,‬איז‬
‫מ'האט געזען דערביי אפענע נסים‪ ,‬די חסד פונעם הייליגן‬ ‫אראפגעפאלן נעבן אים‪ ,‬א פעקל ליכט‪.‬‬
‫באשעפער‪ ,‬אז אין די לעצטע מינוט‪ ,‬ווען אלעס איז‬ ‫ער איז געווארן זייער פארוואונדערט פון וואו דאס קומט‪,‬‬
‫געהאנגען אויף די וואגשאל צו מ'זאל געראטעוועט ווערן‪ ,‬צו‬ ‫האט מען אים געזאגט‪ ,‬אז אין דעם זעלבן באראק האט‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש טז ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
 ‫י' אלול תש"ה‪:‬‬ ‫נישט חלילה‪ ,‬האט השי"ת געהאלפן און רחמנות געהאט‬
‫איז דער רבי געפארן פון שווייץ קיין ארץ ישראל‪ ,‬ווי ער האט‬ ‫אויף כלל ישראל‪ ,‬און אריינגעגעבן דעם געדאנק אינעם קאפ‬
‫געוואוינט א יאר‪ ,‬און האט אויפגעשטעלט דארט די מוסדות‬ ‫פונעם אפיציר צו ראטעווען דעם גאנצן טראנספארט‪ ,‬וואס‬
‫הקדושים יטב לב‪ ,‬וואס פון דארט האט דער הייליגער רבי‬ ‫צווישן זיי האט זיך געפינען דער הייליגער רבי זי"ע‪ ,‬און‬
‫אנגעהויבן ווידער אויפצובויען תורה וחסידות בדרך ישראל‬ ‫דורכדעם איז רבינו הקדוש והטהור זכותו יגן עלינו‬
‫סבא‪.‬‬ ‫געראטעוועט געווארן מעבדות לחירות‪ ,‬מיגון לשמחה‪,‬‬
‫מאפילה לאור גדול‪.‬‬
‫ראש השנה תש"ז‪:‬‬
‫ווען ר' יוסף האט דערציילט פאר'ן רבי'ן די גוטע בשורה‪ ,‬אז‬
‫איז דער רבי אנגעקומען קיין אמעריקע‪ ,‬קודם איז זיין פלאן‬
‫מ'איז שוין אריבערגעפארן דעם גרעניץ‪ ,‬האט דער רבי מיט‬
‫געווען בלויז צו זאמלן געלט פאר די מוסדות אין ארץ‬
‫טרערן פון פרייד אנגעהויבן צו זינגען‪ ,‬די פסוקים‪ְּ ,‬בךָָב ְּטחוָָ‬
‫ישראל‪ ,‬אבער צוליב פארשידענע סיבות איז ער געבליבן א‬
‫נִמלטוָָ ְּבךָָב ְּטחוָָוְּ לֹאָ‬
‫אֲ ב ֵֹתינוָָב ְּטחוָָו ְַּתפַ ְּלטֵ מוָֹ‪ֵ ָ:‬אלֶיךָָזעֲקוָָוְּ ְּ‬
‫תושב דא אין אמעריקע‪ ,‬און ער האט אויפ'ן אלטן שטייגער‬
‫בוֹ ׁשו‪.‬‬
‫פון אמאל‪ ,‬ווידער אויפגעשטעלט א קעניגליכן מיליטער‪ ,‬א‬
‫דער טאג פון כ"א כסלו וועט בלייבן לדורות עולם ביים כלל‬
‫נעץ פון מוסדות תורה ויראה דסאטמאר על טהרת הקודש‪,‬‬
‫נִש ְּמחהָבוָֹ‪,‬‬
‫ישראל אלס א יום טוב‪ ,‬זֶהָהַ יוֹ םָעשהָה'ָנגִילהָוְּ ְּ‬
‫מיט צענדליגע טויזנטער תלמידים ותלמידות‪ ,‬ערליכע‬
‫אין דעם טאג איז דער רבן ומושיען של ישראל געראטעוועט‬
‫חסידישע אידן‪ ,‬זאל הקב"ה העלפן‪ ,‬אז מיר זאלן בקרוב זוכה‬
‫געווארן‪ ,‬צו באלייכטן כלל ישראל אין דעם לעצטן דור פון‬
‫זיין צו ביאת משיח צדקינו במהרה בימינו אמן‪.‬‬
‫עיקבתא דמשיחא‪ ,‬די הצלה פון רבינו הקדוש זי"ע‪ ,‬איז‬
‫חַ ְּס ֵדיָה'ָ ִכיָלֹאָת ְּמנוָָ ִכיָלֹאָכלוָָ ַרחֲמיוָ‬ ‫געווען די הצלה פון די תורה הקדושה‪.‬‬

‫אפילו איין האר האבן זיי נישט צוגערירט‬

‫דער הייליגער רבי‪ ,‬דער צדיק הדור איז ארויסקומען פון די טויט לאגערן גאנץ מיט די דיוקנא קדישא‪ ,‬מיט זיין בארד און פיאות‪.‬‬
‫מ'האט געזאגט דערויף א מליצה דעם מאמר חז"ל‪ ,‬הקב"ה מדקדק עם צדיקים כחוט השערה‪ ,‬דער באשעפער האט געראטעוועט‬
‫דעם רבי'ן ז"ל כחוט השערה‪ ,‬אז אפילו איין איינציג האר האבן די רשעים ימ"ש אים נישט צוגערירט‪.‬‬
‫דער ספר החינוך שרייבט‪ ,‬אז השי"ת איז מציל אמת'ע צדיקים‪ ,‬מיט אן עקסטערע השגחה‪ ,‬העכער פונעם דרך הטבע‪ ,‬חיות רעות‬
‫שעדיגן זיי נישט‪ ,‬פייער פארברענט זיי נישט‪ ,‬השי"ת היט זיי פון אלע סכנות דורך וואונדערליכע אופנים‪.‬‬
‫ס'איז באקאנט‪ ,‬אז דער רבי זי"ע האט אין געטא גארנישט פארענדערט פון זיינע מנהגים וואס ער האט זיך געפירט פון פארדעם‪ ,‬אין‬
‫געפארן אינעם רויטן קרייץ‬
‫ָ‬ ‫געטא האט ער זיך צוריק געטוישט די פארשטעלטע בגדים וואס ער האט אנגעטאן ווען ער איז‬
‫אנבאלאנס אין וועלכע ער איז ארעסטירט געווארן אין קלויזענבורג‪.‬‬
‫אויך האט ער נישט צוגערירט צו די בארד און פיאות‪ ,‬וואס איז געווען פשוט מסירות נפש‪ ,‬און טראץ די שטארקע געבעט פון די‬
‫רביצין ע"ה‪ ,‬און פונעם גבאי ר' יוסף אשכנזי ז"ל‪ ,‬און די אנדערע רבנים און חסידים‪ ,‬אז ער זאל נישט איינשטעלן דעם לעבן‪ ,‬האט‬
‫דער רבי נישט געקלערט איין מינוט צו צורירן די בארד און פיאות‪ ,‬נאר ער האט דאס ארומגעוויקעלט מיט א טיכל אויפ'ן פנים‪ ,‬אז‬
‫עס האט אויסגעזען ווי ער וואלט געליטן פון ציין ווייטאג‪,‬‬
‫כאטש ס'איז בכלל נישט געווען קיין לייכטע זאך‪ ,‬ווייל ווי באקאנט האבן די רשעים שטארק קאנטראלירט דאס ריינקייט פונעם‬
‫לאגער‪ ,‬און האבן בשום אופן נישט געלאזט טראגן א בארד‪ ,‬זאגענדיג אז דאס ברענגט לייז‪ ,‬און אויב האבן זיי געכאפט א איד מיט א‬
‫בארד האבן זיי אים אויסגעטיילט צרות צרורות‪ ,‬און ארויסגעריסן די בארד מיט די גרעסטע מאס רשעות אז ער איז קוים‬
‫ארויסגעגאנגען לעבעדיג‪ ,‬און טיילמאל פלעגן זיי אים אויפ'ן ארט שיסן‪ ,‬און אפילו אויסער די געטאס‪ ,‬ווען זיי האבן געזען א איד‬
‫מיט א בארד פלעגן זיי תיכף ווערן אין כעס‪ ,‬אזוי ווייט אז זיי פלעגן ארויסרייסן די בערד מיט די באקן און גאנצע שטיקער הויט און‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יז ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫פלייש‪ ,‬אבער די אויסערגעווענליכע סייעתא דשמיא וואס דער רבי ז"ל האט געהאט מיט'ן היטן אויפ'ן דיוקנא קדישא איז פשוט‬
‫געווען העכער דעם מענטשליכן באגריף‪.‬‬
‫דער ביקסאדער רבי האט דערציילט‪ ,‬אז מאנטאג נאכדעם וואס זיי זענען אנגעקומען אין געטא‪ ,‬איז אנגעקומען א דייטשער‬
‫אפעציר‪ ,‬א רשע מרושע‪ ,‬צו קאנטראלירן די ריינקייט אין געטא‪ ,‬ער איז אדורכגעגאנגען פון באראק צו באראק און אלעס‬
‫דורכגעקוקט‪ ,‬ס'איז געפאלן א מורא'דיגער פחד‪ ,‬וואס וועט מען טאן ווען ער וועט זען דעם רבי'נס בארד‪ ,‬ס'קען חלילה זיין דאס‬
‫ערגסטע‪.‬‬
‫דער רבי איז געזעצן אויף א בענקל און געשוויגן‪ ,‬נעבן אים איז געזיצן א איד מיט א שער מאשינדל אין האנט‪ ,‬גרייט אפצושערן דעם‬
‫בארד אויב מ'וועט מוזן‪ ,‬דער גבאי ר' יוסף אשכנזי‪ ,‬איז ארויסגעלאפן פון באראק‪ ,‬ס'האט אים זייער וויי געטאן אז מען וועט מוזן‬
‫אפשערן‪ ,‬און ער האט דאס פשוט נישט געקענט צוקוקן‪ ,‬דער רבי האט געווארפן קאלירן און גארנישט גערעדט‪ ,‬האט דער‬
‫ביקסאדער געזאגט‪ ,‬אז דער רשע איז נאך אין צווייטן באראק‪ ,‬עס וועט נאך דויערן ביז ער וועט אנקומען צו אונז‪ ,‬מ'זאל ווארטן‪.‬‬
‫עס זענען אדורך געציילטע מינוטן און מ'איז געקומען זאגן די גוטע בשורה‪ ,‬אז דער דייטש ימ"ש איז שוין אוועקגעגאנגען‪ ,‬ס'איז‬
‫נישט צו באשרייבן די שמחה פונעם רבי'ן אז ער איז געבליבן מיט'ן צלם אלקים‪.‬‬
‫אגב‪ ,‬דער רבי זי"ע איז געווען דער איינציגסטער פון צווישן מיליאנען אידן‪ ,‬וועלכער האט נישט געטשעפעט זיין הייליגע בארד‪,‬‬
‫אויסער דעם איז קיינער נישט געבליבן מיט די פולע בארד‪ ,‬אמאל ביי א געוויסע געלעגענהייט האט דאס דער רבי דערמאנט אז‬
‫בחסדי השם איז אים געלונגען צו בלייבן מיט די ארגינעלע בארד‪ .‬דער רבי'נס הצלה איז געווען פאר'ן גאנצן דור‬
‫עס ווערט דערציילט‪ ,‬אז איינמאל אין לאגער האבן מענטשן‬
‫דער ירושלים רב הרה"ק רבי משה ארי' פריינד זצ"ל האט געזאגט‪,‬‬
‫געזאגט פאר'ן רבי'ן‪ ,‬אז ס'שטערט פאר אנדערע אידן אז ער‬
‫אז פון הימל האט מען אזוי צוגעפירט אז דער טאג כ"א כסלו ‪-‬‬
‫פאלגט נישט די גזירה פון די רשעים צו אפשערן די בארד‪ ,‬און‬
‫דעם רבי'נס גאולה ‪ -‬פאלט אויס אין די פיר טעג פון חנוכה‪ ,‬און‬
‫אנדערע ליידן דערוועגן‪ ,‬האט דער רבי געענטפערט‪ ,‬די בארד איז‬
‫זייער טייער אין מיינע אויגן ממש אזוי ווי חיות צום לעבן‪ ,‬אבער אוודאי איז דאס נישט אומזינסט‪ ,‬ווייל מיט'ן רבינ'ס הצלה איז‬
‫אויב איין איד וועט ליידן דערפון‪ ,‬בין איך גרייט דאס געשען א נס פאר'ן גאנצן דור‪ ,‬ווייל דורכדעם האבן מיר זוכה‬
‫געווען צו תורה און קדושה אין אלע פיר עקן פון די גאנצע וועלט‪,‬‬ ‫אראפצונעמען‪.‬‬
‫תלמוד תורה'ס‪ ,‬יראך שמים‪ ,‬צדקה וחסד‪ ,‬און נאך‪.‬‬ ‫פונקט דאן האט אדורכשפאצירט דר‪ .‬פישער‪ ,‬דער אויפזעער פון‬
‫פונקט ווי ביים נס חנוכה איז איבערגעבליבן בלויז איין קריגל אויל‬ ‫די לאגער‪ ,‬האט אים דער רבי געפרעגט‪ ,‬אויב איינער האט זיך‬
‫פאר איין טאג‪ ,‬און ס'איז געשען א נס אז מ'האט געצינדן דערפון‬ ‫אפגערעדט אז ער ליידט צוליב זיין בארד‪ ,‬האט ער אים‬
‫געענטפערט אז ניין‪ ,‬און באשטעטיגט פאר'ן רבין אז ער קען‬
‫אכט טעג‪ ,‬אזוי איז אויך מיט'ן רבי'נס הצלה‪ ,‬אז דאס האט צוריק‬
‫ווייטער בלייבן מיט די בארד אומגערירט‪.‬‬
‫אויפגעלאכטן די וועלט מיט זיין הייליגע השפעה‪.‬‬
‫האט זיך דארט געפינען א מזרחי'סטישע רב‪ ,‬וועלכע איז געווארן‬
‫און מיט די השגחה העליונה האט זיך דאס געפירט פון הימל צו‬
‫ערוועקט פונעם רבי'נס ווערטער‪ ,‬און האט געוואלט אנהייבן‬
‫זיין נאנט צום נס חנוכה‪ ,‬ווי עס ווערט געברענגט אין די ספרים אז‬ ‫צוריקלאזן וואקסן די בארד‪ ,‬און האט געזאגט פאר דעם דר‪.‬‬
‫דער נס חנוכה איז מרמז אויף די גאולה העתידה‪ ,‬אזוי איז אויך‬ ‫פישער אז אויב קיינער ליידט נישט דערוועגן דאן וויל ער אויך‬
‫מיט'ן רבי'נס הצלה‪ ,‬וואס ער האט אונז באלאכטן דעם וועג זיך‬ ‫לאזן וואקסן די בארד‪ ,‬האט ער אים געווארענט אז ער זאל דאס‬
‫נישט צו חבר'ן מיט די רשעים די ציונים וואס זענען מרחק די‬ ‫נישט טאן‪ ,‬האט ער געפרעגט‪ ,‬פארוואס איז דער סאטמארער רב‬
‫גאולה‪ ,‬וואס דורך דעם וואס מ'דערווייטערט זיך פון זיי‪ ,‬איז מען‬ ‫אנדערש‪ ,‬האט אים דר‪ .‬פישער געענטפערט‪ ,‬סאטמארער רב האט‬
‫מקרב די גאולה שלימה‪ ,‬בב"א‪.‬‬ ‫געהאט מסירות נפש דערויף‪ ,‬און דאס טרעט אים ממש צום‬
‫הארץ‪ ,‬קען איך אים נישט צוריקהאלטן דערפון‪ ,‬אבער איר קענט‬
‫(עטרת יהושע)‬
‫זיך באגיין אן אייער בארד אויך‪.‬‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫גליון אז תתענג ש יח ‪.‬‬

‫ברבים‪ ,‬אבער ווען ס'איז‬
‫געקומען די ימים נוראים האט‬
‫ער זיך געפירט ווי פריער‪,‬‬ ‫עבודת התפלה‬
‫געדאווענט פאר'ן עמוד און‬
‫געזאגט דרשות‪ ,‬און פילע‬
‫געשטיפט‬
‫ּ‬ ‫אידן פון די אנדערע לאגערן זענען געקומען און זיך‬
‫צו הערן דעם רבי'נס דאווענען‪ ,‬און אפילו פון די פרייע וועלכע‬
‫האבן קיינמאל נישט געוואוסט וואס דאווענען מיינט‪ ,‬זענען‬
‫אויך געקומען‪ ,‬די וואס האבן עס בייגעוואוינט האבן שפעטער‬
‫דערציילט‪ ,‬א ז ס'איז אוממעגליך צו שילדערן דאס געוואלדיגע‬
‫דאווענען‪.‬‬
‫התעוררות וואס ס'האט געהערשט ביים ַ‬
‫ס'איז געווען א געוויסער פרייער‪ ,‬א ציוניסט און א צייטונג‬
‫שרייבער‪ ,‬דר‪ .‬פערענץ קענעדי‪ ,‬וועלכער איז געווען צוזאמען‬
‫ראק אין‬
‫בא ַ‬
‫מיט'ן רבי'ן אין זעלבן טראנספארט און אין זעלבן ַ‬
‫בערגן בעלזן‪ ,‬האט ער פארשריבן אין א אונגארישער צייטונג‪ ,‬ווי‬
‫אזוי אפילו די פרייע האבן נישט געקענט צו זיך קומען פונעם‬
‫רבי'נס דאווענען‪.‬‬
‫ער שילדערט‪ ,‬אז דאס קול פון סאטמארער רבי'ן האט מען‬
‫געקענט הערן אין באראק כמעט ַא גאנצן טאג‪ ,‬א גאנצן טאג‬
‫האט ער מתפלל געווען‪ ,‬אדער געלערנט‪ ,‬ער האט געהאט עפעס‬
‫א מין טרויעריג ניגון'ל‪ ,‬א וויינענדיגע תנועה וואס האט אונז‬
‫אסאך אויפגעוועקט אין די שפעטע נאכט שעה'ן און אונז נישט‬
‫געלאזט שלאפן‪ ,‬איך האב אבער געוואוסט אז דער רבי איז מיט‬
‫דעם מתפלל צו הקב"ה‪ ,‬ער בעט רחמים‪ ,‬ער קעמפט קעגן דעם‬
‫שרעקליכן גזר דין און בעט פאר א ישועה‪.‬‬
‫דער דערמאנטער ד"ר קענעדי‪ ,‬וועלכער איז אויך געווען‬
‫אינאיינעם מיטן רבי'ן זי"ע ימים נוראים תש"ה‪ ,‬שרייבט אז‬
‫צווישן די וואס זענען געקומען זיך צוהערן צום רבי'נס דאווענען‪,‬‬
‫זענען געווען צוויי פרייע‪ ,‬א באוואוסטער אונגארישער שרייבער‬
‫און א בארימטער זינגער‪ ,‬וועלכע זענען געזעסן און זיך‬
‫צוגעהערט צום רבי'נס הייליגע תפילות‪.‬‬
‫האט דער ד"ר קענעדי שפעטער געהערט ווי איינער זאגט צום‬
‫צווייטן‪ ,‬מיט טרערן אין די אויגן‪ ,‬אויב ס'איז פאראן א תפלה‬
‫אויף דער וועלט‪ ,‬איז דעם סאטמערער רב'ס דאווענען‪ ,‬אן‬
‫אמת'ע תפילה‪.‬‬
‫קיין איין שבת פאר'ן עמוד‪ ,‬און נישט געזאגט קיין דברי תורה‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יט ‪.‬‬
‫שווערסטע‬ ‫די‬ ‫אין‬ ‫אפילו‬
‫אומשטענדן ביים קריג‪ ,‬ווען‬
‫האט זיך געפינען‬
‫דער רבי זי"ע ָ‬
‫אין לאגער בערגן בעלזן‪ ,‬האט‬
‫מען געזען ביים רבי'ן ווי ער‬
‫איז ווייטער אנגעגאנגען מיט זיין הייליגע עבודת התפילה‪ ,‬וואס‬
‫אפילו די פרייע עלעמענטן האבן געכאפט התפעלות דערפון‪.‬‬
‫שבת פלעגט דער רבי דאווענען שחרית מיט'ן אלגעמיינעם מנין‪,‬‬
‫אבער אינמיטן די וואך‪ ,‬צוליב זיינע פילע הכנות צו רייניגן גופו‬
‫הטהור‪ ,‬פאר וועלכע ער האט אפטמאל אוועקגעגעבן זיין ברויט‬
‫צו קענען באקומען פאפיר‪ ,‬האט דער רבי געדאווענט פאר זיך‪,‬‬
‫ער פלעגט נאר אריינקומען הערן קדושה און ליינען‪ ,‬דער‬
‫געטרייער משמש ויד ימינו הרה"ח ר' יוסף אשכנזי ז"ל איז‬
‫געשטאנען און פארדעקט דעם רבי'ן זצ"ל מיט זיין מאנטל פאר‬
‫לאנגע שעה'ן‪ ,‬אפילו אין די גרעסטע פראסט‪ ,‬אז מ'זאל נישט‬
‫באמערקן ווי דער רבי דאווענט‪.‬‬
‫מנחה‪ ,‬האט דער רבי יא געדאווענט מיטן מנין‪ ,‬און מעריב האט‬
‫דער רבי געדאווענט אין בעט‪ ,‬ווייל ער האט מקפיד געווען אויף‬
‫שיטת רבינו תם אז נאכט הייבט זיך אן צוויי און זיבעציג מינוט‬
‫נאך די שקיעה‪ ,‬און נישט געוואלט דאווענען מיט די מנין וואס‬
‫האבן געדאווענט פריער‪ ,‬און וויבאלד ס'איז געווען א שטרענגע‬
‫פארארדענונג אז ווען ס'ווערט טונקל מוז יעדער אריינגיין אין‬
‫בעט‪ ,‬פלעגט דער רבי ווארטן ביז ווען ס'איז שוין זיכער נאכט‪,‬‬
‫און דאן האט ער געדאווענט מעריב אין בעט‪.‬‬
‫ווי באקאנט זענען די בעטן אין לאגער געווען פון צוויי אדער‬
‫דריי שטאק‪ ,‬דער רבי איז געשלאפן אונטן‪ ,‬און העכער אים איז‬
‫געשלאפן א פרעמדער‪ ,‬דער רבי האט געדאווענט מעריב אין‬
‫בעט‪ ,‬און ביי שמונה עשרה האט ער זיך אויפגעזעצט‬
‫אראפלייגנדיג די פיס אויף די ערד‪ ,‬ווען דער רבי האט‬
‫אנגעהויבן דאווענען שמונה עשרה מיט גרויס דביקות‪ ,‬האט ער‬
‫זיך גענומען שטארק שאקלן‪ ,‬און דאס גאנצע בעט‪ ,‬האט זיך‬
‫מיטגעשאקלט‪ ,‬שפעטער האט דער רבי יענעם מפייס געווען‪ ,‬אז‬
‫אומוועלנדיג האט ער אים אויפגעוועקט‪.‬‬
‫אין לאגער האט דער רבי זי"ע געדאווענט פאר'ן עמוד אין די‬
‫הייליגע טעג‪ ,‬כאטש וואס דעמאלט האט ער נישט געדאווענט‬
‫גליון אז תתענג‬
 ‫ניגון לכבוד כ"א כסליו‬
‫יום ההצלה והשיחרור של רבינו הק' זי"ע‬
‫דער חורבן‬
‫מהרה"ח ר' יו"ט ערליך ע"ה‬

‫שא שטיל! אין רבינ'ס הויז‪ ,‬איז דורכאויס שטיל‪,‬‬

‫וואו זיינען אלע חסידים‪,‬‬
‫שא שטיל! אין ישיבה הויז‪ ,‬איז דורכאויס שטיל‪,‬‬
‫וואו זיינען אלע תלמידים‪,‬‬
‫שא שטיל! דער רבי איז אויכעט נישטא‪,‬‬
‫זיין שטול שטייט דאך ליידיג‪.‬‬

‫פוסט עס שטייט‪ ,‬דער הייליגער הייזל דארט‪,‬‬

‫פוסט עס שטייט‪ ,‬דעם הייליגן רבינ'ס ארט‪,‬‬
‫נישטא שוין די הייליגע צורה מער‪,‬‬
‫עס פאלן א טרער נאך א טרער‪.‬‬
‫דעם רבינ'ס רייד‪ ,‬עס ליגט אין זכרון גוט‪,‬‬
‫ארויף עס גייט ‪ ,‬יעדע זאך וואס מען טוט‪,‬‬
‫וואס מען טוט‪ ,‬טוט מען פאר זיך אליין‪,‬‬
‫אצינד קומט דער חשבון צו גיין‪.‬‬

‫אצינד‪ ,‬מאכט מען דעם חשבון קלאר‪,‬‬

‫פאר זינד וואס געטאן אלע יאר‪,‬‬
‫דער ערליכער איד‪ ,‬צעשיידן ער וויל זיך ניט‪,‬‬
‫מיט אלע צוזאמען‪ ,‬גייט ער דאך אויך מיט‪.‬‬

‫ברכת מזל טוב‬ ‫ברכת מזל טוב‬

‫לכבוד‬ ‫לכבוד‬
‫שליט"א‬ ‫יודל לעוו‬ ‫הר"ר‬ ‫שליט"א‬ ‫הר"ר אברהם זאב לויפער‬
‫מלמד מומחה במוסדותינו הק'‬ ‫מלמד מומחה במוסדותינו הק'‬
‫לרגל הולדת בתו למזל טוב‬ ‫לרגל הכנסת בנו לעול התורה והמצות‬
‫השי"ת זאל העלפן ער זאל זוכה זיין צו שמחה ונחת‬ ‫השי"ת זאל העלפן ער זאל זוכה זיין צו שמחה ונחת‬
‫פון אלע זיינע קינדער‪ ,‬וכל טוב וחסד‪ ,‬עדי ביאת‬ ‫פון אלע זיינע קינדער‪ ,‬וכל טוב וחסד‪ ,‬עדי ביאת‬
‫הגואל צדק אמן‪.‬‬ ‫הגואל צדק אמן‪.‬‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬