W orkshops

1 8 - 22 december 2020

Bewerk uw

Slechts
€ 3,95 beeld in bulk

Video’s
automatisch
DE BESTE VERBETERTIPS GOOGLE DRIVE downloaden
Sneller Problemen Programma’s
netwerk de baas sneller starten

Nieuwe processor kopen?

AMD ligt
mijlenver voor
FIT, FITTER, FITST

De sportiefste
gadgets

DE VOORS EN TEGENS

ZOOM, TEAMS, WHEREBY

HD of
(Nog) beter SSD in
samenwerken uw nas
De grootste privacygevaren SPOTNET 2101

Zo
1 blijft u veilig online
| 23 | 2017
8 718226 101112


(UX325/UX425)

Tijdloos design, eenvoudig onderweg

De ZenBook 13/14 heeft een geheel nieuw ontwerp dat slechts 13,9 mm dun is en slechts 1,07 kg weegt. Met een batterijduur tot wel 22
uur is reizen zonder oplader geen probleem meer. De ZenBook heeft een slank vierzijdig NanoEdge-scherm met een screen-to-body ratio
van 90% voor meeslepende beelden. Daarnaast bezit de ZenBook een complete set van I/O-poorten met onder andere Thunderbolt™ 3
voor snellere verwerking van gegevens. De 10e generatie Intel® Core ™ i7-processor zorgt voor moeiteloze productiviteit onderweg,
waardoor de ZenBook 13/14 uw perfecte compagnon is!

Intel® Core™ i7 Processor

Ontdek meer: www.asus.nl
Intel, the Intel Logo, Intel Inside, Intel Core, and Core Inside are trademarks of Intel Corporation or its subsidiaries in the U.S. and/or other countries.
* Weight varies according to model and specification.
 Inhoud

Deze editie
Inhoud
10 Haal alles uit uw netwerk
Uw thuisnetwerk op z’n best.
14 Bescherm uw privacy
De acht grootste gevaren.
22 Strijd tussen Intel en AMD
Welke cpu moet u hebben?
30 Sportieve wearables
Fitnesstrackers, sporthorloges
De grootste en smartwatches.
privacygevaren 14
Privacy dreigt een 34
steeds schaarser goed
te worden. Dit zijn de
acht grootste risico’s
voor uw persoonlijke
10 gegevens!

Een optimaal thuisnetwerk

Sinds enkele maanden draait uw
thuisnetwerk vermoedelijk over- 36 Google Drive-problemen
uren. We kijken daarom naar de Workshops Problemen? Oplossingen!
mogelijkheden om het maximale 20 LaunchyQT 44 Online communiceren
uit uw netwerk te halen. Applicaties opstarten met turbo. De vele mogelijkheden van
40 ImagesMixer en ImageMagick Teams, Zoom en Whereby.
Beeldbewerking in batch. 50 Ssd of harde schijf in nas?
54 PyIDM Is de ssd klaar voor intensief
Efficiënt video’s downloaden. gebruik in uw nas?
60 Digitale radio op Android
Tienduizenden radiozenders
Problemen met Google Drive op uw telefoon.
Problemen met Google Drive? We
30 hebben de meest hardnekkige hinder- Slechts
€ 3,95
1 8 - 22 decemb
er 2020

Workshops

18 Word abonnee
Bewerk

nissen én natuurlijk de bijbehorende

beeld in uw
bulk
DE BESTE
VERBETER
Video’s
Sneller
TIPS
GOOGLE automatisc
downloade h
DRIVE

netwerk Probleme n

Sportief onderweg oplossingen voor u op een rij gezet. Kies zelf het Nieuwe pro
ce
de baas n Programm
sneller starta’s
en

AMD lig ssor kopen?

Met een fitnesstracker, abonnement mijlenvet
r voor
sporthorloge of smart- 36 dat het best FIT, FITTER,

De spor
gadgets tiefste
FITST

watch kunt u uw gezond- bij u past! ZOOM, TEAMS,

(Nog) bet
samenwerk er
WHEREBY
DE VOORS

HD of
EN TEGENS

heid en conditie bijhouden.

en SSD in
De groots uw nas
Zo te priv
1 blij
ft u veilig acygevaren
| 23 | 2017

online 02101

Waarin onderscheiden deze

8 7182
26 101112

wearables zich en wat kunt

u er wel en niet mee? Rubrieken
4 Mailbus

V ideo vergaderen
Lezers geven hun mening
6 Nieuws
Trends en nieuwe producten
17 NIEUW Op Commando

S inds het begin van de

coronacrisis werk ik thuis.
Dat was even wennen; digitaal
contact is toch anders dan
wanneer je even naar iemand
toe loopt om iets te bespreken.
Maar inmiddels weet ik eigen-
lijk niet beter en is het qua werk
business as usual. Wat helpt is
dat ik thuis min of meer dezelf-
de voorzieningen heb als op de
redactie. Sterker nog, op kan-
toor heb ik geen webcam, maar
hier thuis heeft mijn Philips-
monitor een camera die ik naar
wens tevoorschijn kan toveren.
Wel zo handig als je wilt video-
vergaderen. Inmiddels ben ik
op het punt aanbeland waarop
ik de boel ga verfijnen. Zo heeft
de printer die maandenlang
op de grond stond, nu een
eigen plek op een speciaal
daarvoor opgehangen plank
boven mijn bureau. Onder
die plank zorgen twee Ikea
led-balken (eigenlijk bedoeld
voor onder keukenkastjes)
voor de verlichting. Ik had ze
nog liggen en nu komen ze
goed van pas. Dankzij een apart
geïnstalleerd programma (van
CyberLink) kan ik nu inzoomen
met de webcam. Ook prettig.
En zo wordt thuiswerken steeds
weer wat beter georganiseerd.
Videovergadert u ook regelma-
tig? Mis dan vooral het stuk niet
vanaf pagina 44, met tips voor
Zoom, Teams en Whereby. Veel
lees- en doeplezier!
Dick van de Schraaf
Hoofdredacteur
dvdschraaf@reshift.nl
Opdrachtregelcommando’s,
parameters en scripts
27 Tips & Trucs
Handige slimmigheden
39 Gespot in Area 120
Experimenteren met Google
48 Voor Nop
De leukste gratis software
58 Vers Getest
Nieuw spul, voor u bekeken
62 FAQman
Uw vragen beantwoord
66 Uitsmijter
Brenno de Winter over privacy
67 Abonneeservice/colofon
Plus: volgend nummer

computeridee.nl 1 | 2021 3

Tekst Mark Gamble

Mailbus
Zegt u he t maar!
Zo leert u wat
slim netwerken
écht betekent Eenvoudiger
Grafieken verfraaien, maakt een
kies ‘gegevenspunt opmaken’.
Kies voor ‘opvulling’, maak een
rapport of notitie aantrekkelijk keuze voor de soort opvulling –
In de cursus Routerbeheer keren we en duidelijker. Daarom las ik in het gegeven voorbeeld ‘opvul-
het belangrijkste apparaat van uw snel het artikel in Computer Idee ling, effen’ – en kies een gewenste
24 over ‘Opvallen met Excel’. kleur. Dat is alles.
thuisnetwerk binnenstebuiten. Dat was een tegenvaller. Een Sjoerd Boomsma
ingewikkelde oplossing voor een
probleem dat veel eenvoudiger Dit is inderdaad een prima
kan worden aangepakt. Uitgaan- manier om een kolom een ande-
Krijg € 5,- de van het gegeven voorbeeld re kleur te geven. Maar alleen
extra korting*
€ 69,90 met code
met maandomzetten, waarbij
de topmaand een andere kleur
als de cijfers vastliggen. Want
stel dat elke volgende maand de
voor CID202101 krijgt, ga je als volgt te werk. maand met de hoogste omzet

€ 39,95
Sleep met de muis om de twee
kolommen met de maand en de
omzet. Kies in de taakbalk voor
‘Invoegen’, kies voor ‘Kolom’ en
klik op de kolom naar keuze. Er
verschijnt een mooie grafiek,
alle kolommen in één kleur. Klik
op de grafiek, dubbelklik op de
maand met de hoogste omzet,
klik met de rechtermuisknop en
kan zijn? Of als u met een keuze-
lijst een bepaalde maand/kolom
wilt kiezen om uit te lichten,
zoals in het tweede tabblad van
het download-bestand? Dan
wilt u dat niet steeds handmatig
moeten doen. In Computer Idee
24 lieten we zien hoe Excel de
AOW-datum kan uitrekenen.
Daarbij verschijnt een grafiek

Cursusbundel: Routerbeheer

Bestel op
techacademy.id.nl
* Geldig tot en met 22-12-2020 en niet in combinatie met andere aanbiedingen.

Interactieve online cursus

Inclusief cursusboek Schri jf ons!

Wilt u reageren op een artikel uit Computer Idee?
Dan kunt u dit mailen naar: mailbus@computeridee.nl
Direct zelf aan de slag Vergeet bij reacties op artikelen niet de editie te vermelden.

Hebt u een leuk computeridee?

Mail dan naar: idee@computeridee.nl

4 1 | 2021


met 162 kolommen waarvan,
nadat u een geboortedatum
hebt ingevoerd, precies de
ene kolom met de maand van
geboorte automatisch rood
wordt. Dat willen wij echt niet
handmatig hoeven doen.
Wim de Groot
Valse mails
In Computer Idee 22 klaagt
Hans Roeper over GData, dat
in een mail een link opneemt.
Regelmatig ontvang ik de laatste
tijd mailtjes die afkomstig lijken
te zijn van ING. In die mailtjes
staat dat ik mijn hypotheek bij
de ING kan aanpassen dan wel
verlengen. Door te klikken op
een webkoppeling kun je nadere
informatie opvragen. Omdat hier
niets van klopt, beschouw ik die
mail als phishing. En daarom
stuur ik die mail dan ook door
naar ‘valse-email@ing.nl’. Ook
van de Rabobank heb ik al meer-
dere keren een mailtje gekregen
met een link erin. Ook die klik in
niet aan. Uiteraard stuur ik die
aar ‘valse-email@rabobank.nl’.
Ik hoop dat door het publiceren
van deze informatie het voor
criminelen moeilijker wordt om
‘klanten’ af te persen.
Peter Welter
U hebt helemaal gelijk, we
kunnen niet voorzichtig genoeg
zijn. Ook ons voorbeeld lijkt
een echte actie van KPN, maar
is in werkelijkheid een poging
van boeven om u geld af te
troggelen.
LibreOffice
Ik gebruik al heel lang Office
2010, maar helaas stopt de
ondersteuning binnenkort. Ik
heb ook LibreOffice geïnstal-
leerd, maar dat werkt toch niet
computeridee.nl
zo prettig als Microsoft Office.
In LibreOffice willen sommige
handelingen niet, of niet vlot,
reageren. Bugs? Om een lang
verhaal kort te maken, ik speelde
met ’t idee om toch de laatste
versie van Office, 2019, te kopen.
Tot ik de prijs zag: 149,99 euro!!!
Nee dus. Ik blijf met LibreOffice
werken. Onbegrijpelijk dat alle
(Be)scheuren
Onze vaste tekenaar Erwin Suvaal stuit regelmatig op
berichtjes die het verdienen om in een cartoon op de hak te
worden genomen.
Microsoft-software zo peperduur
is. Belachelijk zijn ook die jaar-
licenties.
Ron
Online zijn veel onderdelen van
Microsoft Office gratis te gebrui-
ken. Je kunt er minder mee dan
met het Office 365-pakket, maar
voor veel eenvoudige zaken
Mailbus
voldoen ze prima. Kijk maar
eens op www.office.live.com.
Ouwe koek
Pfft een heel artikel over de
rekenmachine in, ja hoor
Windows 10. Die zit al jaren in
Windows 8.1!
Bart van Veluw
Dat de calculator van Windows
10 dezelfde is als die van Win-
dows 8 is echt te kort door de
bocht. Beide versies hebben
gemeenschappelijke functies:
volume, lengte, gewicht,
temperatuur, energie, opper-
vlakte, snelheid, tijd,
vermogen, gegevens,
druk en hoek, en
de geschiedenislijst
die de gebruiker
kan wissen. Maar
er zijn wel degelijk
verschillen. Voor wie
de schermafdruk van
de rekenmachine
van Windows 10 (links)
vergelijkt met die van Bart
van Windows 8.1, zijn die
verschillen meteen duidelijk.
Bovendien kun je in Windows
10 de verschillende modi
Standaard, Wetenschappe-
lijk, Programmeren, Datum-
berekening en Converteren
als individuele rekenapps naast
elkaar gebruiken. En zo zijn er
nog wat vernieuwingen. Maar
mijn bijdrage ging – zoals de
inleiding ook aangaf – niet
over de verschillen tussen
de rekenmachine versie 8 en
versie 10, maar over hoe
je meer uit de Windows
10-calculator haalt dan de
standaardbewerkingen. En ik
denk dat veel lezers daar gebaat
mee zijn.
Dirk Schoofs
1 | 2021 5

Tekst Randolf Bouwma

Nieuws
Nieuwe producten,
gadge ts en apps

TOP 5 Wind in
Gam emonitoren de zeilen
Onze collega’s van Kieskeurig.nl weten precies Sinds kort is de iPhone 12-serie te
welke producten het gewildst zijn, ook op techno- koop met Apples A14 bionic-chip
logisch gebied. Deze keer: vijf van de populairste als kloppend hart. Deze processor
gamemonitoren van het moment. vinden we nu ook terug in de ver- betekent ook dat iPad Pro-accessoi-
nieuwde iPad Air (2020) en daarmee res op de Air werken, zoals het Magic
€ 920,36 is dit model zelfs sneller dan de Keyboard en de Apple Pencil (tweede
LG 27GN950 Ultragear duurdere iPad Pro. Dat de Air toch generatie).
Resolutie: 3840 × 2160 goedkoper is, heeft onder meer te Vanaf € 669,–
Formaat: 27 inch (68,6 cm) maken met de minder geavanceerde www.apple.com/nl/ipad-air
Responsetijd: 1 milliseconde cameraopstelling en een scherm met
lagere verversingssnelheid. Opladen
gebeurt net als bij de Pro via usb-c.
MSI Optix MPG27CQ2 € 469,13 De aanwezigheid van die aansluiting
Resolutie: 2560 × 1440
Formaat: 27 inch (68,6 cm)
Responsetijd: 1 milliseconde

AOC Gaming G1 C24G1 € 179,–

Resolutie: 1920 × 1080
Formaat: 23,6 inch (60 cm)
Responsetijd: 1 milliseconde
Samsung LC49HG90DMU
Resolutie: 3840 × 1080 € 788,–
Formaat: 49 inch (124,5 cm)
Responsetijd: 1 milliseconde
Asus TUF Gaming VG27WQ
Resolutie: 2570 × 1440
Formaat: 27 inch (68,6 cm)
Responsetijd: 4 milliseconde
Meer informatie?
www.kieskeurig.nl/monitor
Vouwvliegtuigje
De DJI Mini 2 laat zich gemakkelijk opvouwen en weegt
slechts 249 gram. Desondanks neemt u met deze drone haar-
scherpe beelden op, tot een resolutie van 4K. Met de mogelijkheid om tot vier
keer toe in te zoomen. Wat u filmt, ziet u direct terug in de bijbehorende smart-
phone-app. Zolang u tenminste niet verder dan tien kilometer van de drone
vandaan bent, dat is namelijk het maximale bereik. Na 31 minuten vliegen is de
accu van de Mini 2 leeg. De maximale vlieghoogte bedraagt vier kilometer.
€ 459,–
www.dji.com/mini-2
€ 359,– Oorzaak en gevolg Luchtalarm
Er komen in de nabije toekomst De Nederlandse politie zet
strengere regels voor vloggers. Zo steeds vaker drones in. Tussen
mogen ze geen producten meer januari en september al 970
aanprijzen in video’s die voor keer, wat ruim 200 keer meer is
kinderen bedoeld zijn. dan in heel 2019.

6 1 | 2021
 Nieuws

Regenboogtoetsen
De Razer Book 13 oogt op het eerste gezicht een stuk zakelijker dan
we van het merk, dat zich doorgaans op gamers richt, gewend zijn.
Toch kon men het niet laten de typerende gekleurde ledverlichting
erin door te laten schijnen, en dan wel in het toetsenbord. Met de
software van Razer bepaalt u de kleuren zelf. Het goedkoopste
model is uitgerust met een hd-beeldscherm van 13,4 inch (34 cen-
timeter), de elfde generatie Intel Core i5-processor, 8 GB aan werk-
geheugen en een ssd van 256 GB. Een configuratie met 4K-scherm,
i7-cpu, 16 GB ram en 512 GB ssd is ook te koop.
Vanaf € 1.299,99 www.tiny.cc/razerbook13

Laden en luisteren
De Bang & Olufsen Beolit 20 is de opvolger van de
goed ontvangen Beolit 17-speaker uit 2017. Geinig is
dat u er een smartphone bovenop kunt leggen om
deze draadloos op te laden. Dit werkt middels de
qi-standaard, van belang is dat het toestel dit zelf ook
ondersteunt. Bovenop vindt u verder een handvat
om de speaker mee te verplaatsen. De Beolit 20
zendt geluid rondom uit, wat de fabrikant True360-
sound noemt. Het prijskaartje is wel stevig, zoals we
van dit premium merk gewend zijn.
€ 500,–
www.bang-olufsen.com
Oog wil ook wat
Bij de meeste notebooks is er sprake
van zogeheten integrated graphics.
Dat wil zeggen dat de processor zelf
voorziet in de grafische rekenkracht.
Met de Iris Xe Max-chip van Intel
komt daar verandering in. De losse
chip neemt de zware grafische taken
op zich. Veeleisende spellen draaien
daardoor vlotter. Daarnaast hebben
de creatievelingen onder ons er baat
bij; deze graphical processing unit
(gpu) is voornamelijk geoptimali-
seerd voor foto- en videobewerking,
zodat onder meer het renderen van
beeldmateriaal korter duurt.
Prijs n.v.t. www.tiny.cc/irisxe

Prijsdaler
De OnePlus Nord N100 is de goedkoop-
ste OnePlus-smartphone tot op heden.
Duidelijk is dat het bedrijf nu ook het
budgetsegment in het vizier heeft. Dat
is ook logisch: de kale Android-schil
OxygenOS vereist weinig power om toch
vlot te presteren. Er is 4 GB aan werkge-
heugen en 64 GB aan opslagruimte, uit
te breiden met een geheugenkaartje.
De accucapaciteit is met 5.000 mAh
behoorlijk fors en er is ondersteuning
voor snelladen. De selfiecamera heeft
een resolutie van 16 megapixel, hoger
dan we in deze prijsklasse gewend zijn.
€ 199,–
www.oneplus.com/n100

Brandmelding Vliegende start Betaald zetten

In Amerika en Canada zijn
Ring-videodeurbellen in brand
gevlogen na verkeerde bevesti-
ging. Nederlandse Ring-bellen
zijn hier niet vatbaar voor.
Disney+ heeft een goed jaar ach-
ter de rug. De streamingdienst is
pas sinds september vorig jaar
actief en telt nu al bijna 74 mil-
joen abonnees.
Betaalvereniging Nederland
meldt dat Nederlanders in 2020
door cybercrime gezamenlijk
voor dertig miljoen euro het schip
in zijn gegaan.

computeridee.nl 1 | 2021 7


Door een ringetje halen

Voldoende belichting
maakt bij fotografie
vaak hét verschil bij het
maken van het perfecte plaatje.
Daarom verkoopt Hama nu de
SpotLight FoldUp 102. Dit is een
ringvormige ledlamp waar uw
smartphone (in selfiestand) mid-
denin wordt geklemd.
Er zijn drie kleur-
De plaat poetsen
Het opvallendste aan de LG Tone Free HBS-FN7-oordopjes
is misschien wel het meegeleverde opbergdoosje. Die laadt de
dopjes niet alleen op, maar doodt ook bacteriën door middel
van uv-licht. Een eerdere versie (FN6) kon dit trucje ook al,
maar dit nieuwe model biedt ook ruisonderdrukking. Omge-
vingsgeluiden worden tijdens het luisteren naar uw favoriete
muziek tot een minimum beperkt. Dit snoept wel iets af van de
accuduur: vijf uur met noise cancelling, zeven uur zonder.
€ 199,– www.lg.com
temperaturen om uit te kiezen en
de helderheid is in tien niveaus af
te stellen. Het heeft wat weg van
een ventilator, zonder de waaier.
De stang is uitschuifbaar tot 138
centimeter hoog. Dat maakt deze
lamp ook geschikt voor staande
portretten en video’s.
€ 59,99
www.tiny.cc/foldup102
Aaibaarheidsfactor
De Samsonite Konnect-i lijkt een doodgewone
rugzak, maar schijn bedriegt. In de schouder-
band zit Jacquard-technologie van Google
verwerkt. Kortgezegd reageert de stof ermee
op aanrakingen, en die signalen worden
doorgegeven aan uw smartphone. Het toestel
is op die manier te bedienen zonder deze uit
uw broekzak te halen, handig tijdens een fiets-
tochtje. Luistert u bijvoorbeeld muziek, veeg
dan over de band op en neer om het volume
bij te stellen. Of tik er zachtjes op om de
Google Assistant op te roepen, die vervolgens
uw agenda-afspraken oplepelt. De tas is alleen
nog niet in Nederland te koop.
www.tiny.cc/roepzak
Vanaf $ 199,99

Ronkende motor
De Moto 9 Power dankt zijn naam aan een accucapaciteit
om u tegen te zeggen. Die bestaat namelijk uit maar liefst
6.000 mAh. In de praktijk hoeft u dit toestel hierdoor
maar eens in de drie
dagen op te laden. Dit
gebeurt ook nog eens
heel snel via usb-c. Er
is een indrukwekkende
64 megapixelcamera
aanwezig, naast 4 GB
aan werkgeheugen en
128 GB aan opslagruimte.
Voor mensen met kleine
BRON: COMPUTERIDEE.NL (POLL)

handen is dit toestel

wellicht wat onpraktisch.
Het scherm is 6,8 inch (17,2
centimeter) groot.
€ 199,99
www.tiny.cc/motog9play

Spreekt boekdelen
Chromebooks zijn de afgelopen
maanden niet aan te slepen. Er
zijn er meer dan dubbel zo veel
van verkocht, vanwege het vele
thuiswerken.

8 1 | 2021
 Nieuws


Rondzingen W eb & App

De slimme speakers van Amazon
zijn alweer aan de vierde generatie
toe. Waar de eerdere modellen platte
schijfjes waren, is de vernieuwde
Echo Dot juist bolvormig. Door de
plaatsing van de interne luidsprekers
is de audiokwaliteit verbeterd. Ze wij-
zen nu naar voren, in plaats van naar
boven. Verder komen de mogelijkhe-
den overeen: met stemcommando’s
speelt u onder meer muziek af of
stuurt u andere slimme apparaten
aan, zoals verlichting. Spraakas-
sistente Alexa verstaat nog geen
Nederlands. Wie steenkolenengels
spreekt, heeft meer aan een speaker
met Google Assistant-integratie.
€ 59,99 www.tiny.cc/echodot
E en disclaimer voor iedereen die het
internet opgaat: betreden is op eigen
risico. Het zit tenslotte vol adverteerders
die u overal volgen, en cybercriminelen
die het op uw data hebben gemunt. Een
nieuwe website van privacyorganisatie
Bits of Freedom helpt u zich hiertegen te wapenen.
Onlineveiligheid komt er in al zijn facetten aan bod.
Van het gebruik van wachtwoordmanagers tot stap-
penplannen rond privacyinstellingen van sociale
media, tips voor veilig internetbankieren en het maken
van back-ups. Dat alles in toegankelijk taalgebruik.

Klemrijden www.fixjeprivacy.nl

De nieuwe iPhone 12-serie is uitgerust met Mag-

Safe-technologie. Daardoor zijn ondersteunde
accessoires magnetisch aan de achterzijde van de
toestellen te bevestigen. Een van de toepassin-
gen is voor in het verkeer. De magnetische
ventilatieroosterhouder PRO van Belkin
klemt u vast in het ventilatierooster van
uw auto, daarna plakt u de iPhone er tegenaan.
Tijdens het navigeren blijft deze stevig zitten. Er
hoeft dus geen klem om de iPhone zelf, wat anders
de randen van de behuizing kan beschadigen.
€ 39,95 www.tiny.cc/magsafe
Singing in the rain
W anneer uw smartphone steeds trager
wordt, zou WhatsApp ongemerkt
zomaar eens de boosdoener kunnen zijn.
Iedere foto en video die u ontvangt, neemt
namelijk ruimte in op uw toestel. Er is bin-
nen de app nu een nieuwe manier om dit te
controleren. Gaat u naar Instellingen,
gevolgd door Opslag en datagebruik, Opslag beheren.
U ziet nu een overzicht van welke bestanden de
meeste ruimte opslokken. Vervolgens verwijdert u
ze hier net zo eenvoudig. Het kan zomaar eens een
aantal GB schelen.
Gratis Android, iOS

Wie zingend onder de douche bevestigen. Dat scheelt niet alleen

staat, begint zijn dag altijd goed-
gemutst. Nu kunt u voor de nodige
achtergrondmuziek een waterdicht
speakertje neerzetten, maar de
bedenkers van deze Shower
Power-speaker denken dat het ook
anders kan. Deze is namelijk tussen
de stang en de douchekop te
ruimte, de waterdruk houdt tege-
lijkertijd de interne batterij op peil.
Op crowdfundingsite Kickstarter
bleek de vraag groot genoeg om
de productie te starten. Leveringen
vinden vanaf januari plaats.
$ 99,95
www.tiny.cc/douchespeaker
H ollanders staan er om bekend:
we zijn altijd op zoek naar de
beste koopjes. Een recente update
voor de Edge-browser is er speciaal
voor koopjesjagers. Zodra u name-
lijk een webwinkel bezoekt, komt er meteen een
pop-up in beeld met alle beschikbare kortingscodes
voor de site in kwestie. Het werkt nog lang niet op
iedere website, maar – hopelijk – wel op telkens
meer. U vindt de optie onder Instellingen, Privacy,
zoeken en services, Bespaar tijd en geld met winkelen
in Microsoft Edge.
www.microsoft.com/edge

N ormaliter zijn we niet dol op

Appeltje (ver)schillen
De iPads van Apple zijn goed
voor een derde van alle tablet-
verkopen. Daarna is Samsung
het populairste merk, gevolgd
door Amazon en Huawei.
Duwtje in de rug
De coronapandemie heeft de ver-
koop van tablets flink opgestuwd.
In het afgelopen kwartaal wer-
den 43 procent meer tablets ver-
kocht, stelt marktanalist Canalys.
smartphonespelletjes die
gratis lijken, maar vanwege (opti-
onele) in-app-aankopen alsnog
geld kosten. Voor Birthplace
maken we graag een uitzonde-
ring. Een deel van de opbrengst gaat namelijk naar
herbebossingsprojecten om het regenwoud van
Indonesië te behouden. Volgens de Arnhemse initia-
tiefnemers komt het erop neer dat er voor iedere
3,50 euro, daar een nieuwe boom wordt geplant. In
het spel wordt u door middel van nieuwsberichten –
in tekst en beeld – van de voortgang op de hoogte
gehouden.
Gratis Android, iOS

computeridee.nl 1 | 2021 9

In de hoogste
De afgelopen tijd is uw thuisnetwerk
vermoedelijk meer dan ooit op de
proef gesteld. Maar haalt u er wel het
maximale uit? Nee (of geen idee)? Dan
is het hoog tijd om uw netwerk verder
te optimaliseren. Zo krijgt u een betere
en vooral snellere werking. Ontdek wat
de mogelijkheden zijn.
Tekst Dennis Gandasoebrata
D
e fysieke locatie van Maak altijd
uw draadloze router of gebruik van de
toegangspunt heeft grote nieuwste firmware.
invloed op de prestaties
van het netwerk. Dus voordat we naar
de instellingen kijken, beginnen we
met de optimalisatie van de plek.
Juiste plek
Zorg voor een plaats centraal in huis,
zodat alle ruimten goed worden
bereikt door het signaal. Een (meter)
kast is geen optimale plaats: hoewel
we snappen dat het verleidelijk is om
het draadloze toegangspunt zo goed
mogelijk uit het zicht te houden. Toch
bereikt u de beste prestaties door het
apparaat in een open ruimte zonder
muren of obstakels te plaatsen. Werp
ook eens een kritische blik op de
Meer controle
Bent u een gevorderde gebruiker en hebt u
behoefte aan nog meer controle over de
draadloze router dan standaard wordt
geboden? Neem dan een kijkje bij dd-wrt.
Dit is alternatieve fi rmware die u in plaats
van de fi rmware van de fabrikant gebruikt.
De fi rmware biedt in veel gevallen extra
opties die normaal gesproken niet beschik-
baar zijn, zoals het verhogen van het zend-
vermogen van de antennes.
Via www.tiny.cc/routerdatabase vindt u
een overzicht van de routers die door
dd-wrt worden ondersteund. Ook haalt u
hier de nieuwste versies binnen en leest u
hoe u deze op de bestaande router instal-
leert. Uiteraard is deze handeling voor
10 1 | 2021
n e tw e r k o p ti m a li s e re n
Thuis
andere apparaten in de nabijheid van
het accesspoint. Maakt u bijvoorbeeld
gebruik van domotica-oplossingen
met een antenne of hubs voor slimme
verlichting? Voorkom dan dat deze
apparaten dicht bij het accesspoint
zijn opgesteld.
Hebt u de flexibiliteit om te bepalen
op welke hoogte het apparaat wordt
geplaatst, kies dan voor een zo hoog
mogelijke positie.
Firmware
Helaas bij velen nog niet standaard
op de lijst, maar wel belangrijk: het
actueel houden van de firmware
op het accesspoint (of router). Veel
draadloze routers bieden gelukkig de
mogelijkheid om zelfstandig op firm-
1 gebruikmaken van verschillende
eigen risico: fabrikanten van de draadloze
routers hebben uiteraard liever niet dat u
hun fabriekscode vervangt.
Interessant voor gevorderde gebruikers: alterna-
tieve firmware waarmee u meer uit uw netwerk haalt.
ware-updates te controleren en deze
toe te passen, maar vanzelfsprekend
is dat niet.
Breng een bezoek aan de website
van de fabrikant en controleer
hier op nieuwe firmware. Hoe u de
firmware bijwerkt, is afhankelijk van
de gebruikte hardware (afbeelding
1). In de meeste situaties meldt u
zich aan op de beheeromgeving van
het accesspoint en zoekt u hier naar
de update-optie met bijbehorende
instructies. Controleer direct of
de firmware-updates automatisch
worden gedownload en geïnstalleerd.
Schakel deze optie in als dit nog niet
gebeurt.
2,4 versus 5 GHz
Draadloze netwerken kunnen
frequenties. Inmiddels ondersteunen
de meeste accesspoints zowel de 2,4-
als 5GHz-band. Om goed te kunnen
kiezen tussen het gebruik van 2,4 of
5 GHz is het belangrijk de verschillen
te kennen. Momenteel wordt ook nu
nog overwegend gebruikgemaakt
van de 2,4GHz-band. Dit betekent
dat het in deze band drukker is wat
betreft verkeer.
Voor hogere snelheden maakt u in
de regel gebruik van 5 GHz: op deze
band is het nog rustiger en de theo-
retische doorvoersnelheden liggen
hoger. Daar staat wel tegenover
dat 5 GHz minder ver reikt dan de
2,4GHz-variant. Heeft de woning veel
obstakels en muren, dan merkt u dit.
Ook zijn sommige apparaten, vooral
op het gebied van woningautomatise-
ring, nog niet geschikt
voor 5 GHz. In zulke
gevallen stelt u
het accesspoint
op de Gemengde
modus in. U zet dan
twee netwerken
op: één op 2,4 en
één op 5 GHz
(afbeelding 2).


versnelling
Om het netwerk op te zetten, meldt
u zich aan bij het accesspoint. Zoek
op de beheerpagina naar Netwerk-
type en kies hier voor de gewenste
frequentie. In dezelfde omgeving
vindt u instellingen voor de gemeng-
de modus. Geef de netwerken bij
voorkeur dezelfde naam, zodat
verbindende apparaten zelfstandig
computeridee.nl
2
Op de 2,4GHz-
band is het voorals-
nog drukker dan op
de 5GHz-variant.
het beste netwerk kunnen kiezen
en ertussen kunnen schakelen. De
exacte stappen voor het instellen van
de netwerkinstellingen zijn uiteraard
afhankelijk van het gebruikte access-
point.
Tot slot controleert u ook of uw
draadloze router channel hopping
ondersteunt. Hierbij schakelt het
apparaat zelfstandig naar het gun-
stigste kanaal, zonder dat u hiervoor
iets hoeft te doen. Schakel de optie in,
als deze beschikbaar is.
Kanalen
Elke draadloze verbinding gebruikt
een kanaal waarover de informatie
Netwerk
Slim upgraden
Hebt u een laptop die al wat jaren mee-
gaat, maar nog prima zijn werk doet?
Grote kans dat de netwerkondersteu-
ning van dit apparaat redelijk verou-
derd is (bijvoorbeeld 802.11n).
Behoefte aan betere netwerk-
prestaties? Overweeg de aan-
schaf van een wifi-usb-dongel.
Hiermee verbetert u relatief
eenvoudig en economisch de
netwerkprestaties van de
laptop.
Netwerkprestaties upgraden
met een wifi-usb-dongel.
wordt verzonden. Er zijn hiervoor
gelukkig meerdere kanalen beschik-
baar. Als in de omgeving veel andere
draadloze netwerken gebruikmaken
van hetzelfde kanaal, kan dit zorgen
voor verminderde prestaties. Kies
voor uw netwerk dus een rustig
kanaal uit, voor betere prestaties.
Eerst maken we inzichtelijk welke
kanalen in onze omgeving in trek zijn.
We roepen hiervoor de hulp in van
het gratis programma WifiInfoView
van NirSoft. Prettig is bovendien dat u
het niet hoeft te installeren en direct
kunt gebruiken. Het is geschikt voor
Windows-versies vanaf Windows 8.
Haal de nieuwste versie binnen via
www.tiny.cc/wifiview.
Breng in kaart
welke kanalen in uw
omgeving druk zijn,
en stem hier uw
eigen configuratie
op af.
1 | 2021 11


Het programma is opgebouwd uit
meerdere kolommen. Klik nu op de
kolom Channel, zodat u ziet welk
kanaal het meest wordt gebruikt
(afbeelding 3). Achterhaal nu welk
kanaal het rustigst is. Dit kanaal
geniet onze voorkeur. De 2,4GHz-
band heeft een totaal van elf kanalen.
Bij voorkeur gebruikt u voor 2,4 GHz
de kanalen 11, 6 en 1. Deze kanalen
staan op zichzelf en kennen geen
overlap met andere kanalen.
Een andere slimme
methode is door te kiezen
voor kanaal 1 of 11, omdat
deze het verst liggen van
standaardkanaal 6. Bij 5 GHz
hebt u hier minder last van:
deze kanalen zijn al zo opge-
zet dat ze geen overlap met
andere kanalen vormen. Open nu de
instellingenpagina van het draadloze
toegangspunt en verander hier het
kanaal. De exacte stappen hiervoor
zijn uiteraard afhankelijk van het
accesspoint dat u gebruikt.
Standaarden
Bij het optimaliseren van uw netwerk
controleert u ook of de gebruikte
onderdelen niet zijn verouderd.
Weet u bijvoorbeeld welke net-
werkstandaarden door het draadloze
toegangspunt worden ondersteund?
De gebruikte standaard bepaalt
uiteindelijk de theoretisch maximaal
haalbare snelheid.
U herkent de standaarden aan de
letter. Zo geeft de 802.11g-standaard
een maximale snelheid van 54 Mbit/s.
Hierna volgde de 802.11n-standaard,
met een theoretisch maximale
snelheid van 300 Mbit/s. De ac-stan-
daard bereikt 1 Gbit/s, een welkome
ondersteuning als u bijvoorbeeld
gebruikmaakt van het 1 Gbit/s-abon-
nement van Ziggo of een snelle
glasvezelverbinding, dat in theorie
eveneens een downloadsnelheid van
1 Gbit/s bereikt.
De nieuwste standaard – wifi 6,
ofwel 802.11ax – moet op papier
snelheden tot 10 Gbit/s bereiken.
Met een investering in dergelijke
apparatuur kunt u dus even vooruit.
Maakt u nog gebruik van de 802.11g-
of 802.11n-standaard? Dan is het een
Netwerkappara- mooi moment om een upgrade van
ten maken gebruik de netwerkapparatuur te overwegen
van verschillende (afbeelding 4).
standaarden en
leveren uiteenlopen- Gastnetwerk
de prestaties. Krijgt u bezoek over de vloer en wilt
u diegene graag toegang
4 tot internet geven? Con-
troleer of uw draadloze
router de optie van een
gastnetwerk biedt. Hierbij
wordt een apart netwerk
opgezet, dat alleen toegang
geeft tot internet. U beveiligt
het netwerk met een apart
wachtwoord, zodat u nooit het wacht-
woord van uw hoofdnetwerk kenbaar
Handig: een hoeft te maken.
gastnetwerk dat Bovendien bieden veel routers de
gescheiden is van mogelijkheid om de bandbreedte
uw eigen netwerk. voor het gastnetwerk in te stellen.
5 gevallen kunt u de prioriteit bepalen
Stel Quality of
Service in om speci-
fieke diensten in het
netwerk voorrang te
geven.
Zo hebt u meer controle over het
verbruik en voorkomt u dat het
eigen netwerk hinder ondervindt van
gastverbruik. U stelt het gastnetwerk
in via de beheerpagina van het draad-
loze toegangspunt (afbeelding 5). De
stappen zijn afhankelijk van merk en
model: zoek naar Guest Network of
Guest Access.
Quality of Service
Het ene type netwerkverkeer vraagt
meer van het netwerk dan het
andere. Zo is het handig dat een
videogesprek niet hapert als iemand
anders in het netwerk de nieuwste
games binnenhaalt of de upload van
de harde schijf begint. Met Quality
of Service kunt u bepalen welke
netwerksoorten prioriteit hebben
(afbeelding 6). U vindt deze instellin-
gen in de beheeromgeving van uw
draadloze toegangspunt. Doorgaans
zijn ze ondergebracht in de sectie
met geavanceerde instellingen.
De manier van instellen is afhan-
kelijk van de apparatuur. In veel
per programma. In andere gevallen
kunt u gebruikmaken van profielen
en deze activeren. Een profiel bevat
instellingen die van toepassing zijn
voor een groep van apps, bijvoor-
beeld Multimedia als u in één keer
apps voorrang wil geven die te
maken hebben met video- en muziek-
streaming.
Draadloze routers kunnen vaak
ook voorrang geven aan apparaten.
Zo kunt u bijvoorbeeld aangeven dat
de mediaspeler een hogere prioriteit
krijgt dan de desktop op zolder. Pret-
tig aan deze instelling is dat u niet op
programmaniveau onderscheid hoeft
te maken: alle programma’s die op het
specifieke apparaat worden gedraaid,
6

Minder hubs
Maakt u ook gebruik van woningautomatisering
(domotica)? Nieuwe mesh-producten worden
steeds vaker uitgerust met ingebouwde ZigBee-
ondersteuning. De ZigBee-standaard wordt door
veel oplossingen gebruikt, zoals de slimme verlich-
ting van Philips. Dankzij deze ingebouwde onder-
steuning hoeft u geen aanvullende ZigBee-hubs
meer in huis te plaatsen en bent u in één keer klaar.

12 1 | 2021


genieten automatisch dezelfde
prioriteit. Ook deze instellingen vindt
u in de Quality of Service-sectie van
de router.
Spellen streamen
Het streamen van games is de
afgelopen maanden nog populairder
geworden. Denk aan aanbieders
zoals Nvidia GeForce Now en Google
Stadia. Streamen van games stelt
ook de nodige eisen aan uw netwerk.
Vooral in een huishouden met
meerdere gebruikers die tegelijkertijd
streamen (games, video en Netflix),
kan dat oponthoud veroorzaken. Stel
in die gevallen paal en perk aan de
kwaliteit van de stream, zodat u de
beschikbare bandbreedte beter kunt
verdelen.
Zoek in de app naar de instellingen
en de optie Streamingkwaliteit. Geef
de kwaliteit aan: een 4K-stream ver-
bruikt tot vier keer meer data per uur
Draadloze routers kunnen
apparaten voorrang geven
dan dezelfde stream op een kwaliteit
van 720p. Afhankelijk van de dienst
die u gebruikt, vindt u hiervan meest-
al rekenvoorbeelden in de app.
Mesh-netwerk
Overal in huis een stabiel bereik
blijft een heikel punt bij draadloze
netwerken. Er bestaan verschillende
oplossingen om het bereik en de
signaalkwaliteit verder te verbeteren.
Merkt u dat een bepaalde ruimte een
zwak signaal heeft, dan kunt u een
mesh-netwerk overwegen.
In vergelijking met een range-
extender biedt een mesh-net-
werk dezelfde bandbreedte
als het draadloze toegangs-
punt. Bij een range-exten-
der, die feitelijk het signaal
verder versterkt, verliest
u al gauw de helft van de
beschikbare bandbreedte.
Bij een mesh-netwerk wor-
den een of meerdere nodes
gebruikt die individueel
fungeren als draadloos
toegangspunt. Ze snoepen
daarbij niets af van de
beschikbare bandbreedte
en zorgen ervoor dat in de
verschillende ruimten van
computeridee.nl
Netwerk
Netwerklocatie
Hebt u netwerkmappen (bijvoorbeeld op klik erop met de rechtermuisknop. Kies
een nas of op een andere computer) die u Netwerkverbinding maken. Geef de bron
vaak gebruikt? Geef ze een stationsletter, een stationsletter en klik op Voltooien.
zodat u er via elke app eenvoudig toegang Voortaan is de map via de schijfletter toe-
tot hebt. Open de Verkenner (Windows- gankelijk. Alternatief voor een stationslet-
toets+E) en klik op Netwerk voor een over- ter is het plaatsen van de map in de sectie
zicht van alle apparaten in het netwerk. Snelle toegang. Klik met rechts op de map
Blader naar de map die u vaak benadert en en kies Aan Snelle toegang vastmaken.
Ook de beveili- 8
ging van uw net-
werk moet uiteraard
op orde zijn.
uw huis een sterk signaal aanwezig is. echt niets voor, dan kunt u alsnog
De nodes communiceren onderling een range-extender overwegen. Deze
met elkaar en hoeven dus niet telkens behoudt tenslotte uw bestaande
terug naar het draadloze toegangs- accesspoint.
punt. Dat is handig.
Vooral in 2020 zijn mesh-oplos- Alles veilig
singen aanzienlijk in prijs gedaald. Met een mesh- Een gezond netwerk betekent uiter-
Goede voorbeelden van mesh-oplos- netwerk verbetert u aard meer dan alleen hoge prestaties
singen zijn de TP-Link Deco M9 Plus de dekking en en een goede stabiliteit; ook de bevei-
en de Netgear Orbi Wifi 6 (afbeelding stabiliteit van uw liging moet op orde zijn. We maken
7). Bij een mesh-netwerk wordt de draadloze netwerk. hiervoor gebruik van de ingebouwde
volledige netwerkinfrastructuur Windows-beveiliging. Open het instel-
vervangen, inclusief uw lingenvenster (Windows-toets+I) en
7
draadloze toegangspunt. kies Bijwerken en beveiliging. Klik op
Voelt u daar Windows-beveiliging.
In de sectie Beveiligingsgebieden
ziet u direct hoe de verschillende
onderdelen van Windows worden
beveiligd. Bijvoorbeeld op het
gebied van virusbeveiliging, maar
ook op het gebied van netwerkbe-
veiliging (afbeelding 8). Klik op een
onderdeel om de details te zien
of kies voor Windows-beveiliging
openen om alle beveiligingsopties
te zien. Windows-beveiliging
beschikt ook over gezinsopties,
waarmee u onder andere bepaalt
hoelang kinderen gebruik mogen
maken van internet en welke web-
sites ze bezoeken. U vindt de opties
hiervoor in de sectie Gezinsopties.
1 | 2021 13


Actuele privacy
We willen geen paniek zaaien, maar
echt goed gaat het niet met ons aller
privacy. In een wereld die volhangt
met beveiligingscamera’s en waarin
steeds meer apparaten op internet zijn
aangesloten, wordt privacy een steeds
schaarser goed. Wat zijn de grootste
gevaren voor onze persoonlijke
levenssfeer, nu en in de toekomst?
Tekst Jolein de Rooij
De 8 g rootste risico’s
Het posten van een
1 profielfoto
Om u maar meteen aan het schrik-
ken te maken over de reële gevaren
van uitbundig sociale-mediagebruik:
het Amerikaanse bedrijf Clearview
verzamelde de afgelopen jaren
ongeveer drie miljard foto’s en video’s
van sociale-mediaplatformen zoals
Facebook, Twitter en YouTube. Dat
gebeurde zonder toestemming van
deze bedrijven.
Clearview gebruikte al deze
beelden om gezichtsprofielen op te
bouwen van zoveel mogelijk wereld-
burgers. Het bedrijf verkoopt nu een
gezichtsherkenningsapp, die volgens
directeur Hoan Ton-That inmiddels al
door meer dan 2.400 politiebureaus
wereldwijd is aangeschaft. Ze kunnen
er bijvoorbeeld op video-opnames
van beveiligingscamera’s verdachten
mee identificeren. De Nederlandse
politie maakt er volgens Minister van
Justitie en Veiligheid Grapperhaus
geen gebruik van, schrijft hij in
een brief aan de Tweede Kamer. Of
dat ook geldt voor onze inlichtin-
gendiensten wilde de minister niet
bevestigen.

Uw eigen sociale- graag gebruik. Ze verspreiden

2 mediagebruik expres extreme meningen onder
Elke actie op Facebook, YouTube de burgers in hun eigen of
of ander sociaal platform, gaat niet andermans land, om zo
onopgemerkt voorbij. Zelfs als u enkel onrust te creëren. Deze
privéberichten verstuurt, dan nog vol- tekst begint al aardig
gen de techreuzen alles wat u doet; als een complot-
niet alleen uw postings, maar ook verhaal te klinken ...
waar u op klikt en hoelang u naar iets Maar als u het niet
blijft kijken. Met slimme algoritmes gelooft, kijk dan
proberen ze daarmee continu te voor- eens de Netflix-
spellen hoe ze u kunnen verleiden docu The Social
om nog wat langer te blijven hangen. Dilemma. Daarin
Dat doen ze niet omdat ze u zo aardig komen voormalig
vinden, maar om hun klanten blij te medewerkers van
maken: adverteerders. sociale platformen
Daarin gaan ze ver, want deze aan het woord, onder
wie bijvoorbeeld de
Tristan persoon die binnen
Harris was Facebook de Like-knop
ontwerp-ethicus introduceerde. Een deel van
bij Google, maar hen heeft zich nu verenigd in
nam ontslag wegens het Center for Humane Technology.
gewetensbezwaren. Deze organisatie roept mensen op
Hij is medeoprichter bedrijven zien er geen been in om u om potentieel ‘giftige’ apps zoals
van het Center for een complottheorie voor te schotelen TikTok, SnapChat en Instagram van
Humane Techno- als ze vermoeden dat u daarop hun telefoon te verwijderen. Niet
logy. Foto: Stephen misschien zult klikken. Daardoor wint alleen voor de wereldvrede, maar ook
McCarthy/Collision spectaculaire inhoud het wereldwijd voor hun eigen gemoedsrust. Sociale
via Sportsfile. van genuanceerde verhalen. Het platformen zijn namelijk in de loop
gevolg is dat verschillende bevol- der jaren zo geperfectioneerd, dat ze
Het Amerikaanse kingsgroepen in allerlei landen steeds er meesters in zijn om onze tijd en
docudrama The minder begrip voor elkaar kunnen aandacht op te slokken. Voor u het
Social Dilemma uit opbrengen. Van die onbedoeld weet brengt u elke dag urenlang door
2020 is te zien op opruiende werking van sociale op dat schermpje, ondertussen uw
Netflix. platformen maken sommige regimes eigen privacy te grabbel gooiend.

14 1 | 2021


gevaren
De slimme bril
3 Augmented reality is het
verrijken van de realiteit. Wat
u waarneemt via uw zintuigen
wordt aangevuld met informatie of
virtuele objecten. Vervolgens kunt u
bijvoorbeeld sterren of bergtoppen
identificeren of alle plantjes die u op
een wandeling tegenkomt. Dat kan
met een app die gebruikmaakt van
de camera in uw smartphone, maar
bijvoorbeeld ook met een slimme bril
of contactlens. Als u deze technologie
combineert met gezichtsherkenning,
wordt het zo in principe mogelijk
vreemden op straat te identificeren.
Het Nederlandse Rathenau
Instituut maakt zich zorgen over
deze vorm van augmented reality:
“De identiteit van toevallige voor-
bijgangers kan steeds accurater en
op steeds grotere afstand worden
achterhaald, door hun gezicht, loop-
gedrag of stemgeluid te analyseren”,
schrijven Rathenau-onderzoekers
in een manifest dat eind oktober
verscheen. “Daarbij worden opnames
vergeleken met databases die gevuld
zijn met beeld- en audiomateriaal, dat
veelal van het internet geschraapt
wordt. Sommige opsporingsdiensten
maken hier al gebruik van. Daarnaast
bestaan er ook al publiek toeganke-
lijke apps waarmee je anderen kunt
identificeren. Als we niet uitkijken,
zijn er binnenkort tal van toepassin-
gen beschikbaar waarmee bedrijven,
Datalekken bij leveran-
4 ciers en de overheid
In 2019 ontving de Autoriteit Per-
soonsgegevens (AP) 26.956 keer een
melding van een datalek. Wat voor
gevolgen een datalek bij een bedrijf
of overheidsorganisatie voor particu-
lieren kan hebben, vertelt slachtoffer
Gerrit (72) op de AP-website.
Hij was eerst niet echt onder de
indruk, toen zijn autodealer hem
vertelde dat er persoonlijke gegevens
van hem gestolen waren door een
datalek. “Ik dacht toen nog, ach, wat
computeridee.nl
Google Glass werd een flop op de consu-
mentenmarkt. Mensen vonden het een zeer
onprettig idee dat dragers hun leefomgeving
met deze bril konden streamen. Op de foto
zijn opvolger, die gericht is op professionele
toepassingen, zoals de medische sector.
overheden en burgers je anonimiteit
zomaar kunnen opheffen. Dat is een
onacceptabele
inbreuk op de
privacy van
mensen en op hun
veiligheid.”
Augmen-
ted reality is
ook te verwerken
in een contactlens,
zoals bij de Mojo-lens.
hebben mensen nu aan mijn adres-
gegevens? Tot een aantal maanden
geleden ’s nachts werd ingebroken in
mijn auto en toen zijn mijn airco en
navigatie er vakkundig uitgesloopt.
Ik had echt voor duizenden euro’s
schade. Al snel kwam ik erachter dat
er die nacht een auto-inbraakgolf
was in mijn woonplaats. En wat denk
je? Allemaal bij hetzelfde automerk.
Ook vond ik online een artikel over
een georganiseerde autobende die
mogelijk gebruikmaakt van gehackte
gegevens.”
Privacy
Cameratoezicht
5 Hoe een land eruitziet
waarin overheden en bedrijven
helemaal losgaan op het gebied van
gezichtsherkenning, toont China
ons. Gezichtsherkenning wordt
daar onder meer ingezet om de
Oeigoeren, een islamitische minder-
heid, massaal te monitoren. In de
provincie Henan gebruikt de spoor-
wegpolitie gezichtsherkenning om
passagiers binnen een tiende secon-
de te identificeren. Ook gebruiken
enkele provincies gezichtsherkenning
bij oversteekplaatsen. Voetgangers
die bij rood licht toch oversteken,
worden automatisch gefotografeerd.
Hun foto, persoonlijke identificatie-
nummer en adres verschijnen daarna
op een groot scherm.
Ook winkels in Nederland zetten
gezichtsherkenning in om mensen
op te sporen, van wie bekend is dat
ze al eerder winkeldiefstallen hebben
gepleegd. Daarmee handelen ze
alleen wel in strijd met de privacy-
regels. “Wij begrijpen dat je als winke-
De Flexidome IP lier winkeldiefstallen wilt voorkomen,
starlight 8000i maar dat mag niet op deze manier”,
van Bosch is een zegt AP-vicevoorzitter Monique
voorbeeld van de Verdier. Daarvoor moet je namelijk
nieuwste genera- uitdrukkelijke toestemming hebben
tie high-end van de gebruiker. De AP is daarom
beveiligings- een campagne gestart om winkeliers
camera's . hierover te informeren.
1 | 2021 15
Privacy


Spraakassistenten
6 In de loop van 2019 werd
bekend dat spraakassistenten van
zowel Google, Amazon, Apple als
Microsoft al jaren worden ingezet als
luistervinkjes. De bedrijven bleken
er een gewoonte van te hebben
gemaakt om op afstand gesprekken
af te luisteren tussen assistenten en
gebruikers, vanaf smartphones of
slimme speakers. Volgens de bedrij-
ven gebeurde dat om de assistenten
te kunnen verbeteren. Het zou
bovendien slechts gaan om korte
fragmenten en om een klein deel van
de conversaties. Ook zou de identiteit
van afgeluisterde gebruikers goed
zijn afgeschermd.
Toch was het voor Belgische repor-
ters van de VRT, die toegang kregen
tot ongeveer duizend opnames van
Google Assistent, uit uitspraken soms
eenvoudig te achterhalen om wie het
ging. Al was het alleen maar omdat
veel gebruikers de spraakassistent
regelmatig per ongeluk aanroepen.
Veel opnames waren behoorlijk privé.
De reporters hoorden ouders die hun
kinderen vermanend toespraken,
ruziënde stellen, slaapkamergeluiden
en zakelijke gesprekken waarin
concurrentiegevoelige informatie
besproken werd.
Leuke gratis apps
7 Het klinkt handig: een gratis
app waarmee u orde kunt scheppen
in al die telefoonnummers die u op
uw telefoon hebt opgeslagen, door
bijvoorbeeld dubbele contacten
samen te voegen. En wat dacht u van
een app die het telefoonnummer van
onbekende bellers automatisch kop-
pelt aan een naam? Alleen: om hun
werk te kunnen doen hebben deze
apps toegang nodig tot uw contac-
tenlijst. Kunt u ze daarbij vertrouwen?
Het antwoord is: nee, niet altijd.
Dat geldt bijvoorbeeld voor een
reeks apps van het merk Simpler. Wie
de kleine lettertjes van de gebrui-
kerslicentie van deze Simpler-apps
Volgens Google
kunnen gebruikers
van Nest-audio
hun persoonlijke Uw slimme huis
gegevens altijd 8 Wereldwijd zijn miljarden appa-
van de servers raten verbonden met internet; van
verwijderen met thermostaten, en koelkasten tot speel-
de functie ‘Mijn goed en tv’s. Een slim huis is gewel-
account verwijde- dig, maar wat doen al die fabrikanten
ren’. met uw gebruikersdata? En hoe goed
zijn die apparaten beveiligd? Zelfs al
gaan leveranciers van die apparaten
supernetjes met uw data om, dan nog
bestaat het risico op datadiefstal.
Voor een individuele gebruiker is
het lastig te merken of een apparaat
gehackt is. Meestal merkt de provider
dat eerder dan de internetabonnee,
doordat er vanaf een bepaald
ip-adres aanvallen worden gedaan,
ofwel dat het ip-adres opeens op
allerlei zwarte lijsten opduikt.
Als u besmetting van uw met
internet verbonden apparaat wilt
voorkomen, is het belangrijk om
het fabriekswachtwoord te wijzigen
– als uw apparaat dat heeft – en
goed leest, ontdekt dat hij of zij
toestemming geeft om onder bepaal-
de omstandigheden persoonlijke
gegevens met derden te delen. Een
van die derden is Lusha, een browser-
plug-in die eigendom is van Simpler.
Met deze browser-plug-in zijn de
missende contactgegevens van
LinkedIn-gebruikers te achterhalen.
En waar zouden die vandaan komen?
Juist. Dat is overigens niet alleen
vervelend voor de Simpler-gebruiker
wiens contactenlijst gekopieerd is,
maar ook voor diens contactperso-
nen. Zodra u in de contactenlijst voor-
komt van een Simpler-app-gebruiker,
kent Lusha namelijk automatisch ook
uw telefoonnummer.
Wie een Simpler-
app installeert, geeft
toestemming om
zijn persoonlijke
gegevens te delen
met derden.
Handig zo’n slim slot*, maar stuiten
hackers wel op een dichte deur?
software-updates altijd door te voe-
ren – als die worden uitgebracht. Om
de schade van eventuele infecties te
beperken, is het daarnaast verstandig
een router te kiezen waarmee u uw
netwerk kunt segmenteren: zo voor-
komt u dat besmettingen zich binnen
uw netwerk verspreiden. En als het
niet echt nodig is om een apparaat op
internet aan te sluiten, is het slimmer
om dat maar achterwege te laten.

Zuigen eventuele
hackers van uw
robotstofzuiger* * Deze appa-
al uw data op? raten zijn afgebeeld
als voorbeeld van een
IoT-device, niet omdat
ze extra kwetsbaar
Met een slimme voor aanvallen
tracker* bent u nooit zouden zijn.
meer iets kwijt, maar
hoe makkelijk vinden
hackers uw gegevens?

16 1 | 2021
 Op Commando

Tekst Toon van Daele

Op commando
ma n d o’s e n p a ra m e te r s
Com

In deze nieuwe reeks bespreken we praktische, vaak tijdbesparende opdrachtregel-

commando’s, applicatie-parameters of soms ook korte scripts waarmee u allerlei handelingen
uitvoert. In deze eerste aflevering laten we zien hoe u zulke opdrachten inzet in een
batchbestand of in de Windows Taakplanner.

Batchbestand
Als voorbeeld nemen we een commando waarmee u de bestan-
den uit een map back-upt, inclusief verborgen bestanden (/h) en
submappen (/e), behalve dan de bestanden die ouder zijn (/d) dan
de bestanden die al in de doelmap aanwezig zijn, zonder dat er
verder om invoer van de gebruiker wordt gevraagd (/y):
xcopy "<volledig_pad_naar_bronmap>"\*.*"
x:\<doelmap> d/e/h/y
Dat wordt dus iets als:
xcopy "c:\mijn data\*.*" f:\backups /d/e/h/y
Als u dit commando vaker wilt gebruiken, kunt u het opnemen in
een batchbestand. Dat gaat heel simpel: open Windows Kladblok,
tik de regel en bewaar het bestand (via Opslaan als, Alle bestan-
den) met de extensie .bat of .cmd . Met een dubbelklik voert u ver-
volgens het batchbestand uit. U kunt ook meerdere commando’s
opnemen in zo’n bestand; die worden dan in principe in volgorde (vervang x door de juiste stationsletter):
uitgevoerd. pause Back-up uitgevoerd!
Back-upt u bijvoorbeeld naar een usb-stick en wilt u die na usb_disk_eject.exe /removeletter x
de back-up automatisch laten ontkoppelen, download dan het cls
gratis USB Disk Ejector (www.tiny.cc/ude), pak het zip-bestand De pause-regel zorgt ervoor dat u het resultaat van de back-up
uit naar de map van uw batchbestand en voeg de volgende kunt bekijken voor de stick wordt ontkoppeld en u met cls (clear
regels onderaan uw huidige commando in het batchbestand toe screen) het opdrachtvenster leegmaakt.

Taakplanner
U vindt het wellicht nog handiger als u er niet steeds zelf aan
hoeft te denken om dit back-upcommando toe te passen. Met de
Windows Taakplanner automatiseert u dit, bijvoorbeeld zodra u
zich bij Windows hebt aangemeld.
Druk hiervoor op de Windows-toets, tik taak in en start Taak-
planner op. In het rechterpaneel klikt u op Taak maken. Geef een
naam en open het tabblad Triggers. Druk op de knop Nieuw en
bij Start deze taak kiest u Bij aanmelden. Eventueel selecteert u
Specifieke gebruiker en kiest u uw gebruikersaccount. Bevestig
met OK.
Over naar het tabblad Acties waar u eveneens de knop
Nieuw indrukt. Druk op de knop Bladeren en verwijs naar uw
batchbestand. Bevestig alweer met OK (twee keer). vindt u uw taak terug. Selecteer die en klik rechts op Uitvoeren
In het hoofdvenster van de Taakplanner opent u in het linker- om ’m meteen te testen. Dubbelklik op de taak als u die wilt
paneel het item Task Scheduler-bibliotheek: in het middenpaneel aanpassen.

computeridee.nl 1 | 2021 17


Een abonnement
dat precies bij
uw wensen past

GRATIS LEZEN
op pc, tablet
en smartphone


Bij Computer Idee kunt u nu zélf bepalen hoe u uw

abonnement wilt hebben. Betaalt u liever in één keer
voor het hele jaar of per half jaar? Dan hebben we twee
abonnementsvormen waarvan een met een wel heel
aantrekkelijk aanbod. Kies zelf de voor u ideale variant.

1 EEN HEEL JAAR

26 edities Computer Idee
E xc l u s i e f b i
jaarabonnemj uw
ent
VOOR MAAR
(€3,17 PER EDITIE)
€ 82,50

Nu exclusief bij uw jaarabonnement

Een Tech Academy online cursus
naar keuze t.w.v. € 29,95.

Maak kennis met deze online cursus of kijk

voor het uitgebreide aanbod op techacademy.id.nl

2 EEN HALF JAAR

13 edities Computer Idee
VOOR MAAR
(€3,35 PER EDITIE)
€ 43,50

GA NAAR WWW.COMPUTERIDEE.NL/ABONNEREN


L a u n ch y Q t
Opstarten met turbo
Om een applicatie op te starten kunt 2 ken en Show Launchy selecte-
ren, maar wij vinden de snel-
u het startmenu in Windows openen toets Alt+spatiebalk handiger.
en naar het juiste programma scrollen. Er duikt nu een verplaatsbare
Of u creëert snelkoppelingen naar de (zoek)balk op die u ook weer
snel kunt laten verdwijnen
meestgebruikte applicaties. Maar er met dezelfde sneltoets, via de
is nog een veel snellere mogelijkheid: Esc-toets of door elders op het
scherm te klikken.
LaunchyQt. Met dit lanceerstation Deze zoekbalk is de
hoeft u slechts één of enkele letters in toegangspoort tot de cata-
logus van LaunchyQt en die
te tikken om een gewenst programma Een paar indexeert zeer regelmatig
op te starten. letters volstaan (standaard om het half uur) alle items uit het starmenu
Tekst Toon van Daele doorgaans al om van Windows. Wilt u bijvoorbeeld Google Chrome opstar-
het beoogde ten, dan volstaan mogelijk de letters go of chr of enig
andere lettercombinatie die in de programmanaam voor-

L
aunchyQt is een gratis opensource-programma
gemaakt met de C++-toolkit Qt, vandaar de
naam. Het programma leunt sterk op voorloper
Launchy. Dit lanceerplatform was een klein
decennium terug erg populair, maar de ontwikkeling werd
helaas stopgezet. Tot een enthousiast gebruiker, Samsung
Wang, de draad weer oppakte en een verbeterde editie
met de naam LaunchyQt uitbracht. Dit programma willen
we graag aan u voorstellen.
1 programma-
programma te
zien. komt (afbeelding 2). Met de pijltjestoetsen gaat u naar het
juiste item en met Enter start u de applicatie.
Interface
De basis van LaunchyQt hebt u inmiddels al onder de
knie, veel eenvoudiger kan het ook haast niet. Maar er
zijn wel meer opties en mogelijkheden. Klik maar op het
tandwielpictogram van de zoekbalk of klik met rechts op
de zoekbalk of op het programma-icoon en kies Options.
U vindt het U belandt nu in het configuratievenster van de tool.
Open het tabblad General. Hier kunt u onder meer de
bestand in de sneltoets (Alt+Spatiebalk) wijzigen en aangeven of u in de
uitgepakte zoekresultaten niet alleen de programmanaam, maar ook
archiefmap. het pad vermeld wilt zien. U legt hier ook het aantal zicht-
bare en gesuggereerde aantal zoekresultaten vast.
Verder kunt u de stijl en enkele visuele effecten van
LaunchyQt wijzigen, maar voor een meer ingrijpende
Waarom niet facelift opent u het tabblad Skins. Hier kunt u uit een tien-
een zoekbalk in tal designs kiezen (afbeelding 3). Op het tabblad System
de vorm van een is het mogelijk de interfacetaal van LaunchyQt te wijzigen.
kleefbriefje? Nederlands zit er ook bij, maar laat dat (in onze versie 3.1.1)

Download
U vindt de tool via www.tiny.cc/launchyqt. Het is wel zo
makkelijk als u de reeds gecompileerde versie downloadt.
Klik daarvoor op Launchy-3.1.1-win-x86.zip. De versie
met ‘pip’ in de naam is alleen interessant voor wie met
de Python-packagemanager aan de slag wil. Pak het
gedownloade archiefbestand uit. Dat kan in principe ook
naar een usb-stick, want het programma is portable. In de
uitgepakte (hoofd)map vindt u onder meer Launchy.exe
(afbeelding 1). Met een dubbelklik start u het op.

Zoekbalk
Als u vervolgens in het systeemvak van Windows kijkt, ziet
u het LaunchyQt-pictogram. U kunt dit met rechts aanklik-

20 1 | 2021


nou net de enige aangeboden taal zijn die koppig dienst-
weigerde. Een bug, wellicht?
Catalogus
Enig ‘eye candy’ is leuk, maar bij een lanceerplatform
gaat het natuurlijk toch vooral om de inhoud. Die bepaalt
welke resultaten u te zien krijgt wanneer u zoektermen
of letters intikt. Zoals gezegd indexeert de tool standaard
alle snelkoppelingen in het startmenu van Windows, maar
op het tabblad Catalogus bepaalt u helemaal zelf waar
LaunchyQt (verder) moet zoeken.
Stel, u hebt een gegevensmap waarvan u de inhoud
ook graag op bestandsnaam wilt laten doorzoeken. Druk
4 in de url door de parameter %s wordt opgevist) om uw
dan op het plusknopje in het linkervenster en verwijs via
het mapicoon naar de gewenste map. Selecteer de toege-
voegde locatie en geef rechtsonder aan of u ook binnen
submappen (Include directories) wilt laten zoeken. Geef
eveneens aan of uitvoerbare bestanden (Include executa-
bles) in de resultatenlijst moeten verschijnen.
Via het plusknopje in het rechtervenster voegt u per
maplocatie de bestandstypes toe waarmee LaunchyQt
rekening moet houden, bijvoorbeeld docx en png (afbeel-
ding 4). Met Rescan Catalog forceert u een onmiddellijke
herindexering. Onderaan het venster leest u het totaalaan-
tal geïndexeerde items af.
Zoekaliassen
Tot nu toe hebben we het bij simpele zoekopdrachten
gehouden: u tikt een paar letters in en u selecteert het
gewenste resultaat. Maar u kunt de zoekopdrachten even-
tueel op allerlei andere manieren aansturen.
Wilt u bijvoorbeeld meteen een bepaalde website
openen, tik dan bijvoorbeeld go, gevolgd door tabtoets,
computeridee.nl in. De zoekbalk komt
er dan uit te zien als Google Chrome
computeridee.nl en met een druk op
Enter opent Chrome de gevraagde
webpagina.
Dankzij standaard geïnstalleerde
plug-ins kunt u de zoekfunctie van
LaunchyQt nog op andere manieren
finetunen. Ga via Options naar het
tabblad Plug-ins en klik op WebSearch-
Py. Hier vindt u een reeks vooraf
gedefinieerde zoekaliassen, waaronder
gmap met de juiste url. Deze alias zorgt
ervoor dat u in LaunchyQt slechts
gmap hoeft in te tikken. Druk vervol-
computeridee.nl
Workshop
Creëer uw 5
eigen aliassen
voor het snelle
opzoekwerk op
het Web.
gens op de tabtoets en het gewenste zoekwoord (dat
browser te laten afstemmen op Google Maps, inclusief de
ingevoerde zoekterm. Op deze manier kunt u bestaande
aliassen naar wens aanpassen.
LaunchyQt Via plusknop kunt u ook altijd uw eigen exemplaren
kan ook naar creëren. Om bijvoorbeeld snel via de zoekfunctie bij
verschillende Computer Idee uit te komen, volstaat de url https://www.
bestandstypes computeridee.nl/search/?q=%s. Die vindt u overigens
op andere loca- makkelijk zelf wanneer u naar de site van Computer Idee
ties speuren. gaat en een willekeurig zoekwoord in de zoekbalk rechts-
boven intikt. U hoeft slechts de url te kopiëren en uw
zoekterm door %s te vervangen (afbeelding 5).
Andere plug-ins
WebSearchPy is maar een van de vooraf geïnstalleerde
plug-ins. Een andere interessante plug-in is Runner,
waarmee u vanuit LaunchyQt ook programma’s en com-
mando’s met eigen parameters kunt opstarten. U merkt
dat er standaard (slechts) één commando-alias is opgeno-
men: cmd, met als commando C:\Windows\System32\cmd.
exe en als parameters /K $$ (waarbij $$ verwijst naar de
doellocatie). Om bijvoorbeeld notepad++.exe op te starten
in C:\Program Files\notepad++ tikt u cmd in, gevolgd door
de tabtoets en "c:\program files\notepad++". Of u maakt
uw eigen alias aan met de plusknop. U geeft een naam op
als np (bij Name) "c:\program files\notepad++\notepad++.
exe" (bij Program) en $$ (bij Arguments) om vervolgens in
LaunchyQt iets in te tikken als np, gevolgd door de tab-
U kunt ook toets en c:\scripts\mijnscript.bat. Daarna opent Notepad++
aliassen voor het gevraagde batchbestand (afbeelding 6).
eigen com- Verder is er nog de plug-in CalcyPy. Die zorgt ervoor
mando’s en dat LaunchyQt als calculator kan worden gebruikt. Tikt u
programma’s bijvoorbeeld (17/8)*4,58 in, dan weet de tool u meteen te
opnemen. vertellen dat de uitkomst 9,732 is.
6
1 | 2021 21

Welke cpu moet
Het hart van uw desktopcomputer, de
cpu, komt uit de fabriek van Intel óf
AMD. Een alternatief is er nog niet. Tot
voor kort was Intel echter duidelijk de
bovenliggende partij, maar die com-
fortabele positie zijn ze in korte tijd
kwijtgeraakt. Hoe is dat zo gekomen?
En wat zijn op dit moment dan de bes-
te processors? Die zaken bespreken we
vandaag.
Tekst Stephan Overbeeke en Nada Overbeeke
W
e moesten even goed
in het geheugen
graven om te achter-
halen wanneer AMD
voor het laatst wist te concurreren
op het gebied van processors. Rond
de eeuwwisseling had AMD sterke
processors in handen, tot ongeveer
vijftien jaar geleden. Toen maakte
AMD voor het laatst indruk met de
dualcore Athlon 64 x2. Processors
met meerdere cores of rekenkernen
bestonden op dat moment praktisch
nog niet. AMD zette daarmee een
historische stap. We vroegen ons
toen wel af wat het nut van meerdere
rekenkernen zou zijn. Inmiddels
vragen we ons af of we wel genoeg
hebben aan zes stuks.
2006: Intel-tijdperk
In 2006 keerde Intel het tij met
de snellere Core 2 Duo-processor
(afbeelding 1). Op dat moment
wisten we nog niet dat die cpu een
keerpunt zou zijn. Tot die tijd was
het stuivertje wisselen tussen
Intel en AMD wie de snelste
had, maar met de Core 2 Duo
startte een heus Intel-tijdperk.
Intel wist vervolgens zijn
processors nog sneller en
efficiënter te maken. AMD
kon de vooruitgang sim-
pelweg niet bijhouden:
de processors waren
of trager of minder
efficiënt of allebei.
22 1 | 2021
tu s s e n In te l e n A M D
Stri jd
In 2008 introduceerde Intel de bekende Core i-modellen.
2008-2013: Core i3, i5, i7 antwoord op. De progressie liep totaal
In 2008 introduceerde Intel nieuwe niet zoals men had gehoopt. Intel had
processors: de Core i-modellen. Deze het rijk alleen.
waren opnieuw sneller, efficiënter en Ergens was het te verwachten,
hadden vier rekenkernen. Zelfs als u want Intel was (en is nog altijd) de
geen cpu-liefhebber bent, zullen de grotere club van de twee. Intel had
termen Core i3, Core i5 of Core i7 u een grofweg tien keer groter onder-
vast wel bekend in de oren klinken zoeks- en ontwikkelingsbudget. Ook
(afbeelding 2). was er meer geld voor marketing.
Deze termen werden bij een breed En daarbij was (en is) Intel als enige
publiek praktisch synoniem voor hoe in het bezit van een fabriek om zelf
krachtig een laptop of computer was. chips te produceren. AMD moet deze
Zelfs leken wisten dat Core i3 stond inkopen bij TSMC in Taiwan. Kortom,
voor een instapper, Core i5 voor het was eigenlijk wel logisch dat Intel
een middenklasser en dat Core i7 producttechnisch en commercieel de
een krachtige computer betekende. voorsprong zou uitbouwen.
In 2006 begon Uiteraard lag het niet zo simpel, maar AMD scoorde nog wel in de kleine
een heus Intel-tijd- het verhaal van Intel sloeg wel aan. markt voor zelfbouwpc’s. Maar in de
perk met de Core 2 Zeker omdat Intel deze lijn jaar na markt voor onder meer laptops wist
Duo-processor. jaar wist door te trekken, in laptops Intel grote fabrikanten, zoals Dell en
en in desktops. HP, aan zich te binden met wel zeer
1 AMD had hier simpelweg geen aantrekkelijke deals (zie kader onder).
Concurrentievervalsing
De uitstekende deals (original equipment manu-
facturer, oem-versies) waarmee Intel Dell en HP
aan zich wist te binden, is nog altijd onderwerp
van discussie in de rechtszaal.
De Europese Unie weet zeker dat de kortingen
die Intel bood om de eigen systemen te pushen,
concurrentievervalsend waren. Intel wist op die
manier zijn enige concurrent praktisch volledig
uit de markt te drukken. Er wordt al jaren ingezet
op een megaboete voor Intel, maar de zaak loopt
nog steeds.


u hebben? 2
Kooptips
Op basis van onze eigen testen, hebben we een
overzichtje gemaakt met de beste cpu’s voor de
meeste doeleinden ... van goedkoop naar duur.
Intel Core i3-10100
Helaas laat de beschikbaarheid
van de goedkoopste cpu’s veel te
wensen over. Zeker bij AMD die
met de Ryzen 3 3300X in theorie
de beste allround cpu in huis heeft
(120 euro).
Maar we kunnen natuurlijk niet
iets aanraden dat al maanden
niet te koop is. De goedkoopste
categorie gaat daarom naar de
Intel Core i3-10100. Dit is een
quadcore-processor met een
boostsnelheid van 4,3 GHz. Deze
plaatst u op een Socket LGA
1200-moederbord.
Deze 2020 i3 is net zo krachtig
als een Core i7 uit 2017 en daar-
mee in staat alle dagelijks taken
computeridee.nl
2013-2017: naar stilstand
Zonder concurrentie zette Intel de
groei rustig door, met grofweg elk
jaar een nieuwe, iets snellere Core
i-processor. Het ene jaar verbeterden
ze de architectuur, het volgende jaar
maakten ze het productieprocedé net
prima uit te voeren. Zelfs inclusief
applicaties als Photoshop en (lichte)
videobewerking. U hebt ook geen
losse videokaart nodig met deze chip.
Processors
weer wat efficiënter. Dat laatste was
belangrijk, want een efficiëntere chip
Het lukte Intel wordt minder warm en is dus makke-
maar niet om écht lijker te koelen. De chip kan daardoor
betere chips te meer presteren voordat hij te warm
produceren dan ze wordt. Dit ging zo vrolijk door tot
in 2013 al deden. ongeveer 2016.
Ongeveer rond dat jaartal bleken
3 Intels nieuwste fabrieken niet meer
de gewenste resultaten te kunnen
leveren. Het lukte niet meer om écht
betere chips te produceren dan ze in
2013 al deden. Het geld kon niet op,
van concurrentie was geen sprake
en toch kon dat niet voorkomen dat
het onderzoek en de ontwikkeling bij
Intel praktisch stil kwam te liggen. Er
werden nauwelijks nieuwere desktop-
processors ontwikkeld. Wel volgde
een aantal optimalisaties, maar het
lukt Intel niet meer om een echt grote
stap te zetten (afbeelding 3).
AMD Ryzen 5 3600
De Ryzen 5 3600 is weliswaar één
generatie ouder dan de 5000-serie,
maar vooralsnog heeft AMD enkel
nieuwe cpu’s in de categorie 300
euro of hoger uitgebracht. Daardoor
kijken we bij een iets minder budget
naar de Ryzen 5 3600 (200 euro).
Zijn zes cores geven u een betere
ervaring dan bij de Intel Core i3-10100.
Die extra cores hebt u hard nodig in
moderne games. En daarmee is dit
eigenlijk de beste cpu in een thuis-
computer. Voor deze cpu hebt u een
AMD AM4-moederbord nodig en een
losse videokaart. Een koeler krijg u in
tegenstelling tot bij de Intel i5-10600K
wel meegeleverd, maar u haalt meer
uit deze processor met een degelijke
koeler van een paar tientjes.
Goedkope cpu’s
Zowel Intel als AMD hebben ook cpu’s van zo’n vijf-
tig à zestig euro. Dit zijn dualcores die prima in staat
zijn om eenvoudige taken uit te voeren, zoals brow-
sen en processing. Ons bezwaar is alleen dat de
besparing niet in verhouding staat tot de gevolgen
op de langere termijn. Een degelijke vier core-
processor zorgt ervoor dat zelfs een eenvoudig sys-
teem een paar jaar meer toekomstperspectief heeft.
1 | 2021 23
Processors


Kosten platform
De prijs van de cpu vertelt niet het hele ver-
haal. De kosten van het benodigde moeder-
bord verschillen namelijk nogal tussen
Intel en AMD. Een directe vergelijking is
niet altijd te maken, maar voor een grof-
weg vergelijkbaar moederbord betaalt u
bij Intel al snel een tientje of twee meer
(Intel Socket LGA 1200 versus AMD
B450). Bij luxere moederborden loopt
dat soms nog iets verder op. Deze kos-
ten rekenen we overigens niet mee in
onze adviezen.

AMD Ryzen 9 3900X

AMD Ryzen 5 5600X
Wat zoeken we in een cpu die onge-
veer 300 euro kost? Natuurlijk de
beste prestaties in games zonder
concessies, plus de benodigde kracht
voor intensiever videowerk.
Met de 5600X zet AMD voor
het eerst in ongeveer tien jaar een
processor neer die Intel niet alleen
in prijs-prestatieverhouding verslaat,
dat deden ze al even, maar ook in
absolute prestaties. In de meeste
games blijft deze zes core AMD de zes
Intel Core i5-10600K voor. Hetzelfde
geldt voor de prestaties in andere
applicaties; waar de AMD soms zelfs
een comfortabele twintig procent
sneller is.
Wilt u echt productief zijn, bijvoor-
beeld met zware berekeningen,
intensieve fotobewerking of 4K--
videobewerking? Dan wilt u meer
dan de zes rekenkernen die de eerder
genoemde processors hebben. De
Ryzen 9 3900X heeft er maar liefst
twaalf en benadert met de introduc-
tie van zijn directe opvolger, de Ryzen
9 5900X, inmiddels de 400 euro.
De nieuwere variant is weliswaar
nog iets sneller, maar dat is vooral
voor games relevant. De prijs-pres-
tatieverhouding van deze processor
blijft nog altijd ijzersterk. Daarbij
heeft Intel geen tegenhanger voor
deze cpu in dit segment; zelfs de
snelste mainstream Core i7- en Core
i9-cpu’s komen niet in de buurt van
het productiviteitsvermogen van
deze cpu. Voor de AMD Ryzen 9
3900X hebt u een AMD AM4-moeder-
bord nodig, een losse videokaart én
een degelijke processorkoeler.
AMD Ryzen 9 5950X
Wilt u totaal geen concessies
doen? Wilt u een processor die
ultieme gameprestaties biedt én
die alles aankan wat u maar kunt
bedenken? Dan is de AMD Ryzen
9 5950X dé cpu van dit moment.
Deze kost wel ongeveer 849 euro.
Met zestien razendsnelle cores
is het verreweg de snelste en
capabelste desktopprocessor van
dit moment. Op deze cpu heeft
Intel vooralsnog geen antwoord,
want hun topmodel blijft op tien
cores steken en levert een lagere
prestatie per core. Ook voor deze
processor van AMD hebt u een
degelijk AM4-moederbord nodig,
een losse videokaart en een
stevige processorkoeler. Een grote
luchtkoeler of waterkoeling heeft
de voorkeur.

24 1 | 2021


2017: AMD herrijst
In 2017 kwam AMD uit het niets met
een processor die écht indruk maakte
(afbeelding 4).. De problemen bij Intel
zorgden ervoor dat we jarenlang
vrijwel niets anders hadden gezien
dan vier core-processors, en opeens
was daar AMD met een nieuwe chip
die krachtiger en efficiënter was dan
wat Intel wist te bieden.
Het feit dat AMD zijn chips bij TSMC
inkocht, werd spontaan een voordeel.
De grootste chipfabrikant van Taiwan
wist door de jaren heen namelijk
wél goed door te ontwikkelen. AMD
bedacht een goede chip en TSMC kon
hem ook daadwerkelijk maken. Vier
cores was niet langer de standaard;
AMD bracht ons chips met zes of zelfs
acht cores. Net als in 2005 vroegen
we ons even af of dat wel nodig was,
inmiddels weten we wel beter: die
extra rekenkernen zorgen voor écht
snellere computers.
2018-2019: stagnatie
De eerste Ryzen-generatie van AMD
was goed, maar nog niet perfect. Intel
was nog steeds iets sneller in games
en er waren opstartproblemen.
En omdat de jarenlang bewezen
betrouwbaarheid van Intel voor velen
een reden was om het bedrijf toch
nog trouw te blijven, kreeg Intel de
tijd om orde op zaken te stellen.
Het probleem was alleen dat de
vooruitgang van Intel er niet kwam.
Intel ging net als AMD meer reken-
kernen in een chip te stoppen, maar
daarbij was er geen sprake van voor-
uitgang op gebied van efficiëntie. Het
leverde warmere en minder zuinige
chips op.
AMD was simpelweg beter in staat
meerdere rekenkernen op éen chip te
krijgen (afbeelding 5). Intel had wel-
iswaar zes en acht core-processors,
maar AMD had al twaalf en zestien
cores uitgebracht. In 2019 had Intel
enkel nog gamers aan zijn kant, maar
op elk ander vlak was het bedrijf
ruimschoots ingehaald.
computeridee.nl
In 2017 kwam
AMD uit het niets
met een processor
die grote indruk
maakte.
AMD was simpel-
weg beter in staat
meerdere rekenker-
nen op éen chip te
krijgen.
2020: De ommekeer
In december 2020 deelde AMD de
genadeklap uit met zijn 5000-series
Ryzen-processors. Daarmee wisten
de fabrikant zowel in productiviteit,
gaming als efficiëntie de winst naar
zich toe te trekken.
In 2019 wist Intel zich namelijk nog
net staande te houden doordat zijn
processoren, zoals gezegd, in games
vaak nog net iets sneller waren.
Belangrijk was dat AMD er inmid-
dels in was geslaagd zijn enigszins
gedeukte reputatie weer op te
bouwen. Een goede reputatie (her)
opbouwen lukt niet in één generatie,
maar met drie jaar inhoudelijk sterke
producten én ontwikkelingen achter
Processors
4 de rug kunnen we zeggen dat het
tij is gekeerd: 2020 was het jaar dat
AMD weer écht aan de top kwam, en
Intel iets moest gaan doen ...
2021: en verder
Het lijkt dus een kwestie van tijd
voordat Intel reageert. Het bedrijf
heeft nog altijd een ontwikkelings-
budget dat ruim tien keer groter is
dan dat van AMD. Ook heeft Intel een
overmacht aan ervaren engineers in
huis. En waar niemand had verwacht
5
dat AMD zo succesvol zou terugko-
men, is het de verwachting van velen
dat Intel nog harder gaat terugslaan.
De vraag is dus niet of dit gaat
gebeuren, maar wel wanneer. Intel is
immers al jaren bezig om zijn koppo-
sitie te heroveren.
Toch zijn de eerste stukjes infor-
matie die we krijgen over de nieuwe
generatie van Intel, niet heel hoopvol.
Sterker nog, wat we horen over code-
naam Rocket Lake (gepland in het
eerste kwartaal van 2021) vinden we
zelfs redelijk zorgwekkend (afbeel-
Rocket Lake staat ding 6).
gepland voor het Dat Intel een comeback gaat
eerste kwartaal van maken, is dus vrijwel zeker. Maar wij
2021. Wordt dit het vermoeden dat we daarvoor mini-
antwoord van Intel? maal op Alder Lake (gepland later in
2021) moeten wachten en misschien
6 zelfs nog wel langer.
Tot die tijd is er simpelweg een
nieuwe realiteit: en daarin is AMD
de grote jongen. AMD staat op dit
moment voor de beste desktop-
cpu’s. Hierbij moeten we het concept
dat een Core i7 staat voor een
high-endsysteem dus wel loslaten;
het zijn de Ryzen 5-, Ryzen 7- en
Ryzen 9-processors die de dienst
uitmaken. Wie had dat verwacht?
1 | 2021 25


Zo wordt u
een ethisch hacker
Na het volgen van deze cursus bent u in staat om de
veiligheid van netwerken en besturingssystemen te testen!

Krijg € 5,-
extra korting*
met code
€ 69,90 CID202101

voor
€ 39,95

Cursusbundel: Ethisch Hacken

Bestel op techacademy.id.nl
* Geldig tot en met 22-12-2020 en niet in combinatie met andere aanbiedingen.

Interactieve online cursus Inclusief cursusboek Direct zelf aan de slag

 Tips & Trucs

 Tekst Toon van Daele

Tips & Trucs

n oude accounts tot
Va
papierplotter in 3D

Top tip! van lezer

L. van de
Gmail Bulkoperatie Meer
Wilt u een hele reeks e-mails in Gmail in één keer archiveren of verwijderen,
dan doet u dat het best vanuit de website. Meld u aan bij Gmail en selecteer
de beoogde mailmap. Klik bovenaan op de pijlknop en kies Alle (of eventueel
Gelezen, Ongelezen, Met ster of Zonder ster). Wilt u niet alleen de zichtbare
mails selecteren, klik dan bovenaan op de balk met Alle [n-aantal] berichten
in [mailmap] selecteren. Vervolgens hoeft slechts de gewenste actie aan te
duiden, zoals Archiveren, Verwijderen, Verplaatsen naar [mailmap] enzovoort.

Windows 10 Typsuggesties
Wist u dat Windows u ook tijdens het
intikken van tekst (in een willekeurige
applicatie) suggesties aan de hand
kan doen? Er verschijnen dan drie
suggesties in een pop-upvenstertje
waarvan u het gewenste woord selec-
teert. Open hiervoor Windows Instel-
lingen en ga naar Apparaten, Typen.
Scrol naar Hardwaretoetsenbord en
schakel Tekstsuggesties weergeven
tijdens het typen in – en eventueel
ook Onjuist gespelde woorden auto-
matisch corrigeren.
Printer Wps-modus
Het is soms lastig een printer aan te sluiten op een
wifi-netwerk. Veel draadloze printers ondersteunen
echter de wps-modus (Wi-Fi Protected Setup). Vaak
dient u die te activeren via de printerdisplay of anders
door het indrukken van een knop (raadpleeg uw
handleiding). Daarna houdt u de wps-knop op uw –
wps-compatibele – router even ingedrukt, zonder het
ssid of het wachtwoord te hoeven intikken. Na afloop
schakelt u de wps-functie op uw router uit veiligheids-
overwegingen bij voorkeur weer uit.

Tip ons!
Windows 10 Update 20H2
Inmiddels is de nieuwste Windows 10-update (20H2) uitgekomen. Om uw sys-
teem van die update te voorzien, volstaat het Windows Instellingen te openen
en Bijwerken en beveiliging / Windows update te selecteren, waarna u op Naar Stuur uw veelbelovende pc-tip of computertruc,
updates zoeken klikt. Komt de update niet beschikbaar, dan is uw systeem met uw naam en liefst ook met een verduidelijkende
mogelijk niet helemaal compatibel met de update. Om die toch te (proberen schermafdruk naar tiptruc@computeridee.nl.
te) installeren surft u naar www.tiny.cc/w10down, klikt u op Update nu, down- Misschien wordt uw tip wel de toptip!
loadt u de Windows 10-updateassistent, klikt u op Nu bijwerken en volgt u de
instructies.
iOS 14 Widgets
U kunt widgets (zoals het weerbericht) in iOS 14 ook op
uw startscherm plaatsen. Houd uw vinger ingedrukt op
het scherm tot de icoontjes bewegen en tik dan op het
plus-knopje linksboven. Kies het gewenste formaat in de
lijst met widgets en tik op Voeg widget toe. Geef die een
geschikte plaats op het scherm en bevestig met Gereed.
Een bijzondere widget is de ‘slimme stapel’. Die stapelt
meerdere widgets boven elkaar, zodat die afhankelijk van
het tijdstip of van uw locatie andere inhoud krijgen. Wat
dacht u bijvoorbeeld van muziek in de avonduren?

computeridee.nl 1 | 2021 27

Windows 10 Deblokkeren
Wanneer u een programma down-
loadt en opstart, dan is er kans dat
de melding Uw pc wordt beschermd
opduikt. Om de applicatie toch te
starten, moet u op Meer informatie,
Toch uitvoeren klikken. U kunt deze
melding vermijden door met rechts
op het programmabestand te klikken,
Eigenschappen te selecteren en op
het tabblad Algemeen een vinkje te
plaatsen bij Blokkering opheffen.
Foto’s Copyright
U hebt een blog of website die u met een foto wilt opvrolij-
ken. Let er dan vooral op dat u rechtenvrije foto’s gebruikt,
want bedrijven met beelddatabanken, zoals Shutterstock,
Getty Images en iStock, gaan actief op zoek naar onrechtma-
tig gebruikte foto’s en een overtreding kost u snel een paar
honderd euro. Beschikt u niet over eigen foto’s, dan kunt u
afbeeldingen kopen bij zulke databanken of u filtert Google
Afbeeldingen (www.images.google.com) via het menu Tools
op Gebruiksrechten, Creative Commons-licenties. Let wel op;
ook aan deze foto’s kunnen nog voorwaarden verbonden
zijn. Klik hiervoor op een foto en bekijk de info in het rechter-
venster. Kiest u voor Commerciële en andere licenties, dan
treft u in hier vaak ook een aankooplink aan.
Excel Rijen
U wilt een aantal rijen invoegen in uw Excel-werkblad. Dat
kan snel als volgt. Klik op het nummer van de rij waaronder u
rijen wilt invoegen en sleep met de muis naar onderen tot u
het beoogde aantal rijen hebt geselecteerd. Klik met de rech-
termuisknop op uw rij-selectie en kies Invoegen in het con-
textmenu. Het gevraagde aantal rijen wordt nu toegevoegd
en de onderliggende rijen schuiven netjes naar onderen.
Microsoft Word Hyperlinks
Om in Microsoft Word een hyperlink
aan een woord(groep) te koppelen,
selecteert u het woord, drukt u op
Ctrl+K en tikt u het webadres in bij
Adres. Stel, u wilt naderhand de inge-
voerde webadressen opnieuw bekij-
ken en alle http-links vervangen door
https. Druk dan eerst op Alt+F9 zodat
u de onderliggende codes – en dus
ook de webadressen – te zien krijgt.
Vervolgens start u via Start, Zoeken
(of Start, Vervangen) uw zoek- of
vervangopdracht. Druk in het Zoeken
en vervangen-venster op de knop
Meer>> en selecteer Jokertekens
gebruiken. Bij Zoeken naar vult u
HYPERLINK “http in en bij vervangen
HYPERLINK “https.

Miniworkshop Open with++

Starten maar!
Windows heeft zo zijn favoriete apps 2 plaats tevens een vinkje bij Show for direc-
om bestanden met bepaalde extensies tories. Bevestig met OK.
te openen. Maar wat als u meerdere
geschikte programma’s hebt voor een
specifiek bestandsformaat? De gratis tool
Open with++ biedt een oplossing.
4 Test het uit door het context-
menu van de Verkenner te
openen en op het toegevoegde comman-
do te klikken. Handig weetje; wanneer u de

1 U vindt de tool via www.tiny.cc/

plusplus, waar u rechtsklikt op
Latest. Pak het 7z-archiefbestand uit met
7-Zip (www.7-zip.org). Dubbelklik op het
uitgepakte exe-bestand. Een dialoog-
venster duikt op als u op Install klikt. Na
uw bevestiging met OK, Ja en OK wordt
Open with++ aan het Verkenner-context-
menu toegevoegd. Via Uninstall kunt u het
ook weer verwijderen.
1
2 Het is nu de bedoeling dat u
één of meer items toevoegt. We
nemen als voorbeeld een commando
waarmee u een opdrachtprompt-venster
opent. Klik daarvoor op Add en vul bij
Name (iets als) Open opdrachtprompt hier
in. Vervolgens drukt u op Browse en
verwijst u naar het bijbehorende bestand:
C:\Windows\System32\cmd.exe. Bevestig
uw keuze.
3 U wilt hieraan natuurlijk ook
een picogram koppelen. Daar-
voor kunt u gewoon naar het uitvoerbare
Shift-toets ingedrukt houdt, wordt het
commando als administrator gestart. U
kunt uiteraard nog andere commando’s
toevoegen. Om bijvoorbeeld een app te
starten voor mp4- en wmv-bestanden, tikt
u bij File Types mp4 wmv in, of %video%
voor alle videobestanden (er is verder ook
%audio%, %image% en %subtitle%; zie het
Options-menu voor een overzicht). Meer
interessante voorbeelden vindt u op de
eerder vermelde webpagina.
4

bestand verwijzen (in ons voorbeeld dus

C:\Windows\System32\cmd.exe), waarna u
op het pictogram klikt. Of u verwijst naar
een geschikt ico-bestand, bijvoorbeeld
gedownload van www.iconarchive.com.
Laat Show in sub menu aangevinkt en

28 1 | 2021
 Tips & Trucs


5 tips voor
ccounts opru n
im …
e
oude a
Account voor webapps die u niet langer gebruikt, kunt u het best
regelmatig opruimen. Immers, het blijven mogelijke toegangswegen
voor hackers, en soms veranderen ook de servicevoorwaarden
waardoor die ‘vergeten’ webapps plots wel beginnen te spammen of Website Papierplotter
uw data te delen. Heeft u iets met wiskunde dan vindt u de ‘paper plotter’
via www.tiny.cc/paperplot vast leuk. U kunt hier een
TIP 1 Het komt er eerst op aan de niet langer gebruikte accounts willekeurige functie invoeren, waarbij u zelf de variabelen
terug te vinden. U kunt alvast beginnen te zoeken in uw mail(archief), invult. Zodra u dan op Draw function klikt, wordt de func-
naar berichten met termen als ‘new account’ of ‘confirm your email’. tie in 3D uitgetekend. Op het tabblad Advanced kunt u ook
Gebruikt u een wachtwoordmanager of laat u uw wachtwoorden door verloopkleuren instellen. Via de knop Download PDF krijgt
uw browser bijhouden, check dan ook daar op eventuele oude accounts. u bovendien een pdf waarop op diverse pagina’s de patro-
nen staan uitgetekend. Die kunt u afdrukken op stevig
TIP 2 Bij veel diensten kunt u zich met uw Google- of Facebook- papier, uitknippen, de aangeduide inkepingen maken en
account registreren. Langs deze wegen kunt u de koppelingen aan elkaar hangen voor een fraai 3D-resultaat.
controleren en desnoods ongedaan maken: via www.tiny.cc/appsbeheren
(Google) en www.tiny.cc/fappsbeheren (Facebook). Webapp Awesome Screenshot
U wilt een grafiek, tabel of een afbeelding met
TIP 3 Stel, u hebt accounts teruggevonden die u wilt opzeggen. anderen online bespreken en van commentaar
De vraag is dan: hoe pakt u dit aan? Met wat geluk vindt u de nodige voorzien? Probeer dan Awesome Screenshot
instructies in de welkomstmail (www.awesomescreenshot.com). Meld u gratis aan en
of (soms diep verborgen) in de upload plaatjes. Die kunt u meteen becommentariëren
helppagina’s van de betreffende of via Annotate the image van aantekeningen voorzien.
dienst of webapp. Sommige, zoals nummers, tekstballonnen en emoji’s,
zijn alleen beschikbaar voor betalende accounts. Om uw
TIP 4 Er zijn ook handige project te delen, geeft u de url gewoon door aan anderen.
websites met instructies voor Voorwaarde is dat die ook een (gratis) account hebben.
het opzeggen van accounts bij
allerlei diensten. Bekijk hiervoor
www.backgroundchecks.org/
justdeleteme (met handige
kleurcodes) en Accountkiller
(www.accountkiller.com).

TIP 5 Het opzeggen van oude accounts heeft dus ook veel
met veiligheid te maken. Bezoek daarom ook Have I been pwned
(www.haveibeenpwned.com). Deze site kan u op basis van uw e-mail-
adres vertellen bij welke websites uw persoonlijke gegevens werden
gecompromitteerd, zodat u ze met voorrang kunt afsluiten.

Microsoft Teams Gasten altijd nog op de drie puntjes bij een

Wanneer u een vergadering start als
organisator in Microsoft Teams, dan
kunnen de deelnemers bijvoorbeeld
ook uw audio dempen en andere
deelnemers verwijderen,
wat best vervelend kan
zijn. Om dat te vermijden,
maakt u de groepsverga-
dering aan en opent u die.
Klik rechtsboven op Verga-
deropties en stel Wie kan
presenteren in op Alleen ik.
Bevestig met Opslaan. Was
u dit uit het oog verloren
en is de vergadering al
begonnen, dan kunt u
deelnemer klikken en Genodigde in
plaats van Presentator selecteren. Zie
www.tiny.cc/rollenteams voor meer
informatie.
Android IMEI
Het unieke IMEI-nummer
(International Mobile Equip-
ment Identity) wordt gebruikt
om uw telefoon te identifice-
ren. Bij diefstal hebt u het vaak
nodig, en aan de hand van dit
nummer kan de provider uw
toestel blokkeren. U vindt het
door de Bellen- of Telefoon-app
te openen en de code *#06#
in te toetsen. Of u gaat naar
Instellingen, Info Telefoon
(of Over de telefoon), Status,
IMEI-informatie.

computeridee.nl 1 | 2021 29

o r lo g e s e n s m a r tw a tc h e s
Fitne s s tra c ke r s , s p o r th
Wie niet onderweg 3

Steeds meer mensen vinden dat een goede gezond-

heid en het werken aan een goede lichamelijke
conditie belangrijk is. Een fitnesstracker, sporthorloge
of smartwatch stimuleert dat door de eigen prestaties
vast te leggen en deze eventueel te delen met anderen.
Waarin onderscheiden deze wearables zich van elkaar
en wat kunt u ermee?
Tekst Edmond Varwijk

S
porters zijn de nieuwe nerds,
zo lijkt het wel. Beladen met
smartphones, sporthorloges
en fietscomputers wordt elke
prestatie vastgelegd, geanalyseerd en
online gedeeld. De digitalisering van
de amateursport en actieve vrijetijds-
besteding is een miljardenindustrie
geworden. Traditionele partijen als
Garmin, Polar en Suunto worden
uitgedaagd door ‘nieuwkomers’ als
Fitbit, Samsung en Apple, en online-
diensten als Strava, Training Peaks en
Komoot.
Activity- of fitnesstrackers, sport-
horloges en smartwatches zijn de
drie populairste wearables voor het
vastleggen van sportieve en dagelijk-
se activiteiten. De verschillen tussen
de drie waren aanvankelijk best groot
en helder, maar het aantal toegeno-
men functies heeft ertoe geleid dat
de drie steeds meer op elkaar zijn
gaan lijken. De keuze wordt er dan
ook niet makkelijker op.
Fitnesstrackers
De fitnesstracker is van de drie
soorten onveranderd de eenvou-
digste. Het is een relatief lichte en
simpele wearable voor om de pols
die vooral basisfunctionaliteiten als
het tellen van het aantal stappen en
het vertalen naar de hoeveelheid
verbrande calorieën regelt. De iets
duurdere modellen voegen hier
echter al snel allerlei andere functies
aan toe, zoals een hartslagsensor, een
kleurenscherm, koppeling met uw
bank zodat u er onderweg mee kunt
betalen en soms zelfs een gps voor
wereldwijde positiebepaling en regis-
tratie van kilometers of eenvoudige
navigatie (afbeelding 1).
In de ontwikkeling richten de
meeste fitnesstrackers zich steeds
nadrukkelijker op uw gezondheid.
Met de informatie die de apparaatjes
verzamelen over beweging, hartslag
en ook rust en slaap, analyseren ze
of u wel frequent genoeg beweegt,
of u gestrest bent en of u wel genoeg
nachtrust krijgt. De apparaatjes geven
ook adviezen om gedurende de dag
eens wat te beweging te pakken of in
elk geval een paar minuten te gaan
staan. Door bijvoorbeeld ook uw
2 is dan ook een van
Via een app op de aan de fitnesstracker
gekoppelde smartphone is het mogelijk de
eigen prestaties en doelen te controleren.
De Garmin Vivo- eet- en drinkpatroon in te voeren,
smart 4 (links) en de komt u te weten of u wel voldoende
Fitbit Charge 4 vocht binnenkrijgt en of u niet te veel
(rechts) hebben eet ten opzichte van wat u verbrandt.
beide geen kleuren- Dit soort gegevens moet handmatig
display. worden ingevoerd en hoewel de
combinatie van enkele knoppen en
een aanraakscherm in de praktijk best
goed werkt, gaat dit beter via een app
op de aan de fitnesstracker gekoppel-
de smartphone (afbeelding 2).
Deze koppeling regelt ook dat
de meeste fitnesstrackers op hun
De Samsung Gear schermpjes binnenkomende berich-
Fit2 Pro biedt veel ten van WhatsApp en e-mail kunnen
functionaliteit, maar laten zien. Al deze activiteit trekt bij
sommige fitnesstrackers een stevige
de duurste fitness- wissel op de accuduur, die soms maar
trackers te koop. enkele dagen of minder is. Sommige
trackers, zoals de Samsung, besparen
1 energie door bijvoorbeeld niet con-
tinu de hartslag te meten, waarbij
aangetekend wordt dat dit de
effectiviteit van de fitnesstracker
en zijn gezondheidsadviezen niet
ten goede komt.
Aankooptips
fitnesstracker
Wilt u een fitnesstracker aan-
schaffen, let dan vooral op formaat
en gewicht. Belangrijke andere
aspecten zijn: wel of geen kleuren-
scherm, de grootte van het scherm,
de helderheid van het scherm, water-
dicht of niet, wel of geen hartslagme-
ter en wel of geen gps (afbeelding 3).
Een belangrijk advies daarbij is om
u niet te veel te laten leiden door de
marketinggestuurde specificaties
van de verschillende fitnesstrackers,
maar onafhankelijke tests te lezen. En

30 1 | 2021
 Gezondheid

6

is, is gezien
5 bedenk verder dat deze apparaatjes
bedoeld zijn om dag én nacht te
4 dragen; draagcomfort beslist mede of
u de fitnesstracker blijft gebruiken of
na enkele weken in een la achterlaat.
Veel fabrikanten hebben van dezelfde
fitnesstracker grotere en kleinere
modellen beschikbaar; dus altijd
eerst even passen voor u tot aankoop
overgaat.

Sporthorloges combineren de
gegevens van gps, hoogte- en
hartslagmeter voor het registeren
en analyseren van de sportieve
prestaties.
Steeds meer sporthorloges
ondersteunen activiteiten waar-
bij meerdere sportdisciplines
inclusief de wisselmomenten als
één sportieve prestatie worden
bijgehouden.
Sporthorloges
Sporthorloges richten zich op ieder-
een die behalve zijn dagelijkse acti-
viteiten ook echte sportmomenten
in de week plant en die nauwgezet
wil vastleggen. De nadruk ligt daarbij
wel op hardlopen, wandelen, fietsen
(afbeelding 4) en in mindere mate
zwemmen. Bij andere sporten is het
afwachten hoe goed die worden
ondersteund en hoe relevant of
nauwkeurig de vastlegging is. Zwemt
u bijvoorbeeld in een binnenbad
waar de gps niet werkt, dan wordt de
gezwommen afstand bepaald aan de
hand van de zelf op te geven lengte
van het bad én een analyse van de
zwemslag door het horloge, dat daar-
bij het aantal keerpunten probeert te
tellen. Niet echt nauwkeurig, zo blijkt
uit onze tests.
Vooral Garmin en Polar helpen bij het
omzetten van de vele gegevens die de
sporthorloges verzamelen in nuttige
adviezen voor het verbeteren van de
prestaties.
Steeds meer sporthorloges onder-
steunen ook combinaties van
sporten; zoals fietsen én zwemmen,
of zwemmen, fietsen én hardlopen
(afbeelding 5). Deze worden dan
als één activiteit geregistreerd met
aparte analyses van de verschillende
onderdelen én wisselmomenten.
Opvallend is dat de sporthorloges
nauwkeuriger meten dan de geteste

"Gadgets niet nodig om fit te worden"

“Om fit te worden heb je al die gadgets
niet nodig, maar ze kunnen helpen meer
te bewegen en gerichter te trainen.” Aan
het woord is Jan-Arend Vredeveld, veer-
tien jaar lang de conditietrainer bij voet-
balclub FC Groningen en nu begeleider
van topsporters als kracht- en conditie-
specialist vanuit het Medisch Centrum
Zuid in Groningen. “Binnen de topsport is
het tegenwoordig ondenkbaar om zon-
der ‘device’ te sporten. We meten afstan-
den, snelheden en de hartfrequentie en
daarmee de trainingsbelasting. Dit helpt
in te schatten of een training ook doet
wat je ervan verwacht. Als feedback op
een training kan het waardevol zijn,
zeker als je met een limiet traint, zoals bij
een herstelloop of intervaltraining.”
De beperkingen van een sporthorloge
kent Jan Arend echter ook. “Trainen
voelt niet elke dag hetzelfde. De belast-
baarheid wisselt continu onder invloed
“Maak de registratie niet leidend bij het
sporten. Voor een goede interpretatie is bovendien
best veel kennis nodig.”
van stressoren zoals trainen, herstel,
sociaal, werk en privé. Sporthorloges
geven niet al deze stressoren weer en
bovendien moet je best wel wat kennis
van zaken hebben om alle gegevens
goed te kunnen interpreteren.” Zelf heeft
Jan Arend een Asics-sporthorloge om de
pols, maar de gps-functie heeft hij nog
nooit gebruikt. Zijn advies aan sporters is
daarmee in lijn. “Houd het behapbaar en
maak de registratie niet leidend. Ik
spreek mensen die zeggen goed gesla-
pen te hebben, maar die volgens hun
sporthorloge een slechte nacht hebben
gehad ... Als je wilt gaan sporten, ga dan
eerst gewoon lekker aan de gang. Mocht
je op een gegeven moment behoefte
krijgen aan feedback, dan kun je altijd
nog iets als een tracker of sporthorloge
aanschaffen.”

computeridee.nl 1 | 2021 31

fitnesstrackers. Ook hebben ze naast
gps en hartslagmeter steeds vaker
een saturatiemeter die het zuurstof-
gehalte in het bloed meet. Al deze
data levert vooral in de app op de
smartphone en de onlinedienst héél
veel gegevens op. Wie dat wil, kan
zijn prestaties verregaand analyseren,
maar om er echt optimaal gebruik
van te maken, is een flinke uitdaging
die ook wel enige kennis vraagt.
Vooral Garmin en Polar helpen hierbij
door relevante gegevens op te tellen,
gemiddelden te berekenen en deze
grafisch duidelijk weer te geven.
Daarbij geven ze ook adviezen rond-
om de belastbaarheid en het even-
tueel opvoeren en bijsturen van de
trainingsinspanning (afbeelding 6).
Dankzij de gps is ieder sporthor-
loge geschikt voor navigatie en het
volgen van vooraf geladen routes.
Het gemak waarmee dit gebeurt,
verschilt wel per model.
Smartwatches
Ooit begonnen als uitbreiding of
vervanging van de smartphone,
ontwikkelen de smartwatches zich
steeds meer tot het luxe segment
van de sporthorloges. Ze hebben
doorgaans dezelfde of nog betere
functionaliteit, en zijn daarmee
meer dan de sporthorloges geschikt
om ook dagelijks te dragen. Aan
32 1 | 2021
7 9
De Apple Watch
Series 6 beschikt
over het mooiste
scherm en heeft een
zeer goed door-
dachte bediening.
De smartwatch
van Samsung
maakt met zijn
lederen bandje
een klassieke
indruk.
8
sensoren bij de meeste modellen
geen gebrek: gps, hartslagmeter,
zuurstof, barometer, thermo-
meter enzovoort. Behalve de
van de sporthorloges bekende
functies en analyses, worden
De Apple Watch Series 6 gebruikt ook hier gezondheidsadviezen
twee apps op de iPhone of iPad. Voor gegeven (afbeelding 7). Het
gezondheidsgegevens is er de onderscheid ten opzichte van
standaard Apple Gezondheid, voor de eerder genoemde apparaten
sportieve prestaties nu ook deze Apple zit zelden in de reguliere sporten
Conditie. als hardlopen, wandelen, fietsen en
zwemmen, maar meer in zaken als
een jaag- en viskalender en onder-
steuning voor het golfen. Bovendien
zijn er weer verschillen tussen de
diverse modellen sporthorloges en
smartwatches van hetzelfde merk.
Naast Garmin en Fitbit bieden
vooral Samsung en Apple succesvol
smartwatches aan. Samsung lijkt met
z’n leren polsband en uiterlijk nog
het meest op een klassiek horloge
(afbeelding 8).
8) De batterijduur is
echter matig en het uitschakelen
van het scherm vrij lastig. Het aantal
gezondheidsfuncties loopt ook ach-
ter bij de concurrenten.
Het is Apple dat met de Watch 6
hogere ogen gooit. Het apparaat
heeft zonder meer het mooiste
scherm en een even rijke als goed
doordachte interface met een aan-
raakscherm en één knop (afbeelding
9).
9) Ook de registratie van sport-
activiteiten is goed én Apple heeft als
enige de mogelijkheid met de hart-
slagsensor een ‘echt’ hartslagfilmpje
(ECG) te maken en te controleren op
atriumfibrilleren, een veelvoorkomen-
de hartritmestoornis. Maar nadelen
zijn er ook; de accuduur is net als
de koppeling met online platformen
anders dan die van Apple zelf, matig.


Die nadelen kent de Garmin Fenix 6X
Pro Solar niet. Bovendien beschikt
dit topmodel uit de toch al niet goed-
kope Fenix-serie over een zonnecel
onder het scherm (afbeelding 10).
Deze is niet krachtig genoeg om de
smartwatch echt op te laden, maar
kan de accuduur wel verlengen.
Eén ding hebben alle smartwatches
gemeen: gebruik in combinatie met
een smartphone gaat erg soepel
en went snel. Berichten lezen, likes
ontvangen en zelfs het accepteren
van een online vergadering; het
functioneert vrijwel onmiddellijk,
evenals het bedienen van bijvoor-
beeld muziek of Spotify.
Aankooptips sporthorloges
en smartwatches
De accuduur van de sporthorloges en
smartwatches is, behoudens de Apple
Watch, voldoende voor enkele dagen
tot een week continu gebruik. Apple,
Samsung en Polar laden draadloos
op, wat makkelijker is dan de model-
len die via usb of – zoals Garmin – met
een eigen stekker opladen. Wel heeft
Garmin met de Fenix 6X Pro Solar
en zijn zonnecel een veelbelovende
innovatie.
Voor de bediening is er onder-
scheid tussen modellen met en
zonder (Garmin) aanraakscherm.
Samsung heeft ook nog een draai-
bare ring rondom het glas waarmee
u door de menu’s kunt scrollen. Lang
gold het aanraakscherm als minder
handig, want met bezwete vingers
of in de regen is het minder goed
10
computeridee.nl
Gadgetstress
Hoezeer alle smartwatches, fitnesstrackers
en mooie apps ook zeggen te helpen om
gezonder te leven; er zit ook een keerzijde
aan al deze techniek. Waar we tien jaar
geleden genoeg hadden aan een paar hard-
loopschoenen om meteen de deur uit te
rennen, komt daar nu een hele voorberei-
ding bij. Waar zijn alle spullen? Zijn alle bat-
terijen wel opgeladen? Maakt het wel ver-
binding? Is de playlist gesynchroniseerd?
En wat als het eens niet in orde is? De
dwang dat het allemaal precies moet klop-
pen, kan betekenen dat na een kwartiertje
prutsen met soms best lastige interfaces
het sporten erbij inschiet. En ook onderweg
11
Strava is behalve
een online platform
voor het delen van
sportieve prestaties
ook een zeer ge-
slaagde app voor
wie wel wil sporten,
maar nog geen
sporthorloge of
smartwatch heeft.
De Garmin Fenix
6X Pro Solar be-
schikt over een
zonnecel onder het
horlogeglas waar-
mee de batterij kan
worden bijgetankt.
te bedienen, maar inmiddels heeft
de combinatie van knoppen én een
aanraakscherm de meeste potentie.
Let bij de keuze voor een model op
kleurenweergave, schermgrootte en
bij voorkeur oledtechniek en of het
model waterdicht is. En nogmaals;
nooit kopen zonder eerst te passen
en te voelen hoe u het dragen
ervaart.
Koppelen en verbinden
Voor alle fitnesstrackers, sport-
horloges en smartwatches is het
belangrijk dat ze kunnen koppelen
met populaire online diensten als
Strava, Runkeeper, Training Peaks,
Komoot en vele andere. Vooral Strava,
waarop bijna alle sporters hun pres-
Gezondheid
leveren de gadgets verschillende stressmo-
menten op. Want als u uw racefiets even
parkeert bij de bakker, is het toch sterk aan
te raden dat u alle extra’s, die opgeteld al
snel de duizend euro overstijgen, van de
fiets afhaalt en opbergt. Maar ook als u dit
allemaal voor lief neemt, dan komen daar
nog de druk en de kosten bij van het om de
paar jaar toch weer willen upgraden naar
een nieuwer en beter model.
Tja, hoe leuk en behulpzaam ook, de
keerzijde van alle smartwatches en andere
slimme gadgets is wel dat het van iets sim-
pels als hardlopen en fietsen een dure en
complexe bezigheid maakt.
taties delen en van elkaar liken, is een
must (afbeelding 11). De meeste van
de gebruikte apparaten hebben dit
voor elkaar, maar juist Apple, nooit zo
gek op andermans services, weigerde
automatisch te synchroniseren. Hand-
matig werkte het altijd wel.
Voor de sporthorloges en smart-
watches komt er nog de vereiste bij te
kunnen verbinden met extra senso-
ren, zoals een hartslagborstband en
snelheids- en cadanssensoren op een
fiets of een Tacx-, Kickr- of Zwift-fiets-
trainer. Let dan ook bij de aanschaf op
ondersteuning voor ANT+.
Apps en smartphone
Een fitnesstracker, sporthorloge of
smartwatch kan een leuke stimulans
zijn voor bij het sporten. Noodzakelijk
is het echter niet, want met een
smartphone en een goede app zoals
Strava of Runkeeper komt u ook een
heel eind. Belangrijk is dan wel dat
de smartphone goed mee te nemen
is, maar het aanbod aan banden en
bevestigingen daarvoor is enorm.
Voordelen van de smartphone zijn
doorgaans de grotere opslagruimte
voor het downloaden van kaarten
en de grote display die handiger te
bedienen is. Ook het luisteren van
muziek – op veel sporthorloges en
smartwatches ook mogelijk, maar
door de bediening via de telefoon
onhandig – gaat op een smartphone
veel beter.
Nadelen zijn er ook, want behalve
afstand en snelheid levert een smart-
phone geen verdere informatie op
over gezondheid of sportieve inspan-
ning. Bovendien is de batterij van
menig smartphone na een dag leeg en
pleegt menig sportieve app er tijdens
het gebruik een flinke aanslag op.
1 | 2021 33
 

Drone
in de leer
bij havik
H
et is jammer dat wij mensen geen staart meer hebben. Andere
dieren doen er geweldige dingen mee. Zo gebruiken katten hun
staart om razendsnel tijdens een val hun lichaam te kantelen en
zo toch weer op hun pootjes terecht te komen. En de havik draait
zijn staart om scherpe bochten te maken, een duikvlucht in te zetten of heel
snel af te remmen. Ook bij een trage inspectievlucht vlak boven de grond
komt zijn staart goed van pas. De havik maakt die dan extra breed voor extra
draagvermogen. Het geheim van elke vogel en al helemaal van vliegkunste-
naars zoals de havik: veren die je afzonderlijk kunt bewegen.
In de dronewereld kijkt men jaloers naar het dierenrijk.
Om een kunstmatig vliegbeest wendbaarheid mee te
geven, was een quadcopter-ontwerp tot nu toe de beste
optie. Het nadeel ervan is de slechte stroomlijning. Het
beste van twee werelden krijg je als je een drone een
vogelvorm geeft en die vogelrobot voorziet van veren.
Vier jaar geleden maakte de Zwitserse École Poly-
technique Fédérale de Lausanne al een exemplaar
met gevederde vleugels, nu is ook de staart van veren
voorzien. Zo ontstaat een zweefkampioen die energie-
zuinig is en ook nog eens gemakkelijk obstakels zoals
gebouwen en bomen ontwijkt.
Voorlopig is het overigens nog een heksentoer om dit
prototype in de lucht te houden. Om al die veren afzon-
derlijk in de juiste stand te zetten, is haast ondoenlijk. De
onderzoeker op de foto heeft het desondanks onder de
knie gekregen. Maar omdat het op de lange termijn onwerk-
baar is, wordt er nu ook gewerkt aan een fly-by-wire variant.
Die moet zelflerend zijn, dus als een soort kunstmatig baby-
havikje beetje bij beetje het luchtruim veroveren. Als dat goed lukt,
kunnen de grote-mensen-vliegtuigen op een dag misschien het goede
voorbeeld volgen.
Tekst Jolein de Rooij

Links
www.tiny.cc/verendrone
www.tiny.cc/katoppootjes

34 1 | 2021
 

computeridee.nl
1 | 2021
35
Veerkracht

FOTO ÉCOLE POLYTECHNIQUE FÉDÉRALE DE LAUSANNE (EPFL)


Zet12Drive in
tips bi j Google Drive- p rode
b le m e n ho
Google Drive heeft
wereldwijd vele miljoe-
nen gebruikers, maar
ondanks die populariteit
heeft deze cloudopslag-
dienst zijn gebreken.
Wordt uw Google Drive
niet geladen? Of merkt
u dat de bestandssyn-
chronisatie het laat
afweten? U bent niet de
enige. Er zijn veel men-
sen die soms problemen
hebben met de service.
Dat betekent ook dat we
daardoor al veel oplos-
singen hebben kunnen
verzamelen.
Tekst Dirk Schoofs
Z
oals bij alle computerpro-
blemen die u probeert
te verhelpen, geldt altijd
dat u begint met de
minst ingrijpende aanpak. Als u
op goed geluk de ene ingreep
na de andere uitvoert, weet u op
een gegeven moment niet meer
waarmee u bezig bent. Als u
problemen hebt met een bestand
in Google Drive is de allereerste
tip: doe niets en wacht het even
af. Een foutmelding als ‘error 502’
betekent dat de documenten ‘tij-
delijk’ niet beschikbaar zijn. In de
meeste gevallen is dit probleem
van korte duur. Ga koffiezetten,
pauzeer even en probeer het
opnieuw. Als het probleem na een
uur nog niet spontaan is verhol-
pen, gaat u verder.
36 1 | 2021
TIP 1 Check Google
Soms moet u langer geduld hebben. Afgelopen
augustus was de werking van Google Drive,
Google Docs, Google Groups, Google Chat,
Google Meet, Google Keep en Google Voice
wereldwijd verstoord. Het duurde zes uur voor
deze narigheid was opgelost. Begin daarom
altijd met de controle van de onlinestatus van
Google Drive. Het zou zonde zijn als u uw tijd
verspilt met het zoeken naar oplossingen,
terwijl het probleem bij Google ligt.
In het statusdashboard (www.tiny.cc/statapp)
krijgt u een overzicht van alle services en leest
In het status-
dashboard ziet u
of er problemen
zijn of waren met
een Google-
service.
Uiteraard
controleert u
of u een net-
werkverbin-
ding hebt.
TIP 2 Controleer uw netwerk
Het volgde dat u doet, is het controleren van
uw internetverbinding. Probeer met verschil-
lende browsers of u kunt surfen. Als dat al
niet lukt, controleert u of er een storing is bij
het modem of met de netwerkverbinding.
Druk op Windows-toets+I om de Instellingen
te openen en klik daarna op het onderdeel
Netwerk en internet. Hier leest u of u verbin-
ding hebt met het internet. Als u vermoedt
dat er moeilijkheden zijn, klikt u op Probleem-
oplossing voor netwerken. De wizard probeer
automatisch de problemen te detecteren en
op te lossen.
u of er ergens sprake is van uitval. Het is een
beetje wennen aan de datumnotering: 9/25/20
betekent uiteraard 25 september 2020. Op die
dag ziet u trouwens in ons voorbeeld vijf mar-
keringen staan voor Gmail, Calendar, Groups,
Chat en Meet. Wanneer u op een oranje stip
klikt, leest u meer over het probleem en het
tijdstip waarop de kwestie werd ontdekt en
opgelost. U kunt ook Downdetector (www.
downdetector.com/status/google-drive)
gebruiken om de status van Google Drive te
checken.
TIP 3 Browserprobleem
Zorg dat de browser en het besturingssysteem
op de laatste versie draaien. Is dat niet het
geval, werk dit dan bij. Probeer het incognito-
of privévenster om Google Drive te openen.
Wanneer u met een andere browser dan Chro-
me uw bestanden in Drive wel ziet, weet u dat
het probleem bij de Google-browser zit.
Schakel de plug-ins of extensies van Chro-
me uit en reset de instellingen. Klik op de drie
puntjes in de rechterbovenhoek om naar de
Instellingen te gaan. Klik onderaan op Geavan-
ceerd. In Windows kiest u dan onder Resetten
en opruimen voor Instellingen resetten en dan
Instellingen resetten. Op macOS klikt u onder
Instellingen resetten op Instellingen terugzet-
ten naar de oorspronkelijke standaardwaarden
en dan Instellingen resetten.
Als Chrome
vreemd doet, dan
is het een goed
idee om de instel-
lingen te resetten.
 Cloudopslag


ogste versnelling
TIP 4 Firewall even uitschakelen TIP 6 Offline gebruiken
We lezen dat Google Drive-gebruikers In dit venster wordt aangegeven welk Wilt u Google Drive offline gebruiken, dan moet u dit in
soms met synchronisatieproblemen netwerk actief is en of de firewall is de Google Chrome-browser aanduiden. Of u moet hier-
kampen. Ga in dat geval na of de ingeschakeld. Selecteer het actieve voor de Google Drive-app installeren op uw pc of Mac
firewall of het antivirusprogramma netwerk en zet het schuifje van (www.google.com/drive/download). U kunt natuurlijk
de samenwerking niet verstoort. Windows Defender Firewall uit. Sluit ook beide doen.
Gebruik de Windows-toets+I om bij de de instellingen en controleer de In het eerste scenario opent u de Google Drive-instel-
Windows instellingen te komen. Kies werking van Google Drive. De kans lingen in Chrome. Dat doet door in het adresvak www.
daar voor Bijwerken en beveiliging. is groot dat het probleem is hersteld drive.google.com/drive/my-drive te typen. Daarna ziet u
Selecteer in de linkerkolom Windows door de firewall even uit en daarna het vakje Offline en daar vinkt u de optie aan om Recen-
beveiliging, zodat u rechts het onder- weer in te schakelen. Dat laatste mag te Google Document-, Spreadsheets- en Presentaties-be-
deel Firewall- en netwerkbeveiliging u niet vergeten, anders is uw pc niet standen op dit apparaat te openen en te bewerken. Klik
ziet staan. optimaal beschermd. op de blauwe knop om te bevestigen.
In het tweede scenario downloadt u de app Google
Back-up en Synchronisatie (www.tiny.cc/backdownsync).
Volg de instructies om het account in te stellen.

In Chrome kunt u aanvinken dat u recente Google-documenten

offline wilt bewerken.

Schakel de fire- TIP 7 Opnieuw aanmelden

wall even uit en in. U kunt ook proberen om uw Google-account even te
verbreken en daarna opnieuw te verbinden. Hierdoor
synchroniseert Google alle bestanden opnieuw, dat kan
een tijdje duren. Klik in het systeemvak op het picto-

Oplossingen voor als Google Drive gram van Back-up en synchronisatie en daarna op de
menuknop, dat zijn de drie puntjes. Zodoende kunt u de

even de weg kwijt is Voorkeuren openen.

In het panel Voorkeuren selecteert u aan de linkerkant
de Instellingen en daar gebruikt u de blauwe knop
Account ontkoppelen. Wanneer u het account ontkop-
pelt, blijven uw bestanden lokaal op de computer staan.
Daarna krijgt u bericht dat het account ontkoppeld is en
TIP 5 Drive Sync opnieuw starten dat uw Google Drive-map niet langer gesynchroniseerd
Soms is de beste oplossing nog de contextmenu selecteert u de optie wordt met Google Drive op het web. Als dat is gebeurd,
eenvoudigste. Krijgt u de melding Back-up en synchronisatie afsluiten. gaat u terug naar het pictogram van Back-up en synchro-
dat er geen verbinding kan worden Open daarna de Google Drive-app nisatie in het systeemvak, u klikt op Aanmelden en u
gemaakt, probeert u dan Google opnieuw. volgt de wizard om uw account opnieuw te verbinden.
Drive opnieuw op te starten. Houd
er rekening mee dat dit een tijdelijke
oplossing is, waarschijnlijk zult u dit
moeten herhalen tot u de definitieve
oplossing hebt gevonden.
Klik met de rechtermuisknop op
het Google Drive-pictogram in het
systeemvak. Daarna gebruikt u de
knop Meer met de drie stippen. In het
U kunt de app even ontkoppelen om u daarna opnieuw aan te
Sluit de back-up en synchronisatie even af melden.
om daarna opnieuw op te starten.

computeridee.nl 1 | 2021 37
 Cloudopslag

TIP 10 Verboden tekens
TIP 8 Gedeelde bestanden Zou het kunnen dat u een bestand pro-
Kunt u een gedeeld bestand niet bewerken of zelfs beert te synchroniseren met een van
helemaal niet bekijken? Dit komt bijna altijd doordat de niet-toegelaten tekens in de naam?
de persoon die u de link heeft gestuurd, iets fout heeft Als het bestand tekens bevat als < , > ,
gedaan in de deelinstellingen van het bestand. / , \ , ? of *, dan is het zelfs mogelijk dat
Wanneer u een bestand deelt met anderen, kunt u uw besturingssysteem er problemen
aanduiden dat zij het bestand alleen mogen bekijken, mee heeft en dit niet toestaat.
dat ze daarbij commentaar mogen geven, of dat zij het Soms kan een programma, zoals
bestand mogen wijzigen. Als u geen toegang krijgt tot een batchtool om namen aan te pas-
een bestand dat iemand met u deelt, geeft Google Drive
u via een knop de mogelijkheid om aan de eigenaar te
vragen de instellingen aan te passen. TIP 11 Grootte en bestandstype
U kunt zeker enorme bestanden
op Drive parkeren, maar als u de
groottelimieten overschrijdt, worden
die niet altijd op de juiste manier
geladen. Via de webpagina www.tiny.
cc/drivelimiet leest u welke bestands- document. En dan kan het niet
typen Google Drive ondersteunt
en welke limieten Google daarbij
hanteert. Een presentatie van meer
dan 100 MB die geconverteerd wordt
naar Google Presentaties, vraagt
gewoon om moeilijkheden.
Degene die het bestand met u deelt, moet u aanduiden als lezer,
reageerder of bewerker. TIP 12 Windows-account
Wanneer uw Windows-gebruikers-
account beschadigd is of niet correct
is geconfigureerd, krijgt u het bericht
TIP 9 Maak de cache leeg Kan geen verbinding maken in
De cache op Google Drive die op uw telefoon of com- Google Drive. De oplossing is een
puter wordt opgeslagen, zorgt dat de bestanden sneller nieuw gebruikersaccount maken.
worden geladen. Helaas kan ook dit de bron zijn van Ga naar de Instellingen en vandaar
onverklaarbare problemen. Soms worden bestanden niet naar het onderdeel Accounts. In
gesynchroniseerd of worden sommige niet geopend in het volgende venster kiest u aan de
de browser. Wis daarom de cache. linkerkant Gezin en andere gebrui-
Open Chrome en klik in de browserbalk op het picto- kers. Klik in het rechtervenster op
gram met de drie puntjes. Vandaar kiest u de opdracht het plusteken bij Iemand anders aan
Meer hulpprogramma’s en zo komt u bij de opdracht deze pc toevoegen. In het volgende
Browsegegevens wissen. In dit venster vinkt u de optie venster klikt u op de blauwe tekst: Ik
Cookies en andere sitegegevens aan en ook de instelling beschik niet over de aanmeldgege-
Gecachte afbeeldingen en bestanden. Daarna gebruikt u vens van deze persoon. Daarna kiest
de knop Gegevens wissen. u Gebruiker toevoegen zonder een
Microsoft-account.
U ziet hoe groot de cache is, voordat u hem wist.
38 1 | 2021
Ook Windows wijst u op verboden tekens.
sen, zo’n teken per ongeluk hebben
toegevoegd. Gebruik gewone letters
en cijfers in de bestandsnamen.
Hernoem dit bestand en kijk of de
synchronisatie nu wel lukt.
Google Drive ondersteunt helaas niet
alle bestandstypen. Als uw bestands-
type niet wordt ondersteund,
betekent dit dat het niet kan worden
geconverteerd naar een Google-
worden bekeken in de Google Doc-
viewer. Niet-ondersteunde bestanden
kunt u wel in hun oorspronkelijke
indeling opslaan in Google Drive. U
kunt ze dan uiteraard openen met
een lokale applicatie.
Voer de gewenste gebruikersnaam
en een wachtwoord in en klik op
Volgende. Nadat u een nieuw account
hebt aangemaakt, moet u dit nog wel
wijzigen in een beheerdersaccount.
Ga in Instellingen naar Account,
Gezin en andere gebruikers en zoek
het nieuwe account in het gedeelte
Andere mensen. Selecteer dit account
en klik op Accounttype wijzigen.
Wijzig het accounttype in Administra-
tor en klik op Ok.
Schakel dan over naar dit nieuwe
account en controleer of het pro-
bleem met Google Drive aanhoudt.
Het is mogelijk dat u Google Drive
opnieuw moet installeren op dit nieu-
we account.
Dit is een ingrij-
pende stap, daarom
noemen wij deze
ook als laatste
oplossing.
 Nieuw van Google


Gespot
Tekst Dirk Schoofs

0In Area 12
Area 120 verwijst naar de bedrijfscultuur binnen Google, waardoor werknemers 20% van hun werktijd mogen
spenderen aan eigen passieprojecten. Welke vondsten uit dit laboratorium zijn publiekelijk beschikbaar en wat
kunt u ermee? Dit keer bekijken we een initiatief om de 75ste verjaardag van de Verenigde Naties te vieren, een
AI-gedreven tentoonstelling van Indische miniaturen en een urbane tijdreis door New York.

Street Galleries en VN
Straatgalerijen
Om de 75ste verjaardag te vieren van de Ver-
enigde Naties komt Google Arts & Culture
met een interactieve, virtuele kunstexpositie
waarbij toch enige actie van de bezoeker
wordt verwacht. In Street Galleries x United
Nations (https://experiments.withgoogle.
com/street-galleries) selecteert u eerst een
van de tien wereldsteden en daarna kiest u
een locatie. Vervolgens maakt u een selectie
uit kunstwerken uit de collecties van The
Met en het Smithsonian. Er zijn ook kunst-
werken uit The Future is Unwritten, een
United Nations 75-expositie waarin kun-
Magnify Miniatures
Grootste miniatuurcollectie
Magnify Miniatures (https://experiments.
withgoogle.com/magnify-miniatures) is een
AI-experiment van Google Arts & Culture
Lab, dat inzoomt op miniatuurschilderijen
uit het Indiase Nationaal Museum. De
werken zijn voorzien van prachtige details
en tonen eeuwenoude legendes, wisse-
lende seizoenen, verhalen uit de cultuur
en religieuze mythologie van dat land. De
collectie bestaat uit 17.000 meesterwerken
die u doorloopt met de hulp van artificiële
intelligentie. Alle schilderijen zijn vastgelegd
Breng zelf kunstwerken aan op de gevels
in wereldsteden.
stenaars hun visie geven op een betere en
meer duurzame wereld. Vervolgens brengt
u die werken aan op gevels van gebouwen,
bruggen en monumenten die u ziet in Street
View. Daarnaast kunt u straatgalerijen
bekijken die anderen hebben samengesteld.
in een ultrahoge resolutie, waardoor u op
het computerscherm details ontdekt die
u met het blote oog niet onmiddellijk zou
zien. Zo’n bezoek verloopt associatief, dat
betekent dat bepaalde elementen benoemd
worden (met tags als hoed, olifant, priester).
Als u daarop klikt, krijgt u meer miniaturen
die hetzelfde tonen.
Soms verschijnen er
ook samenvattingen
van sleutelwoorden.
Die tags zijn te gebrui-
ken om het bezoek aan
deze miniatuurcollectie
voort te zetten.
Project r
Tijdreis door New York
Raimondas Kiveris, een twintigjarige
software-engineer bij Google Research
en inwoner van New York, heeft de stad
zien veranderen en vroeg zich af hoe
de Big Apple eruitzag voordat hij werd
geboren. Drie jaar heeft hij gewerkt aan
het project r (https://re.city) waarmee je
door de stad kunt sjezen, terwijl je met
een schuifregelaar het jaar aangeeft dat
je wilt zien. Op die manier kun je volgen
hoe de buurten werden volgebouwd in
de loop van de laatste 200 jaar. Verwacht
geen gedetailleerde weergave, maar een
ruwe schets van gebouwen die eruitzien
als blokkendozen. Daarom is het project
ook opensource. Kiveris hoopt dat de
weergave binnenkort meer realistisch
wordt als neurale netwerken foto’s zullen
toevoegen aan de weergave. Verschillen-
de stadsdelen, zoals de wijk Chelsea in
Manhattan, zijn ondertussen al ingevuld
met afbeeldingen.

Met behulp van Op dit moment worden de gebouwen nog als

tags navigeert u blokken weergegeven.
door de collectie.

computeridee.nl 1 | 2021 39

Va n m ixe r to t m a g ie
Beeldbewerking in
Er zijn tig programma’s waarmee u
een afbeelding kunt optimaliseren of
bewerken, zoals schalen, converteren
of van een watermerk voorzien. Gratis
programma’s die al die bewerkingen
in één keer op een hele serie beeld-
bestanden kunnen uitvoeren, zijn veel
dunner bezaaid. In dit artikel stellen
we u twee uiteenlopende tools voor,
van zeer eenvoudig tot zeer krachtig.
Tekst Toon van Daele
ImagesMixer
Installatie
We beginnen met ImagesMixer, een laagdrempelig pro-
gramma dat met de belangrijkste beeldformaten overweg
kan (jpg, png, gif en bmp) en zich eenvoudigweg vanuit
een grafische interface laat aansturen. U vindt het via
www.tiny.cc/immix. Met enkele muisklikken hebt u de tool
geïnstalleerd en kunt u die opstarten. De interface oogt
best kleurrijk en ietwat cartoonesk (afbeelding 1). In het
midden treft u de verschillende bewerkingsopties aan:
Convert, Resize, Rename, Effect, Animated GIF, Watermark
en Filter.
Batchbewerking
Plaatjes toevoegen kan op drie manieren: u sleept ze naar
het venster, u gaat via File, Pictures, of u werkt met de
grote plusknop. Rechts krijgt u een voorbeeldweergave te
zien van de eerste afbeelding.
Het volstaat een vinkje te plaatsen bij een beschikbare
bewerking, de nodige parameters in te stellen en op
Start processing te drukken. In het venster onderaan
– desnoods vergroot u het programmavenster wat – leest
40 1 | 2021
2
De geplande
bewerkingen
worden opge-
somd voor u die
definitief van
start laat gaan.
u af welke handelingen op welke afbeeldingen worden
uitgevoerd zodra u met Ja bevestigt (afbeelding 2). De
verwerking verloopt niet zo snel, maar tijdens het proces
verschijnen de opeenvolgende foto’s wel mooi in de voor-
beeldweergave. Standaard bewaart ImagesMixer de resul-
terende afbeeldingen in de map C:\Users\<accountnaam>\
Pictures\ImagesMixer\out, maar dat is aanpasbaar met de
knop Change folder.
Meerdere 3
bewerkingen?
Het is slechts een
kwestie van
vinkjes plaatsen.
De interface Meerdere bewerkingen
heeft een beetje Meerdere bewerkingen tegelijk uitvoeren, is een kwestie
een cartooneske van een vinkje te plaatsen bij de gewenste manipulaties
uitstraling. (afbeelding 3).
Bij Resize kunt u alleen de breedte (in pixels) instellen;
1 de originele beeldverhouding blijft behouden. Stel, u
wilt de bestanden ook hernoemen en wel als volgt:
Reis_01<naam>.jpg, Reis_02<naam>.jpg enzovoort. Dan
selecteert u Rename, vult u Reis_ in, stelt u Start digits at in
op 1 en Nb Digits op 2. U kunt het resultaat trouwens altijd
tussentijds controleren door Start processing te kiezen en
op Nee te klikken.
ImagesMixer voorziet tevens in allerlei effecten, zoals
Shadow, Sepia, Rounding, Pencil enzovoort: u hoeft ze
alleen maar te selecteren. De optie Animated GIF stelt
enigszins teleur: normaal gesproken hebt u voor een
degelijk effect een hele reeks foto’s nodig waarbij u een
bepaald object telkens wat hebt verplaatst.
Een grafisch watermerk toevoegen doet u met Watermark,
waarbij u het gewenste exemplaar kiest via het groene


batch
mapicoon. U kunt dit watermerk 45 graden laten draaien en
tevens de transparantiegraad, grootte en locatie instellen.
Gebruikt u liever een tekst als watermerk, dan selecteert
u via het menu Options de optie Watermark Text. Naast
het lettertype, kleur en rotatiegraad kunt u nog drie stijlen
kiezen. Bevestig met Generate.
Tot slot zijn er nog enkele tientallen filters, die vindt u
via het bijbehorende mapicoon bij Filter.
ImageMagick
Installatie
Vindt u de mogelijkheden van ImagesMixer te beperkt en
schrikt de opdrachtregel u niet af, dan hebt u aan Image-
Magick een uiterst krachtige beeldbewerker. Met een paar
trucs kunt u bewerkingen ook op diverse afbeeldingen
tegelijkertijd uitvoeren.
ImageMagick is gratis, opensource en voor meerdere
platforms beschikbaar. Het gaat al enkele decennia
mee, maar wordt nog altijd doorontwikkeld. De tool
ondersteunt naar eigen zeggen meer dan tweehonderd
bestandsformaten en biedt
een royaal scala aan (snelle)
bewerkingen aan.
In dit artikel beperken we
ons tot de Windows-variant.
Die vind u onderaan de
downoadpagina van Image-
Magick, bereikbaar via www.
tiny.cc/imawin, in de rubriek
Windows Binary Release.
Voor Windows 64 bit kiest
u het bestand ImageMagick-
7.0.10-34-Q16-HDRI-x64-dll.
exe, voor Windows 32 bit kiest u ImageMagick-7.0.10-34-
Q16-HDRI-x86-dll.exe (of een recentere versie, indien
beschikbaar). Let op: het downloaden kan traag verlopen.
U voert het exe-bestand bij voorkeur uit als administra-
tor. Tijdens de installatie staat de optie Add application
directory to your system path aangevinkt: dat is reuze
handig, want zo kunt u het opdrachtregelcommando
magick vanuit een willekeurige map aanroepen (afbeel-
ding 4).
Laat tevens het vinkje staan bij Install FFmpeg (een
veelzijdig multimedia-framework). Rond de installatie
vervolgens af.
Batchverwerking
ImageMagick heeft via www.tiny.cc/imaclp ook een web-
pagina met een overweldigende lijst van alle mogelijke
parameters. Blader gerust eens op uw gemak door al die
pagina's; in dit artikel geven we alvast een aantal voor-
beelden.
Stel, u wilt een miniatuurafbeelding uit foto’s halen,
bijvoorbeeld met het oog op een overzichtslijst. Dat kan
vanaf de Opdrachtprompt van Windows met het comman-
do (afbeelding 5):
computeridee.nl
Workshop
magick convert -sample 10%x10%
<naam_afbeelding> <naam_miniatuur>
Dat zou dus iets kunnen worden als:
magick convert -sample 10%x10% plaatje.jpg
miniatuur.jpg
De omvang van miniatuur.jpg is hier 10% van de originele
grootte.
We gaan er hier wel van uit dat u dit commando uitvoert
vanuit de map met de afbeeldingen. Doet u dat niet, dan
moet u bij <naam_afbeelding> (en bij <naam_miniatuur>) zelf
nog wel het juiste pad naar de afbeelding(en) vermelden.
Er zijn verschillende manieren om een bewerking als
hierboven op meerdere afbeeldingen tegelijkertijd uit
te voeren. De eenvoudigste is wellicht met behulp van
jokertekens:
magick convert -sample 15%x15% *.jpg
miniatuur.jpg
ImageMagick zal dan van alle jpg-bestanden in de betref-
fende map een miniatuur maken. De tool is daarbij wel zo
slim om bij elke nieuwe miniatuur automatisch een teller
te plaatsen: miniatuur-0.jpg, miniatuur-1.jpg enzovoort.
U kunt deze nummering overigens ook zelf bijsturen
De installatie- met parameters:
map van Image- magick convert -sample 10%x10% *.jpg
Magick laat u miniatuur%03d.jpg
gemakshalve In dit geval genereert ImageMagick jpg-bestanden
toevoegen aan met de volgende bestandsnamen: miniatuur000.jpg,
uw systeempad. miniatuur001.jpg enzovoort.
Het is zelfs mogelijk om met één commando de
4 miniatuurafbeelding als png-bestand op te slaan (ook als
het origineel jpg is):
magick convert -sample 10%x10% *.jpg
miniatuur.png
Batchbestand met lus
U kunt dus een bewerking op meerdere bestanden uitvoe-
ren door jokertekens te gebruiken (zoals *.jpg of *.png),
maar er is een andere manier die gevorderde gebruikers
graag inzetten in een batchbestand. Zo’n bestand heeft
de extensie .bat of .cmd en laat zich ook eenvoudig met
Kladblok aanmaken.
Zo’n bestand zou de volgende twee tekstregels kunnen
Omzetten naar bevatten:
miniaturen is @echo off
slechts een van for %%t in (%1) do magick convert -sample
de talloze mani- 10%x10% %%t miniatuur%%t
pulaties die Dit vergt enige uitleg. Met @echo off vermijdt u dat alle
(Image)Magick tekstuitvoer van het commando ook op het scherm ver-
kan uitvoeren. schijnt (u mag dit commando gerust weglaten).
5
1 | 2021 41
Workshop

Stel nu, uw batchbestand heet fotobewerking.bat en u
start dit vanuit de Opdrachtprompt met het commando
(afbeelding 6):
fotobewerking.bat *.jpg.
Dat zorgt ervoor dat het eerste jpg-bestand in die map
door het batchbestand wordt opgepikt via %1 en in de
variabele %%t wordt ondergebracht. Is dat bestand
bijvoorbeeld computeridee.jpg, dan wordt het volgende
commando uitgevoerd:
magick convert -sample 10%x10% computeridee.jpg
miniatuurcomputeridee.jpg
De lusconstructie for […] do […] gaat vervolgens na of er
zich nog andere jpg-bestanden in de map bevinden. Is dat
inderdaad zo, dan wordt nu het tweede jpg-bestand aan
het batchbestand doorgegeven. Dat gaat zo door tot alle
jpg-bestanden zijn verwerkt.
6
Andere manipulaties
Met de vermelde technieken kunt u ook heel wat andere
magick-commando’s tegelijk laten uitvoeren op een reeks
fotobestanden. We beperken ons hier tot een aantal inte-
ressante voorbeelden (afbeelding 7).
Een foto converteren naar een ander afbeeldingsfor-
maat bijvoorbeeld doet u als volgt:
magick convert <afbeelding.extensie1>
<afbeelding.extensie2>
Wilt u bijvoorbeeld een plaatje gebruiken als icoon (.ico)
voor een snelkoppeling, dan maakt u zo’n ico-bestand met
het commando:
magic convert wereldbol.jpg wereldbol.ico
Vervolgens klikt u met rechts op die snelkoppeling om
het contextmenu te openen en klikt u op Eigenschappen /
tabblad Snelkoppeling / Ander pictogram.
Blijkt uw originele afbeelding te groot voor zo’n ico-
bestand, dan duikt er zeker een foutmelding op. Geen
nood, want dan verkleint u die gewoon tijdens de omzet-
ting:
magick convert -resize 64x64 wereldbol.jpg
wereldbol.ico
Besef wel dat ImageMagick koppig vasthoudt aan de
originele beeldverhouding.
Stel dat die 640 × 320 pixels was, dan zal dit commando
resulteren in een beeldgrootte van 64 × 32 pixels. Om
ImageMagick te forceren uw gekozen afmetingen te gebrui-
ken, voegt u een uitroepteken achter het formaat toe:
magick convert -resize 64x64! wereldbol.jpg
wereldbol.ico
Stel nu, de achtergrondkleur van uw bronbestand is zwart,
maar u geeft uw ico-bestand liever een transparante
achtergrond, dan gebruikt u dit commando:
magick convert -transparent black -fuzz <x>%
42 1 | 2021
7
Met één of wereldbol.ico wereldtransp.ico
twee com- Met de parameter -fuzz <x>% geeft u aan met hoeveel
mando’s: procent de kleur van zuiver zwart mag afwijken om toch
geschaald, ook transparant te worden gemaakt (bijvoorbeeld -fuzz
geconverteerd 5%).
en transparant
gemaakt. Informatie uit aeeldingen halen
ImageMagick kunt u niet alleen gebruiken voor foto-
bewerkingen, u haalt er ook heel wat gedetailleerde
informatie mee uit uw afbeeldingsbestanden. Probeer
Met deze bijvoorbeeld:
for-lus kunt u magick identify <naam_afbeelding>
een hele reeks Eventueel met gebruik van jokertekens:
bestanden in magick identify *.png
batch laten Met de extra parameter -verbose krijgt u nog veel meer
verwerken. technische details. U krijgt niet langer een compacte infor-
matieregel te zien, maar tientallen items zoals Geometry,
Colorspace, (Channel) Depth enzovoort.
U kunt u het ook tot heel specifieke informatie beper-
ken. Met dit commando krijgt u alleen de afbeeldings-
dimensies (breedte × hoogte) te zien:
magick identify -format "%wx%h"
<naam_afbeelding>
Of wat dacht u van:
magick identify -format "%[fx:w/600*2.54] op
%[fx:h/600*2.54] cm" <naam_afbeelding>
Hiermee laat u de afdrukgrootte van een plaatje bij een
gegeven aantal dpi (dots per inch) berekenen – in ons
voorbeeld is dat 600 dpi – omgerekend naar centimeter
(1 inch = 2,54 cm) (afbeelding 8).
Kortom, met ImageMagick is zo goed als alles mogelijk.
U moet alleen de juiste parameters kennen en de syntax
wat in de vingers zien te krijgen. Via www.tiny.cc/imaclt
vindt u een overzicht van de beschikbare opdrachtregel-
tools en via www.tiny.cc/imdisc klopt u aan bij een actieve
community.
8
Een afdruk op
600 dpi van
deze afbeelding
zou circa 8,5 bij
8,5 cm groot zijn.


m s , Z o o m e n W h e re b y
Tea
Ontdek alle mo
Sinds corona gebruiken we samenwer-
kingsprogramma’s als Teams, Zoom
en Whereby meer dan ooit. Maar haalt
u wel het onderste uit de kan bij deze
tools? We gaan de apps eens binnen-
stebuiten keren en ontdekken wat we
er nog meer mee kunnen, en maken
aldoende een rondgang langs alle
(minder bekende) mogelijkheden.
Tekst Dennis Gandasoebrata
Handig: de zoek-
balk in Teams doet
ook dienst als
opdrachtbalk.
44 1 | 2021
Microsoft Teams
Opdrachtbalk
De prominente zoekbalk bovenin het
venster van Teams kan ook dienst-
doen als opdrachtbalk (afbeelding 1).
Klik in het vak en typ /. Er verschijnt
een overzicht van opdrachten die u
via de balk kunt uitvoeren.
Typ bijvoorbeeld /bezet om uw
status direct op bezet te zetten.
Of typ /zoeken om snel te zoeken
binnen een pagina. Via de opdracht /
bestanden vraagt u een overzicht van
bestanden op waarmee u recent hebt
gewerkt. De makers voegen regel-
matig nieuwe opdrachten toe aan de
balk, dus controleer het overzicht af
en toe op nieuwe toevoegingen.
Meldingen
Zorg dat u ongestoord kunt door-
werken en controleer het aantal
meldingen dat binnenkomt. U kunt
bijvoorbeeld zelf bepalen voor welke
activiteiten binnen Teams u een mel-
ding ontvangt.
Open het instellingenvenster en
kies Meldingen. Standaard ontvangt u
elk uur een e-mail als u een bericht of
activiteit hebt gemist. Hebt u hieraan
geen behoefte, schakel deze optie
dan uit in de sectie E-mail.
Onderin het venster vindt u catego-
rieën waarvoor u de meldingen kunt
bepalen. Zo vinden we hier onder
1


gelijkheden
meer de opties voor meldingen bij
chatberichten, vergaderingen en tips
van Teams. Klik op de knop Bewerken
om de meldingen voor elke categorie
te bepalen. Wilt u gebruikmaken van
de standaardmeldingsinstellingen,
dan klikt u op een van de grote knop-
pen (Alle activiteiten, Vermeldingen
en antwoorden en Aangepast) en
geeft u uw eigen voorkeuren op.
Wie mag u storen?
De status van niet storen is uiteraard
handig als u geconcentreerd wilt
doorwerken. Maar mogelijk wilt u
bepaalde berichten, bijvoorbeeld van
familieleden, wél altijd zien, ongeacht
uw status. In Teams kunt u deze per-
sonen toevoegen aan een aparte lijst.
Open het instellingenvenster (klik
op uw gebruikersnaam en kies Instel-
lingen) en open de sectie Privacy. Klik
op de knop Prioritaire toegang behe-
ren (afbeelding 2). Typ de namen van
de personen die u wilt toevoegen, en
voeg deze aan de lijst toe. De toege-
voegde personen kunnen u voortaan
altijd bereiken.
Meningen peilen
Bent u benieuwd naar de mening van
de anderen in een groep? U kunt snel
een poll opzetten en hiernaar vragen.
In het gespreksvenster klikt u op de
knop Forms. Is deze niet beschikbaar,
klik dan op de knop Berichtextensies
(herkenbaar aan de drie puntjes)
en kies alsnog Forms. In het nieuw
geopende venster zet u de vraag op
en geeft u de bijbehorende opties.
Klik op Optie toevoegen om meer
keuzen te bieden (afbeelding 3).
U kunt ook instellen dat de namen
van de deelnemers niet worden vast-
gelegd: plaats een vinkje bij Reacties
anoniem houden. Wilt u niet dat de
resultaten direct bekend worden,
haal dan het vinkje weg bij Resultaten
computeridee.nl
2 Welke personen
mogen u altijd
storen? U geeft het
zelf aan.
automatisch delen na het stemmen.
Bevestig met een klik op Opslaan.
Altijd opgeruimd
Geen zin om de kamer op te ruimen
voordat u een videogesprek in gaat?
U kunt de achtergrond van een
ruimte vervagen. Teams zorgt ervoor
dat alleen uw hoofd zichtbaar is. De
rest van de omgeving wordt vaag
getoond en is niet meer herkenbaar.
Klik op de knop met de drie puntjes in
het gespreksvenster en kies voor Mijn
achtergrond vervagen.
Geen animaties
In Teams wordt gebruikgemaakt van
animaties. Grote kans dat u hier niet
van gediend bent. Gelukkig kunt u
de animaties uitschakelen, zodat u
sneller met Teams kunt werken. In het
instellingenvenster opent u de sectie
Algemeen. Ga naar het onderdeel
Online communiceren
U inventariseert Scherm en plaats een vinkje bij Ani-
snel meningen via maties uitschakelen (afbeelding 4).
een zelfgemaakte Nadat u Teams opnieuw hebt gestart,
poll. zijn de animaties uitgeschakeld.
3 Snel een bericht versturen
Om iemand snel een bericht te sturen,
hoeft u niet op zoek te gaan naar het
laatste bericht dat u met diegene
hebt uitgewisseld. U kunt ook slim
gebruikmaken van de eerdergenoem-
de opdrachtbalk. Typ @naam en klik
op de naam van de personen die u
wilt berichten. U kunt vervolgens
direct een bericht aan de persoon
typen.
Eigen voicemail
Bij een gemiste inkomende oproep
speelt Teams een voicemailbericht af.
Standaard wordt gebruikgemaakt van
een vooraf opgenomen begroeting,
maar deze kunt u aanpassen in een
zelf opgenomen, persoonlijke begroe-
ting. In het instellingenvenster kiest
u voor Oproepen. Klik op Voicemail
configureren. Bovenin vindt u de
knop Begroeting opnemen. Hier kunt
u uw eigen melding opnemen.
Wilt u toch liever de standaardbe-
groeting gebruiken, maar deze in een
andere taal afspelen (bijvoorbeeld
Engels in plaats van Nederlands)?
Bij Begroetingstaal kiest u voor de
gewenste taal. Er is nog een derde
optie voor wie een eigen begroeting
kiest, maar liever niet de eigen stem
opneemt: tekst naar spraak. Hierbij
stelt u een eigen begroeting op, maar
laat u deze voorlezen door Teams.
In de sectie Optie voor aangepaste
begroeting met tekst-naar-spraak
typt u het bericht in het vak Uw
aangepaste begroeting. U kunt ook
een afwezigheidsbericht opgeven.
Zo bent u af van Gebruik hiervoor het vak Uw aange-
de animaties. paste afwezigheidsbericht.
4
1 | 2021 45
 5
Zoom
Andere achtergrond
Geen behoefte om tijdens een
videogesprek de achtergrond van
uw kamer in beeld te brengen? Kies
voor een alternatieve achtergrond,
zoals een exotisch eiland of een
strak interieur. In Zoom kiest u voor
Settings, Backgrounds & filters. Op de
tab Virtual filters kiest u uit een reeks
standaardafbeeldingen of nog beter:
het uploaden van een zelfgekozen
of eerder gedownloade afbeelding
(afbeelding 5).
Klik op het plusteken rechts in
beeld en kies Add Image. Wilt u een
bewegende achtergrond, dan kunt u
kiezen voor Add Video. Zorg voor een
rustige achtergrond, die niet te veel
afleidt. Zoom biedt ook filters aan,
waarmee u het beeld kunt aanpassen.
Kies er een op de tab Video Filters.
Totale controle
Het is niet fijn om onbewust in beeld
te komen of te worden gehoord zodra
u een videogesprek ingaat. Gelukkig
kunt u in Zoom instellen dat audio en
video standaard is uitgeschakeld bij
het binnengaan van een gesprek.
In het instellingenvenster kiest
u voor Settings, Audio, Mute my
microphone when joining a meeting.
Dezelfde instelling kunt u laten
gelden voor beeld: kies in het instel-
lingenvenster voor Video en plaats
een vinkje bij Turn off my video when
joining meeting.
Geluid apart
Dat u sessies kunt opnemen, bijvoor-
beeld voor het archief of om later
terug te kijken, is waarschijnlijk niet
nieuw. Maar gaat het u alleen om
de spraak, dan kunt u in Zoom ook
instellen dat enkel het geluid van een
sessie wordt geregistreerd. Dat heeft
verschillende voordelen. Zo neemt
u geen overbodige video op en is
het opgeslagen bestand aanzienlijk
compacter.
In Zoom kunt u bovendien het
geluid van de individuele deelnemers
opnemen en zo beter onderscheid
maken. In het instellingenvenster
opent u de sectie Recording. Activeer
vervolgens de optie Record a separa-
te audio file for each participant who
speaks (afbeelding 6).
Overigens vinden we in dit instel-
lingenvenster nog meer interessante
opties. Met de optie Add a timestamp
to the recording kunt u de datum
46 1 | 2021
Met een filter
verandert u de en tijd van de sessie nauwkeurig
uitstraling van het vastleggen in de opname zelf. Dat is
beeld. handig als u bijvoorbeeld afspraken
wilt vastleggen, waarbij het tijdstip
van belang is.
Combinatie
Maakt u een opname van een video-
sessie waarin u het scherm deelt?
Weleens te laat geweest voor
een videomeeting vanwege
drukte op het internet?
Toetsencombinaties
Maakt u graag gebruik van het toetsenbord, dan
biedt Zoom verschillende sneltoetsen. Een over-
zicht hiervan vindt u in het onderdeel Keyboard
Shortcuts, dat u opent via het instellingenvenster.
Normaal gesproken werken de toetsencombina-
ties alleen als u Zoom hebt geopend en het venster
zichtbaar is. Wilt u dat sommige toetsencombina-
ties altijd werken (bijvoorbeeld de sneltoets om
een sessie te starten of juist te beëindigen), dan
plaatst u bij de betreffende toets een vinkje bij
Enable global shortcut.
In plaats van
beeld en geluid kunt
u ook alleen de
gesproken tekst
opnemen.
Door een ringetje
Hebt u een videogesprek en
bent u niet helemaal tevreden
met uw uitstraling. Zoom kan
een snelfi lter over het beeld
leggen en hiermee uw voorko-
men verbeteren. De functie is
verborgen in het instellingen-
venster, maar wel het proberen
waard. Kies voor de sectie
Video en plaats een vinkje bij
Touch up my appeareance. U
vindt deze optie in het vak My
Video.
Dan neemt Zoom standaard alleen
het videogedeelte op. Mogelijk wilt
u zowel het videogedeelte als het
scherm tegelijk opnemen in één
weergave, zodat u het geheel kunt
terugkijken. Schakel hiervoor de
volgende optie in. Open de sectie
Recording en plaats een vinkje bij
de optie Place video next to the
shared screen in the recording. Beide
bronnen worden nu in één weergave
getoond.
Snel iets zeggen
Het is een goed gebruik om tijdens
een gesprek uw microfoon te
onderdrukken als u niet praat. Wilt
u tussendoor alsnog iets zeggen,
dan kunt u uiteraard de knop van de
microfoon aanklikken om de micro-
foon te activeren, maar een druk op
de Spatiebalk biedt ook uitkomst.
Hiermee wordt de microfoon geacti-
veerd, zolang u de spatiebalk houdt
ingedrukt.
Werkt de functie niet, zorg dan dat
deze is ingeschakeld. In het instel-
lingenvenster kiest u voor Audio.
Onderin het venster vindt u de optie
Press and hold space key to tempora-
rily unmute yourself.
6


Whereby
Beeld in beeld
Hebt u een Whereby-sessie en tegelij-
kertijd meerdere vensters geopend?
De optie Picture in picture maakt het
mogelijk om de conversatie te voeren
in een venster dat u over de andere
vensters heen legt.
Om deze optie te activeren, klikt u
op de knop Picture in picture. U vindt
deze linksboven in het conversatie-
venster. Klik hierna op de knop Start
picture in picture. Het videobeeld
wordt nu in een compact venster zon-
der poespas getoond en kan op elke
plek op het scherm worden geplaatst.
Zo kunt u verder werken in andere
vensters, terwijl u wel zicht houdt op
de conversatiepartners.
Aankloppen
Het is verstandig om bij nieuwe
sessies in te stellen dat nieuwe deel-
nemers altijd moeten kloppen om
toestemming te krijgen en de sessie
te betreden. Zo voorkomt u immers
dat er ongenode gasten de ruimte
binnenkomen. U kunt in Whereby
instellen dat een melding op het
bureaublad verschijnt, zodra er wordt
aangeklopt (afbeelding 7).
Dat is handig, omdat hiermee
de kans kleiner wordt dat u een
aanvraag over het hoofd ziet, bij-
voorbeeld als u in een ander venster
werkt. Open het instellingenvenster
(via het tandwiel rechtsboven in
het venster) en ga naar de sectie
Preferences. Activeer de optie Enable
desktop notifications to know when
guests enter or knock. Wilt u juist
niet dat gebruikers moeten kloppen
computeridee.nl
8
Met deze optie houdt u bij hoelang een
sessie al duurt.
voordat zij worden toegelaten? Open
het onderdeel Room en deactiveer de
optie Locked room.
Breedbeeld
Whereby heeft een slimme optie
waarmee u de beeldkwaliteit kunt
verbeteren. Wanneer de webcamera
dit toestaat, kunt u video in breed-
beeldweergave tonen. Open het
instellingenvenster en ga naar de
sectie Video & Audio. Schakel de
optie in Widescreen video. De breed-
beeldweergave wordt nu automatisch
geactiveerd wanneer die kwaliteit
beschikbaar is. In hetzelfde venster
vinden we de optie om het beeld te
spiegelen. Als u hiervan gebruik wilt
maken, activeert u de optie Mirror.
Oog op de klok
Om sessies efficiënt en effectief te
houden, kunt u een klok tonen. Deze
Online communiceren
Alles uit
Wilt u tijdelijk zowel beeld als geluid onderbreken
(muten)? Lees dan even verder. De makers van de
PowerToys voor Windows 10 hebben onlangs
Video Conference Mute uitgebracht. De gedachte
achter deze app is eenvoudig: met één toetscombi-
natie is zowel de microfoon als de camera van uw
computer uit te schakelen, voor alle programma’s.
Dit geldt dan voor alle apps. Dat geeft een veilig
gevoel. U weet hiermee zeker dat er vanuit uw
kant niets meer wordt uitgezonden.
U vindt de nieuwste versie van deze PowerToy
via www.tiny.cc/muten. Na installatie gebruikt u
de Windows-toets+N om zowel microfoon als
camera aan en uit te schakelen. Gebruik de
Windows-toets+Shift+O om de video aan of uit te
schakelen en de Windows-toets+Shift+A voor de
microfoon. Een compact venster laat de status van
de camera zien.
Vers van de pers: een PowerToy waarmee u in een keer zowel
beeld als geluid blokkeert.
Aanvragen van begint automatisch te tellen zodra er
nieuwe gasten voor twee of meer personen in de ruimte
de sessie kunt u aanwezig zijn en geeft continu weer
voortaan ook via het hoelang de sessie al duurt.
bureaublad tonen. In het hoofdvenster van Whereby
klikt u op de knop met de drie puntjes
7 (rechtsboven in het venster). Kies
vervolgens voor Meeting timer en klik
op Show timer (afbeelding 8).
Minder haperen
Hebt u last van haperend beeld
tijdens een Whereby-sessie, dan kunt
u proberen om de resolutie van de
sessie te verlagen.
In het instellingenvenster kiest
u voor Advanced. Activeer hierna
de optie Mobile mode. Niet alleen
wordt hiermee de beeldkwaliteit
van de sessie verlaagd (waardoor er
minder bandbreedte nodig is), maar
ook wordt er minder beslag gelegd
op de systeembronnen. De kans is
aanzienlijk dat het haperen hiermee
is verholpen.
1 | 2021 47

Tekst Ap de Smits

Voor Nop
Decembrrrr
o rd je w e e r w a r m !
Van freeware w
Draaien maar
De Rubiks Kubus vierde veertig jaar geleden
grote commerciële triomfen en is nog
altijd te koop. Het speeltje wordt ook in
veel programma’s nagebootst. De maker
van Spingram heeft er echter letterlijk een
geheel nieuwe draai aan weten te geven. In
een minimalistisch vormgegeven transpa-
rante kubus bevatten sommige vakjes een
lijntje en die lijntjes moet u zien te positio-
neren als in het voorbeeld dat u bij elk level
krijgt. In tegenstelling tot bij de originele
kubus speelt de oriëntatie van vlakjes dus
nu ineens een grote rol en dat dwingt de
puzzelaar om op een nieuwe manier naar de
kubus te kijken.
Wat: Spingram Taal: EN
Citaat
Voor websites hebben we tools om niet
alleen de url te bewaren, maar zelfs
interessante stukjes van pagina’s. In pdf-
documenten kunnen we belangwekkende
passages markeren en vaak van een link
voorzien. Maar wat doe u met aloude
papieren boeken wanneer u daarin iets
tegenkomt wat u wilt onthouden en/of
kunnen terugvinden? Dan is er de handige
app Citez. Hiermee kunt u een foto maken
Druppelsgewijs van een pagina en vervolgens een uitsnede
In elke browser kun je bladwijzers naar van de passage. Hieraan koppelt u dan weer
interessante sites opslaan en onder- trefwoorden. Titel en auteur kan de app zelf
brengen in verschillende mappen. opzoeken via het ISBN-nummer, of u kunt
Naarmate het er meer worden, is deze deze informatie handmatig invoeren.
methode echter niet optimaal. Raindrop. Wat: Citez Taal: EN
io biedt de mogelijkheid om al uw links
te organiseren in thema’s (wat natuurlijk
hetzelfde is als mappen), maar deze
tegelijk te voorzien van allerlei tags en
filters. Bovendien is het programma
beschikbaar voor Windows en macOS,
iOS en Android en zijn er browser-
extensies voor Chrome, Firefox, Safari,
Opera en Edge. Dat alles zorgt ervoor dat
u met dit systeem altijd en overal toegang
hebt tot uw favoriete sites.
Wat: Raindrop.io Taal: NL

Snel binnenhalen? www.computeridee.nl/downloads

Hybride simpelweg converteren, waarbij u volledi-

Er zijn programma’s om audio- en video- ge controle hebt over de parameters, kunt
bestanden te converteren die het de u ondertitels en hoofdstukken toevoegen,
gebruiker zo simpel mogelijk proberen te afmeting aanpassen en filters toepassen.
maken. Nadeel daarvan is dan wel dat je Wat: Hybrid Taal: EN
ook meestal minder opties hebt. Hybrid
valt in de tegenovergestelde categorie:
heel veel opties, maar daardoor ook pittig
om mee te leren werken. Maar wie zich
een beetje verdiept in de verschillende
tabbladen vindt in dit programma een
enorme schat aan mogelijkheden. Naast

48 1 | 2021


Gezondheidscheck
Wie op zoek is naar een manier om snel
en simpel inzicht te krijgen in het wel en
wee van zijn Windows-pc kan terecht bij
Belarc Advisor. Dit programma – dat al
vele jaren wordt ondersteund – geeft u
een globaal overzicht van de geïnstal-
leerde Windows-versie, uw processor,
moederbord, geheugen, printers en
harde schijven. Ook ziet u alle gebruikers-
accounts, krijgt u een overzicht van uw
netwerk en ziet u uw beveiligingsstatus
waarmee u snel weet of essentiële
updates ontbreken. Tot slot is er een
uitgebreid overzicht van geïnstalleerde
software en het gebruik daarvan. En dat
alles in één scherm!
Wat: Belarc Advisor Taal: EN
Kleurrijk
Oudere Windows-versies lieten gebruikers
de kleuren van vensters, knopjes, letters,
titelbalken en dergelijke geheel naar
hun hand zetten en ze elke beschikbare
rgb-kleurwaarde geven. Sinds Windows
10 zijn veel van die opties verdwenen, al
zitten ze vanwege compatibiliteit met het
verleden nog wel in het systeem verborgen.
Classic Color Panel (CCP) geeft u veel
van die mogelijkheden terug. U kunt eerst
uw huidige instellingen back-uppen en
daarna aanpassingen maken en deze eerst
testen. Houdt u van variatie, dan kunt u in
CCP desgewenst meerdere kleurprofielen
opslaan en ook weer snel oproepen.
Wat: Classic Color Panel Taal: EN
computeridee.nl
Goddelijk
Wanneer een game de functie biedt om
alle instellingen naar eigen hand te zetten
(zoals onsterfelijkheid), dan wordt dat
aangeduid met de voor sommigen wat
oneerbiedige titel ‘godmode’. Voor Windows
bestond zoiets ook al langer, maar nu is er
zelfs Extended Godmode. Dat is minder
almachtig dan het klinkt, maar wel reuze
handig. Waar u normaliter moet zoeken in
allerlei categorieën van Windows Instellin-
gen vindt u ze hier allemaal in één handige
alfabetische lijst (NL), aangevuld met alle
systeemtools van Windows. De lijst kunt u
snel doorzoeken en u kunt veelgebruikte
componenten als favoriet aanduiden.
Wat: Extended Godmode Taal: EN
Overzichtelijk
Wie op een meer overzichtelijke wijze
toegang wil tot alle mogelijk Windows
10-instellingen dan Microsoft biedt, kan
terecht bij de hierboven genoemde
Extended Godmode met zijn alfabetische
overzicht. Een interessant alternatief is
ControlUWP, dat nog volop in ontwik-
keling is, maar nu al meer dan genoeg
biedt om bruikbaar te zijn. Het kleine
ControlUWP biedt eveneens toegang tot
alle instellingen, maar rubriceert deze op
eigen en eerlijk gezegd meer logische
wijze dan Microsoft. Naast ‘alledaagse’
instellingen krijgt u ook eenvoudig
toegang tot mogelijkheden die dieper in
het systeem verstopt zitten.
Wat: ControlUWP Taal: EN
Voor Nop
Ge tip t!
door lezer
Mar tin
Sluis
Meetlat
Wie in het dagelijks leven iets moet
opmeten, pakt duimstok of rolmaat, of
gebruikt een moderne digitale gadget.
Wie op de pc iets moet uitmeten, kan kie-
zen uit allerlei virtuele linialen, maar geen
enkele oogt zo realistisch als A Ruler for
Windows, een tip van Martin Sluis. Behal-
ve uit een ouderwetse houten meetlat
kunt u ook kiezen uit metaal, plastic of
semitransparant en u kunt het instrument
horizontaal of verticaal gebruiken. Heeft
u niets te meten? Dan nog kan A Ruler
nuttig zijn door als leeshulp te dienen
voor lange lappen tekst of spreadsheets
waarin een mens makkelijk de weg kan
kwijtraken.
Wat: A Ruler for Windows
Taal: EN
Tip ons!
Kent u gratis software die we beslist moe-
ten noemen? Stuur een mailtje met uw
naam, de naam van het programma en het
internetadres waar we het kunnen down-
loaden naar voornop@computeridee.nl
en vergaar eeuwige roem.
Volgende keer
In de volgende Voor Nop analyseren
we het geheugen, bekijken we plaatjes
en maken we een ritje.
1 | 2021 49

Ssd als ver vang
Beperkingen én
Het heeft even geduurd, maar na de
notebook heeft de ssd nu ook de harde
schijf uit de desktop-pc verdreven. En
het volgende bastion dat gaat vallen,
staat al klaar. Volgens de fabrikanten
staat namelijk niets het gebruik van
ssd’s in nas'en nog in de weg. Maar
klopt dat ook, is de ssd echt klaar voor
intensief gebruik in de nas? Of is de
harde schijf voorlopig toch nog de
beste keuze?
Tekst Edmond Varwijk
D
e solid state drive (ssd)
geldt al jaren als de beste
upgrade voor de pc. Win-
dows opstarten gaat snel-
ler, op de accu werken kan veel lan-
ger en het apparaat wordt fluisterstil.
Deze voordelen dankt de ssd aan het
gebruik van geheugenchips voor de
opslag van de gegevens. De traditio-
nele harde schijf gebruikt hiervoor
enkele razendsnel ronddraaiende
schijven met een magnetische
toplaag, waarboven een lees- en
schrijfkop al even snel heen en
weer beweegt (afbeelding 1).
Deze bewegende delen maken
de harde schijf niet alleen
1 snelheid is. Dat klinkt snel
50 1 | 2021
e r v a n h a rd e s c h i jf
kwetsbaar en lawaaiig, ze zorgen ook
voor veel warmteproductie én een
hoger stroomverbruik.
Nas zonder schijven
Een nas wordt bijna altijd leeg
gekocht en daarna gevuld met een of
meer harde schijven voor de opslag
(afbeelding 2). Omdat in een nas al
snel meerdere schijven zitten én bij
het gebruik van raid een deel van de
opslagcapaciteit verloren gaat, is het
kiezen van de juiste schijven geen
eenvoudige opgave. De keuze van
de schijf wordt doorgaans bepaald
door de opslagcapaciteit (liefst zo
groot mogelijk), de prijs (liefst zo
laag mogelijk) en in mindere mate
door het merk en of het speciale
nas-schijven zijn. Gespecialiseerde
Nas'en worden schijven zoals de WD Red- en de
bijna altijd zonder Seagate IronWolf zijn geoptimaliseerd
harde schijven of voor zwaardere belasting en moeten
ssd’s verkocht. Die langer hun werk doen dan een gewo-
moet u zelf selecte- ne desktopschijf (afbeelding 3 en 4).
ren en toevoegen.
2 processor en minder geheu-
De bewegende
schijven en lees- en
schrijfkop maken de
harde schijf kwets-
baar, lawaaiig en
minder zuinig dan
een ssd.
Een lastige keuze is de opslagcapaci-
teit. Niet alleen is meer opslagcapaci-
teit altijd duurder, maar de capaciteit
neemt ook nog elk jaar toe. Binnen-
kort komt de eerste harde schijf met
een opslagcapaciteit van 20 TB uit.
Dat betekent dat alle modellen met
minder opslagcapaciteit in prijs gaan
dalen.
Andere betekenis nas
Dat de ssd voordelen heeft boven
de harde schijf is duidelijk, maar
bij gebruik in een nas zijn deze niet
allemaal even belangrijk. Zo is een
harde schijf wel kwetsbaarder dan
een ssd, maar in een nas vormen
meerdere schijven samen vaak één
opslagvolume. Daardoor gaan er
ook als er een schijf stukgaat, geen
gegevens verloren.
Deze raid-techniek kan de opslag
daarnaast sneller maken. Sneller dan
de individuele schijven (afbeelding
5). Die snelheid wordt vervolgens
weer afgeremd door een vaak tragere
gen dan in een moderne
computer. De rekenkracht en
geheugenruimte worden op
een nas bovendien al snel
gebruikt door andere servi-
ces, zoals een multimedia-
server of downloadstation.
Tot slot is er het netwerk
dat bij de meeste nas-ap-
paraten en in de meeste
thuisnetwerken van gigabit-
en is voor de meeste situaties
ook echt voldoende. Een nas met
een of twee harde schijven haalt deze
snelheid niet. Maar voeg nog drie of
vier schijven toe in een raid5-configu-
ratie en de snelheid waarmee de nas
de gegevens kan aanleveren, nadert
al snel de maximale netwerksnelheid.
Snellere ssd’s hebben dan geen enke-
le toegevoegde waarde, want sneller
dan de maximale netwerksnelheid
kan een nas nooit worden.
Andere eisen aan opslag
Behalve dat de kwaliteiten van de
ssd in een nas anders uitwerken,
zijn er kenmerken die niet direct
 Nas


kansen 3
5

In een nas wordt kunnen jarenlang intensief worden

in het voordeel van de ssd zijn. De
eerste is de opslagcapaciteit. Hierin
overtreft de harde schijf de ssd vele
malen. Doordat in een nas de opslag
van meerdere harde schijven wordt
gecombineerd, werkt het verschil
nog steviger door. Bij de ssd is 4 TB
momenteel de maximale grootte,
bij de harde schijf is dit bijna een
uitloopmodel. Koopt u er van beide
vijf voor 24 TB opslagcapaciteit in
een raid5-configuratie, dan kost u
dat voor de harde schijven samen
540 euro en voor de ssd’s 3.015 euro.
Dat is zes keer meer voor dezelfde
opslagcapaciteit.
Behalve de geringere opslagca-
paciteit heeft de ssd bij gebruik in
een nas nog een uitdaging en dat is
de betrouwbaarheid van de opslag.
Opslag in een nas moet langer mee-
gaan dan de opslag in een standaard-
computer. Harde schijven hebben
zich bewezen als zeer robuust en
vaak raid gebruikt belast met vele lees- en schrijfacties,
die de gegevens kan zonder dat de gegevens op de schijf
versnellen of be- echt in gevaar komen.
schermen tegen een Als het gaat om de betrouw-
defecte harde schijf. baarheid heeft de ssd een aantal
uitdagingen. Zo is bekend dat het
Schrijven zoals de nand-geheugen van ssd’s maar een
WD Red en Seagate bepaald aantal keren kan worden
IronWolf zijn geopti- herschreven. Daardoor worden er
maliseerd voor naast de mean time between failures
langdurige inzet in (MTBF) ook altijd terabytes written
een nas. (TBW) vermeld. En die terabytes zijn
weliswaar voor een paar jaar gebruik
in een nas voldoende, maar ze leggen
het wel af tegen dezelfde specificaties
van de harde schijf.
Om het risico van falen van een ssd
te beperken bieden nas-apparaten
de mogelijkheid een deel van de
ssd-opslagcapaciteit te reserveren.

Niet elke ssd is hetzelfde

Wanneer in dit artikel gesproken wordt over ssd dan wordt de altijd voor ssd-caching. De snelle ssd-opslag wordt dan
sata-ssd bedoeld. Dit is het type ssd die wat het uiterlijk betreft gebruikt om gegevens sneller weg te schrijven en later door te
nog het meest aan een harde schijf doet denken en die ook zetten naar de langzamere opslag op de ssd of harde schijf of
dezelfde aansluiting gebruikt, namelijk de sata-poort. Als het om veelgebruikte gegevens sneller te kunnen leveren.
gaat om pure snelheid legt dit
type ssd het af tegen de ssd’s met
een nvme-aansluiting (non-vola-
tile memory express). Dit is eigen-
lijk de pci- express-poort die veel
snellere communicatie recht-
streeks op het moederbord van
een pc of nas toestaat. De sata-
poort haalt doorgaans een band-
breedte van rond de 550 MB/s,
een nvme-poort is tot wel vijf keer
sneller.
Als het gaat om grootschalige
opslag in plaats van de harde
schijf, dan is dit altijd de sata-ssd.
Sommige nas-modellen bieden
ook wel ruimte aan een of twee Bij ssd-caching gebruikt een nas snelle ssd’s om gegevens te bufferen en zo het lezen en schrijven
nvme-ssd’s, maar dat is dan naar de echte opslag te versnellen.

computeridee.nl 1 | 2021 51

Daarmee kan het schrijven naar
de ssd worden geoptimaliseerd en
eventuele slechte geheugencellen
worden vervangen (afbeelding 6).
Deze zogenoemde over-provisioning
neemt meestal tien procent van de
opslagcapaciteit van de ssd’s in.
Er is nog een maatregel om te
nemen en dat is het gebruiken van
geoptimaliseerde ssd’s in een nas.
Doordat fabrikanten WD en Seagate
hiervoor dezelfde Red- en Iron-
Wolf-marketing gebruiken als voor
hun nas-schijven, lijkt het een herha-
ling van zetten (afbeelding 7). Maar
het is meer dan dat. Ze gebruiken
geheugenchips die vele malen vaker
kunnen worden beschreven dan nor-
male ssd’s. Hiermee wordt een veel
langere levensduur gegarandeerd tot
wel 3500 TBW. Ter vergelijking: een
niet voor gebruik in een nas geopti-
maliseerde ssd scoort hier vaak maar
600 TBW.
Nas klaar voor ssd
Wie het voorgaande leest, denkt dat
het nog wel even duurt voor de ssd
een echte kans maakt als vervanger
van de harde schijf in de nas. En ja, er
zijn beperkingen, maar er zijn zeker
ook kansen. Zo is de ssd sneller dan
de harde schijf, maar die snelheid
52 1 | 2021
7
De Iron-
Wolf-serie van
Seagate is een
voorbeeld van
een voor gebruik
in een nas geopti-
maliseerde ssd met
een langere garan-
tie en een hogere
belastbaarheid. De ssd loopt nog te ver achter als
het gaat om langjarige belastbaarheid
van de ssd’s komt alleen tot zijn recht stroom gegevens te verwerken. Aan
wanneer de nas snel genoeg is om deze eisen is niet zomaar voldaan.
die gegevens te kunnen verwerken. Een paar jaar oude nas met een
Over-provisioning Het netwerk en alle componenten trage processor en 512 MB of maxi-
gebruikt een deel moeten snel genoeg zijn om de gege- maal 1 GB aan geheugen laat nooit
van de opslagcapa- vens op hogere snelheid te kunnen de snelheid van de ssd’s tot zijn recht
citeit van de ssd versturen. En de pc en de program- komen. Daar is een nas met een
voor de snelheid én ma’s waarop de gegevens worden stevige Intel- of AMD-processor voor
om de levensduur te ontvangen, moeten ook snel genoeg nodig met 2 of liever 4 GB aan ram.
verlengen. zijn om die aanzienlijk snellere Hoewel het merk in vergelijken-
de tests vaak als tweede achter
6 Synology eindigt, zijn kopers van
een QNAP-nas nu ineens spekkoper
doordat QNAP altijd al meer hardware
levert (afbeelding 8).
Omgekeerd wie zijn nas wil ver-
snellen en een model heeft met een
minder snelle processor of minder
geheugen, doet er verstandig aan
eerst naar een nieuwe nas te kijken of
anders het geheugen uit te breiden.
Met de huidige hardware heeft het
vervangen van de harde schijven
door ssd’s weinig effect.
Netwerk klaar voor ssd
Behalve de nas is het ook belangrijk
dat het netwerk de hogere snelheid
van de ssd kan verwerken. De meeste
netwerken en zeker thuis en op
Alleen een nas
met een processor
en 4 of meer GB aan
geheugen kan de
extra snelheid van
de ssd-opslag ver-
werken.


QNAP biedt net als Asustor een snelle 2,5gigabit-ethernet-netwerkpoort.
kantoor zijn 1Gbit-ethernet en met
vijf harde schijven in een raid5-confi-
guratie lukt het menig nas de band-
breedte daarvan volledig te benutten.
Overstappen op ssd’s heeft dan geen
enkele meerwaarde, het wordt er niet
sneller van.
Wie meer snelheid wil, moet dus
naar een sneller netwerk en dat
begint met de netwerkpoort op de
nas. Alleen hebben maar weinig
nas-apparaten een netwerkpoort die
sneller is dan gigabit-ethernet. Dit
keer loopt QNAP samen met Asustor
voorop, beide merken voorzien hun
nas-modellen voor de serieuzere
consument en gebruik in kleine
kantooromgevingen al standaard van
een 2,5Gbit-netwerkpoort (afbeel-
ding 9).
Hebt u al een nas maar zonder zo’n
snelle poort, controleert u dan of er
een upgrademogelijkheid is. Sommi-
ge nas-modellen beschikken over een
pci-e-uitbreidingsslot waarin een snel-
le 2,5, 5 of 10Gbit-netwerkkaart past.
Soms, zoals bij de QM2-2P10G1TA
10
Het aanbod aan
betaalbare netwerk-
kaarten om bestaande
computers en note-
books te upgraden is de
laatste jaren fors ge-
groeid.
computeridee.nl
9
van QNAP, biedt deze behalve een
snelle netwerkpoort ook nog twee
nvme-sloten voor ssd-caching. Toch
is dit niet voldoende, ook de rest van
het netwerk heeft een upgrade naar
de nieuwe snelheid nodig.
Wel zijn er steeds meer betaalbare
switches met enkele 10Gbit-poorten,
zoals de ASUS XG-U2008. Daarnaast
kunnen de computers worden
uitgebreid met snelle 10Gbit-net-
werkkaarten, zoals de XG-C110C
van ASUS of een van de vele 10Gbit-
netwerkkaarten met usb-c-aanslui-
ting (afbeelding 10).
Wachten loont
Hoewel de ssd onmiskenbaar aan
een opmars bezig is en er weinig
reden lijkt om eraan te twijfelen dat
het uiteindelijk de harde schijf doet
vergeten, is het nog niet zover. De
ssd loopt nu nog te ver achter op de
harde schijf, vooral als het gaat om
opslagcapaciteit en langjarige belast-
baarheid.
Nas
Veertig jaar harde schijf
Nu de ssd steeds vaker de harde schijf vervangt,
komt het moment dat we met weemoed terugden-
ken aan die harde schijf snel dichterbij. De harde
schijf was al vanaf de eerste introductie in de pc
een succes. Slechts een paar jaar nadat Seagate in
1980 de ST-506 introduceerde, kwam er al geen pc
de fabriek meer uit zonder. Het gemak van perma-
nente en betrouwbare opslag was daarvoor
gewoon te groot. Bovendien ging de ontwikkeling
na de introductie razendsnel. Woog die eerste
ST-506 nog 2,3 kilo en kostte die 1.500 dollar voor
5 MB opslagcapaciteit, de jaren erna verdubbelde
de opslagcapaciteit bijna jaarlijks en daalde de
prijs met gelijke tred.
Behalve voor personal storage op de pc nam ook
het gebruik voor shared storage snel toe en dat gaf
een nieuwe impuls aan de ontwikkeling. Eerst
alleen in zakelijke omgevingen, daar had men
immers een netwerk, maar al snel ook thuis. Wes-
tern Digital en Seagate stapten in deze markt even-
als netwerkspecialist Netgear, maar uiteindelijk
zijn vooral Synology (opgericht in 2000) en QNAP
(2004) succesvol. Zij richten zich exclusief op de
ontwikkeling van netwerkopslag (nas) en combi-
neren de meer dan ruime opslag van moderne
harde schijven met een licht en eenvoudig te
gebruiken serverbesturingssysteem.
Nas-fabrikanten zijn succesvol door de opslagcapaciteit
van de harde schijf te combineren met dedicated hardware
en een eenvoudig te gebruiken besturingssysteem.
Daarbij is om van de snellere ssd-
opslag te profiteren meer nodig dan
alleen het vervangen van de harde
schijven in de nas door ssd’s. De
nas mag vaak wel een slag sneller
en vooral het netwerk moet naar de
volgende post-gigabit-fase worden
geüpgraded. Wie nu wil investeren
in meer snelheid van zijn netwerk-
opslag doet er goed aan zich langs
deze paden op de overgang naar de
ssd voor te bereiden, meer dan nu
al massaal te investeren in de ssd’s
zelf.
1 | 2021 53
 
n v id e o’s b in n e n h a le n
Snel bestanden e
Efficiënt downloaden
Wie slechts sporadisch een beschei-
den download binnenhaalt, heeft
vast geen boodschap aan een down-
loadmanager als PyIDM. Maar laat u
zich geregeld verleiden tot een rondje
video’s binnenhalen, dan kan het pro-
gramma u best wel wat tijd en ergernis
besparen. Het hoeft in elk geval niets te
kosten, want PyIDM is gratis.
Tekst Toon van Daele
P
yIDM maakt geen aanspraak op de titel van de
flexibelste en krachtigste downloadmanager.
Die eer gunnen we graag aan de stevig dooront-
wikkelde tool Internet Download Manager van
zo’n 21 euro. Maar het programma is wel opensource en
gratis. Zoals het een downloadmanager betaamt, kan het
met simultane connecties overweg. De tool gebruikt een
snelle downloadengine: pycurl, en weet zowel raad met
uitvoerbare bestanden als met video’s van streamingsites,
zoals die van YouTube en vele andere.
PyIDM staat voor Python Internet Download Manager;
de achterliggende programmeertaal is duidelijk. Niet dat
dit voor ons van groot belang is, want er is een portable
exe-bestand voor Windows beschikbaar, dat u zo kunt
opstarten. Het volstaat het zip-archief te downloaden via
www.tiny.cc/pyidm en het uit te pakken. Wij gingen aan
de slag met de versie van 20 september 2020. Vertrouwt
Windows het zaakje niet helemaal, maakt u zich dan (net
als www.virustotal.com) geen zorgen: klik gerust op Meer
informatie en op Toch uitvoeren.
Eerste download
Stel, u wilt een bestand downloaden. Start dan PyIDM op,
zodat u in het Home-venster belandt. Bovenaan staat een
tekstbalk en het is de bedoeling dat de download-url hier-
in terechtkomt. Die kunt u weliswaar zelf intikken, maar
als het goed is monitort PyIDM standaard de inhoud van
54 1 | 2021
2
PyIDM gaat bij het Windows Klembord. Zodra u, wellicht vanuit een web-
elke video op pagina, een webadres naar het Klembord kopieert met
zoek naar be- Ctrl+C of door in het contextmenu van die link op (iets als)
schikbare video- Linkadres kopiëren of Koppeling kopiëren te klikken, pikt
en audiostreams. PyIDM de url op en vult die netjes voor u in de tekstbalk
in (afbeelding 1). De tool analyseert de url en als het goed
is verschijnt onderaan de naam en de grootte van het
downloadbestand inclusief de vermelding of de download
na een eventuele pauze resumable is, wat zoveel betekent
als: u kunt de download gewoon verder oppikken.
Videostreams
We kunnen ons goed voorstellen dat u een download-
manager als PyIDM vooral gaat gebruiken om een reeks
(muziek)video’s te downloaden, bijvoorbeeld van YouTube
of Vimeo. Ook hier hoeft u slechts met rechts op de
voorbeeldweergave van een video te klikken en Linkadres
PyIDM pikt kopiëren of Koppeling kopiëren te kiezen.
een download- In YouTube kan dit ook tijdens het afspelen van een
url meteen op uit video. In het contextmenu vindt u namelijk de opties
het Windows Video-URL kopiëren en Video-URL vanaf huidig tijdstip.
Klembord. Deze laatste optie stuurt wel de juiste url naar het klem-
bord en zo naar PyIDM, maar de tool
1 zal de video toch vanaf het startpunt
downloaden. De url verschijnt in het
Home-venster van PyIDM, maar de
analyse kan wel even duren. Immers,
de tool gaat ook na welke video- en
audio-streams beschikbaar zijn: die
verschijnen dan bij Stream Quality
(afbeelding 2). Rechts ervan krijgt u
een miniatuurafbeelding van de video
te zien. U selecteert de gewenste
stream – logischerwijze downloadt u
alleen de audio wanneer u een item
kiest bij Audio streams – en klikt op de
knop Download.
 Workshop


met PyIDM
Video extra’s 4
Rechts van de miniatuurafbeeldingen vindt u nog
twee knoppen: voor afspeellijsten en ondertiteling. Op
video-deelsites als YouTube kunt u vaak ook (al dan niet
automatisch gegenereerde) ondertitelingsbestanden
downloaden. Als dat inderdaad zo is voor uw video, drukt
u op de SUB-knop om de ondertitels in de gewenste
taal en bestandsformaat te downloaden, zoals srt of vtt.
Normaliter krijgt dit bestand (grotendeels) dezelfde naam
als het videobestand. Dat is wel zo handig want als u dit
bestand, opgeslagen in dezelfde map als het ondertite-
lingsbestand, afspeelt met een tool als VLC media player
zullen de ondertitels meestal automatisch getoond wor-
den. Niet? Dan kunt u in de speler naar het juiste bestand
verwijzen via Ondertitels, Ondertitelbestand toevoegen.
Gaat het om een playlist, te herkennen aan &list=<id> in
de video-url van YouTube, dan kunt u in het hoofdvenster
de video aanduiden die u wenst. Wilt u meerdere video’s U kunt down- tencentrum krijgt u een notificatie zodra een download
uit deze afspeellijst binnenhalen, klik dan op de knop loads doorgaans compleet is.
met de drie horizontale strepen, plaats een vinkje bij de op elk moment Wanneer u een video downloadt en u tijdens dat proces
gewenste video’s en kies het geschikte bestandsformaat onderbreken en de downloadmap opent, zult u merken dat PyIDM door-
in het uitklapmenu bij elke video (afbeelding 3). hervatten. gaans twee bestanden ophaalt, een voor de video en een
voor de audio. Zodra beide zijn opgehaald, voegt PyIDM
Downloadbeheer die netjes samen tot één bestand (met dank aan de onder-
U kunt de vorderingen van de gevraagde download(s) liggende freeware youtube-dl en FFmpeg: zie het kader
volgen wanneer u links in het Home-venster op de knop ‘Met dank aan …’ op de volgende pagina).
Downloads drukt. Haalt u intussen nog andere downloads U kunt ook een
binnen, dan worden die hier in een wachtrij gezet tot complete
PyIDM ook daarmee van start kan gaan. Het is al snel te
merken: PyIDM kan diverse simultane downloads aan
afspeellijst in
één keer laten PyIDM kan meerdere
en dat telt lekker door. Handig: via het Windows-berich- downloaden.

3
simultane downloads aan
Vanuit het Downloads-venster kunt u downloads pauzeren
en hervatten (afbeelding 4), en via het vuilnisbak-icoontje
zijn ze te verwijderen. Bent u geïnteresseerd in wat meer
technische feedback, zoals wat PyIDM allemaal op de
achtergrond uitvoert, dan vindt u die via de Log-knop. Met
de knop Clear veegt u dit logbestand helemaal schoon.

Instellingen (general)
In het Home-venster staat de downloadmap, en standaard
stelt PyIDM die in op C:\Users\<accountnaam>\Downloads.
Die locatie kunt u aanpassen door op het knopje met de
drie puntjes te klikken en naar een ander pad te verwijzen.
Deze wijziging blijft behouden voor uw volgende down-
loadsessies.
Via de knop Settings kunt u ook nog heel wat andere
instellingen vastleggen. We beginnen met de rubriek
General. We vinden het bijvoorbeeld wel handig als PyIDM
vanuit het Windows-systeemvak beschikbaar blijft nadat
we de tool hebben afgesloten. Daar zorgt een vinkje bij
Minimize to systray when close application voor.
De optie Write metadata to media files staat standaard
ingeschakeld. Dit kunt u zo laten, tenzij u een bezwaar
hebt tegen metatags in uw mediabestanden. Ook de optie

computeridee.nl 1 | 2021 55
Workshop

Monitor clipboard for copied urls wilt u wellicht ingescha-
keld laten (aangezien er nog geen browserextensie is die
een download-url op een andere manier naar PyIDM kan
sturen). Downloadt u geregeld bestanden waaraan de
aanbieder ook controlegetallen heeft toegevoegd, dan
zet u het best ook een vinkje bij Show “MD5 and SHA256”
checksums for downloaded files in log. Zo kunt u snel
controleren of het wel om betrouwbare downloads gaat.
Helemaal bovenaan kunt u nog uit een handvol (kleu-
ren)thema’s kiezen voor de PyIDM-interface. Of u kiest
gewoon uw eigen kleuren via New (en Advanced). Vul
een geschikte themanaam in en bewaar die met Apply
(afbeelding 5).
U kunt ook nog aan de
transfersnelheid sleutelen
Instellingen (andere)
In de rubriek Network kunt u aan de transfersnelheid van
uw downloads sleutelen. Standaard staat het aantal simul-
tane downloads ingesteld op 3 en het aantal verbindingen
6 van video’s roteren (bijvoorbeeld met ffmpeg -i <invoerbestand>
PyIDM bevat enkele geavanceerde instellingen. Niet zomaar
wat aanvinken dus.
56 1 | 2021
5 per download op 10. In de meeste
gevallen is dit genoeg, maar u kunt bij
een goede internetverbinding gerust
even checken wat hogere waarden
opleveren. De downloadsnelheid afknij-
pen is ook mogelijk: u plaatst dan een
vinkje bij Speed Limit en typt een pla-
fondwaarde in, bijvoorbeeld 5 Mbit/s.
De optie Login (met User en Pass)
kan handig zijn wanneer u wilt down-
loaden van een webpagina die uw
aanmelding vereist (afbeelding 6).
Deze gegevens worden niet bewaard
voor volgende sessies.
De rubriek Advanced laten we hier
onbesproken. We raden u wel aan
een vinkje te plaatsen bij Check for
update every (bijvoorbeeld) 7 (dagen),
Stop PyIDM zodat PyIDM de kans krijgt nieuwere
gerust in een versies op te halen. Dat blijkt in de praktijk namelijk nodig,
ander jasje. bijvoorbeeld wanneer YouTube iets heeft gewijzigd wat
een aangepaste download-engine vereist.
Met dank aan …
PyIDM heeft heel wat van zijn snelheid en flexibiliteit te danken aan
enkele freewaretools, vooral youtube-dl en FFmpeg. Dit zijn
opdrachtregeltools die zich met tal van parameters laten aansturen.
Op basis van uw keuzes stuurt PyIDM dan de juiste parameters naar
beide werkpaarden door. Als de opdrachtprompt u niet afschrikt,
dan kunt u zelf ook rechtstreeks aan de slag met beide tools.
Youtube- dl vindt u op www.youtube-dl.org. Via het commando you-
tube-dl --help krijgt u alvast een overzicht van alle beschikbare
parameters. We beperken ons hier tot een paar eenvoudige voor-
beelden. Zo toont het commando youtube-dl F <video-url> een lijst
met de beschikbare video- en audioformaten. Om hieruit een speci-
fiek formaat te downloaden volstaat het commando:
youtube-dl f <format-code-uit-het-overzicht>
<zelfde-video-url>
Let wel op, de parameters zijn hoofdlettergevoelig.
FFmpeg is een uiterst krachtige tool voor het manipuleren van
mediabestanden, zoals video. Je vindt die voor diverse platforms op
de officiële site www.ff mpeg.org/download.html, maar makkelijker
nog via https://ffbinaries.com/downloads. De parameters zijn ook
hier erg uitgebreid en het aantal manipulaties zeer veelzijdig. Dat gaat
-vf "transpose=1"<uitvoerbestand> tot video’s converteren (bijvoor-
beeld met ffmpeg -i <invoer.mp4> <uitvoer.mkv>).
Het staat u vrij naar hartenlust te experimenteren.
PyIDM maakt
onderliggend
dankbaar gebruik
van video-down-
loader youtube-dl.


YEARS
WARRANTY
 
Vers
w sp u l,
Nieu
Langverwachte
videokaart
A ls u een gamer bent, dan wilt
u waarschijnlijk in de hoog-
ste resolutie en met de fraaiste
grafische instellingen spelen. U
komt dan uit bij 4K-gaming met
technieken als raytracing en mini-
maal zestig frames per seconde.
Het probleem: hier hebt u een
videokaart van 1.400 euro voor
nodig. Tenminste, dat was zo.
Dat verdient ...
Alleen als een product de zeer
AANRADER kritische blik van onze testers met
glans doorstaat, krijgt dit het pre-
dicaat Computer Idee Aanrader!
Quantum-kwaliteit
A an betaalbare headsets
voor gaming geen gebrek.
JBL biedt bijvoorbeeld de
Quantum 400 aan, die over
uw oren valt (over-ear-model)
en specifiek is bedoeld voor
gamen op de computer. De
headset sluit u goed af van
de buitenwereld. Andersom
hoeft uw omgeving niet mee te
luisteren met de geluiden
uit uw spel.
Overigens werkt de
headset ook met alle
populaire gameconsoles
en uw smartphone en
tablet, bijvoorbeeld om
58 1 | 2021
Onder redactie van Rens Blom
Getest
v o o r u b e ke ke n !
Totdat Nvidia onlangs de RTX
GeForce 3080 uitbracht. Deze
videokaart kost ‘slechts’ 720
euro en is geschikt voor comfor-
tabel en fraai gamen op 4K-reso-
lutie. Op een 1440p-scherm zijn
de prestaties nog beter, omdat
de kaart minder pixels hoeft
te verwerken. De videokaart
presteert tientallen procenten
Beoordeling
Dit betekenen de sterren:
Aanrader
muziek te kunnen luisteren.
De Quantum 400 verbindt u
met de computer via een lange
usb-kabel, heeft een omklapbare
microfoon om te praten met uw
vrienden of tegenstanders en
gebruikt fysieke knoppen op de
linkeroorschelp. De drivers pro-
duceren een duidelijk en geba-
lanceerd volume, waar
we gezien de prijs van
de headset niet over
kunnen klagen.
Het draagcomfort
vinden we ook
dik in orde: de
Quantum
beter dan de oudere RTX 2080
Ti (1.200 euro).
Nieuwe functies
Het is dus duidelijk dat de 3080
dé videokaart is voor gaming
op 1440p en 4K. Wie games
speelt op een full-hd-monitor,
kan prijstechnisch gezien
beter de goedkopere RTX
Prima product Te overwegen
400 irriteert niet na een paar
uur gebruik. Opvallende
minpunten heeft de headset in
onze ogen niet, al vinden we
hem ook niet echt beter dan de
concurrentie.
JBL Quantum 400
Conclusie Gamingheadset voor
allerlei platformen is goed zon-
der op te vallen.
Adviesprijs € 89,99
Info www.tiny.cc/quantum400
3070 kiezen. De 3080 heeft
natuurlijk wel meer functies.
De videokaart verbruikt zo’n
320 watt en dat is minder dan
de 2080 Ti (350 watt). U kunt
het beste een 650watt-voeding
kopen. De voedingsaansluiting
op de videokaart gebruikt een
12pins-systeem, terwijl twee
8pins-aansluitingen gebruikelijk
zijn. Gelukkig kunt u een adapter
gebruiken. Controleer wel of
de videokaart met twee grote
ventilatoren goed past in uw
computerkast.
Kan beter Stelt teleur
Watch out, Apple
A ls u op zoek bent naar
een luxe smartwatch,
kunt u kiezen uit modellen van
Samsung, Apple en Huawei. Het
nieuwste model van Huawei is
de Watch GT 2 Pro. Die is tien-
tallen euro’s goedkoper dan de
concurrentie. Daar merkt u niets
van. Het horloge is gemaakt van
titanium, saffierglas en keramiek
en komt luxe en degelijk over.
Het grotere ronde scherm oogt
scherp en kan desgewenst in
stand-by continue de tijd tonen.
Aan functies geen gebrek. U
kunt met de smartwatch bellen
via de bluetoothverbinding
met uw smartphone (Android


Slechte verkrijgbaarheid
De vraag naar RTX 3080-kaarten
is veel groter dan Nvidia ver-
wachtte, waardoor de productie
moest worden opgeschroefd
en er desondanks maanden-
lange levertijden zijn. Nvidia’s
directeur verwacht dat er pas
begin 2021 genoeg videokaarten
beschikbaar komen. De RTX
3070 en 3090 zijn sneller lever-
baar, maar zeker niet binnen
een paar dagen. Een aandachts-
punt, zeker omdat concurrent
AMD binnenkort nieuwe RX
6000-videokaarten uitbrengt.
en iOS), tientallen sporten
bijhouden en onder andere uw
slaapritme, hartslag en zuurstof-
niveau meten. Meldingen van
uw telefoon verschijnen ook op
het schermpje. Het horloge is
waterdicht en gaat bij ons tien
computeridee.nl
AANRADER
Nvidia GeForce RTX 3080
Conclusie Krachtige en relatief
betaalbare videokaart die interes-
sant is voor een breed publiek.
Snel en efficiënt, praktische
functies, topprestaties op 4K
en 1440p
Nog geen goedkopere varian-
ten, slechte beschikbaarheid
Adviesprijs € 719,-
Info www.tiny.cc/3080rtx
dagen mee op een acculading.
Met het stand-by-scherm
ingeschakeld houdt de accu het
vijf dagen vol. Dat is aanzienlijk
langer dan de concurrentie. De
Watch GT 2 Pro laadt draadloos
op via een Qi-oplader.
Huawei Watch GT 2 Pro
Conclusie Een luxe smartwatch
met lange adem die veel mogelijk-
heden biedt.
Adviesprijs € 300,-
Info www.tiny.cc/gt2pro
Ideale iPhone
D e iPhone 12-serie bestaat
uit vier modellen: een
mini, een reguliere en twee
pro-versies met verschillende
schermgroottes. We vermoe-
den dat de normale iPhone 12
het meest over de toonbank
gaat. Niet alleen vanwege
de – voor Apple begrippen –
aantrekkelijke prijs, maar ook
omdat hij maar weinig verschilt
van de pro-uitvoeringen. Dat
is een interessant onderscheid
ten opzichte van de iPhone
11, die een minder goed lcd-
scherm heeft dan de 11 Pro’s.
Pro-scherm
De iPhone 12 heeft net als de
12 Pro (Max) een kleurrijk en
energiezuinig oledscherm
met scherpe full-hd-resolutie.
Verder is de smartphone ook
gemaakt van aluminium en
metaal, heeft hij gezichtsiden-
titeitsbeveiliging (Face ID) en,
helaas, een lightning-poort in
plaats van usb-c. Het toestel is
water- en stofdicht, geschikt
voor de nieuwe MagSafe-
accessoires en razendsnel
dankzij de A14-processor.
Het opslaggeheugen is met
64 GB wat karig. De iPhone 12
gaat minimaal een lange dag
mee op een acculading en
is geschikt voor het nieuwe
AANRADER
Vers Getest
5G-netwerk. De twee camera’s
achterop maken heel fraaie
foto’s (normaal en extra
wijd via de groothoeklens).
De iPhone 12 draait op de
gebruiksvriendelijke iOS
14-software en krijgt vier tot
vijf jaar updates.
Alternatieven
We vinden de reguliere 12 voor
veel mensen de beste koop. Als
u de voorkeur geeft aan een
kleiner model, komt u uit bij de
12 Mini. Die levert vrijwel niets
in vergeleken met de 12 en
start bij 809 euro. De iPhone
12 Pro en 12 Pro Max zijn welis-
waar iets beter dan de iPhone
12, maar ook honderden euro’s
duurder. Die meerprijs is lastig
te verantwoorden.
Apple iPhone 12
Conclusie Uitstekende smart-
phone en de beste keuze uit de
iPhone 12-reeks.
Scherm, camera’s, prestaties,
software(ondersteuning)
Geen usb-c, instapmodel heeft
weinig opslaggeheugen
Adviesprijs € 909,-
Info www.apple.com/nl/iphone-12
1 | 2021 59

Muziek
28.000 radio ze n d e
zonder
r s o p u w te le fo o n
Luistert u graag naar de radio? Met
RadioDroid 2 op uw Android-telefoon
geniet u van al uw favoriete radio-
stations, waar en wanneer u maar
wilt. Kon u vroeger met een transistor-
radio op slechts een handvol zenders
afstemmen, nu hebt u de keuze uit
bijna 28.000 zenders. En er komen
elke dag nieuwe bij.
Tekst Kees Krick
A
nders dan vroeger
ontvangt u met de gratis
app RadioDroid 2 niet
alleen de grote nationale
radiozenders, maar ook tienduizen-
den radiostations van over de hele
wereld. Daarnaast biedt de app de
mogelijkheid om de fraaiste nummers
van uw favoriete muziekgenre(s)
te ontdekken of te herontdekken,
door gericht te zoeken naar zenders.
1 naam te tikken.
60 1 | 2021
Vooral als uw muziek maar spora-
disch wordt gedraaid op de reguliere
radiostations is dat een uitkomst.
Lekker rondneuzen
Zodra RadioDroid 2 is opgestart,
kunt u in het onderdeel Lokaal al
meteen een keuze maken uit een
indrukwekkende lijst met honderden
Nederlandse radiozenders (afbeel-
ding 1). U komt hier dus niet alleen de
grote landelijke zenders tegen, maar
ook enorm veel regionale zenders en
niet te vergeten radiostations die een
bepaald muziekgenre als specialiteit
hebben. Alleen al hier kunt u zich
dagenlang onderdompelen in uw
1. Onder Lokaal favoriete muziek.
vindt u meer dan Boven in het scherm ziet u aan het
vierhonderd lande- rode streepje onder Lokaal dat dit
lijke en lokale onderdeel momenteel actief is. Blader
zenders. in deze kopregel naar rechts tot u bij
2. Zoek via Labels Labels bent aangekomen als u in een
naar uw favoriete specifiek muziekgenre interesse hebt,
genre(s). zoals chillout, electronic, classical,
3. Markeer een oldies, of rock (afbeelding 2). Ook
zender als favoriet hier vindt u weer een ellenlange
door op het sterretje lijst met genres en, afhankelijk van
onder de stations-
3 rijtje met opties dat nu is verschenen
2 te zien, tikt u onder in de app op het
het genre, enkele tientallen tot vele
honderden radiozenders.
Stations uit andere landen beluiste-
ren kan ook, dan gaat u door naar het
onderdeel Landen. En mocht u in een
bepaald taalgebied geïnteresseerd
zijn, kies dan voor Talen. Daar blijkt
al meteen dat er ook buiten ons land
(en België) nog best veel Nederlands-
talige zenders te vinden zijn. Kreeg u
daarnet bij Lokaal niet automatisch
een lijst met Nederlandse radio-
zenders te zien? Kies dan Landen,
Netherlands en ze verschijnen alsnog.
Favorieten
Door de gigantische overvloed
aan radiozenders is het soms een
uitdaging om via de zoekmethoden
de echte pareltjes boven water te
krijgen. Hebt u een station gevonden
dat u wel wat lijkt omdat er regelma-
tig muziek voorbijkomt die u graag
hoort? Voeg hem dan meteen toe
aan uw favorieten, zodat u er op elk
moment rechtstreeks naartoe kunt
springen. Om dit te doen, tikt u op het
pijltje rechts achter een zendernaam
en vervolgens op het sterretje in het
(afbeelding 3). Om al uw favorieten
witte sterretje.
Na verloop van tijd blijkt waar-
schijnlijk dat u naar sommige zenders
aanzienlijk vaker luistert dan naar
andere radiostations. Dan is het
ideaal als de meest beluisterde exem-
plaren bovenaan in de lijst staan en
de minder populaire juist onderaan.
Dat kan eenvoudig door zenders te
verplaatsen. Houd gewoon uw vinger
eventjes op een zender gedrukt en
sleep deze vervolgens omhoog of
omlaag door de lijst. Zijn er zenders
die u achteraf gezien liever weer kwijt
bent? Tik opnieuw op het sterretje
van de zender om de markering te
verwijderen, of veeg naar links of
naar rechts over het radiostation.
Muziek opnemen
Zodra de muziek speelt, ziet u onder-
aan de app informatie over het radio-
station verschijnen en indien beschik-
 RadioDroid

grenzen 4 5
Zenders toevoegen
Kunt u een radiozender niet vinden, terwijl die
toch echt niet mag ontbreken in RadioDroid? Dan
is het mogelijk om dit station zelf toe te voegen,
zodat u, maar ook anderen, er veel plezier aan
kunnen beleven.
Ga hiervoor rechtsonder naar Instellingen,
Overig, Over RadioDroid en klik in de omschrijving
op de link die u naar Radio Browser brengt. Op
deze website kan iedereen een bijdrage leveren
Sleep de aan een enorme database van momenteel bijna
voetregel 28.000 radiostations, die vervolgens weer door
omhoog apps zoals RadioDroid wordt geraadpleegd. Om
voor extra een zender toe te voegen hebt u wel het
informatie streamadres nodig. Dat is meestal wel ergens op de
over station, website van het digitale radiostation te vinden.
artiest en Voeg de zender vervolgens met zoveel mogelijk
nummer. relevante informatie toe aan Radio Browser via de
optie New station (bovenaan de website). Daarna
Naast de kunt u hem opzoeken in RadioDroid.
historielijst
ziet u alle
opgenomen Mocht u een nieuwe telefoon kopen,
streams. of gaat er iets mis in RadioDroid, dan
kunt u de complete favorietenlijst in
één keer herstellen door dit bestand
even in te laden via de optie Laden uit
afspeellijst in hetzelfde keuzemenu.
Kies indien nodig eerst Favorieten
verwijderen om met een schone lei
te beginnen, want anders zit u straks
baar over artiest en muzieknummer. deze opnamen naar een computer met dubbele radiostations in uw
Tik op deze voetregel of veeg hem kopiëren, mocht u de muziek daarop favorietenlijst.
omhoog om een scherm te openen willen beluisteren. Het zijn gewone
met nog meer informatie (afbeelding mp3-bestanden die in de map Music/ 6
4). Hier vindt u een lijstje met num- Recordings van uw telefoon staan,
mers waar u eerder naar geluisterd dus u kunt ze eenvoudig via een
hebt. Zodoende kunt u eenvoudig usb-kabel overzetten.
terugzoeken hoe dat ene nummer of
die artiest ook alweer heette.
Rechts naast deze Track history
vindt u het tabblad Opnames. Met
RadioDroid kunt u streams namelijk Bent u ook hongerig naar
ook opnemen. Dat wordt dan wel
één lange opname, dus (helaas nog)
niet opgesplitst in één bestand per
een lekkere track?
muzieknummer. U moet eerst op de
afspeelknop tikken, zodat de radio- Favorieten exporteren
zender te horen is. Pas daarna werkt Er gaat al snel behoorlijk veel tijd
de opnameknop. Het is daarom ook zitten in het opbouwen en bijhouden
niet mogelijk om naar de ene zender van een lijst met favoriete radio-
te luisteren en tegelijkertijd een ande- zenders. Daarom is het verstandig
re zender op te nemen. om uw favorietenlijst zo nu en dan
Alle opnamen komen netjes bij te bewaren. Dat kan door (terwijl u
elkaar in de opnamelijst te staan de telefoon rechtop houdt) vanuit
(afbeelding 5). Vervolgens kunt het onderdeel Favorieten rechts
u ze beluisteren met een wille- bovenin op de drie puntjes te tikken
keurige muziek-app door erop te en vervolgens te kiezen voor Opslaan
tikken. Dat afspelen gebeurt dus naar afspeellijst (afbeelding 6). Bewaar uw favo-
niet in RadioDroid zelf, daarmee Kopieer dit m3u-bestand vervolgens rieten, zodat u ze in
luistert u alleen naar de originele ook naar uw computer of plaats het geval van nood weer
internetstreams. Eventueel kunt u op zoiets als Dropbox of OneDrive. kunt herstellen.

computeridee.nl 1 | 2021 61

Tekst John Vanderaart

FAQman
ragen? Oplossingen!
V

Host wordt omgezet 1 Met behulp huidige processor eigenlijk wel

Ik krijg het bericht dat mijn host
wordt omgezet. Wat betekent dat?
D. Verbeek
Oplossing Dat betekent dat
er bij de internetserviceprovider
(of in het datacenter van dienst)
een server wordt vervangen.
En dus moet de website die op
die server draait, eventjes uit te
lucht. Dat gaat dan vergezeld
van een boodschap zoals u die
hebt gekregen.
Bladen op smartphone
Ik heb in een tijdschriften-app
de Donald Duck staan. In welke
map worden de bladen opgesla-
gen? Ik werk met Android.
Ton Oosterhuis
Oplossing Op zich een slim-
me vraag met meteen een ver-
volgvraag van uw FAQman: zijn
de bestanden die worden opge-
slagen eigenlijk wel bruikbaar
buiten die tijdschriften-app?
Een slimme appbouwer zal echt
geen standaardbestanden als
pdf op uw telefoon neerzetten,
toch? Verder kunt u een File
Manager gebruiken om die
smartphone te onderzoeken.
Ga eens aan de slag met Google
Files (afbeelding 1).
Geen bios-beeld
Ik heb hier een pc met een nieuw
moederbord, een processor
voeding kapot? Helaas heeft het
moederbord een on-boardvideo-
kaart. Ik heb het ook geprobeerd
met 1 ram-module in alle vier de
sloten. De ssd heb ik vervangen
door een m.2-model. Helaas nog
steeds geen bios-beeld. Ik ben nu
ten einde raad en ik ga dus weer
een ander nieuw moederbord
kopen, omdat ik vermoed dat de
processor niet goed is.
George
Oplossing Tja, dit is een
vervolg op een eerder gestelde
vraag. Het probleem is dat er
niets te zien is. Maar het is ook
niet bekend of de videokaart
goed werkt. U hebt het ram links
van Google Files
kunt u eens
rondkijken in uw
Android-smart-
phone.
2
Een voorbeeld van een
batterij waarmee het cmos-
geheugen van het bios op
spanning wordt gehouden.
en rechts geprobeerd. U kunt het
nog een keer proberen zonder
(m.2-)ssd. Het zou mooi zijn als
u uw hardware (in het bijzonder
de videokaart en de processor)
op een ander moederbord zou
kunnen proberen. Alleen op die
manier komt u écht te weten wat
er aan de hand is. Controleer
misschien nog eens extra of de
geschikt is voor dat merk en
type moederbord.
Datum na herstel op de
fabriekstijd
Mijn pc met Windows 7 blijft
bij het opstarten steken op de
mededeling 'Windows opstarten'.
Daarna gebeurt er niets. Ik zet
de pc uit en daarna weer aan en
dan verschijnt een tekst over het
systeemherstel. Dat laat ik toe en
na enige hersteltijd begint de pc
te werken. Maar inmiddels staat
de datum op de fabriekstijd. Hoe
krijg ik de pc weer in orde?
Ger Heijnen
Oplossing Die laatste opmer-
king maakt het interessant, dat
van die datum en die fabrieks-
tijd. Dat zou kunnen betekenen
dat u de (knoop)batterij op het
moederbord moet vervangen
(afbeelding 2).2) Die (knoop)
batterij zorgt ervoor dat het bios
het geheugen (en de juiste tijd)
niet verliest.
Download werkt niet
Op de vraag naar een gratis
programma om autominiaturen
te registreren geeft de FAQman
een programma aan, namelijk:
GCstar (www.gcstar.org). De
downloadlink werkt niet.
Ron Beere
Oplossing Uw FAQman

en ddr3-ram. Aangesloten zijn
een usb-toetsenbord en een
usb-muis. Ik heb een gebruikte
videokaart die in een andere
pc perfect werkt. De voeding is
eveneens gebruikt en is 650 watt.
Zet ik de pc aan, dan gaan alle
Tot onze spijt kunnen wij dan ook niet
ventilators draaien. Op de ssd
gaat ook een led branden. Maar
ik krijg geen enkel beeld, dus
ook geen bios. Is misschien de
Helaas!
gaf – bij afwijzing van de vraag-
steller – een ander programma
aan, maar dat terzijde. Ga naar
de GCstar-pagina op de down-
Wij krijgen erg veel FAQman-vragen. loadwebsite www.softpedia.
com. De link werkt daar wel.
Enig nazoeken op de website
alle vragen beantwoorden. van GCstar doet vermoeden dat
de Linux-webserver met zichzelf
Blijf uw FAQman-vragen wel sturen naar: overhoopligt. Maar u kunt nu in
faqman@computeridee.nl ieder geval verder.

62 1 | 2021


Firewire kwaliteits-
verlies
Ik heb een camcorder met een
firewire-aansluiting. Kortgeleden
heb ik een verloopbusje gekocht
van firewire naar usb. Ik ben
bang dat er kwaliteitsverlies van
beeld en geluid ontstaat. Kan ik
deze adapter gebruiken om de
beelden over te zetten naar mijn
laptop?
Henny Vlaswinkel
Oplossing Kwaliteitsverlies
kan optreden als de overdracht
van de videogegevens niet
snel genoeg plaatsvindt. En
dan wordt eigenlijk altijd de
aangeknoopte computer als
schuldige aangewezen. Maar
daar is tegenwoordig geen
sprake meer van, want zowel dat
verloopbusje als uw laptop zijn
echt snel genoeg (afbeelding 3).
Wel is het nog even de vraag of
uw plannetje gaat werken, maar
dat weet u pas als u het een en
ander gaat proberen. Firewire,
moet u weten, wordt niet alleen
voor video-overdracht gebruikt.
Firewire is bijvoorbeeld ook te
gebruiken om twee computers
op een netwerkachtige manier
op elkaar aan te sluiten. Of om
te verbinden met een opslagap-
paraat dat is voorzien van een
firewire-interface.
Webcam en Windows 10
Ik probeer mijn webcam te insta-
leren op mijn Windows 10-com-
puter. Maar er gebeurt niets. Ik
heb het idee dat deze webcam
niet werkt met Windows 10. Kan
dat kloppen?
Ramon Koevermans
Oplossing Uw FAQman
denkt eerder aan een apart
te installeren driver of aan
de privacyinstellingen van
Windows 10. Dat eerste kunt u
controleren bij Apparaatbeheer.
Als u daar iets geks ziet, dan kan
het de mankerende webcam
zijn. De oplossing is dan het
downloaden en installeren van
de benodigde driver. Geeft
computeridee.nl
3
Dit is zeer waar-
schijnlijk dat verloopbusje
van firewire naar usb. Is niet duur en
dus de moeite waard om toch even te
proberen.
apparaatbeheer wel groen
licht (afbeelding 4), dan zijn
het de privacyinstellingen van
Windows 10. En dat mogelijk in
combinatie met clientsoftware
waarmee die webcam kan wor-
den bediend.
Iedere keer pop-up
Iedere keer als ik een webbrow-
ser open, moet ik het privacy-
statement van Google voor
akkoord verklaren. Hoe krijg ik
deze pop-up weg?
Luc Lems
Oplossing U kunt ervoor
zorgen dat u – in ieder geval
binnen Google Chrome – bent
ingelogd met een Google-
account: dat scheelt meteen de
wereld. Verder is uw irritatie het
gevolg van het verwijderen van
de cookies van de webbrowsers.
Het is namelijk een cookie die
uw bevestiging vasthoudt.
4 alleen als dat 4K-kastje standaard ook meteen op full hd
Dit is het apparaatbeheer van
Windows 10, om u te laten zien hoe
een werkende webcam zichzelf
manifesteert.
FAQman
FAQ man Privé
Chromecast kwijt
W
aar is je Chromecast als je die nodig hebt?
Compleet zoek. Hij is ook niet te vinden op zijn
handige plekje. Ik probeer mijn vrouw, die is
hier van het opruimen, uit te leggen hoe zo’n
Chromecast eruitziet en ze meent zich te kunnen herinneren
dat ze zoiets onlangs had opgeraapt en weggegooid. “Dan
moet je maar niet alles laten rondslingeren!”
Lekker is dat! Ik probeer het nog een keer: “Het is zo’n
zwart rond ding met een draadje eraan.” Maar ze is al wegge-
lopen. Waar koop je zo snel een nieuwe Chromecast? Google
weet met te vertellen dat ik daarvoor in een Coolblue-winkel
terechtkan. Aan het begin (volgens oprechte Haarlemmers aan
het einde) van de Grote Houtstraat zit zo’n niet-digitaalfiliaal
van Coolblue, dus dat is voor mij om de hoek. Ik besluit om
eerst even te bellen. Ja, die is op voorraad. Na betaling zo mee
te nemen. Mooi toch?
Ondanks alle coronawaarschuwingen is het ongelooflijk
druk. Het is gewoon een doordeweekse dag, maar het lijkt wel
een zaterdagmiddag in december. Bij Coolblue ligt, ik denk
voor mij, de rode loper al uit. Maar mooi niet, de rode loper is
een soort Efteling-wachtrij waarmee de klanten in bedwang
worden gehouden.
Concreet gaat het
om drie man in
de winkel en
elf plus één
man in de rij.
Geduld gaat me
redden. Hoewel?
Niet iedereen in
de rij blijkt over dat
geduld van mij te beschikken, en dus komt er
plotseling schot in de voortgang. Een jongedame
van Coolblue ziet haar klanten verdwijnen en
grijpt in. Ze zet haar scherpste toon op: “Wat komt u
doen? Hier is uw nummertje!” Niemand die nog weg
durft te vluchten.
Bij gratie van diezelfde jongedame mag ik uiteindelijk naar
binnen. Vanachter dik plexiglas word ik toegesproken door de
verkoopnerd van dienst. “U komt zeker voor de Chromecast.
Een gewone of een ultra?” “Het mag een ultra zijn, maar dan
werkt”, zeg ik. Tja, daar blijft de jongeman het antwoord op
schuldig. “U kunt hem ruilen als hij niet werkt”, luidt zijn oplos-
sing. Dat vind ik een prima idee, maar dat betekent wel dat ik
de verpakking netjes moet openen. Dat wordt wat, want ik ben
doorgaans van het ongeduldige scheurwerk.
Een kwartiertje later ben ik trots op mezelf. De Chrome-
cast-verpakking is nog helemaal intact. En met full hd werkt
het meteen goed. Ik pak de Android-telefoon erbij om de
Chromecast in te regelen en enkele tellen later is Soda Player
een Nederlandstalig ondertitelde film aan het streamen. Na
alles te hebben getest, wil ik de Chromecast aansluiten op de
smart-tv. Mijn vrouw ziet me bezig: “Oh, een zwart rond ding
met een draadje eraan?” Ze graait wat rond op haar bureau en
daar is de oude Chromecast. “Dat komt doordat je alles maar
laat rondslingeren!” Ik heb die nieuwe en nu feitelijk onnodige
Chromecast maar niet omgeruild. Dat zou niet netjes zijn.
1 | 2021 63

Laptop gaat aan
Mijn laptop zet zichzelf weer
aan als ik deze heb afgesloten.
Hoe kan dat? Als ik de laptop
wil gebruiken, dan reageert deze
nergens op. Pas na lang op de uit-
knop drukken schakelt de laptop
uit. Als ik de laptop daarna
opstart, krijg ik de mededeling
dat updates niet kunnen worden
voltooid. Wat is er aan de hand?
Cyril P.J. Wullems
Oplossing Dat is mogelijk
een combinatie van verschillen-
de factoren, maar uw FAQman
denkt natuurlijk het eerst aan
de Windows Update-functie die
voortijdig wordt onderbro-
ken. Begin eens met het
opnieuw opstarten van de
laptop. Maak met behulp
van de systeemtool Schijf-
opruiming wat ruimte vrij
op de C-partitie. Ga via de
Instellingen naar Windows
Update en zet eens een
handmatige update van Win-
dows 10 in gang (afbeelding 5).
Koptelefoon werkt niet
Na een update in Windows
10 werkt de koptelefoon niet
meer. Bij het geluid staat dat de
koptelefoon niet is aangesloten.
Als apparaat is de koptelefoon
wel aanwezig. Als ik de kopte-
lefoon in een usb-poort aan de
achterkant steek, dan doet deze
het wel.
Ad Leeuwis
Oplossing Duidelijk. Het
is niet de koptelefoon, maar
Hier ziet u hoe een handmatige update van Windows 10 in gang wordt gezet.
64 1 | 2021
FAQman's keus
Pdf op smart-tv
Ik zoek software voor op een smart-tv waarmee je pdf kunt inle-
zen (tekeningen) en ook kunt bewerken, eventueel met behulp
van een los toetsenbord. Voor mijn werk moet ik veel tekeningen
beoordelen. Eigenlijk hetzelfde wat je op de pc doet, maar dan op
de smart-tv.
Tom Elpert
Oplossing Als u beschikt over een smart-tv met Android als
besturingssysteem dan zijn er zeker mogelijkheden. Zorg eerst
voor een handig bluetooth-toetsenbord (inclusief mousepad)
om dat alles te gaan bedienen. Meteen daarna kunt u eens
rondneuzen op Google Play om te kijken of u iets tegenkomt
waarmee u kunt doen wat u wilt doen. Dat zou moeten lukken.
Met een
dergelijk
bluetooth-toet-
senbord is
Android op de
smart-tv een
stuk beter te
bedienen.
de usb-poort aan de voorkant
van de pc. Die usb-poort zit
waarschijnlijk op een andere
usb-controller dan de usb-poort
aan de achterkant van de pc. U
zult dus met de drivers van de
usb-poort(en) aan de slag moe-
ten. Begin met een update van
de bios-firmware en download
daarna de recente chipset-
drivers voor uw merk en type
moederbord. Bij Apparaatbe-
heer kunt u alle usb-installaties Is dit wat u
ongedaan maken, om daarna zoekt?
5 Windows 10 opnieuw te starten.
Dat zou uw probleem moeten
verhelpen.
Linux niet te installeren
Linux was op een computer met
een geformatteerde harde schijf
niet te installeren. Ik heb toen
geprobeerd de bij de computer
behorende Windows 10 te instal-
leren. Er werd om een stuurpro-
gramma gevraagd. Vroeger werd
daar nooit om gevraagd.
M.G.J.H. Kwestro
Oplossing Laten we de lei
eerst schoonmaken. Neem er
een bootable partition manager
bij. Start de computer op met die
bootable partition manager en
gooi alle partities weg die u op
de harde schijf tegenkomt. Pro-
beer daarna Linux of Windows
10 nog maar eens te installeren
van een – eveneens bootable
– installatiemedium. Gebruik
hiervoor de minitool Partition
Wizard Bootable: www.tiny.cc/
partwiz.
Oude app installeren
Kan ik een oude app die nog op
een oude smartphone staat op
de een of andere manier kopië-
ren en overzetten naar een nieu-
we smartphone? De app heet ZIK
Parrot en wordt via een blue-
tooth-hoofdtelefoon bediend.
Mijn bluetooth-hoofdtelefoon is
van het eerste uitgebracht type
en werkt nog prima met deze
oude app. Maar inmiddels is de
app vervangen door een nieuwe
versie en deze kan alleen worden
gebruikt met de hoofdtelefoons
van het allerlaatste type. Dus het
6
werkt niet met mijn oude hoofd-
telefoon. Dat is ook bevestigd
door ZIK Parrot zelf. De oude app
is ondertussen verwijderd uit
de Play Store van Google, maar
werkt nog prima op mijn oude
smartphone.
Marc Van Zoom
Oplossing Kijk eens via
deze webpagina: www.tiny.cc/
zik2 (afbeelding 6). Daar kunt
u een apk (Android-package)
downloaden die u, als het goed
is, kan voorzien van de oude ZIK
Parrot-app. Met hier nog een
link hoe u zo’n losse apk kunt
installeren: www.tiny.cc/apkandr.
Wie weet?
 FAQman

Fat32 op usb die error-logbestanden het verborgen administrator-

Ik gebruik mijn versterker van
Onkyo voor het afspelen
van mp3-bestanden via de
usb-ingang. De
Onkyo wil daarvoor
uitsluitend een
fat32 geformatteerde
usb-stick hebben. Nu
is mijn mp3-verzame-
ling zo groot dat een 64GB-stick
niet meer voldoende is. Ik heb
een 128GB-stick gekocht, maar
ik weet niet zeker of ik deze
probleemloos in fat32 kan for-
matteren.
Henk Donkers
Oplossing Goed nieuws: met
fat32 kunt u wel tot 2 TB format-
teren. Een usb-stick van 128 GB
gaat geen problemen opleveren
(afbeelding 7). U kunt dus nog
wel even voort met uw mp3-ver-
zameling.
Adobe werkt niet
Op mijn Windows 7-computer
werkt Adobe Reader niet meer.
Kennelijk ontbreekt het volgen-
de bestand: API-MS-WIN-CRT-
RUNTIME-L1-1-0.DLL. Enig idee?
Spencer Brouwers
Oplossing Uw FAQman advi-
seert u in eerste instantie om
Adobe Reader te verwijderen
met behulp van Revo Uninstaller
(www.revouninstaller.com). En
als dat is gedaan, dan gewoon
de recente versie van Adobe
Reader opnieuw installeren. Met
in tweede instantie de opmer-
king dat u de volgende items
uit de Windows Update Catalog
(www.tiny.cc/msupcat) eens
kunt proberen: KB3020369 en
KB3172605.
Oude app op telefoon
Ik heb een aanvulling op de
7 gewoon weggooien,
Geniet van de aanblik
van een usb-stick met een
opslagcapaciteit van 128 GB.
apk nog wel even van de ene
naar de andere smartphone
worden getransporteerd. Dat
kan onder andere met behulp
van een sd-kaartje.
Debug.log in Photoshop
Als ik in Adobe Photoshop bezig
ben, dan ontvang ik bestanden
met de naam 'Debug.log'. Wat is
de bedoeling hiervan?
Ron van Eijk
Oplossing Dat zijn error-log-
bestanden die Adobe Photoshop
genereert als er iets fout gaat.
Kennelijk valt het wel mee met
dat fout gaan, maar toch. U kunt
Met behulp van
de app APK
Extractor kunnen
geïnstalleerde
apps van een
smartphone
worden
afgehaald.
dat mag. In de regel
is een update van
Adobe Photoshop
de oplossing. Verder
iets anders om te controleren.
Ga naar de programmamap van
Adobe Photoshop en ga op zoek
naar deze submap: Required\
Plug-ins\Spaces. Wijzig de naam
in Required\Plug-ins\~Spaces.
Geloof het of niet, maar het is
die tilde die het hem doet.
Updates installeren
In Computer Idee schreef
een lezer dat de updates voor
Windows 10 mislukten en zijn
pc steeds opnieuw werd gestart,
waarna de updates worden
verwijderd. Als vrijwilliger van
SeniorWeb (www.seniorweb.nl)
heb ik iemand geholpen met een
vergelijkbaar probleem, daar
bleven de updates steeds hangen
op 99 procent. De suggesties die
de FAQman aandroeg, had ik
ook al toegepast, maar dat loste
het probleem niet op. Ik heb toen
8 voor de Schijfopruiming van
account via de opdrachtregel
geactiveerd, mezelf aangemeld
als administrator en vervolgens
konden de updates zonder pro-
blemen vlot installeren. Zou dat
misschien ook een mogelijkheid
zijn?
Freerk Philipse
Oplossing Als een oplossing
werkt, dan werkt die. Ja, dat is
een waarheid als een koe. Wat
u daar aandraagt, duidt op een
rechtenkwestie en dat zou nor-
maal gesproken niet het geval
mogen zijn. Maar kennelijk was
het niet helemaal normaal.
Computer blij hangen
Bij het opstarten blijft mijn com-
puter regelmatig hangen in het
openingsscherm. Maar bij het
opnieuw aan- en uitzetten, start
de computer wel door. Hoe los ik
dit irritante gebeuren op?
M.A.G. Spit
Oplossing Begin eens met
het vrijmaken van schijfruimte
op de C-partitie. Gebruik daar-
Windows 10 en laat dan ook de
Systeembestanden opschonen.
Probeer het eens, want mogelijk
lost dat uw probleem direct op.
Zo niet, dan moet u de Hibernate
Slaapstand uitschakelen met
behulp van de dos-achtige
opdracht powercfg -h off en dan
Enter.
Error 500 bij opstarten
Ik krijg elke keer een Error 500
als ik Google Chrome opstart.
Weet de FAQman wat hiervan de
oorzaak is en wat ik ertegen kan
doen?
Niek de Hoop
Oplossing Die Error 500 is

FAQ man' s archief

vraag betreffende de oude app
op de nieuwe smartphone. Mis-
schien is de tool APK Extractor
bruikbaar. Daarmee zou het ook
moeten kunnen.
Ed W.
Oplossing Dat is een prima
aanvulling. En dat APK Extractor
is eenvoudig op Google Play te
vinden (afbeelding 8). Zeker
de moeite waard om – ook – te
proberen. Moet de gedistilleerde
een webserver-error. Deze fout
treedt op als u Google Chrome
start, dus op het moment dat
(iets als) de ingestelde startpagi-
Niet gevonden wat u zocht? na wordt opgevraagd. Een reden
zou kunnen zijn dat bijvoorbeeld
De FAQman beantwoordt meer vragen dan we in deze rubriek de mankerende pagina aan-
kunnen plaatsen. Kijk voor alle vragen en antwoorden op neemt dat u bent ingelogd of dat
www.computeridee.nl/faqman er van de webbrowser specifie-
ke cookies worden verwacht.
Of hij uw vraag beantwoord heeft, kunt u controleren op Stel dan ook in op een andere
www.computeridee.nl, via de zoekfunctie rechtsboven. startpagina en schoon Google
Tik daar uw achternaam in en u ziet of uw vraag ertussen staat. Chrome eens goed op.

computeridee.nl 1 | 2021 65
Uitsmijter

 Tekst Jolein de Rooij Foto Ivar Pel

Uitsmijter
bew a ke r v a n c o ro n a - a p p s
Privacy

de Nederlanders geïnstalleerd.
Privacydeskundige Dat beschouw ik als een groot
succes.”
Brenno de Winter had
als ict-journalist vaak Hoe is het om deze
kritiek op de overheid. positie te hebben?
“Een deel van de mensen zegt:
Nu draait hij daar zelf als jij het doet, dan weet ik dat
aan de knoppen. het echt goed zit. Een ander
deel is juist wantrouwend. Ik ga
serieus op alle kritiek in. Onze
werkwijze is overigens behoor-

E
ind april had privacy-
deskundige Brenno
de Winter net als veel
andere experts forse
kritiek op de zeven mogelijke
corona-apps die in grote haast
waren geselecteerd door
het ministerie van VWS om
beoordeeld te worden tijdens
een ‘appathon’. Inmiddels werkt
hij freelance voor ditzelfde
ministerie, met als opdracht om
de privacybescherming en infor-
matiebeveiliging van twee apps
in goede banen te leiden.
De eerste app is sinds 7 okto-
ber live: de CoronaMelder. Daar-
mee kunnen mensen bijhouden
bij welke andere app-gebruikers
ze in de buurt komen. Als achter-
af blijkt dat hij of zij met corona
besmet is, kunnen ze deze men-
sen waarschuwen. Dat gebeurt
allemaal volstrekt anoniem.
Hoe ben je aan deze
baan gekomen?
“Ik werd gevraagd, als free-
Wie: Brenno de Winter
Waar: Amsterdam
Wat: CoronaMelder
Waarom: corona-epidemie indammen
privacyvriendelijke app bouw
je niet in een weekend. De over-
heid dreigde zo het vertrouwen
van de bevolking al in een vroeg
stadium te verliezen. En dat heb
je juist nodig om zo’n app te
laten slagen.
Mijn opdracht was om alle
beveiligings- en privacyrisico’s
van tevoren goed in kaart te
brengen. Daarna heb ik, samen
met anderen, gecontroleerd of
de CoronaMelder aan alle eisen
voldeed. Twee weken na de
introductie op 7 oktober, was
de app al door een kwart van
lijk uniek binnen de overheid.
Alle code is opensource. Alle
beveiligingsonderzoeken zijn
openbaar. En ook alle privacy-
analyses zijn beschikbaar.
Het Bureau ICT-toetsing
van de overheid gaat nu gaat
onderzoeken of toekomstige
ict-projecten van de overheid
mogelijk beter kunnen verlopen
als daarbij ook wordt uitgegaan
van opensource-software. Het
voordeel daarvan is dat iedereen
programmeerfouten, beveili-
gings- en privacyproblemen aan
het licht kan brengen. Dat is ook
bij de CoronaMelder gebeurd en
daar krijg je betere en veiligere
software van.”
Waar werk je nu aan?
“Ik ben nu bezig met de bevei-
liging en privacybescherming
van de tweede app. Daarmee
wordt het bron- en contact-
onderzoek van de GGD
geautomatiseerd. Bij dit onder-
zoek worden uiterst vertrou-

lancer, voor de rol van Chief
Security en Privacy Operations.
Toen moest ik de keuze maken:
meedoen of aan de kant blijven
staan. Tijdens de appathon had
ik forse kritiek op het ministerie.
Ik vond het idee om een Coro-
naMelder te ontwikkelen goed,
maar niet op deze manier. Een
Oproep
welijke gegevens verzameld.
Mijn taak is ervoor te zorgen
dat die volstrekt veilig worden
verwerkt en opgeslagen.”
Doet u iets bijzonders met uw pc? Of hebt u een handige
softwareoplossing voor uw hobby bedacht? Stuur dan een
e-mail met als onderwerp ‘Creatief met de pc’ naar Sites
redactie@computeridee.nl www.coronamelder.nl
Wie weet komt u ermee in Computer Idee. www.dewinter.com

66 1 | 2021
 Volgend nummer


Colofon
Hoofdredacteur: Dick van de Schraaf
Pc-rampenplan
Van piepjestest tot systeemherstel;
Eindredactie: José Pauty, Eelko Rol, met het juiste rampenplan bent u
Theske Slijkerman, Ed Wiggemans overal op voorbereid en nagenoeg
Online: Randolf Bouwma, Lorenzo Jepma elk pc-probleem de baas.
Coördinators vormgeving:
Ilona Moerland, Bert Sluyter
Vormgeving: Dian Geerts
Uitgever: Remco de Graaf
Marketing: Marjolein Sturk (marketing-
manager), Joep Preijde, Jim Colin
Drukkerij: Senefelder Misset Doetinchem

Redactie Computer Idee

Richard Holkade 8, 2033 PZ Haarlem
De nieuwe
Computer Idee
Algemeen: redactie@computeridee.nl
FAQman: faqman@computeridee.nl
FAQtips: faqtips@computeridee.nl is vanaf
22 december
Mailbus: mailbus@computeridee.nl
Voor Nop: voornop@computeridee.nl
Vers Getest: versgetest@computeridee.nl
Tips & Trucs: tiptruc@computeridee.nl Opera: de browser die alles kan te koop!
Artikelideeën: idee@computeridee.nl Opera is een browser die in niets onderdoet
Pers: persberichten@computeridee.nl voor Chrome, Firefox, Safari en Edge. Zo
www.computeridee.nl
facebook.com/ComputerIdeeNL
bevat het een ingebouwde adblocker, gratis
twitter.com/computeridee vpn-dienst en WhatsApp-integratie. Hoog
Medewerkers tijd voor een uitgebreide kennismaking!
Rene van Asselt, Rens Blom, Randolf
Bouwma, Ed Croonenberg, Toon van
Daele, Mark Gamble, Dennis Gandasoe- PlayStation 5 en
brata, Gertjan Groen, Kees Krick, Nada
Overbeeke, Stephan Overbeeke, Sandra Xbox Series X
Put, Jolein de Rooij, Dirk Schoofs, Emke De nieuwe spelcomputers
Slijkerman, Ap de Smits, Erwin Suvaal,
John Vanderaart, Edmond Varwijk, Saskia
van Sony en Microsoft
van Weert zijn eindelijk te koop! Wij
Advertenties vertellen u alles over onze
Accountmanagers: Michiel Kramer,
eerste game-ervaringen.
Raymond Ullers
023-543 0000 / sales@reshift.nl
Advertentie-aanlevering:
ALLE ONDERWERPEN ONDER VOORBEHOUD

Marco Verhoog, mverhoog@reshift.nl

Telefoon: 023-543 0020
Google Maps in
Als u boven een artikel de header
#brandedcontent ziet staan, is dit De smartphone in 2021 kaart gebracht
artikel gemaakt door de Brandedcontent- Smartphones worden elk jaar Google Maps is zo veel meer
redactie van uitgeverij Reshift. Deze beter, dus welke verbeteringen dan alleen een kaart met
redactie werkt apart van de reguliere
redacties. Zowel de onderwerpkeuze als en vernieuwingen kunt u in interessante locaties. We geven
de inhoud van artikelen met deze header 2021 verwachten? u de beste tips om optimaal
komen tot stand in overleg met commer-
ciële partners.
gebruik te maken van alle
functies die Maps biedt.

Klantenservice
Disclaimer Computer Idee verschijnt 26 keer per jaar. Een Beëindiging abonnement Na de omzetting Persoonsgegevens Wij nemen uw gegevens,
Hoewel uiterste zorg is besteed aan jaarabonnement kost in 2021 € 82,50. Een los voor onbepaalde duur kan op ieder moment per zoals naam, adres en telefoonnummer op in een
Computer Idee, aanvaardt de redactie nummer in de winkel kost in 2021 € 3,95. wettelijk voorgeschreven termijn van 1 maand gegevensbestand.
noch de uitgever enige aansprakelijkheid Equrion Services B.V. verzorgt de financiële worden opgezegd. Uw opzegging ontvangen wij De verwerking van uw gegevens voeren wij
voor schade ontstaan door eventuele afhandeling voor Reshift Digital B.V. Een nieuw bij voorkeur via de mail. uit conform de bepalingen in de Algemene
fouten en/of onvolkomenheden in het abonnement wordt gestart met de eerst moge- U kunt de Klantenservice bereiken per mail Verordening Gegevensbescherming. De
blad, online of enig andere digitale versie lijke editie voor een bepaalde duur. Na de eerste (klantenservice@reshift.nl) of telefonisch op ma gegevens worden gebruikt voor de uitvoering
van Computer Idee. abonnementsperiode wordt het abonnement t/m do tussen 9 en 12 uur via +31 (0)23–5364401. van afgesloten overeenkomsten, zoals de
Alle in Computer Idee genoemde prijzen stilzwijgend voortgezet voor onbepaalde tijd en Verhuizing, bezorgklachten en vragen abonnementenadministratie en, indien u daar
zijn onder voorbehoud (van wijzigingen betaalt u de reguliere abonnementsprijs. Ga hiervoor naar www.mijnreshift.nl, de toestemming voor hebt gegeven, om u op de
en typfouten). Vanaf dat moment is het abonnement opzeg- digitale klantenservice van Reshift Digital, de hoogte te houden van interessante informatie
baar met inachtneming van een opzegtermijn uitgever van Computer Idee. Nadat u zich hebt en/of aanbiedingen.
van 1 maand. Een abonnement is alleen mogelijk geregistreerd, kunt u voortaan inloggen met uw U kunt uw persoonsgegevens opvragen om
Auteursrechten: © 2021 by Reshift
in Nederland en België. e-mailadres en wachtwoord. inzicht te krijgen in welke gegevens wij van u
Digital, Haarlem. Gehele of gedeeltelijke
hebben, deze te corrigeren of, na beëindiging
overname van artikelen is alleen toe-
Abonnementsvormen Kosten Kosten Edities Per editie Betaling per van de abonnee-overeenkomst, te laten
gestaan na voorafgaande schriftelijke
per jaar per periode verwijderen.
toestemming van de uitgever.
Stuur hiertoe een kaartje aan Reshift Digital,
Jaarabonnement* € 82,50 € 82,50 26 € 3,17 jaar
afd. klantenservice, Richard Holkade 8, 2033 PZ
Halfjaarabonnement* € 87,- € 43,50 13 € 3,35 half jaar
Haarlem of een e-mail naar klantenservice@
Computer Idee Digitaal abonnement* € 66,50 € 66,50 26 € 2,56 jaar reshift.nl
is een uitgave van Losse verkoop € 102,70 € 3,95 1 € 3,95 editie
Reshift Digital. * Deze prijzen gelden bij automatische incasso. Het afsluiten van een nieuw maandabonnement is
per 1-1-2021 niet meer mogelijk. Bestaande maandabonnementen kosten per 1-1-2021 € 7,50 per maand.
Abonneren kan via www.computeridee.nl/abonneren.

computeridee.nl
| 1 | 2021 67


And don't trust tigersplace