1ο Δ.Σ.

ΡΑΦΗΝΑΣ

ΟΝΟΜΑ:……………………………………………………….. 11/11/11

ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (1)

Για να καταλαβαίνουν οι άλλοι το νόημα αυτών που γράφουμε, μεταχειριζόμαστε μερικά σημαδάκια
που μας δείχνουν πού πρέπει να σταματήσουμε και πόσο κάθε φορά, καθώς και πώς να χρωματίσουμε
τη φωνή μας. Τα σημαδάκια συτά είναι τα σημεία στίξης.

 Τελεία

Τελεία χρησιμοποιούμε όταν σταματάμε για λίγο να διαβάζουμε, όταν χρησιμοποιούμε συντομογραφίες,
αρκτικόλεξα και πολυψήφιους αριθμούς.

 Άνω τελεία

Άνω τελεία χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να σταματήσουμε για λίγο καθώς διαβάζουμε, όμως δηλώνει
μικρότερη διακοπή από την τελεία και μεγαλύτερη από το κόμμα. Ύστερα από την άνω τελεία,
αρχίζουμε με μικρό γράμμα. Με την άνω τελεία, η περίοδος χωρίζεται σε 2 ημιπεριόδους:

Δεν ήταν ένα ήσυχο, παιχνιδιάρικο σκυλάκι· ήταν ένας σκύλαρος άγριος που συνεχώς γαύγιζε.

 Ερωτηματικό

Είναι το σημάδι που σημειώνουμε στο τέλος μιας ευθείας ερώτησης.

Πώς σε λένε; Γιατί φωνάζεις;

Δεν το σημειώνουμε ποτέ σε πλάγια ερώτηση.

Δε μου είπες πόσων ετών είσαι. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί το έκανες αυτό.

Ένα ερωτηματικό μέσα σε παρένθεση δηλώνει ειρωνεία ή αμφισβήτιση.

Υποστήριζε ότι ήταν ο πλουσιότερος (;) του χωριού.

Μετά το ερωτηματικό αρχίζουμε με κεφαλαίο γράμμα, εκτός αν συνεχίζεται η φράση.

Πού ήσουν Νίκο; Δε σου είπα να μη βγεις έξω;

Ποιος έφαγε το γλυκό; ρώτησε η γιαγιά.

 Θαυμαστικό

Είναι το σημάδι που σημειώνουμε μετά από επιφωνήματα ή επιφωνηματικές φράσεις και ύστερα από
κάθε φράση που εκφράζει συναισθήματα ( θαυμασμό, χαρά, λύπη, ελπίδα κλπ), ευχή, παρακίνηση,
προσταγή, αβεβαιότητα, συνθήματα, προσφωνήσεις κλπ.

Μπράβο, ωραία τα κατάφερες! Τέλος πάντων! Στοπ! Να ζήσετε! Κρίμα!

Όταν η πρώτη λέξη της επιφωνηματικής πρότασης είναι επιφώνημα, τότε σημειώνουμε κόμμα μετά το
επιφώνημα και στο τέλος της πρότασης βάζουμε θαυμαστικό.

Το θαυμαστικό μέσα σε παρένθεση δηλώνει απορία ή ειρωνεία.

Όταν μεγαλώσει, λέει, θα γίνει πρωθυπουργός(!).

Μετά το θαυμαστικό αρχίζουμε με κεφαλαίο γράμμα, εκτός αν συνεχίζεται η φράση.

Τι ωραία τραγουδάς! Πότε άρχισες το τραγούδι! Μπράβο! φώναξαν όλα τα παιδιά μαζί.

1
  Διπλή τελεία

Είναι δύο τελείες (άνω και κάτω) που σημειώνουμε:

1. Πριν από τα λόγια που λέει κάποιος κι εμείς τα αναφέρουμε όπως τα είπε.

Η δασκάλα είπε: «Ανοίξτε τα τετράδιά σας».

2. Όταν κάνουμε απαρίθμηση. Σήμερα λείπουν: ο Γιώργος, ο Νίκος και η Μαρία.

3. Όταν επεξηγούμε. Αυτό είναι το ελάττωμά του: λέει ψέματα.
4. Όταν δηλώνουμε αποτέλεσμα. Και να το αποτέλεσμα: τον δώξανε από τη δουλειά.

Μετά τη διπλή τελεία, αρχίζουμε με κεφαλαίο μόνο όταν γράφουμε μέσα σε εισαγωγικά τα λόγια που
είπε ή έγραψε κάποιος άλλος ή όταν γράφουμε παροιμία.

Η παροιμία λέει: Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι.

 Παρένθεση

Στην παρένθεση γράφουμε λέξεις ή φράσεις που:

1. Εξηγούν τα λεγόμενα. Τρεις πόλεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πειραιάς) είναι

πυκνοκατοικημένες.
2. Συμπληρώνουν τα λεγόμενα. Στο πεδίο μάχης έφτασαν πολλοί γιατροί (χειρουργοί).
3. Παραπέμπουν σε κάτι. Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι (Παροιμία).
4. Παρένθεση χρησιμοποιούμε και στα μαθηματικά.

 Παύλα

Είναι το σημάδι που σημειώνουμε στο διάλογο κάθε φορά που αλλάζει το πρόσωπο που μιλάει.

Δεν πρέπει να το μπερδεύουμε με το ενωτικό. Το ενωτικό (-) δεν είναι σημείο στίξης, αλλά
ορθογραφικό σημείο και χρησιμοποιείται για να χωρίσουμε συλλαβές ή λέξεις όπως: μπαρμπα-Δήμος.

 Διπλή παύλα

Χρησιμοποιείται όπως η παρένθεση, για να απομονώσουμε μια φράση που σχολιάζει ή διευκρινίζει.

Αν και ήρθε τελευταίος, είχε την απαίτηση – ο θρασύς- να μπει πρώτος στο λεωφορείο.

 Εισαγωγικά

Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται στις παρακάτω περιπτώσεις:

1. Όταν γράφουμε τα λόγια κάποιου όπως τα είπε. Σ’ αυτή την περίπτωση, πριν από τα εισαγωγικά
σημειώνουμε και διπλή τελεία.

Ο παππούς είπε: « Οι Έλληνες του Σαράντα πολέμησαν γενναία».

2. Όταν γράφουμε τίτλους βιβλίων, εφημερίδων, περιοδικών, ονόματα μεταφορικών μέσων κλπ.

Ταξιδέψαμε με το πλοίο «Αρκάδι».

 Αποσιωπητικά

Αποσιωπητικά χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι η φράση μας έμεινε ατελείωτη είτε γιατί κάτι
θέλουμε να αποσιωπήσουμε, είτε γιατί κάτι εύκολα εννοείται, είτε γιατί είμαστε συγκινημένοι.

Καλύτερα να μην το σκέφτεσαι… Δε βρίσκω λόγια να σας ευχαριστήσω… Άμα σε πιάσω στα
χέρια μου…
2
1ο Δ.Σ. ΡΑΦΗΝΑΣ

ΟΝΟΜΑ:……………………………………………………….. 11/11/11

ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (2)

 Κόμμα

Το κόμμα το χρησιμοποιούμε για να δείξουμε μικρό σταμάτημα της φωνής.

Με το κόμμα χωρίζουμε:

1. Ουσιαστικά, επίθετα, ρήματα κλπ. Που είναι ασύνδετα στο λόγο, δεν έχουν δηλαδή
συνδέσμους ανάμεσά τους:

Η Μαρία, η Αργυρώ, ο Νίκος και ο Κώστας είναι συγγενείς. Ο Γιάννης είναι εργατικός, τίμιος και καλός
άνθρωπος.

Όταν τα ουσιαστικά, ρήματα, επίθετα κλπ. Συνδέονται με συμπλεκτικούς (και, κι, ούτε, μήτε, ουδέ,
μηδέ) ή διαχωριστικούς (ή , είτε) συνδέσμους, δε βάζουμε κόμμα ανάμεσά τους.

Ο άρρωστος ούτε έτρωγε ούτε έπινε. Είναι αρχηγός και κάνει ό, τι θέλει. Το μεσημέρι ή διαβάζω ή
κοιμάμαι.

2. Κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις μεταξύ τους, όταν είναι ασύνδετες.

Φόρεσα το παλτό μου, πήρα την τσάντα μου κι έφυγα. Σε περιμένω να φάμε, να διαβάσουμε και να
παίξουμε.

3. Δευτερεύουσες προτάσεις από κύριες.

 Αιτιολογικές: Εισάγονται στο λόγο με αιτιολογικούς συνδέσμους (γιατί, επειδή, αφού).

 Χρονικές: Εισάγονται στο λόγο με χρονικούς συνδέσμους (όταν, καθώς, αφού, αφότου, πριν,
να, μόλις, προτού, ώσπου, όσο, όποτε κλπ.).

 Υποθετικές: Εισάγονται στο λόγο με υποθετικούς συνδέσμους (αν, άμα, σαν).

 Εναντιωματικές: Εισάγονται στο λόγο με αντιθετικούς συνδέσμους (μα, αλλά, παρά, όμως,
ωστόσο, ενώ, αν και, μολονότι, μόνο).

 Αποτελεσματικές: Εισάγονται στο λόγο με αποτελεσματικούς συνδέσμους (ώστε να, που, άρα,
λοιπόν).

Αφού το θέλεις τόσο πολύ, θα σε πάρω μαζί μου. Αν έχει ήρεμη θάλασσα, θα κάνουμε ένα ωραίο
ταξίδι. Θα πάω σπιτι να πάρω μια ζακέτα, γιατί κρυώνω. Έπεσα κάτω, αλλά τελικά δε χτύπησα.

4. Την κλητική προσφώνηση: Νίκο, δώσε μου το βιβλίο. Δώσε μου το βιβλίο, Νίκο.

5. Τα μόρια και τα επιρρήματα, όταν βρίσκονται στην αρχή της περιόδου:

Ναι, θα πάμε στο θέατρο. Καλά, θα έρθω μαζί σου. Έτσι, όλοι έμειναν ευχαριστημένοι.

6. Τις μετοχικές προτάσεις από την κύρια πρόταση, όταν είναι μεγάλες.

Κρατώντας προσεκτικά το ποτήρι με το νερό, πλησίασε προς το μέρος μου.

7. Την παράθεση και την επεξήγηση:

Την αυγή αντικρίσαμε την Κρήτη, το μεγάλο νησί. (Παράθεση)

3
Η Αθήνα πήρε τ’ όνομά της από τη θεά της σοφίας, την Αθηνά. (Επεξήγηση)

8. Τις αναφορικές προτάσεις: Εισάγονται στο λόγο με αναφορικές αντωνυμίες (που, ο οποίος,
όποιος, όσος, ό,τι, οποιοσδήποτε, οσοσδήποτε, οτιδήποτε).

Είδαμε ένα έργο, που παίζεται εδώ και τρεις εβδομάδες. Ό,τι και να γίνει, δε θα έρθω μαζί σου.

Τις αναφορικές προτάσεις δεν τις χωρίζουμε με κόμμα όταν αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα της
κύριας πρότασης.

Το βιβλίο που μου χάρισες είναι πολύ ωραίο. Θα φάω ό,τι μου αρέσει. Πάρε όποια μπλούζα θέλεις.

9. Τις εκφράσεις: για παράδειγμα και π.χ. . Το λάδι, για παράδειγμα, είναι υγιεινότερο ωμό.

10. Οι παρενθετικές προτάσεις, όταν δεν είναι σε παρένθεση ή σε παύλες, χωρίζονται με κόμματα.

Ο κλέφτης, ένας περίεργος τύπος, πιάστηκε γρήγορα.

11. Σπανιότατα, μπορεί να μπει κόμμα ακόμα και πριν από το:και, αλλά αυτό είναι πάρα πολύ
σπάνιο. Μόνο όταν πριν από το: και υπάρχει δευτερεύουσα πρόταση η οποία παρεμβάλλεται. Το
ίδιο ισχύει για όλους τους συμπλεκτικούς συνδέσμους.

Ο Γιωργάκης κάθισε για φαγητό, αμέσως μόλις γύρισε από το σχολείο, και η Καίτη άρχισε το διάβασμα.

Βγήκε έξω από το σπίτι, αφού έκανε το μπάνιο του, και άρπαξε ένα γερό κρυολόγημα.

12. Στην απαρίθμηση επιθέτων που αναφέρονται στο ίδιο ουσιαστικό.

Της πρόσφερε ένα μεγάλο, κόκκινο, μυρωδάτο τριαντάφυλλο.

Δε χωρίζουμε με κόμμα:

1. Τις ειδικές προτάσεις: Εισάγονται στο λόγο με ειδικούς συνδέσμους (πως, που ότι).

2. Τις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις.

3. Τις διστακτικές προτάσεις: Εισάγονται στο λόγο με διστακτικούς συνδέσμους (μην, μήπως).

4. Τις τελικές προτάσεις: Εισάγονται στο λόγο με τελιικούς συνδέσμους (να, για να).

5. Τις προτάσεις που συνδέονται με συμπλεκτικούς συνδέσμους (και, κι, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ)
και διαχωριστικούς (ή , είτε) δεν τις χωρίζουμε, συνήθως, με κόμμα.

6. Το ρήμα από τους όρους της πρότασης μεταξύ τους ( Υ-Ρ-Α, Υ-Ρ-Κ).

7. Όταν χρησιμοποιούμε το σύνδεσμο: παρά.