revuo

ISSN 0014-0635

Oficiala organo de Universala Esperanto-Asocio (en oficialaj rilatoj kun UN kaj Unesko)
105-a jaro  •  n-ro 1254 (1) •  Januaro 2012

La 97-a UK
en Hanojo

Novjara mesaĝo Vikipedio Tibor Sekelj Tempo

de la Prezidanto kaj Esperanto (1912-1988) por kino

Esperanto Enhavo
Oficiala organo de
Universala Esperanto-Asocio
(en oficialaj rilatoj kun UN kaj Unesko)
Fondita en 1905 de Paul Berthelot
(1881-1910). Establita kiel organo de UEA
en 1908 de Hector Hodler (1887-1920).
Redaktoro: Stano Marček.
Adreso de la redakcio:
Revuo Esperanto
p/a Stano Marček, Zvolenská 15
SK-036 01 Martin, Slovakio
☎� +421 43 4222 788
: revuo.esperanto@gmail.com;
redakcio@gmail.com
Aperas:
en ĉiu monato krom aŭgusto.
Redaktofino:
la 10-a de la antaŭa monato.
Legata en 120 landoj.
Voĉlegata por vidhandikapitoj.
Abonprezo: varias laŭlande (EUR 38);
informiĝu ĉe via landa asocio aŭ ĉe la CO.
Unuopa ekzemplero kostas EUR 4,00.
Anonctarifo (EUR): 1 p. 1000, 1/2 p. 550,
1/4 p. 300, 1/8 p. 165, 1/16 p. 90.
Movada rabato 50%.
Anoncoj sur ekstera kovrilo kostas
duoble. Rabato por tuja ripeto 20%.
Bankokontoj: 378964 ĉe ING-bank,
Postbus 1800, NL-1000 BV Amsterdam
(IBAN: NL72INGB0000378964
BIC: INGB NL2A)
42.60.51.599 ĉe ABN AMRO Bank,
Postbus 949, NL-3000 DD Rotterdam
(IBAN: NL66ABNA0426051599
BIC: ABNA NL2A).
Kreditkartoj:
Adreso de la Centra Oficejo de UEA:
Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ
Rotterdam, Nederlando
☎ +31-10-436-1044,
� +31-10-436-1751, : uea@co.uea.org
TTT: www.uea.org
Ĝenerala Direktoro: Osmo Buller.
Vi trovos...
3 ... Novjara mesaĝo de la Prezidanto: Post kiam Gaŭtamo iĝis Budho
(Probal Dasgupta)
4 ... Libera Scio: kio ebligis Vikipedion, utilas ankaŭ por Esperanto
(Ziko van Dijk)
6 ... Malferma Tago: Omaĝo al Sekelj, repremiero de historia filmo;
Tibor Sekelj (Spomenka Štimec)
7... Ronda Tablo en Subotica (Đorđe Dragojlović)
8 ... Tempo por kino (Intervjuo kun Roman Dobrzyński)
10 ... Landa kaj Regiona Agado: Eĥoj de niaj kongresaj laboroj 2
(Maritza Gutiérrez); UEA invitas prelegi en la Hanoja IKU-sesio
11 ... Antaŭ 120 jaroj naskiĝis Kalocsay (Adrienne Pásztor)
12 ... Disleksio kaj Esperanto (Hans Dahl)
13 ... Ludoviko Mimoo mortis antaŭ 25 jaroj (Rössler Franz-Georg)
14 ... Recenzoj: Luiza Carol pri Platero kaj mi
15 ... Gerrit Berveling pri Romano pri la tri regnoj
17 ... Laste aperis
18 ... Pludaŭras la serio de esperantlingvaj libroj tradukitaj italen
(Michela Lipari); La lasta aljuĝo de Thorsen-apogo
19 ... Oficiala informilo; Bronŝtejn koncertis en Bosnio-Hercegovino
(Miĉo Vrhovac)
20 ... La unua arta festivalo en la kuba ĉefurbo (Maritza Gutiérrez);
La 19-a Semajno de kulturo kaj turismo (Luis Serrano Pérez)
21 ... La komuna japana kaj korea (Park Yongsung)
22 ... Forpasoj; Anoncetoj; Esperantologia Konferenco en Hanojo
KOVRILPAĜE: La pagodo Tran Quoc, la plej malnova templo en Hanojo,
la urbo de la 97-a Universala Kongreso de Esperanto.
Estraro de Universala Esperanto-Asocio
Prezidanto (kunordigo, ĝenerala NL-2903 AC Capelle aan den IJssel,
planado): Prof. Probal Dasgupta, LRU, Nederlando; ☎ +31 10 213 33 20;
Indian Statistical Institute, 203 B.T. Road,  l.a.demmendaal@planet.nl.
IN-700108 Kolkata, Barato; Landa kaj regiona agado: S-ino Maritza
☎ +91 33 2484 8529; Gutiérrez Gonzáles, Avellaneda 212, e/
 probal53@yahoo.com. Gertrudis y Josefina, CU-10500 Habana,
Vicprezidanto (kulturo, kongresoj, Kubo; ☎ (of )+53 7 6489201, (h) +53 7
edukado): S-ino Claude Nourmont, 6498729;  mgglez@enet.cu.
2 Om Kläppchen, LU-5682 Dalheim, Scienca kaj faka agado: Prof. Amri
Luksemburgo; ☎ +352 23 66 88 64; Wandel, 767 Makabim, IL-71799 Modiin,
 moonmont@pt.lu. Israelo; ☎ +972 544 548712;  amri@
Ĝenerala Sekretario (informado): huji.ac.il.
S-ino Barbara Pietrzak, Ul. Między- Eksteraj rilatoj: S-ro Stefano Keller,
narodowa 38/40a m 217, PL-03-922 Case postale 6034, CH-1002 Lausanne,
Warszawa, Pollando; ☎ +48 22 252 79 21 Svislando; ☎ +41 76 261 06 09;
[h],  +48 6000 51 425;  kellerstefano@gmail.com.
 bpietrzak@onet.eu. Observanto de TEJO: Nico Huurman.
Financo, administrado, TEJO: S-ino Observanto de ILEI:
Loes Demmendaal, Duikerlaan 160, S-ro Stefan MacGill.
Novjara mesaĝo de la Prezidanto

Post kiam Gaŭtamo iĝis Budho

N
ovjaro estas komenco senmanke kaptu la bildon.” Budho
– bona momento por – ĉar nun li ne plu dubis sian
aŭskulti rakonton pri iluminitecon – tiam predikis al ili
prakomenco spektakla. Longe la ekrulon de la darma rado. Per tiu
meditinte, Sidhartho Gaŭtamo fine praprediko lanĉiĝis la Budhismo.
fariĝis iluminito, ‘Budho’. Malgraŭ Ni vivas en ege malantikva epoko.
la spirita triumfo, lian psikon Sed ja ne malvalidiĝis la konsilo de
prinubis dubemo. Dum li hezitis, tiu komercisto. La amikaro estas
ĉu diskonatigi sian evangelion nia plej alta kortumo. Ĝiaj juĝoj
aŭ private iri sian nove luman estas definitivaj. En momentoj de
vojon, li trovis sin apud flegma, dubemo, plioftiĝintaj en la lastaj
memfida komercisto, kaj demandis: jaroj, ni nin turnu plenkore al
“Sinjoro, mi pensas, ke mi malkovris ili. Ni pretu ne nur aŭskulti ilin,
ion gravan, sed sieĝas min duboj. sed ankaŭ vigle repliki, kiam ni
Kion farus vi en tia situacio?” La trovas ilin nekomprenemaj kaj do
komercisto sugestis, ke li konsiliĝu nekapablaj vere plensaĝe konsili.
kun sia amikaro. La saĝon ni foje devas eltiri unuj de la aliaj per vigla,
Gaŭtamo dankis lin kaj vojaĝis al tiuj amikoj, en amika diskuto.
kies kunesto li iam komencis sian meditan aventuron. Diversas niaj gustoj. Iuj inter ni pensas, ke aliaj inter
La amikoj tuj diris: “Ha, revenas al ni tiu bizara homo, ni volas tro manĝi, koste de tiuj, kiuj askete fastas.
kiu kredas, ke eblas esti asketo kaj tamen abunde La akuzatoj pri troa manĝemo diras: “Ni trovis mezan
manĝi! Kiel vi fartas kun tiuj viaj manĝegoj, kara vojon inter strasa materiemo kaj asketega spiritemo.”
Gaŭtamo?” Gaŭtamo diris: “Ne diru, homoj, ke vi La akuzantoj diras: “Se vi volas prosperi, ne serĉu
forgesis mian respondon! La ordinara publiko efektive profitojn en Esperantujo.” Mi proponas, ke ni…
manĝas tro, sed vi ekscese evitas manĝi; mi mem nederlandane forgesu niaj akuzativoj (la roterdamaneco
sekvas mezan vojon (maĝĝhima magga) kaj manĝas de nia asocio dotis niajn nederlandajn gekolegojn per
nek tro, nek maltro.” fortika imuneco al tiaj ŝercoj)
“Bone, bone,” ili diris, kaj bonvenigu la novan
kamarade frapante al li la modon en Esperantujo
dorson: “ĉiu laŭ sia gusto. anstataŭigi la n-finaĵon per
Diru do, kiel ĉio iras?” Li iom la partikulo na*. Por refortigi
post iom babile rakontis al ili n i aj n a m i ke co j n t r a n s
siajn malkovrojn. Komence opinidiferencoj, ĉi-novjare,
skeptikaj, preskaŭ ĉiuj amikoj ni tostu per esprimo de
laŭgrade konvinkiĝis, ke amikeco, sankte-harmonie
li trovis ion gravan, sed incitante unu la alian per
unu amiko persistis en sia klasikmuzike kantataj
ske ptikemo. Per long aj partikuloj… jes, mi pretigas
reklarigado kaj replikado al vin por terure laŭta ŝerco,
liaj demandoj, Gaŭtamo fine kovru la orelojn… Na na na
konvinkis ankaŭ lin. Ĉiuj na na! Distostu tion tra la
tiam insistis: “Vi devas, kara, kontinentoj! Havu belegan
rediri la tuton, en la formo de jaron.
serioza prezento, por ke ni Probal Dasgupta
* Tiun prepozicion proponis d-ro G.F. Makkink por uzo antaŭ nacilingvaj propraj nomoj. 1254 (1)  januaro 2012  ESPERANTO 3
Libera Scio:
kio ebligis
Vikipedion,
utilas
ankaŭ por
Esperanto
Imagu la landon Ikslando,
kiu havas riĉan Esperanto-
kulturon. Sinjorino
Ipsilono verkas historion
de la Esperanto-movado
en Ikslando, kaj volas
kompreneble aldoni fotojn
al la verko.
A Libera, libera, kion
l la fotoj, pri kiuj ŝi
interesiĝas, apartenas tiu pri
la estraro de la landa asocio
en 1986. La foto aperis siatempe en
la ikslanda Esperanto-revuo. Ĉu ŝi
rajtas uzi ĝin? Se la fotinto mortis
antaŭ pli ol sepdek jaroj, tiam la
foto estas senrajta. Oni diras ankaŭ:
ĝi apartenas al la publika havaĵo.
Sed kompreneble, foto el 1986 ne
povas tiukiale aparteni al la publika
havaĵo.
Kiu faris la foton? La revuo
havas neniun informon pri tio. La
redaktinto de la revuo ne povas
informi, ĉar li intertempe mortis.
Do kontakto kun la fotinto estas
malebla aŭ almenaŭ malfacila. Kaj
sinjorino Ipsilono ja ne volas uzi nur
unu foton, sed multajn. Kia laboro,
eltrovi la fotintojn! Fine ŝi perdas la
paciencon kaj aperigas la verkon sen
fotoj.
En Esperantio, multaj homoj
tamen republikigas tiajn fotojn. La
danĝero, ke la fotinto protestos,
4   ESPERANTO  januaro 2012 1254 (1)
Venkinto en la tuteŭropa konkurso “Wiki Loves Monuments”, 2011, en
Nederlando. Foto pri konstruaĵo-monumento en Marken (Nederlando). Harm
Joris ten Napel, CC-BY-SA
estas malgranda en Esperantio, ĉar
la fotintoj kutime ĝojas pri la reuzo.
Sed ĉu ne ekzistas vojo por trakti
fotojn kaj ĝenerale verkojn sur pli
bona bazo?
signifas libera?
Ekde kelkaj jaroj ekzistas homoj
kiuj propagandas la koncepton
“Libera Scio”. Unu el la plej konataj
ekzemploj de Libera Scio estas la
“libera enciklopedio” Vikipedio.
Kvankam Vikipedio apartenas al
la kvin plej popularaj retejoj en la
mondo, preskaŭ neniu konas la
koncepton Libera Scio, preskaŭ
neniu komprenas kial Vikipedio
nomas sin “libera”.
La koncepto havas multajn
nomojn; ĝi devenas de la “libera
programaro” (softvaro) kaj poste estis
uzata ankaŭ por tekstoj, bildoj kaj
alispecaj verkoj. Por la programaro
oni konas ankaŭ la esprimon “open
source software” (programaro kun
videbla programkodo). Kelkaj uzas la
esprimon “libre” (laŭ la franca vorto
por “libera”) por tiu koncepto.
La simpla vorto “libera” ŝajnas esti
nesufiĉe komprenata, precipe en la
angla, kie “free” signifas unuavice
"senpaga”
Sed kion signifu “libera” en tiu
ĉi koncepto? Normale, ĉiuj verkoj
estas protektataj aŭtomate de aŭtora
rajto. Aŭtoro povas tamen “liberigi”
sian verkon, dirante ekzemple ke
ĝi ne submetiĝu al la limigoj de
aŭtora rajto, ke ĉiu homo rajtu uzi
la verkon sen ajna malhelpo. Ke la
verku apartenu al la publika havaĵo.
Sed publikan havaĵon fihomoj povas
misuzi, tial oni rekomendas mezan
vojon inter klasika aŭtora rajto kaj
publika havaĵo: “Libera Scio”.
En Vikipedio ni realigas la Liberan
Scion per la permesilo CC-BY-SA.
Permesilo estas jure valida teksto,
kaj kiam oni diras “mi publikigas
tiun ĉi verkon sub CC-BY-SA”, tiam
por la reuzo validas la reguloj de tiu
teksto.
* CC estas la mallongigo de Creative
Commons (Krea Komunaĵo), tio
estas la organizo, kiu elpensis la
permesilon.
* BY estas la angla vorto por “farita
de”, kaj tio signifas: je reuzo oni devas
mencii de kiu estas la verko, kiu estis
la aŭtoro.
* SA estas la mallongigo de “share
alike”, dividu laŭ samaj kondiĉoj.
Do se oni kreas novan verkon surbaze
de tiu ĉi verko, oni devas submeti ĝin
al la sama permesilo.
Sonas komplike. Sed kion signifas
tio en la praktiko? Vidu la bildon
maldekstre. Ĝin faris la nederlandano
Harm Joris ten Napel, kaj li publikigis
ĝin sub la permesilo CC-BY-SA. Ĉu vi
deziras kopii la bildon kaj ekzemple
republikigi ĝin sur via retpaĝo? Sen
problemo. Vi devas tamen aldoni
la informon “Harm Joris ten Napel,
CC-BY-SA”. Do se iu alia persono
vidos ĝin sur via retpaĝo, kaj volas
mem reuzi ĝin, li scias kiuj estas la
reguloj. Li simple kopios la foton
kaj aldonos, same, “Harm Joris ten
Napel, CC-BY-SA”. Preta.
La sekreta aldonaĵo
Libera Scio estas la sekreta
aldonaĵo de Vikipedio. Ĉar sen tiu
koncepto estus tute neeble verki tian
kunlaboran enciklopedion. Imagu,
ke persono A verkas artikoleton en
Vikipedio. Poste venos persono B
kaj volas aldoni frazojn kaj korekti
kelkajn lingvajn erarojn. Laŭ klasika
aŭtora rajto, persono B devas peti la
permeson de persono A.
Kompreneble, tio rabas tempon,
kaj se konsideri la multajn aŭtorojn
en Vikipedio tio estas fakte neebla.
Publikigi ion en Vikipedio – tio
do signifas aŭtomate publikigi sub
la permesilo CC-BY-SA. Iu ajn rajtas
elprinti la tekston, sed devas respekti
la permesilon; li do ne rajtas aserti
ke li mem verkis la tekston. Iu ajn
rajtas ŝanĝi la tekston; se li volas
fari tion en Vikipedio mem, li devas
kompreneble respekti la regulojn de
Vikipedio.
Tamen, kunlabora verkado ja
ekzistis jam ĉiam. Kiel faris la
eldonantoj de tradiciaj enciklopedioj?
Tie la aŭtoroj transdonis la uzrajtojn
de siaj tekstoj komplete al la
eldonejo. Sekve la eldonanto estis
riĉa je uzrajoj kaj povis sola decidi
ĉu ekzemple republigiki verkon aŭ
ne. La aŭtoro, ricevinta honorarion
(aŭ eble ne), estis senrajtigita je sia
propra teksto.
La aŭtoro de tiu ĉi artikolo Ziko van Dijk dum konferenco de Vikimedio
Nederlando en 2010, fotita de Sebastiaan ter Burg, CC-BY-SA
Vikipedio kiel retejo estas
posedaĵo de Wikimedia Foundation
(WMF, Vikimedia Fondaĵo). Sed la
enhavo estas libera, kaj la aŭtoroj
estas volontuloj. Imagu ke WMF
faros ion, pri kio multaj aŭtoroj
estos nekontentaj. Tiam la aŭtoroj
povos foriri, “kunporti” la enhavon
kaj konstrui novan retejon sub
nova nomo, kaj tie daŭrigi. En la
praktiko, tia foriro kun kunportado
estus malfacila, pro la grandeco de
Vikipedio, tamen ebla. Libera Scio ne
estas la solvo de ĉiuj problemoj, sed
saĝa koncepto kiu provas esti justa al
ĉiuj, precipe al la kreantoj.
Kion vi celas?
La homoj kiuj produktas verkojn
devas demandi sin, kio estas la celo.
Se vi estas profesia fotisto, faranta
arte tre valorajn fotojn, kaj vi vivas de
la vendado de la fotoj, tiam vi daŭrigu
kun la klasika aŭtorrajto. Sed ekzistas
intertempe fotistoj kiuj laboras
kun CC-BY-SA. La nederlandano
Sebastiaan ter Burg en konferenco
de Vikimedio Nederlando klarigis,
kio estas lia sistemo enspezi.
Sebastiaan ter Burg diras pri si
mem ke li estas tre bona fotisto, kaj
liaj fotoj pruvas tion. Sed li verŝajne
neniam faros tian unikan foton,
kia venkos ĉiujn premiojn kaj faros
lin riĉa. Tial li ne provas aŭtorrajte
protekti siajn fotojn, ĉar tio fakte
postulas de li registri ĉiujn fotojn en
speciala katalogo kaj kontroli ĉu la
reuzantoj pagas la kotizon.
Ne, li fotas por asocioj, entreprenoj
kaj partioj, kiuj organizas eventon
kaj volas havi fotojn de la evento. Li
klarigas al siaj klientoj kiel funkcias
Libera Scio, kaj ke li publikigas ĉiam
sub CC-BY-SA. Kaj la klientoj tre
ŝatas tion: tiuj asocioj ja ne volas
“protekti” la fotojn, sed ke ili estu
uzataj de la gazetaro. Ĵurnalisto
povas facile kaj senpage reuzi fotojn
sub CC-BY-SA.
Sebastiaan ter Burg estas pagata
laŭhore, kaj kun granda kontenteco
li vidas ke liaj fotoj fakte estas uzataj
de multaj gazetoj kaj retejoj.
Ĉu ne ankaŭ Esperanto-asocioj
povas profiti de libera scio? Kiam
volontulo faras foton, li volas ke
homoj ŝatu kaj uzu ĝin. Asocioj
volas ke ekzistu fotoj pri la asocia
vivo. Kaj kompreneble la Esperanto-
movado alvoku la esperantistojn
lerni pli pri Libera Scio kaj retejoj
kiel Vikipedio.
Ziko van Dijk
1254 (1)  januaro 2012  ESPERANTO 5
Malferma Tago:
Omaĝo al Sekelj,
repremiero de historia filmo
La 35-a Malferma Tago de la Centra Oficejo
de UEA la 26-an de novembro allogis 70
vizitantojn el 11 landoj.
L
a ĉefan prelegon faris Spomenka Štimec pri la vivo de la
mondvojaĝanto, ĵurnalisto, verkisto kaj movada aganto
Tibor Sekelj (1912-1988). La 14-an de februaro pasos 100
jaroj de post lia naskiĝo, pro kio Eŭropa Esperanto-Unio deklaris
la jaron 2012 Jaro de Tibor Sekelj, kaj ankaŭ la Komitato de UEA
rekomendis priatenti la datrevenon. La prelego de Štimec estis do
kvazaŭ enkonduko al la jaro. Ĝi estis filmita kaj estas videbla en
la Reta Kinejo de UEA.
En sia alia kontribuo al la programo Spomenka Štimec, unu el la
plej konataj nuntempaj Esperanto-aŭtoroj, parolis pri sia verkista
agado. D-ro Ziko van Dijk, prezidanto de Wikimedia Nederland,
parolis pri la libera reta enciklopedio Vikipedio. Krome, deko
da interesatoj revenis al la Centra Oficejo en la posta tago por la
seminario “Libera scio: kulturo de disdonado”. Ili konatiĝis kun
la filozofio malantaŭ Vikipedio kaj ricevis trejnadon ne nur pri
ĝia uzado, sed ankaŭ pri tio, kiel mem kontribui al ĝia enhavo.
La seminarion gvidis Ziko van Dijk kaj la Vikipedia aktivulo
Marek Blahuš (sur la supra foto). En la programo estis ankaŭ du
filmoj. La unua, “Vojaĝo al Marseille”, estas 45-minuta dokumento
produktita de Esperanto-Filmo Germanujo pri la partopreno de la
germana esperantistino Injo en la Universala Kongreso en Marsejlo
en 1957. Malgraŭ la titolo la filmo enhavas ankaŭ fragmenton pri
la UK en Kopenhago en la antaŭa jaro. Biblioteko Hodler ricevis la
filmon siatempe donace de Joachim Giessner, unu el ĝiaj aŭtoroj,
kaj UEA ciferecigis ĝin lastatempe. Parte en UK-oj estis farita
ankaŭ la alia montrita filmo, “The Universal Language” (“La
Universala Lingvo”), de la usona reĝisoro Sam Green.
La Malferman Tagon finis tradicie la programero “Estraranoj
respondas”, dum kiu vicprezidanto Claude Nourmont, ĝenerala
sekretario Barbara Pietrzak kaj estrarano Loes Demmendaal
respondis demandojn pri la aktuala agado de UEA. La libroservo
estis bone vizitata kaj ĝiaj vendoj sumiĝis je 2 176 eŭroj. Apud
verkoj de Sekelj kaj Štimec plej multe vendiĝis la tute nova disko
Amindaj de la samnoma kuba muzikgrupo kaj la ĵus aperinta
numero 12 de Beletra Almanako.
La sekva Malferma Tago okazos sabaton la 28-an de aprilo 2012
kaj estos dediĉita al la 50-jara funkciado de la Centra Oficejo en la
domo ĉe Nieuwe Binnenweg 176 en Roterdamo.
6   ESPERANTO  januaro 2012 1254 (1)
Tibor Sekelj
(1912 – 1988)
La etnografia
muzeo en Zagreb
en Kroatio gardas
plurajn objektojn
el etnografiaj
ekspedicioj de Tibor
Sekelj.
L
a urba muzeo en Senta en Serbio ricevis lian
heredaĵon konsistantan el 600 objektoj kolektitaj dum
liaj vojaĝoj. (Li limigis sian kolekton al tri interesoj:
kapkovriloj kiujn la homoj portas tra la mondo, maskoj kaj
muzikiloj.) Oni dirus ke li estis etnografo, muzeologo.
Sed unue li famiĝis pro ekspedicio al la plej alta pinto
de Andoj, Akonkagvo. En la ekspedicio pereis kvar el ses
teamanoj. Oni konsideris lin bone informita montgrimpanto-
andisto.
La tragedio dum la konkero de Akonkagvo en 1942 inspiris
lian unuan ampleksan prozaĵon Tempesto super Akonkagvo,
kiu havis fortan eĥon kaj igis lin hispanlingva verkisto.
(La libron esperantigis Hugo E. Garotte kaj eldonis Serbia
Esperanto-Ligo en 1959. Ĝi estis poste japanigita de Kurisu
Kei kaj Akane Kei kaj eldonita en du eldonoj.)
La vivon Tibor Sekelj komencis en Slovakio en la loko
nomata Spišská Sobota, nuntempe parto de la urbo Poprad,
la 14-an de februaro 1912. Sekvis infanaĝo en la nuntempa
Rumanio kaj gimnazio en la nuna Montenegro. En Zagreb,
tiam en la Reĝlando de Serboj, Kroatoj kaj Slovenoj, li studis
juron kaj fariĝis juristo. Poligloto li estis de sia junaĝo. Dum
la studjaroj li lernis Esperanton. Kun la diplomo en la poŝo
li enposteniĝis kiel dramaturgo kaj filmreklamisto en la
filmfirmao Merkur.
En la jaro 1939 ŝipo portis lin de la adriatika havenurbo
Rijeka al Sudameriko. Argentino estis lia celo. Li vivtenos
sin en Buenos Aires foje kiel stratdesegnisto kaj poste kiel
ĵurnalisto. (En la negranda valizo troviĝis membrokarto
de Internacia Esperanto-Ligo kun kvitancmarko por la
jaro 1939, kiu pruvis ke li pagis la jarkotizon. Stampis la
membrokarton d-ro Ivo Lapenna, ĉefdelegito de I.E.L. por
la lando Jugoslavio.)
En Buenos Aires en 1945 li publikigis etan novelon La
trovita feliĉo. Per ĝi li celis legaĵon por kursfinintoj.
Post Akonkagvo, inspirite de ĵurnalmendo, li tuj direktis
sin al Brazilo, por esplorado de Mato Grosso. Li volis
kontroli ĉu la tribo Tupari ankoraŭ praktikas kanibalismon.
En brazila praarbaro fluas la rivereto portanta la nomon Rio
Tibor. La tribo Tupari montriĝis ekskanibala. (La lingvo de la
plurnaciaj ekspedicianoj estis Esperanto. Eble la posteuloj de
la tribo, kiujn Tibor Sekelj esploris, ankoraŭ nuntempe kantas
Dek boteloj pendas de la murʼ). La vivo kun indianoj inspiris
lin por la verko Tra lando de Indianoj (verkita hispanlingve,
esperantigita de Ernesto Sonnenfeld, eld. en Malmö 1970)
kaj por la esperantlingva Kumeŭaŭa – la filo de la ĝangalo.
En Esperanto la libro aperis nur en 1979 ĉe TK-Stafeto, sed
intertempe per la Esperantlingva manuskripto ĝi ekvivis
en multaj lingvoj de la mondo, en baldaŭ 30 lingvoj. Plej
grandan reeĥon la libro akiris en Japanio dankʼ al la fakto
ke la japanigon prizorgis intelektulo de tia formato kia estas
la japana esperantisto Takasugi Itirô, kiu sukcesis eldoni la
tradukon en 300 000 ekzempleroj. (Bonvolu legi detalojn pri
la tradukisto en la artikolo de Tacuo Huĝimoto en La arto
labori kune, Festlibro por Humphrey Tonkin.) La vivo kun
indianoj estis la ĝermo por lia kolekto de versoj de popoloj
nehavantaj skribon Elpafu la sagon (El la buŝa poezio de
la mondo).
En la jaro 1949 naskiĝis lia filo Diego.
Aventuristo? Nu jes. Precipe kiam li en Meksiko esploris
la subteran riveron kiun neniu trairis antaŭ lia teamo, aŭ
kiam li suriris vulkanon erupciontan en Salvadoro. La
aventurojn li resumis en Mondo de travivaĵoj (verkita unue
en Esperanto). Aparte impresis tiuj el Hinda Unio, kiam
li instruis Esperanton al la fama baratano Vinobe Bhave.
La instruado okazis per iom nekutima instrumetodo: dum
kurado tra regiono de Hinda Unio. Sekelj volis verki pri
tiuj spertoj kaj alteriĝis en Nepalo. Estis tro da defioj tie:
En tiu lando li fondis la unuan popoluniversitaton. Pri la
lando raportas lia Esperantlingva libro Nepalo malfermas
la pordon (Eld. en La Laguna 1959)
En 1955 li ĝisrevidis al Argentino kaj revenis al Jugoslavio.
Instituto por oficialigo de Esperanto en Beograd estis la
instituto de kie li agadis, asertante: Pli bona praktiko ol
centhora prediko. La instituto havis propran gazeton IOE-
Gazeto (1956-1964), poste tranformiĝontan al Esperanto-
Gazeto (1968-1972). Koresponda Kurso por serbaj, hispanaj
kaj hungaraj lernantoj el 1955 kaj 1970 kaj Aǔdvida metodo
por Esperanto estas rezultoj de lia Esperanto-instruado.
(Humuraĵoj el liaj gazetoj reparis en la libreto Ridu per
Esperanto). Same ĉe Internacia Kultura Servo en 1974 aperis
liaj Premiitaj kaj aliaj noveloj.
Kiel poeto li estas reprezentata en ekz. Reeĥo. Jugoslavia
poemaro, eldonita en La Laguna de Tenerife. Plej famas lia
poemo Mi vizitas mian farmon.
Post tiom da vojaĝoj li, geografo, redaktis en Esperanto
Geografia Revuo (1956 -1964). Mondmapo vidis la mondon
en 1968. Muzeologia leksikono (kun B. Golden) aperis en
1982.
Li fariĝis TV-ĵurnalisto. Aparte impresis esplorado de
Afriko, priskribita en Ĝambo Rafiki, eldonita de Edistudio.
Liaj libroj aperis en diversaj lingvoj. Li artikolis kaj
prelegis abunde. La nombro de liaj prelegoj superis 7 000.
Renkontiĝo kun multaj politikistoj inspiris lin agi por akiro
de plia rezolucio pri Esperanto, kiun akceptis la Ĝenerala
konferenco de Unesko en Sofio en 1985. Tiu rezolucio portas
la titolon Festado de centjariĝo de Esperanto.
Minilibro sub la titolo Paco, en kiu li prezentas la vorton
paco en cent lingvoj en etlibra formato de 3x3cm kaj
15x15cm, estas la lasta verko, pri kies eldonado li zorgis
en 1985.
Li volis eldoni plian, similan, kun la vorto amo. Sed por
tiu amo ne plu estis tempo.
Postmorte kolektitaj noveloj kaj poemoj estis eldonitaj sub
la titolo Kolektanto de ĉielarkoj. (Eld. Edistudio 1992.)
Li fondis grandan nombron da societoj kaj asocioj
diversloke en la mondo. Esperantlingva Verkista Asocio
estis unu el liaj multaj idoj.
Pluraj Landaj Asocioj kaj individuoj planas okazigi
programojn en la jaro 2012 honore al Tibor Sekelj. Estas
anoncitaj programoj en Argentino, Kroatio, Hungario,
Slovenio, Rumanio...
Se vi volas kontribui, helpu diskonigi informojn pri
lia agado, ekz. tradukante artikolojn pri Tibor Sekelj el
Esperantlingva vikipedio por via nacia vikipedio.
Tian multflankan kaj celkonscian homon kia estis Tibor
Sekelj nia Esperantujo ne ofte havas je sia dispono.
Spomenka Štimec
Pli da informoj pri Tibor Sekelj troveblas en Vikipedio:
http://eo.wikipedia.org/wiki/Tibor_Sekelj
Ronda Tablo
en Subotica
En majo 2012 Subotica digne rememoros
sian elstaran loĝinton, honoran civitanon,
verkiston, mondvojaĝanton – kiel modeste
staras sur lia tomboŝtono – Tibor Sekelj.
L
a urbo, en kiu li travivis la lastajn jarojn de sia vivo,
preskaŭ ĝian kvaronon, la urbo kiu – jaron antaŭ lia
forpaso – distingis lin per premio pro lia viv-verko,
en majo 2012 rememoros la centjaran datrevenon de lia
naskiĝo.
Ĝia kerno estos Ronda Tablo pri la vivo kaj verko de Tibor
Sekelj, kun proksimume trideko da invititaj partoprenantoj,
kies referaĵoj kaj eseoj estos prezentitaj en kelkaj sekcioj.
Antaŭvidate estas ke, pere de la Interreto, la tuta programo
de la Ronda Tablo estu videbla dise tra la mondo. Ĉiu kiu
volos, povos, pere de skajpo, partopreni la diskuton. En
du lingvoj, nur, ĉar la tuta sesio iros en du (aŭ ni diru tri?)
lingvoj: serba kaj/aŭ kroata, kaj Esperanto, kun simultana
traduko. La plenajn tekstojn de la referaĵoj kaj la diskuton
ni planas eldoni libroforme.
Ni petas ĉiujn kiuj povas valore kontribui al la temo(j) de
la Ronda Tablo, pri kiuj ni ne havas informojn, kontakti la
ĉeforganizanton: djor-esp@yunord.net; editor@diurnarius.
info; skajpo: georgius.dragojlovic; ipernity: www.ipernity.
com/home/205558; twitter: @suwineknight.
Đorđe Dragojlović
1254 (1)  januaro 2012  ESPERANTO 7
Tempo por kino
Intervjuo kun Roman Dobrzyński, gajninto
de la unua premio en la Belartaj Konkursoj
de UEA 2011 pro la filmo: Japana Printempo
– Oomoto 2009.
Gratulon! Kiom da premioj vi ricevis pli frue pro viaj
Esperantaj filmoj?
Roman Dobrzyński: Mi neniam partoprenis Belartajn
Konkursojn.
Kial?
Laborante profesie ĉe la Pola Televido kiel aŭtoro kaj
reĝisoro mi respondecis pri la enhavo kaj formo de miaj
filmoj, sed pri ilia teknika realigado zorgis tuta stabo de
diversfakaj profesiuloj. La konkursoj de UEA en la filma
branĉo estas destinitaj por amatoroj.Tiutempe ne decis,
ke mi konkursu.
Ĉu nun decas?
Jes. Japana Printempo estas mia unua plene amatora
verko. Ĉi-foje mi ne superrigardis la laboron de aliuloj,
sed mem faris ĉiujn ĝiajn elementojn, do bildojn,
sonon, muntadon, grafikon, komentarion. Alia amatora
elemento de la premiita filmo estas tio, ke mi produktis
ĝin proprakoste kaj per privata aparataro.
Kial vi elektis Oomoton kiel la temon?
En 2009 dum kelkaj monatoj mi gastis ĉe Oomoto,
invitite por studi kaj eventuale verki libron pri tiu
movado-religio tiel forte ligita kun Esperanto. Ravis
min la japana printempa sezono, ĝiaj bunteco, ekzotiko,
fascinaj festoj kaj ankaŭ ĉiutagaj eventoj interne de
Oomoto. Ĉio ĉi estis filminda. Ĉar mi hobie kutimas
kunporti filmkameron, kolektiĝis dekunu horoj da bildoj.
Foje mi revuis la bendojn kaj konstatis, ke ili entenas
materialon por interesa filmo.
Kaj vi faris dokumentan filmon pri Oomoto.
Ne estis mia intenco fari pri Oomoto prelegon ilustritan
per bildoj, sed prezenti personajn impresojn pri mia
estado en Japanio.
8   ESPERANTO  januaro 2012 1254 (1)
Kiel vi tie interkompreniĝis?
Ekskluzive en Esperanto. Tuj post la alveno al la
Oomoto-centro en Kameoka mi vizitis banejon kaj
sidiĝis en ampleksa kuvo kun varma akvo, el kiu elstaris
kelkaj nigraharaj kapoj. Imagu mian miron, kiam tiuj
kapoj alparolis min en Esperanto. Tio konsciigis al mi, ke
Oomoto estas tutmonde rara neesperantista institucio,
en kiu eblas konstante uzi Esperanton. Ĝis la fino de mia
restado kelkdeko da personoj surprize alparoladis min
en Esperanto.
Ĉu ĝi estas la laborlingvo de via filmo?
Memkompreneble. En la tridekokminuta filmo
dekfoje aperas oomotanoj kun siaj komentoj eldirataj
en la lingvo internacia. Ĝuste tiu ĉi uzado de Esperanto
pravigis partoprenigi la filmon en la Belartaj Konkursoj
de UEA.
Kial nur via filmo ricevis premion, kvankam vi ne
estis la sola konkursanto?
Pri tio bonvolu demandi la ĵurianojn. Fakte via
demando tuŝas la ĝeneralan problemon de la Belartaj
Konkursoj, aparte en ĝia filma branĉo. Temas pri la manko
de premiindaj verkoj.
Dum ne mankas kongresanoj kurantaj tien kaj reen
kun siaj kameroj.
Sed ne kameroj faras filmojn. Oni ofte miskomprenas
la terminon filmo. Homo aĉetas filmkameron kaj pensas,
ke interne sidas malgranda japano, kiu faras ĉion. Sufiĉas
nur enŝalti la kameron, poste elpreni la bendon kaj jen
preta filmo. Dum temas pri kinoarto, en kiu sumiĝas kelkaj
ĝenroj de arto. Kiel en la opero prioritato estas en la homa
voĉo, en la filmo la prioritata elemento estas bildoj. Kiel
registri scenojn, kiel poste ilin kunmunti, kiel prizorgi
sonon, kiel verki komentarion, por ĉio ĉi ne sufiĉas talento,
oni devas koni la bazajn regulojn de tiuj profesioj.
Cetere filmo, same kiel literatura verko, bezonas siajn
enhavon kaj dramaturgion.
Ĝuste tion necesas konsciigi al amatoraj filmistoj,
kiuj volas partopreni la Belartajn Konkursojn. Sed
kiel konsciigi, se la kinoarto praktike ne ekzistas en
Esperantujo? Oni povas mencii unuopajn filmojn, kiuj
iel koncernas Esperanton, unuopajn reĝisorojn, el kiuj la
vera majstro estis en la fora pasinteco la pola reĝisoro Jan
Fethke, konata en la movado kiel Jean Forge.
Kiom da Esperantaj filmoj vi faris?
Proksimume kvardek. Sed fakte temas pri esperantigitaj
versioj de filmoj, kiujn mi faris ekster la movado, ene de la
Pola Televido per ĝiaj rimedoj kaj por ĝia neesperantista
publiko. Nur kelkaj koncernis rekte Esperanton, interalie
la filmo produktita okaze de la centjara jubileo de la lingvo
internacia en 1987. Ĝi estis realigata en 14 landoj, kie mi
serĉis konkretajn ekzemplojn de la aplikado de Esperanto.
En la filmo ne mankis historio, sed ĝi estis prezentita per
aktualaj realaĵoj, kiel la Esperanto-Muzeo en Vieno aŭ la
Esperanta Redakcio de Pola Radio. Pri la monda lingva
problemo parolis la pola ambasadoro ĉe UN en Novjorko
kaj pri la kultura valoro de Esperanto la tiama ĝenerala
direktoro de Unesko en Parizo. Pri la lingvistika aspekto
de Esperanto parolis lingvistoj de Budapeŝta Universitato.
Pluraj scenoj montris Esperanton ne kiel kabinetan
teorion aŭ historian kuriozaĵon, sed kiel praktike vivan
lingvon.
La filmo verŝajne estis multekosta entrepreno.
Kiu pagis?
Kompreneble la Pola Televido. Por ĝi Esperanto, pro
sia centjara jubileo, aŭtomate fariĝis grava temo. Tamen
ĝenerale oni rifuzis akcepti Esperanton en la televidan
programon, suspektante kriptoreklamon. Nur sporade mi
sukcesis. Ekzemple en 2004 oni aprobis mian proponon
Roman Dobrzyński en la esperantista edukejo
Bona Espero
fari dokumentan filmon pri la UK en Pekino. La ĉefa
argumento ne estis la lingvo kaj ĝia kongreso, sed la fakto
ke ĝi okazis en Ĉinio, kio ŝajnis eksterordinara evento,
dum la “centrolando” fariĝis tiam alloga temo.
Tamen en pluraj viaj filmoj videbliĝas Esperanto.
Sed ne kiel ilia ĉefa temo. En 1984 mi realigadis
dokumentajn filmojn en Brazilo. Dum la lastaj tri liberaj
tagoj mia teamo vizitis la esperantistan edukejon Bona
Espero, pri kiu mi nur iomete sciis. Tiu neplanita vizito
surprize fruktis per filmo, kiu montriĝis pli interesa ol
ĉiuj aliaj. Esperanto ne estis ĝia temo, sed ĝia laborlingvo,
en kiu oni rakontis pri la sorto de infanoj en la tria
mondo kaj pri esperantistoj, kiuj libervole helpis solvi
tiun ĉi problemon. Rezulte mi komprenis, ke la plej efika
metodo “kontrabandi” Esperanton en la televidon ne estas
paroli pri ĝi, sed paroli en ĝi. Poste en diversaj landoj mi
invitis esperantistojn komenti respektivajn scenojn de la
realigataj filmoj. Tiukaze Esperanto funkciis samrange
kiel la hispana, kiun mi plej ofte uzis, sed ankaŭ kiel aliaj
lingvoj, ekzemple la finna en la filmo Reveno al Finnlando,
realigita laŭ iniciato de Osmo Buller pri malmulte konata
epizodo de la dua mondmilito.
Kio estis la publiko de viaj filmoj?
Mi laboris profesie por la unua kanalo de la Pola TV, kiu
kovris la tutan teritorion de Pollando. Do temis ĉiukaze
pri milionoj da spektantoj.
Bela donaco de la Pola Televido al la Esperanto-
movado! Kiel viaj esperantigitaj filmoj distribuiĝas
inter esperantistoj?
Iomete danke al la komplezemo de la Libroservo de
UEA. En nia movado mankas, mi diru, infrastrukturo
necesa por evoluo de kinoarto, daŭre dominas la teksto
presita. Tiun ĉi fakton respegulas interalie la krizo de la
filmbranĉo de la Belartaj Konkursoj.
Ĝia prezidanto Humphrey Tonkin lanĉis ideon
de filma festivalo dum Universalaj Kongresoj
de Esperanto.
Tio estas la ĝusta direkto. Cetere la unua paŝo jam estis
farita dum la jubilea kongreso en Bjalistoko laŭ iniciato
de la estraranino pri kulturo Claude Nourmont. Tiam
okazis revuo de miaj filmoj ĉiutage en ĉiam plenplena
salono. Do, kongresanoj ŝatas kinon, kiel modernan
formon de uzo de Esperanto. Kun plezuro mi legis pri
la filmfestivalo okazinta en 2011 en São Paulo dum la
Tutamerika Kongreso de Esperanto. Pri la sama ideo
pensas la urbaj aŭtoritatoj de la pola kuracejo Szczawno
(Ŝĉavno), kiu nomiĝis Bad Salzbrunn, kiam gastis tie
Ludoviko Zamenhof en 1912. Mi forte kredas, ke la
propono de Humphrey Tonkin realiĝos en Hanojo kaj
donos impulson al sistema evoluo de la kinoarto en
Esperantujo. Tiam reviviĝos ankaŭ la filma branĉo de la
Belartaj Konkursoj de UEA.
1254 (1)  januaro 2012  ESPERANTO 9
Landa kaj Regiona Agado:
Eĥoj de niaj kongresaj laboroj (2-a parto)
Eĥoj de la dumkongresaj kunsidoj pri landa kaj
regiona agado en Kopenhago estas temo kiu plu
meritas nian atenton, interalie, ĉar ĝi kunvokas
nin, unualoke, individuojn, engaĝiĝi pli aktive
en la agadoj de niaj regionaj, landaj kaj lokaj
organizoj tradiciaj kaj novtipaj.
K
rome, ĉar la antaŭpreparo de tiaj kunsidoj ĉi-jare motivis
nin rekte adresi kunvokajn mesaĝojn al sesdeko da landaj
asocioj, al komitatanoj A, al la regionaj komisionoj kaj
tra diversaj listoj. Ĉiuj ĉi kunformas niajn strukturojn daŭre
utiligeblajn pro sia kunvoka potencialo.
Mi aparte volas insisti pri la rolo de la komitatanoj A kaj la
regionaj komisionoj; tre aparte pri la subkomitato pri landa kaj
regiona agado, kiu dum la tuta jaro suferas pro nia propra manko
de aktivado, malgraŭ tio ke ĝi devus esti la ĉefrolejo, ne nur dum
kongresoj, por starigi konkretajn rekomendojn al la komitato.
Ĉi-jare en Kopenhago la subkomitato pri landa kaj regiona
agado rekomendis al la Komitato – kaj tio estis aprobita,
ekzemplojn de sukcesaj informiloj kaj tekstojn de artikoloj
tradukendaj kaj adaptendaj por disponigo al la gazetaro, kiel
unu el la proponoj venintaj per enketo al landaj asocioj, plus
opinioj de pluraj landaj organizoj, verŝitaj en diversaj kunsidoj;
alia rekomendo estis plifortigi la laborkapablojn de la kontinentaj
komisionoj helpe al la estrarano pri landa kaj regiona agado;
kaj fondi Eŭropan Komisionon en kiu estu reprezentanto de
EEU, kiu antaŭe esprimis sian pretecon esti reprezentata en la
estonta laborgrupo.
Kiel aldona komento al tiuj ĉi rekomendoj indas mencii ke ĝia
origino serĉendas en daŭraj klopodoj komencitaj jam de kelkaj
jaroj per laboro kaj kunlaboro de diversaj estraranoj kaj aktivuloj
pri landa kaj regiona agado firme subtenantaj tiun ĉi bezonon.
Pri sukcesaj informiloj menciindas ke la informa fako de
UEA kaj diversaj landaj asocioj konstante klopodas plialtigi
kaj aktualigi sian informan ilaron. Por tiaj celoj daŭre validas
la Gvidlinioj pri Informado de UEA, Ĝisdate pri Esperanto, la
Manifesto de Prago kaj la Gazetaraj Komunikoj, por mencii nur
kelkajn, kiuj estas efike uzataj de landaj organizoj, laŭ ebloj kaj
konkretaj cirkonstantoj; sed la informa fako kiel ĉio alia estas en
konstanta evoluo kaj la postuloj senhalte kreskis, kaj ili igas nin
plu serĉi kaj transformi niajn informilojn kaj komunikrimedojn
ekde la nomata centra nivelo ĝis landa kaj loka niveloj. Indas
mencii ke landoj kiel Francio kaj Brazilo, ekzemple, ĉiam serĉis
kaj ofte sukcesis produkti modelajn informilojn kaj varbilojn
lige al konkretaj eventoj kaj kampanjoj.
Pri la alia rekomendo de la subkomitato pri landa kaj regiona
agado, nome la rolo de la kontinentaj komisionoj, mi firme
kredas ke, implicite, ekde la momento kiam ili estis kreitaj jam
en la 90-aj jaroj de la pasinta jarcento, UEA agnoskis la valoron
de tiuj laborgrupoj spite al tio ke oni ne vere celkonscie utiligis
10   ESPERANTO  januaro 2012 1254 (1)
ilin, kio multe variis laŭ la konsisto mem de la komisionoj, la
regionoj, iliaj potencialo homa kaj financa plus aliaj kulturaj
elementoj kiuj karakterizas iliajn membrojn.
Dum la lastaj jaroj, iompostiome, la komisionoj pli kaj pli
estis kunvokitaj ekroli en la informflua sistemo de UEA, ili
laborkunsidas kadre de UK, estis kreitaj la regionaj listoj, ili
ekpartoprenis en la kunverkado de estraraj jarraportoj kaj pli
engaĝas sin en la perado de informoj kaj labortaskoj kun la
landaj organizoj, kunorganizas regionajn eventojn; kompreneble,
ne ĉiam konstante, ne ĉiam tiel efike kiel bezonate, sed oni ne
povas preteratenti ke ili estas kvazaŭ la brakoj de la koncerna
estrarano.
Ĝuste tial, al plenumo de tiu ĉi rekomendo mi invitas
aktivulojn kaj komisionanojn daŭre agadi unue kiel individuoj,
ne nur dum kongresoj sed dum la tuta jaro, en la lokaj kaj landaj
forumoj, tra la listoj kaj per ĉiu ebla tribuno, ĉar UEA estas ni
ĉiuj, ne slogane, ne flanke, sed kolone, kaj disaj kaj samtempe
komunumaj, kiuj estas konsistaj pilieroj de nia domo, ĉiam
renovigenda.
Pri la tria rekomendo de la subkomitata kunsido aprobita dum
la komitata pleno, la Eŭropa Komisiono de UEA, mi revenos, ĉar
ĝi estas tasko necesa, tamen malfacila, kvankam realigebla.
Maritza Gutiérrez
Estrarano pri Landa kaj Regiona Agado
UEA invitas prelegi
en la Hanoja IKU-sesio
Dum la 97-a UK en Hanojo okazos
la 64-a sesio de Internacia Kongresa
Universitato
U
EA invitas universitatajn profesorojn, docentojn
kaj personojn kun simila kvalifiko sendi
proponojn de prelegoj al la sekretario de IKU,
prof. Amri Wandel, PK 767, IL-71799 Makabim, Modiin,
Israelo; rete: amri@huji.ac.il, ĝis 2012-01-31.
Lige kun la IKU okazos studsesio de Akademio
Internacia de la Sciencoj (AIS) kunlabore kun UEA.
Proponantoj de IKU-prelego povas samtempe proponi
AIS-kurson, kies unua prelego estos parto de la IKU, kaj
kiu aldone havos du daŭrigajn prelegojn. Oni bv. indiki, ĉu
la IKU-propono estu konsiderata ankaŭ kiel AIS-kurso.
La prelegoj estu pri interesaj, allogaj temoj kaj taŭgaj
por klera publiko. Ĉiu propono enhavu mallongan
resumon de la prelego kaj koncizan biografieton de la
preleganto (kune ne pli ol unu paĝo).
Antaŭ 120 jaroj naskiĝis Kalocsay
Por omaĝi al d-ro Kolomano Kalocsay,
kiu naskiĝis antaŭ 120 jaroj, ni kolektiĝis
la 6-an de oktobro 2011 en lia naskiĝloko:
la urbo Abaújszántó en la norda Hungario.
N
i renkontis unu la alian unue en la Kulturdomo Petőfi
Sándor (Aleksandro Petofi), kie atendis nin la urbestraro
kaj kulturdomanoj kun salaj kukoj, refreŝigaj trinkaĵoj,
kafo kaj freŝe presitaj koloraj prospektoj pri Abaújszántó. La
prospektojn eldonis la urbestraro, la tekstojn kompilis Beáta
Szúnyog, freŝe diplomita pri lingvoscio de Esperanto.
Kiam ĉiuj aliĝintoj alvenis, ni iris en la Lokhistorian Muzeon,
en kies korto estis starigitaj flagoj de la urbo, la hungara, la
Eŭropunia kaj ĉiuflanke unu Esperanta. Apude staris la urbestro
György Madár, Adri Pásztor, Imre Szabó, Anna Bartek (Anjo
Amika), la popolkantisto kaj urba poeto István Nagy kiel la unuaj
rolantoj de la solenaĵo. Vidalvide staris cirkle la partoprenantoj.
Post aŭskulto de la Himno Esperanta parolis la urbestro
pri la vivo kaj verkaro de Kolomano Kalocsay. Sinjorino Adri
Pásztor parolis pri tio, kial ĝuste en Abaújszántó estis preparitaj
la memorlokoj pri nia granda verkisto, poeto, arta tradukisto,
kuracisto kaj profesoro. Ŝi faris mencion pri la alvenintaj mesaĝoj
por saluti kaj gratuli la organizantojn, la rolantojn de la programo
kaj la ĉeestantojn. Tiuj alvenis de Humphrey Tonkin el Usono,
Herbert Mayer de la Aŭstria Nacia Biblioteko, Esperanto-Muzeo
kaj Biblioteko de Planlingvoj, de Leopold Patek, ĉefdelegito de
Aŭstrio, de la prezidanto de la fervojistaj esperantistoj Jindřich
Tomíšek el Ĉeĥio, Bronislav Ĉupin el Udmurtio kaj de la rabeno
Tivadar Löwenkopf el Israelo. Post la evento alvenis mesaĝo de
Barbara Pietrzak. Mi dankas ilin en ĉies nomo.
Imre Szabó, prezidanto de HEA, revuis tiujn datumojn pri
la vivo de Kolomano Kalocsay, pri kiuj la pli fruaj parolantoj
nenion diris. La paroloj tiel iĝis multflanke koloraj. Sekvis
esperantlingva kantado de hungaraj popolkantoj prezentataj de
Anjo Amika kaj vizito de la Kalocsay-memorĉambro kaj aliaj
muzeaj ĉambregoj.
La dua fazo de la festo okazis ĉe la busto de Kalocsay. Tie ni
povis aŭdi lerte prezentatajn versaĵajn fabelojn, esperantigitajn
de Kalocsay. La urba popolkantisto prezentis poemon sian kaj
hungarajn popolkantojn. Sinjoro Wacha de la Societo Kalocsay
parolis pri la sistemigo de la vortoparoj en la Esperanta gramatiko,
farita de Kalocsay. Poste okazis florkronado kaj komuna fotado.
La tria fazo de la programo okazis angule de la strato
Kalocsay, antaŭ la memortabulo surmure de la iama domo de
la familio Kalocsay. Tie Adri Pásztor rememoris pri la pioniraj
esperantistoj de Abaújszántó kaj pri Barnabo Batta, prezidanto
de la iama BAZ-departementa Esperanto-Komitato. Ŝi rakontis
ankaŭ pri la unuaj spuroj de la familio Kalocsay, kiujn esploris
László Molnár kaj Barnabo Batta. László Molnár estis la unua
esperantisto en la urbo, kiu gvidis Esperanto-kursojn en la jaroj
1981 kaj 1982.
La instruistrino Ildikó Széphalmi instruis 15 infanojn, kiuj
bele rolis en la evento.
Pri Kalocsay rememoris ĉe la tabulo Margit Evva, prezidantino
de la Encs-urba Lokhistoria kaj Patrujkoniga Asocio. Ŝi alvenis
kun la parlamenta deputito de la urbo Encs. Florkronojn metis
la urbestraro de Abaújszántó, HEA, Ernesto Gaál, prezidanto
de Societo de la Montosubaj Kreantoj (verkista societo) el la
urbo Szerencs, la Elementa Lernejo de Abaújszántó, la Societo
Kalocsay, István Mészáros de HEA, László Pásztor de la
Esperanta Amika Rondo Miskolc kaj de la Amikeca Esperanto-
Asocio Jozefo Eszényi, Jozefo Gulyás el Ózd kaj Ernő Könczöl
el Eger.
Post la florkronado ni povis aŭskulti blovinstrumentan
prezentadon de belegaj popolaj kantoj de István Ringler el la
urbo Szerencs. La lastan ni akompanis kune kantante.
En la publika tombejo ni surtombigis niajn florkronojn, bruligis
meĉon, esperantlingve preĝis la Patro Nia. Per tiu ago finiĝis la
oficiala parto de la programo. Poste ni povis tagmanĝi en loka
restoracio, kiel gastoj de la urbestraro. Dankojn nianomajn pro
ĉi komplezo.
Post la fino de la programo ni hejmeniris, sed konstatis kiel
bela estas la senegoisma agado por komuna celo, Esperanto.
Bela estas la unueco de la esperantistoj de nia lando, zonigitaj
kun niaj geamikoj en la mondo.
Adrienne Pásztor
1254 (1)  januaro 2012  ESPERANTO 11
Disleksio kaj Esperanto
En 1930 oni nomis ĝin stulteco, efike kuracata per
vangofrapo. En 1950 oni parolis pri vortblindeco, en 1970 pri
skribmalfacilaĵo. Ekde 1990 oni la saman problemon nomas
disleksio. Laŭ PIV ĝi estas neŭrologia perturbo en la legado.
Min, kiun trafis tiu ĉi handikapo, tre helpis Esperanto.
L
astatempe la fenomeno estas
traktata en amaskomunikiloj,
kvazaŭ temus pri nova, populara
fenomeno. Por homo trafita de tiu ĉi
handikapo ĝi estas neagrabla memoraĵo
pri la unua lerneja jaro.
Kvankam nun olda, mi tre bone
memoras la penigajn leg- kaj skrib-
lecionojn. La kondiĉoj por efika lernado
ne estis bonaj en mia eta vilaĝa lernejo.
En komuna ĉambro unu instruisto
okupiĝis pri tri diversnivelaj klasoj.
Disleksio povas aperi en diversaj
gradoj, de tre malfacila handikapo ĝis nur
iom malrapida legkapablo kaj ortografia
stumblado. Mi havis bonŝancon, miaj
problemoj apartenis al pli milda formo.
Disleksiuloj estas tre sentemaj kaj
impresiĝemaj al la ĉirkaŭaĵo; babilado
kaj alia bruo forte distras ilin. Ortografia
ekzerco estis temo por aparta kajero.
La lernantoj devis uzi bluan inkon kaj
ŝtalplumon. Ni skribis laŭ diktado.
La instruistino poste korektis nian
skribon per ruĝa inko, kaj per grandaj
ciferoj ŝi markis la erarojn. Kelkfoje ŝi
montris mian kajeron al la tuta klaso,
kiel verkon de senespera neinstruebla
lernanto. Estis samkvante da ruĝa kaj
blua koloro, do iom distance la skribaĵo
fariĝis violkolora.
Fine de la kvina klaso mia istruistino
postulis ke mi postrestu en la klaso. Pro
tio miaj gepatroj aranĝis transiron al alia
lernejo, tri kilometrojn for de la hejmo.
La nova instruisto baldaŭ komprenis
miajn legajn kaj ortografiajn problemojn.
Li ne povis forpreni mian disleksion, sed
permesis al mi montri miajn kapablojn
en aliaj studfakoj kiel naturscio,geografio
kaj matematiko, kiuj ne estis problemaj.
En la slojdĉambro1 mi havis honoran
pozicion, kelkfoje mi eĉ instruis miajn
samklasanojn. Mia instruisto sciis ke se
mi kapablus altigi mian memfidon, la
disleksia problemo estus malpli granda.
Honoro al tiaj instruistoj!
12   ESPERANTO  januaro 2012 1254 (1)
Kelkajn jarojn post la elementa lernejo
mi sentis la bezonon kompletigi miajn
praktikajn kaj mekanikajn lertojn per
teorio. Studado ja povas kaj esti interesa
kaj doni pli bonan salajron. Baldaŭ
mi trovis ke perkoresponda studado
estas taŭga metodo por mi. Nenia
nigra tabulo, kie mi devis montri mian
malkapablon, aŭ konstati nesufiĉan
tempon por la tasko. Neniu rikanis
pro mia malrapida legkapablo. Mia
edzino afable korektis miajn taskojn. La
perleteraj kursoj estis tre bonaj, rapide
mi atingis kontentigajn rezultojn.
Disleksio estas lingvo-handikapo, sed
okazas ke disleksiuloj (kun helpo) povas
esti eĉ bonaj verkistoj. Tamen, lerni
fremdajn lingvojn estas tre malfacile,
malbona fonetiko kaj senorda ortografio
povas saboti eĉ la plej kuraĝan provon.
La korespondlernejo postulis  ke
mi kontentige sciu almenaŭ unu
fremdan lingvon por ricevi plenvaloran
ekzamenon. Mi provis lerni la germanan
kaj poste la anglan, sed pro seniluziiĝo
mi forĵetis la kurslibrojn, diskojn kaj
bendojn, kaj mi ĵuris ne plu okupi min
per tia frenezaĵo.
Iutage en loka gazeto mi vidis anoncon
pri Esperanto-kurso. Mi aŭdis ke ĝi estas
facile lernebla kaj ke oni parolas kiel
oni skribas. Do, almenaŭ ne simila al la
angla. Tre kritikema mi iris por aŭskulti
la informon. Ĝi ŝajnis al mi interesa ideo,
klara kaj bonorda, speco de konstru-
ludo. Esperanto kaptis min. Mi kapablis
kunmeti frazojn per vortoj kun reala
signifo, eĉ sen esceptoj! Mi ne asertas ke
mi aŭ alia disleksiulo senprobleme lernas
Esperanton, sed la diferenco kun naciaj
lingvoj estas grandega. Kial mi pli frue ne
rimarkis kaj ne lernis tiun ĉi tre valoran
lingvon? Kial miaj gepatroj kaj lernejaj
instruistoj ne prezentis Esperanton al
mi? Ili ja ĉiuj konis mian handikapon.
Kion scias disleksiuloj ĝenerale pri la
kvalitoj de Esperanto?
Artikolo pri Hans Dahl, disleksio
kaj Esperanto en sveda gazeto.
Post dujara studado mi trovis
leteramikon en Germanio. En feria
tempo li invitis min kun mia edzino resti
dum unu semajno en ilia familia rondo.
Kun iom da dubo pri mia lingva scio ni
akceptis la inviton. Vera aventuro, ni faris
nian unuan eksterlandan vojaĝon per
aŭto kun nur Esperanto kaj iomete da
germana lingvo. Mi ĝis tiam malmulte
parolis Esperante, legi kaj skribi ja ne
estas dialogo. Pro tio mi dum la veturo
serĉis kontaktojn kun polaj kaj ĉeĥaj
esperantistoj, por plibonigi mian parolan
lertecon antaŭ la alveno al mia germana
amiko. Tiel mi kvazaŭ per helpo de magia
vergo povis interparoli kun poloj, ĉeĥoj –
kaj post kelkaj tagoj halti ĉe la germana
familio. La vojaĝo estis vera triumfo,
danke al la Zamenhofa inventaĵo.
De tiam mi vizitis multajn landojn
helpe de Esperanto. Mi konstatis ke la
prononcoj de esperantistoj en diversaj
landoj estas malpli variaj ol la dialektoj
ene de la naciaj lingvoj mem.
Esperanto devus esti, laŭ mia percepto, 
mondskale infektema kiel la azia gripo.
Kial ne? La tendenco de tutmondiĝo
per unu nacia lingvo estas danĝera
evoluo. La gepatraj lingvo kaj kulturo
estas neperdebla hereda trezoro, parto
de nia identeco. En multaj landoj, ekz.
en Svedio, gejunuloj devas studi kaj uzi
la anglan ĉe studado de iuj fakoj. Do, via
propra lingvo ne plu estas taŭga en via
propra lando. Ĉu ne temas pri subpremo
de nia identeco?
Lastatempe la fenomeno disleksio
ricevas pli da atento. Disleksiuloj en
1) Metiejo, manlaborejo.
 Ludoviko Mimoo mortis antaŭ 25 jaroj
En 1986, antaŭ jarcent­ helpe de ĝia estro Hermano Bermano
kvarono, mortis en sia (Hermann Behrmann).
Nuntempe la verkoj de Mimó estas
kataluna hejmlando Luís
malfacile akireblaj. Tamen valoras ankaŭ
Mimó Espinalt. Li estis klera aktuale la penon konsulti ilin, ĉar la
kaj diligenta esperantisto, verkisto sobre, klare kaj sisteme prezentas
kiu preskaŭ solece la lingvaĵon tia kia ĝin konceptis ĝia
esploris la Zamenhofan kreinto: rimedo pura, racia, senescepta,
kodon dum multaj jaroj. internacie komprenebla, plene taŭga
por ĉiuj vivosferoj kaj evolukapabla por
La kvintesencon de siaj
estontaj bezonoj.
ekkonoj li formulis jene: Ĉiam ankoraŭ Mimó estas la granda
"Centjara tradicio ne nekonato en la historio de Esperanto,
sanktigas, nek sankcias meritoplena, sed forgesita, tamen daŭre
eraron. Logiko estas aktuala. La dudekkvina datreveno de lia
la fundamento de la morto povas stimuli novan okupiĝon.
Fundamento de Esperanto." Rössler Franz-Georg

P
er saĝaj komparoj kaj konkludoj li solvis multajn
problemojn, pri kiuj lingvistoj ĝis hodiaŭ pene cerbumas
Verkoj de Ludoviko Mimoo
sen scio pri la giganta laboro, kiun jam plenumis Mimó. Verkoj prilingvaj:
Li traktis interalie la vortfaradon, la refleksivon, la participojn, Perfekteco de la Esperantaj verboj; Barcelono 1961
la proprajn nomojn, preskaŭ nenion preterlasante. Li aperigis la Decidaj argumentoj; Barcelono 1963
materialon en ampleksa manuskripto sub la titolo Esperanto por Kompleta lernolibro de regula Esperanto; Sabadell 1973
la jaroj du mil. Fininte tiun laboregon, Mimó mortis subite pro Esperanto por la jaro du mil; Sabadell (s.j.)
infarkto de la miokardio. En lastaj leteroj li amare konstatis, ke Kompleta lernolibro de regula Esperanto; Paderborn 1989
la oficiala Esperantujo Vortaro Hispana-
tute ignoras kaj lin kaj Esperanta (ms.)
lian verkadon. Estis
Rikardo Ŝulco, kiu Tradukoj:
disvastigis la ideojn
Soldevila,
de Mimó pri regula,
Du komedioj;
senkaprica Esperanto.
Sabadell 1975
La menciita verko
Zorrilla, Don Juan’
aperis en pli bone
Tenorio; Ascoli
utiligebla formo en
Piceno 1981
1989 ĉe Esperanto-
Perez Galdós, Doña
Centro Paderborn
Perfekta (romano)

elementa lernejo ofte ne kapablas atingi
kontentigan nivelon en la sveda kaj
angla lingvoj, kaj pro tio ne rajtas studi
en gimnazio. En pli altaj lernejoj oni ofte
uzas anglalingvajn studmaterialojn.
En Svedio 5 ĝis 8 procentoj de la
popolo pli-malpli suferas pro disleksio.
Mi supozas ke povas esti same en ĉiuj
landoj.
Disleksio ne estas malsano kuracebla
per operacio aŭ medikamento, sed ia
nivelo de aparta kapablo. Do, mi komparas
disleksion kun ekzemple muziko,
ĵonglado, matematiko aŭ homa konduto.
Ajnan kapablon oni povas neglekti aŭ
evoluigi. Laŭ mia propra sperto Esperanto
estas la plej taŭga helpilo por disleksiuloj.
Surprizas min, ke mi ĝis nun ne vidis
disertacion aŭ alian seriozan raporton pri
la valoro de Esperanto por disleksiuloj.
Tia dokumento necesas por pruvi mian
aserton. Esperanto povas al disleksiulo:
1) minimumigi la tedecon dum lingvo-
lecionoj kaj eviti senlogikan ortografion;
2) doni memfidon, identecon kaj kanalon
al pli vasta mondo; 3) doni tempon por
evoluo de la ceteraj talentoj; 4) ebligi
plibonigi la uzon de sia gepatra lingvo.
1254 (1)  januaro 2012  ESPERANTO 13
Esperanto estas por disleksiulo serioza
afero, ne nur hobio. Li bezonas ĝin kiel
helpilon.
Per la pruvita utileco de Esperanto
en lingva kaj precipe disleksia edukado
Esperanto ricevos pli respektindan
pozicion. La angla metodo “Springboard
to Languages” pritraktas la problemon.
Mi komprenas, ke precipe anglaj,
lingve netalentaj lernantoj en pli kaj
pli anglalingva mondo ne emas lerni
la propran gramatikon. Por ili taŭgus
Esperanto por facile lerni alian lingvon.
Hans Dahl

Portreto de poeto kun azeno
Platero kaj mi. Juan Ramón Jiménez.
En Esperanton trad. M. Gutiérrez
Adúriz (Liven Dek). Málaga: Andaluza
Esperanto-Unuiĝo, 2009. 200p. 18cm. ISBN
9788493030430. Prezo: € 7,50
L
a prozopoemoj el Platero kaj mi prezentiĝas
precipe kiel lirikismaj monologoj de poeto,
kiu alparolas sian azenon Platero. Foj-foje,
la poeto parolas al si mem aŭ rekte al la leganto,
lasante la arĝentkoloran Platero paŝti sin aŭ
dormi. Ofte aperas ankaŭ aliaj homoj kaj bestoj
en la poemoj, kaj tiamaniere la tuta libro aspektas
iusence kiel drameca beletraĵo, en kiun Jiménez
ofte enŝovas eĉ reĝisorajn indikojn. Jen ekzemple
la sceno el la poemo La lulantino, kie junulino
endormigas sian frateton:
“La karbistino kantas dolĉe kaj tenere:
Dormu mia bebo, dormu,
gardos vin la Dipatrino.
Paŭzo. Vento inter la arbokronoj…
Dormu ke, ĉe via dormo,
dormu do la lulantino…
La vento… Platero, milde pasanta inter la bruligitaj pinoj,
proksimiĝas iom post iom… Poste ĝi kuŝiĝas sur la obskuran
teron kaj, ĉe la longa patrina kanto, duonendormiĝas kiel
infano.”
Alia elemento kiu kontribuas al la drameco de la teksto
estas la flueco de la parolado, kvazaŭ la teksto ne estus
surpaperigita sed aŭdigata. La leganto sentas sin kvazaŭ
spektanto, tre ofte ne ekster la sceno sed ene de ĝi. Tiel
la duopo fariĝas fakte triopo: poeto, azeno plus nevidebla
leganto. Jen bela fragmento el la poemo La granato, kie la
poeto parolas buŝplene:
“Kiel bona ĝi estas, Platero! Jen, manĝu! Kiel bongusta!
Kiel plezure la dentoj penetras en ĝian gajan, abundan
kaj ruĝan karnon! Atendu… mi ne povas paroli. [...] Nu,
finite!”
Jiménez realigas iun apartan senton de samtempeco inter
sia viva sperto kaj ĝia poema komunikado – efekto kiun
verŝajne nek kutima prozo nek tradicia (fiksaforma) poezio
estus povinta krei, sed la prozopoema formo ja ŝajnas
tre taŭga por ĝi. Tiu tre karakteriza samtempeco igas la
14   ESPERANTO  januaro 2012 1254 (1)
Recenzoj
leganton senti sin kvazaŭ ene de vivanta pentraĵo. Unu el la
plej “pentrecaj” priskriboj en la libro troviĝas en la poemo
La infano kaj la akvo, kie la realisma imago de infano ludanta
per fluanta akvo de fonto fariĝas simbolo:
“Kuŝe sur la tero, [la infano] tenas la manon sub la viva
ŝprucaĵo, kaj la akvo formas sur lia polmo treman palacon
el frisko kaj gracio, kiun liaj nigraj okuloj kontemplas
en ekstazo. […] La palaco, ĉiam sama kaj
ĉiumomente renovigita, iufoje ekfalas. Kaj tiam
la infano kuntiriĝas, absorbiĝas ankoraŭ pli,
koncentras sin por ke eĉ tiu pulsobato kiu ŝanĝas
per la movo de unu sola vitropeco la sentivan
bildon de kalejdoskopo, ne forrabu de la akvo ĝian
unuan kaptitan formon.
– Mi ne scias ĉu vi komprenos kion mi diras,
Platero: sed tiu infano havas mian animon en sia
mano.”
Inter la simboloj de la libro, tiu de Platero estas verŝajne la
plej memorinda. La arĝentkolora azeno ŝajnas signifi purecon
de animo, infanecon, bonecon, fidelemon kaj ofte la animon
de la poeto mem. “Ĝi estas tiel simila al mi, tiel diferenca de
la aliaj, ke mi ekkredis ke ĝi revas miajn proprajn revojn” –
diras Jiménez pri sia azeno, en la poemo Amikeco.
Malgraŭ tia ekstaza omaĝo al la pureco de infana animo,
la portretoj de infanoj en la libro ne estas nepre idilie
anĝeligitaj. Male, la malperfekteco de la homa animo aperas
eĉ pli klare en la kruelaj agadoj de nezorgataj infanoj. La
terura sceno kie la infanoj ŝtonmortigas maljunan blindan
ĉevalinon memorigis al mi iun faman pentraĵon de Salvador
Dalí, kie anĝelmiena infaneto tenas sangoplenan kadavron
de rato inter siaj dentoj… Jen maltrankviliga bildo el la
poemo La blanka ĉevalino:
“Kiam mi vidis ĝin, la ŝtonoj ankoraŭ kuŝis apud ĝia
korpo, ŝtone frida. Ĝi havis larĝe malfermitan okulon, kiu,
blinda dumvive, nun, postmorte, ŝajnis rigardi.”
La profunda sereneco de la pejzaĝo kontrastas okulfrape
kun kelkaj maltrankviligaj realismaj scenoj, priskribantaj
aspektojn de socia maljusteco kaj profunda homa sufero.
Tiaj scenoj senvualigas la teruran malriĉecon de multaj
vilaĝanoj, la hipokritecon de la klerikoj, la malhonestecon
de la vilaĝestroj ktp. Kelkfoje, en tiaj priskriboj, Jiménez
lerte humuras kaj satiras. Jen ekzemple fragmento el La
infanĝardeno, kie la poeto alparolas sian azenon kvazaŭ li
estus unu el la infanoj de la vilaĝo:
“Se vi venus en la infanĝardenon kun la ceteraj infanoj,
Platero, vi lernus la abocon kaj krajonus streketojn. […]
Vi scius pli ol la kuracisto kaj la pastro de Palos, Platero.”
Kaj jen satira portreto de andaluzia pastro en la poemo
Sinjoro Jozefo, la pastro:
“… li iras sanktoleita kaj verŝanta mielajn vortojn. Sed,
vere, tiu, kiu ĉiam anĝelas, estas lia azenino, la sinjorino.”
Unuafoje mi vojaĝis kune kun la poeto kaj lia azeno en
1966, kiam mi estis studentino. Ekde tiam, mi konservas en
la koro la belegajn priskribojn de la ĉielo de Andaluzio tra
ĉiuj sezonoj kaj ĉiuj horoj, kaj ankaŭ de la belaj okuloj de
Platero, kies fascina personeco identiĝas kun tiu de la poeto.
En 1999, mi turismumis en Andaluzio kaj renkontis la ĉielon
de Jiménez en majo. Dum la unuaj tagoj de mia vojaĝo, la
grizaj dormemaj andaluziaj azenoj kiujn mi vidis, seniluziigis
min. Mi estis serĉanta la okulojn de Platero, “kiel du skaraboj
el nigra kristalo” (kiel diras Jiménez en la poemo Platero)…
Sed unu tagon, kiam mi troviĝis sur la vojo al Ĝibraltaro, mi
sentis min subite rigardata de ĝuste “ĝiaj” okuloj kaj tiam mi
rekonis “ĝin”, tian kia la poeto enigis ĝin en mian koron: “…
vi, tiel intelekta, amika al maljunulo kaj al infano, al rojo kaj
Granda majstraĵo – ĉi traduko!
Romano pri la tri regnoj. Luo Guanzhong. El la ĉina trad. Laŭlum. Beijing: Ĉina Fremdlingva Eldonejo,
K
2008. 1807p. 21cm. Serio Oriento-Okcidento. Tri volumoj. ISBN 9787119054933. Prezo: € 90,00
iel eŭropano eklegante verkon klasikan el fora
kulturo, kaj krome el fora tempo, kio ankoraŭ
plifortigas ĝian fremdecon, kutime mi klare konscias
pri nia malavantaĝo: tre ofte almenaŭ la klasikajn ĉefverkojn
aŭ aŭtorojn de Eŭropo konas eruditaj homoj de Ĉinio, Japanio,
Hindio k.s., – sed inverse kutime preskaŭ nenion ni konas.
Kompreneble, pri kelkaj ĝeneralaĵoj eĉ ni konscias: ni
scias pri fora dinastio kun la nomo Han, ni scias pri historio
plurmiljara, ni scias pri Lao-Cu kaj Konfucio, –
sed se rigardi pli atente: la fora Ĉinio grandparte
restas nekonata kontinento.
Se kompari pri oriento-okcidento
Legante en tiu ĉi romanego, plurfoje mi estis
mirigita, kiom da similecoj troveblas inter la fora
Romia Imperio kaj Ĉinujo: en ambaŭ kulturoj
ŝajne aŭguraĵoj grave rolis (okazas io ŝajne hazarda
kaj tuj oni estas invitata serĉi ĝian klarigon: p.130
rompiĝas rado kaj konduka rimeno – “Tio signifas
ke Via Ekscelenco devas akcepti la tronon de
Han-dinastio, forlasi la malnovon por novo kaj veturi en
imperiestra ĉaro kaj rajdi en ora selo”.)
Imperiestroj en tiu tempo ne estas senskue fortikaj kiel eble
oni atendus: p. 190 ekzemple la imperiestro ekploras, fariĝas
pala; sur p. 207 al la imperiestro eĉ mankas la kuraĝo fari
proprajn decidojn: antaŭ la perfortema Cao Cao li “ne kuraĝis
malobei. (..) Cao Cao lin [= la imperiestron] eskortis kun
armeo sub sia gvido, kaj la korteganoj lin sekvis.” Kiu serĉas
al papilio, al suno kaj al hundo, al floro kaj al luno, pacienca
kaj pripensema, melankolia kaj afabla, Marko Aŭrelio de la
herbejoj…” (mi ĵus citis la priskribon de Platero el la poemo
Azenografio)
Ĉi-jare mi denove renkontis la poeton kaj lian azenon, ĉi-
foje relegante la libron en Esperanto. La tradukinto Liven Dek
estas mem konata aŭtoro de memorindaj poemecaj scienc-
fikciaj noveloj en Esperanto. Li verkis i.a. la plej ĉarman
metaforan priskribon kiun mi iam ajn legis pri la okuloj de
ajna besto: la unu-paĝan noveleton Ne ekzistas verdaj steloj,
pri la okuloj de kato (en Beletra Almanako 4). Li verkis ankaŭ
neforgeseblan kaj pensigan poemecan prozaĵon pri senĉiela
urbo de grave poluita mondo, kie maljunulo freneze sopiras
pri peco da vera ĉielo: Kien vi iras, maljunulo? (en la antologio
Trezoro). Mi opinias, ke malofte okazas tiom bona kongruo
inter la personeco de la poeto kaj tiu de la tradukanto. La
rezulto de la kunlaboro trans la tempo inter tiuj du altvaloraj
verkistoj estas tiu ĉi libro, kiun mi konsideras vera juvelo de
la Esperanta kulturo. Luiza Carol
komparojn kun la okcidenta Eŭropo, povus kompari kun la
fruaj Merovidaj reĝoj, kiujn ofte superregis iliaj majordomoj.
La ĵus menciita Cao Cao fariĝas por granda parto de la romano
grava persono: laŭfakte li regas – sufiĉe perforte. Efektive, la
historio ja estis sufiĉe kruela: oftegas militado, bataloj, murdoj
ktp. Kaj kiom da kapoj estis fortranĉitaj, mi vere ne kapablis
kalkuli. Jen hazarda ekzemplo: p. 110 “Iutage, Dong Zhuo iris
el Heng-Pordego, la korteganoj alvenis por lin adiaŭi kaj Dong
Zhuo ilin regalis per festeno. Ĝuste en tiu momento
alvenis centoj da kapitulacintaj soldatoj el la
nordo. Dong Zhuo ordonis dehaki la manojn kaj
piedojn de iuj, elpiki la pupilojn de aliaj, detranĉi
la langojn de triaj kaj kuiri kvarajn en kaldronego.
Plorkriegoj skuis la aeron kaj la oficistoj ne povis
firme teni siajn manĝbastonetojn pro timo, sed
Dong Zhuo drinkis, manĝis kaj babilis tute sen
ĝeniĝo.” Oni ŝajne tiom timas pri Dong Zhuo, ke
neniu kuraĝas eĉ plej ete komenti – eĉ ne, kiam
iom pli poste li igas senkapigi ministron – “baldaŭ
poste, servanto envenis prezentante la kapon de
Zhang Wen [la ministro], en ruĝa pleto.”
Trajto por okcidentano eble neatendebla estas, ke foje la
rakonton interrompas poemeto aŭ versduo. Ekzemple p. 199
“neniam Han-Dinastio estis en pli mizera stato. Posteulo
verkis jenan poemon lamentan pri tio” - kaj sekvas dustrofa
poemo.
La jam menciita Cao Cao, kiu nepre ne estis la plej bona
amiko imagebla, foje ankaŭ montras sin atingebla por la
1254 (1)  januaro 2012  ESPERANTO 15
nocio justeco: foje, ekzemple, kiam li kredas ke li misagis,
li provas igi puni sin mem. En p. 265 temas pri nova leĝo,
ke trairante tritikan kampon, la armeo ne damaĝu ĝin –
“la oficiroj deĉevaliĝis kaj iris flankenpuŝante permane
tritikplantojn en sinsekvo, sen piedpremi ilin”. Do sufiĉe
zorgeme – oni tion ne atendus de tiaj armeoj meze de tiom
da perfortemo. Jen venas Cao Cao mem, kaj “subite koturno
en tritika kampo estis surprizita kaj ekflugis en la aeron. La
ĉevalo surpriziĝis de la fremda birdo kaj saltis en la tritikan
kampon kaj detruis grandan parton de ĝi. Cao Cao alvokis la
ĝeneralan sekretarion en la armeo por punigi sin pro la kulpo
detrui tritikan kampon.” Jen granda problemo – konsterniĝo:
kiel oni povus puni lin – ja lin!? Sed li – kvazaŭ stoikulo –
rezonas, ke se eĉ li ne obeus la leĝon, ja kiu do plu emus ĝin
obei? Do li decidas memmortigi sin. Sed tion oni malhelpas,
– kaj surbaze de saĝa vorto de Konfucio oni trovas simbolan
punon por la granda estro – li detranĉas la proprajn harojn
anstataŭ la kapon…
Kompareble kun la Romia historio, inter krudaĵoj plej
kruelaj kaj vere humanisma saĝeco, plu iras la rakontado.
Sur p. 306 legante dekreton de la imperiestro, oni vidas kiel
kunefikas socie Konfuciismo: “Ni kredas, ke en la homa etika
ordo, la ligo inter patro kaj filo estas en la unua loko; kaj en
la diferenco de respektindeco, tiu inter la imperiestro kaj liaj
servantoj estas la plej grava. Nun perfidulo Cao Cao misuzas
senbride sian aŭtoritaton, molestas sian suverenon, koluzias
kun siaj partianoj kaj detruas la principojn de la kortego,
senigis min de la rajtoj de ordonado, premiado, nomumado
kaj punado. Mi pensadas maltrankvile kaj timas, ke la imperio
estas en danĝero. (…)”. Tiun insiston pri fila pieco rilate al
la patro ni konas el klasikaĵo Konfuciisma; ĝi nomiĝas tie
“radiko de ĉiuj virtoj, de ĝi devenas ĉiuj instruoj kaj eĉ politiko
devas fondiĝi sur ĝi” (cito el p. 3 de Libro-konstantaĵo de Fila
Pieco; esenco de la praktika etiko de Konfuciismo el 1933.)
Tiom da nomoj
Al ne-ĉinaj legontoj mi sugestas, ke dekomence oni faru
liston de nomoj ofte renkontataj – kun iom da komento, por
ke iom post iom oni alkutimiĝu al la fremdaj nomoj kaj tiom
pli plezure povu plu legi la verkon, kiu ja estas nepre leginda.
Ĝi ne estas verkaĵo el glata furorlisto. Oni senhaste kaj kun
atento digestu la rakonton; sed tiu tempo kaj tiu atento ja certe
valoras la penon.
Rerigardante oni povas komenti, ke sinsekvas en la verkego
tiom da personoj, tiom da kontraŭecoj, ke oni ne ricevas
klaran perspektivon super la tutaĵo. Se oni ekzemple legas
Iliadon de Homero, komence oni povas esti mistifikita de la
multaj protagonistoj, herooj, dioj kaj interbataloj, sed kutime
sufiĉe baldaŭ oni sukcesas trovi du grandajn kampojn: Trojo
kaj “la grekoj”. Kaj ambaŭflanke iom post iom oni povas
strukturi la rilatojn inter la herooj. Ĉi tie la totalo estas en tiel
pli vasta skalo, ke unuflanke ne nur temas pri heroo kontraŭ
heroo, sed ambaŭflanke eĉ falas miloj da viktimoj; aliflanke
oni ekhavas la impreson, ke interplektiĝas tiom da intrigoj kaj
konspiroj, ke oni preskaŭ ne trovas firman punkton, por el tie
16   ESPERANTO  januaro 2012 1254 (1)
rigardi la bataladon. Mia sugesto estus: simple eklegi, provi
rekoni nomojn kaj verŝajne ekde la momento, kiam aperas
ĉiam pli ofte Cao Cao, oni ekvidas certan strukturon por kaj
kontraŭ li. Tiu Cao Cao kuntrenas kun si iun imperiestron,
kiun li ordonas – kiel la menciita Merovida majordomo –,
sed la imperiestro mem kunorganizas reziston kontraŭ Cao
Cao. – Eble mi estas iom pesimisma, dirante ke okcidentulo
ne provu ĝisdetale trakompreni ĉiujn batalojn, sed kiel ajn:
legu la verkon, ĝuu la bonan stilon de la traduko, kaj spertu
tiun ĉi unikan travivaĵon.
Postnoto
La 29-an de decembro 2009 mi legis en la taggazeto Trouw,
ke arkeologoj malkovris la tombegon de la reĝo Cao Cao,
“kruela tirano kaj unu el la plej ruzaj militistoj, kiujn iam ajn
konis Ĉinio.” La gazeto aldonis ke liaj venkoj estas ĉe la bazo
de la romanego pri la Tri Regnoj. Tiel do la arkeologio iom
helpas konkretigi la heroojn de la verko.
Pli ol cent belaj ilustraĵoj el malnovaj eldonoj de la verko
ornamas tiun ĉi eldonon. La plej gravaj personoj en la komencaj
paĝoj eĉ ricevas pli grandajn portretojn. Por ĉinoj nepre ili
devas esti multe pli rekoneblaj ol por ni. En la enkonduko
mi legis, ke la tradukinto junaĝe jam eklernis pri tiuj herooj,
ke ili ankoraŭ grande rolas en operoj, teatraĵoj, rakontoj ktp.
Sekve – ili simple apartenas al la ĝenerala kulturo de Ĉinio,
same kiel Aĥilo, Ajakso aŭ Odiseo al la nia.
Pri la traduko kiel traduko kompreneble nenion mi povas
diri; sed mi ja povas diri ke la lingvaĵo estas tre klara, sen
superfluaj novaĵoj. Kelkfoje – tre malofte – oni ricevas helpon
de piednotoj, kutime vere utilaj. (Ekzemple pri teknikaj
terminoj, kiel en piednoto p. 114 – tajŝio = …).
S-ro Laŭlum tra la jardekoj kunkonstruis al si inter ni
kvazaŭ propran imperion da tradukaĵoj. Ni menciu pri Aŭtuno
en la Printempo, fratina verko al inverstitola romano de
Baghy, Frosta nokto de Bakin, Ĉe Akvorando ankaŭ 3-voluma
klasika romano, Mirrakontoj de Liaozhai, sed elnombri ĉion
estus neeble.
Laŭ propra sperto pri traduklaboro, mi nur povas profunde
riverenci antaŭ ĉi grandega atingo! Ĝi kostis certe multe
da amo, da studado, da sindediĉo, da persistemo ktp ktp.
Gratulon sinceran!
Gerrit Berveling
Estas tempo rekotizi por 2012!
Frua pago certigas la kontinuecon en la ricevado
de tiu ĉi revuo. Krome, ĝi helpas la laboron de la
Centra Oficejo kaj ŝparas monon al UEA.
Laste aperis
LA SUBAJN TITOLOJN MENDU ĈE LA LIBROSERVO DE UEA, Nieuwe Binnenweg 176,
NL-3015 BJ Rotterdam, Nederlando. Bv. atenti ke por varoj sendotaj al adresoj en Eŭropa
Unio al ilia neta prezo aldoniĝas aldonvalora imposto: 6% por libroj kaj periodaĵoj kaj 19%
por ĉio alia. Al ĉiuj netaj prezoj aldoniĝas 10% por sendokostoj (minimume 4,00 eŭroj).
Antaŭdankon pro via mendo! Ĝisdata katalogo de haveblaj varoj estas ĉe www.uea.org/katalogo/.

Amuze lernu. Kompilis
Lee Chong-Yeong. Ilustris
Park Yeon. Seulo: KEA,
2011. 200p. 23cm. ISBN
9788987281308. 250
mallongaj tekstoj. Post ĉiu
teksto iom da demandoj pri
ĝi. € 6,90
Arto. Jasmina Reza.
En Esperanton trad.
ILO. Thaumiers: La
KancerKliniko, 2011.
31p. 21cm. Suplemento al
La Kancerkliniko. ISSN
03985822. Mallonga teatraĵo,
en kiu arto ludas certan rolon.
€ 6,00
Baza radikaro de simpla
esperanto sen supersignaj
(Sapelitaj) literoj. Josef Dörr.
Quierschied: Eldonejoferlag,
2011. 118p. 21cm. ISBN
97839395171600. La aŭtoro
celas “plisimpligon” de
Esperanto per forigo aŭ
kripligo de la Esperantaj
vortoj kun supersignoj.
€ 9,60
Beletra Almanako 12.
(Oktobro 2011). Red. J.
Camacho, P. Daŝgupto, I. Ertl.
Novjorko: Mondial, 2011.
169p. 22cm. Ilus. ISBN/ISSN
9781595692276/19373325.
Poezio, eseo, teatro, plus
artikoloj, letero kaj recenzoj.
€ 9,90
Brazilo trans piedpilko kaj
sambo. Elmar Getto. El la
germana trad. V. Lutermano.
Embres-et-Castelmaure:
MAS, 2011. 199p. 21cm. Ilus.
ISBN 9782918300601. Serio
pri Brazilo en 13 partoj.
€ 21,00
Eseoj pri paco kaj
Esperanto. Interkompreniĝo
kaj lingva demokratio.
Teraĵima Toŝio. Toyonaka-
si: JEL, 2011. 158p. 21cm.
ISBN9784888870689.
Plejparte en la japana.
Mallongaj eseoj kaj recenzoj.
€ 10,50
Èsperanto: polveka cenzury.
Monografija. D.V. Vlasov.
Moskva: Impeto, 2011. 183p.
22cm. Ilus. Ruslingva. ISBN
9785716102293. Paĝoj el
la evoluo de la E-movado
kaj ĵurnalistiko en Rusio kaj
Sovetunio, dum la periodo
1887-1938. € 12,00
Folioj. Elektitaj verkoj.
Boris A. Zozulja. Rostov-na-
Donu: Verda Kukolo, 2011.
135p. 21cm. Miksaĵo de
originala kaj tradukita poezio,
rakontoj, artikoloj kaj eseoj.
€ 4,70
Glosaro de Karolo Piĉ –
rekomendoj. Josef Dörr.
Quierschied: Eldonejoferlag,
2011. 50p. 21cm. ISBN
9783939517177. Prezento
de 148 vortoj proponitaj de
K. Piĉ, kun la klarigoj de la
proponinto. € 5,70
Jarkolekto de TAKE 2011.
Div. aŭtoroj. Red. Fabien van
Mook. Wintzenheim: TAKE,
2011. 75p. 21cm. Ilus. Kvin
fakaj artikoloj. € 6,90
Kien la klimato? N-ro 2.
W. Fuss, R. Harms, H.-P.
Brenner, H. Schui, R. Krämer.
Embres-et-Castelmaure:
MAS, 2011. 67p. 21cm. ISBN
9782918300564. Materialoj
rilataj al la klimato kaj
ekologio de nia planedo.
€ 7,50
Knabo kaj mallumo. Sergej
Lukjanenko. El la rusa trad.
Z. Kaĉalova, S. Smetanina,
M. Bronŝtejn. Moskvo:
Impeto, 2011. 254p. 20cm.
ISBN 9785716102309.
Romano por adoleskuloj
kaj plenkreskuloj, kiuj ŝatas
aventuran literaturon. € 18,00
Modernaj teknologioj por
Esperanto. Red. Katarína
Nosková kaj Peter Baláž.
Partizánske: Espero, 2011.
323p. 21cm. Ilus. ISBN
9788089366101. Kolekto
de kontribuaĵoj prezentitaj
dum la Konferenco “Aplikoj
de Esperanto en Scienco
kaj Tekniko”, kiu okazis en
Modra en novembro 2010.
€ 13,50
Osnovy meždunarodnogo
jazyka èsperanto. L.L.
Zamengof. Moskva: Impeto,
2011. 109p. 20cm. ISBN
9785716102330. Faksimila
represo de la dua eldono de la
rusa parto de la Fundamento
de la internacia lingvo
Esperanto, publikigita en
1911. € 9,90
Renovigitaj bildoj de la
kamparana vivado en Ĉeĥio
/ Vitae rusticae in Bohemia
imagines renovatae. Josef
Rumler. El la ĉeĥa trad. la
aŭtoro. Chapecó:
Fonto, 2011. 97p. ➥

1254 (1)  januaro 2012  ESPERANTO 17

 Pludaŭras la serio de esperantlingvaj
libroj tradukitaj italen
La 5-an de novembro, La interesan eventon fermis la tradukintino,
en Montepulciano, urbeto Margherita Bracci, kiu malkaŝis al la publiko
sian ĝuon en la tradukado de tiuj du verkoj,
en la centra Italio, la kultura
kiuj respegulas du momentojn de la vivo de
asocio Pietro Calamandrei Tivadar: Modernaj Robinzonoj, aventuro
organizis kunvenon por vidata per la okuloj de junulo, Maskerado
prezenti la lastajn du librojn, ĉirkaŭ la morto, matura verko de zorgoplena
kiujn Margherita Bracci italigis. patro.

T
George Soros La ĉeestanta eldonisto d-ro Gaspari, samkiel
emas pri Modernaj Robinzonoj kaj pri ricevis la unuan la tuta publiko, entuziasmis pri la interesa kaj
Maskerado ĉirkaŭ la morto, ambaŭ ekzempleron de altnivela aranĝo, kaj ĉiuj ĉeestantoj haltis ĉe
verkitaj de Teodoro Schwartz (t.e. Robinson la tablo por aĉeti la du librojn, kiuj en la itala
Tivadar Soros), hungaro, eldoninto kaj motoro in Siberia okaze titoliĝas Robinson in Siberia kaj Ballo in
de la famkonata kultura revuo Literatura de sia 80-a maschera a Budapest.
Mondo, kiu transloĝiĝis en 1956 al Usono. naskiĝdatreveno Menciindas ke Modernaj Robinsonoj aperis
Antaŭ pli ol kvindeko da interesatoj surpodiis – post la itala eldono – ankaŭ en la angla,
elstaraj personecoj por prezenti la diversajn aspektojn de tiu zorge de prof. Tonkin, dum Maskerado ĉirkaŭ la morto estas
gravulo. tradukita ankaŭ al la germana, rusa, turka, hungara kaj plej laste
Antaŭ ĉio George Soros, unu el la du filoj de Tivadar (hungara ĉina lingvoj.
ekvivalento de Teodoro), per videomesaĝo salutis la kunvenintojn, Michela Lipari
poste ĉefprelegis prof. Tonkin – sendita de la Fondaĵo Soros mem
– en la itala, pro respekto al la publiko (prof. Tonkin redaktis la
du verkojn). Sekvis lin prof. Marco Rossi Doria, kiu rakontis
la historion de sia patrina familio, hebrea el Hungario, en la La lasta aljuĝo
de Thorsen-apogo
malfacila periodo de la nazia okupado de Budapeŝto.
Prof. Carlo Minnaja, konata esperantisto kaj literaturisto,
parolis pri la kreado kaj eldonado de Literatura Mondo kaj ĝia
influo al la kultura vivo de Esperantujo. Biblioteka Apogo Roma kaj Poul Thorsen
Fine prof. Terence Ward, angla verkisto loĝanta en Florenco, dividis sian restantan bonhavon de 1 155
ilustris – angle – la celojn kaj agadojn de la fondaĵo kreita de eŭroj inter sep ricevantojn.

George Soros.
➥ 20cm. Dulingva eldono (E,
latina). Poemoj inspiritaj de
la kampara medio, en kiu la
poeto naskiĝis. € 10,50
Rudimentaj momentoj.
Lilia Nikolova. Sofio:
Amadeus, 2011. 60p. 17cm.
ISBN 9789549897265. Pli ol
200 hajkoj. € 3,00
Suplemento al rusa-
esperanta vortaro de E.A.
Bokarev / Dopolnenie k
russko-esperantskomu
slovarju E.A. Bokareva.
B.A. Zozulja. Rostov-Don:
Verda Kukolo, 2011 (2-a
eld). 107p. 21cm. Ĉirkaŭ
4 000 vortoj korektitaj,
kompletigitaj, aldonaj. € 4,70
NELIBROJ
Flaget-girlando. Rubando
(6m) kun ok Esperantaj flagetoj
triangulaj (40x30cm). € 21,00
Simboloj por restarigo
de Jokohamo. Instalaĵoj
konstruitaj en 1930. Ĉiba
Takaŝi, Somekaŭa Haruo.
En Esperanton trad. Doi
Ĉieko. Jokohamo: Jokohama
E-Rondo, 2011. 28min. Kun
tekstobroŝuroj. 1930 estas
kvazaŭ simbola jaro por la
“granda Jokohamo”. 80 jarojn
poste oni ankoraŭ memoras
pri tiu tempo, kiam Japanio
ekpaŝis al militismo kaj
Jokohamo al evoluo. DVD.
€ 13,50
P
er tio la 15-a aljuĝo de subvencioj el la donaco de
ges-roj Thorsen fariĝis la lasta. La konata dana
esperantista paro donacis la bazan bonhavon de
la Biblioteka Apogo al UEA en la jaro 1997 kaj samjare
okazis ankaŭ la unua disdono. Origine oni antaŭvidis,
ke la donacita mono sufiĉos por deko da jaroj, sed la
gajnita rento plilongigis la vivodaŭron de tiu speciala
kaso de UEA.
Per la decido de Claude Nourmont, estrarano pri
kulturo kaj vicprezidanto de UEA, kaj Osmo Buller,
Ĝenerala Direktoro de UEA, subvencion en formo
de Esperanto-libroj ricevis Demokratia Kongolanda
Esperanto-Asocio (250 EUR), Asocio de Beninaj
Esperantistoj (250 EUR), Reza Kheir-Khah (Tajvano,
Ĉinio; 200 EUR), Marc Vanden Bempt (Belgio; 155
EUR), Biblioteko de la Esperanto-Muzeo en Svitavy
(Ĉeĥio; 155 EUR), Triesta Esperanto-Asocio (Italio; 100
EUR) kaj Kroata Esperanto-Ligo (55 EUR).
Kun la vivo kaj agado de la Esperanta poeto Poul
Thorsen (1915-2006) eblas konatiĝi per la retejo www.
poulthorsen.dk.

18   ESPERANTO  januaro 2012 1254 (1)

Oficiala informilo

DUMVIVAJ MEMBROJ: Hernández, L.E. Hernández Garciá –

Korea Respubliko: Su-jung Kim. Nedarlando: Bert de Wit. po 200,00. Sumo ĉi-jara: 422,10.

SOCIETO ZAMENHOF: Fondaĵo Canuto: Nederlando: Anonima 31,00. Nov-

Belgio: J.A. Pinto de Sousa. Zelando: G.D. Dewar 66,89. Sumo ĉi-jara: 6 427,67.

PATRONO DE TEJO: Konto Espero: . Hispanio: R. Urueña de Hernández

Belgio: J.A. Pinto de Sousa.
DONACOJ
Ĝis la 15-a de decembro 2011:
Konto Afriko: Germanio: J. Hamann 10,00. Hispanio:
R. Urueña de Hernández 150,00. Nederlando: C. & R.
Bossong 25,00. Svislando: L. Ortelli 25,00. Sumo ĉi-jara:
6 964,26.
Fondaĵo Azio: Japanio: R. Sasaki 19,15. Sumo ĉi-jara:
1876,93.
Konto Novjorka Oficejo: Hispanio: R. Urueña de
200,00; L.E. Hernández Garciá 250,00. Sumo ĉi-jara:
2 281,25.
Volontula Fondaĵo: Finnlando: S. Mynttinen 814,90.
Sumo ĉi-jara: 2 389,64.
Libroj por Vjetnamio: . Luksemburgo: C. Nourmont,
B. Moon – po 100,00. Sumo ĉi-jara: 2 380,41.
Ĝenerala kaso: Francio: R. Triolle 439,20. Nederlando:
Roterdama E-Soc. Merkurio 250,00.
Sumo ĉi-jara: 2 381,72.
Al ĉiuj koran dankon! UEA

Bronŝtejn koncertis en Bosnio-Hercegovino

En la Muzika pavilono de
Banja Luka okazis la 19‑an
de oktobro vespero de la
rusa kulturo ”El Rusio kun
amo“. Aktoroj, verkistoj
kaj kantistoj prezentis al
banjalukanoj parton de la
riĉa rusa kulturo.

L
a ĉefa gasto estis la rusa verkisto,
muzikisto kaj esperantisto
Mikaelo Bronŝtejn, en Banja
Luka aparte konata kiel verkisto de
la romano Dek tagoj de kapitano
Postnikov. Laŭ tiu romano la “Shelter
Sceno” el Kragujevac (Serbio) kaj
la centro “BeL@Espero” el Banja interesajn homojn kaj foriras Dek tagoj de kapitano Postnikov).
Luka faris teatraĵon, kiu estis jam plenkore kun la espero post kelkaj Aparte interesan prezentaĵon havis
prezentita en Pollando, Rusio, Serbio, jaroj reveni al Bosnio”, diris la gasto la aktorino de la Nacia Teatro de
Kubo, Bosnio-Hercegovino, Kroatio, ĉe la adiaŭo. Krom li al la publiko Respubliko Serba Jelna Trepetova
Danio kaj Italio. prezentiĝis banjalukaj artistoj: Kenan Kostić. Ŝi recitis versojn de Puŝkin
Mikaelo prezentis siajn popolajn Hodžić (ludis per gitaro Ansiamski kaj Jevtuŝenko kaj kantis popularajn
rusajn kantojn kaj la publiko tre bone mačak), Vanja Gajić (recitis versojn rusajn kantojn kun Mikaelo
akceptis lin. “Mi estas tre kontenta, de Puŝkin kaj Jesenjin) kaj Miĉo Bronŝtejn (sur la foto).
ĉar mi vizitis ĉi belan urbon, ekkonis Vrhovac (ludis parton de la teatraĵo Miĉo Vrhovac

1254 (1)  januaro 2012  ESPERANTO 19

La unua arta festivalo en la kuba ĉefurbo
La 26-an kaj 27-an de novembro 2011 okazis en la municipa
kulturdomo Diez de Octubre en Havano renkontiĝo, kiu
arigis havanajn kaj aliajn esperantistojn el la najbara
provinco Matanzas, kaj du eksterlandajn esperantistojn.
Ili estis Vilhelmo Lutermano kaj Ana Montesinos.
Semajno de kulturo kaj turismo
La 19-a okazis en Malgrat de Mar
apud Barcelono en Katalunio, Hispanio,
de la 1-a ĝis la 8-a de oktobro 2011.
A
liĝis 145 gesamideanoj, sed ĉeestis 131. Se rimarkigi, kio
estis la plej ŝatata – la ĝuinda etoso dum la tuta Semajno.
Ŝajnis familia renkontiĝo, ĉar iuj jam de multaj jaroj venas
al ĉi tiu modesta Esperanta evento. Sen problemoj de ekonomio,
kaj sen la ofte ĝena tasko elekti novan estraron, la partoprenantoj
restis tute liberaj por aŭskulti prelegojn aŭ iri al la strando.
La Semajno estis inaŭgurita en la ĉeesto de Conxita Campoy i
Martí, urbestro de Malgrat de Mar, kiu diris: “Nepre daŭrigu vian
lukton por solvi la lingvan problemon, kiun mi bone konas, kiel
urbestro de la turisma marurbo”.
La Semajno komenciĝis sabate posttagmeze per malfermo de
libroservo kaj Esperanto-kurso, gvidata de Stano Marček. Post
la 22-a horo ni festis la tradician interkonatiĝon, kie ne mankis
bona humoro, frandaĵoj kaj ĉampano Esperanto.
La Premio Ada Sirkorska Fighiera estis aljuĝita al Eugene de
Zilah. La serion de prelegoj komencis la geedzoj Michel-Hubert
el Belgio pri la nordaj eŭropaj landoj. La kataluno Guillen Nicolás,
profesie ĝardenisto, instruis nin, kiel grimpi al la arbpinto por
tondi branĉojn. Eddy Raats el Belgio prezentis la laboron de
Monda Asembleo Socia. Pere Navarro-Rosinés, profesoro de la
Barcelona Universitato, malkaŝis la mondon de la sciencistoj, por
20   ESPERANTO  januaro 2012 1254 (1)
L
a renkontiĝon partoprenis kvardeko
da esperantistoj, kiuj ĝuis prelegon
pri la kultura valoro de Esperanto
per la verkoj de la nacia apostolo José Martí
kaj la nacia poeto Nicolás Guillén.
Okazis konkurso pri poezio, prozo,
kanto, deklamado kaj fotografio, lernoludoj,
libroekspozicio kaj arta ekspozicio de loka
skulptisto, subtenanto de Esperanto,
kaj fotoekspozicio pri Esperanto.
Alia programero estis arboplantado
en kunordigo kun la loka asocio de
naturamantoj kaj la ekologia grupo de KEA,
iniciatita de la junulara sekcio en Havano.
La fermo okazis per bela kultura vespero.
La arta festivalo estas parto de  tutlanda
programo, planita komence de la jaro
kadre de la jara asembleo de KEA, kie oni
fiksas la kalendaron de eventoj de la jaro.
La ferma ĉi-jara evento efektiviĝis en la
orienta provinco Guantánamo okaze de
la Zamenhofa tago, inter la 15-a kaj 19-a
de decembro.
Maritza Gutiérrez
klasifiki kaj doni nomon al diversaj vivaĵoj. Eduardo Kuster parolis
pri la “Belga kompromiso”, Bouchet Rémyel el Francio translokis
nin per siaj bildoj al Laoso, Rodica Todor prezentis sian landon
Rumanio. La ĉeftemo estis “Ĉu Esperanto estas lingvo artefarita”.
En folkora vespero la grupo “Els Rogers” ludis havanan muzikon,
tre ŝatatan en Katalunio.
Okazis duontaga ekskurso al la Muzeo pri Natura Akvo en
Viladrau, duontaga ekskurso al la urbeto Caldas de Malavella
kaj Santa Coloma de Farnés, kaj tuttaga ekskurso al Sabadell,
kun vizito de la Muzeo pri Paleontologio, Avenuo Zamenhof kaj
promenado al la strato Ludoviko Mimó, verkisto kaj esperantologo
de Sabadell, fondinto de la tiel nomata Analiza Skolo.
Luis Serrano Pérez
Inaŭguro de la Semajno
 La komuna japana kaj korea

Partoprenantoj de la duontaga ekskurso

Komuna Esperanto-Kongreso
de Japanio kaj Koreio okazis
la 7-an kaj 9-an de oktobro
2011en la urbo Seungnam,
apud Seulo en Koreio.
grupe kantis kun sinprezentado kaj
amuza komentario. Tiuj neoficialaj
partoj de la interkona vespero finiĝis
je la dua matene.
En la arta vespero en la dua tago estis
prezentitaj la naciaj tradiciaj dancoj kaj
praktikas la amikiĝon kiel ordinaraj
popoloj. Kaj la ĵurnalo akcente raportis,
ke prezentiĝis korea tradicia teatraĵo
Ĉunhjang, kiun koreoj kaj japanoj
kunlabore ludis en Esperanto.
Danke al la komuna kongreso, novaj

Ĝ
i estis proponita de Japanio
en la jaro 2008 kaj preparata
ekde la jaro 2009. La kongreso
kombinis la 98-an Japanan Kongreson
kaj la 43-an Korean Kongreson.
Samtempe kaj samloke okazis ankaŭ
la 30-a Komuna Seminario inter la
ĉina, japana kaj korea junularoj.
Al la kongreso aliĝis 486 esperantistoj.
130 japanoj kaj 16 koreoj partoprenis
morale, kiuj kvankam ili ne povis
korpe ĉeesti, per la aliĝo montris sian
amon al la komuna kongreso. Rezulte
partoprenis 209 japanoj, 131 koreoj, 6
rusoj, 2 ĉinoj, 2 mongoloj kaj 1 ĉeĥo.
Diversaj interŝanĝoj de kulturaj aferoj
okazis per 28 fakaj kunsidoj kaj 12
budoj. Aŭskultindaj estis 6 oficialaj
prelegoj.
En la interkona vespero, kiu okazis
en la unua tago, oni sinsekve prezentis
kantojn, muzikojn kaj dancojn de
amatoraj amikoj, kaj belan pupteatraĵon
de la Yangpyeong-filio de KEA. Pro la
neevitebla fakto, ke kantado estas multe
ŝatata de la ambaŭ popoloj, aŭtomate
sekvis kanteja tempo. Oni unuope aŭ
teatraĵoj. Krom la himno de Esperanto, amikecoj naskiĝis kaj samtempe oni
tri kantoj estis prezentitaj koruse. La povis renkonti malnovajn amikojn, kiuj
kanto Saluton! estis preparita kiel la havas saman intereson, kaj tio daŭrigos
kongresa kanto. La kanto Printempo de iliajn amikecon kaj kunlaboron per
Japanio kaj Printempo de la hejmloko interretaj kontaktoj.
de Koreio estis elektitaj por kunkanti Park Yongsung
en Esperanto.
Ĝi estis la unua provo por ambaŭ
landoj kongresi komune. La plej
rimarkinda punkto estis, ke ne nur
20-leciona reta kurso ĉe
en la oficialaj programeroj, sed ankaŭ
en privataj konversacioj, eĉ inter
www.edukado.net
samlandanoj la kongresanoj nature
Pliaj informoj en la KLERIGEJO
parolis nur Esperante.
La rilato-stato inter Japanio kaj
Koreio havas multe da koloroj. En la
bona flanko televidaj dramoj kaj filmoj
transpontas la du landojn. Kantoj kaj
dancoj de la du landoj ludas efikan
rolon por junuloj. Sed en la alia flanko
ofte provokitaj estas problemoj ekz.
pri la teritorio kaj historio. La plej
proksimaj landoj alterne varmiĝas kaj
malvarmiĝas ĉefe pro politikaj kialoj.
La komuna kongreso estis raportita
en ĵurnalo de Koreio kun la scivolemo,
kiel la esperantistoj de ambaŭ landoj

1254 (1)  januaro 2012  ESPERANTO 21


Enrico Dondi (1935-2011) mortis la 9-an
de novembro. Profesie kuracisto, li lernis
Esperanton en 1954 kaj baldaŭ gajnis
premiojn per originalaj kaj tradukitaj
poemoj en la Belartaj Konkursoj. Liaj
tradukoj de Dante (Purgatorio 2000,
Vivo nova 2003 kaj la tuta La Dia
Komedio 2006) kaj de Tasso (Jerusalemo
liberigita 2010) apartenas al la pinto de
nia tradukliteraturo. En 2007 aperis lia
traduko de la ampoemaro La Floro de
Durante (probable kaŝnomo de Dante).
Krome li estis kuntradukinto de la oratorio
Danteskaj itineroj de V. Russo (2001).
Helga Erhard (1914-2011) mortis la
21-an de novembro en Bad Dürkheim
(Germanio). Ŝi estis dumviva membro
de UEA, regula membro de Societo
Zamenhof kaj iama delegito.
Vida Jerman
(1939-2011)
forpasis la 10‑an
de decembro
en Zagrebo. Ŝi
diplomiĝis en la
Zagreba Akademio
de Dramarto. Ŝi
laboris en diversaj
teatroj kaj rolis
en pluraj filmoj,
i.a. Kiu kantas, malbonon ne planas de
Krešimir Golik (1970), konsiderata la plej
bona kroata filmo de ĉiuj tempoj, kaj La
elekto de Sophie de Alan Pakula (1982).
Al la Esperanta teatro Jerman kontribuis
ekde 1973, kiam ŝi aliĝis al la Drama
grupo de Studenta Esperanto-Klubo de
Zagrebo kaj debutis en Doktoro Rosales
de G. Silfer en la 29-a IJK en Sarajevo.
Ŝi precipe famiĝis pro siaj prezentadoj
en multaj UK-oj, unuafoje en Pekino
(1986) kiel Verda Majo en Virino, kiu
flustris en uragano de S. Štimec. En postaj
UK-oj ŝi rolis i.a. en Amo per proverboj
de A. Azevedo (Havano 1990; kun Saša
Pilipović), Inventante ke mi sonĝas de
J. Agustín (Adelajdo 1997), La rompita
virino de S. de Beauvoir (Montpeliero
1998), La poto de Ŝalom Alejĥem (Tel-
Avivo 2000) kaj La plej longa tago de
22   ESPERANTO  januaro 2012 1254 (1)
Maria Theresia kaj Judita de Miro Gavran
(resp. Zagrebo 2001 kaj Pekino 2004). En
Tampereo (1995) ŝi prezentis la recitalon
Virino mi estas kun kroata poezio kaj en
Prago (1996) poezion de la ĉeĥa Nobel-
premiito Jaroslav Seifert. Ŝi prezentiĝis
ankaŭ en IJK-oj, SAT-konferencoj k.a.
renkontiĝoj. En 1997 Vida Jerman fondis
en Zagrebo la teatran trupon “Ponto”, kies
arta direktoro ŝi estis. Krom Esperante,
ĝi prezentis ankaŭ en aliaj lingvoj. En
1996 ŝi publikigis la sonkasedon Teatra
vespero de Vida Jerman, kiu estas
registraĵo de Inventante ke mi sonĝas kaj
de la recitalo de kroataj poetoj Izolulo
prezentita de ŝi i.a. en la Seula UK (1994).
En 2002 aperis ŝia kompakta disko
Brazila akvarelo kun brazilaj poemoj. Ŝi
estis LKK-ano de la Zagreba UK (2001),
estrarano de Kroata Esperanto-Ligo kaj
fakdelegito pri teatro. En 2010 la Estraro
de UEA rekonis ŝiajn grandajn meritojn
per Diplomo pro Elstara Arta Agado. En
1997 la prezidento de Kroatio distingis
ŝin per ordeno pro ŝia kontribuo al teatro
kaj diskonigo de la kroata kulturo en- kaj
eksterlande.
Elna Matland
(1921-2011)
forpasis la 23-
an de novembro
en Bergeno
(Norvegio). Ŝi  konferenco en Hanojo
lernis Esperanton
en 1939 kaj
baldaŭ ekaktivis
movade. Ŝi estis
prezidanto aŭ sekretario de la lokaj kluboj
en Bergeno kaj Sauda, kaj estrarano de
Norvega Esperantista Ligo. Ŝi gvidis
NEL kiel prezidanto de 1985 ĝis 1991
kaj reprezentis ĝin en la Komitato de
UEA de 1983 ĝis 1995. La kulmino de ŝia
esperantista agado estis la prezidanteco de
la Loka Kongresa Komitato de la modele
organizita 76-a UK en ŝia hejmurbo
Bergeno en 1991. En 1992 UEA elektis
ŝin kiel Honoran Membron. Krome ŝi
estis honora membro de Esperanto-Klubo
Bergen ekde 1991 kaj de NEL ekde 2001.
En 2009 ŝi ricevis la Reĝan Arĝentan
Medalon pro Merito rekone al ŝia laboro
kiel instruistino kaj al ŝia agado en
Forpasoj
sindikato, volontulaj organizaĵoj kaj ĉe
lokaj aŭtoritatoj.
Jiří Pištora (1931-2011) mortis la 12-an
de novembro en Česká Třebová (Ĉeĥio).
En 1965 li kunfondis la ĉeĥoslovakan
sekcion de IFEF kaj reprezentis ĝin
en la komitato de IFEF dum ses jaroj.
En la muzeo de sia hejmurbo li fondis
Esperanto-fakon en 1993 kaj gvidis ĝin
kiel direktoro. Li estis ankaŭ delegito kaj
fakdelegito pri fervojoj.
Anoncetoj
Unu vorto = 1 €. Ni ne respondecas
pri la enhavo. Ripeto ne rajtigas
rabaton. Pri korespondpetoj
zorgas ankaŭ Koresponda Servo
M o n d s k a l a , B . P. 6 , F R - 5 5 0 0 0
Longeville -en-Barrois, Francio,
w w w. mu l t i m a n i a . co m / ko s o m o.
Mi volas kontakti ĉiujn Framasonojn
kiuj scipovas Esperanton. Yehuda
Miklaf, PK 10536, IL-91104 Jerusalemo,
Israelo. fritzmiklaf@bezeqint.net
Esperantologia
Ankaŭ en la 97-a UK en Hanojo
okazos la tradicia Esperantologia
Konferenco.
Ĝ
ia organizanto estas la Centro de
Esploro kaj Dokumentado pri Mondaj
Lingvaj Problemoj (CED) kaj ĝi estis
unuafoje en la programo de la UK en Varno
en 1978. En Hanojo okazos la 35-a sesio.
La Esperantologia Konferenco celas
doni okazon prezenti la rezultojn de novaj
esploroj kaj ebligi sperto-interŝanĝon kun
aliaj esperantologoj. La prelegoj estos poste
eldonitaj kiel aktoj.
Interesatoj sendu mallongan biografian
informon pri si kaj resumon de la prelego
ĝis 2012-02-29 al prof. Christer Kiselman
(Poŝtkesto 480, SE-751 06 Uppsala, Svedio,
rete: kiselman@math.uu.se).
 f_ed_hWakhie f_ed_hWlehjWhe
KURSO DE ESPERANTO, KLARA VORTARO
LINGVO INTERNACIA. ESPERANTA-ARABA.
Georgo Abraham. Georgo Abraham.
Rotterdam: UEA, 2000. Rotterdam: UEA, 1998.
130p. 21cm. 308p. 22cm.
ISBN 9290170719. ISBN 9290170565.
€ 4,50. Triona rabato € 9,90. Triona rabato
ekde 3 ekzempleroj. ekde 3 ekzempleroj.

A_e [ijWi Z[ceahWj_e5 .& Z[cWdZe` aW`
h[ifedZe`$ :Wl_Z 8[[j^Wc aW` A[l_d 8eob[$ ?bki$
FbWdjk$JhWZ$=[e\\h[oIkjjed$<WY_b[aecfh[d[XbW
cWdb_Xhefh_bW[i[dYe"Y[be`aW`fhWaj_aW\kdaY_WZe
Z[Z[ceahWj_e$Hejj[hZWc0K;7"(&&&$'*)f$('Yc$

-"+&$Jh_edWhWXWje[aZ[jh_[ap$
>ecW` hW`je`0 Z[cWdZe` aW` h[ifedZe`$ B[W^
B[l_d$ ?bki$ FbWdjk$ JhWZ$ ;ZckdZ =h_cb[o ;lWdi$
=l_Zb_Xhe Z[ Kd[iae feh WdjW”[d_]_ aW` fhej[aj_
^ecW`dhW`je`d$Hejj[hZWc0K;7"'//.$'*&f$('Yc$

-"+&$Jh_edWhWXWje[aZ[jh_[ap$

FW‚`e"a_e[ijWihWi_ice5JW^Wh8[d@[bbekd$JhWZ$ Kdk_ž_djW`DWY_e`0L[dkakdc_DWd[7ddWd$
7hc[bWB[Gk_djaW`äWaB[Fk_b$:_Wbe]e_dj[hfWjhe JhWZ$7$Bm[dij[_d$Feh_d\WdWfh[p[djeZ[d_WXkdjW
aW`Ób_defh_j_abWj[ce$Hejj[hZWc0K;7"'///$+(f$ cedZeaW`Z[bWbWXeheZ[KD$?bki$PW]h[X0?pleh_"
'/Yc$
*".&$Jh_edWhWXWje[aZ[jh_[ap$ (&&'$)*f$('Yc$
-".&$Jh_edWhWXWje[aZ[jh_[ap$

REMEMOROJ
Z[
J;E:EHEI9>M7HJP%J?L7:7HIEHEI
fh_
½bWkdkWcedZc_b_je ½bWZkWcedZc_b_je
CE:;HD7@HE8?DPEDE@ C7IA;H7:Ew?HA7ÝB7CEHJE
;dbWi_X[h_WfhWWhXWhe DWp_cedZe[d>kd]Wh_e
;daedZkaeZ[>$Jeda_d$ H[ZWajeaW`aec[djWh_eZ[>$Jeda_d$
8[ha[b[o08[he"'/// Hejj[hZWc0K;7"(&&'
ZkW[bZede$/!*-f$ ZkW[bZede$)'.f$
((Yc$Fh[pe0
,"&&$ ('Yc$Fh[pe0
'+"&&$
I[iedWhWXWje[aZ[)[ap$ Jh_edWhWXWje[aZ[)[ap$
 Esperanto: komenco,
aktualo kaj estonteco.
Aktoj de la 33-a
Esperantologia
Konferenco en la 95-a
Universala Kongreso de
Esperanto, Havano 2010.
V. Benczik, H. Tonkin,
S. Štimec, Ch. Kiselman,
A. Wandel. Rotterdam:
UEA, 2011. 116p. 30cm.
ISBN 9789290171157.
Tekstoj de kvin prelegoj.
Prezo: €15,00. Triona rabato ekde 3 ekz.
Internacia Kongresa
Universitato 2011.
64-a Sesio.
Kopenhago, Danio,
23-30 julio 2011.
Rotterdam: UEA, 2011.
137p. 30cm. Diverstemaj
prelegoj de A. Wandel,
E. Boyadzhieva, T. Sadan,
E. Høg, Kadoja H.,
J.A. Vergara, D. Astori,
V. Barandovská-Frank,
J. Nordfalk.
Prezo: €15,00. Triona rabato ekde 3 ekz.

DKDAKDFB?8ED7@C7FE@ L[dedj`Wh[
Wb>Wde`e
BWfb[`fefkbWhW
[bZedW»eZ[J;@E"
bWb_ijeZ[[if[hWd# =bkcWhae` *n)Yc feh bW
j_ijW`]Wij_]Wdje` l[dedj`WhW KA ^Wl[XbWi
FWifehjWI[hle" ‚[ bW B_Xhei[hle Z[ K;7$
Wf[hWi[aZ['/-* La 97-a UK '&#f[YW \eb_e aeijWi €'"(&$
aW`h[ijWia_[bkdk HANOJO – VJETNAMIO Jh_edWhWXWje[aZ[)\eb_e`$
[bbWfb[`[bijWhW` 28 JULIO – $Ǎ*8672

celWZW`i[hle`$
BWdelW[bZedeZ[
(&''[d^WlWi'&.-
WZh[ie`d[d/&bWdZe`"
ikh'/*fWže`$
BW fWf[hW [bZede [ijWi c[dZ[XbW aedjhW”
/;KH!i[dZeaeije`akdjh_edWhWXWje[aZ[
jh_[ap$‚[bWB_Xhei[hleZ[K;7$
Feh Wb_ž_ a_[b ]Wij_]Wdje" f[jk Wb_ž_bed Z[ bW
J;@E#eÓY[`eW”Z[bWbWdZW`eh]Wd_pWdje`$
Fb_W`_d\ehce`‚[fWifehjWi[hle6j[`e$eh]$
K^o^ijVc`V“aVcdkVcgZiZ_dcYZEH/
lll#eVhedgiVhZgkd#dg\#

IF;AJ?D:7@A7@KJ?B7@ #E@
Esperanto estas... Vizito al la Esperanto
Prezento de Centra Oficejo. elektronike.
Esperanto kiel Dokumenta La plej ampleksa
lingvo taŭga filmo pri la CO kaj la plej bunta
por ĉio, uzata de UEA dum ĝia kaj kompleta
plurmaniere, Malferma Tago en materialo pri
lernebla kaj novembro 2005. la internacia
lerninda, lingvo 24min. Rotterdam: lingvo Esperanto.
de la estonteco. Espero/UEA, 2006. Partizánske:
Partizánske: Prezo: € 9,00. Espero, 2006.
Espero, 2009. Triona rabato Prezo: € 4,50.
Prezo: € 4,50. ekde 3 ekz. Triona rabato
Sesona rabato ekde 3 ekz.
ekde 3 ekz.