Professional Documents
Culture Documents
דרב"י מסאטמאר
תר"ז קרית יואל
פרשת וירא בנשיאות כ"ק מר אדמו"ר שליט"א
עד יומו האחרו האט דער רבי 'געליינט א קוויטל' ...עס איז געווע אי די לעצטע ה' ה'( עס דערציילט אונזער זיידע
טעג בחיי חיותו אי חודש מנח אב תשל"ט ,איז געווע ביי רבי' א איד מיט' נאמע à"èéìù ÷"äâä åðéáø ïøî ÷"ë
פריינד פו בראזיל ,או ער האט געגעב א קוויטל ,או אריינגעשריב א הזכרה פאר א
חולה פו די משפחה 'לרפואה שלימה'. דאס קינד דאר שמירה
דער משב"ק הרה"ח ר' יוס אשכנזי ע"ה ,האט זי
טועה געווע או געשריב דע דער טאטע כ"ק מר רבינו הגה"ק בעל בר
משה זלה"ה האט דערציילט אז בילדותו האט
'לרפואה שלימה' ביי א צווייט נאמע .ווע דער רבי האט געליינט דאס קוויטל האט ער ער געהאט א מלמד א חשוב'ער איד א תלמיד חכ ,הרה"ג ר' חיי הלל היללער ז"ל ,דער
באלד געפרעגט "ווער איז דער חולה?" ,האט מע געזעה אז מ'האט דא געשריב די פאטער פונע בארימט בעל חסד ואיש הצדקה הרה"ח ר' משה היללער ע"ה.
לרפו"ש אויפ נישט ריכטיג ארט .האט דער רבי געהייס רופ רבי יוספ' ,או אי האט פאסירט אז איינמאל איז אי נעל געוואר זיי קליי קינד ,האט ארומגעזוכט דאס
געזאגט "אז דו מאכסט טעותי דאר אי
זי
מוטשענע?!) "...אשר זעליג מאשקאוויטש ,יצחק קינד או נישט געפונע ,איז מע געלאפ מזכיר זיי ביי זייד דער עצי חיי ז"ל .האט דער
מאשקאוויטש ,אפרי פישל מאשקאוויטש( זיידע ז"ל אנגעוואונטש אז מ'זאל טרעפ דאס קינד ,או ער האט אנגעזאגט אז מ'זאל וויס
"דאס קינד דאר האב א באזונדערע שמירה".
ה' ח'( עס דערציילט אונז
ååàìñéøòé ã"áà à"èéìù óòéøá ùøòä 'éòùé éáø ö"äâä רבי חיי האט געדענקט די ווערטער וואס דער רבי האט געזאגט ,אבער ער האט דאס נישט
איבערגעגעב פאר די בני המשפחה .ליידער האט פאסירט אז ווע דאס קינד איז געגאנגע אי
א געליינט קוויטל וואסער ביי די 12יאר האט ער זי
דערטרונקע ל"ע .זאל מע נאר הער גוטע בשורות אלעמאל.
אי
האב געהערט פו אא"ז הרב החסיד המפורס רבי ישראל בריע ז"ל ,אז אי די יאר )דוד דוב מייזליש ,חיי יחזקאל שרגא טייטלבוי ,יצחק אייזיק טייטלבוי ,חנני' יו"ט ליפא טייטלבוי ,בנימי חיי מייזליש ,חיי
וואס ער האט געוואוינט אי אר) ישראל אי די שטאט נתני' האט ער געבויעט א מקוה טהרה, צבי רוקח ,יואל דושינסקיא ,יושע רוקח ,חיי אשכנזי ,משה יושע מייזליש(
וואס האט געקאסט גרויסע הוצאות ,העלפט געלט האט ער באקומע פו כ"ק מר רביה"ק ז"ל ה' ו'( עס דערציילט אונזער זיידע
או די צווייטע העלפט פו הגה"ק בעל חזו איש ז"ל )היארצייט ט"ו מרחשו(. å"éä æðàâ á÷òé íäøáà 'ø ç"äøä
ער פלעגט אפט פאר צו בעלזער רב ז"ל ,יעד שבת מברכי איז ער געפאר קיי תל$
אביב צו בעלזער רב .איינמאל האט ער געבעט פונע משב"ק הרה"ח ר' שלו פויגל ע"ה אז מיר קענע
נוצ
דע בני
ער זאל איה צוריק געב דע קוויטל נאכ ליינע שפירנדיג דאס פאר א זכי'. אי
האב געהאט די זכיה אלס אכצ יעריגער בחור צו זיי הויז בחור או משמש ביי
ווע צוויי טאג שפעטער איז ער געווע אי בני ברק ביי חזו איש ,האט ער געוואלט רביה"ק זי"ע.
שרייב א קוויטל ,אבער ער האט נישט געטראפ קיי פאפיר ,האט ער מחליט געווע או ער איינמאל איז געווע א ברית אי א ביהמ"ד אוי מארסי עוועניו $אי
געדענק נישט
האט געגעב דאס קוויטל וואס ער האט צוריק באקומע פונע בעלזער רב. פונקטלי
וועלכע ביהמ"ד ,אבער כמדומה לי איז עס געווע אי פאיע ביהמ"ד וואס איז אוי
ווי נאר דער חזו איש האט געקוקט אויפ קוויטל האט ער געזאגט "דאס איז שוי א מארסי צווישע היוז או פע סטריט $נאכ ברית איז נישט געווע קיי קאר אהיימצופיר דע
געליינט קוויטל"... רבי' זי"ע האב מיר אהיימשפאצירט ארוי מארסי עוו .ביז קליימער סט .או דארט זענע מיר
אראפגעגאנגע ביז ביתו נאוה קודש אוי 500בעדפארד עוו.
ה' ט'( עס דערציילט אונזער זיידע
å"éä ìò÷ðàøô øæòéìà íåìù 'ø ç"äøä געדענק אי
ווי אדורכגייענדיג דע גרויסע בני וואס איז היינט דער בני הבית רחל "אהל
ברכה סימא" )אמאל 'איסטער דיסטריקט'( האט זי
רביה"ק זי"ע אפגעשטעלט או באטראכט דע בני.
א דרילינג פאר דריי הונדערט דאללער פלוצלינג פרעגט מי
דער רבי "וואס איז דער בני?" האב אי
געענטפערט אז דאס איז א סקול
עס איז געווע אי די יאר ווע הרה"ק רבי יענקעלע מפשעווארסק זלה"ה איז שוי ליידער פאר גוי'אישע קינדער...רופט זי
דער רבי א "אונז קע מיר נוצ דע בני" או האט ווייטער
נישט געהעריג געזונט געווע .אי יענע יאר פלעג זיי געסט יעד שבת אי פשעווארסקער אהיימשפאצירט.
הוי ,או מ'פלעגט דארט צושטעל א ברייטע אש"ל מיט הכנסת אורחי ווי עס איז אלע יאר אי
האב מי
דערמאנט דע אפענע רוח הקודש ווע יאר שפעטער איז דער בני
געווע אי פשעווארסק ,או ווע דער פשעווארסקער רבי איז געווע בכח האט ער געפירט א געווארע א בית רחל ווי עס ווער נתחנ
טויזנטער אידישע טעכטער בליעה"ר )שמואל דוד גאנז(
מיטאג טיש מיט עול. ה' ז'( עס דערציילט אונזער זיידע
אי איינע פו יענע יאר ,ערב כ"א אדר ,איז געווע א טראוועל אגענט וואס האט מסדר å"éä ùèéååà÷ùàî á÷òé íäøáà 'ø ç"äøä
געווע א נסיעה קיי ליזענסק צו יארצייט פו הייליג רבי' ר' אלימל
זיע"א ,או די נסיעה
האט אריינגענומע א 'שבת אי פשעווארסק' .דער אגענט האט געקלערט אז דער 'הוי' שטעלט נפש חיה הוא שמו
דא
צו אש"ל מלא ,או עס וועט איה גארנישט קאסט ,ממילא האט ער דאס אזוי מסדר עס דערציילט מיר הרב החסיד הישיש רבי אלטר יחזקאל גליק שליט"א שו"ב,
געווע ,או ער האט אנגעברענגט 150אורחי אוי שבת אנע איינמעלד ,או א נעמע א וועלכער האט געוואוינט בשכינות מיט מיי פאטער הרה"ח ר' יצחק ע"ה אוי קליימער
חלק אי די הוצאות פונע שבת בכלל ,או אוי דע אופ האט ער געקענט רעכענע א ביליג סט .אי וויליאמסבורג ,אז עס איז געווע איינמאל הושענא רבה ביינאכט ,ווע
פרייז פאר די נסיעה. הונדערטער איד האב באלאגערט ביתו נאוה קודש פו כ"ק מר רביה"ק זלה"ה ,או
ווע די גבאי או משמשי האב געזעה וואס דא גייט פאר ,האב זיי מחליט געווע צו מ'איז אריבערגעגאנגע איינער נאכ צווייט מיט קוויטלע
אי א בחינה פו 'לרגעי
לערנע דע 'טראוועל אגענט' דר
אר) ,או זיי האב פארשלאס אלע טיר או טויער ,או תבחננו' ,ווייל דער רבי האט בלויז א שנעל בליק געגעב אוי א קוויטל ,או געגעב די
בשו"א איז נישט געווע די מעגליכקייט פאר א גאסט צו גיי ערב שב"ק שלו נעמע ביי האנט או געגאנגע ווייטער.
רבי' .דער ריזיגער ציבור איז געשטאנע א גאנצ טאג ארו די שטוב ,או פרובירט צו קענע מיי טאטע איז געווע צוויש דע ריזיג עול ,או ער האט געגעב זיי קוויטל
אנקומע אינעווייניג ,אבער אי יוצא ואי בא ,או עס איז נישט געווע וואס צו טוה. פאר רבי' ,דער רבי גיט א שנעל בליק ,או ער ווייזט אויפ נאמע פו זיי ווייב 'ווי אזוי
אי
בי געווע בתו
הבאי מיט מיי ברודער מו"ה שמואל ,אלס אנטווערפענער איד הייסט זי?' ,מיי טאטע קוקט אריי אי קוויטל או ער זעהט ווי בטעות האט ער געזאגט
האב מיר נישט געוואלט מוותר זיי ,או מיר זענע דארט אוי
געשטאנע צוויש ציבור. דע נאמע פו זיי ערשטע פרוי ע"ה וואס איז אוועק אי די קריג ,וואס איז געווע א
אינצוויש איז צוגעקומע א איד או געזאגט שטילערהייט אז מ'קע גיי צו א דערנעבענדיג שוועסטער מיט מיי מאמע ע"ה .אבער דער רבי האט דאס מרגיש געווע רגע כמימרא.
הויז וואס דורכ חצר קע מע אנקומע צו אונטערשטע טרעפ ,או אזוי ארויפגיי לביתו נאוה ווי נאר ער איז ארויס פונע רבי'נס צימער האט ער מיר איבערדערציילט די מעשה,
קודש. ווי צוויש הונדערטער קוויטלע
,וואס זענע אריבער כבקרת רועה עדרו האט דער רבי
אי
בי געגאנגע מיט מיי ברודער )מיי ברודער האב אי
אריינגעשלעפט דורכ פענסטער (...או מיר האב אלעס באמערקט.
פול פראכט ,או מיר האב געמאכט די ברכה מיט גרויס שמחה. זי
אריינגעשלייכט ביז ווע מיר זענע אנגעקומע אונטער די טיר פונע פשעווארסקער רבי',
ווע אי
האב געזעה די לבנה בי אי
געלאפ אויפוועק רבי ברוכ'ל ,אבער היות אזוי ווייט אז אי
האב קלאר געהערט ווי ער רעדט מיט משב"ק הרה"ח ר' יעקב משה שטער
רבי איציקל האט שוי אינצוויש געענדיגט זאג 'קידוש לבנה' איז שוי ווידער נישט הי"ו.
געווע קיי זכר פו קיי לבנה ,עס האט ווייטער גערעגנט ווי בעפאר. ווע מיר זענע שוי געווע אינעווייניג ביי טיר ,קומט צו לויפ נא
א איד ,וואס האט
רבי איציקל איז שפעטער געווע מלא שמחה ,או ער האט געזאגט "כ'האב אלס באמערקט ווי אי
האב אריינגעשלעפט מיי ברודער דורכ פענסטער ,או יענער האט זי
געוואוסט אז כוס של ברכה העלפט פאר איד וואס דארפ ישועות ,יעצט צו ערשט מאל גענומע וויינע אז ער איז דוקא אהערגעקומע ,ער שטייט 11יאר נא
די חתונה או ער האט
זעה אי
אז דאס העלפט אוי
פאר א לבנה" ) .נפתלי ,וואל ,יעקב יהושע וויינבערגער( נישט קיי קינדער ,או ער האט אזוי ארויסגעקוקט אוי א ברכה פונע רבי' ,או דא לאזט מע
ה' יב( עס דערציילט אונזער זיידע איה נישט אריי .בלית ברירה האב אי
אי אוי
אריינגעשלעפט פו פענסטער ,או אזוי זענע
ïôøòååèðà å"éä ùèéååà÷øàî ìàåîù 'ø ç"äøä מיר געשטאנע אלע דריי אונטער באהאלטענע טיר.
מיר האב געעפענט די טיר מיט געוואגטקייט ,דער גבאי האט אונז קוד געוואלט
געלערנט 'חסד' מיט
שר ה'תורה' ארויסשיק ,אבער ער האט נישט געהאט קיי ברירות ,מיר האב זי
געזעגענט או באקומע
איידער הרה"ק רבי איציקל מפשעווארסק זלה"ה איז געקומע קיי אנטווערפ האט ער ווארימע ברכות קודש .דא איז צוגעגאנגע יענער איד או זי
מזכיר געווע פאר קינדער אוי
געוואוינט אי פאריז ,או דער ניי$אויפגענומענער אנטווערפענער רב הגאו רבי חיי וואס ער ווארט שוי אזוי לאנג .זאגט אי דער צדיק "גיב צדקה פאר רבי מאיר בעל הנס".
קרייזווירטה ז"ל ,האט געהאט חשק אי צו קענע .איז ער געפאר קיי פאריז ווילנדיג זי
האט דער איד ארויסגענומע הונדערט דאללאר או געגעב פאר רבי' ,זאגט אי דער רבי
באקענע מיט רבי איציקל. "דיי זיידע אברה אבינו האט מער געגעב" .האט ער געגעב נא
צוויי הונדערט דאללאר .די
אנקומענדיג אי דארטיג ביהמ"ד איז ער צוגעגאנגע צו ערשט עלטער איד וואס ער רביצי ע"ה איז געשטאנע דערביי או מיטגעהאלט ,האט זי געזאגט "וויפיל געלט ווילסטו
האט דארט באגעגענט או געפרעגט צי ער קע אי צו ווייז וואו רבי איציקל וואוינט ,זאגט נא
ארויסשלעפ פו דע איד?" ,או דער פשעווארסקער רבי האט אי ווארי אנגעוואונטש,
אי דער עלטערער איד "זייער גער ,אבער אפשר קענט איר קומע מיט מיר נא
געלט פאר א או מיר זענע אלע ארויס פו שטוב מיט די האפענונג אז מיר האב גע'פועל'ט אלעס גוטס.
איד?" ,זאגט רבי חיי "אי
בי שטארק פארנומע מיט לערנע ,אי
בי רב אי אנטווערפ, עס איז נישט אריבער א יאר ווע יענער איד האט מי
אנגערופ אויפ טעלעפא ,או ער
אי
בי אהער געקומע נאר כדי צו טרעפ רבי איציקל ,אויסער דע האב אי
נישט קיי צייט". זאגט מיר "מזל טוב! מזל טוב! מזל טוב! א דרילינג ,צוויי מיידלע
,מיט א אינגל!" ...האב
זאגט אי דער עלטערער "אינגערמא ,כ'וויל איי
דערצייל א מעשה ,דער הייליגער דברי אי
שוי פארשטאנע וואס מ'קע פועל' מיט דריי הונדערט דאללער) .משה פעלבערבוי ,שמעו
חיי האט געהאט א זו רבי מאיר נת ,וואס איז אוועק אינגערהייט ה"י ,האט זי
איינער פו די פעלבערבוי ,יואל פעלבערבוי ,שמחה גוטמא ,יעקב גוטמא ,יצחק גוטמא ,יושע פרענקל ,שמחה פרענקל ,משה פרענקל ,אברה דוד
קינדער שפעטער גע'חלומ'ט ווי ער זעהט רבי מאיר נת אוי יענע וועלט ,ער שיינט או לייכט, ליכטענשטיי ,משה ליכטענשטיי ,לייב ליכטענשטיי ,בערל ליכטענשטיי(
אבער עס פעלט אי שי
,ווע ער האט דאס דערציילט פאר דברי חיי האט ער געזאגט "עס
ה' י'( עס דערציילט אונזער זיידע
איז נישט קיי וואונדער ,ווייל היות ער איז אוועק אינגערהייט איז ער נישט געגאנגע נא
געלט, å"éä ïøòèù äùî á÷òé 'ø ç"äøä
ממילא פעלט אי די שי
אי ג עד".
האט דער עלטערער איד ממשי
געווע "לאחר מאה ועשרי שנה אי ג עד ווילט איר וואס אי האב אינזינע
געהאט אי
מקוה...
האב שי
?! אייער קאפ פו תורה וועט זיכער זיי אי ג עד ,אבער פארוואס זאל פעל די אי
האב זוכה געווע לשרת בקודש פנימה ביי כ"ק מר הרה"ק רבי יענקעלע
שי
?!". מפשעווארסק זיע"א ,וואס איז געווע אי א בחינה פו 'סול מוצב ארצה וראשו מגיע
האט ער זי
געלאזט איבעררעד או ער איז געגאנגע נא
געלט ,או דעמאלטס האט ער השמימה' ,מיר אלע האב געוואוסט אז איש אלקי קדוש הוא ,אבער זיי עניוות או פשטות
געזעה אז דער איד איז נישט קיי צווייטער ווי הרה"ק רבי איציקל אליי ,או דאס איז געווע איז געווע עד אי לשער.
דער ערשטער לימוד וואס ער האט ביי אי געלערנט צו טוה חסד. איי יאר ראש השנה ,רבי יענקעלע איז יענע אינדערפרי נישט געווע אי מקוה ,או ער
רבי חיי ז"ל איז אלע יאר געווע באקאנט אלס גאו אדיר בתורה ,ער האט געקענט ש"ס איז געגאנגע פאר תקיעת שופר אי זיי פריוואטע מקוה ,ממש איידער ער איז אריי אי מקוה
בעל פה ,אבער נישט ווייניגער איז ער געווע באקאנט אלס 'אבי היתומי' או יומ ולילה האט האט מיר א איד געבעט צו מזכיר זיי א חולה לרפואה ,האב אי
איבערגעזאגט פאר רבי' דע
ער עוסק געווע בצדקה או חתונה מאכ ארימע כלות .אלעס א דאנק דאס וואס ער האט נאמע פונע חולה לרפואה שלימה.
געלערנט ביי רבי איציקל זי"ע) .הערשל מארקאוויטש ,בעריש עקשטיי ,דוד מרדכי קאה ,משה מרדכי ראטה(. ווע דער רבי איז ארויסגעקומע האב אי
געפרעגט אויב ער האט אינזינע געהאט יענע
איד ,האט ער זי
צולאכט כדרכו "כהאב אינזינע געהאט אז די וואסער זאל נישט זיי צו
ה' יג( עס דערציילט אונזער זיידע
í"úñ øôåñ å"éä øäòù ÷çöé íåìù 'ø ç"äøä קאלט"...
ה' יא( עס דערציילט אונזער זיידע
דאס התקשרות פו
רבי איציקל אינע רבי'
ז"ל å"éä øòâøòáðééåå àáà 'ø ç"äøä
דאס דבקות או התקשרות וואס הרה"ק רבי איציק'ל מפשעווארסק זלה"ה האט געהאט
אי כ"ק מר רביה"ק מסאטמאר זלה"ה איז געווע עד אי לשער. כוס של ברכה העלפט פאר א לבנה
אי
געדענק אי אנטווערפ האט געוואוינט א גרויסער פשעווארסקער חסיד הרה"ח ר' אי
האב זוכה געווע צו משמש זיי ביי הרה"ק רבי איציקל מפשעווארסק זלה"ה,
שלמה אקער ע"ה ,האט ער געזאגט אי יענע תקופה ווע רביה"ק זי"ע איז נישט געווע געזונט, במש
עטליכע יאר ,או אוי
שלאפ במחיצו הק'.
או דער ציבור האט אלס געוואלט הער ווי אזוי דער רבי שפירט זי
,האט ער געזאגט "אויב עס איז געווע אמאל ווע אנהויב חודש איז געווע זייער פארוואלקנט או מ'האט
ווילט איר וויס ווי אזוי דער סאטמארער רב שפירט זי
,קוקט אוי רבי איציקל ,אויב איז ער נישט געקענט מאכ קידוש לבנה ,ביז די לעצטע נאכט וועו עס האט נישט אויפגעהערט
אויפגעלייגט איז דאס א סימ אז דער רבי שפירט גוט ,אויב איז ער צוגעלייגט איז דאס א סימ צו רעגענע או מענטש האב זי
אנגעהויב צו מייאש זיי פו קענע מאכ קידוש לבנה
אז דער רבי שפירט נישט גוט". דע חודש .רבי איציקל איז געזעס ביי זי
אי צימער פארטיפט אי זיינע מחשבות ,ער
אי די פשעווארסקער מכתבי קודש )ח"ב מכתב ס"ב( איז דא א בריוו ווי רבי איציקל שרייבט האט געהאט נעב זי
די 'רבי מאיר בעל הנס פושקע' ,או פו צייט צו צייט האט ער
איבער א איד וואס האט זי
גענויטיגט אי א ישועה ,א מעשה ווי אזוי דער הייליגער שינאווער אריינגעלייגט צדקה ,ווע זיינע ליפ שעפש כסדר תפילות .או שפעטער האט ער
רב האט גע'פועל'ט א ישועה ,או ער בעט דארט אז מ'זאל דערצייל די מעשה פטאר רבי' ,או געטיילט כוס של ברכה ,ווי ער פלעגט טוה ביי יעד זמ ווע ער האט געוואלט פועל' א
דער רבי זאל איבער דערצייל די מעשה וועט ער זיכער קענע פועל' א ישועה פאר דע איד. ישועה.
אי
האב געהערט פו א אנטווערפענער איד וואס האט געוואלט קומע אוי יו"ט קיי זיי אייניקל כ"ק אדמו"ר רבי ברוכ'ל כהנא שליט"א מספינקא אנטווערפ זעהנדיג אז
אמעריקע צו רבי' ,אבער ער האט מורא געהאט צו פאר ווייל רבי איציקל וועט האב א עס איז שוי נא
חצות הלילה או עס רעגנט שטארק ,זאגט ער מיר 'אויב עס וועט זיי א
הקפדה אז ער איז אוועק געפאר פו אי .האט ער געשיקט איינע בעט רשות אז ער זאל לבנה ,וועק מי
אוי פו שלא'.
קענע פאר. פלוצלונג האט זי
רבי איציקל אויפגעשטעלט או געבעט די רעזשוואלקע ,די
האט רבי איציקל "זאג אי אז ער איז צוויי מאל א נאר ,איינס ווייל אויב וואלט אי
געהאט טאכטער איז דארט געשטאנע או זי פרעגט "טאטע'שי ,וואו גייסטו?! עס רעגנט דא
",
כח וואלט אי
אליינס געפאר צו רבי' ,צווייטנס ,וואס איז ער אזוי פארנארט אי מיר?!"... אבער ער האט זי
נישט וואוסנדיג געמאכט פו אירע ווערטער.
)יעקב העני
,אברה ,אשר אנשיל שעהר ,אשר אנשיל לעבאוויטש ,אברה זילבערשטיי ,אברה ,אשר אנשיל ,חיי מרדכי שטיינבערג( אי
בי מיטגעגאנגע מיט רבי' ,אינדערויס איז געגאנגע א שווערער גאס רעג,
או אי
האב געזעה מיט מיינע אויג ווי אינמיט דע גרויס רעג שיינט א לבנה מיט