Professional Documents
Culture Documents
Ks;h
6 fYa%Ksh
I fldgi
i
m<uq jk uqøKh - 2014
fojk uqøKh - 2015
f;jk uqøKh - 2016
isõjk uqøKh - 2017
miajk uqøKh - 2018
yhjk uqøKh - 2019
y;ajk uqøKh - 2020
ISBN 978-955-25-0255-2
ii
Y%S ,xld cd;sl .Sh
iii
wms fjuq tl ujlf. orefjda
tl ksjfiys fjfikd
tl mdge;s tl reêrh fõ
wm lh ;=< ÿjkd
wdkkao iurfldaka
iv
v
kshdukh yd wëlaIKh
-
mS' tka' whs,mafmreu
- wOHdmk m%ldYk flduidßia ckrd,a
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
fufyhùu
- wOHdmk m%ldYk flduidßiaa ^ixj¾Ok&
ví,sõ' ta' ks¾u,d mshiS,s
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
iïnkaëlrKh
tÉ' pkaÈud l=udß o fidhsid - ksfhdacH flduidßia
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
à' ã' iS' l,aydß .=Kfialr - ksfhdacH flduidßia
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
ixialdrl uKav,h
wdpd¾h wd¾' à' iur;=x.
- fcHIaG lÓldpd¾h
.‚; wOHhkdxYh" úoHd mSGh
fld<U úYajúoHd,h
wdpd¾h k,Ska .fkaf.dv
- fcHIaG lÓldpd¾h
.‚; úoHd wOHhkdxYh
jHjydßl úoHd mSGh
YS% chj¾Okmqr úYajúoHd,h
ví,sõ' tï' m%{do¾Yk
- fcHIaG lÓldpd¾h
wOHdmk mSGh
fld<U úYajúoHd,h
î' ã' Ñ;a;dkkao ìhkaú,
- wOHlaI
.Ks; wxYh" wOHdmk wud;HdxYh
tï' tka' mS' mSßia
- lÓldpd¾h
cd;sl wOHdmk wdh;kh
tia' rdfÊkaøka - lÓldpd¾h
cd;sl wOHdmk wdh;kh
tÉ' pkaÈud l=udß o fidhsid - iyldr flduidßia
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
à' ã' iS' l,aydß .=Kfialr
- iyldr flduidßia
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
vi
f,aLl uKav,h
î' t,a' iurfialr
- lÓldpd¾h
.‚; wOHhkdxYh" úoHd mSGh
fld<U úYajúoHd,h
î' t,a' ñ;%md, - iyldr wOHdmk wOHlaI
l,dm wOHdmk ld¾hd,h" ylauK
wkqr ã' ùrisxy
- .=re WmfoaYl ^msßfjka&
ud;r Èia;s%lalh
î' tï' ìfida ue‚fla - .=re WmfoaYl
fldÜGdY wOHdmk ld¾hd,h" jdßhfmd,
u¾úka refíre .=Kfialr - úÿy,am;s ^úY%dñl&
hQ' úfõldkkaoka
- úÿy,am;s
isxy, úoHd,h" ÈlaTh
NdId ixialrKh
YS%u;S uqKisxy
- .=re fiajh ^úY%dñl&
ch;a mshoiqka
- iydh ixialdrl"
kuialdr i`.rdj" f,alayjqia" fld<U 10
Ñ;% yd rEm igyka ks¾udKh
tï' tia' wd¾' m%kdkaÿ
- fcHIaG wNHdi bxðfkare
,xld c¾uka ld¾ñl wNHdi wdh;kh"
fudrgqj
mß.Kl wlaIr ixfhdackh
î' tA' p,ks hqrx.d -- f;dr;=re ;dlaIK YdLdj"
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
ví' tA' mQ¾Kd chñ‚ - f;dr;=re ;dlaIK YdLdj"
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
msgljr ks¾udKh
wd¾' tï' rð; iïm;a
- f;dr;=re ;dlaIK YdLdj"
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
vii
f,aLl iy ixialdrl uKav, igyk
2015 j¾Ifha isg l%shd;aul jk kj úIh ks¾foaYhg wkql+, j yh jk fY%aKsfha
isiqka i|yd fuu fmd; iïmdokh lr we;'
ksmqK;d mdol lr.;a m%fõYhla iys; j fuu fm<fmd; ilia lrk ,È' tu.ska
.Ks; ixl,am ms<sn| oekqu orejkag ,nd§u fuka u tu oekqu tÈfkod Ôú;fha
§ Ndú;h ms<sn| l=i,;d j¾Okh ùu o wfmalaId flf¾' zz.Ks; úIh ;udg
fyd¢ka m%.=K l< yels hZZ hk wdl,amh orejka ;=< j¾Okh lsÍug fuu fmd;
iïmdokfha § wms W;aidy .;af;uq'
tfukau orejd ;=< .Ks; ixl,am ;yjqre lsÍug fuys we;=<;a fndfyda l%shdldrlï"
ksoiqka yd wNHdi tÈfkod Ôú;fha w;aoelSï iuÕ .<md iïmdokh lr we;'
tu.ska .Ks;h tÈfkod Ôú;hg fld;rï jeo.;a úIhla o hkak orejkag ;yjqre
jkq we;' fuu fm<fmd; fj; orejka fhduq lrk .=reNj;=kag fuu fmdf;ys
wvx.= oE mokï lrf.k orejdf.a bf.kqï rgdjg yd uÜgug .e<fmk ;j;a
bf.kqï fuj,ï ilid .; yels h'
fuu fm<fmdf;ys tla tla mdvfuka orejd bf.k .; hq;= oE ms<sn| woyila tu
mdvu wdrïNfha" § we;' mdvug wod< iqúfYaIS lreKq u;lhg k.d .ekSug iEu
mdvula u wjidkfha tys idrdxYh we;=<;a lr we;' mdi,a jdrhla ;=< § lrk
,o jev mqkÍlaIKh i|yd tla tla jdrhg wod< mdvï wjidkfha § mqkÍlaIK
wNHdihla ne.ska" § we;'
bf.kqï l%shdj,shl § orejdg ;ksj hula is;d th m%.=K lsÍug ld,h ,nd Èh hq;=
h' tfuka u .Ks;fhys kHdhd;aul oekqug muKla u iSud fkdfldg w;aoelSfuka
o .Ks;h m%.=K lsÍug bv m%ia;dj ie,ish hq;= h'
ix
x
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
1 jD;a;
jD;a;dldr yevh oelsh yels ;j;a jia;= lsysmhl rEm my; oelafõ'
1'1 wNHdih
(1) my; i|yka oE w;=ßka jD;a;dldr yevh oelsh yels jia;= f;dard
,shkak'
(i) .‚;h fm<fmd; (ii) rndk (iii) ls%lÜ ms;a;
(iv) fmfkarh (v) l=,a, (vi) jdykhl iqlaldku
(vii) jdykhl frdaoh (viii) f;a yekao (ix) l<h
ls%hdldrlu 1
by; l%shdldrlfï §" remsh,a fofla ldish
Ndú; lr w¢k ,o rEmh fuys oelafõ' tn÷
rEmhl we;s iïmQ¾K jl% f¾Ldj jD;a;hla
f,i y÷kajkq ,efí'
by; l%shdldrlfï § we¢ jD;a;" m%udKfhka
tlsfklg fjkia nj ksÍlaIKh lrkak'
2
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ls%hdldrlu 2
mshjr 1 - fldamamhla fhdod f.k" jD;a;dldr yevh lvodishl
w¢kak'
mshjr 2 - fuu jD;a;dldr yevfha jl% f¾Ldj
Tiafia lemSfuka" jD;a;dldr fldgi fjka
lr.kak' oeka Tng ,eî we;af;a jD;a;dldr
wdia;rhls'
mshjr 3 - tu jD;a;dldr wdia;rh rEmfha oelafjk mßÈ
iudk fldgia follg fnfok fia kukak'
mshjr 4 - keuqï f¾Ldj" fldaÿjl wdOdrfhka mekai,lska
,l=Kq lr.kak'
3
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ls%hdldrlu 3
1'2 wNHdih
(1) my; oelafjk øjH lÜg,fhka" jD;a; we£ug Ndú; l< yels øjH
f;dard" tajdfha wxl ,shkak'
4
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(2) my; oelafjk rEm w;=ßka jD;a; f;dard" tajdfha wxl ,shkak'
(i) jD;a;h
we;=<; msysàï olajd we;s ● X
B ●
wlaIr kï lrkak' ●P ●
O
(ii) jD;a;h u; msysàï olajd we;s wlaIr ●
A
kï lrkak' ●E
(iii) jD;a;hg msg; msysàï olajd we;s wlaIr
L●
kï lrkak'
5
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(i) ,l=Kq 10la ,nd .;a isiqfjda ljqre o@ ixÔj
,l=Kq 5la ,nd .;a isiqfjda ljqre o@
(ii) ,l=Kq ,nd .ekSug fkdyels jQfha ldyg
iqks,a m%§ma
o@
(iii) fuu iEu isiqjl=g u ;j;a jdr fol
neÕska ,nd fokafka kï" fudydkag k*S,a
,nd .; yels Wmßu uq¿ ,l=Kq .Kk
rð; fudydka
fldmuK o@
ls%hdldrlu 4
mshjr 1 - fldaÿj Ndú;fhka lvodishl
f¾Ldjla w¢kak'
mshjr 2 - ldishla Ndú; lrñka rEmfha
mßÈ jD;a;hla w¢kak'
mshjr 3 - ldish flá ÿrla f¾Ldj Èf.a
f.k f.dia rEmfha mßÈ ;j;a
jD;a;hla w¢kak'
mshjr 4 - ldish ;j;a flá ÿrla f¾Ldj
Èf.a f.k f.dia kej;;a
jD;a;hla w¢kak'
6
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
mshjr 5 - mshjr 4ys mßÈ jrlg ldish flá ÿrla ne.ska f¾Ldj
Èf.a f.k hñka" jD;a; 20 la muK w¢kak'
by; l%shdldrlfuys mßÈ úúO jl% f¾Ld Tiafia o ldish f.k hñka
jD;a; we|" úúO fudaia;r ks¾udKh lrkak'
tjeks tla fudaia;rhla fuys oelafõ'
ls%hdldrlu 5
mshjr 1 -- jD;a; we£ug Ndú; l< yels øjH lsysmhla" mdg mekai,a
yd lvodis imhd .kak'
mshjr 2 - úúO j¾K Ndú; lrñka"
(i) imhd .;a øjH tlla muKla Ndú;fhka
(ii) úúO m%udKfha øjH folla fyda lsysmhla fyda
Ndú;fhka
jD;a; fudaia;r ks¾udKh lrkak'
mshjr 3 - Tfí ldurh w,xldr lsÍu i|yd jD;a; fudaia;r weiqfrka
ì;a;s ieris,a,lg iqÿiq ks¾udKhla lrkak'
idrdxYh
²² wm wjg mßirfha jD;a;dldr yevh we;s úúO m%udKfha jia;=
fndfyda we;'
²² jD;a; Ndú; lrñka úúO fudaia;r ks¾udKh l< yels fõ'
7
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
2 ia:dkSh w.h
fuu mdvu wOHhkh lsÍfuka Tng"
² mQ¾K ixLHdjl tla tla b,lalu msysgk ia:dkhg wod< ia:dkSh
w.h oek .ekSug"
² mQ¾K ixLHdjl tla tla b,lalfuka ksrEmKh jk w.h oek
.ekSug iy
² ì,shk l,dmh f;la ixLHd lshùug yd wl=ßka ,sùug
yelshdj ,efí'
8
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
tkï 3 yd 5 hk tla tla b,lalu msysgk ia:dkh wkqj ,efnk ixLHd
tlsfklg fjkia fõ'
oeka wms ixLHdjl" tla tla b,lalu msysgk ia:dkhg wod< ia:dkSh
w.h;a" tla tla b,lalfuka ksrEmKh jk w.h;a meyeÈ,s lr .ksuq'
² mn¿ ;sia myla f.k oyh ne.ska je,aj,g weuqKQ úg oyfha mn¿
je,a 3la ,efnk w;r" mn¿ 5la b;sß fõ'
tla tla ia:dkh y;/ia fldgqjlska i,l=Kq fldg" 35ys tla tla
b,lalfï ia:dkh my; rEmfha olajd we;'
oiia:dkh tlia:dkh
3 5
oiia:dkfha b,lalu tlia:dkfha b,lalu
9
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
35" .Kl rduqjlska ksrEmKh lruq'
10 tAjd 1 tAjd
tf,i u"
53 = 10 tAjd 5 + 1 tAjd 3 = 50 + 3 o
65 = 10 tAjd 6 + 1 tAjd 5 = 60 + 5 o
99 = 10 tAjd 9 + 1 tAjd 9 = 90 + 9 o fõ'
tlia:dkfha b,lalfuka ksrEmKh l< yels jeä u w.h 9 fõ'
oiia:dkfha b,lalfuka ksrEmKh l< yels jeä u w.h 90 fõ'
.Kl rduqjl tla l+rla i|yd fhÈh yels jeä u .Kl ixLHdj
9ls'
10
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ksoiqk 1
tu b,lalu msysgk tu b,lalfuka
ixLHdj b,lalu
ia:dkfha ku ksrEmKh jk w.h
45 4 oiia:dkh
''''''''''''''''''''''''''' 40
''''''''''''
45 5 tlia:dkh
''''''''''''''''''''''''''' 5
''''''''''''
30 0 tlia:dkh 0
'''''''''''''''''''''''''''' ''''''''''''
2'1 wNHdih
11
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
túg" —ishh˜ b,lalï Ndú; lrñka ia:dk ;=kla
fhdodf.k 100 f,i ,shkq ,efí'
100 tAjd 10 tAjd 1 tAjd
245ys 5 msygs kafka tlia:dkfha fõ' 245ys 5ka ksrEmKh jk w.h = 1 tAjd 5 = 5
254ys 5 msygs kafka oiia:dkfha fõ' 254ys 5ka ksrEmKh jk w.h = 10 tAjd 5 = 50
s kafka ishia:dkfha fõ' 524ys 5ka ksrEmKh jk w.h = 100 tAjd 5 = 500
524ys 5 msyg
12
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
oeka wms 2" 4" 5" 6 iy 7 hk b,lalï" ia:dk myl fhdoñka ,shk ,o
67524 ixLHdfõ tla tla b,lalu msysá ia:dkh kï lruq'
h
a : dk h h h h
i d k d k d k d k
oy ia: ia: ia: ia:
oi oy ish oi tl
6 7 5 2 4
tlia:dkfha b,lalu
oi oyia:dkfha b,lalu oiia:dkfha b,lalu
oyia:dkfha b,lalu ishia:dkfha b,lalu
ksoiqk 1
5968ys tla tla b,lalfuka ksrEmKh jk w.h ,shkak'
8ka ksrEms; w.h = 1 tajd 8 = 8
6ka ksrEms; w.h = 10 tajd 6 = 60
9ka ksrEms; w.h = 100 tajd 9 = 900
5ka ksrEms; w.h = 1000 tajd 5 = 5000
13
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
2'2 wNHdih
(1) 99601 hk ixLHdfõ"
(i) ol=K; fl<jr isg jï w;g y;rfjkshg fh§ we;s 9ka
ksrEmKh jk w.h lSh o@
(ii) 0 msysá ia:dkhg wod< ia:dkSh w.h lSh o@
(iii) 0ka ksrEmKh jk w.h lSh o@
(iv) ol=K; fl<jr isg jï w;g miafjkshg fh§ we;s 9ka
ksrEmKh jk w.h lSh o@
(2) my; oelafjk j.=j iïmQ¾K lrkak'
ixLHdj b,lalu tu b,lalu msysgk tu b,lalfuka
ia:dkfha ku ksrEmKh jk w.h
7940 9
8095 9
4568 5
1273 7
34856 5
94512 4
94512 5
19085 1
19085 0
5436 5
(3) 4" 5 iy 8 hk tla tla b,lalu tlajrla muKla fhdod .ksñka ,súh
yels ia:dk ;=fka ixLHd ish,a, ,shkak' tu tla tla ixLHdfõ" 8
msysá ia:dkhg wod< ia:dkSh w.h iy 8ka ksrEms; w.h ,shkak'
(4) 2" 4" 5 iy 9 hk tla tla b,lalu tlajrla muKla fhdod .ksñka
,súh yels"
(i) ia:dk y;f¾ úYd,;u ixLHdj ,shkak' tys tla tla b,lalfuka
ksrEmKh jk w.h ,shkak'
(ii) ia:dk y;f¾ l=vd;u ixLHdj ,shkak' tys tla tla b,lalfuka
ksrEmKh jk w.h ,shkak'
14
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
2'3 ixLHd l,dm
15
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
7686975623 hk ixLHdj lshjk wdldrh o úuid n,uq'
m%:ufhka th l,dmj,g fjka lruq'
fuu ixLHdj lshjkq ,nkafka yhish ye;a;E mka ì,shk foish ye;a;E
wg ñ,shk foish wiQ mka oyia yhish ye;a;E yh hkqfjks'
ixLHdjla tlia:dkfha isg jï w;g fufia ia:dk ;=k ne.ska ldKav
lr ,sùu" tu ixLHdj iïu; wdldrhg ,sùu f,i ye¢kafõ'
iïu; wdldrhg ixLHdjla ,sùfï § tla tla l,dmh fjka lr y÷kd
.ekSug l,dm folla w;r l=vd bvla ;nkq ,efí'
ixLHdjla iïu; wdldrhg ,shd .ekSfuka tu ixLHdj myiqfjka
lshjd .; yels jk w;r" tys úYd,;ajh .ek jegySula o ,nd .;
yels h'
igyk # ixLHd ,sùfï § iïu; wdldrh by; oelajQ wdldrhu fõ'
ixLHd ,sùfï § l,dm fjka lsÍug l,dm w;r we;s l=vd bv fjkqjg
fldudjla o fhdod .kakd iuyr wjia:d we;' kuq;a th ixLHd ,shk
iïu; wdldrh fkdfõ'
16
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
idudkH wdldrh iïu; wdldrh
2,854,375 2 854 375
43,529,644 43 529 644
204,007,800 204 007 800
8,430,000,000 8 430 000 000
ixLHd lsysmhla lshjk wdldrh my; j.=fõ oelafõ' tAjd wl=ßka ,shk
wdldrh o thu fõ'
ixLHdjla wl=ßka ,shk wdldrh fyda lshjk wdldrh fyda tys ixLHd
kduh f,i ye¢kafõ'
uqo,a .kqfokq iïnkaO ,smsf,aLkj, § fuf,i uqo, wl=ßka ,shd
oelaùu nyq, j isÿ fõ'
wu;r oekqug
ixLHdj ixLHd kduh jHjydrfha mj;sk fjk;a kdu
100 000 ishla oyi ,laIh
1 000 000 ñ,shkh oi ,laIh
10 000 000 oi ñ,shkh fldaáh
100 000 000 ishla ñ,shkh oi fldaáh
17
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ls%hdldrlu 1
(1) my; j.=fõ ysia;eka iïmQ¾K lrkak'
2'3 wNHdih
(1) my; olajd we;s tla tla ixLHdj iïu; wdldrfhka ,shkak'
(2) l,dmj,g fjka lr olajd we;s" my; oelafjk ixLHd wl=ßka ,shd
olajkak'
l,dmh ixLHdj
ì,shk ñ,shk oyia tAll wl=ßka
(i) 10 040 500 000
(ii) 4 750 050 000
(iii) 1 010 100 500
(iv) 75 004 350 050
(3) my; olajd we;s ixLHd fhdod f.k j.=j iïmQ¾K lrkak'
(i) 76735 (ii) 864657 (iii) 2769812 (iv) 47867619
(v) 763156561 (vi) 6746971256 (vii) 276523164515
18
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
l,dmh ixLHdj
ixLHdj ì,shk ñ,shk oyia tAll wl=ßka
(4) my; olajd we;s tla tla ixLHdj iïu; wdldrhg ,shd" ixLHd
kduh o ,shd olajkak'
(i) 50800435000 (ii) 43050800500 (iii) 585000430
(iv) 300001283 (v) 299000003 (vi) 272000023
(vii) 100200030000 (viii) 553000000 (ix) 47000005
(5) my; wl=ßka olajd we;s tla tla ixLHdj iïu; wdldrhg ,shkak'
(i) ydrish mka oyi (ii) ;=kaish úismka oyia mkaishh
(iii) y;r ñ,shk wgish oyi (iv) yh ì,shk yeg ñ,shkh
(v) oywg ñ,shk úis y;r oyia mky
(1) fuys olajd we;s tla tla ixLHdj" ksoiqfka oelafjk wdldrhg
ia:dkSh w.h weiqfrka úysÿjd ,shkak'
19
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ksoiqk
6745 = 1000 tAjd 6 + 100 tAjd 7 + 10 tAjd 4 + 1 tAjd 5
(i) 24 (ii) 40 (iii) 546 (iv) 7163 (v) 92651
(2) my; j.=j iïmQ¾K lrkak'
tu b,lalu msysgk tu b,lalfuka
ixLHdj b,lalu
ia:dkfha ku ksrEmKh jk w.h
(i) 80 341 3
(ii) 64 592 9
(iii) 200 450 2
(iv) 185 340 8
(v) 4 500 000 4
(3) 8" 6" 5" 3 iy 1 hk b,lalïj,ska" tla b,lalula tla jrla muKla
fhdod.ksñka ,súh yels ia:dk y;f¾"
(i) úYd,;u ixLHdj ,shkak' tys 3ka ksrEmKh jk w.h ,shkak'
(ii) l=vd;u ixLHdj ,shkak' tys 3ka ksrEmKh jk w.h ,shkak'
(4) my; olajd we;s tla tla ixLHdj iïu; wdldrhg ,shd" tAjd lshjk
wdldrh o ,shd olajkak'
(i) 450050 (ii) 37504537 (iii) 212345699
(iv) 8432109640 (v) 2003040050 (vi) 143021000
(5) tlsfklg fjkia jQ b,lalï ;=kla Ndú;fhka ,súh yels" wjika
l,dmh ñ,shk l,dmh jk l=vd;u ixLHdj l=ula o@ tu ixLHdj
wl=ßka o ,shd olajkak'
(6) wjika l,dmh ì,shk l,dmh jk úYd,;u ixLHdj l=ula o@ tu
ixLHdj wl=ßka o ,shd olajkak'
idrdxYh
²² ixLHdjl tla tla b,lalu msyá s ia:dkhg wod< ia:dkSh w.h
ms<f
s j<ska ol=Kq w; isg jï w;g 1" 10" 100" 1000" 10 000 wdÈ
jYfhka fõ'
²² ixLHdjl tla tla b,lalfuka ksrEmKh jk w.h" tu b,lalu
msysá ia:dkh wkqj ;SrKh fõ'
²² ixLHdjla iïu; wdldrhg ,shd .;a úg" tu ixLHdj lshùu yd
wl=ßka ,shd oelaùu myiq fõ'
20
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
3 mQ¾K ixLHd u; .Ks; l¾u
fuu mdvu wOHhkh lsÍfuka Tng"
²²mQ¾K ixLHd tl;= lsÍug"
²²mQ¾K ixLHdjlska Bg jvd l=vd mQ¾K ixLHdjla wvq lsÍug"
²²mq¾K ixLHd .=K lsÍug iy
²²mQ¾K ixLHdjla" mQ¾K ixLHdjlska fn§ug
yelshdj ,efí'
Tn oekg bf.k f.k we;s tl;= lsÍu" wvq lsÍu" .=K lsÍu yd fn§u
hk .‚; l¾u" fuu mdvfï § jvd;a úêu;a j Tng bf.k .ekSug
wjia:dj ie,fia'
m<uqjk fjf<kaod fojk fjf<kaod
m<uqjk fjf<kaod <`. ne¨ï fnda, 12la o fojk fjf<kaod <`.
ne¨ï fnda, 13la o we;' fuu tla tla fjf<kaod <`. we;s ne¨ï fnda,
.Kfkys tl;=j 25la nj tajd ish,a, .Kka lsÍfuka oek .; yels h'
fuu ms<s;=r" ixLHd fofla tlia:dkfha b,lalï 12
fol fjk u o" oiia:dkfha b,lalï fol fjk + 13
u o tl;= lr ,nd .; yels h' 25
21
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
fuu tl;= lsÍu wdldr follska meyeÈ,s lr .ksuq'
(1) .Kl rduq u.ska tl;= lruq'
12 iy 13 ixLHd .Kl rduq foll ksrEmKh lruq'
12 13
fuu tla tla .Kl rduqj, ;sfnk tlia:dkfha .Kl ish,a, fjku;a
oiia:dkfha we;s .Kl ish,a, fjku;a" fjk;a .Kl rduqjlg oeuQ
úg my; wdldrhg ksrEmKh fõ'
22
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
oiia:dkfha b,lalu 2 o tlia:dkfha b,lalu 5 o neúka ms<s;=r
25 fõ' tkï" 12 + 13 = 25
23
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ksoiqk 1 ksoiqk 2 ksoiqk 3 ksoiqk 4
1 1 1 1 1 2
6 2 7 1 4 5 8 4 5 6 157 + 26 iq¿ lrkak'
1
+2 8 3 +2 9 2 6 3 7 6 1 5 7
1
9 1 0 4 3 8 4 + 1208 + 2 6
11 10 13 14 2 0 4 0 1 8 3
10 14 20 13
fuys olajd we;s mßÈ tla tla ixLHdfõ" tlia:dkfha b,lalï tl
;Srejlg o oiia:dkfha b,lalï tl ;Srejlg o" ishia:dkfha
b,lalï tl ;Srejlg o wdÈ jYfhka tk mßÈ ixLHd ,shd f.k
tl;= l< hq;-= h'
3'1 wNHdih
(1) iq¿ lrkak'
(3) mdi,l msßñ <uhs 486la o .eyekq <uhs 658la o isá;s' tu mdif,a
isák uq¿ <uhs ixLHdj lSh o@
(4) bvul we;s fmd,a .iaj,ska ckjdß udifha § fmd,a f.ä 1846la o
ud¾;= udifha § fmd,a f.ä 1384la o lvk ,È' fuu udi fofla §
lvk ,o uq¿ fmd,a f.ä .Kk lSh o@
24
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(5) im;a;= ksIAmdok wdh;khl ckjdß udifha § im;a;= 1395la o"
fmnrjdß udifha § im;a;= 1426la o ud¾;= udifha § im;a;= 1737la
o ksIamdokh lrk ,È' fï wkqj" udi ;=fka § ksIAmdokh lrk ,o
uq¿ im;a;= ixLHdj lSh o@
(6) jHdmdßlhl= jk ksu,a m<uqjk Èkfha § re 810la o" fojeks Èkfha
§ re 985la o ;=kajeks Èkfha § re 1130la o jYfhka wdodhï ,eî h'
ksu,a fuu Èk ;=fka § u ,enQ uq¿ wdodhu lSh o@
(7) lsß tl;= lsÍfï uOHia:dkhl i÷od Èkhl lsß fnda;,a 974la o"
w`.yrejdod i÷odg jvd lsß fnda;,a 103la o tl;= lf<a kï" i÷od
yd w`.yrejdod Èk fofla § tl;= jQ uq¿ lsß fnda;,a m%udKh lSh o@
fojk rEmfha oe,afjk myka ixLHdj 25ka 12la wvq lsÍfuka o ,nd
.; yels fõ'
25
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
tfla tajd 5ka tfla tajd 2la wvq l< úg tfla tAjd 3ls'
oyfha tAjd 2ka oyfha tajd 1la wvq l< úg oyfha tAjd 1ls'
tA wkqj" ms<s;=frys oyfha tAjd 1la yd tfla tAjd 3la ;sfí'
tkï" ms<s;=r 13 fõ'
ksoiqk 1
iq¿ lrkak'
(i) (ii) (iii)
26
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
mshjr 3 - ishfha tAjd wvq lruq'
1000 100 10 1
tAjd tAjd tAjd tAjd ² ishia:dk ;Srefõ b;sß 6" 8g jvd l=vd fõ'
5 16 14 13 ² tu ksid" oyia:dkfha odfya tAjd 6ka 1la" tkï
6 6 7 4 5 3 ishfha tAjd 10la ishia:dkhg f.k tuq'
- 1 8 9 6 ² túg" ishia:dkfha ishfha tAjd 16ls'
8 5 7 ² oyia:dkfha odfya tAjd 5la b;sß fõ' ishfha
tAjd 16ka" ishfha tAjd 8la wvq l< úg ishfha
tAjd 8ls'
1000 100 10 1
tAjd tAjd tAjd tAjd mshjr 4 - odfya tAjd wvq lruq'
5 16 14 13
6 6 7 4 5 3 ² oyia:dkfha b;sß odfya tAjd 5ka" odfya tAjd 1la
- 1 8 9 6 wvq l< úg odfya tAjd 4ls'
4 8 5 7
3'2 wNHdih
(1) iq¿ lrkak'
(i) 35 (ii) 478 (iii) 3975 (iv) 72 (v) 576
- 23 - 153 - 2341 - 38 -129
(vi) 352 (vii) 814 (viii) 506 (ix) 602 (x) 700
- 175 - 359 - 273 - 435 - 354
(xi) 7481 (xii) 4201 (xiii) 3023 (xiv) 6000
- 2154 - 1758 - 1496 - 2358
(3) fmd,a f.ä 475la /f.k .sh ksu,a bka fmd,a f.ä 297la úl=Kqfõ
kï" b;sß fmd,a f.ä .Kk fldmuK o@
27
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(4) /iaùulg iyNd.s jQ 300lska" msßñka 192la isáfha kï tys isá
.eyekqka .Kk fldmuK o@
(5) l¾udka; Yd,djl 2013 j¾Ifha §" fudag¾ r: 1450la o 2014 j¾Ifha
§ 2325la o ksmojkq ,eî h' 2013 j¾Ihg jvd 2014 j¾Ifha §
ksIAmdokh lr we;s fudag¾ r: m%udKh fidhkak'
(6) fyaIdka ;u mshdf.ka re 325la o ujf.ka re 430la o ,nd .;af;a h'
tu uqo,aj,ska re 149lg fifrmamq l=Ügula o" re 225lg fmd;la o
ñ, § .;a úg" Tyq <`. b;sß jQ uqo, fidhkak'
rEmfha olajd we;af;a fmar f.ä 5 ne.ska we;s fmar f.dvj,a ;=kls'
fuu fmar f.dvj,a ;=fkys u we;s fmar f.ä .Kk 15 fõ'
5 + 5 + 5 = 15
"mfya tajd ;=kla " hkak" 5 × 3 wdldrhg .=K lsÍula f,i oelafõ'
tkï" 5 × 3 = 15
fï whqßka u" 2 + 2 + 2 + 2 + 2 = 2 × 5 = 10 o
10 + 10 + 10 + 10 = 10 × 4 = 40 o fõ'
28
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
15" ;=fka f.dvj,aj,g my; wdldrhg fjka lruq'
3'3 wNHdih
(1) by; oelajQ .=Kk j.=j Ndú;fhka" my; tAjdfhys .=‚;hka ,nd
.kak'
(i) 3 × 4 (ii) 7 × 3 (iii) 8 × 0 (iv) 9 × 6
(2) w.h fidhkak'
(i) 42 × 3 (ii) 122 × 4 (iii) 78 × 7 (iv) 96 × 9
30
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
3'5 mQ¾K ixLHd .=K lsÍu ;jÿrg;a
25 × 14 i,luq'
25 × 14 hkq 25 tAjd 14ls' fuu 25 tAjd 14" 25 tAjd 10la yd 25 tAjd 4la
f,i ie,lsh yels h'
25 tAjd 10la hkq 250 ls' 25 tAjd 4la hkq 100ls' tu ksid" 25 tAjd 14la
hkq" 250 + 100 = 350'
tkï" 25 × 14 = 25 tAjd 10 + 25 tAjd 4
= 250 + 100
= 350
fuys § isÿ ù we;af;a 14ys tla tla b,lalfuka ksrEmKh jk w.fhka" 25
fjk fjk u .=K lr" ,efnk ixLHd tl;= lr ms<;
s r
= ,nd .ekSu hs'
fï wkqj 25, 14ka .=K lsÍu my; wdldrhg o ,súh yels h'
ksoiqk 1 ksoiqk 2
64 × 36ys w.h fidhkak' 157 × 52ys w.h fidhkak'
31
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
3'4 wNHdih
(4) Yd,djl tla fm<l mqgq 57 ne.ska fma<s 35la we;' Yd,dfõ we;s mqgq
ixLHdj fldmuK o@
(5) iy,a u,a,l ñ, re 1225la fõ' tn÷ iy,a u¨ 75l ñ, fldmuK o@
(6) mdi,a nia r:hl .uka l< yels Wmßu isiqka .Kk 55ls' tjeks
nia r: 6l .uka l< yels Wmßu isiqka .Kk fldmuK o@
(7) mdi,a isiqjl=g wNHdi fmd;a 8la wjYH h' wNHdi fmd;l ñ,
re 48ls' mka;sfha isák isiqka .Kk 35ls' isiqka 35 fokdg u wjYH
wNHdi fmd;a m%udKh ñ, § .ekSug wjYH uq¿ uqo, fldmuK o@
32
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
3'6 mQ¾K ixLHdjla ;j;a mQ¾K ixLHdjlska fn§u
fjr¿ f.ä 10la risl yd iór hk ñ;=rka fofokd w;r iufia fnod
.;a úg tla whl=g ,enqKq fjr¿ m%udK rEmfha oelafõ'
iórg ,enqKq fjr¿ f.ä .Kk 5 hs' rislg ,enqKq fjr¿ f.ä .Kk 5 hs'
rislg fjr¿ f.ä 5la o iórg fjr¿ f.ä 5la o ne.ska ,efí' fufia
fofokd w;r fjr¿ fnok wdldrh úia;r lrkq ,nkafka" 10 fn§u
2 f,i hs'
fuh 10 ÷ 2 f,i ,shkq ,efí'
tA wkqj" 10 ÷ 2 = 5'
fuh my; wdldrhg o meyeÈ,s lr .; yels h'
10g mfya f.dvj,a 2ls' tkï" 10 = 5 « 2'
tu ksid" 10 iudk f.dvj,a follg fn¥ úg" tla f.dvl myla ;sfí'
tkï" 10 ÷ 2 = 5'
oeka" wms fnd;a;ï 7la hy¿jka fofokl= w;r
iudk j fnouq' fuys § tla whl=g 3 ne.ska
,efnk w;r 1la b;sß fõ'
tkï" 7 ÷ 2 hkq 3 hs b;sß 1 hs'
7 ÷ 2, §¾> fn§fï l%ufhka lrk wdldrh my; oelafõ'
33
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
3'7 mQ¾K ixLHdjla" 10ka" 100ka yd 1000ka fn§u
ta wkqj"
� ol=Kqmi w.g ìkaÿ 1la fh§ we;s ixLHdjla 10ka fn¥ úg" ixLHdfõ
tu ìkaÿj bj;a lsÍfuka ms<s;=r ,efí'
� ol=Kqmi w.g ìkaÿ 2la fh§ we;s ixLHdjla" 100ka fn¥ úg"
ixLHdfõ tu ìkaÿ 2 bj;a lsÍfuka ms<s;=r ,efí'
� ol=Kqmi w.g ìkaÿ 3la fh§ we;s ixLHdjla" 1000ka fn¥ úg"
ixLHdfõ tu ìkaÿ 3 bj;a lsÍfuka ms<s;=r ,efí'
igyk
´kE u ixLHdjla ìkaÿfjka 0" ìkaÿj fkdjk ´kE u ixLHdjlska fn¥
.=K l< úg ms<s;=r 0 fõ' úg ms<s;=r 0 fõ'
2×0=0 0÷ 2=0
28 × 0 = 0 0 ÷ 13 = 0
412 × 0 = 0 0 ÷ 971 = 0
kuq;a" lsisu ixLHdjla 0ka fn§u l< fkdyels h'
34
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
3'8 mQ¾K ixLHd fn§u ;jÿrg;a
§¾> fn§fï l%ufhka 75 ÷ 5ys w.h fidhuq'
15
57 5 mshjr 3 - tfla tAjd 25" 5ka fnouq'
5
25 túg" tfla tAjd 5 hs b;sß ke;'
25 5 « 5 = 25
0 tkï" 75 ÷ 5 ys w.h 15 fõ'
20 ÷ 5 ys w.h fidhuq'
35
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ksoiqk 1 -
iq¿ lrkak'
(i) 470 ÷ 10 (ii) 253 ÷ 11 (iii) 419 ÷ 13
47 23 32
10 470 11 253 13 419
40 10 « 4 = 40 22 11 « 2 = 22 39 13 « 3 = 39
70 33 29
70 10 « 7 = 70 33 11 « 3 = 33 26 13 « 2 = 26
0 0 3
3'5 wNHdih
(1) ysia;eka iïmQ¾K lrkak'
(i) 40 ÷ 10 = '''''''' (ii) 720 ÷ 10 = ''''''''
(iii) 600 ÷ 100 = '''''''''' (iv) 1300 ÷ 100 = '''''''''
(v) 5000 ÷ 1000 = ''''''''' (vi) 12 800 ÷ 10 = ''''''''''
(vii) 19 000 ÷ 1000 = '''''''''' (viii) 8300 ÷ ''''''''' = 83
(ix) 24 380 ÷ 10 = ''''''''' (x) 31 000 ÷ ''''''''' = 3100
(2) §¾> fn§fï l%ufhka iq¿ lrkak'
(i) 525 ÷ 7 (ii) 240 ÷ 9 (iii) 416 ÷ 13
(iv) 625 ÷ 25 (v) 448 ÷ 14 (vi) 2244 ÷ 17
(vii) 2772 ÷ 21 (viii) 1980 ÷ 15 (ix) 3696 ÷ 24
(x) 2052 ÷ 19
(3) 16 fokl= hk jEka r:hlg wh lrkq ,nk .dia;=j re 10 800ls' tu
.dia;=j myf<dia fokl= w;r iu j fnod .kafka kï" tla whl=
f.úh hq;= uqo, lSh o@
(4) mqgq 6480la mdi,a 20lg iu fia fnod Èh hq;= j we;akï tla mdi,lg
,efnk mqgq ixLHdj lSh o@
(5) inka leg 25la ne.ska we;s fmÜá 12l we;s inka leg" fiajlhka
myf<dia fokl= w;r iudk j fn¥ úg tla whl=g ,efnk inka
leg .Kk lSh o@
36
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ñY% wNHdih
(1) Ñ;% m%o¾Ykhla keröu i|yd m<uqjk Èkfha ñksiaiq 1320la o
fojk Èkfha ñksiaiq 1567la o ;=kajk Èkfha ñksiaiq 1624la o
meñ‚hy' fuu Èk ;=k ;=< § meñ‚ uq¿ msßi lSh o@
(2) fhda.Ü ksIamdokh lrkq ,nk l¾udka; Yd,djla ;=< m<uqjk
i;sfha fhda.Ü 3 788la o fojk i;sfha fhda.Ü 4 124la o ksIamdokh
lrk ,È' m<uqjk i;shg jvd fojk i;sfha ksIamdokh lrk ,o
fhda.Ü m%udKh lSh o@
(3) mqia;ld,hl tl iudk rdlal 10la we;' tA tla rdlalhl ;Ügq
5la ne.ska we;' tla ;Ügqjl fmd;a 30la ne.ska wiqrkq ,efí'
mqia;ld,fha fuu rdlal 10 ;=< we;s uq¿ fmd;a .Kk fldmuK o@
(4) ñksil=g fmd,a me< 152la isgqùug wjYH fõ' tfy;a Èklg
isgqúh yelafla me< 8la mu‚' fmd,a me< 152 isgqùug Èk lShla
.; fõ o@
(5) isfuka;s úl=Kqï uOHia:dkhlg isfuka;s fldÜg 740la f.k
taug wjYH fõ' isfuka;s fldÜg /f.k tk jdykfha /f.k wd
yels Wmßu isfuka;s fldÜg .Kk 24ls' tA wkqj fuu jdykfhka
lS jdrhla isfuka;s f.k wd hq;= o@
idrdxYh
²² mQ¾K ixLHd tl;= lsÍï yd wvq lsÍïj, §" tAjdfha tlia:dkh"
oiia:dkh wdÈ jYfhka tla tla ia:dkfha b,lalñka ksrEmKh
jk w.h i,lñka tu .‚; l¾uh isÿ l< hq;= h'
²² mQ¾K ixLHd folla .=K lsÍfï §" my; mshjr wkq.ukh l< yels h'
-− tla ixLHdjl" tla tla b,lalfuka ksrEmKh jk w.h ,nd
.ekSu'
-− tu tla tla ksrEmKh jk w.fhka" wfkla ixLHdj fjk
fjku .=K lsÍu'
-− tu .=‚; tlg tl;= lsÍfuka wjika ms<s;=r ,nd .ekSu'
²² mQ¾K ixLHdjla ;j;a mQ¾K ixLHdjlska fn§ug §¾> fn§fï
l%uh fhdod.; yels h'
37
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
4 ld,h
fuu mdvu wOHhkh lsÍfuka Tng"
²²ld,h uksk tAll y÷kd .ekSug"
²²ld,h uksk tAll w;r iïnkaO;d y÷kd .ekSug"
²²ld¾hhla i|yd .; jQ ld,h fiùug"
²²fõ,dj meh 24 Trf,daiqfjka m%ldY lsÍug iy
²²Èkh iïu; wdldrhg ,sùug"
yelshdj ,efí'
zz yß ueo iú lr we;s lgq ;=fkka" flá u lgqj meh lgqj fõ' fuys
r;= mdáka olajd we;s isyska u lgqj ;;amr lgqj fõ' wfkla lgqj
ñks;a;= lgqj fõ'
zz Trf,daiq uqyqKf;a wxl ms<sfj<ska jeä jk w;g lgq ;=k u
lerlefjhs'
zz meh lgqfõ ;=v tl wxlhl isg B<Õ wxlh olajd hEug .; jk
ld,h meh tlls'
zz ñks;a;= lgqfõ ;=v" tla flá brl isg B<Õ flá br olajd hEug
.; jk ld,h ñks;a;= tlls'
zz ;;amr lgqfõ ;=v tla flá brl isg B<Õ flá br olajd hEug
.; jk ld,h ;;amr tlls'
zz mehl ld,h ;=< ñks;a;= lgqj iïmQ¾K jghla .uka lrhs'
meh 1 = ñks;a;= 60
38
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
zz ñks;a;=jl ld,h ;=< ;;amr lgqj iïmQ¾K jghla .uka lrhs'
ñks;a;= 1 = ;;amr 60
zz fõ,dj lshjk úg meh .Kk lshjkafka" meh lgqfjys ;=v tu
fudfydf;a fhduqj we;s wxlh fyda wjidkhg miq lr we;s wxlh
fyda wkqj hs'
zz ñks;a;= .Kk yd ;;amr .Kk lshjkafka" ñks;a;= lgqfjys iy
;;amr lgqfõ ;=vq tA fudfydf;a fhduqj we;s bß len,s .Kk fyda
wjidkhg miq lr we;s bß len,s .Kk fyda wkqj hs'
(1) my; tla tla Trf,daiq uqyqKf;a oelafjk fõ,dj meh" ñks;a;= iy
;;amr weiqfrka ,shd olajkak'
39
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
² fmrjre yd miajre y÷kd .ekSu
40
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
tA wkqj fuu WodyrKfha"
WoEik 7'00 fõ,dj" fm'j' 7'00 f,i i|yka lrkq ,efí'
^fmrjre" fm'j' f,i flá lr oelafõ'&
yji 7'00 fõ,dj" m'j' 7'00 f,i i|yka lrkq ,efí'
^miajre" m'j' f,i flá lr oelafõ'&
oji wdrïN ù ñks;; a = 30la f.ù .sh úg fõ,dj olajkafka 00:30 f,isk's
fm'j' 10'30 olajkafka 10:30 f,isks'
uOHdyak 12'00 olajkafka 12:00 f,isks'
m'j' 1'00 olajkafka 13:00 f,isks'
m'j' 6'00 olajkafka 18:00 f,isks'
41
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
tlu Èkl fjkia fõ,djka lsysmhla wka;¾cd;sl iïu; l%uhg
igyka lrk wdldrh my; j.=fõ oelafõ'
ksoiqk 1
m'j' 2'35" wka;¾cd;sl iïu; wdldrhg ,shkak'
ms<s;=r 14:35 fõ'
42
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
4'2 wNHdih
(1) my; oelafjkafka nKavdrkdhl
cd;Hka;r .=jka f;dgqm<ska .=jka
hdkd lsysmhla msg;a jk fõ,djka
h' j.=j msgm;a lr f.k ysia ;eka
iïmQ¾K lrkak'
msg;a jk fõ,dj
meh 12 l%uhg iïu; wdldrh
.ukdka;h fõ,dj olajk
wdldrh
lajd,d,ïmQ¾ fm'j' 7'05 '''''''''''''''''''
;%sfõkaøï ''''''''''''''''''' 08:25
isx.mamQrej m'j' 7'10 '''''''''''''''''''
kj È,a,sh ''''''''''''''''''' 19:15
fpkakdhs fm'j' 10'30 '''''''''''''''''''
lrÉÑ ''''''''''''''''''' 19:55
vqndhs m'j' 6'45 '''''''''''''''''''
meßia ''''''''''''''''''' 08:00
,kavka fm'j' 11'10 '''''''''''''''''''
nexfldla ''''''''''''''''''' 20:30
ud,Èjhsk m'j' 1'25 '''''''''''''''''''
44
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ksoiqk 1
ñks;a;= 8" ;;amrj,ska olajkak'
ñks;a;= 1 = ;;amr 60
ñks;a;= 8 = ;;amr 60 « 8
= ;;amr 480
4'3 wNHdih
^1& my; i|yka tla tla ld,h" ;;amrj,ska olajkak'
^i& ñks;a;= 1 ^ii& ñks;a;= 8 ^iii& ñks;a;= 30
^iv& ñks;a;= 20 ^v& ñks;a;= 38 ^vi& ñks;a;= 48
² ;;amrj,ska olajd we;s ld,hla ñks;a;=j,ska oelaùu
;;amr 60 = ñks;a;= 1 neúka"
;;amr 120 = ñks;a;= 2
;;amr 180 = ñks;a;= 3
tkï" ;;amrj,ska § we;s ld,hla" ñks;a;=j,ska oelaùug tu ld,h §
we;s ;;amr .Kk 60ka fnÈh hq;= h'
ksoiqk 1 ksoiqk 2
;;amr 360" ñks;a;=j,ska ;;amr 150" ñks;;
a j
= ,ska iy ;;amrj,ska
olajkak' olajkak'
;;amr 60 = ñks;a;= 1
;;amr 60 = ñks;a;= 1 ;;amr 150 = ;;amr 120 + ;;amr 30
;;amr 360 = ñks;a;= 360 ÷ 60 ;;amr 120 = ñks;a;= 2la neúka"
= ñks;a;= 6 ;;amr 150 = ñks;; a = 2 hs ;;amr 30 hs'
4'4 wNHdih
(1) ;;amrj,ska § we;s my; i|yka tla tla ld,h" ñks;a;=j,ska m%ldY
lrkak'
^i& ;;amr 60 ^ii& ;;amr 120 ^iii& ;;amr 240
^iv& ;;amr 300 ^v& ;;amr 1200 ^vi& ;;amr 3600
45
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
^2& ;;amrj,ska § we;s my; i|yka tla tla ld,h" ñks;;
a = iy ;;amrj,ska
olajkak'
ksoiqk 1
meh 8" ñks;a;=j,ska olajkak'
meh 1 = ñks;a;= 60
meh 8 = ñks;a;= 60 × 8
= ñks;a;= 480
4'5 wNHdih
(1) meh 1l we;s ;;amr .Kk ,nd .ekSu i|yd lrk ,o mßj¾;k
lsysmhla my; oelafõ' ysia fldgqj,g .e<fmk ixLHd ,shkak'
meh 1 = ñks;a;= = ;;amr
(1) mehj,ska olajd we;s my; i|yka tla tla ld,h ñks;a;=j,ska
olajkak'
^i& meh 1 ^ii& meh 2 ^iii& meh 3
^iv& meh 5 ^v& meh 12 ^vi& meh 24
46
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
² ñks;a;=j,ska § we;s ld,hla mehj,ska oelaùu
ksoiqk 1 ksoiqk 2
ñks ;a;= 720" mehj,ska ñks;a;= 200" meh iy ñks;a;=j,ska
olajkak' olajkak'
ñks;a;= 60 = meh 1 ñks;a;= 60 = meh 1
ñks;a;= 720 = meh 720 ÷ 60 ñks;a;= 200 = ñks;a;= 180 + ñks;a;= 20
= meh 12 = meh 3 ñks;a;= 20
4'6 wNHdih
(1) ñkss;a;=j,ska olajd we;s my; i|yka tla tla ld,h mehj,ska
olajkak'
^i& ñks;a;= 60 ^ii& ñks;a;= 180 ^iii& ñks;a;= 540
^iv& ñks;a;= 300 ^v& ñks;a;= 360 ^vi& ñks;a;= 600
47
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
tfiau" meh 24 = Èk 1la neúka"
meh 48 = Èk 2
meh 72 = Èk 3
tkï" mehj,ska § we;s ld,hla" Èkj,ska oelaùug" tu ld,h § we;s
meh .Kk 24ka fnÈh hq;= h'
ksoiqk 1 ksoiqk 2
ksoiqk 3
meh 37" Èkj,ska iy mehj,ska olajkak'
meh 24 = Èk 1
meh 37 = meh 24 + meh 13
= Èk 1 hs meh 13 hs
4'7 wNHdih
48
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(4) Èkhlg we;s ;;amr ixLHdj ,nd .ekSu i|yd isiqjl= úiska lrk
,o tAll mßj¾;k mshjr my; oelafõ'
Èk 1 = meh = ñks;a;= = ;;amr
tla tla fldgqjg .e<fmk ixLHdj ,shkak'
(5) tlu ld,hla oelafjk hq., hd lrkak'
;;amr 110 Èk 4
ñks;a;= 75 ñks;a;= 3
;;amr 180 Èk 5
ñks;a;= 180 meh 72
meh 4 meh 3
meh 120 ñks;a;= 1 ;;amr 50
Èk 3 meh 1 ñks;a;= 15
meh 96 ñks;a;= 240
4'5 .; jQ ld,h
oeka wms fõ,djka folla weiqfrka .; jQ ld,h fidhuq'
iqñ;af.a uj m'j' 2'00g lvhg hEug msg;a jQjd h' uj wdmiq meñ‚fha
m'j' 3'30g h' iqñ;af.a uj lvhg f.dia ksjig tAug .; jQ ld,h
fidhuq'
49
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
m<uq l%uh
ksoiqk 1
iñ;af.a wlald jdr úNd.hg iQodkï ùu i|yd Bfha m'j' 7'30 isg
m'j' 10'15 olajd mdvï l<d h' wlald mdvï l< ld,h fidhkak'
mdvï lr wjika jQ fõ,dj = m'j' 10'15
mdvï lsÍu wdrïN l< fõ,dj = m'j 7'30
tlu jrejla ;=< isÿ jQ isÿùï 2ls' tneúka mdvï lsÍug .; jQ ld,h
fiùug" mdvï lsÍu wjika l< fõ,dj;a mdvï lsÍu wdrïN l<
fõ,dj;a w;r fjki fidhuq'
50
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
meh ñks;a;= ² ñks;a;= 15ka ñks;a;= 30la wvq lsÍug fkdyels
10 15 ksid meh 10ka meh 1la tkï" ñks;a;= 60la
- 7 30 ñks;a;= ;Srhg f.k tuq'
2 45 ² túg" ñks;a;= .Kk = ñks;a;= 15 + 60 =
ñks;a;= 75' oeka ñks;a;= 75ka 30la wvq lruq'
túg" ñks;a;= 45ls'
² oeka meh ;Srfha b;sß meh 9ka 7la wvq lruq'
túg" meh 2ls'
² tu ksid" ms<s;=r meh 2 hs ñks;a;= 45la fõ'
ksoiqk 2
4'8 wNHdih
(1) iór m'j' 3'00 isg m'j' 7'00 olajd jQ ld,h .; l< wdldrh § we;'
Trf,daiq uqyqK;a u.ska tla tla ld¾hh wdrïNl yd wjidk fõ,djka
oelafõ' tla tla ld¾hh i|yd Tyq .; l< ld,h ñks;a;=j,ska
fidhkak'
51
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(i)
iórg fi,a,ï lsÍug .; jQ ld,h = ñks;a;= ''''''''
(ii)
iórg kEug .; jQ ld,h = ñks;a;= ''''''''
(iii)
52
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(iv)
iórg mdvï lsÍug .; jQ ld,h = ñks;a;= '''''''
(2) my; i|yka j.=j msgm;a lr f.k iïmQ¾K lrkak'
wjika jQ
ld¾hh wdrïN jQ fõ,dj .; jQ ld,h
fõ,dj
mdif,a m<uq
fm'j' 7'30 fm'j' 8'10 ''''''''''''''''''''''''''''
ld,Éfþoh
mdif,a úfõl
fm'j' 10'45 fm'j' 11'00 ''''''''''''''''''''''''''''
ld,h
.=jka úÿ,shg ijka
fm'j' 5'25 fm'j' 6'05 ''''''''''''''''''''''''''''
§u
jHdhdu lsÍu fm'j' 6'10 fm'j' 6'25 ''''''''''''''''''''''''''''
mdi,g hEu fm'j' 6' 10 ''''''''''''''''''''''' ñks;a;= 35hs ;;amr 30hs'
mdvï lsÍu fm'j' 10'30 ''''''''''''''''''''''' meh 2hs ñks;a;= 25hs'
rEmjdysks keröu m'j' 8'30 ''''''''''''''''''''''' ñks;a;= 28hs ;;amr 15hs'
53
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(3) l=reKE., isg wkqrdOmqrhg hd yels ud¾. folls'
(i) l=reKE.,ska fm'j' 5'10g msg;a
jQ nia r:hla" wUkafmd< yryd
wkqrdOmqrhg <Õd jk úg" fm'j'
7'55 úh' tu .ukg .; jQ ld,h
fidhkak'
54
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
4'6 ld,h iïnkaO tl;= lsÍï ;jÿrg;a
ksoiqk 2 ksoiqk 3
ñks;a;= ;;amr Èk meh
3 20 2 10
+ 2 30 + 1 12
5 50 3 22
55
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ksoiqk 4 ;;amr ;Srfha ;;amr .Kka tl;= lruq'
;;amr 45 + ;;amr 30 = ;;amr 75
ñks;a;= ;;amr ;;amr 75 = ;;amr 60 + ;;amr 15
3 45 ;;amr 60 = ñks;;a = 1 neúka"
+ 5 30 ;;amr 75 = ñks;;
a = 1 + ;;amr 15
9 15 ;;amr 15 ;;amr ;Srfha ,shuq'
ñks;; a = 1" ñks;;a = ;Srhg f.k f.dia"
ñks;; a = ;Srfha ñks;; a = .Kka tl;= lruq'
1 + 3 + 5 = 9 tkï" ñks;; a = 9ls'
ms<;
s r
= ñks;; a = 9 hs ;;amr 15 hs'
meh ;Srfha meh .Kka tl;= lruq'
ksoiqk 5
meh 20 + meh 15 = meh 35
Èk meh meh 35 = meh 24 + meh 11
2 20 meh 24 = Èk 1la neúka"
+ 3 15 meh 35 = Èk 1 + meh 11
6 11
meh 11 meh ;Srfha ,shuq' Èk 1" Èk ;Srhg f.k
f.dia" tu ;Srfha Èk .Kka tl;= lruq'
1 + 2 + 3 = 6 tkï" Èk 6 hs'
ms<;
s r
= Èk 6 hs meh 11 hs'
4'9 wNHdih
56
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
^7& ^8& ^9&
meh ñks;a;= meh ñks;a;= meh ñks;a;=
3 15 4 10 3 45
+ 4 45 + 3 + 2 25
50
(15) ñksfila .uklska fldgila nia r:fhka .sh w;r tA i|yd meh
1 hs' ñks;a;= 45la .;úh' .ufka b;sß fldgi mhska hEu i|yd
ñks;a;= 35la .; jQfha kï, Tyqg .ukg .; jQ uq¿ ld,h fidhkak'
57
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
4'7 ld,h iïnkaO wvq lsÍï ;jÿrg;a
ksoiqk 1 ksoiqk 2
ñks;a;= ;;amr meh ñks;a;=
4 30 5 35
- 2 15 - 2 25
2 15
3 10
ksoiqk 3 ;;amr 15ka ;;amr 40la wvq lsÍug fkdyels ksid"
ñks;a;= 3ka ñks;a;= 1la" tkï ;;amr 60la ;;amr ;Srhg
ñks;a;= ;;amr f.k huq'
3 15 túg" ;;amr 60 + ;;amr 15 = ;;amr 75
- 1 40 ;;amr 75 - ;;amr 40 = ;;amr 35
1 35 ;;amr 35" ;;amr ;Srfha ,shuq'
ñks;; a = ;Srfha b;sß ñks;;
a = 2ka 1la wvq l< úg" ñks;;
a = 1ls'
ms<s;=r ñks;a;= 1 hs ;;amr 35 hs'
4'10 wNHdih
^1& ^2& ^3&
ñks;a;= ;;amr ñks;a;= ;;amr ñks;a;= ;;amr
5 40 20 55 10 30
- 3 10 - 10 45 - 5 50
58
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(9) YS>%.dó ÿïßhla ud;r isg fld<U olajd
hEug meh 2 ñks;a;= 40la .; lf<a h'
tu fõ,djg u ms g ;a jQ nia ßhlg
ud;r is g fld<U ola j d hEug meh 3 hs
ñks ; a ; = 20la .; úh'
(i) u.s h l= nifha .uka fkdlr" ÿïßfha .uka lf<a kï" Tyq g
b;s ß jk ld,h ñks;a;= lSh o@
(ii) ÿïßh iy nia r:h ud;ßka fm'j' 9'45g tljr ms g ;a jQ f ha
kï ÿïßh yd nia r :h fld<Ug meñ‚ fõ,djka fudkjd o@
ñY% wNHdih
(1) Odjk ;r.hl § ch.%yKh l< lS%vlhd tA i|yd .; l< ld,h
ñks;a;= 3 hs ;;amr 52ls' fojk ia:dkh ,enQ l%Svlhd úiska ñks;a;=
4 hs ;;amr 15l § ;r.h wjika lrk ,È' fojk ia:dkh ,enQ
l%Svlhd ;r.h wjika lf<a m%:u ia:dkh ÈkQ l%Svlhd ;r.h
wjika lr ;;amr lShlg miq j o@
59
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(2) k.r w;r isÿ jQ .=jka .ukaj, § .=jkahdkd msg;a jQ fõ,dj iy
meñ‚ fõ,dj Y%S ,xldfõ fõ,dfjka my; j.=fõ olajd we;' tla
tla .ukg .; jQ ld,h fidhkak'
idrdxYh
²² wka;¾cd;sl iïu; wdldrhg meh 24 Trf,daiqfjka fõ,dj ,shkafka
my; wdldrhg hs'
meh : ñks;a;= : ;;amr
fuys §" meh" ñks;;
a = iy ;;amr .Kk b,lalï follska oelaúh hq;= h'
²² Èkh iïu; wdldrhg ,shkafka my; wdldrhghs'
wjqreÿ - udih - Èkh
yyyy - mm - dd
fuys § j¾Ih b,lalï y;rlska o udih b,lalï follska yd Èkh
b,lalï follska o olajkq ,efí'
²² ;;amr" ñks;a;=" meh iy Èk ld,h uekSug Ndú; lrk tAll lsysmhla
fõ' tAjd w;r my; iïnkaO;d we;'
;;amr 60 = ñks;a;= 1
ñks;a;= 60 = meh 1
meh 24 = Èk 1
60
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
5 ixLHd f¾Ldj
fuu mdvu wOHhkh lsÍfuka Tng"
²²ixLHd f¾Ldj y÷kd .ekSug"
²²RK ixLHd y÷kd .ekSug"
²²ksÅ, y÷kd .ekSug"
²²ixLHd f¾Ldj u; ksÅ, ksrEmKh lsÍug iy
²²ksÅ, ixikaokh lsÍug
yelshdj ,efí'
61
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ls%hdldrlu 1
mshjr 1 - fldaÿjlA Ndú;fhka rEmfha oelafjk mßÈ f¾Ldjla w¢kak'
0 1 2 3 4 5 6
mshjr 4 - f¾Ldfõ ol=Kq wka;fhys B ysila fhdokak'
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
ksoiqk 1
k.r lsysmhl WIaK;ajh fi,aishia wxYlj,ska oelaùu i|yd fhdod
.; yels ixLHd f¾Ldjla my; oelafõ'
0 8 16 24
^i& A k.rfha WIaK;ajh 12 oCls'
^ii& B k.rfha WIaK;ajh 8 oCls'
^iii& C k.rfha WIaK;ajh 4 oCls'
^iv& D k.rfha WIaK;ajh 10 oCls'
fuu tla tla k.rfha WIaK;ajh by; ixLHd f¾Ldfõ i,l=Kq
lrkak'
B k.rfha WIaK;ajh D k.rfha WIaK;ajh
0 8 16 24
A k.rfha WIaK;ajh
C k.rfha WIaK;ajh
5'1 wNHdih
(1) my; § we;s ixLHd f¾Ldj msgm;a lr .kak' th u; 1" 2 iy 5 hk
ixLHd i,l=Kq lrkak'
0 1 2 3 4 5 6
(2) my; olajd we;s ixLHd f¾Ldj u; i,l=Kq lr we;s ixLHd ,shd
olajkak'
0 1 2 3 4 5 6
63
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(3) ixLHd f¾Ldfõ we;s úfYaI ,laIK folla ,shd olajkak'
(4) ixLHd f¾Ldjla u; 4" 7 iy 2 hk ixLHd i,l=Kq lrkak'
(5) ksu,af.a jhi wjqreÿ 8ls' Tyqf.a ke.‚hf.a jhi wjqreÿ 5ls' ixLHd
f¾Ldj u; fuu w.hka i,l=Kq lr olajkak'
(6) my; ixLHd f¾Ldfõ i,l=Kq lr we;s ixLHd ,shkak'
10 15 20 25
(7) my; ixLHd f¾Ldfõ .S;df.a yd ksu,af.a oeka jhi wjqreÿj,ska
olajd we;'
ksu,af.a jhi
0 5 10 15 20
.S;df.a jhi
(i) .S;d yd ksu,a w;=ßka jeäuy,a jkafka ljqreka o@
(ii) .S;df.a oeka jhi lSh o@
(iii) .S;df.a jhi wjqreÿ 10 jk úg ksu,af.a jhi lSh o@
5'2 RK ixLHd
ls%hdldrlu 2
mshjr 1 - my; rEmfha oelafjk mßÈ ixLHd f¾Ldjla w¢kak'
0 1 2 3 4 5 6
mshjr 2 - fldaÿjla Ndú;fhka f¾Ldj ìkaÿfjka jï mig È.= lr
my; rEmfha wdldrh ,nd.kak'
0 1 2 3 4 5 6
mshjr 3 - ixLHd f¾Ldfjys olajd we;s mr;r fkdfjkia jk mßÈ" 0ka
jï mig o iudk mr;r ,efnk fia ia:dk ,l=Kq lrkak'
0 1 2 3 4 5 6
mshjr 4 - ìkaÿfõ isg jï mig tla mr;rhla .uka l< úg yuq jk
ia:dkhg wod< ixLHdjg RK tl he hs lshkq ,efí' th
-1 f,i ixfla;j;a flf¾' zz-ZZ i,l=Kg" RK ,l=K
he hs lshkq ,efí'
-1 0 1 2 3 4 5 6
64
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
fuys §" ìkaÿfõ isg 1g we;s ÿr;a ìkaÿfõ isg -1g we;s ÿr;a tlsfklg
iudk h' fuf,i u ìkaÿfõ isg jï mig mr;r folla .uka l< úg
yuq jk ,laIHhg wod< ixLHdjg RK fol hehs lshkq ,efí' th -2
f,i ixfla;j;a flf¾' fuys§ o ìkaÿfõ isg 2g;a ìkaÿfõ isg - 2g;a
we;s mr;rh iudk fõ'
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
igyk
65
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
RK ixLHd Ndú; lrk wjia:d fndfyda we;' tjeks tla wjia:djla
my; úia;r flf¾'
WIaK;ajh" fi,aishia wxYl ìkaÿjg jvd my< nisk ia:dk o f,dalfha
;sfí' lsishï Èkl §" f,dalfha rgj,a lsysmhl m%Odk k.r myl
Wmßu yd wju WIaK;ajh my; i|yka j.=fõ oelafõ'
k.rh ksõfhda¾la meÍish fgdalsfhda fudialõ mSlsx
WIaK;ajh
Wmßu w.h 15 oC 18 oC 0 oC -2 oC 2 oC
wju w.h -2 oC -5 oC -12 oC -10 oC -8 oC
0 oC f,i .kafka hï iïu; WIaK;ajhls' fuu j.=fjys -2 oC, -5 oC,
-10 oC jeks WIaK;aj oelaùfï §" ixLHdjg bÈßfhka RK ,l=K
fhdod we;af;a" tu w.h by; iïu; WIaK;ajhg jvd wvq WIaK;ajhla
nj oelaùug h'
fuf,i u" WIaK;ajh uekSu i|yd Ndú; lrkq ,nk
WIaK;ajudkj, o 0 oC oelafjk WIaK;ajhg jvd wvq
WIaK;aj oelaùug" ixLHdjg bÈßfhka RK ,l=K Ndú;
lr we;'
ksoiqk 1
66
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
5'2 wNHdih
67
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ksÅ, folla ixikaokh lsÍfï §" fuu ixfla; fhdod .; hq;af;a
my; oelafjk mßÈ h'
-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
-6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
ixLHd f¾Ldj u; -5g ol=Kq miska -1 we;'
tksid -1" -5 g jvd úYd,h' th -1 > - 5 f,i oelaúh yels h'
68
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ksoiqk 1
- 4 yd 1 hk ixLHd ixikaokh lrkak'
ixLHd f¾Ldjla we| th u; - 4 yd 1 ,l=Kq lruq'
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3
ixLHd f¾Ldj u; 1 we;af;a - 4g ol=Kq misks' tu ksid my; ´kE u
wdldrhlg ksÅ, ixikaokh bÈßm;a l< yels h'
1" - 4g jvd úYd, fõ hkak 1 > - 4 f,i oelaúh yels h'
- 4" 1g jvd l=vd fõ hkak" - 4 < 1 f,i oelaúh yels h'
ksoiqk 2
6" 11 iy 13 hk ixLHdj,ska iqÿiq ixLHdj fhdod my; ysia;eka
mqrjkak'
(i) 11 < '''''' (ii) 11 > '''''' (iii) 11 = ''''''
(i) 11 <''''''
13 (ii) 11 >''''''
6 (iii) 11 =''''''
11
5'3 wNHdih
(1) wiudk;d ,l=Kq Ndú;fhka ksÅ, folla ixikaokh lr" my;
olajd we;' tu tla tla wjia:dj" jpkfhka úia;r jk wdldrh
,shkak'
wiudk;dj jpkfhka úia;r jk wdldrh
(i) 6>2 yh" folg jvd úYd, fõ'
(ii) 25 > 12
(iii) 4>0
(iv) 0<7
(v) 15 < 50
(vi) 0 > -3
(vii) -1 > -8
(viii) - 6 < -2
69
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(2) my;" § we;s iïnkaO;d yß o jerÈ o hkak ,shkak'
(i) - 5 > -8 (ii) -3 < 2 (iii) - 7 > 0
(iv) - 2 = 2 (v) 8 < - 9 (vi) 6 < - 4
-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4
ixLHd f¾Ldfjys jï mi isg ol=Kq mig ixLHdjkays w.h l%ufhka
jeä fõ' tu ksid" by; ixLHd l%ufhka w.h jeä jk fia ,shQ úg -3"
-1" 0" 3 fõ'
5'4 wNHdih
(1) my; § we;s ixLHd f¾Ldj u; i,l=Kq lr we;s ixLHd wdfrdayK
mámdáhg ,shd olajkak'
-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
(2) ixLHd f¾Ldj Ndú;fhka" § we;s ksÅ, wjfrdayK mámdáhg
,shkak'
-4" 0" -2" 2
(3) ixLHd f¾Ldj Ndú;fhka" § we;s ksÅ, wdfrdayK mámdáhg ,shd
olajkak'
0" -1" 2" - 4" - 2
70
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(4) <uhska ;sfokl=f.a jhi wjqreÿj,ska ksrEmKh l<" my; oelafjk
ixLHd f¾Ldj i,lkak' tA wkqj my; m%Yakj,g ms<s;=re imhkak'
ókdf.a jhi iS;df.a jhi rd‚f.a jhi
0 1 2 3 4 5 6 7 8
4 5 6 7 8 9 10 11 12
fuf,i" wkqhd; fkdjk ksÅ, folla w;r we;s ksÅ, ixLHd f¾Ldj
u.ska myiqfjka y÷kd.; yels h'
71
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ixLHd f¾Ldj weiqfrka my; § we;s ksÅ, hq., w;r mj;sk ksÅ,
ish,a, ,shd olajuq'
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
5'5 wNHdih
ñY% wNHdih
72
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(4) ixLHd f¾Ldjl --6" --2" --1" 0" 1" 3" 5 hk ixLHd i,l=Kq lrkak'
^i& i,l=Kq l< ixLHdj,ska úYd,;u ksÅ,h l=ula o@ l=vd;u
ksÅ,h l=ula o@
^ii& < fyda > wiudk;d ,l=K ksjerÈ j fhdoñka my; ysia;eka
mqrjkak'
^a& - 6 ''''''' 3 ^b& - 2 ''''''' - 1 ^c& 0 ''''''' - 2
^d& 5 ''''''' - 1 ^e& - 1 ''''''' - 6
^iii& - 6 iy 5 w;r we;s ish¨u ksÅ, wjfrdayK mámdáhg ,shd
olajkak'
^iv& - 1 yd 1 w;r ksÅ, lShla ;sfí o@
^v& 0 yd 5 w;r RK ksÅ, ;sfí o@
^vi& - 6 yd 0 w;r Ok ksÅ, ;sfí o@
^vii& - 1 yd 1 w;r Ok fyda RK fyda ksÅ, ;sfí o@
idrdxYh
² iudk mr;r iys; j ol=Kq mig l%ufhka w.h jeä jk fia ixLHd
ksrEmKh lr we;s my; wdldrfha f¾Ldjla ixLHd f¾Ldj kï fõ'
-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4
² ixLHd f¾Ldfjys ìkaÿfjka jï mi we;s ixLHd RK ixLHd fõ'
² ' ''" -3" -2" -1" 0" 1" 2" 3" '''' hk ixLHd ksÅ, fõ' ìkaÿj Ok fyda
RK fyda fkdjk ksÅ,hls'
² ksÅ, hq.,la ixikaokfha § jvd úYd, nj oelaùug —>˜ixfla;h
o jvd l=vd nj oelaùug —<˜ ixfla;h o fhdod .kS'
² ixLHd f¾Ldjla u; jQ ixLHd folla iei£fï §" iEu úg u tys
ol=K;a miska we;s ixLHdj ju;a miska we;s ixLHdjg jvd úYd, h'
² ixLHd f¾Ldj weiqfrka wkqhd; fkdjk ksÅ, folla w;r we;s
ksÅ, myiqfjka y÷kd.; yels h'
73
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
6 ksudkh yd jgehSu
fuu mdvu wOHhkh lsÍfuka Tng"
²² ksudkh lsÍu hkq l=ula oe hs jgyd .ekSug"
²² wjYH wjia:dj, § iqÿiq mßÈ ksudkhka lsÍug"
²² jgehSu hkq l=ula oe hs y÷kd .ekSug iy
²² mQ¾K ixLHdjla wdikak oyfha .=Kdldrhg jgehSug
yelshdj ,efí'
74
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
tla tla rEmfha oelafjk øjH ixLHdj lShla oehs ksjerÈ j oek .ekSug
tAjd .Kka l< hq;= jqj o" tfia lsÍu iEu úg u myiq fkdfõ' m<mqreoao
yd w;aoelSï we;s whl=g kï" tu øjH ixLHdj i|yd wkqudk jYfhka
wdikak w.hla lsj yels h'
hï lsis øjH iuQyhl we;s øjH ixLHdj" tAjd ish,a, .Kka lsÍfuka
f;dr j" fhda.H jQ l%uhlg wkqj wdikak jYfhka lSug ksudkh
hehs lshkq ,efí'
ksudkfha §" fndfyda úg wkq.ukh lrk l%uh jkqfha" § we;s øjH
iuQyfhka fjka lr.;a fldgil we;s øjH ixLHdj weiqfrka uq¿ øjH
ixLHdj i|yd wdikak w.hla ,nd .ekSu hs' fuu l%ufha §" fjka lr
.;a fldgi tAllhla f,i i,lk w;r" tAllfha we;s øjH ixLHdj
weiqfrka uq¿ øjH ixLHdj ksudkh flf¾'
ksoiqk 1
tla;rd mqj;am;l msgm;a" f.dvj,a folla wiqrd we;s whqre my; rEmfha
oelafõ' bka B f.dfvys mqj;am;a 10la we;' A f.dfvys we;s mqj;am;a
.Kk ksudkh lrkak'
fuys oelafjk fldgia l< f¾Ldj Ndú;fhka f.dvj,a foflys
m%udKh ixikaokh lruq'
túg A f.dv" B f.dv fuka y;r .=Khl muK Wila we;s nj
meyeÈ,s fõ'
A rEmh B rEmh
B f.dfâ we;s mqj;am;a .Kk = 10
A f.dfâ we;s mqj;am;a .Kk = 10 « 4
wdikak jYfhka {
= 40
75
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ksoiqk 2
fjf<|i,l úlsŒug we;s úis;=re
fnda, j¾.hla ùÿre Ndckhl mqrjd
;sfnk whqre P rEmfhka oelafõ' bka
úis;=re fnda, 16la úl=KQ miq Ndckh
Èia jQ whqre Q rEmfhka oelafõ'
Ndckfha uq,ska ;snQ uq¿ úis;=re fnda,
.Kk ksudkh lrkak'
P Q
úlsŒfuka ysia jQ m%udKh fuka y;a .=Khl muK bvl úis;=re
fnda, wvx.= j ;sì‚'
tu ksid" P Ndckfha uq,ska ;snQ úis;=re fnda, .Kk
}
wdikak jYfhka = 16 « 7
= 112
6'1 wNHdih
76
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
^2& mmvï úh<Su i|yd mmvï w;=rd we;s wdldrh rEmfha oelafõ' w;=rd
we;s mmvï .Kk ksudkh lr ,shkak'
^3& tla;rd úoHd,hl 6 fY%aKsfha isg 11 fY%a‚h f;la 6A, 6B, 6C, 7A
7B, 7C, ... wdÈ jYfhka iudka;r mka;s ;=k ne.ska we;' tu iEu
mka;shl u wdikak jYfhka iudk YsIH ixLHdj ne.ska isá;s' 6A
mka;sfha isák YsIH ixLHdj 36ls' fuu úoHd,fha 6 isg 11 f;la
fYa%‚j, isák uq¿ YsIH ixLHdj ksudkh lr ,shkak'
77
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
^4& rdlalhl tla l=àrhl fmd;a 11la wiqrd we;s wdldrh rEmfha
oelafõ' fuu rdlalh iïmQ¾Kfhka u tu fmd;aj,ska weisÍug
wjYH fmd;a .Kk ksudkh lrkak'
6'2 jgehSu
tla;rd lafIA;% pdßldjla i|yd isiqka 38 fokl= muK iyNd.s ùug
kshñ; h' pdßldjg iyNd.s jk isiqka .Kk 40la muK jk nj
.=re;=ñh úÿy,am;s;=udg mejiqjd h' fuys § 38" thg jvd;a u lsÜgq
oyfha .=Kdldrfhka" 40la f,i wdikak j olajd we;' fï wdldrhg
tÈfkod lghq;=j, §" hïlsis mQ¾K ixLHdjla" wdikak jYfhka thg
jvd;a u lsÜgq oyfha .=Kdldrfhka bÈßm;a lrk wjia:d we;' tA
myiqfjka wod< ixLHdj ms<sn| wjfndaOhla ,nd .ekSug hs'
WodyrKhla f,i mdif,a 6 fY%aKsfha mka;s yfhys YsIH ixLHdj 28"
31" 29" 30" 31" 32 fõ' fujeks wjia:dj, § mka;shl YsIH ixLHdj 30la
muK fõ he hs hul=g lsj yels h'
by; i|yka iEu wjia:djl § u tA tA ixLHd thg jvd;a u lsÜgq oyfha
.=Kdldrfhka olajd we;' tu l%shdj,sh" ixLHdjla wdikak oyfha
.=Kdldrhg jgehSu f,i ye¢kafõ'
78
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
² jgehSfï Í;s y÷kd .ekSu
ls%hdldrlu 1
10 20 30
² rEmfha oelafjk mßÈ 10" 20 yd 30 hk ixLHdj,g háka l=vd
fldgq ;=kla we| .kak'
10 20 30
² we| .;a ixLHd f¾Ldj u; 11" 12" 14" 15" 18" 22" 24" 25 iy 28 hk
ixLHd ,l=Kq lrkak'
² tla tla ixLHdj" thg wdikakfha u we;s oyfha .=Kdldrhg
háka we;s fldgqfõ ,shkak' hï ixLHdjla oyfha .=Kdldr foll
yßueo msysgd we;a kï" tu ixLHdj thg jvd úYd," wdikak; u
oyfha .=Kdldrhg háka we;s fldgqfõ ,shkak'
² ixLHdjl tlia:dkfha b,lalu mÍlaId lsÍfuka tu ixLHdj
wdikak oyfha .=Kdldrhg jgehSu l< yels wdldrh y÷kd
.kak'
² by; ls%hdldrlu wkqj Tng my; i|yka jgehSfï Í;s jgyd
.ekSug yels jQfha o@
79
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ksoiqk 1 ksoiqk 2
my; i|yka ixLHd wdikak my; i|yka ixLHd w;=ßka
oyfha .=Kdldrhg jghd wdikak oyfha .=Kdldrhg
,shkak' jgehQ úg ms<s;=r f,i 40
(i) 78 (ii) 36 (iii) 53 (iv) 85 ,efnk ixLHd f;dard ,shkak'
ms<s;=r 45, 44, 37, 48, 35
(i) 80 (ii) 40 (iii) 50 (iv) 90 44, 37, 35 fõ'
ksoiqk 3
bf¾Id jdr mÍlaIKfha § úoHdj úIhhg ,nd.;a ,l=Kq m%udKh
wdikak oyfha .=Kdldrhg jgehQ úg 70la úh' kfhdañ bf¾Idg jvd
jeä ,l=Kq ,nd.;a w;r" kfhdañf.a ienE ,l=Kq m%udKh 67la úh'
bf¾Id ,nd .;a ,l=Kq i|yd ;sìh yels w.hka fudkjd o@
kfhdañ ,nd we;s ,l=Kq m%udKh 67ls' weh bf¾Idg jvd jeä ,l=Kq
m%udKhla f.k we;s neúka bf¾Idf.a ,l=Kq m%udKh 67g jvd wvq
úh hq;= h'
67g wvq ixLHdj,ska" wdikak oyfha .=Kdldrhg" 70 f,i
jgefhkafka 65 yd 66 mu‚' tneúka bf¾Id ,nd .;a ,l=Kq m%udKh
i|yd ;sìh yels w.hka 65 yd 66 fõ'
6'2 wNHdih
80
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(3) my; i|yka A ldKavfha we;s tla tla ixLHdj wdikak oyfha
.=Kdldrhg jgehQ úg ,efnk ixLHdj B ldKavfhka f;dard f.k
ixLHd fol brlska hd lrkak'
A ldKAvh B ldKavh
37
48 30
32
45 40
55
36 50
54
43 60
(4) mka;shl isák isiqka ixLHdj wdikak oyfha .=Kdldrhg jgehQ úg
40la
úh' tu mka;sfha isáh yels"
(i) wvq u isiqka ixLHdj lSh o@
(ii) jeä u isiqka ixLHdj lSh o@
(5) 6 fY%AKsfha isiqka lKavdhula .Ks;h úIhg ,nd .;a ,l=Kq my;
oelafõ'
ku ,l=Kq jgehQ w.h
wukaÈ 77
i|,s 75
wlaIs 96
i÷ka 58
biqre 45
ksmqk 85
ftlHh
(i) fuu j.=j msgm;a lrf.k" tys oelafjk ,l=Kq wdikak oyfha
.=Kdldrhg jghd j.=j iïmQ¾K lrkak'
(ii) isiqka ,nd .;a ,l=Kqj, ftlHh lSh o@
(iii) jgehQ w.hkaf.a ftlHh lSh o@
(6) fjf<kaol= <Õ ;snK q q uq¿ wU f.ä m%udKh wdikak oyfha
.=Kdldrhg jgehQ úg 60la fõ' bka f.ä folla krla ù ;sîu ksid
tAjd bj;a lrkq ,efí' b;sß wU m%udKh wdikak oyfha .=Kdldrhg
jgehQ úg 50la fõ' Tyq <Õ ;snK q q uq¿ wU m%udKhg .; yels w.hka
fudkjd o@
81
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ñY% wNHdih
^r;= bkaÈhdkq kdhl isheg,a úiska ls%'j' 1854 § mj;ajk ,o iqm%lg l:dfõ
fldgil wkqjdohls&'
(i) by; fþofha ´kE u fma<s ;=kl we;s jpk .Kk .Kka lr
,shkak'
(ii) fþofha we;s uq¿ jpk .Kk by; ms<s;=r weiqfrka ksudkh lr
,shkak'
(2) hula ksudkh lsÍfï § tys ms<s;=r" ksudkh lrk mqoa.,hd wkqj
fjkia jk nj .sydka mjihs' Tn fuu woyig tlÕ jkafka o@
ms<s;=r meyeÈ,s lrkak'
82
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(4) iÑks" jdr mÍlaIKfha § .Ks;hg ,nd.;a ,l=Kq m%udKh wdikak
oyfha .=Kdldrhg jgehQ úg 80lA úh' iÑksg jvd wvq ,l=Kq ,nd.;a
.h;s%f.a ienE ,l=Kq m%udKh 82la úh' iÑks ,nd.;a ienE ,l=Kq
m%udKh i|yd úh yels w.hka fudkjd o@
(5) mka;sfha isák isiqka .Kk wdikak oyfha .=Kdldrhg jgehQ úg
40la fõ' w¨;ska <uhska kjfokl= mka;shg we;=<;a l< úg isiqka
.Kk wdikak oyfha .=Kdldrhg jgehQ úg 40la fõ' uq, § mka;sfha
isá isiqka .Kk lSh o?
(6) fudfyduâ <`. we;s l;kaor fmd;a .Kk wdikak oyfha .=Kdldrhg
jgehQ úg 30ls' *d;sud <`. we;s l;kaor fmd;a .Kk wdikak
oyfha .=Kdldrhg jgehQ úg 20la fõ' *d;sud <`. fudfyduâg jvd
fmd;a 3la wvqfjka we;' fofokd <Õ we;s uq¿ fmd;a .Kk 49la
kï" fudfyduâ <Õ we;s fmd;a ixLHdj fldmuK o@
idrdxYh
² hï lsis øjH lÜg,hl we;s øjH ixLHdj" ish,a, .Kka lsÍfuka
f;dr j fhda.H jQ l%uhlg wkqj wdikak jYfhka lSu ksudkh
kï fõ'
² mQ¾K ixLHdjla" thg jvd;a u lsÜgq oyfha .=Kdldrfhka oelaùu"
wdikak oyfha .=Kdldrhg jgehSu kï fõ'
83
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
7 fldaK
fuu mdvu wOHhkh lsÍfuka Tng"
² fldaaKhla y÷kd .ekSug"
² RcqfldaKh y÷kd .ekSug iy
² RcqfldaKh weiqfrka iq¿ fldaKh" uyd fldaKh" ir, fldaKh
yd mrdj¾; fldaKh y÷kd .ekSug
yelshdj ,efí'
A B
84
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
wm wjg we;s fndfyda oE ksÍlaIKfha § fujeks fldaK oel .; yels
fõ' my; oelafjkafka tajdg WodyrK lsysmhls'
fuu tla tla wjia:dfõ §" fojeks brgq fldgi lerlejqKq m%udKh
tu fldaKfha úYd,;ajh fõ'
fldaKj, úYd,;ajh jeä jk ms<sfj<g" by; rEm igyka fm< .iajd
we;'
85
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
7'1 wNHdih
(1) my; rEm w;=ßka fldaK oelafjk rEm f;dard" tu rEmj, wlaIr
,shkak'
(2) my; tla tla wjia:dfõ olajd we;s fldaK foflka úYd, fldaKh
f;dard" Bg wod< wlaIrh ,shd olajkak'
(ii)
(i)
(iii)
)a( )b(
(iv)
)a( )b(
86
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
7'2 Rcq fldaKh
ls%hdldrlu 2
87
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
fõ,dj 3'00 jk úg Trf,daiqfõ meh lgqfõ yd ñks;a;= lgqfõ msysàu
oelafjk rEmhla o" fldgq lvodis u; fldaK lsysmhla we| we;s
rEm folla o 87 msgqfõ oelafõ' tu iEu rEmhl u oelafjk fldaK
úYd,;ajfhka iudk jk w;r" tajd Rcq fldaK fõ'
Rcq fldaKhla we| oelaùfï § th Rcq fldaKhla
nj yeÕùug" tys ir, f¾Ld LKav fol yuq jk
ia:dkfha § r;= mdáka oelafjk mßÈ Rcq fldaKh
i,l=Kq lrhs'
mka;s ldurfha §" Rcq fldaK yevh msysgk ia:dk lsysmhla my;
oelafõ'
²² fmd;l msgljrfha tl <Õ we;s odr folla yuq jk ia:dkh
²² .=re fïi ,E,af,a uq,a,la
²² l¿ ,E,af,a uq,a,la
ls%hdldrlu 3
(iv) (v)
7'2 wNHdih
(1) rEmfha oelafjk fldaK w;=ßka Rcq fldaK f;dard" tAjdfha wxl ,shkak'
89
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
7'3 Rcq fldaKh weiqfrka fldaK j¾. y÷kd .ekSu
1. iq¿ fldaK
2' ir, fldaK
úYd,;ajfhka Rcq fldaKhg Rcq fldaK foll úYd,;ajhg
jvd wvq fldaK" iq¿ fldaK iudk jQ úYd,;ajhla we;s
f,i y÷ka jkq ,efí' fldaK ir, fldaK f,i
y÷kajkq ,efí'
oeka Tn Rcq fldaK" iq¿ fldaK" ir, fldaK" uyd fldaK yd mrdj¾;
fldaK f,i fldaK j¾. myla y÷kdf.k we;'
ls%hdldrlu 4
90
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
mshjr 2 - my; tla tla fldaKfha YS¾Ih u; Rcq uq,f a ,a YS¾Ih o
fldaKfha tla ndyqjla u; Rcq uq,fa ,a tla ndyqjla o ;nkak'
tA weiqfrka" tla tla fldaKfha j¾.h y÷kd .kak'
rEmfha olajd we;s wlaIrh iuÕ tu j¾.h ,shd olajkak'
^wjYH wjia:dj, §" fldaÿfõ odrh ir, fldaKhla f,i
Ndú; lrkak'&
7'3 wNHdih
(1) my; oelafjk tla tla Trf,daiqfõ meh lgqj yd ñks;a;= lgqj w;r
i,l=Kq lr we;s fldaKh l=uk j¾.hg wh;a oe hs ,shkak'
91
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(2) my; oelafjk tla tla rEmfha 1 isg 10 f;la wxl u.ska olajd we;s
fldaK l=uk j¾.hg wh;a oe hs wkqms<sfj<ska ,shkak'
4 5
1 2 3
6
8
7 10
9
(3) my; oelafjk tla tla rEmfha wxl u.ska olajd we;s fldaK l=uk
j¾.hg wh;a oe hs wxlh iu`. ,sshkak'
1 1
2
1 2 2 3
3
4
(i) (ii) (iii)
1 1 2
4
3 2 3
4 1 2
(iv) (v) (vi) 3
(4) § we;s j.=j msgm;a lrf.k my; i|yka tla tla rEmfha 1 yd 2
f,i olajd we;s fldAK l=uk j¾.hg wh;a oe hs i|yka lrkak'
rEmh fldaK j¾.h
1 2
(i)
(ii)
(iii)
(iv)
(v)
92
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
1 1
1 2
2 1
1
2 2 2
(i) (ii) (iii) (iv) (v)
(5) fldgq lvodishla u; my; i|yka tla tla j¾.fha fldaK fol
ne.ska w¢kak' tu fldaK i,l=Kq lrkak'
• iq¿ fldaK • Rcq fldaK • uyd fldaK
• ir, fldaK • mrdj¾; fldaK
(6) cfk,a oe,a ^.%s,a& iE§fï §" úúO fldaKhkag wkqj hlv l+re mdiaikq
,efí' Tn wjg mßirfha we;s fujeks oE weiqfrka" úúO j¾.fha
fldaK úoyd oelafjk rEm igyka w¢kak'
idrdxYh
93
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
8 ÈYd
fuu mdvu wOHhkh lsÍfuka Tng"
²² fok ,o ia:dkhl isg fjk;a ia:dkhl msysàu wg ÈYd weiqfrka
m%ldY lsÍug iy
²² isri iy ;sri y÷kd .ekSug
yelshdj ,efí'
94
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ÈYd igykla fmd;l we£fï §" iïu;hla f,i tys ÈYd olajkqfha
my; i|yka wdldrhg hs'
W;=r ^W fyda N&
is;shïj," ksjdi ie,iqïj, W;=re ÈYdj
W
ixfla;j;a lsÍug — ˜ ixfla;h olajd
we;'
lsishï ia:dkhl isg ÈYd ksjerÈ j
fidhd .ekSug ud,sudj Ndú; l< yels
h' tys l%shdldß;ajh ms<sn| j u|la úuid
n,uq'
ud,sudj hï iu;,d ia:dkhl ;enQ úg
tys r;= mdáka oelafjk lgqj W;=re ÈYdjg
fhduq fõ' tu lgqfõ ;=v" ud,sudfõ N
wl=rg fhduq jk fia ud,sudj N%uKh
l< úg" b;sß ÈYd o ud,sudj u.ska y÷kd
.; yels h'
ud,sudfõ lgqfõ ;=v W;=re ÈYdjg túg ud,sudfõ N wl=r" lgqfõ ;=v
fhduq ù we;s wjia:djla fuys oelafõ' fj; f.k wd wjia:dj fuys oelafõ'
W;=r
95
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
my; rEmfha oelafjk oEj, msysàu" ÈYd weiqfrka y÷kd .ksuq'
8'1 wNHdih
(1) my; oelafjk rEmh foi n,d ysia;eka mqrjkak'
W
96
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(i) .=re fïihg ''''''''''''''''''''' ÈYdfjka l¿ ,E,a, we;'
(ii) .=re fïihg ''''''''''''''''''''' ÈYdfjka isiq fïih we;'
(iii) .=re fïihg kef.kysr ÈYdfjka ''''''''''''''''' we;'
(iv) .=re fïihg niakdysr ÈYdfjka '''''''''''''''''''' we;'
W;=r
jhU Bidk
ngysr kef.kysr
ksß; .sksfldk
ol=K
97
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
oeka my; Y%S ,xldfõ is;shfï ,l=Kq lr we;s ia:dk lsysmhla i,lñka
ÈYd ms<sn| j ;jÿrg;a úuid n,uq'
oUq,af,a isg Bidk ÈYdfjka
;%sl=Kdu,h msysgd we;'
;%sl=Kdu,fha isg ksß; ÈYdfjka
oUq,a, msysgd we;'
W
oUq,af,a isg" ol=Kq ÈYdfjka ;%sl=Kdu,h
fojqkaor ;=vqj msysgd we;s
w;r" fojqkaor ;=vqfõ isg W;=re
W
ÈYdfjka oUq,a, msysgd we;'
oUq,a,
98
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
^w& ksjfia isg my; i`oyka tla tla ia:dkh msysá ÈYdj i|yka lrñka"
§ we;s j.=j iïmQ¾K lrkak'
fjf<o ;eme,a nia ÿïßh
ia:dkh mkai, mdi, frday, jej
i, ld¾hd,h kej;=ïm< ia:dkh
ksjfia
isg ÈYdj
B C E
D F
ydjd
A
G
^w& ydjd .uka l< u`." ÈYd weiqfrka olajñka" j.=j iïmQ¾K lrkak'
99
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
.uka u`. .uka l< ÈYdj
A isg B olajd W;=r
B isg C olajd
C isg D olajd
D isg E olajd
E isg F olajd
F isg G olajd
G isg A olajd
^wd& Tn A ia:dkfha isg ydjd foi n,d isáfha kï" my; oelafjk
tla tla ia:dkh miq lrk úg Tng ydjd fmfkk ÈYdj i|yka
lrkak'
(i) B (ii) D (iii) E (iv) G
(3) is;shfï § we;s k.r weiqfrka my; i|yka m%Yakj,g ms<s;=re
imhkak'
W
(i) mq;;
a ,fï isg uykqjr msyá
s
ÈYdj o uykqjr isg mq;;a ,u
msyá
s ÈYdj o wkqm< s f
s j<ska
² jjqkshdj
i|yka lrkak'
(ii) uvl,mqj fjr< ;Srfha
isg Èjhsk yryd ksß;
foig yuk iq<s iq<`.lska
jvd;a wk;=re úh yels
² mq;a;,u hehs Tn is;k k.rhla
² uvl,mqj kï lrkak'
(iii) oxfldgqfõ isg ud;rg;a
² uykqjr
² oxfldgqj ud;r isg wïmdrg;a yß
² wïmdr fl<ska ud¾. i,l=Kq
lr we;akï tA Tiafia
oxfldgqfjka .uka wrUk
whl= wïmdrg <Õd ùug" hd
hq;= ÈYd fol wkqms<sfj<ska
² ud;r i|yka lrkak'
(iv) ud;rg wdikak jYfhka
W;=ßka msysá k.r folla
kï lrkak'
100
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(4) le,Efõ weú§u mqyqKq lsÍu i|yd tys msysá .,a;,djlg /f.k
.sh yuqodNghl=g ,nd ÿka my; f;dr;=re wkqj" Tyq ;u .uk
iïmQ¾K l< hq;= h'
(i) .,a;,dfõ isg 500 m kef.kysrg .sh úg Èh myrla yryd
jeà we;s taoKavla yuq fõ'
(ii) taoKafvka tf.dv ù Bidk foig 800 m .uka l< úg Èh
we,a,la yuq fõ'
(iii) Èh we,a, <`. isg 600 m .sksfldk ÈYdjg .uka l< úg
ls;=,a .ila yuq fõ'
(iv) ls;,= a .i <`. isg 750 m ksß; foig .sh úg .,a .=ydjla
yuq fõ'
(v) .,a .=ydfõ isg 800 m jhU foig .uka l< úg" Tyqf.a
l|jqr yuq fõ'
yuqodNghdg" § we;s f;dr;=re wkqj Tyq .uka l< hq;= ud¾.h
oelaùug o< igykla w¢kak'
101
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
l=vd nrla" kQ,l wdOdrfhka hï ia:dkhl t,a,d .kak'
tu nr ksYap, jQ úg kQ, msysgk f¾Ldj isria f¾Ldjla
f,i i,lkq ,efí'
nr
ll=f,a odrh
isria f¾Ldjls' ;sria u;=msgla
;sria odrhla
isria u;=msgla
;sria odrhla
isria odrhla
102
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
isú,su
f.ìu
103
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
8'3 wNHdih
^1& ;sria ;,hla u; ;nd we;s
>klhla rEmfha oelafõ' tu
>klfha Tng fmfkk ;sria
yd isria odr kï lrkak'
^2& fuys oelafjk mqgqfõ ir, rEmhla we| ;sria yd
isria ;, 3 ne.ska o" ;sria iy isria odr 3 ne.ska
o ,l=Kq lrkak'
(3) rEmfha oelafjkafka isria ;,hl ;nd we;s mfrú l+vqjls' tys
fldgqj, isák mfrúhka A, B, C, D, E, F iy G f,i olajd we;'
rEmh weiqfrka my; i|yka j.ka;sj, ysia;eka mqrjkak'
A C
E F
B D G
104
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(ii) B mfrúhd isák fldgqjg isria j by<ska '''''''''''''' mfrúhd
isák fldgqj msysgd we;'
(iii) F mfrúhd isák fldgqjg '''''''''''''' '''''''''''''' E mfrúhd isák
fldgqj msysgd we;'
(iv) C mfrúhd isák fldgqjg '''''''''''''' D mfrúhd isák fldgqj
msysgd we;'
(v) B" D iy G mfrúhka isák fldgq tlu '''''''''''''' ;,hl msysgd
we;'
idrdxYh
²² ysre kef.k ÈYdj kef.kysr ÈYdj o ysre nisk ÈYdj ngysr
ÈYdj o fõ'
²² hï ia:dkhl msysàu" ;j;a ia:dkhl msysàug wkqj m%ldY lsÍug
wg ÈYd fhdod .; yels h'
²² wg ÈYd - W;=r" Bidk" kef.kysr" .sksfldk" ol=K" ksß;"
ngysr iy jhU
²² wkq ÈYd - Bidk" .sksfldk" ksß; iy jhU
²² m%Odk ÈYd - W;=r" kef.kysr" ol=K iy ngysr
105
mqkÍlaIK wNHdi ud,dj
(1) 53 428 hk ixLHdfõ"
(i) tla tla b,lalu msysá ia:dkhg wod< ia:dkSh w.h ,shd
olajkak'
(ii) tla tla b,lalfuka ksrEms; w.h ,shd olajkak'
(4) Y%S ,xldj" bx.%Sis md,kfhka ksoyi ,nd .;af;a 1948 fmnrjdß 04
jk Èk § h' fuu Èkh iïu; wdldrhg ,shd olajkak'
(5) ysia fldgqj,g .e<fmk b,lalï ,shkak'
106
(10) my; j.=fõ ysia;eka iïmQ¾K lrkak'
mdi,
ksji frday,
ÿïßhm<
mkai,
nexl=j
Trf,daiq lKqj
107
(i) nia kej;=ïm<g ''''''''''' ÈYdfjka ;eme,a ld¾hd,h msysgd
we;'
(ii) fmd,sishg ''''''''''' ÈYdfjka nia kej;=ïm< msysgd we;'
(iii) nexl=jg W;=re ÈYdfjka ''''''''''' yd ''''''''''' msysgd we;'
c
(14) (a) rEmfhys oelafjk a, b, c, d, e yd f
wlaIrj,ska fmkajd we;s tla tla fldaKh
ljr j¾.fha oe hs i|yka lrkak' b
e d
a f
(b) iu;,d ìul jQ iup;=ri%dldr bvul fldka y;r A, B, C yd
D f,i rEmfha mßÈ kïlr we;' A isg neÆ úg D msysgkafka
ol=Kq ÈYdfjks' fldka y;r w;r fl<ska jeà we;s ud¾. Tiafia
.uka l< yels h' ta tla tla wjia:dfõ § .uka l< hq;= ÈYdj
,shd olajkak'
(16) .d,af,a isg mer‚ .d¨ mdr Tiafia lgqkdhl .=jka f;dgqm< fj;
hdug idudkHfhka .; jk ld,h meh 3ls'
tu .uk kj .d¨ lgqkdhl ud¾.h Ndú;fhka idudkHfhka
meh 1 ñks;a;= 20lska ksu l< yels h'
^i& kj ud¾.h Ndú; lr fuu .uk hdfuka b;sß jk ld,h
meh yd ñks;a;=j,ska olajkak'
^ii& u.shl= m'j' 2'00g lgqkdhl .=jka f;dgqmf<ys isáh hq;=
hehs is;kak'
^w& kj ud¾.h Ndú; lrhs kï" Tyq .d,af,ka msg;a úh
hq;= fõ,dj meh 12 Trf,daiqj wkqj ,shd olajkak'
^wd& mer‚ ud¾.h Ndú; lrhs kï Tyq .d,af,ka msg;a úh
hq;= fõ,dj meh 12 Trf,daiqj wkqj ,shd olajkak'
^iii& tu u.shd hd hq;= .=jkahdkh 17:10 fõ,djg msg;a fõ' fuu
fõ,dj meh 12 Trf,daiqj wkqj ,shkak'
109
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
9
Nd.
fuu mdvu wOHhkh lsÍfuka Tng"
²²;;H Nd." tAll Nd. yd ;=,H Nd. y÷kd .ekSug"
²²;;H Nd. ixikaokh lsÍug iy
²²;;H Nd. tl;= lsÍug yd wvq lsÍug
yelshdj ,efí'
9'1 ye¢kaùu
wlald;a u,a,S;a w;r fmar f.ähla iudk j fldgia follg fnod .;a
wdldrh my; rEmfhka oelafõ'
;=ka fokl= w;f¾ flala f.ähla iudk j fldgia ;=klg fnod .;a
wdldrh my; rEmfhka oelafõ'
110
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
fuf,i iïmQ¾K tlla" ke;fyd;a tallhla" iudk j fldgiaj,g
fn§ug isÿ jk wjia:d fndfyda fjhs'
by; m<uq wjia:dfõ §" uq¿ fmar f.äfhka tla whl=g ,enqfKa" fn¥
iudk fldgia foflka tlls' fmar f.äh 1la f,i ixLHd;aul j
oelajQ úg" tla whl=g ,enqKq m%udKh" ixLHd;aul j olajkafka 1
2
f,isks' fuh lshjkafka zzfoflka tlZZ f,isks'
by; fojk wjia:dfõ §" flala f.äfhka tla whl=g ,enqKq fldgi"
fn¥ iudk fldgia ;=fkka tlls' flala f.äh 1la f,i .;a úg" tla
1
whl=g ,enqKq m%udKh" 3 f,i ixLHd;aul j oelafõ' fuh lshjkafka
zz;=fkka tlZZ f,isks'
111
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
m<uq tAllh fldgia 3lg fnod fldgia
2la mdg lr we;' mdg lr we;s m%udKh 2 ls'
3
fuh zz;=fkka folZZ f,i lshjkq ,efí'
2
3
igyk
idudkH jHjydrfha §"
1
●● foflka tl" tkï 2 hkak nd.h f,i o"
1
●● y;frka tl" tkï 4 hkak ld, f,i o"
●● y;frka ;=k" tkï hkak ;=ka ld, f,i o lshjkq ,efí'
my; oelafjk tla tla rEmfhka jg ù we;s m%udKh tAllhla f,i
.;a úg" tajdfha mdg l< m%udKh ms<sfj<ska iy fõ'
112
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
igyk
tlg jvd úYd, Nd. ixLHd o we;' tAjd ms<sn| j bÈß fY%a‚hl § Tng
bf.k .ekSug wjia:dj ,efí'
9'1 wNHdih
(2) my; oelafjk tla tla rEmfha jg ù we;s m%udKh tAllhla f,i
.;a úg" mdg l< m%udKh Nd.hla f,i ,shkak'
113
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(3) my; oelafjk tla tla rEmh msgm;a lr f.k" § we;s tla tla Nd.h
ksrEmKh jk mßÈ mdg lrkak'
(i) (ii) (iii)
3 5 5
7 6 8
114
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
tkï" 2 hkq 1 tajd folls'
3 3
fuf,i u"
3 hkq 1 tajd ;=kla o"
4 4
5 1
hkq 7 tajd myla o"
7 7
9'2 wNHdih
(1) —yrh˜ iy —,jh˜ hk tajdhska iqÿiq moh f;dard ysia;eka mqrjkak'
3 5
(i) 8 hkq ys ''''''''''''''''''''' fõ' (ii) 5 hkq 11 ys ''''''''''''''''''''' fõ'
8
(2) yrh 5 iy ,jh 2 jk Nd.h ,shkak'
(3) my; i`oyka ;;H Nd.j,ska tAll Nd. f;dard ,shkak'
3 1 2
" " " 1" 4 " 7 " 1 " 1
5 4 3 7 11 10 15 27
(iii)
2
hkq ''''''''''' tajd 2ls' ^ 11 " 11" 16 &
3 33 22 6
1 1 1
(iv) 3 hkq ''''''''''' tajd 3ls' ^ 13 " 1 " 1 &
4 3 22 44
3 1 1 1
(v) '''''''''''' tajd 3 la fõ' ^ 313 " 155 " 144 &
5
5 1 11 11
(vi) '''''''''''' tajd 5 la 8 fõ' ^ " " &
77 88 12
12
115
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
9'3 ;=,H Nd.
ls%hdldrlu 1
fuu rEmfha mdg l< fldgi" ldâmf;a fuu rEmfha mdg l< fldgi" ldâmf;a
1 2
uq¿ m%udKfhka ls' uq¿ m%udKfhka 4 ls'
2
116
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
;=,H Nd. ms<sn| j ;jÿrg;a úuid n,uq'
1
2
by; tla tla rEmfha mdg lr we;s m%udKhka iudk h' tneúka" tAjdhska
ksrEmKh flfrk iy hk Nd. iudk fõ' tu ksid"
fuu Nd. tlsfklg ;=,H Nd. fõ'
m<uq l%uh
1
" fuys § ys yrh;a ,jh;a 2ka .=K lr we;'
2
1 1× 3 3
= = " fuys § 1 ys yrh;a ,jh;a 3ka .=K lr we;'
2 2×3 6 2
1
" fuys § ys yrh;a ,jh;a 4ka .=K lr we;'
2
1
" fuys § ys yrh;a ,jh;a 5ka .=K lr we;'
2
117
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
fojk l%uh
2
" fuys § 4 ys yrh;a ,jh;a 2ka fnod we;'
4
8 " fuys § ys yrh;a ,jh;a 4ka fnod we;'
Nd. ixLHdjl" yrh;a ,jh;a b;sß ke;s j fnfok tl u mQ¾K
ixLHdjlska fn§fuka" m<uq Nd.hg ;=,H jQ Nd.hla ,nd .; yels nj
ñka meyeÈ,s fõ'
ksoiqk 1 ksoiqk 2
9'3 wNHdih
(1) uq,ska § we;s Nd.hg ;=,H Nd. ,efnk fia ysia;eka mqrjkak'
(i) (ii)
(iii) (iv)
(v) (vi)
118
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(vii) (viii)
(2) my; oelafjk tla tla Nd.h i|yd ;=,H Nd. folla ne.ska ,shkak'
(i) (ii) (iii) (iv)
(v) (vi)
1
3
1
5
1 1
fuu rEm wkqj" hkak g jvd úYd, nj meyeÈ,s fõ' th
3 5
f,i ixfla;d;aul j olajuq'
1 1
yd hk Nd. ixLHdj, l=vd u yrh iys; Nd.h 1 fõ'
3 5 3
fuf,i" tAll Nd. follska" l=vd yrh we;s Nd.h" wfkla Nd.hg
jvd úYd, fõ'
119
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
●●,jh iudk Nd. ixikaokh
2 2
3
yd hk Nd. ixikaokh lruq'
5
2 1 2 1
3 hkq 3 tAjd 2la nj o 5
hkq 5
tAjd 2la nj o wms W.;af;uq'
1 1 neúka" 2 2
> > fõ'
3 5 3 5
fuf,i" ,jh iudk jQ Nd. follska" l=vd yrh we;s Nd.h" wfkla
Nd.hg jvd úYd, fõ'
●●yrh iudk Nd. ixikaokh
flala f.ähla iudk fldgia 5lg lmd we;s úg" whshd bka fldgia
3la o" kx.S bka fldgia 1la o .;ay' fuys § jeä m%udKhla ,nd f.k
we;af;a whshd h' fuh rEmhlska olajuq'
whshd .;a fldgi 3 ls' kx.S .;a fldgi 1 ls'
5 5
3 1 1 3
fï wkqj" > 5 fõ' fuh 5
< 5 f,i o ,súh yels fõ'
5
5
6
120
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
rEm wkqj"
1 jk nj meyeÈ,s fõ'
yrh iudk Nd. folla ixikaokh lsÍfï §" úYd, ,jh we;s Nd.h"
wfkla Nd.hg jvd úYd, fõ'
ksoiqk 1
1
yd 5 jeks ,jhka fyda yrhka fyda iudk fkdjk Nd. ixikaokh
6 12
lrk wdldrh úuid n,uq'
;=,H Nd. weiqfrka fuu Nd. ixLHd fol yrh tl u jQ Nd.j,ska
,shd .ksuq' túg óg fmr wjia:dfõ § fuka jvd úYd, Nd.h y÷kd
.; yels fõ'
1
=
6
5
" g jvd úYd, fõ'
12
5 1
tkï" 5 > fõ' fï wkqj > fõ'
12 12 6
121
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ksoiqk 1
1 3
yd Nd.j,ska jvd úYd, Nd.h f;darkak'
2 4
3
>
2
neúka" fõ' tu ksid" jvd úYd, Nd.h 3fõ'
4 4 4
9'4 wNHdih
(1) my; tla tla wjia:dfõ" § we;s Nd.j,ska úYd, u Nd.h f;dard
,shkak'
(x)
(2) < , > fyda = hk ixfla; iqÿiq mßÈ ysia;eka i|yd fhdokak'
122
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(3) my; tla tla wjia:dfõ" § we;s Nd. wdfrdayK mámdáhg ,shkak'
13
(iv) (v) (vi) 22
(4) tlsfklg fjkia yrhka we;s" 1 g jvd l=vd jQ Nd. ixLHd folla
,shkak' 2
2
oñ;a ñka fldgia 2la" tkï" flala f.äfhka l m%udKhla f;a
8 1
mdkfha § lEfõ h' ;j;a fldgia 1la" tkï" flala f.äfhka la kx.S
8
1
f;a mdkfha § lEjd h' oñ;a iy kx.S lE uq¿ flala m%udKh tAjd 3ls'
8
3 2 1
tkï ls' tkï" m%udKhg m%udKhla tl;= l< úg" uq¿ m%udKh
8 8 8
3
ls'
8
fuh ixfla;d;aul j olajuq'
3
=
8 8 8
123
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
fuf,i" iudk yrhka iys; Nd. tl;= lsÍfï §" ms<s;=frys yrh" tl;=
lrkq ,nk Nd.j, yrh u fõ' ms<s;=frys ,jh jkafka tl;= lrkq
,nk Nd.hkays ,jhkaf.a tl;=j hs'
ksoiqk 1 ksoiqk 2
2 g 1 la tl;= lrkak' ys w.h fidhkak'
4 4
iïmQ¾K fpdl,Ü tl
3
5
124
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
fuf,i" yrh iudk Nd. wvq lsÍfï §" ms<s;=frys yrh jkafka tu
Nd.hkays yrh u fõ' ms<s;=frys ,jh jkafka m<uq Nd.fha ,jfhka
fojk Nd.fha ,jh wvq l< úg ,efnk w.h hs'
ksoiqk 1 ksoiqk 2
ksoiqk 3
ys w.h fidhkak'
9'5 wNHdih
125
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(g) (h) (i)
(s) (t)
5 −2 = −2
(a) (b) =
7 7 7 7
(c) (d)
(e)
126
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
² Nd. tl;= lsÍu ;jÿrg;a
2
ydjeks yrh wiudk Nd. tl;= lrk wdldrh úuid n,uq'
5
2
m<uqj g ;=,H jk yrh 10 jQ Nd.h fidhd .ksuq'
5
2 22 4
5 5 2 10
3 2 3 4 7
tu ksid 10 + 5 =
10 10 10
fuys § isÿ jkafka ;=,H Nd. weiqfrka" § we;s Nd. ixLHdj,g iudk
jQ tl u yrh we;s Nd. ixLHd ,shd" tAjd tl;= lsÍu hs'
ksoiqk 1
ksoiqk 2
ys w.h fidhkak' ys w.h fidhkak'
² Nd. wvq lsÍu ;jÿrg;a
1 1
− jeks yrh wiudk Nd. wvq lsÍu ms<sn| j úuid n,uq'
2 4
1
;=,H Nd. weiqfrka g iudk" yrh 4 jQ Nd.h ,shuq'
2
túg"
127
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
fuys § o ;=,H Nd. weiqfrka" § we;s ixLHdj,g iudk jQ tl u yrh
we;s Nd. ixLHd ,shd" tAjd wvq lsÍu isÿ fõ'
ksoiqk 1 ksoiqk 2
9'6 wNHdih
(d) (e) (f)
(g) (h) (i)
128
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(g) (h) (i)
129
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ls%hdldrlu 2
my; j.=fõ ysia;eka iïmQ¾K lrkak'
iuQyfha we;s mdg lr mdg lr we;s m%udKh
iuQyh uq¿ fldgia we;s fldgia uq¿ m%udKfhka Nd.hla
.Kk .Kk f,i
2 1 1
2
3 '''''''''' ''''''''''
ñY% wNHdih
(1) my; oelafjk tla tla tAllfhka mdg l< fldgi Nd.hla f,i
,shkak'
(i) (ii)
(2) iqÿiq rEmhla tAllhla f,i f.k" my; i|yka Nd. ksrEmKh
lrkak'
1 4 7 3 5
(i) 5 (ii) 7 (iii) (iv) (v) 8 6 9
(3) my; oelafjk tla tla Nd.h i|yd ;=,H Nd. folla ne.ska
,shkak'
5
(i) (ii) 3 (iii) 1
(iv) (v)
6 4 7
(4) 8 , 4 , 2 iy 3 hk Nd. wdfrdayK mámdáhg ,shkak'
15 15 3 5
1 2 2 7
(5) , , iy hk Nd. wjfrdayK mámdáhg ,shkak'
2 3 9 18
130
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
(6) w.h fidhkak'
(i) (ii) (iii)
(i) ;sfokdg u ÿka uq¿ uqo,a m%udKh ;d;a;d <Õ ;snQ uq,a uqo,ska
ljr Nd.hla o@
(ii) uqo,a jeäfhka u yd wvqfjka u ,enqKq fofokd w;r uqo,a
m%udKhkays fjki" ;d;a;d <Õ ;snQ uq,a uqo,ska ljr Nd.hla o@
idrdxYh
²² ,jh tl jQ Nd." tAll Nd. f,i ye¢kafõ'
²² tlg jvd wvq ìkaÿjg jvd úYd, Nd. ixLHd ;;H Nd. fyj;a
kshu Nd. f,i ye¢kafõ'
²² Nd. ixLHdjl yrh;a ,jh;a mQ¾K ixLHdjlska .=K lsÍfuka fyda
iqÿiq mßÈ fn§fuka fyda m<uq Nd.hg ;=,H jQ Nd.hla ,nd .;
yels h'
²² yrh iudk Nd. tl;= lsÍfuka fyda wvq lsÍfuka ,efnk ms<s;=rej,
o tu yrh u ;sfí'
²² yrh iudk Nd. tl;= lsÍfï § ,jhka tl;= lsÍfuka ms<s;=frys
,jh ,efí' yrh iudk Nd. wvqlsÍfï § ,jhka wvq lsÍfuka
ms<s;=frys ,jh ,efí'
131
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
10 f;aÍu
132
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
fuys oelafjk i;=ka úúO wdldrhg ldKav l< yels h' tu i;=ka
ldKav follg fjka lr we;s whqre my; oelafõ'
l=l=<d
n,a,d
.srjd
isxyhd uhskd
uqjd
lmqgd
fldáhd
wYajhd ldKavh 2
ksoiqk 1
(i) 2" 5" 3" 8" 11" 4" 7" 9" 6 hk ixLHd fmdÿ jQ ,laIK wkqj ldKav
follg fjka lr ,shkak'
(ii) tla tla ldKavhg fmdÿ jQ ,laIKh l=ula o@
(iii) tu fmdÿ jQ ,laIKh wkqj tla tla ldKavh i|yd kula fhdackd
lrkak'
133
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
2 4 6 8 3 5 7 9 11
fmdÿ ,laIKh jkafka 2ka b;sß fmdÿ ,laIKh jkafka -2ka fn¥
ke;sj fnfok ixLHd ùuhs' úg 1la b;sß jk ixLHd ùuhs'
fh¥ kduh - fuu ixLHd fh¥ kduh - fuu ixLHd
iuQyfha ;sfnk brÜg ixLHd iuQyfha ;sfnk T;af;a ixLHd
10'1 wNHdih
^1& my; i|yka rEmj, olajd we;s oE" § we;s tla tla ,laIKh wkqj
ldKav follg fjka lsÍu i,lkak' tla tla ldKavhg wh;a
tAjdfha kï ,shkak'
^i&
lerÜ
f.dajd wkakdis
wU
ñÈ
fndaxÑ
flfi,a wem,a
jÜglald
134
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
^ii&
w 4 m u
5 l 7 3 9
m g 6
^2& my; i|yka tajd" fmdÿ jQ ,laIK wkqj ldKav ;=klg fjka lr"
tla tla ldKavhg wh;a tajdfha kï ,shkak' tA tA ldKavh i|yd
iqÿiq kula ne.ska ,shkak'
^i&
nih kej
f,dßh
135
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
^ii&
27 1453 61 795
idrdxYh
²² iuQyhl we;s oE" fmdÿ jQ ,laIK we;s ldKavj,g fjka l< yels h'
²² fmdÿ jQ ,laIK wkqj ldKav kï l< yels h'
136
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
11 idOl yd .=Kdldr
fuu mdvu wOHhkh lsÍfuka Tng"
²² mQ¾K ixLHdjl idOl yd .=Kdldr fiùug"
²² idOl yd .=Kdldr wdY%s; .eg¨ úi`§ug iy
²² ixLHdjlaa 2ka" 5ka yd 10ka b;sß ke;s j fnfoa oe hs mÍlaId lsÍug
yelshdj ,efí'
137
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
iEu fma<shl u iudk mqgq .Kkla ,efnk fia mqgq 12la
ms<sfh, l< yels wdldr ish,a, i,luq' fuu tla tla ms<sfh,
lsÍïj, § tla fm<lg we;s mqgq .Kk" fma<s ixLHdfjka .=K
lsÍfuka" uq¿ mqgq .Kk jk 12 ,efí' tkï 12 ixLHd foll .=Ks;hla
f,i ,súh yels wdldr lsysmhla we;s nj meyeÈ,s fõ'
12 = 1 « 12
12 = 2 « 6
12 = 3 « 4
12 = 4 « 3
12 = 6 « 2
12 = 12 « 1
fuf,i ´kE u mQ¾K ixLHdjla" mQ¾K ixLHd foll .=‚;hla f,i
,súh yels h'
lsishï mQ¾K ixLHdjla" mQ¾K ixLHd foll .=‚;hla f,i ,shQ úg"
tAjd tl tlla uq,a ixLHdfõ idOl f,i ye|skafõ'
138
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ksoiqk 1
20ys idOl fidhkak'
20 = 1 « 20
20 = 2 « 10
20 = 4 « 5
1" 2" 4" 5" 10 iy 20" 20ys idOl fõ'
igyk
●● 0 lsisÿ mQ¾K ixLHdjl idOlhla f,i fkd.efka'
11'1 wNHdih
139
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
11'2 .=Kk j.=j weiqfrka idOl fiùu
« 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
2 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
3 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
4 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40
5 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
6 6 12 18 24 30 36 42 48 54 60
7 7 14 21 28 35 42 49 56 63 70
8 8 16 24 32 40 48 56 64 72 80
9 9 18 27 36 45 54 63 72 81 90
10 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
20ys idOl lsysmhla fuu .=Kk j.=j weiqfrka ,nd .ksuq' tA i|yd 20"
.=‚;h f,i ,eî we;s wjia:d y÷kd .ksuq'
tA wkqj"
20 = 2 « 10
20 = 4 « 5
2" 4" 5 iy 10 hk ixLHd 20ys idOl y;rla fõ'
ksoiqk 1 ksoiqk 2
by; .=Kk j.=j weiqfrka ,nd by; .=Kk j.=j weiqfrka ,nd
.; yels 72ys idOl fudkjd o? .; yels 18ys idOl fudkjd o?
72 } 8 « 9 18 = 3 « 6
8 iy 9 by; .=Kk j.=fjka ,nd 18 = 2 « 9
.; yels 72ys idOl folls' 2" 3" 6 iy 9 by; .=Kk
j.=fjka ,nd .; yels 18ys
idOl y;rls'
140
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
11'2 wNHdih
(1) 10 × 10 .=Kk j.=j weiqfrka ,nd .; yels" my; i|yka tla tla
ixLHdfõ idOl fudkjd o?
(i) 48 (ii) 81 (iii) 2 (iv) 28 (v) 40
141
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
6ys idOl fkdjk 4 iy 5 hk ixLHdj,ska 6 fnod n,uq'
1 1
4 6 5 6
4 5
1
6 ÷ 4 = 1 hs b;sß 2 hs' 6 ÷ 5 = 1 hs b;sß 1 hs'
fï wkqj 6ys idOl jk 1" 2" 3 iy 6 u.ska 6 b;sß ke;s j fnfoa' 6ys
idOl fkdjk 4 iy 5ka" 6 fn¥ úg ms<sfj<ska 2la iy 1la b;sß fõ'
ksoiqk 2
9" 12 ys idOlhla fõ o? ms<s;=rg fya;= meyeÈ,s lrkak'
1
9" 12ys idOlhla fkdfõ' 9 12
12 ÷ 9 = 1 hs b;sß 3 hs' 9
3
12" 9ka b;sß ke;s j fkdfnfoa'
tu ksid 9" 12 ys idOlhla fkdfõ'
142
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
11'3 wNHdih
(1) fn§fï l%ufhka my; oelafjk ixLHdj, idOl ;=k ne.ska
fidhkak'
(i) 28 (ii) 32 (iii) 54 (iv) 90 (v) 21
(2) 6" 84ys idOlhla fõo@ fn§fï l%ufhka ms<s;=r myokak'
(3) 5" 48ys idOlhla fõ o@ fya;=j meyeÈ,s lrkak'
11'4 .=Kdldr
fol hk ixLHdj 1" 2" 3" 4 iy 5 hk mQ¾K ixLHdj,ska .=K lsÍfuka
,efnk ms<s;=re my; oelafõ'
2«1=2
2«2=4
2«3=6
2«4=8
2 « 5 = 10
fuf,i 2" mQ¾K ixLHdjlska .=K lsÍfuka 2ys .=Kdldrhla ,nd.;
yels h' tf,iskau 3" mQ¾K ixLHdjlska .=K lsÍfuka 3ys .=Kdldrhla
,nd.; yels h'
² 3" 6" 9" 12" 15" 18 ;=fkys .=Kdldr lsysmhla fõ'
² 5" 10" 15" 20 mfyys .=Kdldr lsysmhla fõ'
fuys § my; .=Kdx. ie,ls,a,g .kak'
² 2ys .=Kdldr ish,a, 2ka b;sß ke;s j fnfoa'
² 3ys .=Kdldr ish,a, 3ka b;sß ke;s j fnfoa'
fuhska meyeÈ,s jkafka hï mQ¾K ixLHdjl .=Kdldrhla tu ixLHdfjka
b;sß ke;s j fnfok njhs'
.=Kdldr ms<sn| j ;jÿrg;a úuid n,uq'
mQ¾K ixLHd foll .=‚;hla f,i ,súh yels ixLHd i,luq'
WodyrKhla f,i" 18 = 3 « 6 i,luq'
fuys §" 3" 6ka .=K lsÍfuka 18 ,eî we;' tkï" 18" 3ys .=Kdldrhla fõ'
tf,i u" 18 = 6 « 3 f,i o ,súh yels h' tkï" 6" 3ka .=K lsÍfuka 18
,eî we;' tkï 18" 6ys .=Kdldrhla fõ' fï wkqj 18" 3ys .=Kdldrhla
fukau 6ys o .=Kdldrhla fõ'
143
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
ksoiqk 1 ksoiqk 2
14, 2ys .=Kdldrhla oe hs 2ka 42, 3ys .=Kdldrhla oe hs 3ka
fn§fuka úuikak' fn§fuka úuikak'
7
14" 2ka b;sß ke;s j
14 42" 3ka b;sß ke;s j
2 14 3 42 fnfok neúka 42" 3ys
14 fnfok neúka 14" 2ys 3
0 .=Kdldrhls' 12 .=Kdldrhla fõ'
12
0
ls%hdldrlu 1
« 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
2 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
3 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
4 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40
5 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
6 6 12 18 24 30 36 42 48 54 60
7 7 14 21 28 35 42 49 56 63 70
8 8 16 24 32 40 48 56 64 72 80
9 9 18 27 36 45 54 63 72 81 90
10 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
(i) § we;s .=Kk j.=j msgm;a lr .kak'
(ii) tys we;s 2ys tla tla .=Kdldrh jgd rjqula w¢kak'
(iii) tys we;s 3ys .=Kdldr jk ixLHd jglr ;%sfldaKhla w¢kak'
(iv) rjqu iy ;%sfldaKh hk ixfla; fol u fh§ we;s ixLHd 5la
,shkak'
(v) 2ys iy 3ys .=Kdldrhla jk l=vd;u ixLHdj l=ula o@
(vi) rjqu iy ;%sfldaKh fh§ we;s ixLHd 6ys .=Kdldr nj Tng
fmfka' ta wkqj 6ys .=Kdldrhla wksjd¾hfhka u fjk;a ljr
ixLHd foll .=Kdldrhla jkafka o@
(vii) by; ks.ukh wkqj 15 hkq 15ys .=Kdldrhls' th fjk;a ljr
ixLHd foll .=Kdldrhla fõ o@
(viii) 45 hkq ljr ixLHdj, .=Kdldrhla jkafka o@
144
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
11'4 wNHdih
145
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
²² idOl yd .=Kdldr wdY%s; .eg¨ úi`§u
oeka wms idOl yd .=Kdldr wdY%s; .eg¨ úi|uq'
ksoiqk 1
wem,a f.ä 30la tl u md¾i,hl fyda iEu md¾i,hlg u iudk
wem,a f.ä ixLHdjla ne.ska fyda ;sfnk fia md¾i,a l< hq;= j we;'
tf,i wem,a f.ä .Kk md¾i,a l< yels wdldr .Kk fidhkak'
tla tla wjia:dfõ md¾i,hl we;s wem,a f.ä .Kk yd md¾i,a
.Kk fidhkak'
md¾i,hl we;s wem,a f.ä ixLHdfõ;a Bg wod< md¾i,a ixLHdfõ;a
.=‚;fhka wem,a f.ä ixLHdj ,efí' tneúka md¾i,hl we;s wem,a
f.ä ixLHdj yd Bg wod< md¾i,a ixLHdj 30ys idOl hq., u.ska
oelaúh yels h'
30 = 1 « 30 30 = 6 « 5
30 = 2 « 15 30 = 10 « 3
30 = 3 « 10 30 = 15 « 2
30 = 5 « 6 30 = 30 « 1
146
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
11'5 wNHdih
11'5 NdcH;dj
mQ¾K ixLHdjla" ;j;a mQ¾K ixLHdjlska b;sß ke;sj fn§fï yelshdj
.ek NdcH;dj hgf;a wmg bf.k .; yels h'
tf,i mQ¾K ixLHd folla f.k" tlla wfklska fn¥ úg b;sßhla
fkdue;s kï m<uq ixLHdj fojekafkka fnfoa he hs lshkq ,efí'
WodyrKhla f,i 27, 3ka fn¥ úg b;sß fkdfõ' tu ksid 27, 3ka fnfoa
he hs lshkq ,efí'
147
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
²² ixLHdjla foflka fnfoa oe hs mÍlaId lsÍu
ls%hdldrlu 2
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20
²² by; ixLHdj,ska foflka fnfok tla tla ixLHdj jgd rjqula
ne.ska w¢kak'
²² tys §" foflka fnfok ixLHdj, tlia:dkfha we;s b,lalï ,shd
olajkak'
²² túg Tng 2" 4" 6" 8" 0 hk b,lalï ,efí' tu b,lalï o foflka
fnfok nj ksÍlaIKh lrkak'
²² foflka fkdfnfok ^rjqï fkdfh¥& ixLHdj, tlia:dkfha
b,lalu n,kak'
tu b,lalï 1, 3, 5, 7 iy 9 fõ' fuu ixLHd foflka fkdfnfoa'
fï wkqj ixLHdjl tlia:dkfha b,lalfuka oelafjk ixLHd foflka
fnfoa kï" tu ixLHdj 2ka fnfoa' tfia u hï lsis ixLHdjl tlia:dkfha
b,lalu foflka fkdfnfoa kï" tu ixLHdj foflka fkdfnfoa'
148
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
fuf,i" hï ixLHdjl tlia:dkfha we;s b,lalu 0 fõ kï" tu
ixLHdj 10ka b;sß ke;s j fnfoa'
11'6 wNHdih
^1& my; oelafjk ixLHd w;=ßka foflka b;sß ke;s j fnfok ixLHd
f;dard ,shkak'
25, 33, 42, 57, 64, 69, 126, 135, 148, 250, 331, 1457, 3263, 4584, 2689, 3150,
^2& 128 hk b,lalï 4lska hq;a fuu ixLHdj 2ka b;sß ke;s j fnfoa
kï" ysia fldgqjg ;sìh yels b,lalï fudkjd o@
^3& fldgqfjys" § we;s ixLHd w;=ßka" bÈß fldgqj,g .e<fmk ixLHd
f;dard ,shkak' ^tlu ixLHdj fldgq lsysmhla fhÈh yels h&'
(i) 2ka b;sß ke;s j fnfok ixLHd
^4& (i) by; ^3& m%Yakfha ms<s;=frys fldgq ;=fka u fhfok ixLHd ;sfí
o@ ta fudkjd o@
(ii) ;=kajk fldgqfõ we;s ixLHd ish,a, u wksjd¾hfhka u m<uq yd
fojk fldgqj, we;=<;a j ;sfí o@
(iii) m<uq yd fojk fldgq fofla u fh§ we;s ixLHd fudkjd o@ tu
ixLHd ;=kajk fldgqfõ ;sfí oehs ksÍlaIKh lr ta wkqj Tng
t,ôh yels ks.ukh ,shkak'
149
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
^5& foflka fnfok ixLHd wdfrdayK ms<sfj<g i,lñka Bg wod< ;s;a
hd lrkak' bka miq Tn hd l< l=vd;u yd úYd,;u ixLHdj,g
wod< ;s;a tlsfkl hd lrkak'
3 4 9 23 25 6 37
2 16 21 51 1 10 8
5 43 19 27 31 19 41
31 53 37 29 25 41 23
11 14 17 39 33 12 43
9 27 18 42 15 16 84 1 4
3 12 20 35 36 42 48 54 65
6 10 72 56 32 24 40 63 72
5 8 14 16 18 22 26 37 75 53
13 155 105 89
7 14 28 120 110 77 46 41 33 90
21 81 135 26 39 52 22
150
12
34
56 + 9
3 ÷ × 6
^7& oyfhka fnfok ixLHd wdfrdayK ms<sfj<g i,lñka Bg wod< ;s;a
hd lrkak' bka miq Tn hd l< l=vd;u yd úYd,;u ixLHdj,g
wod< ;s;a tlsfkl hd lrkak'
3 6 50 69 9 12 21 18
7 14 75 77 28 42
5 15 92 25 35
10 20 74 70 80
6 12 18 24 36
45 120 90 55
ñY% wNHdih
^1& 7 hk ixLHdj 45ys idOlhla fkdjk njg fya;= olajkak'
^2& ixLHdjlg tu ixLHdj yereKq fldg we;af;a 1, 2, 3, 4 iy 6 hk
idOl mu‚' tu ixLHdj l=ula o@
^3& fmÜáhl we;s ùÿre fnda, ixLHdj 6ys .=Kdldrhls' tu ixLHdj
wdikak oyfha .=Kdldrhg jgehQ úg 40 fõ' fmÜáfha we;s ùÿre
fnda, ixLHdj i|yd ;sìh yels w.hka fol ,shkak'
^4& ìialÜ melÜgqjl we;s ìialÜ .Kk 20g wvq y;f¾ .=Kdldrhls'
tys we;s ìialÜ ixLHdj wdikak oyfha .=Kdldrhg jgehQ úg 20
fõ' melÜgqfõ we;s ìialÜ .Kk lSh o@
idrdxYh
² hï mQ¾K ixLHdjl idOlhlska tu ixLHdj b;sß ke;s j fnfoa'
² mQ¾K ixLHdjla mQ¾K ixLHdjlska .=K l< úg tu ixLHdfjys
.=Kdldrhla ,nd .; yels h'
² mQ¾K ixLHdjl w. b,lalu 2ka fnfoa kï tu ixLHdj 2ka fnfoa'
² 5ka fnfok ixLHdj, tlia:dkfha b,lalu 0 fyda 5 fyda fõ'
² 10ka fnfok ixLHdj, tlia:dkfha b,lalu 0 fõ'
151
mdßNdIsl Yío ud,dj
wvq lsÍu Subtraction fopj;jy;
wjfrdayK mámdáh Descending order ,wq;F tupir
wdfrdayK mámdáh Ascending order VWtupir
wdia;rh Lamina Ahº
153
mdvï wkql%uh
wka;¾.;h ld,ÉfÊo ixLHdj ksmqK;d uÜgu
1 jdrh
1' jD;a; 03 24'1
2' ia:dkSh w.h 06 1'1
3' mQ¾K ixLHd u; .Ks; l¾u 10 1'4" 1'5
4' ld,h 06 12'1" 12'2
5' ixLHd f¾Ldj 11 1'2" 1'3
6' ksudkh iy jgehSu 08 1'8" 1'9
7' fldaK 04 21'1
8' ÈYd 05 13'1
53
2 jdrh
9' Nd. 12 3'1" 3'2" 3'3" 3'4
10' f;aÍu 04 30'1
11' idOl yd .=Kdldr 09 1'6" 1'7
12' ir, f¾Çh ;,rEm 04 23'1
13' oYu 06 3'5" 3'6
14 ixLHd j¾. iy ixLHd rgd 10 2'1" 2'2
15' È. 08 7'1" 7'2
16' øj ñkqï 04 11'1
17' >k jia;= 08 22'1
65
3 jdrh
18' ùÔh ixfla; 04 14'1
19' ùÔh m%ldYk f.dvke.Su yd 04 14'2
wdfoaYh
20' ialkaOh 05 9'1
21' wkqmd; 06 4'1
22 o;a; /ialsÍu yd ksrEmKh 06 28'1
23' o;a; w¾:l:kh 05 29'1
24' o¾Yl 04 6'1
25' j¾.M,h 05 8'1
39
tl;=j 157
154