Professional Documents
Culture Documents
Ahilik Kültürü, Yalın Düşünce &toyota Prensipleri, Temel Değerleri Arasındaki Benzerlik - Yalın Enstitü
Ahilik Kültürü, Yalın Düşünce &toyota Prensipleri, Temel Değerleri Arasındaki Benzerlik - Yalın Enstitü
2021 Ah l k Kültürü, Yalın Düşünce &Toyota Prens pler , Temel Değerler arasındak Benzerl k - Yalın Enst tü
13. yüzyılın başlarında 1205 yılında Ahi Evran’ın Ahilik olarak kapılarını açtığı felsefede ve
uygulamada Müşteri, veliyu’n-ni’met (nimetin sahibi nimeti tedarik eden) olarak
tanımlanmış, ticari faaliyetlerin merkezine konulmuş ve bu anlayış da Ahiliğin temelini
oluşturmuştur.
Köken olarak Arapçadan gelen Ahi kelimesi “kardeşim” anlamına gelmektedir. Bunun ile
birlikte bu sözcük Kutadgu Bilig ve Divan-ı Lügat’it Türk eserlerinde “eli açıklık, cömertlik,
ali cenap” anlamlarına gelen “Akı” kelimesinden geldiği de ifade edilmektedir. Temelleri 12.
yüzyılda atılan Ahilik Teşkilatı Felsefesi, Anadolu’nun tamamına yayılarak günümüze kadar
izleri devam eden sosyal, kültürel ve ekonomik bir oluşumdur. Ahilik Teşkilatı Selçuklu
Devleti ve sonra Osmanlı Devleti nihayetinde Afrika- Avrupa-Asya coğrafyasında esnaf,
ticaret ve sanayi işletmelerine rehberlik etmiştir. Anadolu Selçuklularındaki Ahilik Teşkilatı
ilk sivil toplum kurumlarındandır ve öncelikli amacı ticari faaliyetlerde düzenlemeler yapmak
ve bilgilendirmedir (Esmer ve Alan, 2018).
Temel İlkeler
Ahiliğin ve daha sonra ahiler tarafından oluşturulan “Loncaların” en önemli özelliği kendi
içlerinde oldukça etkin bir özdenetim mekanizması geliştirmeleri, bu sayede standartlar
belirleyip ürün kalitesini artırıp, müşteri değerini arttırmak için çalışmalarıdır.
Geçmişte belli başlı tüm uygarlıklar Hammurabi Yasalarına kadar uzanan uygulamalarla,
tüketici haklarını özel olarak korumuşlardır. Bizde de, Selçuklu ve Osmanlılar zamanında
Ahilik Örgütleri, “bol, kaliteli, ucuz üretim ve tüketicilerin korunması” felsefesini düstur
edinmiştir. Toplam Kalite Yönetiminde olduğu gibi Ahilik Örgütü’nde de üretim “Müşteri
Odaklıdır” ve tüketici mutluluğu ön plandadır. Ahi esnafında “Müşteri Velinimettir”, Toplam
Kalite Yönetiminde ise “Tüketici Kraldır”.
Ahi teşkilatında kalite anlayışı, müşteri odaklı üretim ve her kademede yürütülecek eğitim
anlayışından geçmektedir. Mal ve hizmet üreten ahiler her şeyden önce müşteri isteklerini
https://lean.org.tr/ah l k-kulturu-yal n-dusunce-toyota-prens pler -temel-degerler -aras ndak -benzerl k/ 2/9
01.05.2021 Ah l k Kültürü, Yalın Düşünce &Toyota Prens pler , Temel Değerler arasındak Benzerl k - Yalın Enst tü
göz önüne almak zorundaydılar. Kaliteli mal ve hizmet üretimi, iyi eğitilmiş çırak, kalfa ve
ustalardan oluşan personel kadrosuyla sağlanırdı. Ahi teşkilatının kurucusu sayılan Ahi
Evran, ilk olarak esnaflar arasında birlik ve dirliği sağlamıştır. Esnafın denetlenmesine ve
özellikle de eğitilmesine önem vermiştir. Her esnafın sağlam iş yapıp yapmadığını,
müşterilere karşı davranışlarını kontrol etmiş, üretilen malların kaliteli ve standartta
olmasına çalışmıştır.
Ahilikte üretilen kaliteli mal ve hizmeti ucuza satmak esastı. Kalitesiz bir malı fiyatından
daha yüksek bir bedelle satmak suç olarak görülürdü.
Ahi birliklerinde ustaların üreteceği ürün belirli bir standarda bağlandığı gibi, alacakları çırak
sayısı da standarda bağlanmıştır. Usta sadece ahi teşkilatının öngördüğü kadar çırak
alabilirdi. Çünkü çırakların sayısı çok olursa işyerinde eğitim, üretim, kalite ve standart
istenilen özellikte gerçekleşmeyecek ve kontrol güçleşecektir. Eğer bir usta kalitesiz mal
üretir, üretim standardına uymaz, kalfaların ücretlerini vermez, çıraklarını sömürür, onlara
bildiklerini öğretmez ve kendinden beklenen görevleri yerine getirmezse, ustaya işyeri
kapatma cezası verilirdi (İSTESOB, 2020).
Ahi birliklerinde üretilen mal ve hizmette kalite ve verimliliğin artırılması için aşağıdaki
kriterlere özellikle dikkat edilirdi
• Ahilikte öğrenme ve eğitime çok önem verilir. İkisi temel olmak üzere, üç yönlü eğitim
vardır. Bunlar mesleki eğitim, tekke eğitimi ve medrese eğitimidir. Medrese eğitimi mecburi
değildir. Ömür boyu ve her kademede devam edecek olan mesleki eğitimle tekke eğitimi
Ahiliğin temelidir (Bayat, 2019).
Çıraklara önce toplumun ahlak ve erdemleri öğretilir, daha sonraki aşamalarda ise, meslek
eğitimine geçilirdi. İş eğitimi teorik ve pratik olarak “yaparak öğrenme” ve “beceri
geliştirme” tekniğine dayanmaktaydı. Bu sistemde çıraklar ustalarına, mesleklerine ve
örgütsel bağlılığın prensiplerine çok güçlü bir inanç içinde olurlardı. Dolayısıyla Ahi eğitimi,
“bilenin bilmeyenin elinden tutması” olarak kabul edilmekteydi (Durak ve Yücel, 2010)
Ahilik Teşkilatı’nda çalışanların işlerinde daha başarılı olabilmeleri için sürekli eğitime tabi
tutulmaları sağlanmıştır. İş dışında eğitim zaviyelerde verilirken işbaşında eğitim ustalar
tarafından kalfa ve çıraklara verilirdi. Ahilik Teşkilatı’nın çalışanların eğitilerek sürekli gelişim
göstermesi kalite yönetiminde yer alan kaizen felsefesi ile örtüşmekte hatta iş başında
verilen sürekli eğitimin kaizenden önce ortaya çıktığı düşünülmektedir. Ahilik Sistemi’nde
önemli olan konulardan bir tanesi işi ehline teslim etmek olmuştur. Zeki ve kabiliyetli
https://lean.org.tr/ah l k-kulturu-yal n-dusunce-toyota-prens pler -temel-degerler -aras ndak -benzerl k/ 3/9
01.05.2021 Ah l k Kültürü, Yalın Düşünce &Toyota Prens pler , Temel Değerler arasındak Benzerl k - Yalın Enst tü
kişilerin iş hayatına atılması, yapılan işi daha verimli ve kaliteli hâle getirmenin en önemli ve
temel yollarından biri olarak görülmüştür (Esmer ve Alan, 2018).
• Ahilikte sosyal ilişkiler, dayanışma ve işbirliği pekiştirilmiştir. Üst yönetimden, çırağa kadar
bütün çalışanların işbirliği içerisinde bulunması, bu felsefenin en önemli amaçlarından biridir
(Bayat, 2019).
Ahilikte İsraf
• Ahilikte israf öncelikle haram olduğu ve maliyetleri arttırdığı için yasaktı. Üretilen mal ve
hizmetlerde sıfır hata esastı (Esmer ve Alan, 2018).
– Ahilik Teşkilatı’nda işyeri sayısı belirli bir plan dâhilindeydi. İş yeri açabilmek için meslekte
yetişmiş olmak ve sırasıyla çırak, kalfa ve usta mertebelerine ulaşmış olmak
gerekmekteydi. Usta olduktan sonra da ancak müsait bir yer varsa dükkân açılmasına izin
verilirdi. Çünkü halkın ihtiyacına göre işyeri planlaması yapılırdı. Üyelerinin ürettiği malın
standardına göre fiyatlarını tespit ederdi. Örneğin; bir ayakkabı alan insan, ödediği fiyata
göre bunu ne kadar süre giyebileceğini bilirdi. Belirtilen zamandan önce, ayakkabı
kullanılamaz hale gelirse, ayakkabıyı aldığı sanatkâra götürerek parasını geri alırdı. Bu
durum fiyat ve nitelik açısından da standartların dikkate alındığını göstermektedir (Esmer ve
Alan, 2018).
– Belirli bir kalite standardının altına düşmek, ahlaki ve vicdani açıdan doğru kabul
edilmemekte ve böyle davranan kişiler “yolsuz” ilan edilmekteydi. Yolsuz ilan edilme, bir
esnaf için ağır ve yüz kızartıcı bir suçtu. Yolsuz ilan edilen kişi, sanatı için gerekli olan
hammaddeyi piyasadan alamaz, kimse ona mal satmaz, ürettiği ürünü piyasaya süremezdi.
Kahvelere kabul edilmez, toplantı yerlerine giremez, kısacası herkes onunla irtibatını keser
kişi bir nevi sosyal yaptırıma tabi tutulurdu. Ayrıca ikazlara aldırmayıp kalitesiz üretime
devam edenlerin işyerlerinin kapatılması, daha da ileri gittiği takdirde esnaflıktan ihracına
kadar kararlar alınabiliyordu. Fütüvvetnamelere göre Ahilik Teşkilatı mensuplarında
bulunması gereken genel özellikler ise emniyet, tevazu, affedici olma, doğruluk, cömertlik,
bencil olmama, realizm (uyanıklık), arkadaşlarına nasihat etme, onları doğru yola sevk
etme olarak sıralanmaktadır (Esmer ve Alan, 2018).
https://lean.org.tr/ah l k-kulturu-yal n-dusunce-toyota-prens pler -temel-degerler -aras ndak -benzerl k/ 4/9
01.05.2021 Ah l k Kültürü, Yalın Düşünce &Toyota Prens pler , Temel Değerler arasındak Benzerl k - Yalın Enst tü
“Ahi Birlikleri, hangi üründen ne kadar üretileceğini müşteri ihtiyaç ve isteklerine göre
belirlemekteydi”(Soysal ve Tan, 2013)
Ahilik Teşkilatı felsefesinde müşteri ihtiyaçlarına cevap vermeyen üretim ayıplı kabul
edilmiştir. Ahi Baba, pazar içerisinde birçok inceleme yaparak pazardaki tüketicinin hangi
miktar, tür ve kalitede ürüne ihtiyaç duyduğunu tespit etmiştir. Bu durum günümüz kalite
kontrol çemberlerinin ilk uygulanışı olan zaviyelere taşınarak ve tüm esnaf topluluğuna
duyurulmaktadır (Esmer ve Alan, 2018).
Ahilik Teşkilatı’nın müşteriyi velinimet olarak algılaması TKY’de “dış müşteri” kavramı ile
uyuşmakta ve benzerlik göstermektedir. Aynı zamanda kaliteli ürün üretiminin temelinde
kaliteli insan yetiştirilmesini benimseyen Ahilik anlayışı, TKY’deki “iç müşteri” kavramıyla
uyuşmaktadır. Ahilik Teşkilatı’nda kişinin mesleğe girmesi ve meslekte yükselmesi süreci
eğitici bir özellik taşımaktadır. Bu durum uzun süreli ve çok aşamalı terfi sisteminin de tüm
meslek ve sanat dallarında hâkim olmasını kılmıştır(Esmer ve Alan, 2018).
Ahilik Teşkilatı, tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarına öncelik veren, israfı kabul etmeyen, yanlış
ve zararlı üretimi reddeden, kaliteli bir kontrol mekanizması oluşturan bir yapıya sahipti
(Esmer ve Alan, 2018).,
Deming, Taguchi ve Juran gibi kalite yönetim duayenleri yaptıkları araştırmalarda “kalite
maliyetleri” kavramı ile ortaya koymaya çalıştıkları olumsuz durum, Ahilik Teşkilatındaki
ahlaki değerlere özen göstermeyen işletmelerin karşılaşabilecekleri durumlar ile
örtüşmektedir. Çünkü yapılacak işi en doğru şekilde yapmak, dürüstlük ve liyakate önem
vermek Ahilik Teşkilatı’nda olduğu gibi kaliteyi arttırırken; adam kayırma, rüşvet, iltimas ve
tembellik gibi hasletler ahlaki sorunlar doğurmakta ve kalitesizlik ortaya çıkarmaktadır. Bu
durumda yapılacak çıkarıma göre ahlaki ilkelere özen göstermemek üretim sürecinin
uzamasına, girdilere ait israflara, müşterilerin ürün iadesi gibi doğrudan maliyetlerin yanı
sıra müşterinin ihtiyacına cevap veremeyen işletmeler, müşteri memnuniyetsizliğinin
yayılması ile birlikte dolaylı olarak itibar kaybına uğramaktadır (Esmer ve Alan, 2018).
Gemba
Ahilik, kişinin alın terini değerlendirmiş, ticaret ve üretim alanında kaliteyi amaçlamıştır.
İşçi, ürettiği meta ile neredeyse özdeşleşmiş onunla kaynaşmıştır. İş alanı, üretim, insanın
aynası haline getirilmiş, iş yerinin temizliği ve düzeni kurallara bağlanmış, kalite, üretimi
yapanın namusu olarak değerlendirilmiştir. Bu anlamda kalite kontrolleri de üreticilerin
denetlenmesinde ve müşteri memnuniyetinde önemsenen bir uygulamadır (Öztürk, 2002).
https://lean.org.tr/ah l k-kulturu-yal n-dusunce-toyota-prens pler -temel-degerler -aras ndak -benzerl k/ 5/9
01.05.2021 Ah l k Kültürü, Yalın Düşünce &Toyota Prens pler , Temel Değerler arasındak Benzerl k - Yalın Enst tü
Uzmanlaşma ve İş Bölümü
Ahilik sisteminde önem verilen bir diğer konu ise işbölümü ve uzmanlaşmadır. Bu bağlamda
her bir ahinin tek bir işte uzmanlaşması, başka bir işte çalışmaması ve bunu en iyi bir
şekilde yapması önerilmiştir (Soysal ve Tan, 2013)
Yalın Düşünce
20. Yüzyılın ortalarında Toyota’nın üretim sistemi ile ilişkilendirilen Yalın Üretim: “Daha az
kaynakla müşteri değeri yaratmak”. olarak tanımlanmış ve müşteriyi merkeze alan bir
felsefedir. Üretim, kalite, verimlilik gibi kavramları kapsayan bir yönetim yaklaşımıdır.
Yalın düşüncenin temel aldığı konuların yalının ortaya çıkışından 7-8 yüzyıl önce bu
topraklarda uygulanmış ve hala da uygulanıyor olması önemli bir avantajdır. Bizlerin
Ahilikten gelen bu kültürel altyapıyla Yalın düşünceye ışığında geliştirilmiş mühendislik ve
teknolojik bilgileri de iyi öğrenip kullanarak daha hızlı adapte olacağımız bir gerçektir.
Ahilik: Esnaflık ve çalışma yeri ile ilgili kurallar iş başı eğitim vb.
Yalın: Obeya (büyük oda farklı disiplinlerden gelenlerin bir araya gelip sinerji yaratması),
Yalın: Poka Yoke (hataları ve hata kaynaklarını bulma problemleri çözme ve ilkeler
belirleme)
Ahilik ve Temel İlkeleri, Yalın Düşüncede olduğu gibi müşteri odaklı pazarlamanın da birçok
temel unsurunun uygulandığı bir yaklaşım olmuştur (Erbaşı ve Ersöz, 2011).
1980’li yıllarda ilişkilere, güvene, müşteri odaklılığa ve müşteri bağlılığına dayalı pazarlama
anlayışı olan ve paradigma değişimi olarak kabul edilen İlişkisel pazarlamanın ilk örneğidir.
Bu paradigma değişimi ile pazarlama karması olarak kabul edilen 4P 4C’ye dönüşmüştür.
4P 4C
İlişkisel pazarlama hizmet sunumu odaklı olup müşteriyi merkeze alarak onun beklentilerini
karşılamaya odaklanan bu yolla güven tesis edip öncelikle müşteri sadakati yaratmaya ve
karşılıklı kazan-kazandır mantığında uzun dönemli hatta ömür boyu müşteri ilişkileri
kurmaya dayalı bir yaklaşımdır.
Yorum
13. Yüzyılda Ahilik teşkilatındakilerin fark ettikleri en önemli unsur: eninde sonunda bu
ticari faaliyetlerin nihai bir kullanıcı için yapıldığıydı.
Amaç: Bu durumda üretilen nimet her ne ise müşterinin beklentisine göre belirlenen
standartlara dolayısıyla kaliteye uygun olarak yapılmalı.
Süreç: Verimli olmalı, israfa müsaade etmemeli, ahlaklı ve dürüst bir biçimde, rakiplerin de
dahil kimsenin hakkını yemeden yapılmalı. Bu süreçte çevreye ve diğer canlılara zarar
verilmemeli. Sürekli öğrenme ortamı yaratılarak usta-çırak ilişkisi, karşılıklı öğrenme ile
desteklenmeli.
Çalışma Ortamı: Temiz, dümenli, en başta içinde çalışana değer veren bir yer olmalı.
Kaynaklar
Bayat, F. (2019) “Pazar Folkloru” Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi Cilt:1 Sayı: 2
Durak, İ. & Yücel A., (2010) “Ahiliğin Sosyo-Ekonomik Etkileri ve Günümüze Yansımaları”
Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Cilt: 15, Sayı: 2,
ss.151-168.
Erbaşı, A. & Ersöz, S. (2011). “Ahilik ve 4C Pazarlama İlişkisi: Tarihi Perspektiften Bakış”.
Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2011/59: 135-146
Esmer, Y. & Alan, M.A., (2018) “Ahilik Teşkilatında Kalite Yönetim Anlayışı” 2.Uluslararası
Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi, 7-8 Aralık 2018
Hekimci, F.(2007) “Tüketici, Kalite, Verimlilik ve Yurttaş Mutluluğu” Tüketici Yazıları (I)
Editörler: Prof.Dr. Müberra Babaoğul ve Doç.Dr.Arzu Şener, Hacettepe Üniversitesi Tüketici,
Pazar Araştırma, Danışma Test ve Eğitim Merkezi 2007
Kara, U. A. & Aydoğan E. (2017) “Ahilikte Psikolojik Sermaye Davranışı” Bilig, Kış 2017,
Sayı: 80, ss.217-237
Soysal A. & Tan, M., (2013) “Ahilik İlkelerinin Günümüz İşletmelerine Yansıması: Kilis Küçük
Sanayi Sitesi İşletmeleri Örneği” Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:6 Sayı:1 ss.186-202
Yalın Enst tü